سوره فرقان
تَبَارَکَ ٱلَّذِی نَزَّلَ ٱلۡفُرۡقَانَ عَلَىٰ عَبۡدِهِۦ لِیَکُونَ لِلۡعَٰلَمِینَ نَذِیرًا
پربرکت [و بزرگوار] است ذاتی که قرآن را [که جداکنندۀ حق و باطل است] بر بنده‌اش نازل کرد تا بیم‌دهندۀ جهانیان باشد.
ٱلَّذِی لَهُۥ مُلۡکُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَمۡ یَتَّخِذۡ وَلَدٗا وَلَمۡ یَکُن لَّهُۥ شَرِیکٞ فِی ٱلۡمُلۡکِ وَخَلَقَ کُلَّ شَیۡءٖ فَقَدَّرَهُۥ تَقۡدِیرٗا
همان ذاتی که فرمانروایی آسمانها و زمین از آنِ اوست و فرزندی [برای خویش] برنگزیده است و در فرمانروایی، هیچ شریکی ندارد و همه چیز را آفریده است و اندازۀ هر چیز را ـ چنان که مناسبش می‌باشدـ تدبیر نموده است.
وَٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ ءَالِهَةٗ لَّا یَخۡلُقُونَ شَیۡـٔٗا وَهُمۡ یُخۡلَقُونَ وَلَا یَمۡلِکُونَ لِأَنفُسِهِمۡ ضَرّٗا وَلَا نَفۡعٗا وَلَا یَمۡلِکُونَ مَوۡتٗا وَلَا حَیَوٰةٗ وَلَا نُشُورٗا
و [مشرکان] به جای او [= الله] معبودانی برگزیده‌اند که چیزی نمی‌آفرینند و خود آفریده می‌شوند و مالک هیچ زیان و سودی برای خود نیستند و [نیز] مالک مرگ و زندگی و [قادر به] برانگیختن [مردگان] نیستند.
وَقَالَ ٱلَّذِینَ کَفَرُوٓاْ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّآ إِفۡکٌ ٱفۡتَرَىٰهُ وَأَعَانَهُۥ عَلَیۡهِ قَوۡمٌ ءَاخَرُونَۖ فَقَدۡ جَآءُو ظُلۡمٗا وَزُورٗا
و کسانی که کفر ورزیدند گفتند: «این [قرآن] جز دروغی نیست که [محمد خودش] بافته است و گروهی دیگر او را بر این [کار] یاری داده‌اند». حقا که آنان [با این سخن،] به ستم و دروغ بزرگی روی آورده‌اند.
وَقَالُوٓاْ أَسَٰطِیرُ ٱلۡأَوَّلِینَ ٱکۡتَتَبَهَا فَهِیَ تُمۡلَىٰ عَلَیۡهِ بُکۡرَةٗ وَأَصِیلٗا
و [کافران] گفتند: «[این قرآن، همان] افسانه‌های [خیالی] پیشینیان است که [محمد] آن را رو‌نویسی کرده است و هر بامداد و شامگاه بر او املا می‌شود».
قُلۡ أَنزَلَهُ ٱلَّذِی یَعۡلَمُ ٱلسِّرَّ فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ إِنَّهُۥ کَانَ غَفُورٗا رَّحِیمٗا
بگو: «ذاتی آن را نازل کرده است که راز آسمانها و زمین را می‌داند. بی‌تردید، او همواره آمرزنده [و] مهربان است.
وَقَالُواْ مَالِ هَٰذَا ٱلرَّسُولِ یَأۡکُلُ ٱلطَّعَامَ وَیَمۡشِی فِی ٱلۡأَسۡوَاقِ لَوۡلَآ أُنزِلَ إِلَیۡهِ مَلَکٞ فَیَکُونَ مَعَهُۥ نَذِیرًا
و [مشرکان] گفتند: «این چگونه پیامبری است که [همچون مردم عادی] غذا می‌خورد و در بازارها راه می‌رود؟ چرا فرشته‌ای بر او نازل نشده است تا [یاری‌اش کند و] همراه او هشدار‌دهنده باشد؟
أَوۡ یُلۡقَىٰٓ إِلَیۡهِ کَنزٌ أَوۡ تَکُونُ لَهُۥ جَنَّةٞ یَأۡکُلُ مِنۡهَاۚ وَقَالَ ٱلظَّـٰلِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلٗا مَّسۡحُورًا
یا چرا گنجی [از آسمان] بر او فرود نمی‌آید و یا چرا باغی ندارد که از [میوه‌های] آن بخورد؟» ستمکاران [مشرک] گفتند: «شما جز از مردى جادوشده پیروى نمى‌کنید».
ٱنظُرۡ کَیۡفَ ضَرَبُواْ لَکَ ٱلۡأَمۡثَٰلَ فَضَلُّواْ فَلَا یَسۡتَطِیعُونَ سَبِیلٗا
بنگر که چگونه برایت مَثل‌ها زدند و گمراه شدند! چنان که نمی‌توانند راهی [به سوی حقیقت] بیابند.
تَبَارَکَ ٱلَّذِیٓ إِن شَآءَ جَعَلَ لَکَ خَیۡرٗا مِّن ذَٰلِکَ جَنَّـٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ وَیَجۡعَل لَّکَ قُصُورَۢا
پربرکت [و بزرگوار] است ذاتی که اگر بخواهد، برایت بهتر از این قرار می‌دهد: باغ‌هایی که جویبارها از زیر [درختان] آن جاری است و [حتی] کاخ‌هایی [باشکوه] برایت پدید می‌آورد.
بَلۡ کَذَّبُواْ بِٱلسَّاعَةِۖ وَأَعۡتَدۡنَا لِمَن کَذَّبَ بِٱلسَّاعَةِ سَعِیرًا
[مشرکان با این سخنان در پیِ حق نرفتند؛] بلکه قیامت را تکذیب کردند و [ما] برای هر کس که قیامت را دروغ انگارد، آتش سوزان [دوزخ را] مهیّا کرده‌ایم.
إِذَا رَأَتۡهُم مِّن مَّکَانِۭ بَعِیدٖ سَمِعُواْ لَهَا تَغَیُّظٗا وَزَفِیرٗا
هنگامی که [دوزخ] آنان را از دوردست می‌بیند آوای خشم و خروشی [وحشتناک] از آن می‌شنوند.
وَإِذَآ أُلۡقُواْ مِنۡهَا مَکَانٗا ضَیِّقٗا مُّقَرَّنِینَ دَعَوۡاْ هُنَالِکَ ثُبُورٗا
و چون دست‌وپابسته [با غُل و زنجیر] در جاى تنگى از آن [= دوزخ]، انداخته شوند، آنجاست که مرگ [خود] را مى‌خواهند.
لَّا تَدۡعُواْ ٱلۡیَوۡمَ ثُبُورٗا وَٰحِدٗا وَٱدۡعُواْ ثُبُورٗا کَثِیرٗا
[به آنان گفته می‌شود:] «امروز نه یک بار، بلکه بارها درخواست مرگ کنید».
قُلۡ أَذَٰلِکَ خَیۡرٌ أَمۡ جَنَّةُ ٱلۡخُلۡدِ ٱلَّتِی وُعِدَ ٱلۡمُتَّقُونَۚ کَانَتۡ لَهُمۡ جَزَآءٗ وَمَصِیرٗا
[ای پیامبر، به کافران] بگو: «این [عذاب دردناک] بهتر است یا بهشت جاودانى که به پرهیزکاران وعده داده شده و پاداش و سرانجام آنان است؟»
لَّهُمۡ فِیهَا مَا یَشَآءُونَ خَٰلِدِینَۚ کَانَ عَلَىٰ رَبِّکَ وَعۡدٗا مَّسۡـُٔولٗا
در آنجا هر چه بخواهند، برایشان [فراهم] است [و] در آن جاودانند. این وعده‌ای است بر [عهدۀ] پروردگارت که [بندگان پرهیزگار، انجامش را] از او خواسته‌اند.
وَیَوۡمَ یَحۡشُرُهُمۡ وَمَا یَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ فَیَقُولُ ءَأَنتُمۡ أَضۡلَلۡتُمۡ عِبَادِی هَـٰٓؤُلَآءِ أَمۡ هُمۡ ضَلُّواْ ٱلسَّبِیلَ
و روزی که [همۀ] آنان و آنچه را که به جای الله عبادت می‌کردند جمع می‌کند و [به معبودان باطل] می‌فرماید: «آیا شما این بندگانم را گمراه کردید یا خود، راه را گم کردند؟»
قَالُواْ سُبۡحَٰنَکَ مَا کَانَ یَنۢبَغِی لَنَآ أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِکَ مِنۡ أَوۡلِیَآءَ وَلَٰکِن مَّتَّعۡتَهُمۡ وَءَابَآءَهُمۡ حَتَّىٰ نَسُواْ ٱلذِّکۡرَ وَکَانُواْ قَوۡمَۢا بُورٗا
آنان می‌گویند: «تو منزّهی؛ شایستۀ ما نبود که به جای تو [دوستان و] کارسازانی برگزینیم؛ ولی تو آنان و پدرانشان را [از نعمتها] بهره‌مند ساختی تا اینکه یاد [تو] را فراموش کردند و [به این خاطر،] گروهی هلاک‌شده گشتند».
فَقَدۡ کَذَّبُوکُم بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسۡتَطِیعُونَ صَرۡفٗا وَلَا نَصۡرٗاۚ وَمَن یَظۡلِم مِّنکُمۡ نُذِقۡهُ عَذَابٗا کَبِیرٗا
[الله به مشرکان می‌فرماید:] «بی‌تردید، [معبودانتان] ادعای شما را دروغ شمردند. [اکنون] نه می‌توانید [عذاب را از خود] دور کنید و نه [از کسی] یاری بجویید؛ و هر یک از شما که [شرک بورزد و به خود] ستم کند، عذابی بزرگ به وی می‌چشانیم».
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا قَبۡلَکَ مِنَ ٱلۡمُرۡسَلِینَ إِلَّآ إِنَّهُمۡ لَیَأۡکُلُونَ ٱلطَّعَامَ وَیَمۡشُونَ فِی ٱلۡأَسۡوَاقِۗ وَجَعَلۡنَا بَعۡضَکُمۡ لِبَعۡضٖ فِتۡنَةً أَتَصۡبِرُونَۗ وَکَانَ رَبُّکَ بَصِیرٗا
[ای پیامبر،] پیش از تو پیامبران را نفرستادیم، مگر اینکه آنان [نیز] غذا می‌خوردند و [همچون سایر انسانها] در بازارها راه می‌رفتند؛ و ما برخی از شما را وسیلۀ آزمایش برخی دیگر ساختیم [تا روشن شود] آیا شکیبایی می‌کنید؛ و پروردگارت همواره بیناست.
۞وَقَالَ ٱلَّذِینَ لَا یَرۡجُونَ لِقَآءَنَا لَوۡلَآ أُنزِلَ عَلَیۡنَا ٱلۡمَلَـٰٓئِکَةُ أَوۡ نَرَىٰ رَبَّنَاۗ لَقَدِ ٱسۡتَکۡبَرُواْ فِیٓ أَنفُسِهِمۡ وَعَتَوۡ عُتُوّٗا کَبِیرٗا
کسانی که به دیدار ما [در آخرت] امید ندارند گفتند: «چرا فرشتگانی بر ما نازل نشده‌اند یا [چرا] پروردگار‌مان را نمی‌بینیم؟» بی‌تردید، آنان خود را بزرگ پنداشتند و سرکشیِ بزرگی کردند.
یَوۡمَ یَرَوۡنَ ٱلۡمَلَـٰٓئِکَةَ لَا بُشۡرَىٰ یَوۡمَئِذٖ لِّلۡمُجۡرِمِینَ وَیَقُولُونَ حِجۡرٗا مَّحۡجُورٗا
روزی که [کافران] فرشتگان را می‌بینند، هیچ بشارتی برای مجرمان نخواهد بود [بلکه روز کیفر و عذاب است]؛ و [فرشتگان] می‌گویند: «[بهشت] بر شما ممنوع [و حرام] است».
وَقَدِمۡنَآ إِلَىٰ مَا عَمِلُواْ مِنۡ عَمَلٖ فَجَعَلۡنَٰهُ هَبَآءٗ مَّنثُورًا
و به [بررسى] کارهایشان مى‌پردازیم و همه را [همچون] غبارى پراکنده مى‌سازیم.
أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِ یَوۡمَئِذٍ خَیۡرٞ مُّسۡتَقَرّٗا وَأَحۡسَنُ مَقِیلٗا
در آن روز، بهشتیان بهترین جایگاه و نیکوترین استراحتگاه را دارند.
وَیَوۡمَ تَشَقَّقُ ٱلسَّمَآءُ بِٱلۡغَمَٰمِ وَنُزِّلَ ٱلۡمَلَـٰٓئِکَةُ تَنزِیلًا
و [یاد کن از] روزی که آسمان با ابرهای سپید شکافته می‌شود و فرشتگان [پیاپی به سرزمین محشر] فروفرستاده می‌شوند.
ٱلۡمُلۡکُ یَوۡمَئِذٍ ٱلۡحَقُّ لِلرَّحۡمَٰنِۚ وَکَانَ یَوۡمًا عَلَى ٱلۡکَٰفِرِینَ عَسِیرٗا
در آن روز، فرمانروایی [راستین] از آنِ [الله] رحمان است و برای کافران روزی دشوار است.
وَیَوۡمَ یَعَضُّ ٱلظَّالِمُ عَلَىٰ یَدَیۡهِ یَقُولُ یَٰلَیۡتَنِی ٱتَّخَذۡتُ مَعَ ٱلرَّسُولِ سَبِیلٗا
و [یاد کن از] روزی که ستمکار، دستانش را [از حسرت] می‌گزد و می‌گوید: «ای کاش من راهی [هماهنگ] با پیامبر برگزیده بودم!
یَٰوَیۡلَتَىٰ لَیۡتَنِی لَمۡ أَتَّخِذۡ فُلَانًا خَلِیلٗا
ای وای بر من! ای کاش فلان [کافر] را به دوستی نمی‌گرفتم!
لَّقَدۡ أَضَلَّنِی عَنِ ٱلذِّکۡرِ بَعۡدَ إِذۡ جَآءَنِیۗ وَکَانَ ٱلشَّیۡطَٰنُ لِلۡإِنسَٰنِ خَذُولٗا
بی‌تردید، پس از آنکه قرآن [و دعوت پیامبر] به من رسید، او [بود که] مرا به گمراهی کشاند و شیطان همواره انسان را تنها [و خوار] وامی‌گذارد».
وَقَالَ ٱلرَّسُولُ یَٰرَبِّ إِنَّ قَوۡمِی ٱتَّخَذُواْ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ مَهۡجُورٗا
و پیامبر گفت: «پروردگارا، قوم من این قرآن را رها کرده‌اند».
وَکَذَٰلِکَ جَعَلۡنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوّٗا مِّنَ ٱلۡمُجۡرِمِینَۗ وَکَفَىٰ بِرَبِّکَ هَادِیٗا وَنَصِیرٗا
و اینچنین برای هر پیامبری دشمنی از بدکاران [قومش] قرار دادیم؛ و کافی است که پروردگارت راهنما و یاورت باشد.
وَقَالَ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ لَوۡلَا نُزِّلَ عَلَیۡهِ ٱلۡقُرۡءَانُ جُمۡلَةٗ وَٰحِدَةٗۚ کَذَٰلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِۦ فُؤَادَکَۖ وَرَتَّلۡنَٰهُ تَرۡتِیلٗا
و کسانی که کفر ورزیدند گفتند: «چرا قرآن یکباره بر او نازل نشده است؟» ما این‌گونه [کلام الهی را به مرور نازل] کرده‌ایم تا دلت را با آن [آرام و] استوار گردانیم و آن را به تدریج [بر تو] خوانده‌ا‌یم [تا درک و حفظش آسان باشد].
وَلَا یَأۡتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئۡنَٰکَ بِٱلۡحَقِّ وَأَحۡسَنَ تَفۡسِیرًا
و [کافران] هیچ [اعتراض و] مَثلی برایت نمی‌آورند، مگر آنکه ما [نیز پاسخی] برحق و خوش‌بیان‌تر برایت می‌آوریم.
ٱلَّذِینَ یُحۡشَرُونَ عَلَىٰ وُجُوهِهِمۡ إِلَىٰ جَهَنَّمَ أُوْلَـٰٓئِکَ شَرّٞ مَّکَانٗا وَأَضَلُّ سَبِیلٗا
کسانی که به‌رودرافتاده به دوزخ کشانده می‌شوند، اینان بدجایگاه‌تر و گمراه‌ترند.
وَلَقَدۡ ءَاتَیۡنَا مُوسَى ٱلۡکِتَٰبَ وَجَعَلۡنَا مَعَهُۥٓ أَخَاهُ هَٰرُونَ وَزِیرٗا
و در حقیقت، ما به موسی کتاب [تورات] دادیم و برادرش هارون را همراهش دستیار ساختیم.
فَقُلۡنَا ٱذۡهَبَآ إِلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِینَ کَذَّبُواْ بِـَٔایَٰتِنَا فَدَمَّرۡنَٰهُمۡ تَدۡمِیرٗا
و گفتیم: «شما دو نفر به سوی قومی بروید که آیات ما را تکذیب کردند»؛ پس [چون فرعونیان سرپیچی نمودند] آنان را به شدت نابود ساختیم.
وَقَوۡمَ نُوحٖ لَّمَّا کَذَّبُواْ ٱلرُّسُلَ أَغۡرَقۡنَٰهُمۡ وَجَعَلۡنَٰهُمۡ لِلنَّاسِ ءَایَةٗۖ وَأَعۡتَدۡنَا لِلظَّـٰلِمِینَ عَذَابًا أَلِیمٗا
و قوم نوح را ـ آنگاه که پیامبران را دروغگو انگاشتند ـ غرق کردیم و آنان را [نشانه و] عبرتی برای مردم قرار دادیم؛ و عذابی دردناک برای ستمکاران مهیّا کرده‌ایم.
وَعَادٗا وَثَمُودَاْ وَأَصۡحَٰبَ ٱلرَّسِّ وَقُرُونَۢا بَیۡنَ ذَٰلِکَ کَثِیرٗا
و [همچنین] قوم عاد و ثمود و اهالی «رَسّ» [= چاه] و نسل‌های بسیاری را که بین آنان بودند [نابود ساختیم].
وَکُلّٗا ضَرَبۡنَا لَهُ ٱلۡأَمۡثَٰلَۖ وَکُلّٗا تَبَّرۡنَا تَتۡبِیرٗا
و برای هر یک از آنها مَثَلها زدیم و [چون پند نگرفتند،] همه را به شدت از میان بردیم.
وَلَقَدۡ أَتَوۡاْ عَلَى ٱلۡقَرۡیَةِ ٱلَّتِیٓ أُمۡطِرَتۡ مَطَرَ ٱلسَّوۡءِۚ أَفَلَمۡ یَکُونُواْ یَرَوۡنَهَاۚ بَلۡ کَانُواْ لَا یَرۡجُونَ نُشُورٗا
و [مشرکان] قطعاً از [سرزمین قوم لوط، همان] شهری که باران بلا بر آن باریده بود گذر کرده‌اند. آیا آن [ویرانه‌های باقی‌مانده از عذاب] را ندیده‌اند؟ [چنین نیست؛] بلکه به زنده شدن [پس از مرگ] امیدی ندارند.
وَإِذَا رَأَوۡکَ إِن یَتَّخِذُونَکَ إِلَّا هُزُوًا أَهَٰذَا ٱلَّذِی بَعَثَ ٱللَّهُ رَسُولًا
و هنگامی که تو را می‌بینند، فقط به تمسخر می‌گیرند [و می‌گویند:] «آیا این همان کسی است که الله او را به پیامبری فرستاده است؟
إِن کَادَ لَیُضِلُّنَا عَنۡ ءَالِهَتِنَا لَوۡلَآ أَن صَبَرۡنَا عَلَیۡهَاۚ وَسَوۡفَ یَعۡلَمُونَ حِینَ یَرَوۡنَ ٱلۡعَذَابَ مَنۡ أَضَلُّ سَبِیلًا
اگر بر [عبادتِ] معبودانمان [شکیبایی و] پایداری نمى‌کردیم، نزدیک بود [محمد] ما را از [راهِ] آنها گمراه کند؛ و[لی] آنگاه که عذاب [الهی] را ببینند، خواهند دانست چه کسی گمراه‌تر [بوده] است.
أَرَءَیۡتَ مَنِ ٱتَّخَذَ إِلَٰهَهُۥ هَوَىٰهُ أَفَأَنتَ تَکُونُ عَلَیۡهِ وَکِیلًا
آیا کسی را که هوای نفسش را معبود خود کرده است دیده‌ای؟ آیا تو [می‌توانی] نگهبانِ [ایمانِ] او باشی؟
أَمۡ تَحۡسَبُ أَنَّ أَکۡثَرَهُمۡ یَسۡمَعُونَ أَوۡ یَعۡقِلُونَۚ إِنۡ هُمۡ إِلَّا کَٱلۡأَنۡعَٰمِ بَلۡ هُمۡ أَضَلُّ سَبِیلًا
آیا می‌پنداری بیشتر آنان می‌شنوند یا می‌فهمند؟ آنان جز همانند چهارپایان نیستند؛ بلکه گمراه‌ترند.
أَلَمۡ تَرَ إِلَىٰ رَبِّکَ کَیۡفَ مَدَّ ٱلظِّلَّ وَلَوۡ شَآءَ لَجَعَلَهُۥ سَاکِنٗا ثُمَّ جَعَلۡنَا ٱلشَّمۡسَ عَلَیۡهِ دَلِیلٗا
آیا [آفرینش] پروردگارت را ندیده‌ای که چگونه سایه را گسترانده است و اگر می‌خواست، آن را ثابت می‌نمود؟ آنگاه [تغییر جایگاه] خورشید [نسبت به زمین] را دلیل [گسترش و حرکت] آن [سایه] قرار دادیم.
ثُمَّ قَبَضۡنَٰهُ إِلَیۡنَا قَبۡضٗا یَسِیرٗا
سپس [با تغییر ارتفاع خورشید، سایه را کوتاه می‌کنیم و] آن را اندک‌اندک به سوی خویش بازمی‌گیریم.
وَهُوَ ٱلَّذِی جَعَلَ لَکُمُ ٱلَّیۡلَ لِبَاسٗا وَٱلنَّوۡمَ سُبَاتٗا وَجَعَلَ ٱلنَّهَارَ نُشُورٗا
و او تعالی است که شب را [با تاریکیِ فراگیرش] پوششی برای شما قرار داد و خواب را مایۀ آسایش و روز را هنگام برخاستن [و کار و تلاش] ساخت.
وَهُوَ ٱلَّذِیٓ أَرۡسَلَ ٱلرِّیَٰحَ بُشۡرَۢا بَیۡنَ یَدَیۡ رَحۡمَتِهِۦۚ وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ طَهُورٗا
و اوست که پیش از [باران] رحمتش بادها را بشارت‌بخش فرستاد و از آسمان آبی پاک [و پاک‌کننده] فروفرستادیم.
لِّنُحۡـِۧیَ بِهِۦ بَلۡدَةٗ مَّیۡتٗا وَنُسۡقِیَهُۥ مِمَّا خَلَقۡنَآ أَنۡعَٰمٗا وَأَنَاسِیَّ کَثِیرٗا
تا با آن [آب]، سرزمین [خشک و] مُرده را زنده گردانیم و چهارپایان و انسان‌های بسیاری را که آفریده‌ایم سیراب سازیم.
وَلَقَدۡ صَرَّفۡنَٰهُ بَیۡنَهُمۡ لِیَذَّکَّرُواْ فَأَبَىٰٓ أَکۡثَرُ ٱلنَّاسِ إِلَّا کُفُورٗا
و به راستی، آن [دلایل و نشانه‌های قدرت الهی] را به صورتهای گوناگون بیان کردیم تا پند گیرند؛ ولی بیشتر مردم جز [انکار و] ناسپاسی نکردند.
وَلَوۡ شِئۡنَا لَبَعَثۡنَا فِی کُلِّ قَرۡیَةٖ نَّذِیرٗا
و اگر می‌خواستیم، در هر دیاری بیم‌دهنده‌ای برمى‌انگیختیم.
فَلَا تُطِعِ ٱلۡکَٰفِرِینَ وَجَٰهِدۡهُم بِهِۦ جِهَادٗا کَبِیرٗا
پس [ای پیامبر،] از کافران اطاعت نکن و به وسیلۀ قرآن به جهادی بزرگ با آنان برخیز [و در این راه شکیبا باش].
۞وَهُوَ ٱلَّذِی مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَیۡنِ هَٰذَا عَذۡبٞ فُرَاتٞ وَهَٰذَا مِلۡحٌ أُجَاجٞ وَجَعَلَ بَیۡنَهُمَا بَرۡزَخٗا وَحِجۡرٗا مَّحۡجُورٗا
و او همان ذاتی است که دو دریا را به هم آمیخت: این یکی خوشگوار و شیرین است و آن یکی بسیار شور و تلخ؛ و در میان آن دو مانعی نفوذناپذیر قرار داد [تا با هم نیامیزند].
وَهُوَ ٱلَّذِی خَلَقَ مِنَ ٱلۡمَآءِ بَشَرٗا فَجَعَلَهُۥ نَسَبٗا وَصِهۡرٗاۗ وَکَانَ رَبُّکَ قَدِیرٗا
و اوست که انسان را از آب [منی] آفرید و او را دارای [پیوند] نسبی و سببی گردانید؛ و پروردگارت همواره تواناست.
وَیَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا یَنفَعُهُمۡ وَلَا یَضُرُّهُمۡۗ وَکَانَ ٱلۡکَافِرُ عَلَىٰ رَبِّهِۦ ظَهِیرٗا
و [مشرکان] به جای الله چیزی را عبادت می‌کنند که نه به آنان سودی می‌بخشد و نه زیانی می‌رساند؛ و کافر در برابر پروردگارش، پیوسته پشتیبان [شیطان] است.
وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰکَ إِلَّا مُبَشِّرٗا وَنَذِیرٗا
و [ای پیامبر،] ما تو را جز بشارت‌بخش و بیم‌دهنده نفرستادیم.
قُلۡ مَآ أَسۡـَٔلُکُمۡ عَلَیۡهِ مِنۡ أَجۡرٍ إِلَّا مَن شَآءَ أَن یَتَّخِذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ سَبِیلٗا
بگو: «من [در برابر رسالتم] هیچ پاداشی از شما نمی‌خواهم؛ مگر کسی که بخواهد راهی به سوی پروردگارش برگزیند [و همین برایم کافی است]».
وَتَوَکَّلۡ عَلَى ٱلۡحَیِّ ٱلَّذِی لَا یَمُوتُ وَسَبِّحۡ بِحَمۡدِهِۦۚ وَکَفَىٰ بِهِۦ بِذُنُوبِ عِبَادِهِۦ خَبِیرًا
و بر [پروردگارِ] زنده‌ا‌ی که هرگز نمی‌میرد توکل کن و او را با ستایش به پاکی یاد کن؛ و همین بس که او به گناهان بندگانش آگاه است.
ٱلَّذِی خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَیۡنَهُمَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٖ ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِۖ ٱلرَّحۡمَٰنُ فَسۡـَٔلۡ بِهِۦ خَبِیرٗا
[همان] ذاتی که آسمانها و زمین و آنچه را میان آنهاست در شش روز آفرید، سپس [آن گونه که شایسته جلال و مقام اوست] بر عرش قرار گرفت. [او الله] رحمان است؛ پس در مورد او از کسی که آگاه است بپرس [و او نیز کسی جز الله نیست].
وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ ٱسۡجُدُواْۤ لِلرَّحۡمَٰنِ قَالُواْ وَمَا ٱلرَّحۡمَٰنُ أَنَسۡجُدُ لِمَا تَأۡمُرُنَا وَزَادَهُمۡ نُفُورٗا۩
و هنگامی که به آنان گفته شود: «برای [الله] رحمان سجده کنید»، می‌گویند: «رحمان کیست؟ آیا [قرار است] بر هر چه تو امر می‌کنى سجده بریم؟» و [این دعوتِ تو، دوری از حق و] نفرتشان را می‌افزاید.
تَبَارَکَ ٱلَّذِی جَعَلَ فِی ٱلسَّمَآءِ بُرُوجٗا وَجَعَلَ فِیهَا سِرَٰجٗا وَقَمَرٗا مُّنِیرٗا
پربرکت [و بزرگوار] است آن ذاتی که در آسمان، منزلگاه‌هایی [برای ستارگان] قرار داد و در [میان] آنها خورشیدی [درخشان و روشنایی‌بخش] و ماهی تابان پدید آورد.
وَهُوَ ٱلَّذِی جَعَلَ ٱلَّیۡلَ وَٱلنَّهَارَ خِلۡفَةٗ لِّمَنۡ أَرَادَ أَن یَذَّکَّرَ أَوۡ أَرَادَ شُکُورٗا
و او تعالی است که شب و روز را در پی یکدیگر قرار داد، برای هر کس که بخواهد [از تدبیر الهی] پند گیرد یا سپاسگزار باشد.
وَعِبَادُ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلَّذِینَ یَمۡشُونَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ هَوۡنٗا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ ٱلۡجَٰهِلُونَ قَالُواْ سَلَٰمٗا
و بندگان [مؤمن و شایستۀ] رحمان، کسانی هستند که با فروتنی [و متانت] بر زمین راه می‌روند و هنگامی که جاهلان [با سخنان ناپسند] آنان را مورد خطاب قرار دهند، [به جای تلافی، به نیکی پاسخ دهند و] گویند: سلام [و با بی‌اعتنایی درگذرند].
وَٱلَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمۡ سُجَّدٗا وَقِیَٰمٗا
و کسانی که برای پروردگارشان، در حال سجده و قیام، شب‌زنده‌داری می‌کنند.
وَٱلَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا ٱصۡرِفۡ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَۖ إِنَّ عَذَابَهَا کَانَ غَرَامًا
و کسانی که می‌گویند: «پروردگارا، عذاب دوزخ را از ما بازگردان [که] بی‌تردید، عذابش [سخت و] پایدار است.
إِنَّهَا سَآءَتۡ مُسۡتَقَرّٗا وَمُقَامٗا
حقا که دوزخ جایگاه و اقامتگاه بدی است».
وَٱلَّذِینَ إِذَآ أَنفَقُواْ لَمۡ یُسۡرِفُواْ وَلَمۡ یَقۡتُرُواْ وَکَانَ بَیۡنَ ذَٰلِکَ قَوَامٗا
و [مؤمنان] کسانی هستند که چون انفاق می‌نمایند، نه زیاده‌روی می‌کنند و نه سختگیری؛ و بین این دو [حالت، راهِ] اعتدال پیش می‌گیرند.
وَٱلَّذِینَ لَا یَدۡعُونَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ وَلَا یَقۡتُلُونَ ٱلنَّفۡسَ ٱلَّتِی حَرَّمَ ٱللَّهُ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَلَا یَزۡنُونَۚ وَمَن یَفۡعَلۡ ذَٰلِکَ یَلۡقَ أَثَامٗا
و کسانی که معبودی دیگر با الله نمی‌خوانند و کسی که الله [کشتنش را] حرام کرده است، جز به‌حق نمی‌کشند و زنا نمی‌کنند؛ و هر کس این [گناهان] را مرتکب شود، کیفرِ گناه [خویش] را می‌بیند.
یُضَٰعَفۡ لَهُ ٱلۡعَذَابُ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِ وَیَخۡلُدۡ فِیهِۦ مُهَانًا
روز قیامت، عذابش چندین برابر می‌گردد و با خواری در آن [عذاب] جاودان می‌ماند.
إِلَّا مَن تَابَ وَءَامَنَ وَعَمِلَ عَمَلٗا صَٰلِحٗا فَأُوْلَـٰٓئِکَ یُبَدِّلُ ٱللَّهُ سَیِّـَٔاتِهِمۡ حَسَنَٰتٖۗ وَکَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِیمٗا
مگر کسی که توبه کند و ایمان آورد و کاری شایسته انجام دهد؛ اینانند که الله بدی‌هایشان را به نیکیها تبدیل می‌کند و الله همواره آمرزگاری مهربان است.
وَمَن تَابَ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا فَإِنَّهُۥ یَتُوبُ إِلَى ٱللَّهِ مَتَابٗا
و کسی که توبه کند و کاری شایسته انجام دهد، یقیناً به درگاه الله ـ چنان که باید و شاید ـ توبه کرده است.
وَٱلَّذِینَ لَا یَشۡهَدُونَ ٱلزُّورَ وَإِذَا مَرُّواْ بِٱللَّغۡوِ مَرُّواْ کِرَامٗا
و کسانی [مؤمن هستند] که گواهیِ دروغ نمی‌دهند [و در مجالس باطل حضور نمی‌یابند] و چون به [کار ناپسند یا] بیهوده‌ای برخورد می‌کنند، بزرگوارانه [از کنارش] می‌گذرند [و خود را آلوده نمى‌سازند].
وَٱلَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُواْ بِـَٔایَٰتِ رَبِّهِمۡ لَمۡ یَخِرُّواْ عَلَیۡهَا صُمّٗا وَعُمۡیَانٗا
و کسانی که چون به آیات پروردگارشان پند داده می‌شوند، [از آن غفلت نمی‌کنند و در برابر قرآن،] چون کران و کوران نیستند.
وَٱلَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبۡ لَنَا مِنۡ أَزۡوَٰجِنَا وَذُرِّیَّـٰتِنَا قُرَّةَ أَعۡیُنٖ وَٱجۡعَلۡنَا لِلۡمُتَّقِینَ إِمَامًا
و کسانی که می‌گویند: «پروردگارا، از همسران و فرزندانمان [کسانی را] به ما عطا فرما که [مایۀ شادیِ دل‌ها و] روشنیِ چشم‌ها باشند و ما را پیشوای پرهیزگاران قرار بده».
أُوْلَـٰٓئِکَ یُجۡزَوۡنَ ٱلۡغُرۡفَةَ بِمَا صَبَرُواْ وَیُلَقَّوۡنَ فِیهَا تَحِیَّةٗ وَسَلَٰمًا
[آری،] اینان به پاس آنکه شکیبایی کرده‌اند، منازل [عالی بهشت] را پاداش می‌گیرند و در آنجا با درود و سلام [فرشتگان] روبرو می‌گردند.
خَٰلِدِینَ فِیهَاۚ حَسُنَتۡ مُسۡتَقَرّٗا وَمُقَامٗا
در آنجا جاودانند. چه نیکو جایگاه و [چه نیک] اقامتگاهی است!
قُلۡ مَا یَعۡبَؤُاْ بِکُمۡ رَبِّی لَوۡلَا دُعَآؤُکُمۡۖ فَقَدۡ کَذَّبۡتُمۡ فَسَوۡفَ یَکُونُ لِزَامَۢا
[به کافران] بگو: «اگر عبادت و دعایتان نباشد، پروردگارم اعتنایی به شما ندارد [و ارزشی برایتان قائل نیست]. به راستی، شما [دعوت حق را] تکذیب کردید؛ به زودی [کیفرِ این کار،] گریبان‌گیرتان خواهد شد».
Al-Furqān
بسم الله الرحمن الرحیم
﴿ تَبَارَکَ ٱلَّذِی نَزَّلَ ٱلۡفُرۡقَانَ عَلَىٰ عَبۡدِهِۦ لِیَکُونَ لِلۡعَٰلَمِینَ نَذِیرًا ١ ٱلَّذِی لَهُۥ مُلۡکُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَمۡ یَتَّخِذۡ وَلَدٗا وَلَمۡ یَکُن لَّهُۥ شَرِیکٞ فِی ٱلۡمُلۡکِ وَخَلَقَ کُلَّ شَیۡءٖ فَقَدَّرَهُۥ تَقۡدِیرٗا ٢﴾
به نام خداوند بخشندۀ مهربان
بسیار با برکت است آن که فرود آورد قرآن را بر بندۀ خویش تا باشد ترساننده عالم‌ها را. ﴿1﴾آن که او راست پادشاهى آسمانها و زمین و هیچ فرزند نگرفت و هیچ شریک نیست او را در پادشاهى و بیافرید هر چیزی را، پس اندازه کرد او را به اندازه کردن. ﴿2﴾
﴿ وَٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ ءَالِهَةٗ لَّا یَخۡلُقُونَ شَیۡٔٗا وَهُمۡ یُخۡلَقُونَ وَلَا یَمۡلِکُونَ لِأَنفُسِهِمۡ ضَرّٗا وَلَا نَفۡعٗا وَلَا یَمۡلِکُونَ مَوۡتٗا وَلَا حَیَوٰةٗ وَلَا نُشُورٗا ٣ وَقَالَ ٱلَّذِینَ کَفَرُوٓاْ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّآ إِفۡکٌ ٱفۡتَرَىٰهُ وَأَعَانَهُۥ عَلَیۡهِ قَوۡمٌ ءَاخَرُونَۖ فَقَدۡ جَآءُو ظُلۡمٗا وَزُورٗا ٤ وَقَالُوٓاْ أَسَٰطِیرُ ٱلۡأَوَّلِینَ ٱکۡتَتَبَهَا فَهِیَ تُمۡلَىٰ عَلَیۡهِ بُکۡرَةٗ وَأَصِیلٗا ٥ قُلۡ أَنزَلَهُ ٱلَّذِی یَعۡلَمُ ٱلسِّرَّ فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ إِنَّهُۥ کَانَ غَفُورٗا رَّحِیمٗا ٦ وَقَالُواْ مَالِ هَٰذَا ٱلرَّسُولِ یَأۡکُلُ ٱلطَّعَامَ وَیَمۡشِی فِی ٱلۡأَسۡوَاقِ لَوۡلَآ أُنزِلَ إِلَیۡهِ مَلَکٞ فَیَکُونَ مَعَهُۥ نَذِیرًا ٧ أَوۡ یُلۡقَىٰٓ إِلَیۡهِ کَنزٌ أَوۡ تَکُونُ لَهُۥ جَنَّةٞ یَأۡکُلُ مِنۡهَاۚ وَقَالَ ٱلظَّٰلِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلٗا مَّسۡحُورًا ٨ ٱنظُرۡ کَیۡفَ ضَرَبُواْ لَکَ ٱلۡأَمۡثَٰلَ فَضَلُّواْ فَلَا یَسۡتَطِیعُونَ سَبِیلٗا ٩ تَبَارَکَ ٱلَّذِیٓ إِن شَآءَ جَعَلَ لَکَ خَیۡرٗا مِّن ذَٰلِکَ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ وَیَجۡعَل لَّکَ قُصُورَۢا ١٠ بَلۡ کَذَّبُواْ بِٱلسَّاعَةِۖ وَأَعۡتَدۡنَا لِمَن کَذَّبَ بِٱلسَّاعَةِ سَعِیرًا ١١﴾
و گرفتند کافران بجز اللّه آن معبودان را که نمىآفرینند چیزى و خودشان آفریده می‌شوند و نمىتوانند براى خویش زیانى و نه سودى و نمىتوانند مرگ را و نه زندگانى را و نه برانگیختن را. ﴿3﴾و گفتند کافران: نیست این قرآن، مگر دروغى که بربافته است آن را و یارى داده‌اند او را بر افترای وى گروه دیگر، پس به عمل آوردند ستم و دروغ را. ﴿4﴾و گفتند: قرآن افسانههاى پیشینیان است که براى خود نوشته است آن را، پس آن خوانده می‌شود بر وى صبح و شام [862]. ﴿5﴾بگو: فرود آورده است آن را کسی که می‌داند آن پنهان که در آسمان و زمین است. هرآیینه وى هست آمرزندۀ مهربان. ﴿6﴾و گفتند: چیست این پیغامبر را؟ که می‌خورد طعام و می‌رود در بازارها. چرا فرستاده نشد به سوى وى فرشته تا باشد همراه وى ترساننده. ﴿7﴾یا چرا نه از آسمان برتافته شد به سوى وى گنجى یا چرا نیست او را باغى که بخورد از آن و گفتند ستمکاران: پیروى نمى‌کنید مگر مرد جادو زده را. ﴿8﴾ببین چگونه داستان‌ها زدند در حق تو. پس گمراه شدند، پس نمىیابند هیچ راهى را. ﴿9﴾بزرگوار است آن که اگر خواهد بدهد تو را بهتر از این بوستان‌ها که می‌رود زیر آن جوی‌ها و بدهد تو را محل‌هاى بلند (یعنى در دنیا) . ﴿10﴾بلکه دروغ شمردهاند قیامت را و آماده ساختیم براى کسی که تکذیب قیامت کند، دوزخ را. ﴿11﴾
﴿ إِذَا رَأَتۡهُم مِّن مَّکَانِۢ بَعِیدٖ سَمِعُواْ لَهَا تَغَیُّظٗا وَزَفِیرٗا ١٢ وَإِذَآ أُلۡقُواْ مِنۡهَا مَکَانٗا ضَیِّقٗا مُّقَرَّنِینَ دَعَوۡاْ هُنَالِکَ ثُبُورٗا ١٣ لَّا تَدۡعُواْ ٱلۡیَوۡمَ ثُبُورٗا وَٰحِدٗا وَٱدۡعُواْ ثُبُورٗا کَثِیرٗا ١٤ قُلۡ أَذَٰلِکَ خَیۡرٌ أَمۡ جَنَّةُ ٱلۡخُلۡدِ ٱلَّتِی وُعِدَ ٱلۡمُتَّقُونَۚ کَانَتۡ لَهُمۡ جَزَآءٗ وَمَصِیرٗا ١٥ لَّهُمۡ فِیهَا مَا یَشَآءُونَ خَٰلِدِینَۚ کَانَ عَلَىٰ رَبِّکَ وَعۡدٗا مَّسُۡٔولٗا ١٦ وَیَوۡمَ یَحۡشُرُهُمۡ وَمَا یَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ فَیَقُولُ ءَأَنتُمۡ أَضۡلَلۡتُمۡ عِبَادِی هَٰٓؤُلَآءِ أَمۡ هُمۡ ضَلُّواْ ٱلسَّبِیلَ ١٧ قَالُواْ سُبۡحَٰنَکَ مَا کَانَ یَنۢبَغِی لَنَآ أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِکَ مِنۡ أَوۡلِیَآءَ وَلَٰکِن مَّتَّعۡتَهُمۡ وَءَابَآءَهُمۡ حَتَّىٰ نَسُواْ ٱلذِّکۡرَ وَکَانُواْ قَوۡمَۢا بُورٗا ١٨ فَقَدۡ کَذَّبُوکُم بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسۡتَطِیعُونَ صَرۡفٗا وَلَا نَصۡرٗاۚ وَمَن یَظۡلِم مِّنکُمۡ نُذِقۡهُ عَذَابٗا کَبِیرٗا ١٩ وَمَآ أَرۡسَلۡنَا قَبۡلَکَ مِنَ ٱلۡمُرۡسَلِینَ إِلَّآ إِنَّهُمۡ لَیَأۡکُلُونَ ٱلطَّعَامَ وَیَمۡشُونَ فِی ٱلۡأَسۡوَاقِۗ وَجَعَلۡنَا بَعۡضَکُمۡ لِبَعۡضٖ فِتۡنَةً أَتَصۡبِرُونَۗ وَکَانَ رَبُّکَ بَصِیرٗا ٢٠۞ ﴾
چون ببیند دوزخ ایشان را از مسافت دور، بشوند از وى آواز خشم خوردن و غریدن. ﴿12﴾و چون انداخته شوند از آن دوزخ به مکانى تنگ دست و پا بسته، بد دعا کنند بر خویش به هلاک. ﴿13﴾و گوئیم: بد دعا نکنید امروز به یک هلاک و بد دعا کنید به هلاک بسیار. ﴿14﴾بگو: آیا این بهتر است یا بهشت جاوید، آنکه وعده داده شده است متقیان را؟ باشد ایشان را پاداش و جاى بازگشت. ﴿15﴾ایشان راست آنجا آنچه می‌خواهند جاویدان. هست بر پروردگار تو وعدۀ طلبیده شده. ﴿16﴾و آن روزی که جمع کند خدا ایشان را با آن که مىپرستند بجز خدا، پس گوید: آیا شما گمراه کردید این بندگان مرا یا ایشان خود غلط کرده‌اند راه را؟. ﴿17﴾گویند: به پاکى یاد مىکنیم تو را، سزاوار نباشد ما را که هیچ دوست گیریم بجز تو و لیکن بهره‌مند ساختى ایشان را و پدران ایشان را تا آنکه فراموش کردند پند و شدند گروه هلاک شده. ﴿18﴾گوییم: اى گروه کافران! هرآیینه دروغ داشتند شما را این معبودان در آنچه می‌گفتید، پس نمی‌توانید دفع کردن عذاب و نه یارى دادن و هر که ستم کرده باشد از شما، بچشانیمش عذاب بزرگ. ﴿19﴾و نفرستادیم پیش از تو پیغامبران، مگر به این صفت که ایشان مىخوردند طعام و می‌رفتند در بازارها و ساخته‌ایم بعض شما را در حق بعضى ابتلایى، آیا صبر می‌کنید؟ و هست پروردگار تو بینا. ﴿20﴾
﴿ وَقَالَ ٱلَّذِینَ لَا یَرۡجُونَ لِقَآءَنَا لَوۡلَآ أُنزِلَ عَلَیۡنَا ٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ أَوۡ نَرَىٰ رَبَّنَاۗ لَقَدِ ٱسۡتَکۡبَرُواْ فِیٓ أَنفُسِهِمۡ وَعَتَوۡ عُتُوّٗا کَبِیرٗا ٢١ یَوۡمَ یَرَوۡنَ ٱلۡمَلَٰٓئِکَةَ لَا بُشۡرَىٰ یَوۡمَئِذٖ لِّلۡمُجۡرِمِینَ وَیَقُولُونَ حِجۡرٗا مَّحۡجُورٗا ٢٢ وَقَدِمۡنَآ إِلَىٰ مَا عَمِلُواْ مِنۡ عَمَلٖ فَجَعَلۡنَٰهُ هَبَآءٗ مَّنثُورًا ٢٣ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِ یَوۡمَئِذٍ خَیۡرٞ مُّسۡتَقَرّٗا وَأَحۡسَنُ مَقِیلٗا ٢٤ وَیَوۡمَ تَشَقَّقُ ٱلسَّمَآءُ بِٱلۡغَمَٰمِ وَنُزِّلَ ٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ تَنزِیلًا ٢٥ ٱلۡمُلۡکُ یَوۡمَئِذٍ ٱلۡحَقُّ لِلرَّحۡمَٰنِۚ وَکَانَ یَوۡمًا عَلَى ٱلۡکَٰفِرِینَ عَسِیرٗا ٢٦ وَیَوۡمَ یَعَضُّ ٱلظَّالِمُ عَلَىٰ یَدَیۡهِ یَقُولُ یَٰلَیۡتَنِی ٱتَّخَذۡتُ مَعَ ٱلرَّسُولِ سَبِیلٗا ٢٧ یَٰوَیۡلَتَىٰ لَیۡتَنِی لَمۡ أَتَّخِذۡ فُلَانًا خَلِیلٗا ٢٨ لَّقَدۡ أَضَلَّنِی عَنِ ٱلذِّکۡرِ بَعۡدَ إِذۡ جَآءَنِیۗ وَکَانَ ٱلشَّیۡطَٰنُ لِلۡإِنسَٰنِ خَذُولٗا ٢٩ وَقَالَ ٱلرَّسُولُ یَٰرَبِّ إِنَّ قَوۡمِی ٱتَّخَذُواْ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ مَهۡجُورٗا ٣٠ وَکَذَٰلِکَ جَعَلۡنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوّٗا مِّنَ ٱلۡمُجۡرِمِینَۗ وَکَفَىٰ بِرَبِّکَ هَادِیٗا وَنَصِیرٗا ٣١ وَقَالَ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ لَوۡلَا نُزِّلَ عَلَیۡهِ ٱلۡقُرۡءَانُ جُمۡلَةٗ وَٰحِدَةٗۚ کَذَٰلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِۦ فُؤَادَکَۖ وَرَتَّلۡنَٰهُ تَرۡتِیلٗا ٣٢ ﴾
و گفتند آنان‌که توقع ندارند ملاقات ما را: چرا فروستاده نشد بر ما فرشتگان را یا چرا نمىبینیم پروردگار خود را، هرآیینه بزرگ شدند در زعم خویش و سرکشى کردند سرکشى بزرگ. ﴿21﴾روزی که بینند فرشتگان را، هیچ مژده نیست آن روز گناهکاران را و گویند: باز داشته شوند باز داشتن مؤکد. ﴿22﴾و متوجه شدیم به سوى آنچه کردند از کردار، پس ساختیم آن را مانند ذرّه‌هاى پراکنده [863]. ﴿23﴾اهل بهشت آن روز بهترند از جهت قرارگاه و نیکوترند به اعتبار جاى استراحت. ﴿24﴾و روزی که بشکافد آسمان به سبب ابر و فرود آورده شوند فرشتگان فرود آوردنى [864]. ﴿25﴾پادشاهى حقیقى آن روز خدا راست و باشد آن روز بر کافران روز دشوار. ﴿26﴾و روزی که بگزد ستمکار دو دست خود را، گوید: اى کاش! من گرفتمى همراه پیغامبر راهى [865]. ﴿27﴾اى واى بر من کاش که دوست نگرفتمى فلان را [866]. ﴿28﴾هرآیینه وى گمراه کرد مرا از پند، بعد از آنکه آمده بود به من و هست شیطان آدمى را در محنت، تنها گذارنده. ﴿29﴾و گفت پیغامبر: اى پروردگار من! هرآیینه قوم من این قرآن را متروک ساختند. ﴿30﴾و همچنین ساخته‌ایم براى هر پیغامبر، دشمنان از گناهکاران و بس است پروردگار تو راهنما و نصرت دهنده. ﴿31﴾و گفتند کافران: چرا نَه فرود آورده شد بر پیغمبر قرآن به یک دفعه؟ همچنین به دفعات آوردیم تا استوار سازیم به آن دل تو را و خواندیم آن را به آهستگى. ﴿32﴾
﴿ وَلَا یَأۡتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئۡنَٰکَ بِٱلۡحَقِّ وَأَحۡسَنَ تَفۡسِیرًا ٣٣ ٱلَّذِینَ یُحۡشَرُونَ عَلَىٰ وُجُوهِهِمۡ إِلَىٰ جَهَنَّمَ أُوْلَٰٓئِکَ شَرّٞ مَّکَانٗا وَأَضَلُّ سَبِیلٗا ٣٤ وَلَقَدۡ ءَاتَیۡنَا مُوسَى ٱلۡکِتَٰبَ وَجَعَلۡنَا مَعَهُۥٓ أَخَاهُ هَٰرُونَ وَزِیرٗا ٣٥ فَقُلۡنَا ٱذۡهَبَآ إِلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِینَ کَذَّبُواْ بَِٔایَٰتِنَا فَدَمَّرۡنَٰهُمۡ تَدۡمِیرٗا ٣٦ وَقَوۡمَ نُوحٖ لَّمَّا کَذَّبُواْ ٱلرُّسُلَ أَغۡرَقۡنَٰهُمۡ وَجَعَلۡنَٰهُمۡ لِلنَّاسِ ءَایَةٗۖ وَأَعۡتَدۡنَا لِلظَّٰلِمِینَ عَذَابًا أَلِیمٗا ٣٧ وَعَادٗا وَثَمُودَاْ وَأَصۡحَٰبَ ٱلرَّسِّ وَقُرُونَۢا بَیۡنَ ذَٰلِکَ کَثِیرٗا ٣٨ وَکُلّٗا ضَرَبۡنَا لَهُ ٱلۡأَمۡثَٰلَۖ وَکُلّٗا تَبَّرۡنَا تَتۡبِیرٗا ٣٩ وَلَقَدۡ أَتَوۡاْ عَلَى ٱلۡقَرۡیَةِ ٱلَّتِیٓ أُمۡطِرَتۡ مَطَرَ ٱلسَّوۡءِۚ أَفَلَمۡ یَکُونُواْ یَرَوۡنَهَاۚ بَلۡ کَانُواْ لَا یَرۡجُونَ نُشُورٗا ٤٠ وَإِذَا رَأَوۡکَ إِن یَتَّخِذُونَکَ إِلَّا هُزُوًا أَهَٰذَا ٱلَّذِی بَعَثَ ٱللَّهُ رَسُولًا ٤١ إِن کَادَ لَیُضِلُّنَا عَنۡ ءَالِهَتِنَا لَوۡلَآ أَن صَبَرۡنَا عَلَیۡهَاۚ وَسَوۡفَ یَعۡلَمُونَ حِینَ یَرَوۡنَ ٱلۡعَذَابَ مَنۡ أَضَلُّ سَبِیلًا ٤٢ أَرَءَیۡتَ مَنِ ٱتَّخَذَ إِلَٰهَهُۥ هَوَىٰهُ أَفَأَنتَ تَکُونُ عَلَیۡهِ وَکِیلًا ٤٣ ﴾
و نیارند کافران پیش تو هیچ داستانى، مگر بیاریم پیش تو جوابى راست و نیکوتر در بیان. ﴿33﴾آنان‌که برانگیخته شوند افتان بر روى خویش به سوى دوزخ، این جماعت بدترند به اعتبار مکان و غلط کنندهترند راه را. ﴿34﴾و هرآیینه دادیم موسى را کتاب و ساختیم همراه او برادر او، هارون، را وزیر. ﴿35﴾پس گفتیم: بروید به آن قوم که دروغ شمردند آیات ما ر.ا پس هلاک ساختیم آن قوم را هلاک کردنى. ﴿36﴾و قوم نوح چون دروغى شمردند پیغامبران را، غرق ساختیم این جماعت را و گردانیدیم ایشان را براى مردمان، نشانه‌ای و مهیا کردیم براى ستمکاران عذاب درد دهنده. ﴿37﴾و هلاک ساختیم عاد و ثمود و اهل رسّ را و طبقات بسیار را در میان ایشان. ﴿38﴾و براى هر یکى بیان کردیم داستان‌ها و هر یکى را هلاک ساختیم هلاک کردنى. ﴿39﴾و هرآیینه رسیدهاند کافران به دیهى که بارانیده شد بر وى باران بد (یعنى باران سنگ) آیا نمی‌دیدند آن را؟ بلکه توقع نمىداشتند برانگیختن را. ﴿40﴾و چون ببینند تو را نگیرند تو را الاّ مسخره، آیا این شخص است آن که خداى تعالى پیغامبر فرستادش؟!. ﴿41﴾هرآیینه نزدیک بود که گمراه کند ما را از پرستش خدایانِ ما، اگر نه آن بودى که شکیبایى کردیم بر آن، و خواهند دانست چون ببینند عذاب را، کیست غلط کنندهتر راه را. ﴿42﴾آیا دیدى آن راکه خداى خود گرفته است خواهش نفس خود را؟ آیا تو می‌شوى بر وى نگهبان؟. ﴿43﴾
﴿ أَمۡ تَحۡسَبُ أَنَّ أَکۡثَرَهُمۡ یَسۡمَعُونَ أَوۡ یَعۡقِلُونَۚ إِنۡ هُمۡ إِلَّا کَٱلۡأَنۡعَٰمِ بَلۡ هُمۡ أَضَلُّ سَبِیلًا ٤٤ أَلَمۡ تَرَ إِلَىٰ رَبِّکَ کَیۡفَ مَدَّ ٱلظِّلَّ وَلَوۡ شَآءَ لَجَعَلَهُۥ سَاکِنٗا ثُمَّ جَعَلۡنَا ٱلشَّمۡسَ عَلَیۡهِ دَلِیلٗا ٤٥ ثُمَّ قَبَضۡنَٰهُ إِلَیۡنَا قَبۡضٗا یَسِیرٗا ٤٦ وَهُوَ ٱلَّذِی جَعَلَ لَکُمُ ٱلَّیۡلَ لِبَاسٗا وَٱلنَّوۡمَ سُبَاتٗا وَجَعَلَ ٱلنَّهَارَ نُشُورٗا ٤٧ وَهُوَ ٱلَّذِیٓ أَرۡسَلَ ٱلرِّیَٰحَ بُشۡرَۢا بَیۡنَ یَدَیۡ رَحۡمَتِهِۦۚ وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ طَهُورٗا ٤٨ لِّنُحۡـِۧیَ بِهِۦ بَلۡدَةٗ مَّیۡتٗا وَنُسۡقِیَهُۥ مِمَّا خَلَقۡنَآ أَنۡعَٰمٗا وَأَنَاسِیَّ کَثِیرٗا ٤٩ وَلَقَدۡ صَرَّفۡنَٰهُ بَیۡنَهُمۡ لِیَذَّکَّرُواْ فَأَبَىٰٓ أَکۡثَرُ ٱلنَّاسِ إِلَّا کُفُورٗا ٥٠ وَلَوۡ شِئۡنَا لَبَعَثۡنَا فِی کُلِّ قَرۡیَةٖ نَّذِیرٗا ٥١ فَلَا تُطِعِ ٱلۡکَٰفِرِینَ وَجَٰهِدۡهُم بِهِۦ جِهَادٗا کَبِیرٗا ٥٢ ۞وَهُوَ ٱلَّذِی مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَیۡنِ هَٰذَا عَذۡبٞ فُرَاتٞ وَهَٰذَا مِلۡحٌ أُجَاجٞ وَجَعَلَ بَیۡنَهُمَا بَرۡزَخٗا وَحِجۡرٗا مَّحۡجُورٗا ٥٣ وَهُوَ ٱلَّذِی خَلَقَ مِنَ ٱلۡمَآءِ بَشَرٗا فَجَعَلَهُۥ نَسَبٗا وَصِهۡرٗاۗ وَکَانَ رَبُّکَ قَدِیرٗا ٥٤ وَیَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا یَنفَعُهُمۡ وَلَا یَضُرُّهُمۡۗ وَکَانَ ٱلۡکَافِرُ عَلَىٰ رَبِّهِۦ ظَهِیرٗا ٥٥ ﴾
آیا مىپندارى که بیشترین ایشان می‌شنوند یا مىفهمند؟ نیستند ایشان الاّ مانند چهارپایان، بلکه ایشان غلط کنندهترند راه را! . ﴿44﴾آیا ندیدى به سوى پروردگار خود چگونه دراز کرد سایه را؟ [867]و اگر خواستى گردانیدى آن را آرمیده، بازبرگماشتیم آفتاب را بر وى رهنماى [868]. ﴿45﴾باز فرا گرفتیم سایه را به سوى خویش فراگرفتن آسان. ﴿46﴾و اوست آن که ساخت برای شما شب را پوششى و خواب را راحتى و ساخت روز را وقت برخاستن. ﴿47﴾و اوست آن که فرستاد بادها را مژده دهنده پیش رحمت خویش و فرود آوردیم از آسمان آب پاک را. ﴿48﴾تا زنده سازیم به آن آب، شهر مرده را و تا بنوشانیمش از آنچه آفریده‌ایم چهارپایان را و مردم بسیار را. ﴿49﴾و هرآیینه گوناگون بیان کردیم پند در میان ایشان تا پندپذیر شوند، پس قبول نکردند بیشترین مردمان مگر ناسپاسى را. ﴿50﴾و اگر می‌خواستیم می‌فرستادیم در هر دیهى ترساننده. ﴿51﴾پس فرمان مبر کافران را و جهاد کن با ایشان به حکم خدا جهاد بزرگ. ﴿52﴾و اوست آن که در آمیخت دو دریا را: این یک آب شیرین دافع تشنگى است و آن دیگر شور بد مزه و ساخت میان هر دو حجابى و سدّى مضبوط. ﴿53﴾و اوست آن که آفرید از آب، آدمى را، پس ساخت آن را خداوندِ نسب و خداوند قرابت دامادى و هست پروردگار تو توانا. ﴿54﴾و مىپرستند بجز خدا چیزی را که نفع ندهد به ایشان و ضرر نرساند بدیشان، و هست کافر بر مخالفت پروردگار خود، پشتى دهنده. ﴿55﴾
﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰکَ إِلَّا مُبَشِّرٗا وَنَذِیرٗا ٥٦ قُلۡ مَآ أَسَۡٔلُکُمۡ عَلَیۡهِ مِنۡ أَجۡرٍ إِلَّا مَن شَآءَ أَن یَتَّخِذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ سَبِیلٗا ٥٧ وَتَوَکَّلۡ عَلَى ٱلۡحَیِّ ٱلَّذِی لَا یَمُوتُ وَسَبِّحۡ بِحَمۡدِهِۦۚ وَکَفَىٰ بِهِۦ بِذُنُوبِ عِبَادِهِۦ خَبِیرًا ٥٨ ٱلَّذِی خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَیۡنَهُمَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٖ ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِۖ ٱلرَّحۡمَٰنُ فَسَۡٔلۡ بِهِۦ خَبِیرٗا ٥٩ وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ ٱسۡجُدُواْۤ لِلرَّحۡمَٰنِ قَالُواْ وَمَا ٱلرَّحۡمَٰنُ أَنَسۡجُدُ لِمَا تَأۡمُرُنَا وَزَادَهُمۡ نُفُورٗا۩ ٦٠ تَبَارَکَ ٱلَّذِی جَعَلَ فِی ٱلسَّمَآءِ بُرُوجٗا وَجَعَلَ فِیهَا سِرَٰجٗا وَقَمَرٗا مُّنِیرٗا ٦١ وَهُوَ ٱلَّذِی جَعَلَ ٱلَّیۡلَ وَٱلنَّهَارَ خِلۡفَةٗ لِّمَنۡ أَرَادَ أَن یَذَّکَّرَ أَوۡ أَرَادَ شُکُورٗا ٦٢وَعِبَادُ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلَّذِینَ یَمۡشُونَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ هَوۡنٗا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ ٱلۡجَٰهِلُونَ قَالُواْ سَلَٰمٗا ٦٣ وَٱلَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمۡ سُجَّدٗا وَقِیَٰمٗا ٦٤ وَٱلَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا ٱصۡرِفۡ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَۖ إِنَّ عَذَابَهَا کَانَ غَرَامًا ٦٥ إِنَّهَا سَآءَتۡ مُسۡتَقَرّٗا وَمُقَامٗا ٦٦ وَٱلَّذِینَ إِذَآ أَنفَقُواْ لَمۡ یُسۡرِفُواْ وَلَمۡ یَقۡتُرُواْ وَکَانَ بَیۡنَ ذَٰلِکَ قَوَامٗا ٦٧﴾
و نفرستادیم تو را مگر بشارت دهنده و بیم کننده. ﴿56﴾بگو: نمىطلبم از شما بر تبلیغ قرآن هیچ مزدى، لیکن هر که خواهد که راه گیرد به سوى پروردگار خویش، گو بگیرد راهى. ﴿57﴾و توکل کن بر آن زنده که هرگز نمیرد و به پاکى یاد کن همراه ستایش او و بس است وى به گناهان بندگان خویش آگاه. ﴿58﴾آن که بیافرید آسمانها و زمین و آنچه در میان آنهاست در شش روز، باز مستقر شد بر عرش. اوست بخشاینده، پس بپرس از حال وى دانایى را. ﴿59﴾و چون گفته می‌شود به کافران که سجده کنید رحمن را، گویند: و چیست رحمن؟ آیا سجده کنیم چیزی را که تو می‌فرمایى به ما؟ و زیاده کرد این سخن در حقِّ ایشان رمیدن را. ﴿60﴾بزرگوار است آن که بساخت در آسمان برج‌ها و ساخت در آن چراغ را (یعنى آفتاب را) و ساخت ماه روشن را. ﴿61﴾و اوست آن که ساخت شب و روز را جانشین یکدیگر براى کسی که خواهد پند گرفتن یا خواهد شکرگزارى کردن. ﴿62﴾و بندگان خدا آنانند که می‌روند بر زمین به آهستگى [869]و چون سخن گویند به ایشان نادان، گویند: سلام بر شما باد! . ﴿63﴾و آنان‌که شب می‌گذراند براى پروردگار خویش سجدهکنان و قیامکنان. ﴿64﴾و آنان‌که می‌گویند: اى پروردگار ما! بازدار از ما عذاب دوزخ را، هرآیینه عذاب دوزخ، لازم شونده است. ﴿65﴾هرآیینه دوزخ بد آرامگاهى است و بد مقامى است. ﴿66﴾و آنان‌که چون خرج کنند، اسراف ننمایند و تنگى نگیرند و باشد عطای ایشان میان جانبین، معتدل. ﴿67﴾
﴿ وَٱلَّذِینَ لَا یَدۡعُونَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ وَلَا یَقۡتُلُونَ ٱلنَّفۡسَ ٱلَّتِی حَرَّمَ ٱللَّهُ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَلَا یَزۡنُونَۚ وَمَن یَفۡعَلۡ ذَٰلِکَ یَلۡقَ أَثَامٗا ٦٨ یُضَٰعَفۡ لَهُ ٱلۡعَذَابُ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِ وَیَخۡلُدۡ فِیهِۦ مُهَانًا ٦٩ إِلَّا مَن تَابَ وَءَامَنَ وَعَمِلَ عَمَلٗا صَٰلِحٗا فَأُوْلَٰٓئِکَ یُبَدِّلُ ٱللَّهُ سَیَِّٔاتِهِمۡ حَسَنَٰتٖۗ وَکَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِیمٗا ٧٠ وَمَن تَابَ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا فَإِنَّهُۥ یَتُوبُ إِلَى ٱللَّهِ مَتَابٗا ٧١ وَٱلَّذِینَ لَا یَشۡهَدُونَ ٱلزُّورَ وَإِذَا مَرُّواْ بِٱللَّغۡوِ مَرُّواْ کِرَامٗا ٧٢ وَٱلَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُواْ بَِٔایَٰتِ رَبِّهِمۡ لَمۡ یَخِرُّواْ عَلَیۡهَا صُمّٗا وَعُمۡیَانٗا ٧٣ وَٱلَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبۡ لَنَا مِنۡ أَزۡوَٰجِنَا وَذُرِّیَّٰتِنَا قُرَّةَ أَعۡیُنٖ وَٱجۡعَلۡنَا لِلۡمُتَّقِینَ إِمَامًا ٧٤ أُوْلَٰٓئِکَ یُجۡزَوۡنَ ٱلۡغُرۡفَةَ بِمَا صَبَرُواْ وَیُلَقَّوۡنَ فِیهَا تَحِیَّةٗ وَسَلَٰمًا ٧٥ خَٰلِدِینَ فِیهَاۚ حَسُنَتۡ مُسۡتَقَرّٗا وَمُقَامٗا ٧٦ قُلۡ مَا یَعۡبَؤُاْ بِکُمۡ رَبِّی لَوۡلَا دُعَآؤُکُمۡۖ فَقَدۡ کَذَّبۡتُمۡ فَسَوۡفَ یَکُونُ لِزَامَۢا ٧٧ ﴾
و آنان‌که نمی‌پرستند با خدا معبود دیگر را و نمىکشند هیچ نفسى راکه حرام کرده است خدا، مگر به حق و زنا نکنند و هر که بکند این کار، برخُورَد به عقوبت دشوار. ﴿68﴾دو چند کرده شود او را عذاب روز قیامت و جاوید ماند آنجا خوار کرده شده. ﴿69﴾مگر آن که توبه کرد و ایمان آورد و عمل شایسته نموده، پس آن جماعت بدل سازد خدا بدىهاى ایشان را به نیکىها و هست خدا آمرزندۀ مهربان. ﴿70﴾و هر که توبه کند و کار شایسته به عمل آرد، پس هرآیینه وى رجوع می‌کند به خدا رجوع کردن. ﴿71﴾و آنان‌که گواهى دروغ نمی‌دهند و چون بگذرند بر بیهوده، بگذرند به روش بزرگان. ﴿72﴾و آنان‌که چون پند داده شود ایشان را به آیات پروردگار ایشان، کر و کور نیفتند به شنیدن آن [870]. ﴿73﴾و آنان‌که می‌گویند: اى پروردگار ما! ببخش ما را از زنان ما و از فرزندان ما روشنىِ چشم و بکن ما را پیشواى متقیان ﴿74﴾آن جماعت، جزا داده شود ایشان را محل بلند، به مقابلۀ آنکه صبر کردند و بر خورانیده شود ایشان را آنجا به دعاى خیر و سلام. ﴿75﴾جاویدان آنجا، بهشت نیک آرامگاه است و نیک مقام است. ﴿76﴾بگو: با قدر نمىشمارد شما را پروردگار من، اگر نباشد عبادت شما. پس هرآیینه دروغ داشتید، پس البته باشد جزاى آن لازم. ﴿77﴾
[862] یعنی تا یاد گیرد. [863] یعنی حبط کردیم. [864] یعنی آسمان بر هیأتِ معتاد خود باشد، اما ابر ناگاه منشق شود، والله اعلم. [865] تمناکننده عقبه بن ابی معیط بود که اطاعت أبیّ بن خلف کرد. چنانچه در سبب نزول آیه بیان کرده‌اند.(مصحح) [866] یعنی أبیّ بن خلف و مانند أو. (مصحح) [867] یعنی بعد اسفار قبل از غزوب آفتاب یا در اوّل روز. [868] یعنی به هر صفت که آفتاب تقاضا می‌کند می‌رود. [869] یعنی تواضع بر ایشان غالب است. [870] یعنی بلکه دیده و شنیده سجده کنند.
تفسیر نور:
سوره فرقان آیه 1
متن آیه :
تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیراً
ترجمه :
والا
مقام و جاوید کسی است که فرقان ، ( یعنی جدا سازنده حق از باطل ) را بر
بنده خود ( محمّد ) نازل کرده است ، تا این که جهانیان را ( بدان ) بیم دهد
( و آن را به گوش ایشان برساند ) .
توضیحات :
«
تَبَارَکَ » : والامقام و عظیم‌القدر است . پربرکت و افزون خیر است .
ماندگار و زوال‌ناپذیر است . این واژه تنها به صورت ماضی به کار می‌رود و
دالّ بر کثرت و زیادت خیر است و معنی تمجید و تعظیم نیز دارد . «
الْفُرْقَانَ » : مصدر است و به معنی جدا کردن . در اینجا به عنوان اسم
فاعل به کار رفته و به معنی جدا سازنده حق از باطل است . مراد قرآن است .
سوره فرقان آیه 2
متن آیه :
الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً
وَلَمْ یَکُن لَّهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَخَلَقَ کُلَّ شَیْءٍ
فَقَدَّرَهُ تَقْدِیراً
ترجمه :
آن کسی که حکومت و
مالکیّت آسمانها و زمین از آن او است ، و فرزندی ( برای خود ) برنگزیده است
، و در حکومت و مالکیّت انبازی نداشته‌است ، و همه چیز را آفریده است و آن
را دقیقاً اندازه‌گیری و کاملاً برآورد کرده است .
توضیحات :
«
قَدَّرَهُ » : آن را اندازه‌گیری کرده است . آن را آماده کرده است برای
همان ویژگی و کاری که خود خواسته است و انجام وظیفه‌ای که بدان واگذار
فرموده است و میان اشیاء موازنه برقرار نموده است .
سوره فرقان آیه 3
متن آیه :
وَاتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّا یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَهُمْ
یُخْلَقُونَ وَلَا یَمْلِکُونَ لِأَنفُسِهِمْ ضَرّاً وَلَا نَفْعاً وَلَا
یَمْلِکُونَ مَوْتاً وَلَا حَیَاةً وَلَا نُشُوراً
ترجمه :
(
مشرکان ) سوای خدا ، معبودهائی را برگرفته‌اند ( و به پرستش اصنام و کواکب
و اشخاصی پرداخته‌اند ) که چیزی را نمی‌آفرینند و بلکه خودشان آفریده‌هائی
بیش نیستند ، و مالک سود و زیانی برای خود نبوده ، و بر مرگ و زندگی و
رستاخیز اختیار و توانی ندارند .
توضیحات :
« شَیْئاً » : چیزی را . اصلاً و ابداً . « نُشُوراً » : زندگی دوباره . رستاخیز . حیات بعد از ممات ( نگا : عبس / 22 ) .
سوره فرقان آیه 4
متن آیه :
وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا إِفْکٌ افْتَرَاهُ
وَأَعَانَهُ عَلَیْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جَاؤُوا ظُلْماً وَزُوراً
ترجمه :
کافران
می‌گویند : این ( قرآن ) دروغی بیش نیست که خود ( محمّد ) آن را از پیش
خود به هم بافته است و گروهی او را در این کار یاری داده‌اند . آنان واقعاً
( با بیان این سخن ) ستم و بهتان بزرگی را مرتکب شده‌اند .
توضیحات :
«
إِفْکٌ » : بدترین دروغ ( نگا : نور / 11 ) . « اِفْتَرَاهُ » : سرهم کرده
است . ساخته و پرداخته نموده است ( نگا : آل‌عمران / 94 ، یونس / 38 ) .
« قَوْمٌ ءَاخَرُونَ » : گروه دیگری . مراد اهل کتابی است که اسلام را
پذیرفته بودند ، یا اشخاصی چون عداس ، یسار ، نصر ، ابوفکیهه رومی و . . .
( نگا : نحل / 103 ) . « جَآءُوا » : عرب واژه‌های ( جَآءَ ) و ( أَتی )
را به معنی ( فَعَلَ ) یعنی انجام داد ، به کار می‌برند ( نگا : تفسیر
أضواء البیان ) . « زُوراً » : باطل . بُهتان ( نگا : حجّ / 30 ) . تنکیر (
ظُلْماً ) و ( زُوراً ) برای تعظیم است .
سوره فرقان آیه 5
متن آیه :
وَقَالُوا أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ اکْتَتَبَهَا فَهِیَ تُمْلَى عَلَیْهِ بُکْرَةً وَأَصِیلاً
ترجمه :
(
درباره قرآن نیز ) می‌گویند : افسانه‌های پیشینیان است که ( از دیگران )
خواسته است آن را برایش بنویسند ، و چنین افسانه‌هائی سحرگاهان و شامگاهان
بر او خوانده می‌شود ( تا آنها را حفظ کند و به خاطر سپارد ) .
توضیحات :
«
أَسَاطِیرُ » : افسانه‌ها ( نگا : أنعام / 25 ) . « اِکْتَتَبَها » :
درخواست نوشتن آنها را از دیگران کرده است . آنها را رونویس کرده است . «
بُکْرَةً » : سحرگاهان . بامدادان . « أَصِیلاً » : شامگاهان . مراد کفّار
از سحرگاهان و شامگاهان ، همه اوقات شبانه‌روز بوده است .
سوره فرقان آیه 6
متن آیه :
قُلْ أَنزَلَهُ الَّذِی یَعْلَمُ السِّرَّ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ کَانَ غَفُوراً رَّحِیماً
ترجمه :
بگو
: قرآن را کسی فرو فرستاده است که راز آسمانها و زمین را می‌داند ( و
گوشه‌ای از این راز را به عنوان معجزه در قرآن گنجانده است تا دلیل بر وحی
الهی باشد و انسانها نتوانند حتّی سوره‌ای همچون سوره‌های قرآن را بسازند و
ارائه دهند ) . بی‌گمان خدا آمرزگار و مهربان است ( و سرکشان و بزهکارانی
را می‌بخشد که برگردند و از دروغگوئیها و پلشتیها دست بکشند ) .
توضیحات :
«
یَعْلَمُ السِّرَّ . . . » : اشاره به این است که قرآن ساخته و پرداخته
مغز بشر نیست و با کمک این و آن تنظیم نشده است ، بلکه تألیف خدا است و
معجزه بوده و یکی از اسرار است .
سوره فرقان آیه 7
متن آیه :
وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ یَأْکُلُ الطَّعَامَ وَیَمْشِی فِی
الْأَسْوَاقِ لَوْلَا أُنزِلَ إِلَیْهِ مَلَکٌ فَیَکُونَ مَعَهُ نَذِیراً
ترجمه :
(
محمّد را نیز مسخره می‌کنند ) و می‌گویند : این چه پیغمبری است ؟ ! او
غذا می‌خورد ، و در بازارها راه می‌رود ، ( نه شیوه فرشتگان دارد ، و نه
روش شاهان . او امتیازی بر دیگران ندارد ، چرا که همچون افراد عادی نیاز به
تغذیه دارد ، و در بازارها برای کسب و تجارت و خرید نیازمندیهای خود رفت و
آمد می‌کند ) . چرا لااقل فرشته‌ای به سوی او فرستاده نشده است تا ( به
عنوان گواه صدق دعوتش ) همراه او مردم را بیم بدهد ( و در امر تبلیغ رسالت
او را یاری نماید و ما هم ایمان بیاوریم ) .
توضیحات :
«
مَا لِهذاَ الرَّسُولِ » : این پیغمبر را چه شده است ؟ چرا باید این
پیغمبر ؟ « لَوْلا » : چرا نباید که ؟ این واژه در اینجا برای استفهام
است .
سوره فرقان آیه 8
متن آیه :
أَوْ
یُلْقَى إِلَیْهِ کَنزٌ أَوْ تَکُونُ لَهُ جَنَّةٌ یَأْکُلُ مِنْهَا
وَقَالَ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلاً مَّسْحُوراً
ترجمه :
یا
این که گنجی ( از آسمان ) به سوی او انداخته شود ( تا از آن خرج و انفاق
کند ) و یا این که باغی داشته باشد که از ( میوه‌های ) آن بخورد ( و امرار
معاش کند ) . ستمگران ( کفرپیشه ) می‌گویند : شما جز از یک انسان دیوانه
پیروی نمی‌کنید .
توضیحات :
« کَنزٌ » : گنج . « جَنَّةٌ » : باغ . « مَسْحُوراً » : جادو شده . دیوانه ( نگا : إسراء / 47 و 101 ) .
سوره فرقان آیه 9
متن آیه :
انظُرْ کَیْفَ ضَرَبُوا لَکَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا یَسْتَطِیعُونَ سَبِیلاً
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! ) ببین چگونه برای تو مثلها می‌زنند ( و گاهی تو را جادو شده ،
و گاهی دیوانه ، و زمانی دروغگو ، و وقتی تعلیم‌دیده بیگانگان غیر عرب
می‌نامند ، و بدین وسیله از راه راست و طریقه مباحثات و محاجات درست بدر
می‌روند ) و گمراه می‌شوند و نمی‌توانند ( به سوی جاده حقیقت و بیان حجّت )
راهی پیدا کنند ( و بر یک سخن ماندگار بمانند ، و هر زمان قولی و هر لحظه
نقلی دارند ) .
توضیحات :
« الأمْثال » : مراد مثالهای بی‌پایه و اساس و تشبیهات نادرست و ناروا است .
سوره فرقان آیه 10
متن آیه :
تَبَارَکَ الَّذِی إِن شَاء جَعَلَ لَکَ خَیْراً مِّن ذَلِکَ جَنَّاتٍ
تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَیَجْعَل لَّکَ قُصُوراً
ترجمه :
بزرگوار
خداوندی است که اگر بخواهد برای تو بهتر از آن ( چیزهائی که آنان پیشنهاد
می‌کنند ) می‌سازد ، باغهائی را ( در دنیا برایت پدیدار می‌نماید ) که در
زیر ( قصر و قصور و درختان ) آنها رودبارها و جویبارها روان باشد ، و برای
تو کاخهای مجلّلی می‌سازد ( و در اختیارت قرار می‌دهد که ایشان در خواب هم
ندیده باشند ) .
توضیحات :
« تَبَارَکَ » : ( نگا : فرقان / 1 ) . « جَنَّاتٍ » : باغهائی را . بدل از ( خَیْراً ) است .
سوره فرقان آیه 11
متن آیه :
بَلْ کَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَأَعْتَدْنَا لِمَن کَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِیراً
ترجمه :
(
این حرفهائی را که می‌زنند همه بهانه است ) . واقع قضیّه این است که آنان
قیامت را دروغ می‌دانند ، و ما برای کسی که قیامت را دروغ بداند آتش
شعله‌ور و سوزانی را آماده کرده‌ایم .
توضیحات :
«
بَلْ » : این واژه برای ( إضراب ) است . یعنی آنان آنچه را در زمینه نفی
توحید تو نبوّت می‌گویند ، بهانه‌هائی است که در حقیقت از انکار معاد
سرچشمه گرفته است . « السَّاعَةُ » : قیامت ( نگا : أنعام / 31 و 40 ،
اعراف / 187 ) . « سَعِیراً » : آتش شعله‌ور و ملتهب ( نگا : نساء / 10 و
55 ، إسراء / 97 ) .
سوره فرقان آیه 12
متن آیه :
إِذَا رَأَتْهُم مِّن مَّکَانٍ بَعِیدٍ سَمِعُوا لَهَا تَغَیُّظاً وَزَفِیراً
ترجمه :
هنگامی
که ( این آتش فروزان دوزخ ) ایشان را از دور می‌بیند ( و آنان چشمشان بدان
می‌افتد ) صدای خشم‌آلود و جوش و خروش آن را می‌شنوند .
توضیحات :
«
تَغَیُّظاً » : فریاد خشم . خشم را با نعره و فریاد آشکار کردن . «
زَفِیراً » : جوش و خروش ناشی از خشم . از خشم نفس طولانی بیرون کشیدن (
نگا : هود / 106 ، أنبیاء / 100 ) .
سوره فرقان آیه 13
متن آیه :
وَإِذَا أُلْقُوا مِنْهَا مَکَاناً ضَیِّقاً مُقَرَّنِینَ دَعَوْا هُنَالِکَ ثُبُوراً
ترجمه :
هنگامی
که ایشان ، با غُل و زنجیر ، به مکان تنگی از آتش دوزخ افکنده می‌شوند ،
در آنجا ( واویلا سر می‌دهند و ) مرگ را به فریاد می‌خوانند ( و آرزوی
نابودی می‌کنند ) .
توضیحات :
« مُقَرَّنِینَ » :
کسانی که دستها و پاهایشان را با غل و زنجیر به هم بسته باشند ( نگا :
ابراهیم / 49 ) . « دَعَوْا » : فریاد می‌دارند . ندا می‌زنند . «
هُنَالِکَ » : در آن مکان تنگ . « ثُبُوراً » : هلاک . یعنی فریاد می‌زنند ،
مرگ ما را دریاب تا نابود شویم و از عذاب برهیم ( نگا : نبأ / 40 ) .
سوره فرقان آیه 14
متن آیه :
لَا تَدْعُوا الْیَوْمَ ثُبُوراً وَاحِداً وَادْعُوا ثُبُوراً کَثِیراً
ترجمه :
امروز
یک بار نه ، بلکه بارها و بارها مرگ را به آرزو بخواهید و فریادش دارید (
ولی بدانید که دیگر مرگی وجود ندارد ، و خلاص از عذاب و نجات از عقابی که
پیوسته رو به افزایش است ، غیر ممکن است ) .
توضیحات :
« ثُبُوراً کَثِیراً » : مراد واویلاها و ناله‌های پشت سر یکدیگر و ای مرگ و ای مرگهای مکرّر است .
سوره فرقان آیه 15
متن آیه :
قُلْ أَذَلِکَ خَیْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ کَانَتْ لَهُمْ جَزَاء وَمَصِیراً
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! بدیشان ) بگو : آیا این ( سرنوشت دردناک ) بهتر است ، یا بهشت
جاویدانی که به پرهیزگاران وعده داده شده است ؟ ( بهشتی که برابر وعده
الهی توسّط انبیاء ) هم پاداش ( اعمال دنیوی ) آنان است و هم جایگاه و
قرارگاه ( سرمدی ) ایشان .
توضیحات :
« ذلِکَ » : این سرنوشت بدفرجام دوزخ نام .
سوره فرقان آیه 16
متن آیه :
لَهُمْ فِیهَا مَا یَشَاؤُونَ خَالِدِینَ کَانَ عَلَى رَبِّکَ وَعْداً مَسْؤُولاً
ترجمه :
(
همان بهشتی که ) هرچه بخواهند ، در آنجا موجود و برای آنان فراهم است ، و
برای همیشه در آنجا خواهند ماند . این نعمتها وعده خدا بوده است ، وعده‌ای
که ( مؤمنان برابر رهنمود یزدان در کتابهای آسمانی ) تحقّق آن را از خدا
خواسته‌اند .
توضیحات :
« خَالِدِینَ » : حال است . «
وَعْداً مَّسْؤُولاً » : وعده‌ای که مورد تقاضا و درخواست مؤمنان از خدا
بوده است ( نگا : آل‌عمران / 194 ) و فرشتگان نیز آن را برای مؤمنان از
خدا درخواست کرده‌اند ( نگا : غافر / 8 ) . آن چنان این وعده قطعی و حتمی
است که مؤمنان می‌توانند آن را در آخرت از خدا مطالبه و درخواست کنند .
سوره فرقان آیه 17
متن آیه :
وَیَوْمَ یَحْشُرُهُمْ وَمَا یَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَیَقُولُ
أَأَنتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِی هَؤُلَاء أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِیلَ
ترجمه :
(
برای اندرز مردمان یادآور شو ) روزی را که خداوند همه مشرکان را ( برای
حساب و کتاب ) به همراه همه کسانی که ( همچون عیسی و عُزَیر و فرشتگان ، در
دنیا ) بجز خدا می‌پرستیدند ، گرد می‌آورد و ( به پرستش شدگان ) می‌گوید :
آیا شما این بندگان مرا گمراه کرده‌اید ( و بدیشان دستور داده‌اید که شما
را پرستش نمایند ) یا این که خودشان گمراه گشته‌اند ( و به اختیار خود شما
را پرستش نموده‌اند ؟ ) .
توضیحات :
« مَا
یَعْبُدُونَ » : مراد عیسی و عُزَیر و فرشتگان و دیگر ذوی‌العقولی است که
پرستش شده‌اند ( نگا : مائده / 116 ، توبه / 30 ، انبیاء / 26 ، سبا / 40
و 41 ) .
سوره فرقان آیه 18
متن آیه :
قَالُوا سُبْحَانَکَ مَا کَانَ یَنبَغِی لَنَا أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِکَ
مِنْ أَوْلِیَاء وَلَکِن مَّتَّعْتَهُمْ وَآبَاءهُمْ حَتَّى نَسُوا
الذِّکْرَ وَکَانُوا قَوْماً بُوراً
ترجمه :
آنان (
در پاسخ ) می‌گویند : تو منزّه و به دور ( از آن چیزهائی ) هستی ( که
مشرکان به تو نسبت می‌دهند ) . ما ( انسانها ) را نرسد که جز تو سرپرستانی
برای خود برگزینیم ( و سوای تو را بپرستیم ) ، ولیکن ( سبب کفر و انحرافشان
این است که ) آنان و پدران و نیاکانشان را ( از نعمتها و لذائذ دنیا )
برخوردار نموده‌ای ، تا آنجا که یاد ( تو و سپاس تو ) را فراموش کرده‌اند (
و به جای شکر نعمت ، در شهوات و کامجوئیها فرو رفته‌اند ) و مردمان تباهی
شده‌اند و هلاک گشته‌اند .
توضیحات :
« مَا کَانَ
یَنبَغی لَنَا . . . » : ما را نسزد . ما نباید که . مراد ما انسانها و همه
خلائق است . « أَوْلِیَآءَ » : مراد معبودها است . « مَتَّعْتَهُمْ » :
متمتّع نموده‌ای . از نعمت برخوردار کرده‌ای . « الذِّکْرَ » : مراد یاد
پروردگار و عذاب و عقاب کردگار است . « بُوراً » : فاسد و تباه . هلاک شده .
این واژه جمع مکسّر ( بائِر ) یا مصدر است و در معنی جمع .
سوره فرقان آیه 19
متن آیه :
فَقَدْ کَذَّبُوکُم بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسْتَطِیعُونَ صَرْفاً وَلَا
نَصْراً وَمَن یَظْلِم مِّنکُمْ نُذِقْهُ عَذَاباً کَبِیراً
ترجمه :
(
به پرستش‌کنندگان مشرک گفته می‌شود : شما که می‌گفتید اینان شما را از راه
منحرف و گمراه کرده‌اند و به عبادت خود خوانده‌اند ! هم اینک ) ایشان
سخنان شما را تکذیب می‌کنند و نادرست می‌دانند . لذا نه می‌توانید ( عذاب
الهی را ) از خود به دور دارید ، و نه می‌توانید ( خویشتن را ) یاری دهید و
( یا از دیگران ) یاری ببینید . ( بندگان جملگی باید بدانند که ) هرکس از
شما ( با کفر و عصیان ، همچون اینان ) ستم کند ، عذاب بزرگی را بدو
می‌چشانیم .
توضیحات :
« بِمَا تَقُولُونَ » : در
چیزی که می‌گوئید . حرف ( ب ) به معنی ( فی ) است ( نگا : آل‌عمران / 123 ،
قمر / 34 ) . « صَرْفاً » : دفع عذاب . بازگرداندن ( نگا : آل‌عمران /
152 ، اعراف / 146 ، یوسف / 24 و 33 ) . « نَصْراً » : مراد خویشتن را
کمک و یاری کردن ، و یا از دیگران کمک و یاری دریافت نمودن است .
سوره فرقان آیه 20
متن آیه :
وَما أَرْسَلْنَا قَبْلَکَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ إِلَّا إِنَّهُمْ
لَیَأْکُلُونَ الطَّعَامَ وَیَمْشُونَ فِی الْأَسْوَاقِ وَجَعَلْنَا
بَعْضَکُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَتَصْبِرُونَ وَکَانَ رَبُّکَ بَصِیراً
ترجمه :
ما
هیچ یک از پیغمبران را پیش از تو نفرستاده‌ایم مگر این که ( همه آنان از
جنس بشر بوده‌اند و ) غذا می‌خورده‌اند و در بازارها ( برای معامله و تهیّه
نیازمندیهای‌خود ) راه می‌رفته‌اند . ما برخی از شما را وسیله امتحان برخی
دیگر کرده‌ایم ( و اغنیاء را با فقراء ، تندرستان را با بیماران ،
پیغمبران را با کافران و مشرکان ، و برعکس می‌آزمائیم ) . آیا شکیبائی
می‌ورزید ؟ ( تا از عهده امتحان الهی بدر آئید و پاداش بزرگ او را دریافت
نمائید ؟ شکیبائی کنید ، چرا که شکیبائی رکن اصلی پیروزی است ) . خدای تو
بینا است ( و همه‌چیز را می‌بیند و همگان را در برابر اعمالشان پاداش
می‌دهد ) .
توضیحات :
« فِتْنَةً » : آزمون . آزمایش
. « جَعَلْنَا بَعْضَکُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً » : مراد آزمایش عمومی مردم
به وسیله یکدیگر است ( نگا : انعام / 53 و 165 ، انفال / 28 ، محمّد / 4 )
.
سوره فرقان آیه 21
متن آیه :
وَقَالَ
الَّذِینَ لَا یَرْجُونَ لِقَاءنَا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَیْنَا
الْمَلَائِکَةُ أَوْ نَرَى رَبَّنَا لَقَدِ اسْتَکْبَرُوا فِی أَنفُسِهِمْ
وَعَتَوْ عُتُوّاً کَبِیراً
ترجمه :
آنان که امیدی
به ملاقات ما ( در روز رستاخیز نداشته و قیامت را قبول ) ندارند می‌گویند :
چرا فرشتگان به پیش ما نمی‌آیند ( تا بر صدق رسالت تو گواهی دهند ؟ ) یا
چرا پروردگار خود را نمی‌بینیم ( تا خودش در برابرمان ظاهر و به ما بگوید
که او تو را فرستاده است ؟ ) واقعاً آنان خویشتن را بزرگ پنداشته‌اند ( و
از حدّ خود بسی پا را فراتر ) و در ظلم و طغیان سخت سرکشی نموده‌اند .
توضیحات :
«
إسْتَکْبَرُوا فِی أَنفُسِهِمْ » : خودشان را دست بالا و بزرگ گرفته‌اند .
خود را بزرگ پنداشته‌اند . « عَتَوْا » : سرکشی کرده‌اند . از حدّ خود
فراتر رفته‌اند .
سوره فرقان آیه 22
متن آیه :
یَوْمَ یَرَوْنَ الْمَلَائِکَةَ لَا بُشْرَى یَوْمَئِذٍ لِّلْمُجْرِمِینَ وَیَقُولُونَ حِجْراً مَّحْجُوراً
ترجمه :
روزی
فرشتگان را می‌بینند و در آن روز مژده و نویدی برای بزهکاران در میان
نخواهد بود ( و بلکه روزی است که از ترس فریاد برمی‌آورند و ) می‌گویند :
پناه ! ! امان ! !
توضیحات :
« یَوْمَ » : در روزی .
مراد روز فوت و مرگ هر کسی ( نگا : نساء / 97 ) یا روز قیامت است . « لا
بُشْری » : بشارت و مژده‌ای نخواهد بود . بشارت مباد . « حِجْراً
مَّحْجُوراً » : پناه و امان دهید . دست باز دارید و صدمه‌ای نرسانید که
ممنوع و گناه است . ( حِجْراً مَّحْجُوراً ) اصطلاحی بوده است در میان
عربها که وقتی به کسی برخورد می‌کردند که از او می‌ترسیدند ، برای گرفتن
امان آن را خطاب به طرف می‌گفتند . مخصوصاً در ماههای حرام و ایّام حجّ ،
اگر دشمنی به دشمنی برخورد می‌کرد و می‌ترسید صدمه‌ای بدو بزند این جمله را
تکرار می‌کرد و در امان بود . ( حِجْراً ) مفعول به فعل مقدّری است و (
مَحْجُوراً ) صفت است و به عنوان تأکید معنی آمده است . در اصل چنین است :
أَطْلُبُ مِنکَ حِجْراً ، لا سَبیلَ إِلی رَفْعِهِ وَ دَفْعِهِ . کافران در
قیامت خیال می‌کنند با گفتن ( حِجْراً مَّحْجُوراً ) می‌توانند خویشتن را
از دست فرشتگان عذاب و از مجازات و عقاب خدا برهانند .
سوره فرقان آیه 23
متن آیه :
وَقَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاء مَّنثُوراً
ترجمه :
ما
به سراغ تمام اعمالی که ( به ظاهر نیک بوده و در دنیا ) آنان انجام
داده‌اند می‌رویم و همه را همچون ذرّات غبار پراکنده در هوا می‌سازیم ( و
ایشان را از اجر و پاداش آن محروم می‌کنیم . چرا که نداشتن ایمان ، موجب
محو و نابودی احسان ، و بی‌اعتبار شدن اعمال خوب انسان می‌گردد ) .
توضیحات :
«
قَدِمْنَآ إِلی مَا » : به سراغ چیزهائی می‌رویم که . « هَبَآءً » : ذرّات
کوچک غبار که به هنگام تابش نور خورشید به داخل اطاق دیده می‌شوند . «
مَنثُوراً » : پراکنده . مراد این است که اعمال ایشان را بدان گونه پراکنده
می‌داریم که همچون چنین ذرّاتی قابل جمع نبوده و مفید فائده‌ای نباشند (
نگا : ابراهیم / 18 ) .
سوره فرقان آیه 24
متن آیه :
أَصْحَابُ الْجَنَّةِ یَوْمَئِذٍ خَیْرٌ مُّسْتَقَرّاً وَأَحْسَنُ مَقِیلاً
ترجمه :
بهشتیان در آن روز ، جایگاه و استراحتگاهشان بهتر و نیکوتر است . . .
توضیحات :
«
خَیْرٌ » : صیغه تفضیل ، گاهی در مواردی به کار می‌رود که یک طرف به کلّی
فاقد آن است ( نگا : فصّلت / 40 ) . لذا این آیه بیانگر آن نیست که
دوزخیان وضعشان خوب است و بهشتیان وضعشان از آنان بهتر می‌باشد . «
مُسْتَقَرّاً » : قرارگاه . جایگاه . « مَقِیلاً » : استراحتگاه . خوابگاه .
از ماده ( قیل ) . واژه‌های ( مُسْتَقَرّاً ) و ( مَقِیلاً ) تمییز
می‌باشند .
سوره فرقان آیه 25
متن آیه :
وَیَوْمَ تَشَقَّقُ السَّمَاء بِالْغَمَامِ وَنُزِّلَ الْمَلَائِکَةُ تَنزِیلاً
ترجمه :
(
یادآور شو ) روزی را که آسمانِ ( کره زمین در آن روز ، بر اثر انفجارات
کواکب و سیّارات ) به وسیله ابر ( حاصل از گرد و غبار غلیظ کرات )
پاره‌پاره ( و لکه‌لکه ) می‌گردد . و فرشتگان تندتند و پیاپی فرو فرستاده
می‌شوند ( تا نامه اعمال را به دست مردمان برسانند ، و به هنگام حسابرسی و
دادگاهی بر آنان گواهی دهند ) .
توضیحات :
«
تَشَقَّقُ » : پاره‌پاره می‌گردد . اشارت به آن است که در آستانه قیامت ،
انقلابات و انفجارات شگرفی سراسر عالم هستی را فرا می‌گیرد و ابر غلیظی از
گرد و غبار کرات متلاشی شده ، صفحه آسمان را می‌پوشاند که در لابلای این
ابر شکافی وجود دارد . « بِالْغَمَامِ » : به وسیله ابر . همراه ابر . واژه
( ب ) ممکن است به معنی ملابست باشد ، یا برای سببیّت بوده ، و یا این که
به معنی ( عَنْ ) باشد ( نگا : / 44 ) . یعنی : آسمان گاه‌گاهی از لابلای
ابر پدیدار می‌شود .
سوره فرقان آیه 26
متن آیه :
الْمُلْکُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمَنِ وَکَانَ یَوْماً عَلَى الْکَافِرِینَ عَسِیراً
ترجمه :
در
آن روز حکومت واقعی و ملک حقیقی ، از آن خداوند مهربان است ( و مملکت جهان
، به صورت ظاهر و باطن و حقیقی و مجازی ، در دست یزدان است ) ، و آن روز
برای کافران روز سختی خواهد بود .
توضیحات :
« اَلْحَقُّ » : واقعی . راستین . صفت « اَلْمُلْکُ » است . « عَسِیراً » : سخت . شدید ( نگا : قمر / 8 ، مدّثّر / 9 ) .
سوره فرقان آیه 27
متن آیه :
وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً
ترجمه :
و
در آن روز ستمکار ( کفرپیشه ) هر دو دست خویش را ( از شدّت حسرت و ندامت )
به دندان می‌گزد و می‌گوید : ای کاش ! با رسول خدا راه ( بهشت را )
برمی‌گزیدم ( و با قافله انبیاء به سوی خوشبختی جاویدان و رضای یزدان سبحان
حرکت می‌کردم . ای وای ! من ، بر خود چه کردم ؟ ) .
توضیحات :
«
اَلظّالِمُ » : کافر . کسی که با کفر و مخالفت با انبیاء ، به خویشتن ظلم
کرده است . « یَعَضُّ » : گاز می‌گیرد . دست خود یا انگشت خود را گاز گرفتن
، کنایه از خشم و پشیمانی است .
سوره فرقان آیه 28
متن آیه :
یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَاناً خَلِیلاً
ترجمه :
ای وای ! کاش من فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم .
توضیحات :
« خَلِیلاً » : دوست خاصّ و صمیمی که انسان او را مشاور خود کند .
سوره فرقان آیه 29
متن آیه :
لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءنِی وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولاً
ترجمه :
بعد
از آن که قرآن ( برای بیداری و آگاهی ) به دستم رسیده بود ، مرا گمراه ( و
از حق منحرف و منصرف ) کرد . ( آری ! این چنین ) شیطان انسان را ( به
رسوائی می‌کشد و ) خوارِ خوار می‌دارد .
توضیحات :
«
الذِّکْرِ » : قرآن ( نگا : آل‌عمران / 58 ، اعراف / 63 و 69 . . . ) .
یاد خدا ( نگا : مائده / 91 ، رعد / 28 ) . « الشَّیْطَانُ » : اهریمن جنّ
و انس . « خَذُولاً » : بسیار خوار کننده و رسوائی به بار آورنده .
سوره فرقان آیه 30
متن آیه :
وَقَالَ الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً
ترجمه :
و
پیغمبر ( شکوه‌کنان از کیفیّت برخورد مردمان با قرآن ) عرض می‌کند ،
پروردگارا ! قوم من این قرآن را ( که وسیله سعادت دو جهان بود ) رها و از
آن دوری کرده‌اند ( و از ترتیل و تدبّر و عمل بدان غافل شده‌اند ) .
توضیحات :
«
مَهْجُوراً » : متروک . رها شده . مراد از ترک قرآن ، دوری گزیدن از :
شنیدن و اندیشیدن ، عمل به احکام حلال و حرام آن ، در اصول و فروع دین حاکم
کردن و داوری بردن بدان ، درمان دل و درون خود را از قرآن خواستن ، و
بالاخره عقائد و عبادات و اخلاق از آن آموختن است .
سوره فرقان آیه 31
متن آیه :
وَکَذَلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوّاً مِّنَ الْمُجْرِمِینَ وَکَفَى بِرَبِّکَ هَادِیاً وَنَصِیراً
ترجمه :
این
گونه ( که تو ای پیغمبر ! با موضعگیری و عداوت سرسختانه این گروه روبرو
شده‌ای ، همه پیغمبران در چنین شرایطی قرار داشته‌اند ، و ) برای هر
پیغمبری گروهی از بزهکاران را دشمن ساخته‌ایم ( که با او به مبارزه پرداخته
و با مکتب و دعوتش مخالفت ورزیده‌اند . امّا بدان که حق همیشه پیروز است ،
و تو هم تنها و بدون یاور نیستی ، و خدا تو را به راه پیروزی بر آنان
راهنمائی می‌کند و یاریت می‌دهد ) و همین بس که خدای تو راهنما و یاور باشد
.
توضیحات :
« عَدُوّاً » : دشمنان . واژه ( عَدُوّ
) برای مفرد و جمع به کار می‌رود ( نگا : انعام / 112 ، کهف / 50 ) . «
الْمُجْرِمینَ » : بزهکارانی مراد است که فسادشان شدّت گرفته باشد ( نگا :
انعام / 123 ، یونس / 17 ، شعراء / 99 ، مدّثّر / 41 ) .
سوره فرقان آیه 32
متن آیه :
وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ
جُمْلَةً وَاحِدَةً کَذَلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَکَ وَرَتَّلْنَاهُ
تَرْتِیلاً
ترجمه :
کافران می‌گویند : چرا قرآن بر
او یکجا نازل نمی‌شود ؟ ( و چرا آیات آن تدریجاً و با فواصل مختلف زمانی
نازل می‌گردد ؟ ) . همین گونه ( ما قرآن را به صورت آیات جداگانه و بخش‌بخش
می‌فرستیم ) تا دل تو را ( با اُنس بدان و حفظ آن ) پابرجا و استوار
بداریم ، و آن را قسمت به قسمت و آرام آرام ( توسّط جبریل ، بر تو ) فرو
می‌خوانیم ( تا آن را با دقّت بیاموزی و کم‌کم به خاطر سپاری ) .
توضیحات :
«
جُمْلَةً وَاحِدَةً » : به یکباره . یکجا . ( جُمْلَةً ) حال ، و (
واحِدَةً ) صفت مؤکّده است . « کَذالِکَ » : بدین گونه . یعنی به همین گونه
جداجدا و گاه‌گاه . « رَتَّلْناهُ تَرْتیلاً » : آن را جداجدا و کم‌کم فرو
می‌خوانیم و پیاپی و منظّم نازل می‌گردانیم . نزول تدریجی قرآن از نظر
تلقّی وحی ، و ابلاغ به مردم ، و اجرا قوانین آن در برنامه زندگی در
مناسبتهای تاریخی و حوادثی که در مسیر انقلابی امّت اسلامی به وقوع
می‌پیوندد ، دارای اثرات عمیق‌تری است .
سوره فرقان آیه 33
متن آیه :
وَلَا یَأْتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْنَاکَ بِالْحَقِّ وَأَحْسَنَ تَفْسِیراً
ترجمه :
(
این کافران ) هیچ مثالی را ( به عنوان اعتراض از قرآن و رخنه از رسالت و
دعوت تو ) به میان نمی‌کشند ، مگر این که ما پاسخ راست و درست را ، و
بهترین وجه و زیباترین تبیین و تفسیر را به تو می‌نمایانیم ( و بدین وسیله
اعتراضات واهی ایشان را پاسخ داده و باطل می‌گردانیم ) .
توضیحات :
«
مَثَلٍ » : مراد اعتراضات و شبهات است . « الْحَقِّ » : جواب درست و پاسخ
واقعی . « أَحْسَنَ » : بهترین و زیباترین چیز در حدّ ذات خود . عطف بر «
الْحَقِّ » یا محلّ آن است .
سوره فرقان آیه 34
متن آیه :
الَّذِینَ یُحْشَرُونَ عَلَى وُجُوهِهِمْ إِلَى جَهَنَّمَ أُوْلَئِکَ شَرٌّ مَّکَاناً وَأَضَلُّ سَبِیلاً
ترجمه :
کسانی
که کشان‌کشان بر رخساره‌هایشان به سوی دوزخ برده می‌شوند و در آن گرد
آورده می‌شوند ، آنان بدترین جایگاه و منحرف‌ترین راه را دارند .
توضیحات :
«
یُحْشَرُونَ . . . إِلی . . . » : ( نگا : انعام / 38 و 51 ، انفال / 36
) . « مَکاناً » : مراد مرتبه و پلّه و پایه دنیوی ، و یا منزل و مأوی و
جایگاه اخروی است .
سوره فرقان آیه 35
متن آیه :
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِیراً
ترجمه :
ما
به موسی کتاب ( تورات ) عطاء کردیم ( و او را موظّف به تبلیغ احکام آن
نمودیم ) و برادرش هارون را همراه و مددکار او ساختیم ( تا وی را در کار
مهمّ رسالت و برنامه سنگین مبارزه با فرعون و فرعونیان کمک و یاری نماید )
.
توضیحات :
« وَزِیراً » : معیّن . یاور . مددکار ( نگا : طه 29 - 35 ) .
سوره فرقان آیه 36
متن آیه :
فَقُلْنَا اذْهَبَا إِلَى الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا فَدَمَّرْنَاهُمْ تَدْمِیراً
ترجمه :
گفتیم
: هر دو نفر به سوی مردمانی بروید که آیات ما را تکذیب کرده‌اند ( و
نشانه‌های خدا را که در آفاق و انفس پخش است نادیده گرفته‌اند و تعلیمات
انبیای پیشین را پشت گوش انداخته‌اند . موسی و هارون به پیش فرعون و
فرعونیان رفتند و آنان آن دو را تکذیب کردند ) پس ما ایشان را به شدّت هلاک
و نابود کردیم .
توضیحات :
« کَذَّبُوا
بِئَایَاتِنَا . . . » : مراد از ( آیات ) نشانه‌های خداشناسی موجود در
گستره هستی ، یا آیات کتابهای آسمانی پیشین ، و یا معجزات نهگانه‌ای است که
بر دست موسی انجام گرفته است . « فَدَمَّرْنَاهُمْ تَدْمِیراً » : ایشان
را سخت هلاک ساختیم . این جمله جواب جمله مقدّر محذوفی بوده و در اصل چنین
است : فَذَهَبَا إِلَیْهِم بِالرِّسَالَةِ فَکَذَّبُوهُمَا
فَدَمَّرْنَاهُمْ تَدْمِیراً . . . در اینجا علّت استحقاق عذاب فرعون و
فرعونیان مورد نظر است ، و چکیده‌ای از سرگذشت ایشان بدون در نظر گرفتن
تقدم و تأخر زمانی مطالب حادثه ، برای پیغمبر نقل می‌شود .
سوره فرقان آیه 37
متن آیه :
وَقَوْمَ نُوحٍ لَّمَّا کَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْنَاهُمْ
وَجَعَلْنَاهُمْ لِلنَّاسِ آیَةً وَأَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِینَ عَذَاباً
أَلِیماً
ترجمه :
( قبل از موسی نیز چنین کردیم ) و
قوم نوح را غرق نمودیم و ایشان را عبرت مردمان ساختیم ، بدان گاه که
پیغمبران را تکذیب کردند . ما برای ستمگران عذاب دردناکی فراهم ساخته‌ایم
.
توضیحات :
« قَوْمَ » : مفعول‌به برای فعل محذوفی
است و منصوب به اشتغال‌است و فعل ( أَغْرَقْنَاهُمْ ) بیانگر آن‌است . «
الرُّسُلِ » : مراد فقط نوح است . ولی تکذیب یکی از انبیاء ، به منزله
تکذیب همه پیغمبران است . « ءَایَةً » : عبرت . اندرز .
سوره فرقان آیه 38
متن آیه :
وَعَاداً وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُوناً بَیْنَ ذَلِکَ کَثِیراً
ترجمه :
و عاد و ثمود و اصحاب الرّس و ملّتها و اقوام بسیار دیگری را که در این میان بودند ( هلاک ساختیم ) .
توضیحات :
«
أَصْحَابَ الرَّسِّ » : اصحاب الاخدود مذکور در سوره بروج آیه چهار است .
چرا که ( أُخدود ) به معنی شکاف و گودال مستطیل شکل در زمین است ، و از
جمله معانی ( رَسّ ) هم معنی چاه و حفره است . مراد کافرانی است که در یمن
زندگی می‌کردند و خواستند مسیحیان موحّد و راستین نجران را که در همسایگی
آنان می‌زیستند به کفر برگردانند . مسیحیان خداشناس نپذیرفتند و بر دین
آسمانی ماندگار شدند . رؤسای کفّار برای وا داشتن ایشان گودالی را کندند و
در آن آتش برافروختند و هر که مسیحیّت را ترک نگفت بدان گودالش انداختند . «
قُرُوناً » : ملّتها و اقوام ( نگا : انعام / 6 ، یونس / 13 ، مؤمنون /
42 ) .
سوره فرقان آیه 39
متن آیه :
وَکُلّاً ضَرَبْنَا لَهُ الْأَمْثَالَ وَکُلّاً تَبَّرْنَا تَتْبِیراً
ترجمه :
(
ولی ما هرگز غافلگیرانه آنان را مجازات نکردیم و بلکه ) برای همه آنان
مثلها زدیم ( و پندها و اندرزها گفتیم . امّا به خود نیامدند و اندرز
نپذیرفتند ) و ما جملگی ایشان را سخت هلاک و نابود کردیم .
توضیحات :
«
کُلاًّ » : مفعول‌به برای فعل محذوفی است و از باب اشتغال است . «
الأمْثَالَ » : مواعظ و مثلهای سودمند . « تَتْبِیراً » : سخت هلاک کردن و
نابود ساختن .
سوره فرقان آیه 40
متن آیه :
وَلَقَدْ أَتَوْا عَلَى الْقَرْیَةِ الَّتِی أُمْطِرَتْ مَطَرَ السَّوْءِ
أَفَلَمْ یَکُونُوا یَرَوْنَهَا بَلْ کَانُوا لَا یَرْجُونَ نُشُوراً
ترجمه :
(
قریشیان در سفرهای خود به شام ) از کنار شهری که باران شر و بدبختی (
سنگباران ) بر سر اهالی آنجا در گرفته بود گذشته‌اند ( و صحنه‌های گویا و
تابلوهای زنده سرنوشت دردناکِ آلودگان و بزهکاران را دیده‌اند ) . مگر آنها
را ندیده‌اند ؟ ! ( آری ! این صحنه‌ها را دیده‌اند ، ولی درس عبرت
نگرفته‌اند . چرا که آنان کافر بوده و اصلاً به رستاخیز معتقد نیستند ) و
به معاد دل نمی‌بندند .
توضیحات :
« الْقَرْیَةِ » :
بزرگترین شهر قوم لوط مراد است . « نُشُوراً » : زنده شدن دوباره .
رستاخیز . معاد ( نگا : فرقان / 3 ، فاطر / 9 ، ملک / 15 ) .
سوره فرقان آیه 41
متن آیه :
وَإِذَا رَأَوْکَ إِن یَتَّخِذُونَکَ إِلَّا هُزُواً أَهَذَا الَّذِی بَعَثَ اللَّهُ رَسُولاً
ترجمه :
هنگامی
که تو را می‌بینند ، تنها به استهزاء و تمسخرت می‌گیرند ، ( و شوخی‌کنان
برخی به برخی می‌گویند : ) این است آن کسی که خدا او را به عنوان پیغمبر
فرستاده است ؟ ! ( تا ما عقلاء و کبراء از او پیروی کنیم و به دنبالش راه
بیفتیم ؟ ! ) .
توضیحات :
« إِنْ » : نه . حرف نفی
است ( نگا : ملک / 20 ) . « هُزُواً » : تمسخر . در اینجا به معنی مسخره
شده ، یعنی ( مَهْزُوءٌ بِهِ ) به کار رفته‌است . ( نگا : بقره / 67 و
231 ، مائده / 57 و 58 . . . ) « هذا » : این . در اینجا جنبه تحقیر و
کوچک شمردن دارد .
سوره فرقان آیه 42
متن آیه :
إِن کَادَ لَیُضِلُّنَا عَنْ آلِهَتِنَا لَوْلَا أَن صَبَرْنَا عَلَیْهَا
وَسَوْفَ یَعْلَمُونَ حِینَ یَرَوْنَ الْعَذَابَ مَنْ أَضَلُّ سَبِیلاً
ترجمه :
اگر
ما استقامت و پایداری بر ( پرستش ) خدایان خود نکنیم ، بیم آن می‌رود که (
این مرد ما را گمراه سازد ، و با حسن بیان و قوّت حجّت خویش ) ما را از
معبودهایمان منصرف کند ( و به سوی یکتاپرستی متمایل نماید ، و در نتیجه
منحرفمان گرداند . مشرکان در روز قیامت ) هنگامی که عذاب ( خدا ) را دیدند ،
خواهند دانست که چه کسی گمراه و منحرف است . ( آیا تو بیراهه می‌روی ، یا
این که ایشان کژراهه می‌روند ) .
توضیحات :
« إِن
کَادَ . . . » : نزدیک است که . حرف ( إِنْ ) مخفّف از مثقّله است ، و اسم
آن محذوف و اصل آن : ( إِنَّهُ کَادَ ) است . « لَیُضِلُّنَا عَنْ . . . »
: منصرفمان کند از . گمراهمان کند از .
سوره فرقان آیه 43
متن آیه :
أَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنتَ تَکُونُ عَلَیْهِ وَکِیلاً
ترجمه :
به
من بگو ببینم ، آیا کسی که هوی و هوس خود را معبود خویش می‌کند ( و
آرزوپرستی را جایگزین خداپرستی می‌سازد ، تا آنجا که سنگهای بی‌جانی را
برمی‌گزیند و به دلخواه می‌پرستد ) آیا تو وکیل او خواهی بود ؟ ( و
می‌توانی او را از هواپرستی به خداپرستی برگردانی ، و از ضلالت به هدایت
بکشانی ؟ ! ) .
توضیحات :
« أَرَأَیْتَ » : مرا خبر
بده . به من بگو ( نگا : المصحف المیسّر ) . « مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ
هَواهُ » : کسی که هوی و هوس را معبود و خدای خود ساخته است . مراد از
آرزوپرستی ، به فرمان دل گوش کردن ، و فرمان خدا و رسول و رهنمود عقل را
رها کردن است ( نگا : کهف / 28 ، طه / 16 ، قصص / 50 ) . « وَکیلاً » :
کسی که کار و بار خود را بدو وامی‌گذارند . مراد این است رسول خدا قادر به
دفاع و هدایت چنین اشخاصی نیست و تنها بَشیر و نَذیر و سِراج مُنیر و
رحمةً‌لِلْعَالَمِین است ، و بر رسولان پیام باشد و بس .
سوره فرقان آیه 44
متن آیه :
أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلَّا کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلاً
ترجمه :
آیا
گمان می‌بری که بیشتر آنان ( چنان که باید ) می‌شنوند یا می‌فهمند ؟ ! (
نه ! آنان تفکّر و تعقّل ندارند ) . ایشان همچون چهارپایان هستند ، و بلکه
گمراه‌تر .
توضیحات :
« إِن هُمْ . . . » : واژه ( إِنْ ) حرف نفی است . « کَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ » : ( نگا : اعراف / 179 ) .
سوره فرقان آیه 45
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَلَوْ شَاء لَجَعَلَهُ سَاکِناً ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلاً
ترجمه :
مگر
نمی‌بینی که پروردگارت چگونه سایه را گسترانیده است ؟ ( و شامل همه کره
زمین به طور متناوب کرده است ، و با نظام ویژه نور و ظلمت ، زندگی را برای
انسانها و جانداران و گیاهان ممکن و آسان ساخته است ؟ ! ) و همچنین خورشید
را دالّ بر این سایه گسترده کرده است ؟ اگر خدا می‌خواست سایه را ساکن
می‌کرد ( و با استقرار دائم ظلمت ، توازن حرارت را به هم می‌زد ، و حیات را
از گستره زمین برمی‌چید ) .
توضیحات :
« مَدَّ
الظِّلَّ . . . » : سایه را همه جا گستر کرده است . اشاره به این است که
سایه گاهی بر قسمت شرقی و گاهی بر قسمت جنوبی کره زمین می‌افتد ، و بر اثر
گردش زمین به دور خود ، شب و روز تولید می‌گردد و سایه و روشنی همه جا را
به نوبه فرا می‌گیرند ، و بر اثر گردش زمین به دور خورشید ، فصول چهارگانه
تشکیل ، و قطب شمال و قطب جنوب هم مانند سایر نقاط زمین به طور متناوب از
نور و سایه برخوردار می‌شوند . « عَلَیْهِ دَلِیلاً » : رهنمون به آن .
بیانگر آن . اشاره به این است که خورشید شناساننده تاریکی است ، چرا که ضدّ
به ضدّ شناخته می‌شود . « ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلاً » :
این جمله عطف بر جمله ( مَدَّ الظِّلَّ ) است ، و ( وَ لَوْ شَآءَ رَبُّکَ
لَجَعَلَهُ سَاکِناً ) میان آنها جمله معترضه است .
سوره فرقان آیه 46
متن آیه :
ثُمَّ قَبَضْنَاهُ إِلَیْنَا قَبْضاً یَسِیراً
ترجمه :
سپس ما آن سایه را آهسته جمع کرده و برمی‌چینیم ( و این برچیدن تدریجی بیشترین فائده را برای موجودات دارد ) .
توضیحات :
«
قَبَضْنَاهُ » : آن را جمع می‌گردانیم . مراد محو تدریجی سایه بر حسب
موقعیّت خورشید است . « إِلَیْنَا » : به سوی خود . این تعبیر بیانگر این
است که تابش نور و گسترش سایه - بر اثر طلوع و غروب خورشید - هر دو در دست
خدا و ناشی از قدرت لایزال الله در نظام کائنات است .
سوره فرقان آیه 47
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِبَاساً وَالنَّوْمَ سُبَاتاً وَجَعَلَ النَّهَارَ نُشُوراً
ترجمه :
این
خدا است که برای شما شب را ( همچون ) پوشش ، و خواب را ( مایه ) آرامش و
آسایش ، و روز را ( هنگام ) بیداری ( و جنبش و تلاش و کوشش ) نموده است .
توضیحات :
«
لِبَاساً » : مراد این است که تاریکی شب همچون جامه شما را در خود
می‌پوشاند . « سُبَاتاً » : تعطیل کار به منظور استراحت و تجدید قوا است .
ضمناً اشاره لطیفی به تعطیل فعّالیّتهای برخی از اندامهای بدن به هنگام
خواب دارد . « نُشُوراً » : بیداری . مراد وقت بیداری و تلاش و کوشش و حرکت
و جنبش است که به زنده شدن دوباره رستاخیز می‌ماند ( نگا : فرقان / 3 و
40 ، فاطر / 9 ، ملک / 15 ) .
سوره فرقان آیه 48
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیَاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُوراً
ترجمه :
خدا
کسی است که بادها را به عنوان مژده‌رسانهای پیش قراول باران رحمت خود وزان
می‌کند . . . و این ما هستیم که از آسمان آب پاک و پاک کننده ( محیط و چرک
و کثافت ) را نازل می‌گردانیم .
توضیحات :
«
الرِّیَاحَ » : جمع ریح ، بادها ، ذکر آن به صورت جمع ، اشاره به انواع
مختلف بادها است که ابرها را به مناطق روی زمین می‌رانند . « بُشْراً » :
مخفّف ( بُشُراً ) جمع ( بَشُور ) به معنی مبشّر است . مژده‌رسانها . بشارت
دهندگان ( نگا : اعراف / 57 ) . « بَیْنَ یَدَیْ » : پیش از . قبل از . «
رَحْمَتِهِ » : رحمت او . مراد باران است که رحمت خدا در حقّ بندگان است .
اشاره به وزش بادها در پیشاپیش توده‌های ابر است که آمیخته با رطوبت
ملایمی بوده و نسیم دل‌انگیزی ایجاد می‌کند که از آن بوی باران به مشام
می‌رسد و به مژده‌رسانهائی می‌مانند که خبر از خوشیها و شادیها می‌دهند . «
السَّمَآءِ » : مراد ابر آسمان است ( نگا : واقعه / 69 ) . « طَهُوراً » :
پاک . پاک کننده ( نگا : انفال / 11 ) .
سوره فرقان آیه 49
متن آیه :
لِنُحْیِیَ بِهِ بَلْدَةً مَّیْتاً وَنُسْقِیَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَاماً وَأَنَاسِیَّ کَثِیراً
ترجمه :
تا
با آن آب سرزمین مرده ( و خشکیده را با رویاندن گیاهان ، سرسبز و ) زنده
گردانیم ، و آن را برای نوشیدن در اختیار مخلوقاتی که آفریده‌ایم ، از جمله
چهارپایان زیاد و مردمان فراوان ، قرار دهیم .
توضیحات :
«
بَلْدَةً » : سرزمین . « مَیْتاً » : مرده . مراد خشک و بی‌آب و علف است .
( مَیْتاً ) صفت ( بَلْدَةً ) است و می‌بایست به صورت مؤنّث ، یعنی (
مَیْتَة ) ذکر شود ، امّا در اینجا توجّه به معنی است که ( بَلَداً ) است ؛
نه به لفظ ( نگا : فاطر / 9 ) . « نُسْقِیَهُ » : آن را برای نوشیدن در
اختیار قرار دهیم . برخی ( إسقاء ) و ( سقْی ) را به یک معنی دانسته‌اند . «
أَنْعَام » : چهارپایان . « أَنَاسِیَّ » : جمع إنسان یا إنسیّ ، مردمان
.
سوره فرقان آیه 50
متن آیه :
وَلَقَدْ صَرَّفْنَاهُ بَیْنَهُمْ لِیَذَّکَّرُوا فَأَبَى أَکْثَرُ النَّاسِ إِلَّا کُفُوراً
ترجمه :
ما
قرآن را به صورتهای گوناگون ( در قالب الفاظ زیبا و جمله‌های مؤثّر و گیرا
و شیوه‌های دلربا ) در میان مردمان بیان داشته‌ایم تا آنان ( خدای خود را )
یاد کنند و پند گیرند ، امّا بسیاری از مردم جز کفر و ناسپاسی ( در برابر
آن از خود ) نشان نمی‌دهند .
توضیحات :
«
صَرَّفْنَاهُ بَیْنَهُمْ » : ما باران را در میان انسانها تقسیم می‌کنیم و
گاهی باران را در این ناحیه و گاهی در آن ناحیه می‌بارانیم و از نعمت آب
بهره‌مند می‌گردانیم ( نگا : نور / 43 ) . در این صورت مرجع ضمیر ( ه )
باران است . امّا با توجّه به آیه 52 و موارد استعمال ( صرف ) به صورت
فعلهای ماضی و مضارع در قرآن و ذکر ( لِیَذَّکَّرُوا ) یا همانند آن پشت سر
آن ، مرجع ضمیر ( قرآن ) است ( نگا : إسرا / 41 و 89 ، کهف / 54 ، طه /
113 ، احقاف / 27 ، أنعام / 46 و 65 ) و معنی آن گذشت . « کُفُوراً » :
کفران نعمت . کفر و انکار .
سوره فرقان آیه 51
متن آیه :
وَلَوْ شِئْنَا لَبَعَثْنَا فِی کُلِّ قَرْیَةٍ نَذِیراً
ترجمه :
اگر
ما می‌خواستیم در هر شهر و روستائی ، ( پیغمبر ) بیم‌رسانی را
برمی‌انگیختیم . ( ولی صلاح امتها و ملّتها در این نمی‌باشد ) .
توضیحات :
«
قَرْیَةٍ » : شهر . روستا . مراد ناحیه و دیار است . « نَذِیراً » :
بیم‌دهنده . منظور پیغمبری است که مردمان را از سرکشی و عذاب خدا بترساند
.
سوره فرقان آیه 52
متن آیه :
فَلَا تُطِعِ الْکَافِرِینَ وَجَاهِدْهُم بِهِ جِهَاداً کَبِیراً
ترجمه :
پس
( در تبلیغ رسالت و دعوت به حق ، استوار و کوشا باش و ) از کافران اطاعت
مکن ( و به دنبال هوسها و خرافات ایشان مرو ) و با ( اسلحه ) قرآن با آنان
جهاد بزرگ ( و همه جانبه تبلیغاتی ) را بیاغاز .
توضیحات :
«
جَاهِدْهُم بِهِ » : با حجّت و برهان و درسها و عبرتهای قرآن ، جهاد فکری و
فرهنگی و تبلیغاتی را با کافران به راه انداز . هر چند در آیات پیشین از
قرآن نامی به میان نیامده است ، ولی هر کلمه و هر جمله‌ای از آیه‌های قبلی
بخشی از قرآن بوده و تسمیه کلّ به اسم جزء روا است ( نگا : بقره / 2 ) .
از سوی دیگر حضور قرآن در ذهن ، خود مرجع ضمیر است .
سوره فرقان آیه 53
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا
مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَیْنَهُمَا بَرْزَخاً وَحِجْراً مَّحْجُوراً
ترجمه :
خدا
کسی است که دو دریا را در کنار هم روان‌می‌سازد ( و بر اثر وزن مخصوص ،
یعنی تفاوت درجه غلظت آب شور و شیرین ، آمیزه همدیگر نمی‌شوند و ) این یکی
شیرینِ شیرین است ، و آن دیگر شورِ شور ! خداوند در میان آن دو حاجز و
مانعی ایجاد کرده‌است که آنها را کاملاً از هم جدا ساخته است .
توضیحات :
«
مَرَجَ » : به سوی هم سر داده است . مجاور هم رها و روان کرده است . «
الْبَحْرَیْنِ » : مراد تمام آبهای شیرین جهان و تمام آبهای شور آن است که
با وجود جزر و مدّ آب دریاها که در شبانه‌روز دو مرتبه بر اثر جاذبه ماه
صورت می‌گیرد ، کوهها و خشکیها مانع اختلاط دریاها می‌گردند . یا این که
مراد این است همان گونه که در میان اقیانوسها جریان آبهای گرم در داخل
آبهای سرد ، و آبهای سرد در داخل آبهای گرم صورت می‌گیرد ، آبهای شیرین در
میان آبهای شور ، و آبهای شور در میان آبهای شیرین نیز وجود دارد ( نگا :
أضواءالبیان ، جلد ششم ، صفحه339 ) به آیات 61 سوره نمل ، و 19 سوره
الرحمن ، و 12 سوره فاطر جهت اطّلاع بیشتر مراجعه گردد . « عَذْبٌ » :
شیرین و خوشگوار . « فُراتٌ » : بسیار خوشگوار ( نگا : مرسلات / 27 ) . «
مِلْحٌ » : شور . « أُجَاجٌ » : بسیار شور . « بَرْزَخاً » : حاجز و مانع .
مراد تفاوت درجه غلظت آب شور و شیرین ، و به اصطلاح وزن مخصوص است . یا
کوهها و خشکیهای روی زمین است . « حِجْراً » : منع ، و در اینجا به معنی
مانع است . عطف ( حجرا ) بر ( بَرْزَخاً ) ، عطف صفت بر موصوف است . «
حِجْراً مَّحْجُوراً » : ( نگا : فرقان / 22 ) . واژه‌های ( عَذْبٌ ،
فُراتٌ ، مِلْحٌ و أُجاجٌ ) صفت مشبّهه‌اند ( نگا : أضواءالبیان ) .
سوره فرقان آیه 54
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْمَاء بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَصِهْراً وَکَانَ رَبُّکَ قَدِیراً
ترجمه :
خدا
است که از آب ( مَنی ) انسانها را آفریده است و ایشان را به ( دو گروه )
ذُکور و إناث تبدیل کرده است ، و پروردگار تو همواره ( بر انجام هر چه
بخواهد ) توانا بوده و هست .
توضیحات :
« الْمَآءِ »
: مراد از آب ، نطفه است . می‌تواند آب معمولی باشد . یعنی انسانِ نخستین ،
از آب آفریده شده ، و پیدایش تمام افراد انسان از آب نطفه است ، و حتّی آب
مهمترین ماده ساختمان بدن انسان را تشکیل می‌دهد . « نَسَباً » :
خویشاوندی حاصل از جهت مردان . « صِهْراً » : خویشاوندی حاصل از جهت زنان .
مراد از ( نَسَباً و صِهْراً ) دو دسته نر و ماده ، یعنی مردان و زنان است
( نگا : نجم / 45 و 46 ، قیامت / 39 ) .
سوره فرقان آیه 55
متن آیه :
وَیَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا یَنفَعُهُمْ وَلَا یَضُرُّهُمْ وَکَانَ الْکَافِرُ عَلَى رَبِّهِ ظَهِیراً
ترجمه :
مشرکان
معبودهائی جز خدا را پرستش می‌کنند که نه سودی به آنان می‌رسانند و نه
زیانی . کافران پیوسته در راه سرکشی از پروردگارشان همدیگر را پشتیبانی
می‌کنند .
توضیحات :
« الْکَافِر » : جنس کفّار . «
عَلی رَبِّهِ » : بر ضدّ پروردگارش . مراد این است که کافران در مسیر
انحراف از راه خدا تنها نیستند و بر ضدّ آئین خدا یکدیگر را تقویت و
نیروهائی را بسیج می‌نمایند ( نگا : اعراف / 202 ) . در نظر پروردگارش . «
ظَهِیراً » : پشتیبان . یاور شیطان و دیگر کافران در راه معصیت و سرکشی از
یزدان . خوار و ذلیل ( نگا : تفسیر المراغی و آلوسی و زادالمسیر ) . در
صورت دوم معنی ( وَ کَانَ الْکَافِرُ عَلی رَبِّهِ ظَهِیراً ) چنین است :
کافر در نظر خدایش ناچیز و بی‌ارزش است .
سوره فرقان آیه 56
متن آیه :
وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا مُبَشِّراً وَنَذِیراً
ترجمه :
ما تو را جز به عنوان بشارت دهنده ( مؤمنان به بهشت ) و بیم دهنده ( کافران به دوزخ ، به سوی مردم ) نفرستاده‌ایم .
توضیحات :
« مُبَشِّراً » : مژده‌رسان .
سوره فرقان آیه 57
متن آیه :
قُلْ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَاء أَن یَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلاً
ترجمه :
بگو
: من در برابر ابلاغ این آئین هیچ گونه پاداشی از شما مطالبه نمی‌کنم .
تنها پاداش من این است که کسی - اگر خواست - راه به سوی پروردگارش در پیش
گیرد ( و در مسیری که منتهی به رضا و رحمت و پاداش فراوان یزدان است گام
بردارد ) .
توضیحات :
« قُلْ مَآ أَسْأَلُکُمْ » :
مراد این است که در برابر تبلیغ دین خدا ، پولی از شما نمی‌خواهم و برای
دریافت چیزی چنین کاری را نمی‌کنم . « إِلاّ مَن شَآءَ » : جز این را که
کسی به اختیار خود این آئین را بپذیرد و گام به سوی خدا بردارد و راه خدا
در پیش گیرد . استثناء منقطع است ، و ( إِلاّ ) به معنی ( لکِنَّ ) است .
برخی هم گفته‌اند استثناء متّصل است و تقدیر چنین است : مَآ أَسْأَلُکُمْ
عَلَیْهِ أَجْراً إِلاّ أَجْرَ مَنْ ءَامَنَ ، أَیْ إِلاّ الأجْرَ
الْحَاصِلَ مِنْ إِیمانِهِ ؛ فَإِنَّ الدَّالَّ عَلَی‌الْخَیْرِ
کَفَاعِلِهِ . . . یعنی تنها اجر و پاداش من هدایت شما است ، آن هم از روی
اراده و اختیار نه اکراه و اجبار .
سوره فرقان آیه 58
متن آیه :
وَتَوَکَّلْ عَلَى الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ وَسَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَکَفَى بِهِ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِیراً
ترجمه :
و
( در همه امور ) بر خداوندی تکیه کن که همیشه زنده است و هرگز نمی‌میرد ، و
حمد و ثنای او را به جای آور ( و بدان تو عهده دار ایمان یا کفر مردمان
نیستی و خدا همگان را می‌پاید ) و همین کافی است که خداوند از گناهان
بندگانش آگاه است ( و هیچ گونه گناهی از دید او مخفی نمی‌ماند ) .
توضیحات :
« الْحَیِّ » : ( نگا : بقره / 255 ، آل‌عمران / 2 ، طه / 111 ) . « کَفی بِهِ » : او کافی و بسنده است .
سوره فرقان آیه 59
متن آیه :
الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا فِی سِتَّةِ
أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ الرَّحْمَنُ فَاسْأَلْ بِهِ
خَبِیراً
ترجمه :
آن کسی‌که آسمانها و زمین را و
همه چیزهای میان آن دو را در شش دوره آفریده است ، و آن گاه بر تخت (
فرماندهی و اراده امور جهان ) نشسته است ( و کار و بار کائنات را با دست
قدرت خود چرخانده است و پیوسته مراقب احوال و اوضاع عالم بوده است ) . او
دارای رحمت فراوان و فراگیر است ( و رحمت عام وی همه موجودات را دربر گرفته
است و مطیع و عاصی و مؤمن و کافر بر این خوان یغما نشسته‌اند اگر می‌خواهی
از ادوار آفرینش هستی باخبر گردی ) پس از شخص بسیار آگاه و فرزانه بپرس .
توضیحات :
«
سِتَّةِ أَیَّامٍ . . . ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ » : ( نگا :
اعراف / 54 ) . « الرَّحْمنُ » : دارای رحمت فراگیر . خدائی که دارای رحمت
عظیم و لطف عمیم است . خبر مبتدای محذوف است و در حقیقت وصف دیگری برای (
الْحَیِّ ) است ، و بنا به قاعده قطع تابعیّت ، مرفوع شده است . « فَسْئَلْ
بِهِ خَبِیراً » : درباره آن آفرینش و نیاز جهان به آفریدگار رحمان از
دانشمند فرزانه‌ای بپرس تا از آن تو را مطّلع سازد . چه بسا اشاره به این
باشد که در پرتو پیشرفت علوم خدا شناخته می‌گردد و پرده از چگونگی پیدایش
جهان و ادوار آن برداشته می‌شود . چنان که امروزه پیدایش یکجا و ناگهانی
مجموعه جهان از عدم را پنج بیلیون سال پیش تخمین می‌زنند ( نگا : اللهُ
یَتجَلّی فی عَصْرِ الْعِلْمِ ، صفحه 27 ، مقاله دکتر ادوارد لوترکیسیل ، و
صفحه 85 ، مقاله دکتر رونالد روبرت‌کار ) . برخی ضمیر ( ه ) را به ( الله )
برمی‌گردانند . یعنی از من که خدایم بپرس ، چرا که من آگاه و آشنایم .
آگاهانه از آن آفرینش و نیاز جهان به آفریدگار جهان پرس‌وجو و بحث و فحص کن
و تحقیق در این باره برایت مهمّ باشد . « خَبِیراً » : مفعول یا حال است
.
سوره فرقان آیه 60
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمَنِ قَالُوا وَمَا الرَّحْمَنُ أَنَسْجُدُ لِمَا تَأْمُرُنَا وَزَادَهُمْ نُفُوراً
ترجمه :
هنگامی
که به کافران گفته می‌شود : برای خداوند رحمان ( که سراسر وجود شما غرق
رحمت او است ، کرنش ببرید و ) سجده کنید . ( از روی کبر و غرور و از سر
استهزاء و تمسخر ) می‌گویند : رحمان چه چیز است ؟ ( ما که او را
نمی‌شناسیم تا برایش سجده برده و پرستش کنیم ) . آیا ما برای چیزی سجده
کنیم ( و پرستش نمائیم ) که تو به ما دستور می‌دهی ؟ ( مگر ما به سخن تو
گوش می‌دهیم و فرمان تو را می‌پذیریم ؟ ! امر به سجده در آن بیماردلان اثر
معکوس می‌گذارد ) و بر نفرت و گریز ایشان ( از پذیرش ایمان ) می‌افزاید .
توضیحات :
«
مَاالرَّحْمَانُ ؟ » : رحمان چیست ؟ مراد این است که تمسخر و تفرعن
می‌کردند و همچون فرعون رفتار می‌نمودند که تجاهل‌کنان به موسی می‌گفت : وَ
مَا رَبُّ الْعَالَمِینَ ؟ ! ( نگا : شعراء / 23 ) . « زَادَ » : فاعل آن
امر به سجده یا ذکر واژه رحمان است . « نُفُوراً » : بیزاری و گریز ( نگا :
إسراء / 41 و 46 ) .
سوره فرقان آیه 61
متن آیه :
تَبَارَکَ الَّذِی جَعَلَ فِی السَّمَاء بُرُوجاً وَجَعَلَ فِیهَا سِرَاجاً وَقَمَراً مُّنِیراً
ترجمه :
پاینده
و بزرگوار خدای رحمانی است که در آسمان برجهائی را به وجود آورده‌است و در
آن ، چراغ ( فروزان خورشید ) و ماه تابان را ایجاد نموده است .
توضیحات :
«
تَبَارَکَ » : ( نگا : فرقان / 1 ) . « بُرُوجاً » : برجهای دوازده‌گانه
فلکی . منزلگاههای آسمانی خورشید و ماه ( نگا : فرقان / 61 ، حجر / 16 ) .
« سِرَاجاً » : چراغ . مراد خورشید است که منبع نور است ( نگا : یونس / 5
، نوح / 16 ) . « قَمَراً مُنِیراً » : ماه تابان . ماه روشنی‌بخش ( نگا :
یونس / 5 ، نوح / 16 ) .
سوره فرقان آیه 62
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی جَعَلَ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ خِلْفَةً لِّمَنْ أَرَادَ أَن یَذَّکَّرَ أَوْ أَرَادَ شُکُوراً
ترجمه :
خدای
رحمان کسی است که شب و روز را ( به طور متناوب ) جایگزین یکدیگر می‌سازد ،
برای ( عبرت ) انسانی که بخواهد به یاد خدا باشد ( و فطرت خداشناسی را در
خود بیدار نگاه دارد ) یا بخواهد ( نعمتهای بی‌شمار آفریدگارش را )
سپاسگزاری کند ( و با زنده نگاه داشتن روح شکرگزاری ، بر الطاف و انعام خدا
در حق خود بیفزاید ) .
توضیحات :
« خِلْفَةً » :
چیزی که به دنبال چیز دیگری می‌آید . « أَرَادَ أَن یَذَّکَّرَ » : بخواهد
به یاد خدا باشد . بخواهد به حکمت خدا و قدرت مطلقه او از روی مشاهده نظام
بدیع خورشید و ماه و ابراج آسمانی و ستارگان کیهانی پی ببرد .
سوره فرقان آیه 63
متن آیه :
وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَاماً
ترجمه :
و
بندگان ( خوب خدای ) رحمان کسانیند که آرام ( و بدون غرور و تکبّر ) روی
زمین راه می‌روند ( و تواضع در حرکات و سکنات ایشان و حتی در راه رفتن آنان
آشکار است ) ، و هنگامی که نادانان ایشان را مخاطب ( دشنامها و بد و
بیراههای خود ) قرار می‌دهند ، از آنان روی می‌گردانند و به ترک ایشان
می‌گویند .
توضیحات :
« هَوْناً » : آهسته و آرام .
مراد با وقار و فروتنانه راه رفتن ، و ترک خودخواهی کردن است . مصدر است و
در معنی اسم فاعل برای تأکید به کار رفته است . « الْجَاهِلُونَ » : سفهاء .
نادانان . « سَلاماً » : درود . مراد سلام متارکه و دوری گزیدن و
رویگردانی است ؛ نه سلام احوال‌پرسی و خوش و بش کردن ( نگا : قصص / 55 )
.
سوره فرقان آیه 64
متن آیه :
وَالَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَقِیَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که ( بخش قابل ملاحظه‌ای از شب ، و گاهی تمام ) شب را با سجده و
قیام به روز می‌آورند ( و با عبادت و نماز سپری می‌کنند ) .
توضیحات :
« یَبِیتُونَ » : شب را بسر می‌برند . مراد تهجّد و شب زنده‌داری است . « سُجَّداً وَ قِیَاماً » : جمع ساجِد و قائِم ، حال است .
سوره فرقان آیه 65
متن آیه :
وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا کَانَ غَرَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که پیوسته می‌گویند : پروردگارا ! عذاب دوزخ را از ما به دور دار .
چرا که عذاب آن ( گریبانگیر هر کس که شد از او ) جدا نمی‌گردد ( و تا ابد
ملازم وی می‌شود ) .
توضیحات :
« اصْرِفْ عَنَّا » :
از ما منصرف گردان . از ما بازدار ( نگا : یوسف / 24 و 33 ) . « غَرَاماً »
: ملازم . غیر دست بردار . هلاک و نابودی همیشگی و بی‌انقطاع .
سوره فرقان آیه 66
متن آیه :
إِنَّهَا سَاءتْ مُسْتَقَرّاً وَمُقَاماً
ترجمه :
بی‌گمان دوزخ بدترین قرارگاه و جایگاه است .
توضیحات :
«
مُسْتَقَرّاً » : مکان ماندن موقّت . « مُقَاماً » : محلّ اقامت دائم . «
مُسْتَقَرّاً وَ مُقَاماً » : عطف این دو واژه بر یکدیگر ، بیانگر افزایش
کمیّت و کیفیّت عذاب و رو به فزونی نهادن آن در طول مدّت است ( نگا : فاطر /
36 ) .
سوره فرقان آیه 67
متن آیه :
وَالَّذِینَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که به هنگام خرج کردن ( مال برای خود و خانواده ) نه زیاده‌روی
می‌کنند و نه سختگیری ، و بلکه در میان این دو ( یعنی اسراف و بخل ، حد )
میانه‌روی و اعتدال را رعایت می‌کنند .
توضیحات :
«
أَنفَقُوا » : خرج کردند . برای خود و خانواده خرید کردند . « لَمْ
یَقْتُرُوا » : سختگیری نمی‌کنند و بخل نشان نمی‌دهند . « قَوَاماً » : حد
وسط . میانه‌روی . یعنی نه آن چنان سختگیری و تنگ‌چشمی می‌کنند که زن و
فرزندانشان گرسنه بمانند ، و نه آن چنان در مخارج و نفقه زیاده‌روی و باد
دستی می‌کنند که تبذیر و اسراف بشمار آید .
سوره فرقان آیه 68
متن آیه :
وَالَّذِینَ لَا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ وَلَا یَقْتُلُونَ
النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا یَزْنُونَ
وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ یَلْقَ أَثَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که با الله ، معبود دیگری را به فریاد نمی‌خوانند و پرستش
نمی‌نمایند ، و انسانی را که خداوند خونش را حرام کرده است ، به قتل
نمی‌رسانند مگر به حق ، و زنا نمی‌کنند . چرا که هر کس ( یکی از ) این (
کارهای ناشایست شرک و قتل و زنا ) را انجام دهد ، کیفر آن را می‌بیند .
توضیحات :
«
لا یَدْعُونَ » : فرا نمی‌خوانند . نمی‌پرستند . « بِالْحَقِّ » : مراد
این است که شخص کاری کرده باشد که در برابر آن مستحقّ قصاص باشد ( نگا :
انعام / 151 ) . « أَثَاماً » : جزاء گناه . کیفر . عقاب و عذاب .
سوره فرقان آیه 69
متن آیه :
یُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَیَخْلُدْ فِیهِ مُهَاناً
ترجمه :
(
کسی که مرتکب یکی از کارهای زشت و پلشت شرک و قتل و زنا شود ) عذاب او در
قیامت مضاعف می‌گردد ، و خوار و ذلیل ، جاودانه در عذاب می‌ماند .
توضیحات :
« یُضَاعَفْ » : دو چندان می‌گردد . چندین برابر می‌شود . مجزوم است چون بدل از ( یَلْقَ ) است . « مُهَاناً » : خوار و پست .
سوره فرقان آیه 70
متن آیه :
إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلاً صَالِحاً فَأُوْلَئِکَ
یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکَانَ اللَّهُ غَفُوراً
رَّحِیماً
ترجمه :
مگر کسی که توبه کند و ایمان
آورد و عمل صالح انجام دهد ، که خداوند ( گناهان چنین کسانی را می‌بخشد و )
بدیها و گناهان ( گذشته ) ایشان را به خوبیها و نیکیها تبدیل می‌کند ، و
خداوند آمرزنده و مهربان است ( و نه تنها که سیّئات را می‌بخشد ، بلکه آنها
را تبدیل به حسنات می‌نماید ) .
توضیحات :
«
یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ » : خداوند بدیهای ایشان را به
نیکیها ، و گناهانشان را به طاعات و عبادات تبدیل می‌نماید ! کرم بین و لطف
خداوندگار ، گذشت او با گذشت انسانها ، و مهر او با مهر انسانها تفاوت از
زمین تا آسمان دارد .
سوره فرقان آیه 71
متن آیه :
وَمَن تَابَ وَعَمِلَ صَالِحاً فَإِنَّهُ یَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتَاباً
ترجمه :
(
آخر ) کسی که توبه کند و کار شایسته انجام دهد ، کاملاً به سوی خدا باز
می‌گردد ( و تبدیل سیّئات به حسنات تعجّبی ندارد . زیرا کار خدا بی‌مثال ، و
پاداش خدا بی‌حساب و دریای مهرش بی‌کران است ) .
توضیحات :
«
وَ مَن تَابَ . . . » : این آیه پاسخی است برای تعجّبی که چه بسا آیه
پیشین در برخی از اذهان برمی‌انگیزد ، و آن این که چگونه ممکن است خداوند
سیّئات را به حسنات تبدیل فرماید ؟ « مَتَاباً » : بازگشتن . دست کشیدن از
معاصی . مفعول مطلق تأکیدی است و بیانگر اهمّیّت و عظمت توبه است . معنی
آیه چنین هم می‌تواند باشد : کسی که از معاصی دست بکشد و علاوه از آن
کارهای شایسته انجام دهد ، این چنین کسی به سوی خدا برمی‌گردد و توبه
می‌کند .
سوره فرقان آیه 72
متن آیه :
وَالَّذِینَ لَا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرَاماً
ترجمه :
و
( بندگان خدای رحمان ) کسانیند که بر باطل گواهی نمی‌دهند ، و هنگامی که
کارهای یاوه و سخنان پوچی را ببینند و بشنوند ، بزرگوارانه ( از شرکت در
بیهوده‌کاری و یاوه‌سرائی کناره‌گیری می‌کنند و از آنها ) می‌گذرند .
توضیحات :
«
الزُّور » : باطل . « لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ » : در مجالس دروغگوئی و
معاصی شرکت نمی‌کنند . شهادت باطل و گواهی دروغ نمی‌دهند . « إِذا مَرُّوا
بِاللَّغْوِ » : هر گاه سخنان یاوه را بشنوند . هر گاه لغزشی و گناهی از
کسی مشاهده کنند ( نگا : مؤمنون / 3 ) . « مَرُّوا کِرَاماً » :
بزرگوارانه می‌گذرند و همچون بزرگان خویشتن را از شرکت در بدگوئیها و
بدکرداریها کنار می‌کشند و بزرگوارانه می‌گذرند و همچون بزرگان لغزش و گناه
دیگران را نادیده می‌گیرند و به پخش آن نمی‌پردازند . یا این که اگر دشنام
و حرفهای زشتی از کسی شنیدند ، به بزرگی خود می‌بخشند .
سوره فرقان آیه 73
متن آیه :
وَالَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُوا بِآیَاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْهَا صُمّاً وَعُمْیَاناً
ترجمه :
و
کسانیند هنگامی که به وسیله آیات پروردگارشان پند داده شدند همسان کران و
نابینایان بر آن فرو نمی‌افتند ( و غافل‌وار بدان گوش فرا نمی‌دهند . بلکه
با گوش دل می‌شنوند و با چشم عقل بدان می‌نگرند ، و درسها و اندرزهای قرآنی
را آویزه گوش جان می‌کنند و نیروی ایمان خود را بدان تقویت می‌سازند ) .
توضیحات :
«
ذُکِّرُوا » : نصیحت شدند . پند داده شدند . « لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها » :
بر آن فرو نمی‌افتند . بدان نمی‌پردازند و گوش فرا نمی‌دهند . « صُمّاً وَ
عُمْیاناً » : جمع أَصَمّ و أَعْمی ، کران و کوران . حال است . مراد این
است که بندگان خوب خدا ، واقعاً به قرآن گوش می‌دهند و بدان عمل می‌کنند و
کور و کر از آن نمی‌گذرند .
سوره فرقان آیه 74
متن آیه :
وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا
وَذُرِّیَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که می‌گویند : پروردگارا ! همسران و فرزندانی به ما عطاء فرما (
که به سبب انجام طاعات و عبادات و دیگر کارهای پسندیده ، مایه سرور ما و )
باعث روشنی چشمانمان گردند ، و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان ( به گونه‌ای
که در صالحات و حسنات به ما اقتداء و از ما پیروی نمایند ) .
توضیحات :
«
قُرَّةَ أَعْیُنٍ » : روشنی چشمان . مایه سرور و شادی ( نگا : طه / 40 ) .
« إِمَاماً » : پیشوا . رهبر . سرمشق ( نگا : بقره / 124 ، هود / 17 ) .
ذکر ( إمام ) به صورت مفرد بدان خاطر است که اسم جنس است ( نگا : تفسیر
قاسمی ) و به صورت مفرد و جمع به کار می‌رود ( نگا : تفسیر آلوسی ) .
سوره فرقان آیه 75
متن آیه :
أُوْلَئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَیُلَقَّوْنَ فِیهَا تَحِیَّةً وَسَلَاماً
ترجمه :
به
اینان بالاترین درجات و عالی‌ترین منزلگاههای بهشت داده می‌شود در برابر
صبر و استقامتشان ( بر انجام طاعات و دوری از منکرات ) ، و در آن (
جایگاههای والای بهشت ، از هر سو ) بدانان درود و سلام گفته می‌شود .
توضیحات :
«
الْغُرْفَةَ » : قسمتهای فوقانی ساختمان و طبقات بالای منازل . ساختمان
بلند . در اینجا مراد منازل و درجات عالی بهشت است ( نگا : عنکبوت / 58 ،
زمر / 20 ) . « بِمَا » : به سبب صبرشان . واژه ( ب ) سببیّه ، و ( ما )
مصدریّه است ( نگا : رعد / 24 ) . « تَحِیَّةً وَ سَلاماً » : واژه (
سَلاماً ) عطف تفسیر برای ( تَحِیَّةً ) است ( نگا : یونس / 10 ) .
سوره فرقان آیه 76
متن آیه :
خَالِدِینَ فِیهَا حَسُنَتْ مُسْتَقَرّاً وَمُقَاماً
ترجمه :
در آنجاها جاودانه می‌مانند . چه قرارگاه خوب و چه جایگاه زیبائی ! !
توضیحات :
« مُسْتَقَرّاً وَ مُقَاماً » : ( نگا : فرقان / 66 ) .
سوره فرقان آیه 77
متن آیه :
قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزَاماً
ترجمه :
بگو
: اگر عبادت و دعایتان نباشد ، پرورگار من اعتنائی به شما ندارد ( و
برایتان کوچک‌ترین ارزشی قائل نیست . چرا که نعمتهای والای بهشت را بندگان
خوب خدا در پرتو پرستش او به دست خواهند آورد ) . امّا شما ( کفّار ، رسالت
آسمانی را ) تکذیب می‌کنید و ( نتیجه بد ) آن ملازم شما خواهد شد ( و سزای
کفر و عصیان خود را خواهید دید ) .
توضیحات :
« مَا
یَعْبَؤُاْ » : چه توجّهی به شما دارد و برایتان چه ارزشی قائل است ؟ به
شما اعتنائی ندارد و اهمّیّتی برایتان قائل نیست . در صورت اوّل واژه ( ما )
مفعول مطلق و متضمّن استفهام است ، و در صورت دوم ( ما ) نافیه است . «
دُعَآؤُکُمْ » : عبادت و پرستشتان . دعا و نیایشتان . « لَوْ لا » : جواب
لَوْ لا محذوف است . « لِزاماً » : مصدر باب مفاعله و به معنی اسم فاعل ،
یعنی مُلازِم‌است . مراد این که نتیجه کار و جزای عملشان وبال گردنشان
می‌گردد و مکافات خود را خواهند دید . به عبارت دیگر ، تکذیب کفّار مقتضی
عذاب و هلاک آنان در دنیا و آخرت بوده و موجب بدبختی ایشان خواهد شد .