سورۀ مجادله

سورۀ مجادله

مدنی است؛ ترتیب آن 58؛ شمار آیات آن 22

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿قَدۡ سَمِعَ ٱللَّهُ قَوۡلَ ٱلَّتِی تُجَٰدِلُکَ فِی زَوۡجِهَا وَتَشۡتَکِیٓ إِلَى ٱللَّهِ وَٱللَّهُ یَسۡمَعُ تَحَاوُرَکُمَآۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعُۢ بَصِیرٌ ١﴾.

ای پیامبر! به یقین که خداوند عزوجل سخن (خوله بنت ثعلبه) را که دربارۀ شوهرش (اوس بن صامت) به تو مراجعه کرده بود شنید، آنگاه که شوهرش با سخن: تو بر من در حرمت نکاح مانند کمر مادرم هستی، از وی ظهار کرده بود و آن زن از پروردگارش می‌خواست مشکلش را مرفوع سازد. ای پیامبر! حق‌تعالی گفتگوی شما را می‌شنود، یقیناً او شنوا و بیناست و گفتگوی آن دو را از فوق هفت آسمان شنید.

﴿ٱلَّذِینَ یُظَٰهِرُونَ مِنکُم مِّن نِّسَآئِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَٰتِهِمۡۖ إِنۡ أُمَّهَٰتُهُمۡ إِلَّا ٱلَّٰٓـِٔی وَلَدۡنَهُمۡۚ وَإِنَّهُمۡ لَیَقُولُونَ مُنکَرٗا مِّنَ ٱلۡقَوۡلِ وَزُورٗاۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٞ ٢﴾.

مسلمانانی که از همسران خویش ظهار می‌کنند؛ یعنی مرد برای همسرش می‌گوید: تو در حرمت بر من مانند کمر مادرم هستی، درست این است که همسران‌شان مادران آنان نمی‌باشند،‌ بلکه زنان‌شان هستند و مادران آنان زنانی اند که تولّدشان کرده‌اند. بنابراین ظهار‌کنندگان،‌ دروغ بزرگ و بهتان ناپسندی را بر زبان می‌آورند. با آن هم خداوند عزوجل از کسی که خطا‌کاری کند و سپس باز گردد عفو می‌کند و به کسی که حرامی را مرتکب شود و باز توبه نماید می‌آمرزد؛ از آن‌رو که آمرزشی فراگیر دارد.

﴿وَٱلَّذِینَ یُظَٰهِرُونَ مِن نِّسَآئِهِمۡ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُواْ فَتَحۡرِیرُ رَقَبَةٖ مِّن قَبۡلِ أَن یَتَمَآسَّاۚ ذَٰلِکُمۡ تُوعَظُونَ بِهِۦۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرٞ ٣﴾.

کسانی که ظهار می‌کنند و همسران خود را به این طریق بر خویشتن حرام می‌سازد، باز از سخن‌شان برمی‌گردد و جماع با همسران خود را قصد دارند، لازم است کفّاره بدهند. کفّاره این است که یک برده یا کنیز مؤمنی را پیش از جماع با همسرش آزاد کنند و این حکم از جانب خداوند حکیم و خبیر برای کسی است که از همسرش ظهار کند. آری!‌ حق‌تعالی شما را با این بیان نصیحت و رهنمایی می‌کند و این کفّاره برای کسی است که ظهار از وی صدور یافته باشد. هیچ چیزی بر خداوند بزرگ پنهان نیست، هیچ امری از او غایب نمی‌ماند و همه را مطابق اعمال‌شان جزا می‌دهد.

﴿فَمَن لَّمۡ یَجِدۡ فَصِیَامُ شَهۡرَیۡنِ مُتَتَابِعَیۡنِ مِن قَبۡلِ أَن یَتَمَآسَّاۖ فَمَن لَّمۡ یَسۡتَطِعۡ فَإِطۡعَامُ سِتِّینَ مِسۡکِینٗاۚ ذَٰلِکَ لِتُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦۚ وَتِلۡکَ حُدُودُ ٱللَّهِۗ وَلِلۡکَٰفِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ ٤﴾.

امّا چون پولی نداشت که با آن برده‌ای را آزاد کند، لازم است پیش از اینکه با همسرش جماع کند دو ماه پیا‌پی روزه بگیرد و چون از روزه‌گرفتن به عذر شرعی ناتوان بود شصت مسکین را طعام دهد؛ طوری که سیر شوند. بیان این احکام برای آن است که با انجام اوامر و اجتناب از نواهی الهی به او تعالی، و با متابعت از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به آن حضرت ایمان آوردید. این‌ها حدود خداوندی است که روا نیست از آن تجاوز شود. هر که از حدود الهی تجاوز کند مرتکب جرم بزرگی شده و کسی که از آن‌ها انکار ورزد به عذاب درد‌آور و جاودان آتش دوزخ گرفتار می‌شوند.

﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ یُحَآدُّونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ کُبِتُواْ کَمَا کُبِتَ ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ وَقَدۡ أَنزَلۡنَآ ءَایَٰتِۢ بَیِّنَٰتٖۚ وَلِلۡکَٰفِرِینَ عَذَابٞ مُّهِینٞ ٥﴾.

کسانی که با خداوند عزوجل و پیامبرش به جنگ می‌پردازند،‌ با شریعت الهی مخالفت می‌نمایند و از آیین الهی جلو‌گیری می‌کنند به شکست مواجه گردند و خوار ساخته می‌شوند؛ چنان‌چه مردمی که قبلاً با خداوند عزوجل و رسولش محاربه کردند خوار شدند. حق‌تعالی آیات مُحکم، حجّت‌های واضح و دلایل آشکاری را نازل کرده که در آن صلاح بندگان و شهرها وجود دارد. امّا کسی که انکار ورزد و آیات الهی را رد نماید به عذاب خوار کننده‌ای در آتش دوزخ گرفتار می‌شوند.

﴿یَوۡمَ یَبۡعَثُهُمُ ٱللَّهُ جَمِیعٗا فَیُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوٓاْۚ أَحۡصَىٰهُ ٱللَّهُ وَنَسُوهُۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ شَهِیدٌ ٦﴾.

از آن وقت یاد کن که خداوند متعال امّت‌های نخستین و واپسین را برای روز قیامت جمع می‌آورند و ایشان را به اعمال خوب و بدی که انجام داده‌اند و خداوند عزوجل آن اعمال را در نامه‌های‌شان نوشته آگاهی می‌سازد. مردم از هولناکی بزرگ آن روز اعمالی را که انجام دادند فراموش کرده‌اند. امّا حق‌تعالی به هر‌چیز آگاه است، هیچ امری بر او پنهان نیست، راز‌ها را می‌داند و به آنچه در ضمایر وجود دارد علماً احاطه دارد.

﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ یَعۡلَمُ مَا فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِی ٱلۡأَرۡضِۖ مَا یَکُونُ مِن نَّجۡوَىٰ ثَلَٰثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمۡ وَلَا خَمۡسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمۡ وَلَآ أَدۡنَىٰ مِن ذَٰلِکَ وَلَآ أَکۡثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمۡ أَیۡنَ مَا کَانُواْۖ ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُواْ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِکُلِّ شَیۡءٍ عَلِیمٌ ٧﴾.

آیا ندانستی که خداوند عزوجل به همه موجودات آسمان‌ها و زمین داناست. هیچ سه نفری از مردم به امر پنهانی راز نمی‌گویند مگر اینکه اوتعالی چهارم‌شان است، راز‌شان را می‌داند و چیزی را که گفته‌اند بر او پوشیده نیست. هیچ پنج نفری به سخنی نجوا نمی‌کنند مگر اینکه اوتعالی علماً ششم‌شان است و هیچ کدام از سخنان پوشیده و آشکار‌شان بر او پوشیده نیست. به همین‌گونه اگر تعداد‌شان کمتر یا زیادتر از این باشد، بازهم اوتعالی علماً با ایشان است؛ با وجود اینکه بر عرش استوا دارد و از مخلوقاتش جداست. حق‌تعالی همه مردم را در روز قیامت به اعمال خوب و بدی که انجام دادند خبر می‌دهد؛ زیرا او به هر چیز آگاه و به هر رازی داناست.

﴿أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِینَ نُهُواْ عَنِ ٱلنَّجۡوَىٰ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا نُهُواْ عَنۡهُ وَیَتَنَٰجَوۡنَ بِٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ وَمَعۡصِیَتِ ٱلرَّسُولِۖ وَإِذَا جَآءُوکَ حَیَّوۡکَ بِمَا لَمۡ یُحَیِّکَ بِهِ ٱللَّهُ وَیَقُولُونَ فِیٓ أَنفُسِهِمۡ لَوۡلَا یُعَذِّبُنَا ٱللَّهُ بِمَا نَقُولُۚ حَسۡبُهُمۡ جَهَنَّمُ یَصۡلَوۡنَهَاۖ فَبِئۡسَ ٱلۡمَصِیرُ ٨﴾.

ای پیامبر! آیا یهودیان را ندیدی که خداوند عزوجل آنان را از راز گفتن به سخنانی که نسبت به مسلمانان شک برانگیز و اشتباه‌آور است نهی کرد، اما آنان به انجام نهی الهی باز گشتند؛ یعنی به سخنان بد راز گفتند،‌ ستمگری کردند و از حد تجاوز نمودند؟ همچنان آنگاه که یهودیان به نزدت - ای پیامبر- می‌آیند به غیر روشی که خداوند عزوجل تحیه را مشروع ساخته با مقولۀ «السّام علیک»؛‌یعنی مرگ بر تو باد، بر تو تحیه تقدیم می‌دارند. بعد از آن می‌گویند: اگر محمّد صلی الله علیه و آله و سلم رسول حق‌تعالی است، پس چرا خداوند عزوجل ما را با این سخن عذاب و مجازات نمی‌کند؟ خداوند سبحان خبر داد که عذاب آنان را به آتش دوزخ به تأخیر انداخته که بسیار سوزنده و بد‌جایگاهی است و قرارگاه بدی برای کافران است.

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا تَنَٰجَیۡتُمۡ فَلَا تَتَنَٰجَوۡاْ بِٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ وَمَعۡصِیَتِ ٱلرَّسُولِ وَتَنَٰجَوۡاْ بِٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِیٓ إِلَیۡهِ تُحۡشَرُونَ ٩﴾.

ای مؤمنان! آنگاه که به طور راز و پوشیده سخن گفتید از سخنانی که خداوند عزوجل حرام ساخته بپرهیزید، برابر است که به ذات خود بد باشد یا سخنی باشد که ستم بر مردم و مخالفت با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را به همراه داشته باشد. به اموری سخن زنید که در آن خیر و صلاح و نفعی نهفته باشد. با متابعت از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم انجام اوامر و اجتناب از نواهی از الله تعالی بترسید؛ چون بازگشت‌تان به سوی اوست و شما را مطابق اعمال‌تان جزا می‌دهید.

«برّ» عملی است که انجامش طاعت باشد و «تقوا» ترک معصیت است.

﴿إِنَّمَا ٱلنَّجۡوَىٰ مِنَ ٱلشَّیۡطَٰنِ لِیَحۡزُنَ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَلَیۡسَ بِضَآرِّهِمۡ شَیۡ‍ًٔا إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡیَتَوَکَّلِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ١٠﴾.

سخن‌زدن به گناه و تجاوز از وسوسه‌های شیطان و معصیت خداوند رحمان است تا غم و اندوه را برای اهل ایمان به بار آورد، امّا این امور جز به ارادۀ خداوند عزوجل به مؤمنان آزاری نمی‌رساند. مؤمنان باید تنها به پروردگار سبحان اعتماد کنند،‌ هر مسلمانی امورش را به اوتعالی بسپارد و او در تصرّف به امور کافی است.

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا قِیلَ لَکُمۡ تَفَسَّحُواْ فِی ٱلۡمَجَٰلِسِ فَٱفۡسَحُواْ یَفۡسَحِ ٱللَّهُ لَکُمۡۖ وَإِذَا قِیلَ ٱنشُزُواْ فَٱنشُزُواْ یَرۡفَعِ ٱللَّهُ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکُمۡ وَٱلَّذِینَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ دَرَجَٰتٖۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرٞ ١١﴾.

ای مؤمنان! آنگاه که در مجالس به فراخ سازد جای برای دیگران امر شدید به این کار اقدام کنید و برای برادر مسلمان خویش جایی را فرخ سازید. خداوند عزوجل روزی و پاداش را بر شما مزید می‌گرداند و آنگاه که به کدام منظوری از شما خواسته شد که از مجلس بر‌خیزد اجابت کنید،‌ حق‌تعالی جایگاه مؤمنان را بر حسب ایمان‌شان بالا می‌برد و برای اهل علم، به خاطر فضیلت علم درجات زیادی از بزرگی و پاداش می‌بخشد. پروردگار بزرگ به هر چیز داناست و هیچ امر پوشیده‌ای از او پنهان نمی‌باشد، هیچ کاری را فراموش نمی‌کند و به زودی از اعمال همگان حساب می‌گیرد.

در این آیه ذکر علم بعد از آداب مجالس آمده است؛ زیرا اهل علم در آداب و اخلاق دانشمند‌تر‌اند.

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نَٰجَیۡتُمُ ٱلرَّسُولَ فَقَدِّمُواْ بَیۡنَ یَدَیۡ نَجۡوَىٰکُمۡ صَدَقَةٗۚ ذَٰلِکَ خَیۡرٞ لَّکُمۡ وَأَطۡهَرُۚ فَإِن لَّمۡ تَجِدُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمٌ ١٢﴾.

ای کسانی که به خداوند و پیامبرش ایمان آوردید! راز‌گفتن با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را اراده داشتید پیش از آن صدقه دهید. این امر در زیادت حسنات به خیر شماست و شما را با کفّارۀ خطاها از گناه پاک می‌سازد. امّا اگر توان ادای صدقه را نداشتید بر شما گناهی نیست؛ زیرا خداوند عزوجل از شما عفو نموده است، چون او آمرزش فراگیر دارد، به سبب آمرزش خود ملامت نمی‌کند و به سبب رحمتش مجازات نمی‌نماید.

﴿ءَأَشۡفَقۡتُمۡ أَن تُقَدِّمُواْ بَیۡنَ یَدَیۡ نَجۡوَىٰکُمۡ صَدَقَٰتٖۚ فَإِذۡ لَمۡ تَفۡعَلُواْ وَتَابَ ٱللَّهُ عَلَیۡکُمۡ فَأَقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّکَوٰةَ وَأَطِیعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥۚ وَٱللَّهُ خَبِیرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ ١٣﴾.

آیا اگر قبل از راز‌گفتن با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم صدقه دهید از فقر و تنگدستی می‌ترسید؟ اگر صدقه نکردید -و حق‌تعالی در این امر با شما آسانگیری کرد- بر نماز‌های فرض مداومت کنید،‌ زکات فرض را ادا نمایید و در طاعت خداوند عزوجل و پیامبرش بکوشید. الله تعالی بر همه اعمال شما آگاه است و از شما به طور قطع حساب می‌گیرد،‌ پس او را مراقب خویش بدانید.

﴿۞أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِینَ تَوَلَّوۡاْ قَوۡمًا غَضِبَ ٱللَّهُ عَلَیۡهِم مَّا هُم مِّنکُمۡ وَلَا مِنۡهُمۡ وَیَحۡلِفُونَ عَلَى ٱلۡکَذِبِ وَهُمۡ یَعۡلَمُونَ ١٤﴾.

آیا از عملکرد منافقان در تعجّب نمی‌شوی که خداوند عزوجل و رسولش را رها کرده یهودیان را به دوستی می‌گیرند؟ این در حالی است که منافقان نه از مسلمانان اند و نه از یهودیان می‌باشند، امّا سوگند یاد می‌کنند که از جملۀ یهودیان اند. آنان دروغگوی اند و خود می‌دانند که در سخن و سوگند خویش دروغ می‌گویند.

﴿أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُمۡ عَذَابٗا شَدِیدًاۖ إِنَّهُمۡ سَآءَ مَا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ ١٥﴾.

خداوند عزوجل برای این گروه از منافقان عذاب درد‌آور و سختی در آتش دوزخ مهیّا کرده است؛ زیرا عمل بد و فعل زشتی را انجام داده‌اند بنابراین در پایین‌ترین طبقۀ دوزخ قرار دارند.

﴿ٱتَّخَذُوٓاْ أَیۡمَٰنَهُمۡ جُنَّةٗ فَصَدُّواْ عَن سَبِیلِ ٱللَّهِ فَلَهُمۡ عَذَابٞ مُّهِینٞ ١٦﴾.

منافقان با سوگند‌های خود خویشتن را از قتل نجات دادند؛ بدین‌گونه که در ظاهر حال سوگند خوردند که مؤمن اند، هرچند در نفس الامر کافر اند و دیگران را از اسلام باز داشتند. از همین است که عذاب خوار‌کننده‌ای در آتش دوزخ برای آنان آماده شده و در دنیا و آخرت زیانمند شدند.

﴿لَّن تُغۡنِیَ عَنۡهُمۡ أَمۡوَٰلُهُمۡ وَلَآ أَوۡلَٰدُهُم مِّنَ ٱللَّهِ شَیۡ‍ًٔاۚ أُوْلَٰٓئِکَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِیهَا خَٰلِدُونَ ١٧﴾.

دارایی و فرزندان در روز قیامت هرگز از منافقان دفاع کرده نمی‌تواند و آنان را از عذاب بازنمی‌دارد، بلکه در آتش دوزخ و در جایگاه بدی ماندگار هستند و به عذاب، خواری و ذلّت گرفتار می‌باشند.

﴿یَوۡمَ یَبۡعَثُهُمُ ٱللَّهُ جَمِیعٗا فَیَحۡلِفُونَ لَهُۥ کَمَا یَحۡلِفُونَ لَکُمۡ وَیَحۡسَبُونَ أَنَّهُمۡ عَلَىٰ شَیۡءٍۚ أَلَآ إِنَّهُمۡ هُمُ ٱلۡکَٰذِبُونَ ١٨﴾.

آنگاه که خداوند عزوجل در روز قیامت منافقان را از قبر‌ها زنده می‌سازد، همچنان که در دنیا برای‌تان سوگند می‌خورند، اکنون هم سوگند یاد می‌کنند که مؤمن هستند و باور دارند که این قرار و سوگند برای آنان فایده دارد. امّا این اندیشۀ آنان گمانی بیش نیست، به خداوند منّان افترا می‌کنند و در ایمان خویش در نزد پروردگار مهربان درزغ گفته‌اند.

﴿ٱسۡتَحۡوَذَ عَلَیۡهِمُ ٱلشَّیۡطَٰنُ فَأَنسَىٰهُمۡ ذِکۡرَ ٱللَّهِۚ أُوْلَٰٓئِکَ حِزۡبُ ٱلشَّیۡطَٰنِۚ أَلَآ إِنَّ حِزۡبَ ٱلشَّیۡطَٰنِ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ ١٩﴾.

شیطان بر آنان غلبه کرده به طوری که طاعت خداوند رحمان را ترک کرده‌اند و از ایمان و قرآن اعراض نموده‌اند. بنابراین از پیروان شیطان گردیدند و هر که از شیطان اطاعت نماید زیانمند شده، به لعنت و عذاب و به مجازات و خشم الهی رو‌برو خواهد شد.

﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ یُحَآدُّونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓ أُوْلَٰٓئِکَ فِی ٱلۡأَذَلِّینَ ٢٠﴾.

کسانی که خداوند عزوجل و پیامبرش را نافرمانی کردند و با دین الهی به جنگ پرداختند،‌ در دنیا با اهل ذلّت و خواری و با بد اعمالان و اشرار همراه‌اند و در آخرت به آتش دوزخ گرفتار می‌شوند.

﴿کَتَبَ ٱللَّهُ لَأَغۡلِبَنَّ أَنَا۠ وَرُسُلِیٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٞ ٢١﴾.

خداوند عزوجل مقدّر کرده و حکم نموده است که پیروزی از آن او و رسولش می‌باشد؛ زیرا اوتعالی نیرومند است، چنان‌که هیچ چیزی او را ناتوان کرده نمی‌تواند،‌ کسی با او توان مقابله را ندارد و بر او پیروز نمی‌شود. او ذات عزیزی است که همه تحت قهر او هستند و هر که با او بجنگد خوارش می‌سازد.

﴿لَّا تَجِدُ قَوۡمٗا یُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ یُوَآدُّونَ مَنۡ حَآدَّ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَوۡ کَانُوٓاْ ءَابَآءَهُمۡ أَوۡ أَبۡنَآءَهُمۡ أَوۡ إِخۡوَٰنَهُمۡ أَوۡ عَشِیرَتَهُمۡۚ أُوْلَٰٓئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ ٱلۡإِیمَٰنَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٖ مِّنۡهُۖ وَیُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِینَ فِیهَاۚ رَضِیَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُۚ أُوْلَٰٓئِکَ حِزۡبُ ٱللَّهِۚ أَلَآ إِنَّ حِزۡبَ ٱللَّهِ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ ٢٢﴾.

قومی را سراغ نخواهی داشت که به خداوند عزوجل ایمان داشته باشند، و او را به شایستگی عبادت کنند،‌ به لقایش در روز قیامت باورمند باشند و محبت خویش را برای اوتعالی خالص ساخته باشند،‌ امّا با آنهم با کسانی که با خداوند عزوجل و رسولش می‌ستیزند دوستی بر قرار سازند. نباید با کافران که با الله عزوجل و رسولش می‌ستیزند دوستی و محبت داشته باشند، اگر‌‌چه پدران، فرزندان،‌ برادران و خویشاوندان‌شان باشند،‌ زیرا پیوند دینی از پیوند خویشاندانی ارزشمندتر است و دوستی و موالات باید به خاطر خدا و رسولش باشد، نه بر مبنای روابط نسبی و خویشاوندی. کسانی که دوستی و دشمنی‌شان به خاطر خداوند عزوجل است حق‌تعالی ایمان را در دل‌های‌شان رقم زده و در ضمیر‌شان محکم و راسخ ساخته است،‌ آنان را به نصرت خویش نیرو بخشیده،‌ با رعایت خویش حمایت نموده،‌ به ولایتش مخصوص ساخته و به بهشت‌های پر از نعمت در نیکو‌ترین جایگاه و زیبا‌ترین قرار‌گاه داخل می‌سازد؛ در بهشت‌هایی که جوی‌های بسیار، درختان نیکو و میوه‌های پاکیزه دارد و در آنجا همیشه ماندگار‌اند. خداوند عزوجل از ایشان خوشنود است، ‌در درازنای زمان بر ایشان خشم نمی‌کند و ایشان هم از حق‌تعالی خوشنود‌اند؛ زیرا پاداش نیکو و جایگاه باکرامتی را با بزرگ‌ترین مزد و بهترین نعمت‌ها دریافته‌اند. این مؤمنان سر‌افراز و کامگار،‌ بندگان مُخلص و حزب کامیاب الله عزوجل هستند؛ کسانی که کامیابی بزرگ و جایگاه راستینی را در بهشت جاودان در نزد پادشاه با اقتدار و منّان به دست آورده‌اند.

سوره مجادله

سُورَةُ المُجَادلَةِ

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿قَدۡ سَمِعَ ٱللَّهُ قَوۡلَ ٱلَّتِی تُجَٰدِلُکَ فِی زَوۡجِهَا وَتَشۡتَکِیٓ إِلَى ٱللَّهِ وَٱللَّهُ یَسۡمَعُ تَحَاوُرَکُمَآۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعُۢ بَصِیرٌ ١ ٱلَّذِینَ یُظَٰهِرُونَ مِنکُم مِّن نِّسَآئِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَٰتِهِمۡۖ إِنۡ أُمَّهَٰتُهُمۡ إِلَّا ٱلَّٰٓـِٔی وَلَدۡنَهُمۡۚ وَإِنَّهُمۡ لَیَقُولُونَ مُنکَرٗا مِّنَ ٱلۡقَوۡلِ وَزُورٗاۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٞ ٢ وَٱلَّذِینَ یُظَٰهِرُونَ مِن نِّسَآئِهِمۡ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُواْ فَتَحۡرِیرُ رَقَبَةٖ مِّن قَبۡلِ أَن یَتَمَآسَّاۚ ذَٰلِکُمۡ تُوعَظُونَ بِهِۦۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرٞ ٣ فَمَن لَّمۡ یَجِدۡ فَصِیَامُ شَهۡرَیۡنِ مُتَتَابِعَیۡنِ مِن قَبۡلِ أَن یَتَمَآسَّاۖ فَمَن لَّمۡ یَسۡتَطِعۡ فَإِطۡعَامُ سِتِّینَ مِسۡکِینٗاۚ ذَٰلِکَ لِتُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦۚ وَتِلۡکَ حُدُودُ ٱللَّهِۗ وَلِلۡکَٰفِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ ٤ إِنَّ ٱلَّذِینَ یُحَآدُّونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ کُبِتُواْ کَمَا کُبِتَ ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ وَقَدۡ أَنزَلۡنَآ ءَایَٰتِۢ بَیِّنَٰتٖۚ وَلِلۡکَٰفِرِینَ عَذَابٞ مُّهِینٞ ٥ یَوۡمَ یَبۡعَثُهُمُ ٱللَّهُ جَمِیعٗا فَیُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوٓاْۚ أَحۡصَىٰهُ ٱللَّهُ وَنَسُوهُۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ شَهِیدٌ ٦

به نام الله بخشندۀ مهربان

به راستی الله سخن زنی را که در بارۀ شوهرش با تو مجادله می‌کرد، و به الله شکایت می‌برد شنید، و الله گفتگوی شما را می‌شنید، بی‌گمان الله شنوای بیناست. ﴿۱﴾کسانی از شما که زنان‌شان را ظهار می‌کنند، آنان هرگز مادران‌شان نیستند، مادران‌شان فقط کسانی اند که آن‌ها را زاده‌اند، بی‌گمان آن‌ها سخنی زشت و دروغ می‌گویند، و همانا الله عفوکنندۀ آمرزگار است. ﴿۲﴾و کسانی‌که زنان‌شان را ظهار می‌کنند، سپس از آنچه گفته‌اند باز می‌گردند، پس باید پیش از آمیزش جنسی باهم بردۀ را آزاد کنند، این حکمی است که به آن (پند و) اندرز داده می‌شوید، و الله به آنچه می‌کنید آگاه است. ﴿۳﴾پس کسی‌که (بردۀ را) نیابد، پیش از آمیزش جنسی، دو ماه پی در پی روزه بگیرد، و کسی‌که نتواند پس شصت مسکین را طعام دهد، این (حکم) برای آن است که به الله و رسولش ایمان بیاورید، و این‌ها حدود (و احکام) الهی است، و برای کافران عذاب دردناکی است. ﴿۴﴾همانا کسانی‌که با الله و رسولش دشمنی می‌کنند خوار (و ذلیل) می‌شوند، همان‌گونه کسانی‌که پیش از آن‌ها بودند خوار (و ذلیل) شدند، و به راستی ما آیات روشنی نازل کردیم و برای کافران عذاب خوار (و رسوا) کننده‌ای است. ﴿۵﴾روزی‌که الله همۀ آن‌ها را بر می‌انگیزد، پس آن‌ها را از آنچه کرده‌اند باخبر می‌سازد، (همان اعمالی که) الله حساب آن را نگه داشته و آن‌ها فراموشش کرده‌اند، و الله بر همه چیز گواه (و ناظر) است. ﴿۶﴾

﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ یَعۡلَمُ مَا فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِی ٱلۡأَرۡضِۖ مَا یَکُونُ مِن نَّجۡوَىٰ ثَلَٰثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمۡ وَلَا خَمۡسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمۡ وَلَآ أَدۡنَىٰ مِن ذَٰلِکَ وَلَآ أَکۡثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمۡ أَیۡنَ مَا کَانُواْۖ ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُواْ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِکُلِّ شَیۡءٍ عَلِیمٌ ٧ أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِینَ نُهُواْ عَنِ ٱلنَّجۡوَىٰ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا نُهُواْ عَنۡهُ وَیَتَنَٰجَوۡنَ بِٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ وَمَعۡصِیَتِ ٱلرَّسُولِۖ وَإِذَا جَآءُوکَ حَیَّوۡکَ بِمَا لَمۡ یُحَیِّکَ بِهِ ٱللَّهُ وَیَقُولُونَ فِیٓ أَنفُسِهِمۡ لَوۡلَا یُعَذِّبُنَا ٱللَّهُ بِمَا نَقُولُۚ حَسۡبُهُمۡ جَهَنَّمُ یَصۡلَوۡنَهَاۖ فَبِئۡسَ ٱلۡمَصِیرُ ٨ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا تَنَٰجَیۡتُمۡ فَلَا تَتَنَٰجَوۡاْ بِٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ وَمَعۡصِیَتِ ٱلرَّسُولِ وَتَنَٰجَوۡاْ بِٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِیٓ إِلَیۡهِ تُحۡشَرُونَ ٩ إِنَّمَا ٱلنَّجۡوَىٰ مِنَ ٱلشَّیۡطَٰنِ لِیَحۡزُنَ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَلَیۡسَ بِضَآرِّهِمۡ شَیۡ‍ًٔا إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡیَتَوَکَّلِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ١٠ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا قِیلَ لَکُمۡ تَفَسَّحُواْ فِی ٱلۡمَجَٰلِسِ فَٱفۡسَحُواْ یَفۡسَحِ ٱللَّهُ لَکُمۡۖ وَإِذَا قِیلَ ٱنشُزُواْ فَٱنشُزُواْ یَرۡفَعِ ٱللَّهُ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکُمۡ وَٱلَّذِینَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ دَرَجَٰتٖۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرٞ ١١﴾

مگر ندیده‌ای که الله آنچه را که در آسمان‌ها و آنچه را که در زمین است می‌داند؟ هیچ نجوایی میان سه نفر نباشد مگر آن که او چهارمین آن‌ها است، و پنج نفری نیست مگر آن که او ششمین آن‌ها است، و نه کمتر از آن و نه بیشتر، مگر آن که هرکجا باشند او همراه آن‌ها است، سپس روز قیامت آن‌ها را به آنچه کرده‌اند باخبر می‌سازد، بی‌گمان الله به همه چیز داناست. ﴿۷﴾(ای پیامبر!) مگر ندیده‌ای کسانی را که از نجوا نهی شدند سپس به آنچه از آن نهی شده بودند باز می‌گردند و به گناه و تجاوز و نافرمانی پیامبر نجوا می‌کنند، و هنگامی‌که نزد تو می‌آیند تو را تحیتّی گویند (با کلماتی) که الله با آن تو را تحیت و سلام نگفته است، و در دل خود می‌گویند: چرا الله ما را به (کیفر) آنچه می‌گوییم عذاب نمی‌کند؟ جهنم برای آن‌ها کافی است، به آن وارد می‌شوند، پس (آن) بد (سرانجام و) جایگاهی است. ﴿۸﴾ای کسانی‌که ایمان آوریده‌اید! هنگامی‌که با یکدیگر نجوا می‌کنید پس به گناه و تجاوز و نافرمانی رسول الله نجوا نکنید، و به نیکی و پرهیزگاری نجوا کنید، و از الله بترسید که به سوی او محشور خواهید شد. ﴿۹﴾جز این نیست که نجوا از (سوی) شیطان است، تا کسانی را که ایمان آورده‌اند اندوهگین سازد، و جز به فرمان الله نمی‌تواند هیچ ضرری به آن‌ها برساند، پس مؤمنان باید بر الله توکل کنند. ﴿۱۰﴾ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! هنگامی‌که به شما گفته شود:در مجالس جا باز کنید، پس (جا) باز کنید، الله برای شما گشایش می‌آورد، و هنگامی‌که گفته شود:،،برخیزید،، پس برخیزید، الله مقام (و درجات) کسانی را از شما که ایمان آورده‌اند و کسانی را که علم داده شده‌اند بالا می‌برد، و الله به آنچه می‌کنید آگاه است. ﴿۱۱﴾

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نَٰجَیۡتُمُ ٱلرَّسُولَ فَقَدِّمُواْ بَیۡنَ یَدَیۡ نَجۡوَىٰکُمۡ صَدَقَةٗۚ ذَٰلِکَ خَیۡرٞ لَّکُمۡ وَأَطۡهَرُۚ فَإِن لَّمۡ تَجِدُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمٌ ١٢ ءَأَشۡفَقۡتُمۡ أَن تُقَدِّمُواْ بَیۡنَ یَدَیۡ نَجۡوَىٰکُمۡ صَدَقَٰتٖۚ فَإِذۡ لَمۡ تَفۡعَلُواْ وَتَابَ ٱللَّهُ عَلَیۡکُمۡ فَأَقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّکَوٰةَ وَأَطِیعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥۚ وَٱللَّهُ خَبِیرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ ١٣ ۞أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِینَ تَوَلَّوۡاْ قَوۡمًا غَضِبَ ٱللَّهُ عَلَیۡهِم مَّا هُم مِّنکُمۡ وَلَا مِنۡهُمۡ وَیَحۡلِفُونَ عَلَى ٱلۡکَذِبِ وَهُمۡ یَعۡلَمُونَ ١٤ أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُمۡ عَذَابٗا شَدِیدًاۖ إِنَّهُمۡ سَآءَ مَا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ ١٥ ٱتَّخَذُوٓاْ أَیۡمَٰنَهُمۡ جُنَّةٗ فَصَدُّواْ عَن سَبِیلِ ٱللَّهِ فَلَهُمۡ عَذَابٞ مُّهِینٞ ١٦ لَّن تُغۡنِیَ عَنۡهُمۡ أَمۡوَٰلُهُمۡ وَلَآ أَوۡلَٰدُهُم مِّنَ ٱللَّهِ شَیۡ‍ًٔاۚ أُوْلَٰٓئِکَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِیهَا خَٰلِدُونَ ١٧ یَوۡمَ یَبۡعَثُهُمُ ٱللَّهُ جَمِیعٗا فَیَحۡلِفُونَ لَهُۥ کَمَا یَحۡلِفُونَ لَکُمۡ وَیَحۡسَبُونَ أَنَّهُمۡ عَلَىٰ شَیۡءٍۚ أَلَآ إِنَّهُمۡ هُمُ ٱلۡکَٰذِبُونَ ١٨ ٱسۡتَحۡوَذَ عَلَیۡهِمُ ٱلشَّیۡطَٰنُ فَأَنسَىٰهُمۡ ذِکۡرَ ٱللَّهِۚ أُوْلَٰٓئِکَ حِزۡبُ ٱلشَّیۡطَٰنِۚ أَلَآ إِنَّ حِزۡبَ ٱلشَّیۡطَٰنِ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ ١٩ إِنَّ ٱلَّذِینَ یُحَآدُّونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓ أُوْلَٰٓئِکَ فِی ٱلۡأَذَلِّینَ ٢٠ کَتَبَ ٱللَّهُ لَأَغۡلِبَنَّ أَنَا۠ وَرُسُلِیٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٞ ٢١﴾

ای کسانی‌که ایمان آوریده‌اید! هنگامی‌که می‌خواهید با رسول الله نجوا کنید، پس پیش از نجوای‌تان صدقه‌ای (در راه الله) بدهید، این (کار) برای شما بهتر و پاکیزه‌تر است. پس اگر نیابید، بی‌گمان الله آمرزندۀ مهربان است. ﴿۱۲﴾آیا (از فقر) ترسیدید که پیش از نجوای‌تان صدقاتی دهید؟ پس چون چنین نکردید، و الله از شما درگذشت، پس نماز را برپا دارید و زکات را ادا کنید، و الله و پیامبرش را اطاعت کنید، و الله به آنچه می‌کنید آگاه است. ﴿۱۳﴾(ای پیامبر!) آیا ندیدی کسانی را که دوستی کردند با قومی که الله بر آنان خشم (و غضب) کرده است، آن‌ها نه از شما هستند و نه از آنان، و بر دروغ سوگند یاد می‌کنند (که مسلمان هستند) در حالی خودشان می‌دانند (که منافق هستند). ﴿۱۴﴾الله عذاب سختی برای آن‌ها آماده کرده است، بی‌گمان بد است آنچه انجام می‌دادند. ﴿۱۵﴾آن‌ها سوگندهای خود را سپر قرار دادند، پس (مردم را) از راه الله باز داشتند، لذا برای آن‌ها عذاب خوارکننده‌ای است. ﴿۱۶﴾هرگز اموال‌شان و فرزندان‌شان چیزی از عذاب الله را از آن‌ها دفع نخواهد کرد، آن‌ها اهل (آتش) دوزخند، و جاودانه درآن می‌مانند. ﴿۱۷﴾روزی‌که الله همۀ آن‌ها را برمی‌انگیزد، پس آن‌ها برای او (نیز) سوگند یاد می‌کنند، همان‌گونه که (امروز در دنیا) برای شما سوگند یاد می‌کنند، و گمان می‌کنند که بر چیزی (سودمند) هستند، آگاه باشید (و بدانید) که آن‌ها دروغگویانند. ﴿۱۸﴾شیطان بر آن‌ها چیره شده پس یاد الله را از خاطر آن‌ها برده است، آن‌ها حزب شیطان هستند، و آگاه باشید (و بدانید) که حزب شیطان زیانکارانند. ﴿۱۹﴾بی‌گمان کسانی‌که با الله و پیامبرش مخالفت (و دشمنی) می‌کنند، آن‌ها در زمرۀ خوارترین (افراد) اند. ﴿۲۰﴾الله مقرر داشته است که یقیناً من و رسولانم پیروز می‌شویم؛ بی‌گمان الله نیرومند شکست‌ ناپذیر است. ﴿۲۱﴾

﴿ لَّا تَجِدُ قَوۡمٗا یُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ یُوَآدُّونَ مَنۡ حَآدَّ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَوۡ کَانُوٓاْ ءَابَآءَهُمۡ أَوۡ أَبۡنَآءَهُمۡ أَوۡ إِخۡوَٰنَهُمۡ أَوۡ عَشِیرَتَهُمۡۚ أُوْلَٰٓئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ ٱلۡإِیمَٰنَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٖ مِّنۡهُۖ وَیُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِینَ فِیهَاۚ رَضِیَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُۚ أُوْلَٰٓئِکَ حِزۡبُ ٱللَّهِۚ أَلَآ إِنَّ حِزۡبَ ٱللَّهِ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ ٢٢ ﴾

(ای پیامبر!) هیچ قومی را که ایمان به الله و روز قیامت دارند نمی‌یابی که با کسانی‌که با الله و رسولش (دشمنی و) مخالفت می‌ورزند، دوستی کنند، اگرچه پدران‌شان یا فرزندان‌شان یا برادران‌شان یا خویشاوندان‌شان باشند، آن‌ها کسانی هستند که الله ایمان را در (صفحۀ) دل‌های شان نوشته است، و به روحی از جانب خود آن‌ها را تقویت (و تأیید) نموده است، و آن‌ها را به باغ‌هایی (از بهشت) وارد می‌کند که نهرها از زیر (درختان) آن جاری است، جاودانه در آن می‌مانند، الله از آن‌ها خشنود است، و آن‌ها (نیز) از الله خشنودند، آن‌ها حزب الله هستند، آگاه باشید (و بدانید) همانا حزب الله رستگارانند.﴿۲۲﴾

سوره مجادله

سُورَةُ المُجَادلَةِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ قَدۡ سَمِعَ ٱللَّهُ قَوۡلَ ٱلَّتِی تُجَٰدِلُکَ فِی زَوۡجِهَا وَتَشۡتَکِیٓ إِلَى ٱللَّهِ وَٱللَّهُ یَسۡمَعُ تَحَاوُرَکُمَآۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعُۢ بَصِیرٌ ١ ٱلَّذِینَ یُظَٰهِرُونَ مِنکُم مِّن نِّسَآئِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَٰتِهِمۡۖ إِنۡ أُمَّهَٰتُهُمۡ إِلَّا ٱلَّٰٓـِٔی وَلَدۡنَهُمۡۚ وَإِنَّهُمۡ لَیَقُولُونَ مُنکَرٗا مِّنَ ٱلۡقَوۡلِ وَزُورٗاۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٞ ٢ وَٱلَّذِینَ یُظَٰهِرُونَ مِن نِّسَآئِهِمۡ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُواْ فَتَحۡرِیرُ رَقَبَةٖ مِّن قَبۡلِ أَن یَتَمَآسَّاۚ ذَٰلِکُمۡ تُوعَظُونَ بِهِۦۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرٞ ٣ فَمَن لَّمۡ یَجِدۡ فَصِیَامُ شَهۡرَیۡنِ مُتَتَابِعَیۡنِ مِن قَبۡلِ أَن یَتَمَآسَّاۖ فَمَن لَّمۡ یَسۡتَطِعۡ فَإِطۡعَامُ سِتِّینَ مِسۡکِینٗاۚ ذَٰلِکَ لِتُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦۚ وَتِلۡکَ حُدُودُ ٱللَّهِۗ وَلِلۡکَٰفِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ ٤ إِنَّ ٱلَّذِینَ یُحَآدُّونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ کُبِتُواْ کَمَا کُبِتَ ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ وَقَدۡ أَنزَلۡنَآ ءَایَٰتِۢ بَیِّنَٰتٖۚ وَلِلۡکَٰفِرِینَ عَذَابٞ مُّهِینٞ ٥ یَوۡمَ یَبۡعَثُهُمُ ٱللَّهُ جَمِیعٗا فَیُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوٓاْۚ أَحۡصَىٰهُ ٱللَّهُ وَنَسُوهُۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ شَهِیدٌ ٦

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

[1132]هرآیینه شنید خداى تعالى سخنِ آن زن که گفتگو می‌کرد با تو در باب شوهر خود و شکایت می‌کرد پیش خدا و خدا مى‏شنید گفتگو کردن شما، هرآیینه خدا شنوای بینا است. ﴿1﴾آنان‌که از شما ظهار مى‏کنند با زنان خود [1133]، نیستند آن زنان مادران ایشان نیستند مادرانِ ایشان الاّ آنان‌که زاده‏اند ایشان را و هرآیینه ظهار کنندگان می‌گویند سخن نامعقول می‌گویند دروغ. و هرآیینه خدا عفو کنندۀ آمرزگار است. ﴿2﴾آنان‌که ظهار مى‏کنند با زنان خود باز رجوع می‌کنند در مخالفت آنچه گفتند، پس واجب است آزاد کردن بنده‌، پیش از آنکه زن و مرد به یکدیگر دست رسانند [1134]. این حکم پند داده می‌شود شما را به آن و خدا به آنچه می‌کنید خبردار است. ﴿3﴾پس هر که نیابد بنده را، پس بر وى واجب‏ است روزۀ دو ماه پى درپى، پیش از آنکه هر دو به یکدیگر دست رسانند، پس هر که نتواند این را، پس طعام دادن شصت فقیر. این حکم براى آن است که منقاد شوید به خدا و رسول او را. و این حدّهاى مقرر کردۀ خدا است و کافران را عذاب درد دهنده باشد. ﴿4﴾هرآیینه آنان‌که مخالفت می‌کنند با خدا و رسول او، خوار کرده شد ایشان را، چنانکه خوار کرده شد آنان‌که پیش از ایشان بودند و هرآیینه فرود آوردیم آیات واضح و کافران را عذاب خوارکننده است. ﴿5﴾روزی که برانگیزد ایشان را خدا همه یکجا پس خبر دهد ایشان را به آنچه کرده بودند. یاد داشت آن را خدا و ایشان آن را فراموش کردند و خدا بر همه چیز مطّلع است. ﴿6﴾

﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ یَعۡلَمُ مَا فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِی ٱلۡأَرۡضِۖ مَا یَکُونُ مِن نَّجۡوَىٰ ثَلَٰثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمۡ وَلَا خَمۡسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمۡ وَلَآ أَدۡنَىٰ مِن ذَٰلِکَ وَلَآ أَکۡثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمۡ أَیۡنَ مَا کَانُواْۖ ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُواْ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِکُلِّ شَیۡءٍ عَلِیمٌ ٧ أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِینَ نُهُواْ عَنِ ٱلنَّجۡوَىٰ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا نُهُواْ عَنۡهُ وَیَتَنَٰجَوۡنَ بِٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ وَمَعۡصِیَتِ ٱلرَّسُولِۖ وَإِذَا جَآءُوکَ حَیَّوۡکَ بِمَا لَمۡ یُحَیِّکَ بِهِ ٱللَّهُ وَیَقُولُونَ فِیٓ أَنفُسِهِمۡ لَوۡلَا یُعَذِّبُنَا ٱللَّهُ بِمَا نَقُولُۚ حَسۡبُهُمۡ جَهَنَّمُ یَصۡلَوۡنَهَاۖ فَبِئۡسَ ٱلۡمَصِیرُ ٨ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا تَنَٰجَیۡتُمۡ فَلَا تَتَنَٰجَوۡاْ بِٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ وَمَعۡصِیَتِ ٱلرَّسُولِ وَتَنَٰجَوۡاْ بِٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِیٓ إِلَیۡهِ تُحۡشَرُونَ ٩ إِنَّمَا ٱلنَّجۡوَىٰ مِنَ ٱلشَّیۡطَٰنِ لِیَحۡزُنَ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَلَیۡسَ بِضَآرِّهِمۡ شَیۡ‍ًٔا إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡیَتَوَکَّلِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ١٠ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا قِیلَ لَکُمۡ تَفَسَّحُواْ فِی ٱلۡمَجَٰلِسِ فَٱفۡسَحُواْ یَفۡسَحِ ٱللَّهُ لَکُمۡۖ وَإِذَا قِیلَ ٱنشُزُواْ فَٱنشُزُواْ یَرۡفَعِ ٱللَّهُ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکُمۡ وَٱلَّذِینَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ دَرَجَٰتٖۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرٞ ١١﴾

آیا ندیدى که خدا مى‏داند آنچه در آسمان‌ها است و آنچه در زمین است؟ نمى‏باشد با یکدیگر راز گفتن سه شخص، مگر خدا چهارم ایشان است و نمى‏باشد راز گفتن پنج شخص، الاّ خدا ششم ایشان است و نه کمتر از این، مگر خدا با ایشان است ونه زیاده از این، مگر خدا با ایشان است هرکجا باشند، باز خبر دهد ایشان را روز قیامت به آنچه کرده‏اند. هرآیینه خدا به هر چیز داناست. ﴿7﴾آیا ندیدى به سوى آنان‌که منع کرده شد ایشان را از با یکدیگر راز گفتن [1135]باز عود مى‏کنند در آنچه از آن منع کرده شد ایشان را و با یکدیگر راز می‌گویند در باب گناه و تعدّى و نافرمان‏بردارى پیغامبر، و چون بیایند پیش تو، دعا کنند تو را به آن کلمه که دعا نکرده است تو را خدا به آن [1136]و می‌گویند در دل خویش: چرا نه عذاب می‌کند ما را خدا به سبب آنچه می‌گوییم؟ [1137]بس است ایشان را دوزخ، درآیند آنجا. پس بدجایی است دوزخ!. ﴿8﴾ای مسلمانان، چون با یکدیگر راز گویید، پس باید که راز مگویید در باب گناه و تعدى و نافرمان بردارىِ پیغامبر و راز گویید در باب نیکوکارى و پرهیزگارى و بترسید از خدا که به سوى او حشر کرده خواهید شد. ﴿9﴾جز این نیست که راز گفتن بد، از کار شیطان‏ است تا اندوهگین کند مسلمانان را و نیست هیچ زیان رساننده به ایشان مگر به ارادۀ خدا و بر خدا باید که توکل کنند مسلمانان. ﴿10﴾اى مسلمانان! چون گفته شود شما را که گشاده بنشینید در مجلس‌ها، پس گشاده کنید جاى را تا گشاده کند خدا براى شما هر مشکلى را و چون گفته شود برخیزید پس برخیزید تا بلند کند خدا مرتبه‏هاى براى آنان‌که ایمان آورده‏اند از شما و آنان‌که عطا کرده شده است ایشان را علم و خدا به آنچه مى‏کنید خبردار است. ﴿11﴾

﴿ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نَٰجَیۡتُمُ ٱلرَّسُولَ فَقَدِّمُواْ بَیۡنَ یَدَیۡ نَجۡوَىٰکُمۡ صَدَقَةٗۚ ذَٰلِکَ خَیۡرٞ لَّکُمۡ وَأَطۡهَرُۚ فَإِن لَّمۡ تَجِدُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمٌ ١٢ ءَأَشۡفَقۡتُمۡ أَن تُقَدِّمُواْ بَیۡنَ یَدَیۡ نَجۡوَىٰکُمۡ صَدَقَٰتٖۚ فَإِذۡ لَمۡ تَفۡعَلُواْ وَتَابَ ٱللَّهُ عَلَیۡکُمۡ فَأَقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّکَوٰةَ وَأَطِیعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥۚ وَٱللَّهُ خَبِیرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ ١٣ ۞أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِینَ تَوَلَّوۡاْ قَوۡمًا غَضِبَ ٱللَّهُ عَلَیۡهِم مَّا هُم مِّنکُمۡ وَلَا مِنۡهُمۡ وَیَحۡلِفُونَ عَلَى ٱلۡکَذِبِ وَهُمۡ یَعۡلَمُونَ ١٤ أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُمۡ عَذَابٗا شَدِیدًاۖ إِنَّهُمۡ سَآءَ مَا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ ١٥ ٱتَّخَذُوٓاْ أَیۡمَٰنَهُمۡ جُنَّةٗ فَصَدُّواْ عَن سَبِیلِ ٱللَّهِ فَلَهُمۡ عَذَابٞ مُّهِینٞ ١٦ لَّن تُغۡنِیَ عَنۡهُمۡ أَمۡوَٰلُهُمۡ وَلَآ أَوۡلَٰدُهُم مِّنَ ٱللَّهِ شَیۡ‍ًٔاۚ أُوْلَٰٓئِکَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِیهَا خَٰلِدُونَ ١٧ یَوۡمَ یَبۡعَثُهُمُ ٱللَّهُ جَمِیعٗا فَیَحۡلِفُونَ لَهُۥ کَمَا یَحۡلِفُونَ لَکُمۡ وَیَحۡسَبُونَ أَنَّهُمۡ عَلَىٰ شَیۡءٍۚ أَلَآ إِنَّهُمۡ هُمُ ٱلۡکَٰذِبُونَ ١٨ ٱسۡتَحۡوَذَ عَلَیۡهِمُ ٱلشَّیۡطَٰنُ فَأَنسَىٰهُمۡ ذِکۡرَ ٱللَّهِۚ أُوْلَٰٓئِکَ حِزۡبُ ٱلشَّیۡطَٰنِۚ أَلَآ إِنَّ حِزۡبَ ٱلشَّیۡطَٰنِ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ ١٩ إِنَّ ٱلَّذِینَ یُحَآدُّونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓ أُوْلَٰٓئِکَ فِی ٱلۡأَذَلِّینَ ٢٠ کَتَبَ ٱللَّهُ لَأَغۡلِبَنَّ أَنَا۠ وَرُسُلِیٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٞ ٢١﴾

اى مسلمانان! چون خواهید که راز گویید با پیغامبر پس نخست بدهید پیش از راز گفتن خود خیرات را. این کار بهتر است شما را و پاکیزه‏تر است. پس اگر نیابید هرآیینه خدا آمرزگار مهربان است [1138]. ﴿12﴾آیا ترسید از آنکه نخست دهید پیش از راز گفتن خود خیرات را؟ پس چون نکردید و در گذرانید خدا از شما، پس بارى برپا دارید نماز را و زکات را و فرمانبردارى کنید خدا و رسول او را و خدا خبردار است به آنچه می‌کنید. ﴿13﴾آیا ندیدى به سوى آنان‌که دوستى کردند با قومى که غضب کرده است خدا بر ایشان [1139]، نیستند این منافقان از شما و نه از یهود و سوگند می‌خورند بر دروغ و ایشان می‌دانند. ﴿14﴾آماده ساخته است خدا براى ایشان عذاب سخت، هرآیینه بد است آنچه مى‏کردند. ﴿15﴾سپر گرفته‏اند سوگندان خود را، پس بازداشتند مردم را از راه خدا، پس ایشان راست عذاب خوارکننده. ﴿16﴾دفع نخواهد کرد از ایشان مال ایشان و نه اولاد ایشان از عذاب خدا چیزى را. این جماعت اهل دوزخ‌اند. ایشان آنجا جاودان باشند. ﴿17﴾روزی که برانگیزد ایشان را خدا همه یکجا، پس سوگند خوردند به حضور او چنانکه سوگند می‌خورند به حضور شما و مى‏پندارند که ایشان بر چیزى هستند. آگاه شو! هرآیینه ایشانند دروغگوی. ﴿18﴾غالب آمده است بر ایشان شیطان، پس فراموش ساخت از خاطر ایشان یاد کردن خدا را. این جماعت لشکر شیطان است. آگاه شو! هرآیینه لشکر شیطان ایشانند زیانکاران. ﴿19﴾هرآیینه آنان‌که خلاف می‌کنند با خدا و رسول او، این جماعت در جملۀ خوارترین مردم‏اند. ﴿20﴾حکم کرد خدا که البته غالب شوم من و غالب شوند پیغامبران من، هرآیینه خدا توانای غالب است. ﴿21﴾

﴿ لَّا تَجِدُ قَوۡمٗا یُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ یُوَآدُّونَ مَنۡ حَآدَّ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَوۡ کَانُوٓاْ ءَابَآءَهُمۡ أَوۡ أَبۡنَآءَهُمۡ أَوۡ إِخۡوَٰنَهُمۡ أَوۡ عَشِیرَتَهُمۡۚ أُوْلَٰٓئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ ٱلۡإِیمَٰنَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٖ مِّنۡهُۖ وَیُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِینَ فِیهَاۚ رَضِیَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُۚ أُوْلَٰٓئِکَ حِزۡبُ ٱللَّهِۚ أَلَآ إِنَّ حِزۡبَ ٱللَّهِ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ ٢٢ ﴾

نخواهى یافت قومى که ایمان دارند به خدا و روز آخر به این صفت که دوستى کنند با کسى که خلاف کرده است با خدا و رسول او و اگرچه آن جماعت باشند پدرانِ ایشان یا پسران ایشان یا برادران ایشان یا خویشاوندان ایشان. آن مؤمنان که با کافران دوستى ندارند نوشته است خدا در دل ایشان ایمان را و قوّت داده است ایشان را به فیض غیبى از جانب خود و در آرد ایشان را به بوستان‌ها، می‌رود زیر آن جوی‌ها جاویدان آنجا. خوشنود شد خدا از ایشان و خوشنود شدند ایشان از خدا، ایشانند لشکر خدا. آگاه شو! هرآیینه لشکر خدا ایشانند رستگاران. ﴿22﴾

تفسیر نور: سوره مجادله

تفسیر نور:
سوره مجادلة آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِی تُجَادِلُکَ فِی زَوْجِهَا وَتَشْتَکِی إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ یَسْمَعُ تَحَاوُرَکُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند گفتار آن زنی را می‌پذیرد که درباره شوهرش با تو بحث و مجادله می‌کند و به خدا شکایت می‌برد . خدا قطعاً گفتگوی شما دو نفر را می‌شنود ، چرا که خدا شنوا و بینا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدْ سَمِعَ » : قطعاً شنید . شنیدن در اینجا به معنی پذیرفتن است . همان گونه که واژه ( سَمِعَ ) در حالت اعتدال نماز ، در جمله سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ به همین معنی است . آیه‌های نخستین این سوره درباره زنی به نام خَوْلَه است که از طرف شوهرش اوس بن صامت مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد و او را ظهار می‌کند که نوعی طلاق غیرقابل بازگشت در زمان جاهلیت بوده است . خَوله به پیش پیغمبر می‌آید و قضیه را مطرح می‌کند و تقاضای رجوع به پیش شوهر پشیمان خود را می‌کند . لیکن رسول خدا بدو می‌فرمایند : تو بر او حرام شده‌ای . در اینجا است که حکم مسأله ظهار به پیغمبر وحی می‌گردد و مشکل خوله برطرف می‌شود . « تَشْتَکِی‌ » : شکایت می‌برد و تقاضای حل مشکل می‌کند . « تَحَاوُرَ » : گفتگو .‏

سوره مجادلة آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنکُم مِّن نِّسَائِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِی وَلَدْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنکَراً مِّنَ الْقَوْلِ وَزُوراً وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که زنان خود را ظهار می‌کنند ( و بدیشان می‌گویند : شما برای ما همسان مادرانمان هستید ) ، آنان مادرانشان نمی‌گردند ، و بلکه مادرانشان تنها زنانی هستند که ایشان را زائیده‌اند . چنین کسانی سخن ناهنجار و دروغی را می‌گویند ( چرا که مادر و فرزند بودن ، چیزی نیست که با سخن درست شود ) . خداوند بسیار باگذشت و آمرزگار است ( و اگر مسلمانی پیش از نزول این آیات ، مرتکب این عمل شده باشد ، خداوند او را می‌بخشد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُظَاهِرُونَ » : ظهار می‌کنند . ظهار عبارت از این است که شوهر به همسر خود بگوید : أَنتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی‌ ؛ تو برای من مادری . یعنی همان گونه که ازدواج با مادر خودم برایم حرام است ، تو نیز تا ابد بر من حرام هستی . این جمله به منزله صیغه طلاق بود . البته ظهار تنها بدین شکل انجام نمی‌گیرد . بلکه تشبیه همسر - به قصد تحریم ، نه به قصد تکریم - به یکی از زنانی که برای مرد ازدواج با ایشان حرام باشد ، ظهار بشمار است . این تحریم چه از راه نسب باشد و چه از راه شیرخوارگی و یا دامادی . همچنین تشبیه اندام همسر به اندام چنین زنانی چه سراپای او باشد و چه پشت و چه اعضاء دیگر ( نگا : المراغی ) . « زُوراً » : دروغ .‏

سوره مجادلة آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْلِ أَن یَتَمَاسَّا ذَلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که زنان خود را ظهار می‌کنند ، سپس از آنچه گفته‌اند پشیمان می‌شوند ، باید بنده‌ای را آزاد کنند ، پیش از آنکه با یکدیگر نزدیکی و آمیزش انجام دهند . این درس و پندی است که به شما داده می‌شود ، و خدا آگاه از آن چیزی است که می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَعُودُونَ لِمَا قالُوا » : از گفته خود پشیمان می‌شوند . می‌خواهند جبران سخنی کنند که گفته‌اند . قصد بازگشت به زنان خود را دارند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . « تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ » : ( نگا : نساء / 92 ، مائده‌ / 89 ) . « یَتَمَآسَّا » : مراد از تماس ، نزدیکی و آمیزش جنسی ، و هرگونه عملی است که منتهی بدان شود . از قبیل : بوسیدن ، لمس کردن ، در آغوش گرفتن .‏

سوره مجادلة آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِن قَبْلِ أَن یَتَمَاسَّا فَمَن لَّمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً ذَلِکَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر هم کسی بنده‌ای را نیابد و توانائی آزاد کردن او را نداشته باشد ، باید دو ماه پیاپی و بدون فاصله روزه بگیرد ، پیش از آنکه شوهر و همسر با همدیگر نزدیکی و آمیزش کنند . اگر هم نتوانست ، باید شصت نفر فقیر را خوراک دهد . این ( قانونگذاری ) بدان خاطر است که بگونه لازم به خدا و پیغمبرش ایمان بیاورید ( و برابر دستور اسلام ، نه جاهلیت ، زندگی را بسر برید ) . اینها قوانین و مقررات خدا است ( و آنها را مراعات دارید . هر که آنها را مراعات نکند و ناچیز انگارد ، به سوی کفر رهسپار است ) و کافران عذاب دردناکی دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُتَتَابِعَیْنِ » : پیاپی . مراد این است که دو ماه روزه باید بدون فاصله باشد . حتی اگر روزی روزه گرفته نشود ، روزهای ماقبل هدر می‌رود و باید دو ماه را تکمیل کند . « ذلِکَ » : این قانونگذاری . این بیان و تعلیم احکام . یادآوری : کفاره ظهار به ترتیب : آزاد کردن بنده ، دو ماه روزه گرفتن ، و یا شصت نفر فقیر را طعام دادن است . رعایت ترتیب واجب است ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ، المراغی ) .‏

سوره مجادلة آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ کُبِتُوا کَمَا کُبِتَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَقَدْ أَنزَلْنَا آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ مُّهِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که با خدا و پیغمبرش دشمنی می‌کنند ، خوار و ذلیل می‌شوند ، همان گونه که پیش از ایشان پیشینیان خوار و ذلیل شدند . ما آیات روشن و دلائل متقنی را فرو فرستاده‌ایم ( که دالّ بر حق و حقیقت ، و واقعیت و حقانیت اسلام هستند . کسانی که بدانها ایمان نیاورند کافرند ) و کافران عذاب خوارکننده‌ای دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُحَآدُّونَ » : دشمنی می‌کنند ( نگا : توبه‌ / 63 ) . « کُبِتُوا » : خوار و ذلیل گردانده شدند ( نگا : آل‌عمران‌ / 127 ) . « مُهِینٌ » : ( نگا : بقره‌ / 90 ، آل‌عمران‌ / 178 ) .‏

سوره مجادلة آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِیعاً فَیُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا أَحْصَاهُ اللَّهُ وَنَسُوهُ وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی خدا همگان را زنده می‌گرداند و آنان را از کارهائی که کرده‌اند آگاه می‌سازد . کارهائی که ایشان آنها را فراموش کرده‌اند ، ولی خداوند آنها را شمارش کرده است ( و به حساب آنان گرفته است ) . خدا حاضر و ناظر بر هر چیزی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَبْعَثُهُمْ » : ایشان را زنده می‌گرداند . « أَحْصَاهُ » : آن را شمارش کرده است . مراد دستور به فرشتگان برای ثبت و ضبط اعمال بندگان است ( نگا : کهف‌ / 49 ، یس‌ / 12 ، زخرف‌ / 80 ) . « شَهِیدٌ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 98 ، انعام‌ / 19 ، حج‌ / 17 ) .‏

سوره مجادلة آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ مَا یَکُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِن ذَلِکَ وَلَا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ مَا کَانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر ندیده‌ای که خداوند می‌داند چیزی را که در آسمانها و چیزی را که در زمین است‌ ؟ هیچ سه نفری نیست که با همدیگر رازگوئی کنند ، مگر این که خدا چهارمین ایشان است ، و نه پنج نفری مگر این که او ششمین ایشان است ، و نه کمتر از این و نه بیشتر از این ، مگر این که خدا با ایشان است در هر کجا که باشند ( و رازشان را می‌داند ) . بعداً خدا در روز قیامت آنان را از چیزهائی که کرده‌اند آگاه می‌سازد . چرا که خدا از هر چیزی باخبر و آگاه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَجْوی‌ » : رازگوئی . درگوشی و نهانی صحبت کردن . « خَمْسَةٍ » : عطف بر ( ثَلاثةٍ ) است . « أَدْنی‌ » : کمتر ( نگا : نجم‌ / 9 ) .‏

سوره مجادلة آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَى ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَیَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِیَتِ الرَّسُولِ وَإِذَا جَاؤُوکَ حَیَّوْکَ بِمَا لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللَّهُ وَیَقُولُونَ فِی أَنفُسِهِمْ لَوْلَا یُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ یَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمَصِیرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ندیده‌ای کسانی را که از نجوا نهی شده‌اند ، ولی آنان به سوی چیزی برمی‌گردند که از آن نهی گشته‌اند ، و برای انجام گناه و دشمنانگی و نافرمانی از پیغمبر ، با همدیگر به نجوا می‌پردازند ، و هنگامی که به پیش تو می‌آیند بگونه‌ای تو را سلام می‌گویند که خدا تو را بدانگونه سلام نگفته است . در دل به خود می‌گویند : ( اگر اعمال ما بد است و خدا می‌داند ) پس چرا ما را به خاطر گفته‌هایمان کیفر نمی‌دهد ؟ ! دوزخ بسنده ایشان است ( و نیازی به مجازات دیگر نیست ) . داخل آن خواهند شد و با آتش آن خواهند سوخت ، و چه بد سرانجامی و چه بد جایگاهی است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ نُهُوا . . . » : گروهی از یهودیان و منافقان بودند . « حَیَّوْکَ » : تو را درود می‌گویند . بر تو سلام می‌کنند . « بِمَا لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ » : با واژه‌هائی به تو سلام می‌کنند که خداوند تو را بدان سلام نگفته است . یهودیان بجای ( أَلسَّلامُ عَلَیْکَ ) می‌گفتند ( أَلسَّامُ عَلَیْکَ ) : مرگ بر تو ! ملامت و خستگی بهره‌ات ! « یَقُولُونَ فِی أَنفُسِهِمْ » : در دل به خود می‌گفتند . استهزاءکنان به همدیگر می‌گفتند . « یَصْلَوْنَهَا » : ( نگا : ابراهیم‌ / 29 ، ص‌ / 56 ) .‏

سوره مجادلة آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَیْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِیَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مؤمنان ! هنگامی که به نجوا پرداختید ، برای انجام گناه و دشمنانگی و نافرمانی از پیغمبر به نجوا نپردازید ، و بلکه درباره نیکی و پرهیزگاری نجوا کنید ، و از خدائی بترسید که در پیشگاه او گردآورده می‌شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبِرِّ » : خوبی و نیکی . هرچه در آن خیر و صلاح باشد . « التَّقْوی‌ » : مراد ترک معصیت است .‏

سوره مجادلة آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَلَیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئاً إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نجوا تنها از ناحیه اهریمن است و می‌خواهد مؤمنان را غمگین و اندوهناک سازد ! اما هیچ زیانی نمی‌تواند بدیشان برساند مگر این که اجازه خدا در میان باشد . پس مؤمنان باید به خدا توکل کنند و بس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَحْزُنَ » : تا غمگین سازد . باب اوّل است و متعدی . « لَیْسَ بِضَآرِّهِمْ » : شیطان نمی‌تواند بدیشان زیان و ضرری برساند .‏

سوره مجادلة آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللَّهُ لَکُمْ وَإِذَا قِیلَ انشُزُوا فَانشُزُوا یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مؤمنان ! هنگامی که به شما گفته شد : در مجالس جای باز کنید ، جای باز کنید تا خدا در کار شما گشایش دهد ، و هنگامی که به شما گفته شد : برخیزید ! برخیزید . اگر چنین کنید خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و بهره از علم دارند ، درجات بزرگی می‌بخشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ ءَامَنُوا مِنکُمْ ، وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ » : عطف ( الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ ) بر ( الَّذِینَ ءَامَنُوا ) از قبیل عطف خاص بر عام است . « تَفَسَّحُوا » : جای باز کنید . جمع و جور بنشینید و برای دیگران جا باز کنید . « أُنشُزُوا » : برخیزید . بلند شوید . مراد برخاستن از مجالس است تا جا برای دیگران پیدا شود .‏

سوره مجادلة آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَةً ذَلِکَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مؤمنان ! هرگاه خواستید با پیغمبر نجوا و رازگوئی کنید ، پیش از نجوای خود ، صدقه‌ای بدهید . این کار برای شما بهتر و پاکیزه‌تر ( برای زدودن حب مال از دلها ) است . اگر هم چیزی را نیافتید ( که با آن صدقه را انجام دهید ) خداوند آمرزگار و مهربان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیْنَ یَدَیْ . . . » : قبل از . پیشاپیش . « صَدَقَةً » : احسانی . بخششی . علت دادن صدقه پیش از گفتگوی نهانی با پیغمبر این بود که بسیاری از اعراب برای کسب افتخار همدمی ، و تظاهر به تقرب بدان حضرت ، بدون نیاز تقاضای نجوا و رازگوئی می‌کردند . به وسیله چنین صدقه‌ای ، این کار تقلیل پذیرفت و پروردگار مهربان ، آن را از میان برداشت ( نگا : المصحف المیسر ، روح المعانی ) . پرداخت چنین صدقه‌ای چه بسا آزمون موقتی برای گروه ویژه‌ای در آن مقطع تاریخی بوده است .‏

سوره مجادلة آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا می‌ترسید که پیشاپیش نجوای خود صدقه‌هائی را بدهید ( و مخارجی برای خود تولید کنید ؟ ! ) . حال که چنین کاری را نکرده‌اید و خداوند هم شما را بخشیده است ( و این رنج را از دوش شما برداشته است و اجازه داده است بدون دادن صدقه با پیغمبر به نجوا بپردازید ) پس نماز را چنانکه باید بخوانید و زکات مال بدر کنید و از خدا و پیغمبرش فرمانبرداری نمائید . ایزد آگاه از همه کارهائی است که می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَشْفَقْتُمْ » : ترسیدید .‏

سوره مجادلة آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ تَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِم مَّا هُم مِّنکُمْ وَلَا مِنْهُمْ وَیَحْلِفُونَ عَلَى الْکَذِبِ وَهُمْ یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا آگاهی از کسانی که گروهی را به دوستی می‌گیرند که خدا بر آنان خشمگین است . اینان ( منافقانی بیش نبوده و ) نه از شمایند و نه از آنانند . چنین کسانی بگونه آگاهانه سوگند دروغ یاد می‌کنند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَوَلَّوْا » : به دوستی گرفتند . مراد منافقان است ( نگا : حشر / 11 ) . « هُمْ » : ایشان که منافقانند ( نگا : نساء / 143 ) . « وَ هُمْ یَعْلَمُونَ » : در حالی که می‌دانند که دروغ می‌گویند .‏

سوره مجادلة آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَاباً شَدِیداً إِنَّهُمْ سَاء مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند عذاب سختی را برای ایشان آماده کرده و تهیه دیده است . آنان چه کار بدی می‌کنند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَعَدَّ » : آماده کرده است . تهیه دیده است . « مَا » : چیزهائی که . مراد نفاق و دروغ است .‏

سوره مجادلة آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِیلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان سوگندهایشان را سپری ( برای حفظ جان و مال خود ) ساخته‌اند و بدین وسیله مردمان را از راه یزدان بازداشته‌اند ، و لذا عذاب خوارکننده‌ای دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جُنَّةً » : سپر .‏

سوره مجادلة آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ لَن تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَیْئاً أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اموالشان و اولادشان ، به هیچ وجه ایشان را از دست خدا مصون و محفوظ نمی‌دارد . اینان دوزخیانند و در دوزخ جاودانه می‌مانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَن تُغْنِیَ . . . » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 10 و 116 ) .‏

سوره مجادلة آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَمَا یَحْلِفُونَ لَکُمْ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلَى شَیْءٍ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْکَاذِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی خداوند همه آنان را زنده می‌گرداند . آن روز برای خدا ( به دروغ ) سوگند می‌خورند همان گونه که ( امروز به دروغ ) برای شما سوگند می‌خورند ، و گمان می‌برند که ایشان دارای چیزی ( از هوش و زرنگی ) هستند ! ( و با این سوگندهای دروغ ، خویشتن را می‌رهانند و به جائی می‌رسانند ) . هان ! ایشان دروغگویانند ( و گرفتار خشم و عذاب یزدانند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَحْلِفُونَ لَهُ » : برای خدا سوگند یاد می‌کنند که منافق نبوده‌اند ( نگا : انعام‌ / 23 ، نحل‌ / 28 ) .‏

سوره مجادلة آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُوْلَئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اهریمن بر آنان چیره گشته است ( و با وسوسه‌های خود ایشان را از راستای راه بدر کرده است ) و یاد خدا را از خاطرشان برده است . اینان حزب اهریمن هستند . هان ! قطعاً حزب اهریمن زیانکار و زیانبارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِسْتَحْوَذَ » : چیره گشته است . مسلط شده و غلبه یافته است . « حِزْبُ » : ( نگا : مائده‌ / 56 ، مؤمنون‌ / 53 ، روم‌ / 32 ) .‏

سوره مجادلة آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِکَ فِی الأَذَلِّینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً کسانی که با خدا و پیغمبرش دشمنی می‌کنند ، از زمره پست‌ترین و خوارترین ( مردمان ) خواهند بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُحَآدُّونَ » : ( نگا : مجادله‌ / 5 ) . « الأذَلِّینَ » : ذلیل‌ترین و خوارترین و رسواترین انسانها .‏

سوره مجادلة آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ کَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلِی إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند چنین مقدر کرده است که من و پیغمبرانم قطعاً پیروز می‌گردیم . بی‌گمان خداوند نیرومند چیره است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَتَبَ » : مقدر کرده است . قضا و قدرش در لوح محفوظ چنین افتاده است ( نگا : رعد / 39 ) .‏

سوره مجادلة آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ لَا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُوْلَئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمَانَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَیُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مردمانی را نخواهی یافت که به خدا و روز قیامت ایمان داشته باشند ، ولی کسانی را به دوستی بگیرند که با خدا و پیغمبرش دشمنی ورزیده باشند ، هرچند که آنان پدران ، یا پسران ، یا برادران ، و یا قوم و قبیله ایشان باشند . چرا که مؤمنان ، خدا بر دلهایشان رقم ایمان زده است ، و با نفخه ربانی خود یاریشان داده است و تقویتشان کرده است ، و ایشان را به باغهای بهشتی داخل می‌گرداند که از زیر ( کاخها و درختان ) آنها رودبارها روان است ، و جاودانه در آنجا می‌مانند . خدا از آنان خوشنود ، و ایشان هم از خدا خوشنودند . اینان حزب یزدانند . هان ! حزب یزدان ، قطعاً پیروز و رستگار است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَتَبَ » : نگاشته است و رقم زده است . مراد مستقر کردن و جایگزین نمودن است . « أَیَّدَ » : یاری داد . تقویت کرد ( نگا : بقره‌ / 87 و 253 ، مائده‌ / 110 ، انفال‌ / 26 و 62 ) . « رُوحٍ » : نفخه . نیروی معنوی الهی ، از قبیل : آرامش درون ، نور بصیرت ( نگا : فتح‌ / 4 ) .‏