تفسیر سوره‌ی شعراء آیه‌ی 191-176

سوره‌ی شعراء آیه‌ی 191-176

(کَذَّبَ أَصْحَابُ الأیْکَةِ الْمُرْسَلِینَ (١٧٦) إِذْ قَالَ لَهُمْ شُعَیْبٌ أَلا تَتَّقُونَ (١٧٧) إِنِّی لَکُمْ رَسُولٌ أَمِینٌ (١٧٨) فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِیعُونِ (١٧٩) وَمَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِیَ إِلا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِینَ (١٨٠) أَوْفُوا الْکَیْلَ وَلا تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ (١٨١) وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ (١٨٢) وَلا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ وَلا تَعْثَوْا فِی الأرْضِ مُفْسِدِینَ (١٨٣) وَاتَّقُوا الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالْجِبِلَّةَ الأوَّلِینَ (١٨٤) قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مِنَ الْمُسَحَّرِینَ (١٨٥) وَمَا أَنْتَ إِلا بَشَرٌ مِثْلُنَا وَإِنْ نَظُنُّکَ لَمِنَ الْکَاذِبِینَ (١٨٦) فَأَسْقِطْ عَلَیْنَا کِسَفًا مِنَ السَّمَاءِ إِنْ کُنْتَ مِنَ الصَّادِقِینَ (١٨٧) قَالَ رَبِّی أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ (١٨٨) فَکَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمْ عَذَابُ یَوْمِ الظُّلَّةِ إِنَّهُ کَانَ عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ (١٨٩) إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً وَمَا کَانَ أَکْثَرُهُمْ مُؤْمِنِینَ (١٩٠)وَإِنَّ رَبَّکَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ) (١٩١)

این  هم  داستان  شعیب  است‌.  جایگاه  تاریخی  آن  پیش  از  داستان  موسی  است‌.  داستان  شعیب  در  این  جا  مـی‌آید  محض  همگامی  با  بقیۀ   داستانها  در  این  سوره ساکنان  ایکه  اکثرشان  همان  ساکنان  مدین  هستند.  ایکه  درختان  فراوان  سردرهم‌ کشیده  و  درهم  تنیده  است‌.  چنین  به  نظر  می‌رسد  ایکه  بیشه  زار  پر  از  درختی  در  جوار  مدین  بوده  است‌.  مدین  هم  میان  حجاز  و  فلسطین‌،  دور  و  بر  خلیج  عقبه  قرار  داشته  است‌.

شعیب  در  آغاز  همان  چیزی  را  به  ساکنان  ایکه  ‌گفته  است  که  هر  پیغمبری  به  قوم  خود  فرموده  است‌.  اصل  عقیده  را  بدیشان  ‌گفته  ا‌ست‌،  و  اظهار  داشته  است  که  از  آنان  پاداش  و  مزدی  نمی‌خواهد.  آن‌گاه  دربارۀ  ‌کار  و  باری  با  ایشان  صحبت  کرده  است  که  بدیشان  اختصاص  داشـته  است:

(أَوْفُوا الْکَیْلَ وَلَا تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ (181) وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ (182) وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ (183)

پـیمانه  را  بـه  تمام  و  کمال  بپردازید،  و  از  زمرۀ  کم  دهندگان  (‌جنس  به  مردم  و  کاهندگان  اموال  ایشان‌)  نباشید.  و  با  تـرازوی  درست  (‌اشیاء  و  اجناس  را ( بکشید. اشیاء  مردم  را  نکاهید  (‌و  حقوق  ایشان  را  ضائـع  نکنید)  و  در  زمین  تباهی  نورزید.

کارشان  این  بود  -  همان‌گونه  که  در  سوره‌های  اعراف  و  هود  آمده  است  ‌که  در  ترازو  و  پیمانه  خیانت  می‌کردند  و  از  کالاهای  مردم  می‌کاستند،  و  با  زور  و  غصب  افزون  از  حقّ  خود  را  از  دیگران  دریافت  می‌د‌اشتند،  و  کم‌تر  از  حقّ  مردمان  را  به  مردمان  می‌دادند،  و  بـا  پول  کمی  می‌خریدند  و  با  پول  زیادی  می‌فروختند.  چنین  به  نظر  می‌آید،  ساکنان  ایکه  بر  سر  راه  قافلدهای  تجاری  و  در  گذرگاه‌  کاروانهای  بازرگانی  بوده‌اند،  و  بر  تجارت  و  بازرگانی  نظارت  و  فرمانروائی  داشته‌اند.  پیغمبرشان  شعیب  بدیشان  دستور  داد  در  همۀ این  کارها  دادگری  کنند  و  انصاف  داشته  باشند،  زیرا  عقیدۀ  صحیح  باید  حسن  معامله  به  دنبال  داشته  باشد،  و  نمی‌تواند  از  حقّ  و  عدل  در  معاملات  مردمان  چشم‌پوشی  و  صرف  نظر  کند.  آن  گاه  شعیب  احساسات  تقوا  و  پرهیزگاری  را  در  دل  و  درونشان  به  جوش  و  خروش  انداخت‌،  با  یادآوری  کردن  آبشان  به  آفریدگار  یگانه  و  واحدشان‌،  آفریدگاری  که همه  نسلها  و  همۀ  پیشینیان  را  آفریده  است‌:

(وَاتَّقُوا الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالْجِبِلَّةَ الْأَوَّلِینَ) (184)

و  بپرهیزید  از  (‌عذاب‌)  کسی  که  شما  و  نسلهای  گذشته  را  آفریده  است‌.

کاری  جز  این  نکردند  که  او  را  به  جادو  شده  و  دیوانه  متّهم  نمودند،  و گفتند:  او  سـخنان  را  قاطی  می‌کند  و  پریشان  گوئی  می‌کند:

(قَالُوا إِنَّمَا أَنتَ مِنَ الْمُسَحَّرِینَ) (185)

گفتند  :  تو  قطعاً  از  جملۀ  جادو شدگان  و  دیوانگانی‌. 

رسالت  او  را  انکار  کردند  و  گفتند  او  انسانی  بسان  ایشان  است‌. انسانی  همچون  آنان  -  به  گمانشان  -  نباید  که  پیغمبر  باشد.  او  را  تکذیب  نمودند  و  دروغگویش  خواندند:

(وَمَا أَنتَ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا وَإِن نَّظُنُّکَ لَمِنَ الْکَاذِبِینَ (186)(

تو  انسانی  جز  مـا  نیستی  و  ما  مسلماً  تو  را  از  زمـرۀ  دروغگویان  می‌دانیم‌.

از  او  درخواست  کردند  که  اگر  در  ادّعای  پیغمبری  خود  راستگو  است  عذابی  را  بر  سر  ایشان  بیاورد که  آنان  را  از  آن  می‌ترساند،  و  قطعه‌ها  و  شهابهائی  از  آسمان  بر  سرشان  فرود  آورد،  یا  آسمان  را  تکه  تکه  ‌کند  و  قطعات  آن  را  بر  سرشان  ببارا‌ند  و سنگسارشان‌ گرداند:

(فَأَسْقِطْ عَلَیْنَا کِسَفاً مِّنَ السَّمَاءِ إِن کُنتَ مِنَ الصَّادِقِینَ) (187)

اگر  راست  می‏گوئی  (‌که  بیغمبری‌)  تکّه‌هائی  از  آسمان  بر  سر  ما  فرو   ریز.

این  مبارزۀ  بیشرمانۀ  تمسخرآمیز  رسواگرانه‌ای  است‌!  این  مبارزه  شبیه  به  همان  مبارزه‌ای  است‌  که  مشرکان  از  پیغمبر  صلّی الله علیه و آله و سلّم  بزرگوا‌ر  دادار  درخواست  می‌کردند. 

(قَالَ رَبِّی أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ) (188)

)‌شعیب  بدیشان‌)  گفت: پروردگار  من  آگاه‌تر  (‌از  هر  کسی‌)  از  کارهائی  است  که  شما  می‌کنید  (‌و  معاصی  و  گناهانی  که  می‌ورزید،  مطمئناً  عذاب  در  خور  گناهتان  را  در  وقت  مقدّر  به  شما  می‌رساند.

روند  قرآنی  بدون  هرگونه  تفصیلی  و  هرگونه  به  دراز  کشاندن  سخنی‌،  با  شتاب  سرا‌نجام‌  کار  را  بیان  می‌دارد: 

(فَکَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمْ عَذَابُ یَوْمِ الظُّلَّةِ إِنَّهُ کَانَ عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ) (189)

او  را  تکذیب  کردند،  و  در  نتیجه  عذاب  (‌روز)  ابر  ایشان  را  فرو  گرفت  و  (‌آتش  سوزان  آنان  را  سوزاند)‌.  واقعاً  عذاب  روز  بزرگی  بود.

گویند:  گرمای  خفه ‌کنندۀ  سختی  ایشان  را  در  برگرفت‌،  گرمائی  ‌که  نفسها  را  قطع  می‌کرد  و  سینه‌ها  را  سنگین  و  تنگ  می‌نمود.  در  این  اوضاع  و  احوال  ابری  پدیدار  گردید،  و  آنان  به  زیر  سایۀ  آن  رفتند.  دیدند  خنک  است  ولی  ناگهان  صاعقۀ  پر  غرّش  طنین  اندازی  درگرفت  و  ایشان  را  سخت  به  ترس  و  هراس  انداخت  و  یکایک  آنان  را  نابود کرد.

آن  روز  «‌یوم  الظله‌:  روز  سایه‌گستر»  نام  گرفت‌،  چون  سایه  از  نشانه‌های  معلوم  آن  روز  بود.

آن‌گاه  پیرو  مکرّر،  به  میان  می‌آید:

إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَةً وَمَا کَانَ أَکْثَرُهُم مُّؤْمِنِینَ (190) وَإِنَّ رَبَّکَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ (191)

)‌در  این  (‌ماجرای  قوم  لوط‌)  درس  عبرتی  (‌برای  هوشیاران‌)  است‌،  و  بیشتر  آن  قوم  ایـمان  نیاوردند  (‌و  سزای  خود  را  دیدند)‌.قطعاً  پروردگار  تو  چیره  (‌در  نابودی  بزهکاران  و  جبّاران  تاریخ‌)  و  مهربان  (‌در  حقّ  مؤمنان)  است‌. 

داستانها  در  این  سوره  پایان  می‌پذیرند  تا  به  دنبال  آنها  واپسین  پیرو  بیاید.