سورۀ مُزّمل

سورۀ مُزّمل

مکی است؛ ترتیب آن 73؛ شمار آیات آن 20

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلۡمُزَّمِّلُ ١﴾.

ای کسی که جامه‌ات را به خویشتن پیچیده‌ای! مخاطب ان آیه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌باشند که چون جبرئیل علیه السلام در غار حراء به نزدشان آمد، آنحضرت ترسناک به خانوادۀشان بازگشتند و گفتند: مرا بپوشانید، مرا بپوشانید.

﴿قُمِ ٱلَّیۡلَ إِلَّا قَلِیلٗا ٢﴾.

برای ادای نماز، شب را جز کمی بپا خیز؛ زیرا نماز شب، یاوری در برابر مشکلات دعوت و مشقّت‌های زندگی است و از جملۀ بهترین عبادات به شمار می‌رود.

﴿نِّصۡفَهُۥٓ أَوِ ٱنقُصۡ مِنۡهُ قَلِیلًا ٣﴾.

ای پیامبر! نصف شب را برخیز، یا اندکی کمتر از نصف آن را برخیز که به سه‌یکم شب برسد تا برای خواب و استراحت نیز وقتی باقی بماند. بنابراین قیام همه شب مشقّت‌آور است و فضیلتی ندارد.

﴿أَوۡ زِدۡ عَلَیۡهِ وَرَتِّلِ ٱلۡقُرۡءَانَ تَرۡتِیلًا ٤﴾.

یا ای پیامبر! شب زنده‌داری خود را از نصف شب هم بیشتر ساز تا به دو سوم شب برسد و در خواندن قرآن مدارا نما؛ طوری که تو را به اندیشه و فهم معانی قرآن نزدیک سازد.

﴿إِنَّا سَنُلۡقِی عَلَیۡکَ قَوۡلٗا ثَقِیلًا ٥﴾.

ای پیامبر! مسلّماً ما قرآن عظیمی را بر تو وحی می‌نماییم که اوامر، نواهی، احکام بزرک و آداب ستوده‌ای را احتوا کرده است.

﴿إِنَّ نَاشِئَةَ ٱلَّیۡلِ هِیَ أَشَدُّ وَطۡ‍ٔٗا وَأَقۡوَمُ قِیلًا ٦﴾.

بدون شک نمازی که بعد از خواب قسمتی از شب اقامه شود، تأثیر قوی‌تری در دل وارد می‌کند و میان شنوایی و قلب بیشتر موافقت ایجاد می‌نماید؛ زیرا در آن هنگام دل از امور زندگی فارغ است.

﴿إِنَّ لَکَ فِی ٱلنَّهَارِ سَبۡحٗا طَوِیلٗا ٧﴾.

واقعیت این است که در جریان روز، فراغت طولانی و کافی برایت وجود دارد تا به طلب معاش و پیشبرد دعوت و اصلاح امور بپردازی. بنابراین شب را برای پروردگارت خالص گردان و به طور خاص به عبادتش اقدام نما.

﴿وَٱذۡکُرِ ٱسۡمَ رَبِّکَ وَتَبَتَّلۡ إِلَیۡهِ تَبۡتِیلٗا ٨﴾.

پروردگارت را با اذکار و دعاهای مأثور بسیار یاد نما و با اخلاص عمل، توجه راستین و مراقبت عظیم در عبادت، به سویش از دیگر چیز‌ها قطع علاقه کن.

﴿رَّبُّ ٱلۡمَشۡرِقِ وَٱلۡمَغۡرِبِ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَٱتَّخِذۡهُ وَکِیلٗا ٩﴾.

او آفریدگار و مالک مشرق و مغرب است، معبود بر حقّی جز او وجود ندارد و هیچ‌کس جز او سزاوار عبادت نیست. بنابراین امور را به او بسپار و بر او اعتماد نما.

﴿وَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَا یَقُولُونَ وَٱهۡجُرۡهُمۡ هَجۡرٗا جَمِیلٗا ١٠﴾.

ای پیامبر! در برابر سخنان گناه‌آلود و دروغی که کافران دربارۀ تو و دعوتت می‌گویند صبر نما، از آنان اعراض کن، در صدد انتقام‌جویی مباش و به غیر حق‌تعالی شکوه مبر.

﴿وَذَرۡنِی وَٱلۡمُکَذِّبِینَ أُوْلِی ٱلنَّعۡمَةِ وَمَهِّلۡهُمۡ قَلِیلًا ١١﴾.

ای پیامبر! مرا با کسانی از اهل ثروت و تکبّر که به رسالت تو تکذیب می‌کنند رها بگذار و در مدّت اندکی از عُمر عذابی را انتظار بکش که به آنان رسیدنی است. هر چیز آمدنی نزدیک است و به زودی عذاب خداوند عزوجل بر آنان واقع می‌شود.

﴿إِنَّ لَدَیۡنَآ أَنکَالٗا وَجَحِیمٗا ١٢﴾.

هر آینه در نزد ما برای کافران در دوزخ بند‌های گران، زنجیز‌های سخت و آتش سوزانی آماده شده که جزای اعمال زشت و ناپسند آنان است.

﴿وَطَعَامٗا ذَا غُصَّةٖ وَعَذَابًا أَلِیمٗا ١٣﴾.

و در نزد ما برای کافران بد‌کار، طعام گلو‌گیری آماده شده که در حلق می‌چسپد، دشوار فرو می‌رود و روان نیست. همراه این طعام، عذاب درد‌آوری نیز مهیّا شده که قابل طاقت و تحمّل نیست.

﴿یَوۡمَ تَرۡجُفُ ٱلۡأَرۡضُ وَٱلۡجِبَالُ وَکَانَتِ ٱلۡجِبَالُ کَثِیبٗا مَّهِیلًا ١٤﴾.

روزی که زمین و کوه‌ها با سختی به جنبش در آیند و با قوّت به لرزه و تکان افتند. کوه‌ها با صلابتش از هول آن روز، چون خاک و غباری پراگنده شوند و این همه در روز قیامت اتفاق می‌افتند.

﴿إِنَّآ أَرۡسَلۡنَآ إِلَیۡکُمۡ رَسُولٗا شَٰهِدًا عَلَیۡکُمۡ کَمَآ أَرۡسَلۡنَآ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ رَسُولٗا ١٥﴾.

هر آینه ما محمّد صلی الله علیه و آله و سلم را به سوی شما فرستادیم که بر اعمال کفر و ایمان، و طاعت و عصیان‌تان گواهی می‌دهد؛ همچنان که موسی علیه السلام را به سوی فرعون فرستادیم تا او را دعوت کند و بر او شهادت دهد.

﴿فَعَصَىٰ فِرۡعَوۡنُ ٱلرَّسُولَ فَأَخَذۡنَٰهُ أَخۡذٗا وَبِیلٗا ١٦﴾.

امّا فرعون موسی علیه السلام را تکذیب کرد و به او ایمان نیاورد و در نتیجه فرعون و قومش را هلاک ساختیم و آنان را با غرق ساختن در دریا نابود و تباه نمودیم. بیان این مفهوم تهدیدی برای کافران مکّه است.

﴿فَکَیۡفَ تَتَّقُونَ إِن کَفَرۡتُمۡ یَوۡمٗا یَجۡعَلُ ٱلۡوِلۡدَٰنَ شِیبًا ١٧﴾.

اگر به خداوند عزوجل کافر شوید چگونه خود را از عذاب روز قیامت نگه می‌دارید، از عذاب روزی که از هول و وحشت آن کودکان خوردسال پیر می‌شوند. آنگاه که کودک بدون گناه پیر شود، پس کافران بد‌کار در روز دشواری‌ها چه خواهند کرد؟!!

﴿ٱلسَّمَآءُ مُنفَطِرُۢ بِهِۦۚ کَانَ وَعۡدُهُۥ مَفۡعُولًا ١٨﴾.

آسمان از هول و وحشت روز قیامت شگافته می‌شود و وعدۀ حق‌تعالی واقع‌شدنی است، به ناچار به وجود می‌آید و کسی آن را رد کرده نمی‌تواند.

﴿إِنَّ هَٰذِهِۦ تَذۡکِرَةٞۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ سَبِیلًا ١٩﴾.

این نصیحت‌ها که با ترساندن و بیم‌دادن صورت می‌گیرد پندی برای بشریت است. اکنون هر که می‌خواهد پند گیرد و برحذر شود، راه طاعت را در پیش گیرد و عمل نیکو را وسیلۀ نجات از خشم خداوند عزوجل و رسیدن به رضای اوتعالی سازد.

﴿۞إِنَّ رَبَّکَ یَعۡلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدۡنَىٰ مِن ثُلُثَیِ ٱلَّیۡلِ وَنِصۡفَهُۥ وَثُلُثَهُۥ وَطَآئِفَةٞ مِّنَ ٱلَّذِینَ مَعَکَۚ وَٱللَّهُ یُقَدِّرُ ٱلَّیۡلَ وَٱلنَّهَارَۚ عَلِمَ أَن لَّن تُحۡصُوهُ فَتَابَ عَلَیۡکُمۡۖ فَٱقۡرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنَ ٱلۡقُرۡءَانِۚ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکُم مَّرۡضَىٰ وَءَاخَرُونَ یَضۡرِبُونَ فِی ٱلۡأَرۡضِ یَبۡتَغُونَ مِن فَضۡلِ ٱللَّهِ وَءَاخَرُونَ یُقَٰتِلُونَ فِی سَبِیلِ ٱللَّهِۖ فَٱقۡرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنۡهُۚ وَأَقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّکَوٰةَ وَأَقۡرِضُواْ ٱللَّهَ قَرۡضًا حَسَنٗاۚ وَمَا تُقَدِّمُواْ لِأَنفُسِکُم مِّنۡ خَیۡرٖ تَجِدُوهُ عِندَ ٱللَّهِ هُوَ خَیۡرٗا وَأَعۡظَمَ أَجۡرٗاۚ وَٱسۡتَغۡفِرُواْ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمُۢ ٢٠﴾.

ای پیامبر! یقیناً پروردگارت آگاه است که تو کمتر از دو ثلث شب را به نماز تهجّد می‌گذرانی، گاهی نصف شب را به نماز ایستاده می‌شوی، گاه دیگر یک‌سوم آن را به تهجّد سپری می‌کنی و گروهی از یارانت با تو به ادای نماز می‌ایستند. خداوند عزوجل حساب ساعات شب و روز را می‌داند که چه قدر گذشته و چه اندازه باقی مانده است. او می‌داند که قیام همه شب در توان شما نیست، از این‌رو قیام آن را به اندازۀ باقی مانده ساخت. اکنون به اندازۀ توان خویش قرآن بخوانید و به ادای نماز بپردازید. حق‌تعالی می‌داند که شاید بعضی شما را بیماری از قیام شب باز دارد و می‌داند که جماعتی از شما به منظور تجارت در اطراف زمین مسافر هستند و قیام شب بر ایشان دشوار می‌آید، گروهی از شما نیز مجاهدانی هستند که برای اعلای دین خدا می‌کوشند و امر جهاد ایشان را از تهجّد خسته می‌سازد. بنابراین بر شما لازم است به اندازۀ توان خویش به ادای نماز و تلاوت اقدام نمایید؛ زیرا دین آسانی است. اما بر نماز‌های مکتوبه و ادای زکات مفروضه دوام دهید و در راه‌های خیر انفاق کنید. هر عمل نیکی را که به جهت رضای خداوند عزوجل انجام دهید آن را در نامه‌های اعمال‌تان در روز قیامت درمی‌یابید و از آنچه برای شهوات دنیا به مصرف رساندید پاداش بزرگ‌تر و نفعی بهتر دارد. از خداوند بزرگ آمرزش بخواهید و رحمتش را طلب کنید؛‌ زیرا اوتعالی گناهان را می‌آمرزد، کسی را که به او رجوع کند رحمت می‌نماید و از خطا‌های که با صداقت به سویش باز گردند گذشت می‌کند.

سوره مزمل

سُورَةُ المُزَّمِّلِ

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلۡمُزَّمِّلُ ١ قُمِ ٱلَّیۡلَ إِلَّا قَلِیلٗا ٢ نِّصۡفَهُۥٓ أَوِ ٱنقُصۡ مِنۡهُ قَلِیلًا ٣ أَوۡ زِدۡ عَلَیۡهِ وَرَتِّلِ ٱلۡقُرۡءَانَ تَرۡتِیلًا ٤ إِنَّا سَنُلۡقِی عَلَیۡکَ قَوۡلٗا ثَقِیلًا ٥ إِنَّ نَاشِئَةَ ٱلَّیۡلِ هِیَ أَشَدُّ وَطۡ‍ٔٗا وَأَقۡوَمُ قِیلًا ٦ إِنَّ لَکَ فِی ٱلنَّهَارِ سَبۡحٗا طَوِیلٗا ٧ وَٱذۡکُرِ ٱسۡمَ رَبِّکَ وَتَبَتَّلۡ إِلَیۡهِ تَبۡتِیلٗا ٨ رَّبُّ ٱلۡمَشۡرِقِ وَٱلۡمَغۡرِبِ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَٱتَّخِذۡهُ وَکِیلٗا ٩ وَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَا یَقُولُونَ وَٱهۡجُرۡهُمۡ هَجۡرٗا جَمِیلٗا ١٠ وَذَرۡنِی وَٱلۡمُکَذِّبِینَ أُوْلِی ٱلنَّعۡمَةِ وَمَهِّلۡهُمۡ قَلِیلًا ١١ إِنَّ لَدَیۡنَآ أَنکَالٗا وَجَحِیمٗا ١٢ وَطَعَامٗا ذَا غُصَّةٖ وَعَذَابًا أَلِیمٗا ١٣ یَوۡمَ تَرۡجُفُ ٱلۡأَرۡضُ وَٱلۡجِبَالُ وَکَانَتِ ٱلۡجِبَالُ کَثِیبٗا مَّهِیلًا ١٤ إِنَّآ أَرۡسَلۡنَآ إِلَیۡکُمۡ رَسُولٗا شَٰهِدًا عَلَیۡکُمۡ کَمَآ أَرۡسَلۡنَآ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ رَسُولٗا ١٥ فَعَصَىٰ فِرۡعَوۡنُ ٱلرَّسُولَ فَأَخَذۡنَٰهُ أَخۡذٗا وَبِیلٗا ١٦ فَکَیۡفَ تَتَّقُونَ إِن کَفَرۡتُمۡ یَوۡمٗا یَجۡعَلُ ٱلۡوِلۡدَٰنَ شِیبًا ١٧ ٱلسَّمَآءُ مُنفَطِرُۢ بِهِۦۚ کَانَ وَعۡدُهُۥ مَفۡعُولًا ١٨ إِنَّ هَٰذِهِۦ تَذۡکِرَةٞۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ سَبِیلًا ١٩

به نام الله بخشندۀ مهربان

ای جامه برخود پیچیده. ﴿۱﴾شب را جز اندکی بپا خیز (و عبادت کن). ﴿۲﴾نیمه‌ای از آن را، یا اندکی از آن کم کن. ﴿۳﴾یا اندکی بر (نصف) آن بیفزا، و قرآن را با ترتیل و تأمل بخوان. ﴿۴﴾یقیناً ما به زودی سخنی سنگین بر تو نازل خواهیم کرد. ﴿۵﴾بی‌گمان شب زنده‌داری (بر نفس) دشوار است و برای گفتار (و نیایش) مناسب و استوارتر است. ﴿۶﴾یقیناً تو در روز مشغلۀ بسیار داری. ﴿۷﴾و نام پروردگارت را یاد کن، و تنها به او دل ببند. ﴿۸﴾(همان) پروردگار مشرق و مغرب که معبودی (بحق) جز او نیست پس او را کارساز (و نگاهبان خود) برگزین. ﴿۹﴾و بر آنچه (مشرکان) می‌گویند، شکیبا باش، و به شیوۀ نیکو (و شایسته) از آن‌ها دوری کن. ﴿۱۰﴾و مرا با این تکذیب‌کنندگان مرفه و منعّم وا گذار، و آن‌ها را کمی مهلت ده. ﴿۱۱﴾بی‌گمان نزد ما قید (و بندهای) گران و (آتش) دوزخ. ﴿۱۲﴾و غذایی گلوگیر، و عذابی دردناک است. ﴿۱۳﴾روزی‌که زمین و کوه‌ها به لرزه درآید، و کوه‌ها (متلاشی می‌شود و) همچون تودۀ شن نرم (روان) می‌گردد. ﴿۱۴﴾یقیناً ما پیامبری به سوی شما فرستادیم که بر شما شاهد (و گواه) است، همان‌گونه که به سوی فرعون پیامبری فرستادیم. ﴿۱۵﴾آنگاه فرعون آن پیامبر را نافرمانی (و مخالفت) کرد، پس ما او را به سختی مجازات کردیم. ﴿۱۶﴾پس اگر کافر شوید چگونه خود را (از عذاب) در امان می‌دارید، روزی‌که کودکان را پیر می‌کند. ﴿۱۷﴾(در آن روز) آسمان شکافته می‌شود، وعدۀ او شدنی است. ﴿۱۸﴾بی‌گمان این (آیات) پند (و هشداری) است، پس هرکس که بخواهد راهی به سوی پروردگارش برگزیند. ﴿۱۹﴾

﴿۞إِنَّ رَبَّکَ یَعۡلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدۡنَىٰ مِن ثُلُثَیِ ٱلَّیۡلِ وَنِصۡفَهُۥ وَثُلُثَهُۥ وَطَآئِفَةٞ مِّنَ ٱلَّذِینَ مَعَکَۚ وَٱللَّهُ یُقَدِّرُ ٱلَّیۡلَ وَٱلنَّهَارَۚ عَلِمَ أَن لَّن تُحۡصُوهُ فَتَابَ عَلَیۡکُمۡۖ فَٱقۡرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنَ ٱلۡقُرۡءَانِۚ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکُم مَّرۡضَىٰ وَءَاخَرُونَ یَضۡرِبُونَ فِی ٱلۡأَرۡضِ یَبۡتَغُونَ مِن فَضۡلِ ٱللَّهِ وَءَاخَرُونَ یُقَٰتِلُونَ فِی سَبِیلِ ٱللَّهِۖ فَٱقۡرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنۡهُۚ وَأَقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّکَوٰةَ وَأَقۡرِضُواْ ٱللَّهَ قَرۡضًا حَسَنٗاۚ وَمَا تُقَدِّمُواْ لِأَنفُسِکُم مِّنۡ خَیۡرٖ تَجِدُوهُ عِندَ ٱللَّهِ هُوَ خَیۡرٗا وَأَعۡظَمَ أَجۡرٗاۚ وَٱسۡتَغۡفِرُواْ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمُۢ ٢٠ ﴾

(ای پیامبر!) یقیناً پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آن‌ها که با تو هستند نزدیک دو سوم شب و (یا) نصف (یا) ثلث آن را بپا می‌خیزید، و الله شب و روز را اندازه‌گیری می‌کند، می‌داند که شما نمی‌توانید حساب آن را (دقیق) محاسبه کنید، لذا شما را بخشید، پس اکنون آنچه (برای شما) میسر باشد از قرآن بخوانید، (الله) می‌داند که برخی از شما بیمار خواهند شد، و گروهی (دیگر) برای بدست‌آوردن فضل و نعمت الله در زمین سفر می‌کنند، و گروهی (نیز) در راه الله جهاد می‌کنند، پس آنچه میسر باشد از آن بخوانید، و نماز را برپا دارید، و زکات بدهید، و به الله قرض الحسنه (وام نیکو) دهید، و (بدانید که) آنچه از کارهای خیر پیشاپیش برای خودتان می‌فرستید نزد الله به بهترین وجه و بزرگ‌ترین پاداش خواهید یافت، و از الله آمرزش بخواهید که همانا الله آمرزندۀ مهربان است. ﴿۲۰﴾.

سوره المزمل

سُورَةُ المُزَّمِّلِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ یَٰٓأَیُّهَا ٱلۡمُزَّمِّلُ ١ قُمِ ٱلَّیۡلَ إِلَّا قَلِیلٗا ٢ نِّصۡفَهُۥٓ أَوِ ٱنقُصۡ مِنۡهُ قَلِیلًا ٣ أَوۡ زِدۡ عَلَیۡهِ وَرَتِّلِ ٱلۡقُرۡءَانَ تَرۡتِیلًا ٤ إِنَّا سَنُلۡقِی عَلَیۡکَ قَوۡلٗا ثَقِیلًا ٥ إِنَّ نَاشِئَةَ ٱلَّیۡلِ هِیَ أَشَدُّ وَطۡ‍ٔٗا وَأَقۡوَمُ قِیلًا ٦ إِنَّ لَکَ فِی ٱلنَّهَارِ سَبۡحٗا طَوِیلٗا ٧ وَٱذۡکُرِ ٱسۡمَ رَبِّکَ وَتَبَتَّلۡ إِلَیۡهِ تَبۡتِیلٗا ٨ رَّبُّ ٱلۡمَشۡرِقِ وَٱلۡمَغۡرِبِ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَٱتَّخِذۡهُ وَکِیلٗا ٩ وَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَا یَقُولُونَ وَٱهۡجُرۡهُمۡ هَجۡرٗا جَمِیلٗا ١٠ وَذَرۡنِی وَٱلۡمُکَذِّبِینَ أُوْلِی ٱلنَّعۡمَةِ وَمَهِّلۡهُمۡ قَلِیلًا ١١ إِنَّ لَدَیۡنَآ أَنکَالٗا وَجَحِیمٗا ١٢ وَطَعَامٗا ذَا غُصَّةٖ وَعَذَابًا أَلِیمٗا ١٣ یَوۡمَ تَرۡجُفُ ٱلۡأَرۡضُ وَٱلۡجِبَالُ وَکَانَتِ ٱلۡجِبَالُ کَثِیبٗا مَّهِیلًا ١٤ إِنَّآ أَرۡسَلۡنَآ إِلَیۡکُمۡ رَسُولٗا شَٰهِدًا عَلَیۡکُمۡ کَمَآ أَرۡسَلۡنَآ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ رَسُولٗا ١٥ فَعَصَىٰ فِرۡعَوۡنُ ٱلرَّسُولَ فَأَخَذۡنَٰهُ أَخۡذٗا وَبِیلٗا ١٦ فَکَیۡفَ تَتَّقُونَ إِن کَفَرۡتُمۡ یَوۡمٗا یَجۡعَلُ ٱلۡوِلۡدَٰنَ شِیبًا ١٧ ٱلسَّمَآءُ مُنفَطِرُۢ بِهِۦۚ کَانَ وَعۡدُهُۥ مَفۡعُولًا ١٨ إِنَّ هَٰذِهِۦ تَذۡکِرَةٞۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ سَبِیلًا ١٩﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

[1208]اى مرد جامه بر خود پیچیده! [1209]. ﴿1﴾قیام لیل کن مگر اندکى [1210]. ﴿2﴾قیام نیم شب کن یا اندکى از نیم شب، کم نما. ﴿3﴾بر نیم شب بیفزاى و ترتیل کن قرآن را به واضح خواندن. ﴿4﴾هرآیینه ما خواهیم نازل کرد بر تو فرمانى دشوار [1211]. ﴿5﴾هرآیینه قیام شب زیاده‏تر است در موافقت زبان با دل و درست‌تر در تلفّظِ الفاظ. ﴿6﴾هرآیینه تو را در روز شغلى است بسیار. ﴿7﴾و یاد کن نام پروردگار خود را و از همه جهت گسسته شو، متوجه شده به سوى او نوعى گسسته شدن. ﴿8﴾پروردگار مشرق و مغرب است، نیست هیچ معبود مگر او، پس کارساز گیر او را. ﴿9﴾و صبر کن بر آنچه می‌گویند و ترک کن ایشان را ترک کردن نیکو. ﴿10﴾و بگذار مرا با دروغ شمارندگان، خداوندانِ رفاهیت و مهلت ده ایشان را اندکى. ﴿11﴾هرآیینه هست نزدیک ما قیدهاى گران و آتش افروخته. ﴿12﴾و طعام گلوگیر و عذاب درد دهنده. ﴿13﴾روزى که بجنبد زمین و کوه‌ها و شوند کوه‌ها مانند تل ریگ هم پاشیده شده. ﴿14﴾هرآیینه ما فرستادیم به سوى شما پیغامبرى گواهى دهنده بر شما، چنانکه فرستاده بودیم به سوى فرعون پیغامبری را. ﴿15﴾پس نافرمانبردارى کرد فرعون آن پیغامبر را، پس درگرفتیم او را درگرفتن سخت. ﴿16﴾پس اگر کافرمانید، چگونه در پناه شوید از روزی که اطفال را پیر گرداند؟!. ﴿17﴾آسمان شکافته باشد در آن روز. هست وعدۀ خدا البته کردنى. ﴿18﴾هرآیینه این پند است، پس هر که خواهد، بگیرد راه به سوى پروردگار خویش. ﴿19﴾

﴿۞إِنَّ رَبَّکَ یَعۡلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدۡنَىٰ مِن ثُلُثَیِ ٱلَّیۡلِ وَنِصۡفَهُۥ وَثُلُثَهُۥ وَطَآئِفَةٞ مِّنَ ٱلَّذِینَ مَعَکَۚ وَٱللَّهُ یُقَدِّرُ ٱلَّیۡلَ وَٱلنَّهَارَۚ عَلِمَ أَن لَّن تُحۡصُوهُ فَتَابَ عَلَیۡکُمۡۖ فَٱقۡرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنَ ٱلۡقُرۡءَانِۚ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکُم مَّرۡضَىٰ وَءَاخَرُونَ یَضۡرِبُونَ فِی ٱلۡأَرۡضِ یَبۡتَغُونَ مِن فَضۡلِ ٱللَّهِ وَءَاخَرُونَ یُقَٰتِلُونَ فِی سَبِیلِ ٱللَّهِۖ فَٱقۡرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنۡهُۚ وَأَقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّکَوٰةَ وَأَقۡرِضُواْ ٱللَّهَ قَرۡضًا حَسَنٗاۚ وَمَا تُقَدِّمُواْ لِأَنفُسِکُم مِّنۡ خَیۡرٖ تَجِدُوهُ عِندَ ٱللَّهِ هُوَ خَیۡرٗا وَأَعۡظَمَ أَجۡرٗاۚ وَٱسۡتَغۡفِرُواْ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمُۢ ٢٠﴾

هرآیینه پروردگار تو می‌داند که تو برمی‌خیزى نزدیک به دو ثلث شب و نیمِ شب و ثلثِ شب و نیز برمی‌خیزند جماعت از آنان‌که همراه تواند و خدا اندازه می‌کند شب و روز را. دانست خدا که شما احاطه نمی‌توانید کرد قیام لیل را [1212]، پس به رحمت بازگشت بر شما، پس بخوانید آنچه آسان باشد از قرآن. دانست خدا که خواهند بود بعضى از شما بیماران و دیگران که سفر می‌کنند در زمین، طلب روزى می‌نمایند از فضل خدا و دیگران که کارزار می‌کنند در راه خدا، پس بخوانید آنچه آسان باشد از قرآن و برپا دارید نماز را و بدهید زکات را و وام دهید خدا را وام دادن نیک [1213]و آنچه پیش مى‏فرستید براى خویشتن از عمل نیک، آن را بهتر خواهید یافت نزدیک خدا و بزرگتر به اعتبار مزد و طلب آمرزش کنید از خدا، هرآیینه خدا آمرزگار مهربان است [1214]. ﴿20﴾

تفسیر نور: سوره مزّمِّل

تفسیر نور:
سوره مزمل آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای جامه به خود پیچیده !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُزَّمِّلُ » : جامه به خود پیچیده . گویا پیغمبر اسلام در وقت نزول وحی اغلب با جامه‌ای خود را می‌پوشاند . در اینجا پیغمبر گرامی با همان حالتی مخاطب قرار می‌گیرد که به هنگام وحی پیدا می‌کرد ، و چنین ندائی هم برای ملاطفت با او است‌ ؛ نه معاتبت . اشاره‌ای هم به این دارد که هر مؤمنی که در دل شبها جامه به خود پیچیده است ، بلند شود و خودسازی کند و اندوخته‌ای بیندوزد . صورت اصلی این واژه ( مُتَزَمِّل ) و از باب تفعّل است .‏

سوره مزّمِّل آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏شب ، جز اندکی ( از آن ) بیدار بمان .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُمْ » : پاشو ! برخیز ! مراد برخاستن از خواب و شب‌زنده‌داری و پرداختن به نماز و نیایش است . « قَلِیلاً » : مستثنی است . برابر این آیه ، حضرت تنها اندکی از شب می‌توانست بخوابد .‏

سوره مزّمِّل آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ نِصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نیمی از شب ، یا کمی از نیمه بکاه ( تا به یک سوم شب می‌رسد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْهُ » : از نصف . برابر این آیه ، حضرت می‌توانست دست کم تا یک سوم شب بخوابد .‏

سوره مزّمِّل آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا بر نیمه آن بیفزا ( تا به دو سوم شب می‌رسد ) و قرآن را بخوان خواندنی ( همراه با دقّت و تأمّل ، و در ضمن شمرده و روشن ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَیْهِ » : بر نصف . برابر این آیه ، حضرت می‌توانست تا دو سوم شب به خواب رود . « رَتِّلِ الْقُرْءَانَ تَرْتِیلاً » : مراد این است که قرآن را با تلفّظ صحیح حروف و واژه‌ها ، و با تدبّر و تفکّر در مفاهیم و معانی بخواند .‏

سوره مزّمِّل آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلاً ثَقِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما سخن ( پر مسؤولیّت و پر دردسر و لبریز از تکالیف و وظائف ) سنگینی را بر تو نازل خواهیم کرد ( که قرآن است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوْلاً ثَقِیلاً » : سخن سنگین . مراد قرآن است . سنگین ، دو معنی دارد : الف - دارای رزانت لفظ و متانت معنی ( نگا : قاسمی ) . ب - دارای تکالیف و وظائف و اوامر و نواهی سنگین بر دلها ، و مشکل از نظر تبلیغ مقاصد و تبیین محتوا .‏

سوره مزّمِّل آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْءاً وَأَقْوَمُ قِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏عبادت شبانه ، ( افعال آن ) مؤثّرتر و ماندگارتر ، و اقوال ( آن ) درست‌تر و پابرجاتر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَاشِئَةَ » : قیام . برخاستن . مراد عبادت شبانه است . مصدر ثلاثی مجرّدی است همچون خَاتِمَة و فَاتِحَة و عَاقِبَة . « وَطْأً » : سنگینی . ثبات . اثر ( نگا : أضواءالبیان ) .‏

سوره مزّمِّل آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ لَکَ فِی اَلنَّهَارِ سَبْحاً طَوِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو در روز ، تلاش فراوان و طولانی‌داری ( و به سبب اشتغال به امور زندگی و تبلیغ رسالت ، فراغتی برای پرداختن به قرائت قرآن نخواهی داشت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبْحاً » : تلاش و جنبش . مراد اشتغال به امور زندگی و حرکت در راه انجام کار تبلیغ و مأموریّت سنگین پیغمبری است . شنا . گوئی جامعه انسانی ، دریای بیکرانی است که گروه زیادی در آن در حال غرق شدن هستند ، و پیغمبر شناگر نیرومندی است که با کشتی قرآن ، سرگرم نجات آنان است . لذا در پرتو نیایش شبانه باید این کشتی نجات را با دقّت بنگرد و خود را برای چنین مأموریّت و رسالت بزرگی آماده سازد .‏

سوره مزّمِّل آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ وَتَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نام پروردگارت را بِبَر ، و از همه چیز بِبُر و بدو بپیوند ( و در دلهای شب به نیایش و پرستش او بپرداز ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ » : نام پروردگارت را ببر و به یاد او باش . ذکر خدا بکن . « تَبَتَّلْ » : کناره‌گیری کن . مراد دوری از مردم و با تمام وجود متوجّه خدا شدن و در خلوت شبها به عبادت پرداختن است .‏

سوره مزّمِّل آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَکِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏یزدان ، خداوندگار مشرِق و مغرب ( و همه جهان هستی ) است ، و جز او معبودی نیست ، پس تنها او را به عنوان کارساز و یاور برگیر و برگزین ( و کار و بار خویش را بدو واگذار کن ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَکِیلاً » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 173 ، نساء / 81 ) .‏

سوره مزّمِّل آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَاصْبِرْ عَلَى مَا یَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در برابر چیزهائی که می‌گویند شکیبائی کن ، و به گونه پسندیده از ایشان دوری کن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا یَقُولُونَ » : مراد یاوه‌سرائیهای کافران و مشرکان است . « أُهْجُرْهُمْ » : به ترک ایشان بگوی . از آنان دوری کن . « هَجْراً جَمِیلاً » : دوری و رویگردانی زیبا و پسندیده . یعنی در مسیر دعوت گاهی لازم است به گونه محترمانه و شایسته ، از بدگوئی دشمنان رویگردان شد ، و بدون عتاب و انتقام موقّتاً به ترک ایشان گفت .‏

سوره مزّمِّل آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَذَرْنِی وَالْمُکَذِّبِینَ أُولِی النَّعْمَةِ وَمَهِّلْهُمْ قَلِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرا با ثروتمندانی واگذار که ( تو را و رسالت آسمانی را دروغ می‌نامند و ) تکذیب می‌دارند ، و با آسودگی خاطر آنان را اندکی مهلت بده . ( خود دانم و ایشان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُوْلِی‌النَّعْمَةِ » : صاحبان نعمت . اشخاص دارا . « مَهِّلْهُمْ » : ایشان را به آرامی و بدون دغدغه خاطر ، مهلت و فرصت بده ، و آنان را به خود واگذار .‏

سوره مزّمِّل آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ لَدَیْنَا أَنکَالاً وَجَحِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نزد ما غل و زنجیرها و آتش سوزان دوزخ است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنکَالاً » : جمع نِکلْ ، هر نوع غل و زنجیر سنگین و بند گران .‏

سوره مزّمِّل آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَطَعَاماً ذَا غُصَّةٍ وَعَذَاباً أَلِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و همچنین خوراک گلوگیری و عذاب دردناکی موجود است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غُصَّةٍ » : هرچیزی که در گلو گیر کند و نه بیرون بیاید و نه درون برود . همچون استخوان و خار ( نگا : ابراهیم‌ / 17 ، دخان‌ / 43 - 46 ، غاشیه‌ / 6 ) .‏

سوره مزّمِّل آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ وَکَانَتِ الْجِبَالُ کَثِیباً مَّهِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی ، زمین و کوهها سخت به لرزش و جنبش درمی‌آید و ( چنان کوهها در هم کوبیده می‌شود که ) کوهها به توده‌های پراکنده و تپه‌های ریگ روان تبدیل می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَرْجُفُ » : می‌لرزد و می‌جنبد ( نگا : اعراف‌ / 78 و 91 و 155 ، عنکبوت / 37 ) . « کَثِیباً » : توده شن . تپه ریگ . « مَهِیلاً » : پراکنده . روان . اسم مفعول از ماده ( هیل ) .‏

سوره مزّمِّل آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَرْسَلْنَا إِلَیْکُمْ رَسُولاً شَاهِداً عَلَیْکُمْ کَمَا أَرْسَلْنَا إِلَى فِرْعَوْنَ رَسُولاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای اهل مکّه ! ) ما پیغمبری را به سوی شما فرستاده‌ایم که ( در روز قیامت ) گواه بر شما است ، همان گونه که به سوی فرعون پیغمبری را فرستاده بودیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَسُولاً » : مراد حضرت محمّد ( ص ) است . « شَاهِداً » : ( نگا : نساء / 41 ) .‏

سوره مزّمِّل آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ فَعَصَى فِرْعَوْنُ الرَّسُولَ فَأَخَذْنَاهُ أَخْذاً وَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرعون با آن پیغمبر به مخالفت برخاست ، و ما هم او را به سختی فرو گرفتیم ( و به مجازات شدیدی گرفتار ساختیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَبِیلاً » : سخت و شدید . سنگین . « فَأَخَذْنَاهُ » : ( نگا : اعراف‌ / 130 ، عنکبوت‌ / 40 ) .‏

سوره مزّمِّل آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَیْفَ تَتَّقُونَ إِن کَفَرْتُمْ یَوْماً یَجْعَلُ الْوِلْدَانَ شِیباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر کافر شوید ، چگونه خود را از ( عذاب شدید ) روزی برکنار می‌دارید که ( ترس و هراس آن ) کودکان را پیر می‌سازد ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوِلْدَانَ » : جمع وَلید ، کودکان ( نگا : نساء / 75 ، شعراء / 18 ) . نوجوانان ( نگا : انسان‌ / 19 ) . « شِیباً » : جمع أَشْیَب ، پیران مو سپید .‏

سوره مزّمِّل آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ السَّمَاء مُنفَطِرٌ بِهِ کَانَ وَعْدُهُ مَفْعُولاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز آسمان ( با همه قوت و عظمتی که دارد ، از خوف و هول قیامت ) از هم شکافته می‌گردد . وعده خدا قطعاً به وقوع می‌پیوندد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنفَطِرٌ » : شکافته . « وَعْدُهُ » : مراد حوادث روز قیامت است که خدا از آنها خبر داده است . « مَفْعُولاً » : انجام پذیرفته ( نگا : نساء / 47 ، انفال‌ / 42 و 44 ، اسراء / 5 و 108 ، احزاب‌ / 37 ) .‏

سوره مزّمِّل آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَةٌ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏اینها اندرز و یادآوری است ، هرکس که خواستار ( استفاده از آنها ) است ، او راهی را به سوی پروردگار خود برمی‌گزیند ( و خویشتن را به سعادت ابدی می‌رساند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَذْکِرَةٌ » : پند و اندرز . تذکّر و یادآوری . « فَمَن شَآءَ . . . » : مردمان در انتخاب راه یا چاه آزادند ( نگا : کهف‌ / 29 ) . مفعول ( شَآءَ ) محذوف است و می‌تواند از جنس جواب و مقدّر باشد . یعنی : فَمَن شَآءَ اتِّخَاذَ سَبِیلٍ إِلی رَبِّهِ تَعَالیَ اتَّخَذَ . یا این که به مناسبت ماقبل ، پند گرفتن مقدّر شود . یعنی : فَمَن شَآءَ الإِتِّعَاظَ اتَّخَذَ إِلی رَبِّهِ سَبِیلاً . بدین مفهوم که هر که قصد دارد که پند گیرد ، با ایمان و طاعت ، به خدا خود را نزدیک سازد .‏

سوره مزّمِّل آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنَى مِن ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِّنَ الَّذِینَ مَعَکَ وَاللَّهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ عَلِمَ أَن لَّن تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَیْکُمْ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکُم مَّرْضَى وَآخَرُونَ یَضْرِبُونَ فِی الْأَرْضِ یَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ وَآخَرُونَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنْهُ وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَیْراً وَأَعْظَمَ أَجْراً وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از کسانی که با تو هستند ، نزدیک به دو سوم شب ، یا نصف ، و یا یک سوم آن را ( نمی‌خوابید و به عبادت می‌پردازید و ) به نماز می‌ایستید . خدا است که اوقات شب و روز را می‌داند و دقیقاً تعیین می‌کند . او می‌داند که شما نمی‌توانید ( ساعات شب و روز را دقیقاً تعیین کنید و ) حساب آن را داشته باشید ، لذا ( برای شما تخفیف قائل شد و ) بر شما بخشید . پس آن مقدار از قرآن را ( در نماز ) بخوانید که برایتان میسّر است . خدا می‌داند که کسانی از شما بیمار می‌شوند ، و گروهی دیگر برای جستجوی روزی و به دست آوردن نعمت خدا در زمین مسافرت می‌کنند ، و دسته دیگر در راه خدا می‌جنگند . لذا آن مقدار که برایتان ممکن است و توانائی دارید ( در نماز شبانه ) قرآن بخوانید . نماز بگزارید ، و زکات مال به در کنید ، و قرض‌الحسنه به خدا دهید . هر خوبی و خیری را که برای خود پیشاپیش می‌فرستید ، آن را نزد خداوند بهتر و با پاداش بیشتری خواهید یافت . از خدا آمرزش بخواهید ، چرا که خدا آمرزگار و مهربان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَدْنی‌ » : کمتر . « یُقَدِّرُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ » : شب و روز را تعیین و اندازه‌گیری می‌کند . حساب شب و روز را دارد . « یَضْرِبُونَ » : به سفر می‌پردازند ( نگا : مائده‌ / 106 ) . « أَقْرِضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً » : ( نگا : بقره‌ / 245 ، مائده‌ / 12 ، حدید / 11 و 18 ، تغابن‌ / 17 ) . « هُوَ خَیْراً » : واژه ( هُوَ ) ضمیر فصل و یا تأکید ضمیر ( ه ) در ( تَجِدُوهُ ) است ( نگا : آلوسی ) . واژه ( خَیْراً ) مفعولٌ‌به دوم ( تَجِدُوهُ ) است .‏