سورۀ انشقاق

سورۀ انشقاق

مکی است؛ ترتیب آن 84؛ شمار آیات آن 25

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿إِذَا ٱلسَّمَآءُ ٱنشَقَّتۡ ١﴾.

آنگاه که با فرا رسیدن قیامت آسمان شقّ گردد و شکافته شود، دروازه‌هایش باز شود، فرشش جمع شود، بنایش تغییر یابد و سقفش قطعه شود.

﴿وَأَذِنَتۡ لِرَبِّهَا وَحُقَّتۡ ٢﴾.

به فرمان پروردگارش گوش دهد و اطاعت و انقیاد کند. آری! بر او لازم است که فرمانش را بشنود و اطاعت کند؛ زیرا اوست که آسمان را آفریده و بنا کرده است، امرش نافذ است و هیچ‌کس به ردّ آن اقدام کرده نمی‌تواند.

﴿وَإِذَا ٱلۡأَرۡضُ مُدَّتۡ ٣﴾.

و آنگاه که زمین با دور‌شدن کوه‌ها مانند دسترخوان گسترده‌ای برابر و هموار ساخته شود و آن را حق‌تعالی برای اقامۀ حساب و حکم فیصله بخش خویش هموار سازد.

﴿وَأَلۡقَتۡ مَا فِیهَا وَتَخَلَّتۡ ٤﴾.

آنچه از مردگان و گنج‌ها در بطنش موجود است، همه را بیرون اندازد و تمام مخلوقات میانش را تخلیه نماید.

﴿وَأَذِنَتۡ لِرَبِّهَا وَحُقَّتۡ ٥﴾.

به فرمان پروردگارش گوش دهد و از آن اطاعت و انقیاد کند و بر او لازم است که فرمانش را بشنود و اطاعت کند؛ زیرا اوست که صاحب اختیار ملک خویش است، هیچ‌کس امرش را رد کرده نمی‌تواند و مانعی برای اراده‌اش وجود ندارد.

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلۡإِنسَٰنُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَىٰ رَبِّکَ کَدۡحٗا فَمُلَٰقِیهِ ٦﴾.

ای انسان! به راستی تو در این دنیا در کار‌ها می‌کوشی و با جدّ و جهد به کسب و عمل مصروف هستی و به زودی جزا و پاداش اعمالت را اعم از خوب و بد در خواهی یافت.

﴿فَأَمَّا مَنۡ أُوتِیَ کِتَٰبَهُۥ بِیَمِینِهِۦ ٧﴾.

امّا کسی که خداوند عزوجل نامۀ نجاتش را با احترام و اکرام به دست راستش دهد- چون دست راست میمون و مبارک است- چنین شخصی سعادتمند و رستگار است.

﴿فَسَوۡفَ یُحَاسَبُ حِسَابٗا یَسِیرٗا ٨﴾.

زود است که خداوند عزوجل در روز قیامت با آسانی از وی حساب گیرد؛ چنان‌که با وی مناقشه نکند، بلکه با نرمی و مهربانی، با آمرزش و عیب‌پوشی و با گذشت معامله‌اش نماید.

﴿وَیَنقَلِبُ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ مَسۡرُورٗا ٩﴾.

او به سوی اهلش در اتاق‌های بهشت باز می‌گردد؛ در حالی که شادمانی او را تحت پوشش قرار داده، شادکامی فرا گرفته و نورانیتی مجلّلش ساخته است؛ از آن‌رو که به رضای خداوند غفور و شکور دست یافته است.

﴿وَأَمَّا مَنۡ أُوتِیَ کِتَٰبَهُۥ وَرَآءَ ظَهۡرِهِۦ ١٠﴾.

امّا کافر که نامۀ اعمال او به منظور اهانت و ذلّت از پُشت سر به دست چپش داده می‌شود، ای وای به حالش که هلاکتش فرا رسیده است. به خاطر شومی او نامه به دست چپش داده شده و به علّت پشت‌گشتاندن و تخلّفش از حق از پُشت سرش داده می‌شود.

﴿فَسَوۡفَ یَدۡعُواْ ثُبُورٗا ١١﴾.

این کافر زیانمند به زودی آواز می‌دهد و ندا می‌کند: ای وای به حال من! ای کاش هلاکتم در ربودی! این بدان سبب است که به خسران و شکست، به خشم پروردگار گرفتار آمده و به سوی آتش دوزخ روان است.

﴿وَیَصۡلَىٰ سَعِیرًا ١٢﴾.

بعد از آن بخاطر کفر و تکذیب، و به سبب اعمال زشتش در آتش بر‌افروخته‌ای داخل می‌شود که رویش را بریان می‌کند، جسمش را می‌سوزاند و وجودش را می‌گدازد.

﴿إِنَّهُۥ کَانَ فِیٓ أَهۡلِهِۦ مَسۡرُورًا ١٣﴾.

او در دنیا شادمان است، در میان خانواده و فرزندان و با قوم و قبیله‌اش با تکبّر، غرور و اعجاب زندگی می‌کند، از خواهش‌های نفسش پیروی می‌نماید، به دنیا مسرور و با مال و جامش مغرور شده است.

﴿إِنَّهُۥ ظَنَّ أَن لَّن یَحُورَ ١٤﴾.

او عقیده دارد که به سوی خداوند یگانۀ یکتا باز نمی‌گردد؛ ای این‌رو حساب را فراموش کرده، به تکذیب کتاب الهی پرداخته، رسالت را رد نموده و از گمراهی پیروی داشته است.

﴿بَلَىٰٓۚ إِنَّ رَبَّهُۥ کَانَ بِهِۦ بَصِیرٗا ١٥﴾.

چنان نیست که او پنداشته است، بلکه به زودی به سوی پروردگارش باز می‌گردد و پروردگار به اعمالش داناست؛ زیرا اوتعالی به کوشش و سعیش باخبر است، به حالش آگاه است و به امور پوشیده و آشکارش بیناست.

﴿فَلَآ أُقۡسِمُ بِٱلشَّفَقِ ١٦﴾.

به شفق که عبارت از سرخی بعد از تاریکی است و اندکی بعد از غروب خورشید تا هنگام عشاء پدید می‌آید سوگند یاد می‌نمایم.

﴿وَٱلَّیۡلِ وَمَا وَسَقَ ١٧﴾.

به شب و به آنچه در زیر چادرش در هم می‌کشد، به چیز‌هایی که در زیر پوشاکش قرار می‌دهد و به کسانی که از زندگان و مردگان در تحت تاریکی‌اش قرار می‌گیرند سوگند یاد می‌کنم.

﴿وَٱلۡقَمَرِ إِذَا ٱتَّسَقَ ١٨﴾.

و به ماه سوگند یاد می‌نمایم، آنگاه که نورش کامل شود، حجم و دایرۀ وجودش کمال یابد، رشدش متناسق شود و کُرَویتش تمام گردد.

﴿لَتَرۡکَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٖ ١٩﴾.

هر آینه شما ای کافران از انواع و اطوار خطر‌ها می‌گذرید؛ بدین‌گونه که فنا می‌شوید، باز به بلا دچار می‌گردید، باز مجازات می‌شوید و به این طریق به سختی‌ها و دشواری‌های پی‌درپی گرفتار می‌آیید.

﴿فَمَا لَهُمۡ لَا یُؤۡمِنُونَ ٢٠﴾.

کافران را چه رسیده است که به خداوند یگانۀ قهّار ایمان نمی‌آورند، حال آنکه براهینی را پیش روی آنان نهاده، دلالیل را اقامه نموده، حجّت‌ها را بیان داشته و راه‌های استدلال را واضح کرده است؟ آری! شواهد یگانگی قایم، نشانه‌های الوهیت آشکار و آثار ربوبیت هویداست.

﴿وَإِذَا قُرِئَ عَلَیۡهِمُ ٱلۡقُرۡءَانُ لَا یَسۡجُدُونَۤ۩ ٢١﴾.

و آنگاه که آیات قرآن بر آنان خوانده شود فروتنی و یقین نمی‌کنند. بعد از شنیدن این کلام اعجاز آور، چه چیزی آنان را از پذیرش آن باز داشته و از ایمان بدان منع کرده است؟

﴿بَلِ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ یُکَذِّبُونَ ٢٢﴾.

واقعیت این است که کافران به کتاب الهی کفر ورزیدند و از روز حساب انکار نمودند. آری! تکذیب، مذهب آنان و کفران، مشرب آنان است. به زودی بدی اعمال و زشتی جُرم خویش را خواهند دانست.

﴿وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا یُوعُونَ ٢٣﴾.

حق‌تعالی به اموری که در ضمیر دارند آگاه است، به امور پنهانی آنان داناست و به آنچه در سینه‌ها و نیّت‌های خویش از کفر و تکذیب مخفی می‌سازند علماً احاطه دارد.

﴿فَبَشِّرۡهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ ٢٤﴾.

آنان را خبر ده که عذاب دردآوری در انتظارشان است، عقوبت در پیش روی آنان قرار دارد، جایگاه آنان آتش است و مستقرّ آنان دوزخ است. اطلاق بشارت که معنی مژده را افاده می‌کند در اینجا برای استهزا آمده است.

﴿إِلَّا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَهُمۡ أَجۡرٌ غَیۡرُ مَمۡنُونِۢ ٢٥﴾.

امّا برای کسانی که ایمان آوردند و اعمال نیکو انجام دادند نعمت‌های بلا انقطاع، پاداشی بدون دل‌گرفتگی، شادمانی بی‌اندوه و عطای بی‌منّت آماده است. عطای بزرگ، نعمت‌های پسندیده، فراوانی کامل و مزد عظیمی برای ایشان بخشیده شده و بر‌علاوه مورد بهترین ستایش قرار‌ ‌می‌گیرند.

سوره انشقاق

سُورَةُ الانشِقَاقِ

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿إِذَا ٱلسَّمَآءُ ٱنشَقَّتۡ ١ وَأَذِنَتۡ لِرَبِّهَا وَحُقَّتۡ ٢ وَإِذَا ٱلۡأَرۡضُ مُدَّتۡ ٣ وَأَلۡقَتۡ مَا فِیهَا وَتَخَلَّتۡ ٤ وَأَذِنَتۡ لِرَبِّهَا وَحُقَّتۡ ٥ یَٰٓأَیُّهَا ٱلۡإِنسَٰنُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَىٰ رَبِّکَ کَدۡحٗا فَمُلَٰقِیهِ ٦ فَأَمَّا مَنۡ أُوتِیَ کِتَٰبَهُۥ بِیَمِینِهِۦ ٧ فَسَوۡفَ یُحَاسَبُ حِسَابٗا یَسِیرٗا ٨ وَیَنقَلِبُ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ مَسۡرُورٗا ٩ وَأَمَّا مَنۡ أُوتِیَ کِتَٰبَهُۥ وَرَآءَ ظَهۡرِهِۦ ١٠ فَسَوۡفَ یَدۡعُواْ ثُبُورٗا ١١ وَیَصۡلَىٰ سَعِیرًا ١٢ إِنَّهُۥ کَانَ فِیٓ أَهۡلِهِۦ مَسۡرُورًا ١٣ إِنَّهُۥ ظَنَّ أَن لَّن یَحُورَ ١٤ بَلَىٰٓۚ إِنَّ رَبَّهُۥ کَانَ بِهِۦ بَصِیرٗا ١٥ فَلَآ أُقۡسِمُ بِٱلشَّفَقِ ١٦ وَٱلَّیۡلِ وَمَا وَسَقَ ١٧ وَٱلۡقَمَرِ إِذَا ٱتَّسَقَ ١٨ لَتَرۡکَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٖ ١٩ فَمَا لَهُمۡ لَا یُؤۡمِنُونَ ٢٠ وَإِذَا قُرِئَ عَلَیۡهِمُ ٱلۡقُرۡءَانُ لَا یَسۡجُدُونَۤ۩ ٢١ بَلِ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ یُکَذِّبُونَ ٢٢ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا یُوعُونَ ٢٣ فَبَشِّرۡهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ ٢٤ إِلَّا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَهُمۡ أَجۡرٌ غَیۡرُ مَمۡنُونِۢ ٢٥﴾

به نام الله بخشندۀ مهربان

هنگامی‌که آسمان شکافته شود. ﴿۱﴾و به (فرمان) پروردگارش گوش دهد (و تسلیم شود) و سزاوار است (که چنین کند). ﴿۲﴾و هنگامی‌که زمین گسترده (و هموار) شود. ﴿۳﴾و هر چه را درون خود دارد بیرون ریزد، و تهی گردد، ﴿۴﴾و به (فرمان) پروردگارش گوش دهد (و تسلیم شود). و سزاوار است (که چنین کند). ﴿۵﴾ای انسان! بی‌گمان تو در راه (رسیدن به) پروردگارت سخت تلاش و کوشش می‌کنی، پس او را ملاقات خواهی کرد. ﴿۶﴾پس اما کسی‌که نامۀ (اعمالش) به دست راستش داده شود، ﴿۷﴾بزودی به حسابی آسان، محاسبه می‌شود. ﴿۸﴾و شاد و مسرور به سوی خانواده‌اش باز می‌گردد. ﴿۹﴾و اما کسی‌که نامۀ (اعمالش) از پشت سرش به او داده شود. ﴿۱۰﴾پس بزودی (مرگ و) نابودی را می‌طلبند. ﴿۱۱﴾و به (آتش) جهنم شعله‌ور در آید. ﴿۱۲﴾بی‌گمان او در (دنیا) میان خانوادۀ خود شادمان بود. ﴿۱۳﴾به راستی او گمان می‌کرد هرگز باز نخواهد گشت. ﴿۱۴﴾آری، همانا پروردگارش (نسبت) به او بینا بود. ﴿۱۵﴾پس به شفق سوگند می‌خورم. ﴿۱۶﴾و سوگند به شب و آنچه را فرو می‌پوشد. ﴿۱۷﴾و سوگند به ماه چون (فروغش) کامل شود. ﴿۱۸﴾که شما پیوسته از حالی به حال دیگر (منتقل) می‌شوید. ﴿۱۹﴾پس آنان را چه شده که ایمان نمی‌آورند؟ ﴿۲۰﴾و هنگامی‌که قرآن بر آن‌ها تلاوت شود سجده نمی‌کنند؟ ﴿۲۱﴾بلکه کسانی‌که کافر شدند، پیوسته (آیات الهی را) تکذیب می‌کنند. ﴿۲۲﴾و الله به آنچه در دل پنهان می‌دارند دانا‌تر است. ﴿۲۳﴾پس (ای پیامبر) آنان را به عذابی دردناک بشارت ده. ﴿۲۴﴾مگر کسانی‌که ایمان آوردنده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند، که برای آن‌ها پاداشی قطع نشدنی است. ﴿۲۵﴾.

تفسیر نور: سوره انشقاق

تفسیر نور:
سوره انشقاق آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که آسمان می‌شکافد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنشَقَّتْ » : شکافت ( نگا : حاقّه‌ / 16 ، انفطار / 1 ) .‏

سوره انشقاق آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و فرمان پروردگارش را می‌برد ، و چنین هم می‌سزد و حق هم همین است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَذِنَتْ » : گوش فرا داد و فرمان برد . امتثال نمود . « حُقَّتْ » : سزاوار و شایسته همین است . بر آن واجب شده که منقاد و فرمانبردار باشد . در فارسی گفته می‌شود : بر او واجب است . وظیفه او است . حق همین است . و . . .‏

سوره انشقاق آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که زمین گسترده می‌شود ( و با زدوده شدن فرازها و نشیبها و پستیها و بلندیهای آن ، صاف و هموار می‌گردد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُدَّت » : کشیده و گسترده شد . مراد دو چیز است : یکم ، از میان رفتن پستیها و بلندیها و تبدیل زمین به پهنه و گستره فراخ و یکپارچه‌ای . دوم ، گسترده‌تر و فراختر شدن زمین تا برای خلائق اوّلین و آخرین گنجایش پیدا کند .‏

سوره انشقاق آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَلْقَتْ مَا فِیهَا وَتَخَلَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آنچه ( از خزینه‌ها و مرده‌ها ) در درون خود دارد بیرون می‌اندازد ، و ( از آنها ) خالی می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلْقَتْ » : پرتاب کرد . بیرون افکند . « تَخَلَّتْ » : خالی گردید .‏

سوره انشقاق آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و فرمان پروردگارش را می‌برد ، و چنین هم می‌سزد و حق هم همین است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَذِنَتْ . . . » : این حوادث عظیم که با تسلیم کامل همه موجودات توأم است ، بیانگر مرحله نوین هستی است . جواب ( إِذا ) محذوف است و جمله‌ای این چنین است : انسان نتیجه اعمال خوب و بد خود را می‌بیند . برخی آیه بعدی را متضمّن جواب ( إِذا ) می‌دانند .‏

سوره انشقاق آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَى رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلَاقِیهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هان ! ای انسان ! تو پیوسته با تلاش بی‌امان و رنج فراوان به سوی پروردگار خود رهسپاری ، و سرانجام او را ملاقات خواهی کرد ( و نتیجه رنج و تلاش خود را خواهی دید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَادِحٌ » : تلاشگرِ رنجبر . « کَدْحاً » : جدّ و جهد در کار همراه با رنج و تعب ، به گونه‌ای که در جسم و جان اثر بگذارد . « إِلی رَبِّکَ » : این آیه ، بیانگر ذاتِ جویا و کوشای انسان و حرکت دائمی این رهرو رنجبر نالان در کاروان جهان گذران به سوی یزدان سبحان است . « فَمُلاقِیهِ » : به پروردگار خود می‌رسی . به نتیجه تلاش و رنج خود می‌رسی . ضمیر ( هِ ) به رَبّ یا کَدْح برمی‌گردد .‏

سوره انشقاق آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن وقت ، هرکس نامه اعمالش به دست راستش داده شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ » : ( نگا : اسراء / 71 ، حاقّه‌ / 19 ) .‏

سوره انشقاق آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَوْفَ یُحَاسَبُ حِسَاباً یَسِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏با او حساب ساده و آسانی خواهد شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَوْفَ یُحَاسَبُ » : محاسبه و رسیدگی خواهد شد .‏

سوره انشقاق آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَنقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خرّم و شادان به سوی کسان و خویشان مؤمن خود برمی‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَهْلِهِ » : خویشان و کسان او . مراد مؤمنان است .‏

سوره انشقاق آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ وَرَاء ظَهْرِهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا کسی که از پشت سر نامه اعمالش بدو داده شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَرَآءَ ظَهْرِهِ » : پشت سرش . اشخاص کافر و گناهکار نامه اعمال خود را از پشت سر و با دست چپ دریافت می‌دارند . چنین کاری بیانگر بیزاری ایشان از این نامه شوم و پرونده بدشگون است ( نگا : حاقّه‌ / 25 ) .‏

سوره انشقاق آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَوْفَ یَدْعُو ثُبُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرگ را فریاد خواهد داشت و هلاک خود را خواهد طلبید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَدْعُو » : فریاد می‌دارد . می‌طلبد . الف زائدی در رسم‌الخطّ قرآنی در آخر دارد . « ثُبُوراً » : هلاک و نابودی ( نگا : فرقان‌ / 13 و 14 ) .‏

سوره انشقاق آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَصْلَى سَعِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به آتش سوزان دوزخ در خواهد آمد و خواهد سوخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَصْلی‌ » : به آتش وارد می‌گردد و بدان می‌سوزد ( نگا : نساء / 10 ، ابراهیم‌ / 29 ، اسراء / 189 ) . « سَعِیراً » : آتش سوزان و شعله‌ور . دوزخ .‏

سوره انشقاق آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ کَانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این بدان خاطر است که در میان خانواده و کسان خود ( در جهان ، سرمست از شهوات و لذائذ حیوانی ، و ) مسرور ( از کفر و گناه خویش ) بوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَهْلِهِ » : خانواده و خویشان خود . دوستان و همدمان خود . « کَانَ . . . مَسْرُوراً » : مراد سُرور ناشی از شهوتها و غفلتها ، و لذّت حاصل از کفر و گناه است . سُروری نکوهیده و مذموم است که انسان را از یاد خدا غافل کند و او را در شهوات غوطه‌ور سازد .‏

سوره انشقاق آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن یَحُورَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و او گمان می‌برده است که وی هرگز ( به سوی خدا برای حساب و کتاب ) باز نخواهد گشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَن یَحُورَ » : باز نمی‌گردد . مراد این است که به معاد باور نداشته است و معتقد به رستاخیز و حساب و کتاب اخروی و بهشت و دوزخ نبوده است .‏

سوره انشقاق آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ بَلَى إِنَّ رَبَّهُ کَانَ بِهِ بَصِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( زهی خیال باطل ! ) آری که ( او زنده می‌گردد و به سوی پروردگارش برمی‌گردد ، و ) پروردگارش او را دیده است و آگاه از ( احوال و افعال و اقوال ) او بوده است ( و در لحظه لحظه زندگیش وی را پائیده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَلی‌ » : آری ! حرفی است که عدم رجوع را باطل می‌کند ، و رجوع را قطعی و محقّق می‌دارد .‏

سوره انشقاق آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به شفق !‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَلآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه‌ / 75 ، حاقّه‌ / 38 ، معارج‌ / 40 ) . « الشَّفَقِ » : سرخی کناره آسمان در افق مغرب ، در آغاز غروب آفتاب .‏

سوره انشقاق آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّیْلِ وَمَا وَسَقَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به شب و هرآنچه که فرا می‌گیرد و زیر تاریکی خود جمع می‌گرداند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَسَقَ » : فرا گرفت . جمع کرد . در صورت اخیر ، اشاره به بازگشت انواع حیوانات و پرندگان و حتّی انسانها به خانه‌ها و لانه‌های خود به هنگام شب است که مایه آرامش و آسایش عمومی جانداران است .‏

سوره انشقاق آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به ماه ، بدان گاه که ( بدر کامل می‌شود و نور و شکل آن ) جمع و جور می‌گردد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« إتَّسَقَ » : جمع گردید . جمع و جور شد . گِرد و تمام شد . مراد کمال نور ماه در شب چهارده است که ماه در این حالت فروغ و زیبائی خاصّی دارد .‏

سوره انشقاق آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَن طَبَقٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً مراتب و حالات مختلفی را یکی پس از دیگری ( در مسیر زندگی دنیوی ) طی خواهید کرد و با اوضاع و احوال گوناگونی ( در آخرت ) روبرو خواهید شد . ( از قبیل : کودکی و جوانی و پیری ، سلامت و بیماری ، خوشی و ناخوشی ، زندگی و مرگ ، برزخ و رستاخیز و قیامت ، و . . . ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَتَرْکَبُنَّ » : قطعاً حال به حال می‌گردید و احوال و اوضاع گوناگونی را پشت سر می‌گذارید . « طَبَقاً » : چیزی که مطابق با چیز دیگری است . در اینجا مراد حالت و مرتبت است . « عَنْ » : در اینجا به معنی ( بَعْدَ ) است . همان گونه که گفته می‌شود : فُلانٌ عَظیمٌ ، أَباً عَنْ جَدٍّ . بعضی واژه ( طَبَق ) را به معنی آخرت دانسته‌اند که در آن انسان مطابق این جهان زنده می‌گردد و حسّ و شعور پیدا می‌کند ، امّا برابر ضوابط خاصّ خود ( نگا : جزء عم شیخ محمّد عبده ) .‏

سوره انشقاق آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا لَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ایشان را چه شده است که ایمان نمی‌آورند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا لَهُمْ ؟ » : ایشان را چه شده است‌ ؟ یعنی دلائل خداشناسی و خداپرستی در آفاق و انفس ، فراوان و آشکار است ، این مردم چرا باید به قرآن و نبوّت و دیانت و آخرت و سائر حقائق دیگر ، ایمان نیاورند ؟ !‏

سوره انشقاق آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا قُرِئَ عَلَیْهِمُ الْقُرْآنُ لَا یَسْجُدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که قرآن بر آنان خوانده می‌شود ( در برابر صاحب قرآن و پروردگار زمین و آسمان به خاک مذلّت و بندگی نمی‌افتند و ) کرنش نمی‌برند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَسْجُدُونَ » : خضوع و خشوع نمی‌کنند . سجده و کرنش نمی‌برند . مقصود از سجده ، تن دادن و سر فرود آوردن در برابر اعجاز قرآن و اوامر و احکام آن است . یا مراد این است که چرا نباید در برابر شنیدن قرآن ، خوف خدا در دل و جان پیدا شود ، و سر تسلیم در پیشگاه یزدان فرود آورده شود ؟‏

سوره انشقاق آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ بَلِ الَّذِینَ کَفَرُواْ یُکَذِّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه کافران ( به سبب تعصّب و تقلید کورکورانه از نیاکان ، و حفظ منافع مادی ، و کسب آزادی برای اشباع هوسهای اهریمنانه ، آیات الهی و رستاخیز و بهشت و دوزخ را ) تکذیب می‌دارند و دروغ می‌شمارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُکَذِّبُونَ » : به کار بردن فعل مضارع ، برای استمرار است ، و گواه بر این معنی که کافران در تکذیبهای خود اصرار داشته و دارند .‏

سوره انشقاق آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا یُوعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند به خوبی می‌داند که آنان چه چیزیهایی ( از کینه و دشمنیها بر ضدّ اسلام در درون دلهای خود ) نگاه می‌دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَعْلَمُ » : آگاه‌تر . مراد خوبِ خوب ، یا آگاه‌تر از خودشان است . « یُوعُونَ » : نگاه می‌دارند . در ظرف دلها پنهان می‌نمایند و به دل می‌گیرند ( نگا : معارج‌ / 18 ، حاقّه‌ / 12 ) .‏

سوره انشقاق آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ایشان را به عذاب دردناکی مژده بده !‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَشِّرْهُمْ » : استعمال مژده‌دادن به جای بیم دادن ، جنبه طعن و ریشخند دارد .‏

سوره انشقاق آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏لیکن کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند ، آنان دارای پاداش ناگسستنی و پایان ناپذیرفتنی هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاَّ الَّذِینَ . . . » : حرف ( إِلاّ ) به معنی ( لکِن ) است ، و استثناء منقطع از ضمیر ( هُمْ ) در آیه پیشین است . آن را استثناء متّصل نیز دانسته‌اند . در این صورت معنی آیه چنین است : مگر به کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند که آنان دارای پاداش ناگسستنی و پایان ناپذیرفتنی می‌باشند . « غَیْرُ مَمْنُونٍ » : ناگسستنی و نامقطوع ( نگا : هود / 108 ) . بدون منّت . بی‌حساب و بی‌شمار ( نگا : بقره‌ / 212 ، آل‌عمران‌ / 27 و 37 ، زمر / 10 ، غافر / 40 ) .