سورۀ علق

سورۀ علق

مکی است؛ ترتیب آن 96؛ شمار آیات آن 19

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّکَ ٱلَّذِی خَلَقَ ١﴾.

ای پیامبر! آنچه را از قرآن به سویت نازل شده با آغاز به نام پروردگارت که در آفرینش یگانه است بخوان؛ زیرا با خواندن، علم و معرفت حاصل می‌شود و عبادت پروردگار صورت می‌گیرد و با نام الله عزوجل برکت، گشایش و توفیق به دست می‌آید.

﴿خَلَقَ ٱلۡإِنسَٰنَ مِنۡ عَلَقٍ ٢﴾.

خداوندی که وجود انسان را از پارچۀ خون سختی پدید آورد، برایش چشم و گوش ساخت، روح را در او دمید و بعد از سپری‌شدن مراتب خلقت به او زندگی بخشید.

﴿ٱقۡرَأۡ وَرَبُّکَ ٱلۡأَکۡرَمُ ٣﴾.

آنچه را پروردگارت که احسان فراوان و بخشش فراگیر دارد بر تو نازل کرده بخوان. زود است که چون بخوانی بر تو گشایش بخشد و چون بیاموزی با توفیق فهم آیات بر تو احسان کند.

﴿ٱلَّذِی عَلَّمَ بِٱلۡقَلَمِ ٤﴾.

خداوندی که نوشتن را به وسیلۀ قلم برای امّت‌ها آموزش داد؛ چنان‌که علوم را حفظ کردند و به تدوین اخبار و نقل آثار پرداختند. آری! قلم با وجود ناچیز و لاغرش توانایی بزرگ دارد.

﴿عَلَّمَ ٱلۡإِنسَٰنَ مَا لَمۡ یَعۡلَمۡ ٥﴾.

برای انسان اموری را که نمی‌دانست آموزش داد و بدین‌گونه او را از تاریکی‌های جهل به سوی نور دانش، از حضیض غفلت به آسمان معرفت بالا برد. آری! هر بزرگواری به وسیلۀ دانش به دست می‌آید.

﴿کَلَّآ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَیَطۡغَىٰٓ ٦﴾.

مسلّماً آنگاه که انسان از ایمان خالی باشد، دارایی و ثروت او را متکبّر و سرکش می‌سازد و در ستمگری، فساد، فسق، مکر و حیله از حد می‌گذرد.

﴿أَن رَّءَاهُ ٱسۡتَغۡنَىٰٓ ٧﴾.

آنگاه که ثروتمند شود سرکشی و طغیان می‌کند و چون تقوا را گم کرد می‌بینی که هتک حرمت می‌کند، طاعات را ترک می‌نماید و به ادای حقوق نمی‌پردازد.

﴿إِنَّ إِلَىٰ رَبِّکَ ٱلرُّجۡعَىٰٓ ٨﴾.

باید هر سرکش و بغاوتگر یقین کند که به سوی خداوند عزوجل باز می‌گردد و بازگشت در روز حساب به سوی اوست تا عقوبت اسرافش را دریابد. آیا کسی هست که پند گیرد؟

﴿أَرَءَیۡتَ ٱلَّذِی یَنۡهَىٰ ٩﴾.

آیا تعجّب نمی‌کنی از کسی که بندگان را از طاعت پروردگار بازمی‌دارد، از راه خدا منع می‌کند و مخلوق را از عبادت آفریدگار جلو‌گیری می‌نماید؟

﴿عَبۡدًا إِذَا صَلَّىٰٓ ١٠﴾.

بنده را از نماز خواندن برای پروردگارش منع می‌نماید؛‌ طوری که ابو‌جهل با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چنین کرد و همچنین است کسی که صدقه دهنده را از دادن صدقه باز دارد، دعوتگر را از دعوتش منع نماید و مجاهد را از جهاد جلوگیری کند.

﴿أَرَءَیۡتَ إِن کَانَ عَلَى ٱلۡهُدَىٰٓ ١١﴾.

برایم خبر بده، اگر بنده‌ای را که از نماز باز داشته بر هدایت الهی استوار باشد و بازدارنده‌اش در گمراهی، نادانی و تکذیب رسالت به سر برد.

﴿أَوۡ أَمَرَ بِٱلتَّقۡوَىٰٓ ١٢﴾.

یا اگر آن بنده دیگران را به تقوای پروردگار امر نماید، چگونه او را بازمی‌دارد؟ زیرا کسی که به صلاح و خوبی امر نماید، سزاوار است که با وی معاونت و مساعدت صورت گیرد؛ نه اینکه با او جنگ و مخالفت اِعمال شود.

﴿أَرَءَیۡتَ إِن کَذَّبَ وَتَوَلَّىٰٓ ١٣﴾.

خبر بده که اگر بازدارنده قرآن را تکذیب نماید، از فرمان شریعت رو گرداند، گفتار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را دروغ پندارد و کردارشان را ترک نماید؛ یعنی به دل و زیانش تکذیب کند و با اعضای وجودش اعراض نماید، چگونه او را بازمی‌دارد؟

﴿أَلَمۡ یَعۡلَم بِأَنَّ ٱللَّهَ یَرَىٰ ١٤﴾.

آیا ندانسته که خداوند عزوجل افعالش را می‌داند و اعمالش را می‌بیند؛ یعنی گفتارش را برمی‌شمارد و کردارش را می‌نویسد، به احوالش داناست و بازگشتش را به سوی خویش مقرّر می‌دارد؟

﴿کَلَّا لَئِن لَّمۡ یَنتَهِ لَنَسۡفَعَۢا بِٱلنَّاصِیَةِ ١٥﴾.

واقعیت این‌چنین نیست. سوگند به پروردگار که اگر این شقاوت‌پیشه، محاربه با خداوند عزوجل و اذیت پیامبرش را ترک نکند پیشانی‌اش را به سختی می‌گیریم، او را به شدّت می‌کشانیم و بعد از آن او را با طرد و ذلّت در آتش دوزخ می‌اندازیم.

﴿نَاصِیَةٖ کَٰذِبَةٍ خَاطِئَةٖ ١٦﴾.

پیشانی‌اش پیشانیی است که در سخنانش دروغگوی و در افعالش خطا‌کار است، در ارائۀ خبر‌ها دروغ می‌گوید و در احکام خطا می‌نماید. بنابراین ارادۀ فاسد و عقیدۀ منکر دارد.

﴿فَلۡیَدۡعُ نَادِیَهُۥ ١٧﴾.

باید این شقاوت‌پیشه کسانی را که یاورش می‌دانست فراخواند و حاضر آورد تا بداند که جز حق‌تعالی یاوری ندارد و هیچ کسی عذاب را از او دفع نمی‌کند.

﴿سَنَدۡعُ ٱلزَّبَانِیَةَ ١٨﴾.

به زودی فرشتگان عذاب و زبانیۀ عقوبت را که سخت‌دل و غلیظ اند و بازوی نیرومند دارند به منظور مجازات هر بد‌کار عناد‌پیشه فراخوانیم.

﴿کَلَّا لَا تُطِعۡهُ وَٱسۡجُدۡۤ وَٱقۡتَرِب۩ ١٩﴾.

ای محمّد! واقعیت طوری که این کافر می‌پندارد نیست، بلکه تو محفوظ و منصور می‌باشی. بناءً در ترک نماز از او پیروی مکن، بلکه بیشتر به پروردگارت سجده نما و تقرّب بجوی تا قُرب و دوستی اوتعالی را به دست آوری. آری! نزدیک‌ترین حالت بنده به پروردگار هنگام به سجده‌افتادن اوست.

سوره علق

سوره علق

Ayah: 1

ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّکَ ٱلَّذِی خَلَقَ

بخوان به نام پروردگارت که [هستی را] آفرید؛

Ayah: 2

خَلَقَ ٱلۡإِنسَٰنَ مِنۡ عَلَقٍ

[همان پروردگاری که] انسان را از خونِ بسته آفرید.

Ayah: 3

ٱقۡرَأۡ وَرَبُّکَ ٱلۡأَکۡرَمُ

بخوان و پروردگارت [از همه] بزرگوار‌تر است.

Ayah: 4

ٱلَّذِی عَلَّمَ بِٱلۡقَلَمِ

[همان] ذاتی ‌که به وسیلۀ قلم [نوشتن] آموخت.

Ayah: 5

عَلَّمَ ٱلۡإِنسَٰنَ مَا لَمۡ یَعۡلَمۡ

به انسان آنچه را که نمی‌دانست [به تدریج] آموخت.

Ayah: 6

کَلَّآ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَیَطۡغَىٰٓ

چنین نیست [که شما می‌پندارید]؛ حقا که انسان طغیان [و سرکشی] می‌کند

Ayah: 7

أَن رَّءَاهُ ٱسۡتَغۡنَىٰٓ

[بعد] از اینکه خود را بی‌نیاز [و توانگر] ببیند.

Ayah: 8

إِنَّ إِلَىٰ رَبِّکَ ٱلرُّجۡعَىٰٓ

یقیناً بازگشت [همه] به سوی پروردگار توست.

Ayah: 9

أَرَءَیۡتَ ٱلَّذِی یَنۡهَىٰ

[ای پیامبر،] آیا دیده‌ای آن کسی [= ابوجهل] را که [از عبادت الله] باز می‌دارد

Ayah: 10

عَبۡدًا إِذَا صَلَّىٰٓ

بنده‌ای [= محمد] را هنگامی که [کنار کعبه] نماز می‌خواند.

Ayah: 11

أَرَءَیۡتَ إِن کَانَ عَلَى ٱلۡهُدَىٰٓ

به من خبر بده اگر این [بنده بازداشته‌شده] بر [راه] هدایت باشد

Ayah: 12

أَوۡ أَمَرَ بِٱلتَّقۡوَىٰٓ

یا [مردم را] به پرهیزگاری فرمان دهد، [سزای کسی‌ که چنین بنده‌ای را بیازارد چیست؟]

---

Ayah: 13

أَرَءَیۡتَ إِن کَذَّبَ وَتَوَلَّىٰٓ

به من خبر بده اگر این [شخص سرکش، حق را] تکذیب کند و رویگردان شود [آیا سزاوار عذاب نیست؟].

Ayah: 14

أَلَمۡ یَعۡلَم بِأَنَّ ٱللَّهَ یَرَىٰ

آیا نمی‌داند که بی‌تردید، الله [همه اعمالش را] می‌بیند؟

Ayah: 15

کَلَّا لَئِن لَّمۡ یَنتَهِ لَنَسۡفَعَۢا بِٱلنَّاصِیَةِ

چنین نیست [که او گمان می‌کند]؛ اگر باز نیاید [و دست از شرارت برندارد،] قطعاً موی پیشانی [او] را به شدّت خواهیم گرفت [و به سوی دوزخ خواهیم کشاند]؛

Ayah: 16

نَاصِیَةٖ کَٰذِبَةٍ خَاطِئَةٖ

موی پیشانیِ [همان] دروغگوی خطاکار را.

Ayah: 17

فَلۡیَدۡعُ نَادِیَهُۥ

پس باید هم‌مجلسانش را [به کمک] بخواند.

Ayah: 18

سَنَدۡعُ ٱلزَّبَانِیَةَ

ما [نیز] آتشبانان [دوزخ] را فرا خواهیم ‌خواند.

Ayah: 19

کَلَّا لَا تُطِعۡهُ وَٱسۡجُدۡۤ وَٱقۡتَرِب۩

چنین نیست [که او می‌پندارد]؛ هرگز او را اطاعت مکن و سجده کن، و [به الله] تقرّب جوی.

---

Al-‘Alaq

سوره علق

سُورَةُ العَلَقِ

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّکَ ٱلَّذِی خَلَقَ ١ خَلَقَ ٱلۡإِنسَٰنَ مِنۡ عَلَقٍ ٢ ٱقۡرَأۡ وَرَبُّکَ ٱلۡأَکۡرَمُ ٣ ٱلَّذِی عَلَّمَ بِٱلۡقَلَمِ ٤ عَلَّمَ ٱلۡإِنسَٰنَ مَا لَمۡ یَعۡلَمۡ ٥ کَلَّآ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَیَطۡغَىٰٓ ٦ أَن رَّءَاهُ ٱسۡتَغۡنَىٰٓ ٧ إِنَّ إِلَىٰ رَبِّکَ ٱلرُّجۡعَىٰٓ ٨ أَرَءَیۡتَ ٱلَّذِی یَنۡهَىٰ ٩ عَبۡدًا إِذَا صَلَّىٰٓ ١٠ أَرَءَیۡتَ إِن کَانَ عَلَى ٱلۡهُدَىٰٓ ١١ أَوۡ أَمَرَ بِٱلتَّقۡوَىٰٓ ١٢ أَرَءَیۡتَ إِن کَذَّبَ وَتَوَلَّىٰٓ ١٣ أَلَمۡ یَعۡلَم بِأَنَّ ٱللَّهَ یَرَىٰ ١٤ کَلَّا لَئِن لَّمۡ یَنتَهِ لَنَسۡفَعَۢا بِٱلنَّاصِیَةِ ١٥ نَاصِیَةٖ کَٰذِبَةٍ خَاطِئَةٖ ١٦ فَلۡیَدۡعُ نَادِیَهُۥ ١٧ سَنَدۡعُ ٱلزَّبَانِیَةَ ١٨ کَلَّا لَا تُطِعۡهُ وَٱسۡجُدۡۤ وَٱقۡتَرِب۩ ١٩

به نام الله بخشندۀ مهربان

(ای پیامبر) بخوان به نام پروردگارت که (هستی را) آفرید. ﴿۱﴾(همان پروردگار که) انسان را از خون بسته آفرید. ﴿۲﴾بخوان، و پروردگارت (از همه) بزرگوار‌تر است. ﴿۳﴾(همان) کسی‌که بوسیلۀ قلم (نوشتن) آموخت. ﴿۴﴾به انسان آنچه را که نمی‌دانست آموخت. ﴿۵﴾حقا که انسان طغیان (و سرکشی) می‌کند. ﴿۶﴾چون خون را بی‌نیاز ببیند. ﴿۷﴾یقیناً بازگشت (همه) به سوی پروردگارتو است. ﴿۸﴾(ای پیامبر) آیا دیده‌ای آن کسی‌که باز می‌دارد، ﴿۹﴾بندۀ را هنگامی‌که نماز می‌خواند؟ ﴿۱۰﴾به من خبر بده اگر این (بنده) بر (راه) هدایت باشد. ﴿۱۱﴾یا (مردم را) به پر هیزگاری فرمان دهد (سزای کسی‌که او را آزاد دهد چیست؟). ﴿۱۲﴾به من خبر ده اگر این (شخص سرکش، حق را) تکذیب کرد، و روی‌گردان شد (آیا سزاوار عذاب نیست؟). ﴿۱۳﴾آیا نمی‌داند که مسلماً، الله (همه اعمالش را) می‌بیند؟! ﴿۱۴﴾چنین نیست (که او گمان می‌کند) اگر باز نیاید (و دست از شرارت بر ندارد) محققاً ناصیه‌اش = (موی پیشانی‌اش) را خواهیم گرفت و کشید. ﴿۱۵﴾(همان) پیشانی دروغگوی خطا کار را، ﴿۱۶﴾پس باید اهل مجلسش (و همدمانش) را بخواند. ﴿۱۷﴾ما (نیز) بزودی ماموران آتش را فرا می‌خوانیم. ﴿۱۸﴾چنین نیست (که او می‌پندارد) هرگز او را اطاعت نکن، و سجده کن و (به الله) تقرب جوی. ﴿۱۹﴾.

سوره العلق

سُورَةُ العَلَقِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّکَ ٱلَّذِی خَلَقَ ١ خَلَقَ ٱلۡإِنسَٰنَ مِنۡ عَلَقٍ ٢ ٱقۡرَأۡ وَرَبُّکَ ٱلۡأَکۡرَمُ ٣ ٱلَّذِی عَلَّمَ بِٱلۡقَلَمِ ٤ عَلَّمَ ٱلۡإِنسَٰنَ مَا لَمۡ یَعۡلَمۡ ٥ کَلَّآ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَیَطۡغَىٰٓ ٦ أَن رَّءَاهُ ٱسۡتَغۡنَىٰٓ ٧ إِنَّ إِلَىٰ رَبِّکَ ٱلرُّجۡعَىٰٓ ٨ أَرَءَیۡتَ ٱلَّذِی یَنۡهَىٰ ٩ عَبۡدًا إِذَا صَلَّىٰٓ ١٠ أَرَءَیۡتَ إِن کَانَ عَلَى ٱلۡهُدَىٰٓ ١١ أَوۡ أَمَرَ بِٱلتَّقۡوَىٰٓ ١٢ أَرَءَیۡتَ إِن کَذَّبَ وَتَوَلَّىٰٓ ١٣ أَلَمۡ یَعۡلَم بِأَنَّ ٱللَّهَ یَرَىٰ ١٤ کَلَّا لَئِن لَّمۡ یَنتَهِ لَنَسۡفَعَۢا بِٱلنَّاصِیَةِ ١٥ نَاصِیَةٖ کَٰذِبَةٍ خَاطِئَةٖ ١٦ فَلۡیَدۡعُ نَادِیَهُۥ ١٧ سَنَدۡعُ ٱلزَّبَانِیَةَ ١٨ کَلَّا لَا تُطِعۡهُ وَٱسۡجُدۡۤ وَٱقۡتَرِب۩ ١٩﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

بخوان به برکت نام پروردگار خود که آفریدگار است. ﴿1﴾آفریدى آدمى را از خونْ پاره‌هاى بسته. ﴿2﴾بخوان و پروردگار تو بزرگوارتر است. ﴿3﴾آن که علم آموخت به دستیارى قلم. ﴿4﴾آموخت آدمى را آنچه نمى‏دانست [1274]. ﴿5﴾حقّا هرآیینه آدمى از حد می‌گذرد. ﴿6﴾وقتى که مى‏بیند خود را توانگر شده. ﴿7﴾هرآیینه به سوى پروردگار تو است رجوع. ﴿8﴾آیا دیدى شخصى که منع مى‏کند؟. ﴿9﴾بنده‌ را چون نماز گذارد. ﴿10﴾آیا دیدى که چه مى‏شد اگر بر راه راست بودى؟. ﴿11﴾یا به پرهیزگارى فرمودى. ﴿12﴾آیا دیدى که چه شد اگر دروغ شمرد و روى‏گردان گشت؟. ﴿13﴾آیا ندانست این روى گرداننده که خدا مى‏بیند؟ [1275]. ﴿14﴾نى! ‏نى! اگر باز نخواهد ایستاد، خواهیم کشید او را به موى پیشانى. ﴿15﴾به آن موى پیشانى دروغ ‏زن خطاکار. ﴿16﴾پس باید که فریاد کند اهل مجلس خود را. ﴿17﴾ما نیز خواهیم طلبید پیاده‌ها را [1276]. ﴿18﴾نى! ‏نى! فرمان او قبول مکن و نمازگزار و قرب خدا طلب نما. ﴿19﴾

تفسیر نور: سوره علق

تفسیر نور:
سوره علق آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای محمّد ! بخوان چیزی را که به تو وحی می‌شود . آن را بیاغاز و ) بخوان به نام پروردگارت . آن که ( همه جهان را ) آفریده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِقْرَأْ . . . » : از اوّل این سوره تا آخر آیه پنجم ، نخستین آیاتی است که در غار حراء بر پیغمبر نازل شده است و با تابش اشعّه جدید وحی ، فصل تازه‌ای در تاریخ بشریّت گشوده گشته است . برابر فرمان الهی پیغمبر « قاری‌ » شد ( نگا : بیّنه‌ / 2 ) ولی « کاتب‌ » نشد ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) .‏

سوره علق آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انسان را از خون بسته آفریده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَلَقَ » : هر چند فعل ( خَلَقَ ) در آیه نخست ، آفرینش انسان را هم در بر دارد ، ولی برای اهمّیّت مقام او مجدّدا از انسان سخن به میان آمده است . « عَلَقٍ » : جمع عَلَقَة ، خون بسته و دَلَمه گونه ( نگا : حجّ‌ / 5 ، مؤمنون‌ / 14 ، غافر / 67 ، قیامه‌ / 38 ) .‏

سوره علق آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ اقْرَأْ وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بخوان ! پروردگار تو بزرگوارتر و بخشنده‌تر است ( از آنچه تو می‌انگاری . بعد از این ، بزرگواریها و بخشندگیها از او خواهی دید که تعلیم قرائت در برابر آنها ساده و ناچیز است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ رَبُّکَ الأکْرَمُ » : حرف واو استئنافیه است . واژه أکرم ، افزایش ربوبیّت و کرامت را می‌رساند .‏

سوره علق آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان خدائی که به وسیله قلم ( انسان را تعلیم داد و چیزها به او ) آموخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَّمَ » : تعلیم داد . یاد داد . « بِالْقَلَمِ » : به وسیله قلم . به واسطه قلم .‏

سوره علق آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدو چیزهائی را آموخت که نمی‌دانست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا لَمْ یَعْلَمْ » : ( نگا : نحل‌ / 78 ) .‏

سوره علق آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَیَطْغَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً ( اغلب ) انسانها سرکشی و تمرّد می‌آغازند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَلاّ » : حَقّا . قطعاً . این واژه را نباید همواره به معنی زجر و ردع بدانیم . بلکه می‌تواند حرف تحقیق و تنبیه و جواب باشد و ( به راستی ) و ( حقّا ) و ( هان ) و ( آری ) معنی شود ( نگا : نوین ) . « الإِنسَانَ » : غالب انسانها مراد است .‏

سوره علق آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ أَن رَّآهُ اسْتَغْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر خود را دارا و بی‌نیاز ببینند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَن رَّءَاهُ » : وقتی خود را ببیند و بداند . واژه ( أَنْ ) از حروف ناصبه است . جمله ( أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنَیا ) مفعولٌ‌له است . « إِسْتَغْنَیا‌ » : احساس قدرت و ثروت کرد . دارا شد و بی‌نیاز گردید ( نگا : عبس‌ / 5 ، لیل‌ / 8 ) .‏

سوره علق آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ إِلَى رَبِّکَ الرُّجْعَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً بازگشت ( همگان در آن جهان ) به سوی پروردگار تو خواهد بود ( و او سرکشان و متمرّدان را به کیفر اعمالشان می‌رساند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الرُّجْعَیا‌ » : رجوع و بازگشت . مصدر ثلاثی مجرّد است .‏

سوره علق آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ أَرَأَیْتَ الَّذِی یَنْهَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا دیده‌ای کسی را که نهی می‌کند و باز می‌دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَرَأَیْتَ ؟ » : آیا دیده‌ای‌ ؟ آیا خبر داری‌ ؟ به من بگو ( نگا : کهف‌ / 63 ، مریم‌ / 77 ، فرقان‌ / 43 ) .‏

سوره علق آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ عَبْداً إِذَا صَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏بنده‌ای را چون به نماز ایستد ؟ ( آیا چنین بازدارنده‌ای مستحقّ عذاب الهی نیست‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِذَا . . . » : جواب شرط محذوف است .‏

سوره علق آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ أَرَأَیْتَ إِن کَانَ عَلَى الْهُدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏به من بگو : اگر ( این طاغی یاغی بر راه راست و ) بر طریق هدایت بود . ( چه مقام و منزلتی در پیش خدا می‌داشت‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ » : جواب شرط محذوف است .‏

سوره علق آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که ( دیگران را به جای بازداشتن از نماز و سایر عبادات ) به تقوا و پرهیزگاری دستور می‌داد ( آیا این برایش بهتر نمی‌بود ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْ . . . » : جواب شرط محذوف است .‏

سوره علق آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ أَرَأَیْتَ إِن کَذَّبَ وَتَوَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏به من بگو : اگر تکذیب کند ( قرآن و همه کتابها و چیزهائی را که پیغمبران با خود آورده‌اند ) و پشت کند ( به ایمان و همه کارهای خوب و پسندیده ، آیا سزاوار چه کیفری خواهد بود ، و حال و وضعش در قیامت چگونه خواهد شد ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِن کَذَّبَ وَ تَوَلَّیا‌ » : ( نگا : قیامه‌ / 32 ، لیل‌ / 16 ) . جواب شرط باز هم محذوف است .‏

سوره علق آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا او ندانسته است که خداوند ( همه احوال او را می‌پاید ، و همه اعمال وی را ) می‌بیند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ یَعْلَمْ . . . یَرَیا‌ » : اشاره به این واقعیّت است که : عالَم هستی محضر خدا است .‏

سوره علق آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا لَئِن لَّمْ یَنتَهِ لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِیَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگزا هرگز ! ( آن چنان نیست که او می‌پندارد ) . اگر او ( از کارهای خود دست برندارد و به اعمال زشت خویش ) پایان ندهد ، موی پیشانیش را می‌گیریم و ( او را به سوی آتش دوزخ ) کشان کشان می‌بریم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَنَسْفَعَنْ » : می‌گیریم و به شدّت می‌کشیم . از ماده سَفْع ، به معنی گرفتن و به شدّت کشیدن است . نون تأکید این فعل در رسم‌الخطّ قرآنی با تنوین نوشته شده است . « نَاصِیَةِ‌ » : موی پیشانی ( نگا : هود / 56 ، رحمن‌ / 41 ) .‏

سوره علق آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ نَاصِیَةٍ کَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏موی پیشانی دروغگوی بزهکار .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَاصِیَةٍ » : بدل است . « خَاطِئَةٍ » : بزهکار . مراد از موی پیشانی دروغگوی بزهکار ، صاحب آن است . واژه ( نَاصِیَةٍ ) به خود پیشانی هم گفته می‌شود . در این صورت معنی آیه چنین است : پیشانیی که نشانه دروغگوئی و بزهکاری در آن جلوه‌گر و پیدا است ( نگا : المنتخب ) .‏

سوره علق آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ فَلْیَدْعُ نَادِیَه ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگذار او همنشینان و هم‌مجلسان خود را صدا بزند و به کمک بطلبد ( تا او را در جنگ با مؤمنان ، یاری بدهند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَادِیَ » : باشگاه . مجلس . در اینجا مراد اهل باشگاه و مجلس است . ذکر محل است و مراد حال .‏

سوره علق آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ سَنَدْعُ الزَّبَانِیَةَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما هم به زودی فرشتگان مأمور دوزخ را صدا می‌زنیم ( تا او را به دوزخ ببرند و به ژرفای آن بیندازند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَنَدْعُو » : در رسم‌الخطّ قرآنی واو آخر آن حذف شده است . در قرآن هر جا که واو ساکن به لام ساکن برسد ، واو برداشته شده است ( نگا : اعراب القرآن درویش ) . « الزَّبَانِیَةَ » : جمع زِبْنِیّ ، زِبْنِیَة ، زَبانِیّ ، و زابِن دانسته‌اند ( نگا : معجم الفاظ القرآن الکریم ) . در اصل به معنی هُل‌دهندگان است . پاسبانان را بدین نام نامیده‌اند ، چون دیگران را هُل می‌دهند و می‌رانند . در اینجا مراد فرشتگان مأمور دوزخ است که دوزخیان را هُل می‌دهند و می‌رانند ( نگا : تحریم‌ / 6 ) .‏

سوره علق آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگزا هرگز ! از او اطاعت مکن و ( به نماز خواندن خود ادامه بده و در برابر آفریدگار خویش ) سجده ببر و ( بدین وسیله به پروردگارت ) نزدیک شو .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أسْجُدْ » : سجده ببر . مراد از سجده بردن ، مداومت و مواظبت بر ادای نماز است . « إِقْتَرِبْ » : با طاعات و عباداتِ بسیار به پروردگار دادار تقرّب حاصل کن و بدو نزدیک شو .‏