سورۀ انسان

سورۀ انسان

مدنی است؛ ترتیب آن 76؛ شمار آیات آن 31

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿هَلۡ أَتَىٰ عَلَى ٱلۡإِنسَٰنِ حِینٞ مِّنَ ٱلدَّهۡرِ لَمۡ یَکُن شَیۡ‍ٔٗا مَّذۡکُورًا ١﴾.

آیا دورۀ طولانیی بر انسان پیش از دمیده‌شدن روح در وجودش نگذشته است؛ دوره‌ای که مخلوق قابل یاد‌آوری و چیزی که شناخته و توصیف شود وجود نداشته است. آری! در آن وقت از انسان خبر و اثری نبوده؛ زیرا در جهان عدم به سر می‌برده است.

﴿إِنَّا خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِن نُّطۡفَةٍ أَمۡشَاجٖ نَّبۡتَلِیهِ فَجَعَلۡنَٰهُ سَمِیعَۢا بَصِیرًا ٢﴾.

به راستی که خداوند عزوجل انسان را از نطفۀ مختلط از آب منی مرد و زن آفرید و همین آب اصل وجود اوست. بعد از آن او را با شریعت امتحان نمودیم و با اوامر و نواهی مورد آزمایش قرار دادیم. برای تحقّق این امر وی را برای شنیدن آیات و دیدن امور دلالت کننده بینا ساختیم؛ چنان‌که آمادۀ فهم شد و قابلیت فراگیری علم و دانش را پیدا کرد.

﴿إِنَّا هَدَیۡنَٰهُ ٱلسَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرٗا وَإِمَّا کَفُورًا ٣﴾.

خداوند منّان راه حق و باطل، هدایت و ضلالت، و خیر و شرّ را برایش واضح کرد تا با ایمان به پروردگار نعمت‌هایش را شکر‌گزار باشد یا با رو گشتاندن از هدایت و قرآن، کفر و انکار را در پیش گیرد.

﴿إِنَّآ أَعۡتَدۡنَا لِلۡکَٰفِرِینَ سَلَٰسِلَاْ وَأَغۡلَٰلٗا وَسَعِیرًا ٤﴾.

الله عزوجل برای کافران بندهای آهنینی را آماده کرده که با آن پا‌های آنان بسته می‌شود، زنجیر‌هایی را مهیّا نموده که دست‌های آنان در گردن‌های‌شان سخت بسته می‌گردد و آتشی را برابر ساخته که آنان را در حالی که مقیّد اند بسوزاند. بنابراین هر عضوی نصیبش را درمی‌یابد.

﴿إِنَّ ٱلۡأَبۡرَارَ یَشۡرَبُونَ مِن کَأۡسٖ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا ٥﴾.

هر آینه راستگویان اخلاصمند که مطیع پروردگار جهانیان هستند، از شرابی می‌نوشند که به کافور که بهترین خوشبویی است مخلوط است تا لذّتی فراوان و مزّۀ گوارا داشته باشد و نعمت را زیاده گرداند.

﴿عَیۡنٗا یَشۡرَبُ بِهَا عِبَادُ ٱللَّهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفۡجِیرٗا ٦﴾.

این شراب مخلوط به کافور از چشمۀ جوشانی است که تحت تصرّف ابرار قرار دارد، آن را به هر کاخ و سرایی جاری می‌سازند و در هر جایی که آن را می‌برند از ایشان اطاعت می‌کند.

﴿یُوفُونَ بِٱلنَّذۡرِ وَیَخَافُونَ یَوۡمٗا کَانَ شَرُّهُۥ مُسۡتَطِیرٗا ٧﴾.

از اوصاف این ابرار نیکو‌کاران آن است که به طاعاتی که بر خویشتن واجب آوردند باور دارند، نذر‌هایی را که بر خود لازم گرفتند ادا می‌کنند و از عذاب روز حساب می‌ترسند؛ از عذاب روزی که هول خطیر و مشقّت کبیر دارد، بد حالی آن همه جاگیر و منتشر شده و سختی‌اش بر کافران و منکران بزرگ آمده است.

﴿وَیُطۡعِمُونَ ٱلطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِۦ مِسۡکِینٗا وَیَتِیمٗا وَأَسِیرًا ٨﴾.

طعام خویش را برای مسکینان، یتیمان و اسیران به مصرف می‌رسانند با وجودی که سخت دوستش می‌دارند؛ زیرا طعام گوارایی است و بدان نیازمند اند. اما با آن هم به خاطر رضای خداوند عزوجل مستحقّان را بر خویشتن ترجیح می‌دهند.

﴿إِنَّمَا نُطۡعِمُکُمۡ لِوَجۡهِ ٱللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمۡ جَزَآءٗ وَلَا شُکُورًا ٩﴾.

ایشان نیّت خویش را در این عمل خالص می‌سازند؛ یعنی به خاطر تحصیل پاداشی که در نزد خداوند عزوجل است برای این اشخاص احسان نموده‌اند و از آنان مزد و ستایش و توصیفی را در برابر این کار نیک توقّع ندارند.

﴿إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوۡمًا عَبُوسٗا قَمۡطَرِیرٗا ١٠﴾.

ما کار‌های نیک را از ترس روز بزرگی انجام می‌دهیم که عذاب شدید دارد، چهره‌ها عبوس است و جبین‌ها در هم کشیده است؛ از آن‌رو که بسیار هولناک است، منظره‌های بدنما دارد و در آن هنگام شمایل سیاه رنگ است؛ مگر کسی که خداوند عزوجل رحمتش کند.

﴿فَوَقَىٰهُمُ ٱللَّهُ شَرَّ ذَٰلِکَ ٱلۡیَوۡمِ وَلَقَّىٰهُمۡ نَضۡرَةٗ وَسُرُورٗا ١١﴾.

الله عزوجل ایشان را از سختی‌های این روز نگه می‌دارد، از هولناکی‌اش دور می‌سازد، از مشکلاتش نجات می‌دهد. سیمای‌شان را زیبایی و روشنی می‌بخشد و با شنیدن خبر‌ها شادمان‌شان می‌سازد؛ از این‌رو چهره‌های روشن و گشاده و دل‌های شادمان دارند.

﴿وَجَزَىٰهُم بِمَا صَبَرُواْ جَنَّةٗ وَحَرِیرٗا ١٢﴾.

به سبب استقامت‌شان بر عبادات و طاعات و صبر بر ناخوشایند‌ها و معاصی، بهشت رضایت‌بخش و جایگاه راستین و با امنی را برای‌شان پاداش می‌دهد. در آنجا از نعمت‌هایش برخوردار اند، می‌خورند، می‌نوشند و از پوشاک، تکیه‌گاه و فرش‌های ابریشمی استفاده می‌نمایند.

﴿مُّتَّکِ‍ِٔینَ فِیهَا عَلَى ٱلۡأَرَآئِکِۖ لَا یَرَوۡنَ فِیهَا شَمۡسٗا وَلَا زَمۡهَرِیرٗا ١٣﴾.

بر تخت‌های نرم و ملایم که به زیبا‌ترین رنگ‌ها مزیّن و دارای بهترین شکل است تکیه زده‌اند، گرمی خورشید و سردی زمهریر را در بهشت احساس نمی‌کنند، بلکه فضای معتدل، هوای خوشگوار و سایۀ فراخی آماده است.

﴿وَدَانِیَةً عَلَیۡهِمۡ ظِلَٰلُهَا وَذُلِّلَتۡ قُطُوفُهَا تَذۡلِیلٗا ١٤﴾.

شاخه‌های درخت‌ها به ایشان نزدیک است، به سایه‌های آن قرار می‌گیرند، از طراوتش برخوردار اند و در حال‌های متفاوت ایستاده، نشسته و به پهلو افتاده تناول از میوه‌ها برای‌شان آسان است.

﴿وَیُطَافُ عَلَیۡهِم بِ‍َٔانِیَةٖ مِّن فِضَّةٖ وَأَکۡوَابٖ کَانَتۡ قَوَارِیرَا۠ ١٥﴾.

نوجوانان بهشت با ظرف‌های طعام و جامه‌های شراب در اطراف‌شان می‌گردند؛ یعنی خدمتگاران صاحب نعمتی که مهذّب و مقرّب اند، طعام لذّت‌بخش و قابل اشتها و شراب نافع و بی‌ضرری را در ظرف‌های فاخر و زیبایی که از شیشۀ نقره است برای‌شان آماده می‌کنند.

﴿قَوَارِیرَاْ مِن فِضَّةٖ قَدَّرُوهَا تَقۡدِیرٗا ١٦﴾.

این ظرف‌های آبگینۀ نقره، برابر با شراب مورد ضرورت نوشنده است و ساقی آن‌ها را به طور حساب‌شده مقدّر کرده است؛ طوری که زیادت و نقصانی ندارد و این امر لذّت‌بخش‌ترین چیز در انسان است.

﴿وَیُسۡقَوۡنَ فِیهَا کَأۡسٗا کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلًا ١٧﴾.

این گروه ابرار نیکو‌کار از جام شرابی نوشانده می‌شوند که به زنجبیل آمیخته‌شده است، مزّه‌اش عقل افزاست، نفس‌ها را شاد می‌سازد، دماغ‌ها را تازه می‌کند و مکان‌ها را حصل‌خیز می‌گرداند. 

﴿عَیۡنٗا فِیهَا تُسَمَّىٰ سَلۡسَبِیلٗا ١٨﴾.

ابرار نیکو‌کار از چشمه‌ای می‌نوشند که سلسبیل نام دارد؛ از آن‌رو که شراب صافی دارد، از دُرد پاک است، تناولش آسان است و به سرعت فرو می‌رود.

﴿۞وَیَطُوفُ عَلَیۡهِمۡ وِلۡدَٰنٞ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیۡتَهُمۡ حَسِبۡتَهُمۡ لُؤۡلُؤٗا مَّنثُورٗا ١٩﴾.

نوجوانانی که همیشه در نعمت اند در اطراف ابرار نیکو‌کار دَور می‌خورند، آنگاه که حُسن و زیبایی‌شان را ببینی می‌پنداری که مروارید‌های برّاق و روشنی هستند؛ از آن‌رو که رنگ صفا، پوست روشن و بدن‌های سفید رنگ دارند.

﴿وَإِذَا رَأَیۡتَ ثَمَّ رَأَیۡتَ نَعِیمٗا وَمُلۡکٗا کَبِیرًا ٢٠﴾.

در هر جای و هر طرفی که از بهشت نظر‌اندازی نعمت‌های ماندگار، جاودانگی پایدار، شادمانی دوامدار، شادابی عمیم و خورسندی عظیمی را مشاهده می‌نمایی.

﴿عَٰلِیَهُمۡ ثِیَابُ سُندُسٍ خُضۡرٞ وَإِسۡتَبۡرَقٞۖ وَحُلُّوٓاْ أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٖ وَسَقَىٰهُمۡ رَبُّهُمۡ شَرَابٗا طَهُورًا ٢١﴾.

بر بدن‌های‌شان جامه‌هایی از جنس ابریشم پوشانیده است؛ طوری که بخش متّصل به جسم‌های‌شان از ابریشم نازک سبز رنگ و ظاهر آن از ابریشم ستبری تشکیل یافته است. در دست‌های خویش دستبند‌هایی از نقره دارند و نوشیدنی‌شان شراب پاکیزه‌ای است که پلیدی، نجاست، و ناپاکی ندارد. آری! لباس کامل، جایگاه زیبا، شراب نیکو و لذّت واقعی برای‌شان مهیّاست.

﴿إِنَّ هَٰذَا کَانَ لَکُمۡ جَزَآءٗ وَکَانَ سَعۡیُکُم مَّشۡکُورًا ٢٢﴾.

برایشان به گونۀ گفته می‌شود: این نعمت‌ها پاداش اعمال نیک شماست که برای‌تان مهیّا شده است؛ زیرا سعی و کوشش شما مورد قبول و خوشنودی اوتعالی قرار گرفته است. خوشا به حال شما که در این نعمت‌ها،‌ بخشش‌های زیاد و کلام خوش به سر می‌برند.

﴿إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا عَلَیۡکَ ٱلۡقُرۡءَانَ تَنزِیلٗا ٢٣﴾.

خداوند سبحان خبر می‌دهد که او کتابش قرآن حکیم را بر پیامبرش نازل کرده است. این کتاب وحیی از جانب اوتعالی و کلام استواری است که آن را اندک اندک نازل فرموده است.

﴿فَٱصۡبِرۡ لِحُکۡمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعۡ مِنۡهُمۡ ءَاثِمًا أَوۡ کَفُورٗا ٢٤﴾.

بر ‌تو لازم است بر آنچه حق‌تعالی حکم نموده و از قضای کونی و شرعی مقدّر نموده صبر نمایی، امّا از کسانی متابعت منما که در شهوات غوطه‌ور اند، در محرّمات فرو می‌روند و به رسالت پیامبران و آیات خداوند سبحان کافر شدند.

﴿وَٱذۡکُرِ ٱسۡمَ رَبِّکَ بُکۡرَةٗ وَأَصِیلٗا ٢٥﴾.

بر ذکر خداوند عزوجل در اول و آخر روز که بدایت و نهایت آن است دوام بده؛ زیرا ذکر در اوّل روز قوّت و مددگاری و در آخرش استغفار و توبه است.

﴿وَمِنَ ٱلَّیۡلِ فَٱسۡجُدۡ لَهُۥ وَسَبِّحۡهُ لَیۡلٗا طَوِیلًا ٢٦﴾.

برای پروردگارت نماز نفل بخوان و در ساعات طولانیی از شب به یاد او مصروف باش. آری! نماز نفل شب از نماز‌های نافلۀ روز بهتر است و همین نماز شب توشۀ راه‌های دشوار و پر مشقّت است.

﴿إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ یُحِبُّونَ ٱلۡعَاجِلَةَ وَیَذَرُونَ وَرَآءَهُمۡ یَوۡمٗا ثَقِیلٗا ٢٧﴾.

به راستی که کافران به دنیا محبّت می‌ورزند، آن را بر آخرت ترجیح می‌دهند و تنها برای تحصیل آن عمل می‌کنند. امّا آمادگی برای آخرت را به پشت سر می‌اندازند و برای نجات از هول و ترس آن روز بزرگ تلاش نمی‌کنند.

﴿نَّحۡنُ خَلَقۡنَٰهُمۡ وَشَدَدۡنَآ أَسۡرَهُمۡۖ وَإِذَا شِئۡنَا بَدَّلۡنَآ أَمۡثَٰلَهُمۡ تَبۡدِیلًا ٢٨﴾.

الله عزوجل خداوندی است که کافران را تنها او آفریده، صورت و سیما بخشیده و آفرینش‌شان را کامل ساخته است. اوتعالی هرگاه هلاکت آنان را اراده کند کسی او را باز داشته نمی‌تواند و به عوض آنان قومی را به وجود می‌آورد که از این بد‌کاران برایش فرمان بردارتر باشند و پروردگار خویش را بیشتر عبادت نمایند.

﴿إِنَّ هَٰذِهِۦ تَذۡکِرَةٞۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ سَبِیلٗا ٢٩﴾.

به راستی که در این سورۀ بزرگ، موعظۀ عظیمی وجود دارد. اکنون هر که نجات را اراده دارد، راه طاعت به سوی خداوند عزوجل را در پیش گیرد تا رضای اوتعالی را دریابد و به بهشتش بهره‌مند شود.

﴿وَمَا تَشَآءُونَ إِلَّآ أَن یَشَآءَ ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمٗا٣٠﴾.

بندگان هیچ امری از امور را جز به حکم و تقدیر پروردگار نمی‌توانند اراده نمایند و خواستۀ بندگان بدون مشیت حق‌تعالی تحقّق نمی‌یابد. آری! خداوند عزوجل به اعمال، اقوال و احوال همگان داناست و در تدبیر، تصویر و تقدیرش با‌حکمت است.

﴿یُدۡخِلُ مَن یَشَآءُ فِی رَحۡمَتِهِۦۚ وَٱلظَّٰلِمِینَ أَعَدَّ لَهُمۡ عَذَابًا أَلِیمَۢا ٣١﴾.

اوتعالی هر که از بندگانش را که بخواهد با توفیق به اعمالی که دوست می‌دارد و افعالی که راضی می‌شود در رحمتش داخل می‌سازد. امّا برای ستمگاران متجاوز از حدود و عصیانگران خداوند معبود، عذاب درد‌آور و عقوبت سختی را مهیّا نموده است.

سوره انسان

سُورَةُ الإِنسَانِ

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿هَلۡ أَتَىٰ عَلَى ٱلۡإِنسَٰنِ حِینٞ مِّنَ ٱلدَّهۡرِ لَمۡ یَکُن شَیۡ‍ٔٗا مَّذۡکُورًا ١ إِنَّا خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِن نُّطۡفَةٍ أَمۡشَاجٖ نَّبۡتَلِیهِ فَجَعَلۡنَٰهُ سَمِیعَۢا بَصِیرًا ٢ إِنَّا هَدَیۡنَٰهُ ٱلسَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرٗا وَإِمَّا کَفُورًا ٣ إِنَّآ أَعۡتَدۡنَا لِلۡکَٰفِرِینَ سَلَٰسِلَاْ وَأَغۡلَٰلٗا وَسَعِیرًا ٤ إِنَّ ٱلۡأَبۡرَارَ یَشۡرَبُونَ مِن کَأۡسٖ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا ٥﴾

به نام الله بخشندۀ مهربان

یقیناً زمانی طولانی بر انسان گذشت که چیزی (مهم و) قابل ذکر نبود. ﴿۱﴾به راستی ما انسان را از نطفۀ مختلطی آفریدیم، او را می‌آزماییم، پس او را شنوای بینا قرار دادیم. ﴿۲﴾همانا ما راه را به او نشان دادیم خواه سپاس‌گزار باشد یا ناسپاس. ﴿۳﴾به راستی ما برای کافران زنجیرها و غل‌ها و آتش سوزان مهیا کرده‌ایم. ﴿۴﴾بی‌گمان نیکوکاران (در بهشت) از جامی می‌نوشند که آمیزه‌اش کافور است. ﴿۵﴾

﴿عَیۡنٗا یَشۡرَبُ بِهَا عِبَادُ ٱللَّهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفۡجِیرٗا ٦ یُوفُونَ بِٱلنَّذۡرِ وَیَخَافُونَ یَوۡمٗا کَانَ شَرُّهُۥ مُسۡتَطِیرٗا ٧ وَیُطۡعِمُونَ ٱلطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِۦ مِسۡکِینٗا وَیَتِیمٗا وَأَسِیرًا ٨ إِنَّمَا نُطۡعِمُکُمۡ لِوَجۡهِ ٱللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمۡ جَزَآءٗ وَلَا شُکُورًا ٩ إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوۡمًا عَبُوسٗا قَمۡطَرِیرٗا ١٠ فَوَقَىٰهُمُ ٱللَّهُ شَرَّ ذَٰلِکَ ٱلۡیَوۡمِ وَلَقَّىٰهُمۡ نَضۡرَةٗ وَسُرُورٗا ١١ وَجَزَىٰهُم بِمَا صَبَرُواْ جَنَّةٗ وَحَرِیرٗا ١٢ مُّتَّکِ‍ِٔینَ فِیهَا عَلَى ٱلۡأَرَآئِکِۖ لَا یَرَوۡنَ فِیهَا شَمۡسٗا وَلَا زَمۡهَرِیرٗا ١٣ وَدَانِیَةً عَلَیۡهِمۡ ظِلَٰلُهَا وَذُلِّلَتۡ قُطُوفُهَا تَذۡلِیلٗا ١٤ وَیُطَافُ عَلَیۡهِم بِ‍َٔانِیَةٖ مِّن فِضَّةٖ وَأَکۡوَابٖ کَانَتۡ قَوَارِیرَا۠ ١٥ قَوَارِیرَاْ مِن فِضَّةٖ قَدَّرُوهَا تَقۡدِیرٗا ١٦ وَیُسۡقَوۡنَ فِیهَا کَأۡسٗا کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلًا ١٧ عَیۡنٗا فِیهَا تُسَمَّىٰ سَلۡسَبِیلٗا ١٨ ۞وَیَطُوفُ عَلَیۡهِمۡ وِلۡدَٰنٞ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیۡتَهُمۡ حَسِبۡتَهُمۡ لُؤۡلُؤٗا مَّنثُورٗا ١٩ وَإِذَا رَأَیۡتَ ثَمَّ رَأَیۡتَ نَعِیمٗا وَمُلۡکٗا کَبِیرًا ٢٠ عَٰلِیَهُمۡ ثِیَابُ سُندُسٍ خُضۡرٞ وَإِسۡتَبۡرَقٞۖ وَحُلُّوٓاْ أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٖ وَسَقَىٰهُمۡ رَبُّهُمۡ شَرَابٗا طَهُورًا ٢١ إِنَّ هَٰذَا کَانَ لَکُمۡ جَزَآءٗ وَکَانَ سَعۡیُکُم مَّشۡکُورًا ٢٢ إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا عَلَیۡکَ ٱلۡقُرۡءَانَ تَنزِیلٗا ٢٣ فَٱصۡبِرۡ لِحُکۡمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعۡ مِنۡهُمۡ ءَاثِمًا أَوۡ کَفُورٗا ٢٤ وَٱذۡکُرِ ٱسۡمَ رَبِّکَ بُکۡرَةٗ وَأَصِیلٗا ٢٥﴾

(از) چشمۀ که بندگان (خاص) الله از آن می‌نوشند، (هر وقت و) هر جا بخواهند آن را جاری می‌سازند. ﴿۶﴾(بندگان نیکوکار) به نذر وفا می‌کنند و از روزی می‌ترسند که (عذاب و) شرّ آن فراگیر است. ﴿۷﴾و غذا را با این‌که (نیاز و) دوست دارند به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» می‌بخشند. ﴿۸﴾(و می‌گویند:) «ما فقط به خاطر الله به شما غذا می‌دهیم، نه از شما پاداشی می‌خواهیم و نه سپاسی. ﴿۹﴾همانا ما از پروردگارمان می‌ترسیم، روزی‌که عبوس و سخت و دشوار است». ﴿۱۰﴾پس الله آنان را از (سختی و) شر آن روز نگه داشت و آن‌ها را شادمانی و سرور بخشید. ﴿۱۱﴾و به (پاداش) صبری که کردند، بهشت و (لباس‌های) حریر (بهشتی) را به آنان پاداش داد. ﴿۱۲﴾در آنجا بر تخت‌ها (ی زیبا) تکیه کرده‌اند، نه آفتابی در آنجا می‌بینند و نه سرمایی. ﴿۱۳﴾و سایه‌هایش بر آن‌ها فرو افتاده، و میوه‌هایش (برای چیدن) در دسترس (و به فرمان) است. ﴿۱۴﴾و در گرداگرد آن‌ها ظرف‌های سیمین (غذا‌ها) و کاسه‌های بلورین (نوشیدنی‌ها) گردانده می‌شود. ﴿۱۵﴾(کاسه‌های) بلورین از نقره که آن‌ها را به‌اندازۀ مناسب (پر و) آماده کرده‌اند . ﴿۱۶﴾و در آنجا از جام‌هایی سیراب می‌شوند که آمیزه‌اش زنجبیل است. ﴿۱۷﴾(از) چشمۀ، در آنجا که سلسبیل نامیده می‌شود. ﴿۱۸﴾و همواره نوجوانانی جاودانه بر گردشان می‌چرخند که هرگاه آن‌ها را ببینی، گمان می‌کنی که مروارید پراکنده هستند. ﴿۱۹﴾و چون (به هرسمتی) بنگری، آنجا نعمت بسیار و فرمانروایی عظیمی را می‌بینی. ﴿۲۰﴾بر آنان (بهشتیان) لباس‌هایی سبز رنگ از دیبای نازک و دیبای ضخیم است، و با دستبند‌هایی از نقره آراسته شده‌اند، و پروردگارشان شراب پاک به آن‌ها می‌نوشاند. ﴿۲۱﴾(و به آن‌ها گفته می‌شود:) «این (نعمت‌ها) پاداش شماست، و سعی و کوشش شما قدردانی شده است». ﴿۲۲﴾(ای پیامبر!) یقیناً ما قرآن را بر تو تدریجاً نازل کردیم. ﴿۲۳﴾پس برای حکم پروردگارت شکیبا باش، و از هیچ گنهگار یا ناسپاسی از آنان فرمان نبر. ﴿۲۴﴾و صبح و شام نام پروردگارت را یاد کن. ﴿۲۵﴾

﴿ وَمِنَ ٱلَّیۡلِ فَٱسۡجُدۡ لَهُۥ وَسَبِّحۡهُ لَیۡلٗا طَوِیلًا ٢٦ إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ یُحِبُّونَ ٱلۡعَاجِلَةَ وَیَذَرُونَ وَرَآءَهُمۡ یَوۡمٗا ثَقِیلٗا ٢٧ نَّحۡنُ خَلَقۡنَٰهُمۡ وَشَدَدۡنَآ أَسۡرَهُمۡۖ وَإِذَا شِئۡنَا بَدَّلۡنَآ أَمۡثَٰلَهُمۡ تَبۡدِیلًا ٢٨ إِنَّ هَٰذِهِۦ تَذۡکِرَةٞۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ سَبِیلٗا ٢٩ وَمَا تَشَآءُونَ إِلَّآ أَن یَشَآءَ ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمٗا ٣٠ یُدۡخِلُ مَن یَشَآءُ فِی رَحۡمَتِهِۦۚ وَٱلظَّٰلِمِینَ أَعَدَّ لَهُمۡ عَذَابًا أَلِیمَۢا ٣١ ﴾

و (نیز) بخشی از شب برایش سجده کن (و نماز گزار) و بخش درازی از شب او را تسبیح گوی. ﴿۲۶﴾بی‌گمان اینان (کافران) دنیای زودگذر را دوست دارند، و روز سختی (را که در پیش دارند) پشت سر خود رها می‌کنند. ﴿۲۷﴾ما آن‌ها را آفریدیم و پیوند (مفاصل) شان را محکم کردیم، و هر زمان بخواهیم جای آنان را به (گروه دیگری) مانندشان می‌دهیم. ﴿۲۸﴾بی‌گمان این یادآوری (و پند) است، پس هرکس که بخواهد راهی به سوی پروردگارش برمی‌گزیند. ﴿۲۹﴾و شما چیزی را نمی‌خواهید مگر این‌که الله بخواهد، بی‌گمان الله دانای حکیم است. ﴿۳۰﴾هرکس را که بخواهد در رحمت خود وارد می‌کند، و برای ستمکاران عذاب دردناکی آماده کرده است. ﴿۳۱﴾.

تفسیر نور: سوره إنسان

تفسیر نور:
سوره انسان آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شَیْئاً مَّذْکُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ( جز این است که ) مدّت زمانی بر انسان ( در شکم مادر ، به گونه نطفه و جنین ) گذشته است و او چیز قابل ذکر و شایسته توجّه نبوده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَلْ أَتی . . . » : = قَدْ أَتی . استفهام تقریری است و مراد تحقّق و تذکّر است ، یعنی بلی که چنین زمانی بوده است . « مَذْکُوراً » : قابل ذکر . دارای نام و نشان .‏

سوره إنسان آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما انسان را از نطفه آمیخته ( از اسپرماتوزوئید و اوول ) آفریده‌ایم ، و چون او را ( با وظائف و تکالیفی ، بعدها ) می‌آزمائیم ، وی را شنوا و بینا ، ( به عبارت دیگر عاقل و دانا ) کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْشَاجٍ » : جمع مَشَِج یا مَشیج ، آمیخته . آمیزه . مراد ترکیبی از موادّ و عناصر مختلف ، یا آمیزه‌ای از اسپرماتوزوئید و اوول است . صفت ( نُطْفَةٍ ) است ، چرا که مراد از نطفه ، مجموع اسپرماتوزوئید و اوول ، یا اجزاء مختلفه است و موصوف به منزله جمع گرفته شده است ( نگا : روح‌المعانی ) . « نَبْتَلِیهِ » : او را با وظائف و تکالیف و عبادات می‌آزمائیم . « فَجَعَلْنَاهُ » : حرف ( فَ ) سببیّه است ، و اصل جمله بدین شکل است : فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً لِنَبْتَلِیَهُ ( نگا : تفسیرالقرآنی للقرآن ) .‏

سوره إنسان آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً وَإِمَّا کَفُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما راه را بدو نموده‌ایم ، چه او سپاسگزار باشد یا بسیار ناسپاس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ » : خدا راه را به انسانها نشان داده است . خرد را بدو بخشیده است ، و کتاب هستی را در مقابل دیدگانش باز کرده است ، و پیغمبرانی برای او روانه نموده است ، و بالاخره راه خوب و راه بد را بدو نشان داده است ( نگا : بلد / 10 ) . این ، انسان است که به اختیار و انتخاب خود راه سعادت یا راه شقاوت می‌پوید و بهشت یا دوزخ را می‌جوید ( نگا : فصّلت‌ / 17 ) . « شَاکِراً » : حال ضمیر ( ه ) است . برخی هم احتمال می‌دهند که خبر ( یَکُونُ ) محذوفی بوده و تقدیر چنین است : إمَّا یَکُونُ شَاکِراً وَ إمَّا یَکُونُ کَفُوراً .‏

سوره إنسان آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ سَلَاسِلَا وَأَغْلَالاً وَسَعِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما برای کافران زنجیرها و غلّها و آتش فروزان دوزخ را آماده کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلاسِلَ » : جمع سِلْسِلَة ، زنجیرها . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد . « أَغْلالاً » : ( نگا : اعراف‌ / 157 ، رعد / 5 ، غافر / 71 ) .‏

سوره إنسان آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نیکان ، جامهای شرابی را سر می‌کشند و می‌نوشند که آمیخته به کافور است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَأْسٍ » : جام پر از شراب . « مِزَاجُ » : آمیزه . آمیخته . چیزی که در جام است که خود شراب است . « کَافُوراً » : گیاه خوشبوئی است که عربها آن را به داخل شراب می‌ریختند تا معطّر گردد ( نگا : فی‌ظلال القرآن ) . ولی در اینجا اسم آبی است در بهشت . تشبیه آن به کافور از لحاظ سفیدی و خوشبوئی است . « کَانَ مِزَاجُهَا کَافُوراً » : آمیخته به کافور است . محتوای آن از آبی به نام کافور است . شراب آن ، خوشبو و سفید همچو کافور است .‏

سوره إنسان آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این جامها پر می‌شود از ) چشمه‌ای که بندگان خدا از آن می‌نوشند و هرجا که بخواهند با خود روان می‌کنند و می‌برند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْناً » : چشمه‌ای . بدل از ( کافُوراً ) یا مفعول به فعل محذوف ( أَعْنی ) یا ( أَخُصُّ ) است . « یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً » : به گونه شگفتی از آن مصرف می‌کنند و می‌نوشند . جاری و روان می‌کنند . بر می‌جوشانند و به فوران در می‌آورند .‏

سوره إنسان آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْماً کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بندگانی که در جهان اعمال و اوصافی این چنین ، در پیش می‌گرفتند : ) به نذر خود وفا می‌کردند ، و از روزی می‌هراسیدند که شر و بلای آن گسترده و فراگیر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّذْرِ » : مراد دو چیز است : نخست ، چیزی که انسان برای خوشنودی خدا بر خود واجب می‌کند ، دیگر چیزی که خدا بر انسان واجب گردانده است ( نگا : تفهیم‌القرآن ) . « مُسْتَطِیراً » : پران و گسترده . فراگیر و پراکنده .‏

سوره إنسان آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَیَتِیماً وَأَسِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خوراک می‌دادند به بینوا و یتیم و اسیر ، به خاطر دوست داشت خدا .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلی حُبِّهِ » : به خاطر دوست داشت خدا و عشق به الله ، با وجود دوست داشت خوراک و نیاز خود بدان . ضمیر ( ه ) به خدا بر می‌گردد که از سیاق کلام پیدا است ( نگا : کهف‌ / 28 ، روم‌ / 39 ) . و یا به طعام برمی‌گردد ( نگا : آل‌عمران‌ / 92 ) .‏

سوره إنسان آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( به زبان حال ، بدیشان می‌گویند : ) ما شما را تنها به خاطر ذات خدا خوراک می‌دهیم ، و از شما پاداش و سپاسگزاری نمی‌خواهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ . . . » : این آیه از زبان حال نیکان و نیکوکاران است‌ ؛ نه این که محسنان چنین سخنی را هربار به مستمندان گفته باشند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . « لِوَجْهِ اللهِ » : به خاطر ذات پاک یزدان . برای رضای خدا . مراد از وجه ، ذات است ( نگا : بقره‌ / 115 و 272 ، رعد / 22 ، روم‌ / 38 و 39 ) .‏

سوره إنسان آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما ( از عذاب ) پروردگارمان می‌ترسیم‌ ؛ از ( عذاب ) روز بس ترشرو و سخت اخموئی ( که قیامت نام دارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْماً » : مفعولٌ‌به است ( نگا : اعراب القرآن درویش ، روح‌البیان ) و ( مِن رَبِّنَا ) حال متقدّم آن است ، یا ( مِن رَبِّنَا ) مفعولٌ‌به است و ( یَوْماً ) بدل از محلّ آن است ( نگا : روح‌البیان ) . « عَبُوساً » : بس ترشرو و چهره در هم کشیده . « قَمْطَرِیراً » : سخت اخمو . بسیار سخت و شدید .‏

سوره إنسان آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏به همین خاطر ، خداوند آنان را از شرّ و بلای آن روز محفوظ می‌دارد ، و ایشان را به خرّمی و شادمانی می‌رساند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَرَّ » : بلایا و شدائد قیامت . مفعولٌ‌به دوم است . « لَقَاهُمْ » : ایشان را می‌رساند به . بدیشان می‌رساند و می‌بخشد . « نَضْرَةً » : سرسبزی و خرّمی . شادی و شادمانی ( نگا : مطفّفین‌ / 24 ) .‏

سوره إنسان آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در برابر صبری که نموده‌اند ، خداوند بهشت و جامه ابریشمین را پاداششان می‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَرِیراً » : ابریشم که جامه بهشتیان است ( نگا : حجّ‌ / 23 ، فاطر / 33 ) .‏

سوره إنسان آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ فِیهَا شَمْساً وَلَا زَمْهَرِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در بهشت بر تختهای زیبا و مجلّل تکیه می‌کنند ، و نه ( گرمای ) آفتابی و نه سوز سرمائی در آنجا می‌یابند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُتَّکِئِینَ » : تکیه‌زنندگان . حال ضمیر ( هم ) در آیه پیشین است . « الأرَائِکِ » : جمع أَریکَة ، تختهای زیبا و مبلمان مجلّل . ( نگا : کهف‌ / 31 ، یس‌ / 56 ) . « زَمْهَرِیراً » : سوز سرما . شدّت سرما .‏

سوره إنسان آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَدَانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سایه‌های ( درختان ) بهشتی بر آنان فرو می‌افتد ، و میوه‌های آنجا سهل‌الوصول و در دسترس است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَانِیَةً » : نزدیک . فرو افتاده . « قُطُوفُ » : جمع قِطْف ، میوه رسیده ( نگا : حاقّه‌ / 22 و 23 ) .‏

سوره إنسان آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُطَافُ عَلَیْهِم بِآنِیَةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِیرَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏جامه‌های سیمین شراب و قدحهای بلورینِ می میانشان به گردش در می‌آید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکْوَابٍ » : جمع کُوب ، قَدَح ( نگا : زخرف‌ / 71 ، واقعه‌ / 18 ) . « قَوَارِیرَ » : جمع قَارُورَة ، ظرف بلورین و شیشه‌ای . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر وجود دارد .‏

سوره إنسان آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏قدحهای بلورینی که از نقره‌اند . ( خدمتکاران بهشتی ) آنها را درست به اندازه لازم پیموده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ . . . » : ظرفهای بلورینی که سیمین هستند ! در جهان ما چنین ظرفی مطلقاً وجود ندارد . یا این که مراد شفّافیّت بی‌حدّ ظروف است . « قَدَّرُوهَا » : خدمتکاران بهشتی آنها را به اندازه لازم و برابر ذوق و طبع و خواست بهشتیان تهیّه دیده‌اند و پیموده‌اند ( نگا : فرقان‌ / 2 ) .‏

سوره إنسان آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْساً کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا از جامهای شرابی بدیشان می‌دهند که آمیزه آن زنجبیل است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِزَاجُهَا » : ( نگا : انسان‌ / 5 ) . « زَنجَبِیلاً » : اسم گیاهی است که در مناطق گرمسیر می‌روید . عربها زنجبیل را به خاطر نشاط‌آور و محرک و خوشبو بودن در شراب می‌ریختند .‏

سوره إنسان آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ عَیْناً فِیهَا تُسَمَّى سَلْسَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این جامها پر می‌شوند از ) چشمه‌ای که در بهشت است و سلسبیل نامیده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْناً » : ( نگا : انسان‌ / 6 ) . « سَلْسَبِیلاً » : در لغت ، به معنی آب روان و خوشگوار است . در اینجا اسم خاصّ است .‏

سوره إنسان آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَّنثُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏همواره نوجوانان جاودانه‌ای میانشان می‌گردند ( و به خدمتشان می‌پردازند ) که هرگاه ایشان را بنگری چنین می‌انگاری که مروارید غلتانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وِلْدانٌ مُّخَلَّدُونَ » : ( نگا : واقعه‌ / 17 ) . « مَنثُوراً » : پراکنده . « لؤْلُؤاً مَّنثُوراً » : مروارید پراکنده . مروارید غلتان . اشاره به زیبائی و درخشندگی و جذّابیّت غلامان خدمتگزار است .‏

سوره إنسان آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعِیماً وَمُلْکاً کَبِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که بنگری ، در آنجا نعمت فراوانی و سرزمین فراخی و پادشاهی بزرگی را خواهی دید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثَمَّ » : آنجا . مراد بهشت است . « مُلْکاً کَبِیراً » : سرزمین بزرگ و وسیع . مملکت فراخ . پادشاهی و سلطنت عظیم ( نگا : تفسیر کبیر ) .‏

سوره إنسان آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ عَالِیَهُمْ ثِیَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَاباً طَهُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏بر تن ایشان ، لباسهای ابریشم نازک سبز و دیبای ضخیم است ، و با دستبندها و النگوهای سیمین ، زیب و زینت شده‌اند ، و پروردگارشان بدیشان شراب پاک می‌نوشاند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَالِیَهُمْ » : بر اندام ایشان است . به تن ایشان است . واژه عالی ، حال ضمیر ( هم ) در ( عَلَیْهِم ) ، یا مفعول‌فیه است ، هرچند که در قالب اسم فاعل است . مثل : ( خارج ، داخل ، باطن ، ظاهر ) . می‌توان گفت : جَلَسْتُ خَارِجَ الدَّارِ . « سُندُسٍ . . . إِسْتَبْرَقٌ » : ( نگا : کهف‌ / 31 ، دخان‌ / 53 ) . « حُلُّوا » : آراسته گشته‌اند . زینت شده‌اند . فعل ماضی مجهول از مصدر تحلیه است . « أَسَاوِرَ » : ( نگا : کهف‌ / 31 ، حجّ‌ / 23 ، فاطر / 33 ) . « طَهُوراً » : بسیار پاک و پاکیزه ( نگا : فرقان‌ / 48 ) . این شراب عالی‌ترین نوع شراب بوده و غیر از شراب مذکور در آیات پنجم و هفدهم است .‏

سوره إنسان آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاء وَکَانَ سَعْیُکُم مَّشْکُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( نعمتهای فراوان ) پاداش ( کارهای پسندیده دنیوی ) شما است ، و ( بدین وسیله ) از تلاش و کوشش شما قدردانی و سپاسگزاری می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَشْکُوراً » : مورد تشکّر ( نگا : اسراء / 19 ) .‏

سوره إنسان آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنزِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما خودمان قرآن را به تدریج بر تو نازل کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَزَّلْنَا . . . تَنزِیلاً » : ( نگا : اسراء / 106 ، فرقان‌ / 25 ) . ذکر مفعول مطلق ، اشاره به نزول تدریجی قرآن است ، و تأکیدی بر نزول قرآن از سوی یزدان جهان .‏

سوره إنسان آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ کَفُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است در طریق تبلیغ و اجرای احکام پروردگارت شکیبا باش ، و از هیچ کدام از گناهکاران و بی‌دینانشان فرمانبرداری مکن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ » : ( نگا : قلم‌ / 48 ) . « ءَاثِم‌ » : گناهکار . « کَفُوراً » : بسیار بی‌دین . غرق در کفر . بسیار ناسپاس ( نگا : تفهیم القرآن ) . « لا تُطِعْ مِنْهُمْ . . . » : یعنی از تهدیدشان نترس ، و تحت تأثیر کردار و گفتارشان قرار نگیر ، و فرمان خدا را بدون کم و کاست و ملاحظه این و آن برسان .‏

سوره إنسان آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَأَصِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏بامدادان و شامگاهان نام پروردگارت را ورد زبان ساز .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُکْرَةً » : بامدادان . اشاره‌ای به ادای نماز صبح در سپیده‌دمان نیز دارد . « أَصِیلاً » : شامگاهان . به فاصله میان ظهر و غروب آفتاب نیز اطلاق می‌شود ، و لذا اشاره‌ای هم به ادای نمازهای ظهر و عصر دارد .‏

سوره إنسان آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیْلاً طَوِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شبانگاهان برای خدا سجده و کرنش ببر ، و در شب خیلی او را تسبیح و تقدیس کن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنَ الَّیْلِ » : حرف ( مِنْ ) تبعیضیّه است . « فَاسْجُدْ لَهُ » : علاوه از عبادت شبانه ، اشاره‌ای هم به ادای نماز مغرب و عشاء دارد . « سَبِّحْهُ لَیْلاً طَوِیلاً » : علاوه از ذکر و تسبیح شبانه ، اشاره‌ای هم به نماز تهجّد دارد که از اهمّیّت خاصّی برخوردار است . واژه ( طَوِیلاً ) به ظاهر صفت ( الَّیْلِ ) است . ولی ذکر این قید برای این نیست که در شبهای کوتاه نماز تهجّد اداء نگردد ، بلکه مراد این است که شب هر اندازه هم باشد دراز است و باید برای تقویت اراده و تهذیب نفس و افزایش ایمان ، از آن استفاده کرد . یا این که ( طَویلاً ) صفت مصدر محذوف ( تَسْبیحاً ) است . یعنی خیلی خدا را در شب تسبیح و تقدیس کن ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . به هر حال این مقدار در ( مزّمّل‌ / 1 - 4 ) مشخّص شده است . به هر حال آیات 25 و 26 در حقیقت بیانگر لزوم توجّه شبانه‌روزی و مستمرّ به ذات اقدس پروردگار و ذکر او به زبان حال و قال است .‏

سوره إنسان آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَؤُلَاء یُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَیَذَرُونَ وَرَاءهُمْ یَوْماً ثَقِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( کافران و مشرکان ) زندگی زودگذر دنیا را دوست می‌دارند ، و روز سخت و دشوار آخرت را پسِ پشت خود می‌افکنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَذَرُونَ » : رها می‌سازند . ترک می‌گویند . « وَرَآءَهُمْ » : پشت سر خود . مقابل و جلو خود ( نگا : المصحف المیسّر ) . « ثَقِیلاً » : سخت و پر دردسر . دشوار و ناگوار . مراد قیامت است .‏

سوره إنسان آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ نَحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَهُمْ وَإِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما ایشان را آفریده‌ایم و بندها و پیوندهای اندامشان را سفت بهم بسته و استوار داشته‌ایم ، و هر وقت بخواهیم ( ایشان را نابود می‌کنیم و ) انسانهای دیگری را جایگزین آنان می‌سازیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَسْرَ » : مفصل . بند . پیوند . ساختمان بدن . ترکیب بند تن . یا مراد رباط و اعصاب است که ریسمان و طناب بدن و وسیله ارتباط اندامها بشمارند . « بَدَّلْنَآ أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً » : ( نگا : توبه‌ / 39 ، محمّد / 38 ، واقعه‌ / 61 ) .‏

سوره إنسان آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَةٌ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( آیه‌ها ) اندرز و یادآوری ( برای جهانیان ) است ، و هرکس که بخواهد ( می‌تواند با استفاده از آن ) راهی به سوی پروردگارش برگزیند ، ( راهی که او را به آمرزش و بهشت خدا می‌رساند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذِهِ » : این آیات پیشین . « تَذْکِرَةٌ » : ( نگا : طه‌ / 3 ، واقعه‌ / 73 ، حاقّه‌ / 12 و 48 ) . « إِتَّخَذَ إِلی رَبِّهِ سَبِیلاً » : ( نگا : نساء / 137 ، فرقان‌ / 57 ، مزّمّل‌ / 19 ) .‏

سوره إنسان آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیماً حَکِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما نمی‌توانید بخواهید ، مگر این که خدا بخواهد . بی‌گمان خداوند بس آگاه و کاربجا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ تَشَآءُونَ إِلّآ أَن یَشَآءَ اللهُ » : مراد این است که از خواستنتان چیزی ساخته نیست ، تا وقتی که خدا نخواسته باشد . یعنی اراده کردن و خواستن وظیفه انسان است و در برابرش سزا و جزا می‌بیند ، و توفیق دادن و نتیجه بخشیدن در دست خدا است ، و خدا قادر مطلق است . خلاصه ، مشیّت بندگان در گرو مشیّت خدا است ، یا به عبارت دیگر : حرکت کار بندگان ، و برکت کار یزدان است . مثلاً به هنگام گرسنگی ، نان خوردن کار انسان و سیر کردن کار خدا است . در وقت بیماری ، دوا خوردن کار آفریدگان و شفا دادن کار خدای سبحان است .‏

سوره إنسان آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ یُدْخِلُ مَن یَشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَاباً أَلِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند هرکس را بخواهد ( مشمول رحمت خود می‌سازد و ) به بهشت خویش داخل می‌گرداند ، ولی برای ستمکاران عذاب دردناکی را فراهم ساخته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الظَّالِمِینَ » : مفعولٌ‌به فعل محذوفی است که فعل ملفوظ مابعدش ، آن را بیان می‌دارد . « رَحْمَتِهِ » : رحمت او . مراد بهشت خدا است .‏