ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | ||||||
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 |
تفسیر
نور:
سوره قیامه آیه 1
متن آیه :
لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ
ترجمه :
به روز قیامت سوگند !
توضیحات :
« لآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه / 75 ، حاقّه / 38 ، معارج / 40 ) .
سوره قیامة آیه 2
متن آیه :
وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ
ترجمه :
و به نفس سرزنشگر سوگند ! ( که پس از مرگ زنده میگردید و رستاخیز حق است ) .
توضیحات :
« النَّفْسِ اللَّوَّامَةِ » : نفس ملامتگر . در قرآن مجید از سه نفْس نام برده
شده است : الف - نفس امّاره ، که پیوسته انسان را به بدیها و زشتیها فرا میخواند
، و پلشتیها را برای او میآراید ( نگا : یوسف / 53 ) ب - نفس لوّامه ، که از آن
به عنوان وجدان اخلاقی نیز یاد میکنند ، نفس بیدار و آگاهی است که هنوز در برابر
گناه مصونیّت نیافته است و گاهگاهی لغزش پیدا میکند و به دامان گناه میافتد ،
امّا هرچه زودتر به خود میآید و به مسیر سعادت باز میگردد و به ملامت و سرزنش
آدمی میپردازد و او را توبه میدهد . ج - نفس مطمئنّه ، نفس تکامل یافتهای است
که نفس امّاره را رام خود کرده است و به مقام تقوای کامل و احساس مسؤولیّت رسیده
است و به آسانی لغزش برای او امکان پذیر نیست ( نگا : فجر / 27 ) . به هر حال نفس
لوّامه ، بعد از وقوع کار نیک یا بد ، بلافاصله دادگاهی در درون انسان تشکیل میدهد
و به عنوان قاضی و شاهد مُجری حکم ، به حساب و کتاب او میرسد ( نگا : نمونه ) .
یادآوری : جواب قسم محذوف است و از سیاق آیات بعد ، مطالب روشن میشود . یعنی :
سوگند به روز قیامت ، و به نفس لوّامه که همه شما در قیامت برانگیخته میشوید و به
سزای اعمالتان میرسید .
سوره قیامة آیه 3
متن آیه :
أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ
ترجمه :
آیا انسان میپندارد که ما استخوانهای ( پوسیده و پراکنده ) او را گرد نخواهیم
آورد !
توضیحات :
« الإِنسَانُ » : مراد انسان کافر است .
سوره قیامة آیه 4
متن آیه :
بَلَى قَادِرِینَ عَلَى أَن نُّسَوِّیَ بَنَانَهُ
ترجمه :
آری ! ( آنها را گرد میآوریم ) ما حتّی میتوانیم سر انگشتان او را ( که یکی از
دقائق اندام بدن است ) کاملاً همسان خودش بیافرینیم ( و به حال اوّل بازگردانیم )
.
توضیحات :
« قَادِرِینَ » : حال فاعل فعل محذوفی است . بَلی نَجْمَعُهَا قَادِرِینَ . «
نُسَوِّیَ » : سر و سامان و نظم و نظام دهیم . همسان وضع نخست و حال اوّل گردانیم
. « بَنَانَ » : سر انگشتان ( نگا : انفال / 12 ) .
سوره قیامة آیه 5
متن آیه :
بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ
ترجمه :
( انسان در قدرت خداوند بر گردآوردن استخوانها و زنده کردن مردگان تردیدی ندارد )
بلکه هدف انسان ( از انکار ) این است که میخواهد در مدّت زمانی که در پیش دارد (
تا زنده است ) گناه کند .
توضیحات :
« لِیَفْجُرَ » : تا گناه کند . علل گرایش به مادیگری و انکار مبدأ و معاد ، غیر
مقیّد بودن به چیزی ، یعنی کسب آزادی برای انجام گناهان ، و گریز از مسؤولیّتها ،
و اقناع کاذب وجدان است . وگرنه کسی برای نفی مبدأ و معاد ، ادلّه و براهینی در
دست ندارد ، و از درون به مادیگری خود قانع و راضی نمیباشد . « أُمَامَهُ » :
آیندهای را که در پیش دارد . یعنی مادام که زنده است .
سوره قیامة آیه 6
متن آیه :
یَسْأَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ
ترجمه :
میپرسند : روز قیامت کی خواهد بود ؟ !
توضیحات :
« اَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ » : روز قیامت کی خواهد بود ؟ ! استفهام انکاری
است . پرسش ایشان برای بعید بودن قیامت ، و عدم وجود آن است . یعنی : قیامت هرگز
نخواهد بود .
سوره قیامة آیه 7
متن آیه :
فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ
ترجمه :
( پاسخ ایشان این است : ) هنگامی که چشمها ( از شدّت هول و هراس ) سراسیمه و
آشفته میشود .
توضیحات :
« بَرِقَ » : حیران و سراسیمه شد . آشفته و پریشان گردید ( نگا : ابراهیم / 42 ،
انبیاء / 97 ) .
سوره قیامة آیه 8
متن آیه :
وَخَسَفَ الْقَمَرُ
ترجمه :
و ماه بینور و روشنائی میگردد .
توضیحات :
« خَسَفَ » : خسوف کرد . روشنائی را از دست داد .
سوره قیامة آیه 9
متن آیه :
وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ
ترجمه :
و خورشید و ماه گردآوری میگردد .
توضیحات :
« جُمِعَ » : جمعآوری گردید . مراد درهم پیچیدن و گردآوری کردن است ( نگا :
تکویر / 1 ) .
سوره قیامة آیه 10
متن آیه :
یَقُولُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ الْمَفَرُّ
ترجمه :
انسان در آن روز خواهد گفت : راه گریز کجا است ؟ ( گریز میسّر نیست ) .
توضیحات :
« الْمَفَرُّ » : گریزگاه . گریز . این واژه میتواند اسم مکان یا مصدر میمیباشد
. « أَیْنَ الْمَفَرُّ » : گریزگاه کجا است ؟ ! گریز کجا میسّر است ؟ !
سوره قیامة آیه 11
متن آیه :
کَلَّا لَا وَزَرَ
ترجمه :
خیر ! ( اصلاً گریزگاهی در میان نیست ، و گریز ممکن نیست و ) هیچ گونه پناهگاهی
وجود ندارد .
توضیحات :
« وَزَرَ » : پناهگاه .
سوره قیامة آیه 12
متن آیه :
إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ
ترجمه :
در آن روز ، قرارگاه ( بهشت و دوزخ ) در دست پروردگار تو است .
توضیحات :
« الْمُسْتَقَرُّ » : قرارگاه . استقرار یافتن و جایگزین شدن . معنی دیگر آیه :
در آن روز قرارگاه همگان در پیش پروردگار انسان است ، و استقرار مردمان به سوی
خداوند بندگان است . او است که فرمان میدهد و جا و مکان تعیین میکند . « رَبِّکَ
» : مرجع ضمیر ( کَ ) پیغمبر اسلام است و برخی آن را به انسان برمیگردانند .
سوره قیامة آیه 13
متن آیه :
یُنَبَّأُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ
وَأَخَّرَ
ترجمه :
در آن روز انسان را آگاه میسازند از چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و از
چیزهائی که برجای گذاشته است .
توضیحات :
« یُنَبَّأُ » : باخبر گردانده میشود . در رسمالخطّ قرآنی الف زائدی در آخر
دارد . « مَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ » : چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و برجای
گذاشته است . همه کارهائی که کرده است و نکرده است .
سوره قیامة آیه 14
متن آیه :
بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ
ترجمه :
اصلاً انسان خودش از وضع خود آگاه است ( و وجودش شاهد و دلیل بر خویشتن است ) .
توضیحات :
« عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ » : از وضع خود آگاه است و بهتر از هرکس دیگری میداند
که چه کارهائی کرده است . خود انسان حجّت و گواه بر خودش است . چرا که اعضاء او
گواهی بر اعمال او میدهند ( نگا : فصّلت / 20 ، یس / 65 ) . « بَصِیرَةٌ » :
بینا و آگاه . حجّت و دلیل و برهان . حرف ( ة ) برای مبالغه است .
سوره قیامة آیه 15
متن آیه :
وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِیرَهُ
ترجمه :
در حالی که ( به زبان ) عذرهائی برای ( دفاع از ) خود میآورد .
توضیحات :
« وَ لَوْ أَلْقی . . . » : حرف واو ، حالیّه است ( نگا : اعراب القرآن درویش ،
روحالمعانی ) . « مَعَاذِیر » : جمع مَعْذِرَت ، عذرها . ذکر بیگناهیها ( نگا :
اعراف / 164 ، روم / 57 ، غافر / 52 ) .
سوره قیامة آیه 16
متن آیه :
لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ
ترجمه :
( به هنگام وحی قرآن ) شتابگرانه زبان به خواندن آن مَجُنبان ( و آیات را عجولانه
و آزمندانه تکرار مگردان ) .
توضیحات :
« لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ » : با عجله عجله زبان خود را برای خواندن آن به
حرکت در نیاور . ضمیر ( ه ) به قرآن برمیگردد ( نگا : طه / 114 ) . از این آیه
تا پایان آیه 19 معترضه است .
سوره قیامة آیه 17
متن آیه :
إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ
ترجمه :
چرا که گردآوردن قرآن ( در سینه تو ) و ( توانائی بخشیدن به زبان تو ، برای )
خواندن آن ، کار ما است . ( پس از ناحیه حفظ قرآن در میان دل و جان خود ، و روان
خواندن و درست تلاوت کردن آن با زبان خویش ، نگران مباش ) .
توضیحات :
« جَمْعَهُ » : گردآوردن قرآن . مراد گردآوردن قرآن در سینه پیغمبر . «
قُرْءَانَهُ » : قرائت آن . خداوند وعده میفرمایند که تمام آیات را در سینه
پیغمبر جمع و حفظ نماید ، و سپس قرائت آن را بر زبانش جاری فرماید . به عبارت دیگر
، همان گونه که حفظ قرآن در همه دوران در میان مردمان بر عهده خدا است ، نگهداری
آن در سینه پیغمبر و جاری کردن آن بر زبان آن حضرت نیز بر عهده خدا است ( نگا :
حجر / 9 ) . واژه ( قرآن ) مصدر است و به معنی قرائت است .
سوره قیامة آیه 18
متن آیه :
فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ
ترجمه :
پس هرگاه ما قرآن را ( توسّط جبرئیل بر تو ) خواندیم ، تو خواندن آن را ( آرام و
آهسته ) پیگیری و پیروی کن . ( وظیفه تو پیروی از تلاوت پیک وحی ، و ابلاغ رسالت
آسمانی است و بس ) .
توضیحات :
« إتَّبِعْ » : دنبال کن . مراد ساکت و خاموش و آرام و آهسته گوش فرا دادن به
پیام وحی ، و پس از آن تکرار و تمرین آن است .
سوره قیامة آیه 19
متن آیه :
ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ
ترجمه :
گذشته از اینها ، ( در صورتی که بعد از نزول آیات قرآن مشکلی پیدا کردی ) بیان و
توضیح آن بر ما است .
توضیحات :
« بَیَانَهُ » : توضیح درباره قرآن . رفع اشکال احکام و معانی و تفصیل مجمل آن (
نگا : روحالمعانی ) .
سوره قیامة آیه 20
متن آیه :
کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ
ترجمه :
نه چنین است ( که شما درباره معاد میپندارید ) ! اصلاً شما دنیای گذرا را دوست
میدارید .
توضیحات :
« الْعَاجِلَةَ » : دنیای زودگذر ( نگا : اسراء / 18 ) .
سوره قیامة آیه 21
متن آیه :
وَتَذَرُونَ الْآخِرَةَ
ترجمه :
و آخرت را رها میسازید .
توضیحات :
« تَذَرُونَ » : ترک میکنید . رها میسازید .
سوره قیامة آیه 22
متن آیه :
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ
ترجمه :
در آن روز چهرههائی شاداب و شادانند .
توضیحات :
« وُجُوهٌ » : جمع وجه ، چهره ، مراد چهرههای مؤمنان است . « نَاضِرَةٌ » :
شاداب . شادان .
سوره قیامة آیه 23
متن آیه :
إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ
ترجمه :
به پروردگار خود مینگرند .
توضیحات :
« نَاظِرَةٌ » : نگرنده . معنی دیگر آیه : چشم به الطاف پروردگار خود دوختهاند .
با توجّه به معنی اوّل ، باید گفت که نیروی دید در جهان دیگر همچون نیروی دید در
این جهان نمیباشد . مثلاً بهشتیان دوزخیان را در قعر آتش سوزان مشاهده میکنند و
با ایشان به سخن میپردازند ( نگا : صافّات / 55 ) . به هر حال نحوه مشاهده آنجا
همچون همه چیزهای دیگر آخرت ، با نحوه مشاهده اینجا فرق دارد . احادیث پیغمبر نشان
میدهد که نگاه کردن آخرت بدون کیفیّت و چگونگی و حدود و جهات و مسافات و صفات است
( نگا : المنتخب ، نمونه ) .
سوره قیامة آیه 24
متن آیه :
وَوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ بَاسِرَةٌ
ترجمه :
و در آن روز ، چهرههائی در هم کشیده و عَبوسند .
توضیحات :
« وُجُوهٌ » : مراد چهرههای کافران و منافقان و بزهکاران است . « بَاسِرَةٌ » :
درهم کشیده . عَبوس . ترش و درهم ( نگا : مدّثّر / 22 ) .
سوره قیامة آیه 25
متن آیه :
تَظُنُّ أَن یُفْعَلَ بِهَا فَاقِرَةٌ
ترجمه :
چرا که آنان میدانند که به بلا و عذاب کمرشکنی گرفتار میآیند .
توضیحات :
« فَاقِرَةٌ » : عذاب و بلائی که ستون فقرات را در هم میشکند .
سوره قیامة آیه 26
متن آیه :
کَلَّا إِذَا بَلَغَتْ التَّرَاقِیَ
ترجمه :
چنین نیست که گمان میبرند . هنگامی که جان به گلوگاه برسد .
توضیحات :
« بَلَغَتْ » : رسید . فاعل آن ( الرُّوحُ ) محذوف است که از قرینه پیدا است . «
التَّرَاقِیَ » : جمع ترقوّه ، به معنی استخوانهائی است که گرداگرد گلو را گرفتهاند
. رسیدن جان به گلوگاه ، کنایه از آخرین لحظات عمر است .
سوره قیامة آیه 27
متن آیه :
وَقِیلَ مَنْ رَاقٍ
ترجمه :
( از طرف حاضران و اطرافیان سراسیمه و دستپاچه او ، عاجزانه و مأیوسانه ) گفته میشود
: آیا کسی هست که ( برای نجات او ) افسون و تعویذی بنویسد ؟ !
توضیحات :
« رَاقٍ » : تعویذ نویس . افسونگر . « مَنْ رَاقٍٍ » : مراد این است هنگام نومیدی
گفته میشود : چه کسی میتواند او را شفاء دهد و دردش را دوا کند ؟ !
سوره قیامة آیه 28
متن آیه :
وَظَنَّ أَنَّهُ الْفِرَاقُ
ترجمه :
و ( محتضر ) یقین پیدا میکند که زمان فراق فرا رسیده است .
توضیحات :
« أَنَّهُ » : آنچه بدو رسیده است . « الْفِرَاقُ » : مفارقت از جهان و یاران .
بدرود کردن .
سوره قیامة آیه 29
متن آیه :
وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ
ترجمه :
ساق پائی به ساق پائی میپیچد و پاها جفت یکدیگر میگردد .
توضیحات :
« إلْتَفَّتْ » : درهم پیچید . جفت یکدیگر شد و در کنار هم قرار گرفت . به هنگام
جان دادن ، و یا در داخل کفن .
سوره قیامة آیه 30
متن آیه :
إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمَسَاقُ
ترجمه :
در آن روز ، سوق ( همگان ) به سوی پروردگارت خواهد بود .
توضیحات :
« الْمَسَاقُ » : سوق دادن و راندن . مرجع و مسیر .
سوره قیامة آیه 31
متن آیه :
فَلَا صَدَّقَ وَلَا صَلَّى
ترجمه :
( انسانِ منکر معاد ) هرگز نه زکاتی داده است و نه نمازی خوانده است .
توضیحات :
« لا صَدَّقَ » : زکات نداده است . تصدیق حق و حقیقت ، از جمله قرآن و پیغمبر
نکرده است .
سوره قیامة آیه 32
متن آیه :
وَلَکِن کَذَّبَ وَتَوَلَّى
ترجمه :
بلکه راه تکذیب ( حق و حقیقت ) را در پیش گرفته است و ( به فرمان خدا ) پشت کرده
است .
توضیحات :
« کَذَّبَ وَ تَوَلّی » : ( نگا : طه / 48 ) .
سوره قیامة آیه 33
متن آیه :
ثُمَّ ذَهَبَ إِلَى أَهْلِهِ یَتَمَطَّى
ترجمه :
گذشته از این ، مغرورانه و متکبّرانه ( از کفر و عناد خود ) نزد خانواده و کسانش
برگشته است .
توضیحات :
« یَتَمَطّی » : مینازد و بزرگی میفروشد . تفرعُن و تکبّر میکند .
سوره قیامة آیه 34
متن آیه :
أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى
ترجمه :
مرگ بر تو ! مرگ !
توضیحات :
« أَوْلیَا » : سزاوارتر . درخورتر . مراد سزاوارتر به مرگ و نابودی است . بعضی
گفتهاند : فعل ماضی است ؛ یعنی خدا مرگ تو را نزدیک گرداند و نابودت کند !
سوره قیامة آیه 35
متن آیه :
ثُمَّ أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى
ترجمه :
باز هم ، مرگ بر تو ! مرگ !
توضیحات :
« أَوْلیَا » : تکرار برای تأکید است .
سوره قیامة آیه 36
متن آیه :
أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَن یُتْرَکَ سُدًى
ترجمه :
آیا انسان ( منکر معاد ) میپندارد که او بیهوده به حال خود رها شود ( و قوانین و
مقرّرات الهی ، و حساب و کتاب و سزا و جزای دنیوی و اخروی نداشته باشد ؟ ! ) .
توضیحات :
« سُدیً » : بیهوده . رها . یعنی انسان با وجود داشتن عقل ، همچون حیوان بیصاحب
، به حال خود واگذاشته شود ، و تکالیف و وظائف و همچنین سزا و جزائی نداشته باشد .
حال است .
سوره قیامة آیه 37
متن آیه :
أَلَمْ یَکُ نُطْفَةً مِّن مَّنِیٍّ یُمْنَى
ترجمه :
آیا او نطفه ناچیزی از منی نیست که ( به رحم مادر ) پرت و ریخته میگردد ؟
توضیحات :
« یُمْنی » : پرت میشود و ریخته میگردد . « مِن مَّنِیٍّ یُمْنی » : ( نگا :
نجم / 46 ، واقعه / 37 ) .
سوره قیامة آیه 38
متن آیه :
ثُمَّ کَانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَوَّى
ترجمه :
سپس به صورت خون لخته و دَلَمهای درآمده است ، و خداوند او را آفرینش تازهای
بخشیده است ، و بعد اندام او را نظم و نظام و سر و سامان داده است ؟
توضیحات :
« عَلَقَةً » : خون لخته و دَلَمه ( نگا : حجّ / 5 ، مؤمنون / 14 ، غافر / 67 )
. « سَوّی » : اندام او را همآهنگ کرد و سر و سامان داد ( نگا : بقره / 29 ، کهف
/ 37 ، حجر / 29 ) .
سوره قیامة آیه 39
متن آیه :
فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَالْأُنثَى
ترجمه :
و از این ( انسان ) دو صنف نر و ماده را ساخته و پرداخته است .
توضیحات :
« مِنْهُ » : از انسان . « الزَّوْجَیْنِ » : دو صِنف . دو نوع ( نگا : هود / 40
، رعد / 3 ، نجم / 45 ) . « الذَّکَرَ وَ الأُنثی » : بدل است .
سوره قیامة آیه 40
متن آیه :
أَلَیْسَ ذَلِکَ بِقَادِرٍ عَلَى أَن یُحْیِیَ
الْمَوْتَى
ترجمه :
آیا چنین خدائی نمیتواند مردگان را زنده گرداند ؟ !
توضیحات :
« أَلَیْسَ ذلِکَ . . . » : ( نگا : یس / 81 ) .