سورۀ نبأ

سورۀ نبأ

مکی است؛ ترتیب آن 78؛ شمار آیات آن 40

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿عَمَّ یَتَسَآءَلُونَ ١﴾.

مشرکان یکدیگر خویش را از چه چیزی پرسان می‌کنند؟ استفهام برای کمال بزرگ شمردن این امر آمده است و چون به اثر پیدایش رسالت ربّانی در عالم، به مشرکان از خود رفتگی دست داده بود، در این امر اختلاف ورزیدند.

﴿عَنِ ٱلنَّبَإِ ٱلۡعَظِیمِ ٢﴾.

آنان از خبر بزرگی از همدیگر سؤال می‌کنند که از اثرش بر دل‌ها هیبت، بر نفس‌ها ترس و بر عقل‌ها دهشت سیطره می‌افکند. این خبر عبادت از رسالت پیامبر مژده دهنده، نزول کتاب بزرگ و روشنگر و خبر زنده‌شدن بعد از مرگ است. آری! نزاع طولانی و خلاف بسیاری در این باره داشتند؛ هرچند در حقّانیتش شبهه‌ای نیست، خبر راستی است که دروغ در آن راه ندارد و امر یقینی است که شکّی در آن موجود نیست.

﴿ٱلَّذِی هُمۡ فِیهِ مُخۡتَلِفُونَ ٣﴾.

دربارۀ این روز گفتگوها و شبهات بسیاری میان کسانی که تصدیق و اقرار داشتند با آنان‌که تکذیب و انکار می‌کردند پدید آمد؛ زیرا برای آنان خبری عجیب و امری غریب بود.

﴿کَلَّا سَیَعۡلَمُونَ ٤﴾.

سوگند به پروردگار که به زودی راستی این خبر و درستی این امر را می‌دانند و زشتی عملکرد و افعال خویش را درک خواهند کرد؛ آنگاه که اهل قبر‌ها برانگیخته شوند، آنچه در سینه‌ها پنهان است پدید آید، حجاب‌ها دور رود و امور پوشیده آشکار شود.

﴿ثُمَّ کَلَّا سَیَعۡلَمُونَ ٥﴾.

آری! به خداوند عزوجل سوگند که حقّانیت اموری چون بعث و نشوز، بهشت و دوزخ، وجود صراط، میزان اعمال و سایر خبر‌های پوشیده‌ای که حق‌تعالی و پیامبرش بدان خبر داده‌اند بعد از مرگ برای آنان آشکار خواهد شد.

﴿أَلَمۡ نَجۡعَلِ ٱلۡأَرۡضَ مِهَٰدٗا ٦﴾.

رسالت و خبر‌های غیبی آن درست است، چون خبر دهندۀ آن کسی است که زمین را با استحکام آفریده، آن را گهواره‌ای ساخته، هموار داشته و برای مصالح آبادانی، زراعت، سکنی‌گزینی و طلب معیشت آماده نموده است. آری! زمین مادر مهربانی است که رزق و روزی معلوم و مقسومی در آن به ودیعت نهاده شده است.

﴿وَٱلۡجِبَالَ أَوۡتَادٗا ٧﴾.

کوه‌ها را طوری مقرّر داشتیم که مانند میخ‌هایی زمین را نگه می‌دارند، چنان‌که مایل نمی‌شود و به جنبش نمی‌آید. آری! اوتعالی کوه‌ها را با اندازه‌گیری مستحکمی بر روی زمین توزیع نموده، و در میان و چارگوشه‌اش با درستی و حسن تدبیر مستقر ساخته است. پاک است خداوندی که صاحب لطف و باخبر است.

﴿وَخَلَقۡنَٰکُمۡ أَزۡوَٰجٗا ٨﴾.

شما را دو صنف مرد و زن آفریدیم تا توالد و تناسل صورت گیرد و بقای نوع و استمرار حیات تحقّق یابد؛ زیرا اگر فقط یک صنف می‌بود، نوع انسان منقرض می‌شد و فنا و نابود می‌گردید. از همین رو حق‌تعالی از انسان، حیوان، پرنده‌گان و هر مخلوق دیگر جنس مذکّر و مؤنّث را پدید آورد.

﴿وَجَعَلۡنَا نَوۡمَکُمۡ سُبَاتٗا ٩﴾.

خواب شما را راحت بدن‌ها و تعطیل مصروفیت‌های‌تان قرار دادیم، برای اینکه وجودتان با لذّت از خواب راحت یابد و نشاط دوباره برای کار و فعالیت به دست آورد.

﴿وَجَعَلۡنَا ٱلَّیۡلَ لِبَاسٗا ١٠﴾.

شب را مانند پوشاکی قرار دادیم که شما را زیر پوشش قرار می‌دهد؛ بدان گونه که چون فرا می‌رسد به مساکن‌تان برمی‌گردید و از تحرّک و مصروفیت‌های حیات آرامش می‌یابید.

﴿وَجَعَلۡنَا ٱلنَّهَارَ مَعَاشٗا ١١﴾.

روز را سبب تحصیل روزی و کسب معاش، زمانی برای کار و کوشش و آبادانی و تولید مقرّر داشتیم تا زندگی و عمر‌ها ادامه یابد.

﴿وَبَنَیۡنَا فَوۡقَکُمۡ سَبۡعٗا شِدَادٗا ١٢﴾.

آسمان‌های هفتگانه را با بنای محکم و استوار، سقفی بلند و صنعتی با استحکام در بالای سر شما بنا نمودیم؛ چنان‌که در بنای آن‌ها کوتاهی و عیبی وجود ندارد.

﴿وَجَعَلۡنَا سِرَاجٗا وَهَّاجٗا ١٣﴾.

خورشید را مانند چراغ روشنی در آسمان مقرّر داشتیم؛ بدان گونه که بر مبنای حساب حرکت می‌کند، با‌ حکمت روشنی می‌دهد و با تقدیر ما طلوع می‌نماید، نه در سیر و حرکتش خللی وجود دارد و نه در طلوع و غروبش ناهماهنگی مشاهده می‌شود.

﴿وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلۡمُعۡصِرَٰتِ مَآءٗ ثَجَّاجٗا ١٤﴾.

آنگاه که هنگام نزول باران فرا می‌رسد، آبی مبارک، پاکیزه، فراوان و بسیار ریزانی را از ابر‌ها فرود می‌آوریم که در آن حیات، رشد و نموی موجودات و خیر بسیاری نهفته است.

﴿لِّنُخۡرِجَ بِهِۦ حَبّٗا وَنَبَاتٗا ١٥﴾.

تا به وسیلۀ آب دانه‌هایی را بیرون آوریم که انسان و حیوان از آن می‌خورند؛ دانه‌هایی مانند گندم، جو، جواری و دیگر چیز‌ها که خوردنی‌های نافع و روزی‌های مبارکی را به دست می‌دهند. همچنان سبزیجات، علوفه‌ها و درختستان‌هایی را با آب رویاندیم که چارپایان از آن می‌خورند، منظرۀ خوشایند دارند و باعث زیبایی زمین می‌شوند.

﴿وَجَنَّٰتٍ أَلۡفَافًا ١٦﴾.

با این آب مبارک، باغ‌های پُر درخت و بوستان‌های فراخی را پدید آوردیم که شاخه‌های به هم پیچیده و شاخچه‌های نرم و ملایم دارند و منظر نیکو و زیبایی با شکوهی را پدید می‌آورند.

﴿إِنَّ یَوۡمَ ٱلۡفَصۡلِ کَانَ مِیقَٰتٗا ١٧﴾.

به راستی که روز قیامت روزی است که خداوند عزوجل میان مردم فیصله می‌کند، وقت مشخّص و مدّت معیّنی دارد که در نزد خداوند عزوجل معلوم است و حق‌تعالی وعده‌اش را خلاف نمی‌کند.

﴿یَوۡمَ یُنفَخُ فِی ٱلصُّورِ فَتَأۡتُونَ أَفۡوَاجٗا ١٨﴾.

روزی که اسرافیل در صور که شاخ بزرگی است برای بار دوم می‌دمد و از اثرش جماعت‌های بسیاری از قبر‌ها به سوی موقف بیرون می‌آیند.

﴿وَفُتِحَتِ ٱلسَّمَآءُ فَکَانَتۡ أَبۡوَٰبٗا ١٩﴾.

آنگاه آسمان شق می‌شود و شکاف می‌گردد، در نتیجه برای نزول فرشتگان و از بین رفتن برج‌ها، افلاک و ستاره‌گان دروازه‌های بسیاری در آن گشوده می‌شود.

﴿وَسُیِّرَتِ ٱلۡجِبَالُ فَکَانَتۡ سَرَابًا ٢٠﴾.

کوه‌ها با تکانی شدید از جای‌شان بر‌کنده و پاره پاره می‌شوند و مانند غبار و گردی در هوا پراگنده می‌گردند.

﴿إِنَّ جَهَنَّمَ کَانَتۡ مِرۡصَادٗا ٢١﴾.

به راستی دوزخ جایگاهی است که موظّفان آتش آن در کمین کافران نشسته‌اند؛ یعنی آمدن کافران را انتظار می‌کشند تا دشوار‌ترین جزا را بر آنان فرود آورند.

﴿لِّلطَّٰغِینَ مَ‍َٔابٗا ٢٢﴾.

آتش دوزخ جای بازگشت سر‌کشان است که با خواری و ذلّت به سویش رو می‌آورند. آری! در آنجا عذاب می‌شوند و مورد اهانت قرار می‌گیرند.

﴿لَّٰبِثِینَ فِیهَآ أَحۡقَابٗا ٢٣﴾.

زمانه‌هایی را بدون انقطاع و به طور دوامدار در آتش دوزخ باقی می‌مانند و به عذاب سختی گرفتار اند که نه سستی می‌پذیرد و نه تخفیف می‌یابد.

﴿لَّا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرۡدٗا وَلَا شَرَابًا ٢٤﴾.

در آنجا نه سردیی را می‌یابند که گرمی را از آنان دور سازد و نه آشامیدنیی را که تشنگی را مرفوع سازد، پوست‌های‌شان می‌سوزد و به تشنگی گرفتار اند.

﴿إِلَّا حَمِیمٗا وَغَسَّاقٗا ٢٥﴾.

امّا به عوض سردی و نوشیدنی، آب داغ جوشانی برای آنان داده می‌شود که روده‌ها را قطع می‌کند و چرک آزار دهنده‌ای را می‌نوشند که از بدن‌های دوزخیان روان گشته است.

﴿جَزَآءٗ وِفَاقًا ٢٦﴾.

این جزایی است که با کارها و اعمال آنان برابری دارد؛ یعنی مستحقّ این جزا هستند و سزاوار چنین بلایی می‌باشند.

﴿إِنَّهُمۡ کَانُواْ لَا یَرۡجُونَ حِسَابٗا ٢٧﴾.

بدان سبب که این کافران به روز حساب تکذیب می‌کردند، در انتظار قیامت نبودند،‌ بدان ایمان نداشتند و زنده‌شدن بعد از مرگ را توقّع نمی‌بردند.

﴿وَکَذَّبُواْ بِ‍َٔایَٰتِنَا کِذَّابٗا ٢٨﴾.

از آیات الهی که بر پیامبرش نازل شده انکار کردند، به وحیی که حق‌تعالی بر آن حضرت فرستاده تکذیب نمودند، به ردّ آن پرداختند و از آن‌ رو گشتاندند، در نتیجه اینگونه عذابی جزای آنان مقرّر داشته شد.

﴿وَکُلَّ شَیۡءٍ أَحۡصَیۡنَٰهُ کِتَٰبٗا ٢٩﴾.

همه اعمال و کار‌کرد‌ها را در کتاب کار‌های نیک و کتاب کار‌های بد ثبت نمودیم و نوشتیم. بنابراین همه اعمال محفوظ و مضبوط است؛ بدون اینکه زیادت و نقصانی در آن راه یابد.

﴿فَذُوقُواْ فَلَن نَّزِیدَکُمۡ إِلَّا عَذَابًا ٣٠﴾.

جزای تکذیب و کفر خویش به پروردگار را بچشید، دیگر چیزی جز زیادت عذاب و سختی‌های مجازات را نخواهید یافت، نه بر شما مهربانی صورت می‌گیرد و نه از آتش بیرون می‌شوید.

﴿إِنَّ لِلۡمُتَّقِینَ مَفَازًا ٣١﴾.

به راستی که رستگاری آخرت، نجات از آتش دوزخ و بهره‌مندی به بهشت برای پرهیزگاران آماده است. این همه به سبب انجام اوامر و اجتناب از نواهی در نزد پروردگار برای‌شان مهیّا شده است.

﴿حَدَآئِقَ وَأَعۡنَٰبٗا ٣٢﴾.

باغستان‌هایی برای‌شان مهیّاست که دارای درختان انبوه و تاک‌های انگوری است؛ همچنان که شاخه‌های فرود آمده و نزدیک دارد. ذکر انگور از میان سایر میوه‌ها به خاطر منافع بسیار و مزّۀ نیکوی آن است.

﴿وَکَوَاعِبَ أَتۡرَابٗا ٣٣﴾.

برایشان همسرانی زیبا و دوشیزه از حوران بهشتی آماده شده که در حسن خویش بی‌همتا و از هر عیبی پاک اند، اخلاق نیکو دارند و با حرمت و حشمت اند.

﴿وَکَأۡسٗا دِهَاقٗا ٣٤﴾.

جامه‌های لبریز از شرابی برای‌شان مهیّاست که نشه‌آور نیست، ایجاد درد سر نمی‌کند، صاحبش را دچار هذیان نمی‌نماید، و عقلش را نمی‌رباید؛ با وجودی که نهایت لذّت‌بخش و سرور آور است.

﴿لَّا یَسۡمَعُونَ فِیهَا لَغۡوٗا وَلَا کِذَّٰبٗا ٣٥﴾.

سخنان بی‌فایده و کلام باطلی را در بهشت نمی‌شنوند،‌ بلکه همه تقدیم سلام و حسن کلام با خوبی و مجالس انس است و عزّت و حلاوت منطق وجود دارد.

﴿جَزَآءٗ مِّن رَّبِّکَ عَطَآءً حِسَابٗا ٣٦﴾.

این پاداش نیکو در برابر اعمالی که انجام داده‌اند از جانب پروردگار برای‌شان آماده شده و نعیم مقیم را در برابر التزام راه مستقیم به دست آوردند. الله تعالی بر ایشان عطا و بخشش کرده و ایشان را در نیکو‌ترین جای و بهترین مقام استقرار بخشیده است.

﴿رَّبِّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَیۡنَهُمَا ٱلرَّحۡمَٰنِۖ لَا یَمۡلِکُونَ مِنۡهُ خِطَابٗا ٣٧﴾.

کسی که این نعمت‌ها را برای‌شان ارزانی و کرامت کرده پروردگار آسمان‌ها و زمین است که خلایق را پرورش داده است. او رحمت فراگیر دارد که همه مخلوقات را شامل می‌شود و به خاطر عظمت و شکوهی که دارد کسی بدون اجازه‌اش با وی سخن زده نمی‌تواند.

﴿یَوۡمَ یَقُومُ ٱلرُّوحُ وَٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ صَفّٗاۖ لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنۡ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَقَالَ صَوَابٗا ٣٨﴾.

در آن روز جبرئیل علیه السلام برای تعظیم و توقیر خداوند عزوجل با سایر فرشتگان برمی‌خیزند و صف زده‌اند. هیچ کسی به منظور شفاعت سخن زده نمی‌تواند؛ مگر آنگاه که اوتعالی برایش اجازه دهد و از کسی که برایش شفاعت می‌شود راضی باشد.

﴿ذَٰلِکَ ٱلۡیَوۡمُ ٱلۡحَقُّۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ مَ‍َٔابًا ٣٩﴾.

روز قیامت روزی است که وعده بدان راست، وقوعش حقّ و وقتش ثابت است. پس هر که می‌خواهد عمل صالحی را در پیش گیرد که در نزد پروردگار برایش نفعی برساند و او را از عذاب و مجازات دشوار پروردگار نجات بخشد.

﴿إِنَّآ أَنذَرۡنَٰکُمۡ عَذَابٗا قَرِیبٗا یَوۡمَ یَنظُرُ ٱلۡمَرۡءُ مَا قَدَّمَتۡ یَدَاهُ وَیَقُولُ ٱلۡکَافِرُ یَٰلَیۡتَنِی کُنتُ تُرَٰبَۢا ٤٠﴾.

به راستی که ما شما را از وقوع عذاب نزدیکی ترساندیم؛ از عذاب روزی که انسان عملکرد نیک و بدش را مشاهده می‌کند. در آن هنگام کافر به علّت بازگشت بدی که دارد آرزو می‌برد که کاش خاک می‌بود تا مورد محاسبه و عذاب قرار نمی‌گرفت و مسلّماً کسی که آرزوی مرگ نماید، به بلا و محنت بزرگی گرفتار آمده است.

سوره نبأ

سوره نبأ

Ayah: 1

عَمَّ یَتَسَآءَلُونَ

[کافران] دربارۀ چه چیزی از یکدیگر سؤال می‌کنند؟

Ayah: 2

عَنِ ٱلنَّبَإِ ٱلۡعَظِیمِ

از خبری بزرگ.

Ayah: 3

ٱلَّذِی هُمۡ فِیهِ مُخۡتَلِفُونَ

همان [خبری] که در مورد آن با هم اختلاف دارند.

Ayah: 4

کَلَّا سَیَعۡلَمُونَ

چنین نیست [که آنها می‌اندیشند]؛ به زودی خواهند دانست.

Ayah: 5

ثُمَّ کَلَّا سَیَعۡلَمُونَ

باز هم چنین نیست؛ به زودی خواهند دانست.

Ayah: 6

أَلَمۡ نَجۡعَلِ ٱلۡأَرۡضَ مِهَٰدٗا

آیا زمین را بستری [برای آسایش شما] قرار ندادیم؟

Ayah: 7

وَٱلۡجِبَالَ أَوۡتَادٗا

و کوه‌ها را میخ‌ها[ی آن قرار ندادیم؟]

Ayah: 8

وَخَلَقۡنَٰکُمۡ أَزۡوَٰجٗا

و شما را جفت [= نر و ماده] آفریدیم.

Ayah: 9

وَجَعَلۡنَا نَوۡمَکُمۡ سُبَاتٗا

و خواب شما را [مایۀ] آرامشتان قرار دادیم.

Ayah: 10

وَجَعَلۡنَا ٱلَّیۡلَ لِبَاسٗا

و شب را پوششی [برایتان] قرار دادیم.

Ayah: 11

وَجَعَلۡنَا ٱلنَّهَارَ مَعَاشٗا

و روز را [وسیلۀ] زندگی و [امرارِ معاش] قرار دادیم،

Ayah: 12

وَبَنَیۡنَا فَوۡقَکُمۡ سَبۡعٗا شِدَادٗا

و بر فراز شما هفت [آسمان] محکم بنا کردیم،

Ayah: 13

وَجَعَلۡنَا سِرَاجٗا وَهَّاجٗا

و [خورشید را] چراغی درخشان [و روشنایی‌بخش] آفریدیم،

Ayah: 14

وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلۡمُعۡصِرَٰتِ مَآءٗ ثَجَّاجٗا

و از ابر‌های باران‌زا، آبی فراوان فرو‌فرستادیم

Ayah: 15

لِّنُخۡرِجَ بِهِۦ حَبّٗا وَنَبَاتٗا

تا دانه و گیاه بسیار با آن برویانیم.

Ayah: 16

وَجَنَّـٰتٍ أَلۡفَافًا

و باغ‌هایی پردرخت [با آن پرورش دهیم].

Ayah: 17

إِنَّ یَوۡمَ ٱلۡفَصۡلِ کَانَ مِیقَٰتٗا

بی‌گمان، روز داورى [میان مخلوقات]، وعده‌گاه [ما با شما] است.

Ayah: 18

یَوۡمَ یُنفَخُ فِی ٱلصُّورِ فَتَأۡتُونَ أَفۡوَاجٗا

روزی ‌که در «صور» دمیده می‌شود و شما گروه‌گروه [به محشر] می‌آیید؛

Ayah: 19

وَفُتِحَتِ ٱلسَّمَآءُ فَکَانَتۡ أَبۡوَٰبٗا

و آسمان گشوده می‌شود و به صورت درهای متعدد درمی‌آید؛

Ayah: 20

وَسُیِّرَتِ ٱلۡجِبَالُ فَکَانَتۡ سَرَابًا

و کوه‌ها به حرکت درمی‌آید و به صورت سرابی می‌شود؛

Ayah: 21

إِنَّ جَهَنَّمَ کَانَتۡ مِرۡصَادٗا

و بی‌گمان، جهنم کمینگاهی است

Ayah: 22

لِّلطَّـٰغِینَ مَـَٔابٗا

[و] محل بازگشتی برای طغیانگران.

Ayah: 23

لَّـٰبِثِینَ فِیهَآ أَحۡقَابٗا

مدت زمانی بی‌پایان در آنجا می‌مانند.

Ayah: 24

لَّا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرۡدٗا وَلَا شَرَابًا

در آنجا نه [چیز] خنکی می‌چشند و نه آشامیدنی [گوارایی خواهند داشت].

Ayah: 25

إِلَّا حَمِیمٗا وَغَسَّاقٗا

جز آبی سوزان و [مایعی که] چرک و خون [جهنمیان است].

Ayah: 26

جَزَآءٗ وِفَاقًا

[این] کیفری است مناسب و درخور [گناهانشان]؛

Ayah: 27

إِنَّهُمۡ کَانُواْ لَا یَرۡجُونَ حِسَابٗا

همانا آنان از حساب [و کتاب روز قیامت] نمی‌ترسیدند

Ayah: 28

وَکَذَّبُواْ بِـَٔایَٰتِنَا کِذَّابٗا

و آیات ما را به شدت تکذیب کردند؛

Ayah: 29

وَکُلَّ شَیۡءٍ أَحۡصَیۡنَٰهُ کِتَٰبٗا

و ما همه چیز را [در لوح محفوظ] شمارش و ثبت کرده‌ایم.

Ayah: 30

فَذُوقُواْ فَلَن نَّزِیدَکُمۡ إِلَّا عَذَابًا

پس [کیفرِ اعمال خود را] بچشید که [چیزی] جز عذاب بر شما نمی‌افزاییم.

---

Ayah: 31

إِنَّ لِلۡمُتَّقِینَ مَفَازًا

بی‌گمان، برای پرهیزگاران کامیابی [بزرگی] است.

Ayah: 32

حَدَآئِقَ وَأَعۡنَٰبٗا

باغ‌های [میوه] و تاکستان‌ها.

Ayah: 33

وَکَوَاعِبَ أَتۡرَابٗا

و حوریانی نوجوان و هم‌سن و سال.

Ayah: 34

وَکَأۡسٗا دِهَاقٗا

و جام‌هایی لبریز و پیاپی [از شراب پاکیزۀ بهشت].

Ayah: 35

لَّا یَسۡمَعُونَ فِیهَا لَغۡوٗا وَلَا کِذَّـٰبٗا

در آنجا نه سخن بیهوده‌ای می‌شنوند و نه دروغی.

Ayah: 36

جَزَآءٗ مِّن رَّبِّکَ عَطَآءً حِسَابٗا

[این] پاداش، از جانب پروردگار توست، و عطایی از روی حساب

Ayah: 37

رَّبِّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَیۡنَهُمَا ٱلرَّحۡمَٰنِۖ لَا یَمۡلِکُونَ مِنۡهُ خِطَابٗا

[همان] پروردگار آسمان‌ها و زمین و آنچه در میان آنهاست؛ [همان الله] رحمان [که] هیچ‌ کس [در آن روز] یارای سخن گفتن با او را ندارد.

Ayah: 38

یَوۡمَ یَقُومُ ٱلرُّوحُ وَٱلۡمَلَـٰٓئِکَةُ صَفّٗاۖ لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنۡ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَقَالَ صَوَابٗا

روزی ‌که روح [= جبرئیل] و فرشتگان به صف می‌ایستند، [و] هیچ‌ کس سخن نمی‌گوید، جز کسی ‌که [الله] رحمان به او اجازه داده باشد و [او] سخن درست [و صواب] گوید.

Ayah: 39

ذَٰلِکَ ٱلۡیَوۡمُ ٱلۡحَقُّۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ مَـَٔابًا

آن [روز]، روزِ حق است [و بدون تردید واقع می‌شود]؛ پس هر کس که بخواهد، [می‌تواند] راه بازگشتى به سوى پروردگار خود بجوید.

Ayah: 40

إِنَّآ أَنذَرۡنَٰکُمۡ عَذَابٗا قَرِیبٗا یَوۡمَ یَنظُرُ ٱلۡمَرۡءُ مَا قَدَّمَتۡ یَدَاهُ وَیَقُولُ ٱلۡکَافِرُ یَٰلَیۡتَنِی کُنتُ تُرَٰبَۢا

به راستی، ما شما را از عذابی نزدیک بیم دادیم: روزی ‌که انسان آنچه را از قبل با دست‌های خود فرستاده است می‌بیند، و کافر می‌گوید: «ای کاش من خاک بودم [و برای حساب برانگیخته نمی‌شدم»]!

---

An-Naba’

سوره نبا

سُورَةُ النَّبَإِ

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿عَمَّ یَتَسَآءَلُونَ ١ عَنِ ٱلنَّبَإِ ٱلۡعَظِیمِ ٢ ٱلَّذِی هُمۡ فِیهِ مُخۡتَلِفُونَ ٣ کَلَّا سَیَعۡلَمُونَ ٤ ثُمَّ کَلَّا سَیَعۡلَمُونَ ٥ أَلَمۡ نَجۡعَلِ ٱلۡأَرۡضَ مِهَٰدٗا ٦ وَٱلۡجِبَالَ أَوۡتَادٗا ٧ وَخَلَقۡنَٰکُمۡ أَزۡوَٰجٗا ٨ وَجَعَلۡنَا نَوۡمَکُمۡ سُبَاتٗا ٩ وَجَعَلۡنَا ٱلَّیۡلَ لِبَاسٗا ١٠ وَجَعَلۡنَا ٱلنَّهَارَ مَعَاشٗا ١١ وَبَنَیۡنَا فَوۡقَکُمۡ سَبۡعٗا شِدَادٗا ١٢ وَجَعَلۡنَا سِرَاجٗا وَهَّاجٗا ١٣ وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلۡمُعۡصِرَٰتِ مَآءٗ ثَجَّاجٗا ١٤ لِّنُخۡرِجَ بِهِۦ حَبّٗا وَنَبَاتٗا ١٥ وَجَنَّٰتٍ أَلۡفَافًا ١٦ إِنَّ یَوۡمَ ٱلۡفَصۡلِ کَانَ مِیقَٰتٗا ١٧ یَوۡمَ یُنفَخُ فِی ٱلصُّورِ فَتَأۡتُونَ أَفۡوَاجٗا ١٨ وَفُتِحَتِ ٱلسَّمَآءُ فَکَانَتۡ أَبۡوَٰبٗا ١٩ وَسُیِّرَتِ ٱلۡجِبَالُ فَکَانَتۡ سَرَابًا ٢٠ إِنَّ جَهَنَّمَ کَانَتۡ مِرۡصَادٗا ٢١ لِّلطَّٰغِینَ مَ‍َٔابٗا ٢٢ لَّٰبِثِینَ فِیهَآ أَحۡقَابٗا ٢٣ لَّا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرۡدٗا وَلَا شَرَابًا ٢٤ إِلَّا حَمِیمٗا وَغَسَّاقٗا ٢٥ جَزَآءٗ وِفَاقًا ٢٦ إِنَّهُمۡ کَانُواْ لَا یَرۡجُونَ حِسَابٗا ٢٧ وَکَذَّبُواْ بِ‍َٔایَٰتِنَا کِذَّابٗا ٢٨ وَکُلَّ شَیۡءٍ أَحۡصَیۡنَٰهُ کِتَٰبٗا ٢٩ فَذُوقُواْ فَلَن نَّزِیدَکُمۡ إِلَّا عَذَابًا ٣٠

به نام الله بخشندۀ مهربان

(کافران) از چه چیز از یکدیگر سؤال می‌کنند؟ ﴿۱﴾از خبری بزرگ. ﴿۲﴾همان (خبری) که آن‌ها در آن اختلاف دارند. ﴿۳﴾چنین نیست (که آن‌ها می‌اندیشند)، بزودی خواهند دانست. ﴿۴﴾باز هم چنین نیست، بزودی خواهند دانست. ﴿۵﴾آیا زمین را بستری (برای آسایش شما) قرار ندادیم؟! ﴿۶﴾و کوه‌ها را میخ‌های (آن قرار ندادیم؟!). ﴿۷﴾و شما را جفت (نر و ماده) آفریدیم. ﴿۸﴾و خواب شما را (مایۀ) آرامش تان قرار دادیم. ﴿۹﴾و شب را پوششی (برای شما) قرار دادیم. ﴿۱۰﴾و روز را (وسیلۀ) برای زندگی و معاش قرار دادیم. ﴿۱۱﴾و بر فراز شما هفت (آسمان) محکم بنا کردیم. ﴿۱۲﴾و (خورشید را) چراغی درخشان آفریدیم. ﴿۱۳﴾و از ابر‌های باران زا آبی فراوان فرو‌‌ فرستادیم ﴿۱۴﴾تا بدان دانه و گیاه بسیار برویانیم. ﴿۱۵﴾و باغ‌هایی پر درخت (با آن آب پرورش دهیم). ﴿۱۶﴾بی‌گمان روز داوری (و جدای) میعاد (همگان) است. ﴿۱۷﴾روزی‌که در «صور» دمیده می‌شود، سپس شما گروه گروه (به محشر) می‌آیید. ﴿۱۸﴾و آسمان گشوده می‌شود، پس دروازه، دروازه می‌گردد. ﴿۱۹﴾و کوه‌ها روان کرده شود، پس (چون) سراب گردند. ﴿۲۰﴾و بی‌گمان جهنم کمین‌گاهی است. ﴿۲۱﴾بازگشت‌گاه برای سرکشان است. ﴿۲۲﴾مدت زمانی دراز در آنجا بمانند. ﴿۲۳﴾و در آنجا نه (چیز) خنکی می‌چشند و نه آشامیدنی (گوارایی خواهند داشت). ﴿۲۴﴾جز آبی سوزان، و (مایعی که) چرک و خون (است). ﴿۲۵﴾(این) کیفری است مناسب و در خور (اعمال‌شان) ﴿۲۶﴾زیرا که آن‌ها هیج امیدی به (روز) حساب نداشتند. ﴿۲۷﴾و آیات ما را بشدّت تکذیب کردند. ﴿۲۸﴾و ما همه چیز را (در کتاب لوح محفوظ) بشمارش نوشتیم. ﴿۲۹﴾پس (کیفر اعمال خود را) بچشید، که چیزی جز عذاب بر شما نمی‌افزاییم! ﴿۳۰﴾

﴿إِنَّ لِلۡمُتَّقِینَ مَفَازًا ٣١ حَدَآئِقَ وَأَعۡنَٰبٗا ٣٢ وَکَوَاعِبَ أَتۡرَابٗا ٣٣ وَکَأۡسٗا دِهَاقٗا ٣٤ لَّا یَسۡمَعُونَ فِیهَا لَغۡوٗا وَلَا کِذَّٰبٗا ٣٥ جَزَآءٗ مِّن رَّبِّکَ عَطَآءً حِسَابٗا ٣٦ رَّبِّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَیۡنَهُمَا ٱلرَّحۡمَٰنِۖ لَا یَمۡلِکُونَ مِنۡهُ خِطَابٗا ٣٧ یَوۡمَ یَقُومُ ٱلرُّوحُ وَٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ صَفّٗاۖ لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنۡ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَقَالَ صَوَابٗا ٣٨ ذَٰلِکَ ٱلۡیَوۡمُ ٱلۡحَقُّۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ مَ‍َٔابًا ٣٩ إِنَّآ أَنذَرۡنَٰکُمۡ عَذَابٗا قَرِیبٗا یَوۡمَ یَنظُرُ ٱلۡمَرۡءُ مَا قَدَّمَتۡ یَدَاهُ وَیَقُولُ ٱلۡکَافِرُ یَٰلَیۡتَنِی کُنتُ تُرَٰبَۢا ٤٠﴾

بی‌گمان برای پرهیزگاران کامیابی است. ﴿۳۱﴾با غ‌های (میوه) و تاکستان‌ها. ﴿۳۲﴾و حوریانی جوان و هم سن و سال. ﴿۳۳﴾و جام‌هایی لبریز و پیاپی (از شراب پاکیزۀ بهشت). ﴿۳۴﴾در آنجا نه سخن بیهودۀ می‌شنوند و نه دروغی. ﴿۳۵﴾(این) پاداش از جانب پروردگار توست و عطایی از روی حساب ﴿۳۶﴾(همان) پروردگار آسمان‌ها و زمین، و آنچه در میان آن‌هاست، (همان الله) رحمان هیچ‌کس (درآن روز) یارای سخن گفتن با اوندارد. ﴿۳۷﴾روزی‌که روح (= جبرییل) و فرشتگان به صف ایستند، هیچ‌کس سخن نگویید، جز کسی‌که الله رحمان به او اجازه داده باشد، و (او) سخن درست (و صواب) گوید. ﴿۳۸﴾آن روز حق است، پس هر کس که بخواهد بازگشت‌گاهی به سوی پروردگارش بر گزنید. ﴿۳۹﴾به راستی ما شما را از عذابی نزدیک بیم دادیم، روزی‌که انسان آنچه را از قبل با دست‌های خود فرستاده است می‌بیند، و کافر می‌گوید: «ای کاش من خاک بود». (و برای حساب بر انگیخته نمی‌شد). ﴿۴۰﴾.

سوره نبا

سُورَةُ النَّبَإِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿عَمَّ یَتَسَآءَلُونَ ١ عَنِ ٱلنَّبَإِ ٱلۡعَظِیمِ ٢ ٱلَّذِی هُمۡ فِیهِ مُخۡتَلِفُونَ ٣ کَلَّا سَیَعۡلَمُونَ ٤ ثُمَّ کَلَّا سَیَعۡلَمُونَ ٥ أَلَمۡ نَجۡعَلِ ٱلۡأَرۡضَ مِهَٰدٗا ٦ وَٱلۡجِبَالَ أَوۡتَادٗا ٧ وَخَلَقۡنَٰکُمۡ أَزۡوَٰجٗا ٨ وَجَعَلۡنَا نَوۡمَکُمۡ سُبَاتٗا ٩ وَجَعَلۡنَا ٱلَّیۡلَ لِبَاسٗا ١٠ وَجَعَلۡنَا ٱلنَّهَارَ مَعَاشٗا ١١ وَبَنَیۡنَا فَوۡقَکُمۡ سَبۡعٗا شِدَادٗا ١٢ وَجَعَلۡنَا سِرَاجٗا وَهَّاجٗا ١٣ وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلۡمُعۡصِرَٰتِ مَآءٗ ثَجَّاجٗا ١٤ لِّنُخۡرِجَ بِهِۦ حَبّٗا وَنَبَاتٗا ١٥ وَجَنَّٰتٍ أَلۡفَافًا ١٦ إِنَّ یَوۡمَ ٱلۡفَصۡلِ کَانَ مِیقَٰتٗا ١٧ یَوۡمَ یُنفَخُ فِی ٱلصُّورِ فَتَأۡتُونَ أَفۡوَاجٗا ١٨ وَفُتِحَتِ ٱلسَّمَآءُ فَکَانَتۡ أَبۡوَٰبٗا ١٩ وَسُیِّرَتِ ٱلۡجِبَالُ فَکَانَتۡ سَرَابًا ٢٠ إِنَّ جَهَنَّمَ کَانَتۡ مِرۡصَادٗا ٢١ لِّلطَّٰغِینَ مَ‍َٔابٗا ٢٢ لَّٰبِثِینَ فِیهَآ أَحۡقَابٗا ٢٣ لَّا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرۡدٗا وَلَا شَرَابًا ٢٤ إِلَّا حَمِیمٗا وَغَسَّاقٗا ٢٥ جَزَآءٗ وِفَاقًا ٢٦ إِنَّهُمۡ کَانُواْ لَا یَرۡجُونَ حِسَابٗا ٢٧ وَکَذَّبُواْ بِ‍َٔایَٰتِنَا کِذَّابٗا ٢٨ وَکُلَّ شَیۡءٍ أَحۡصَیۡنَٰهُ کِتَٰبٗا ٢٩ فَذُوقُواْ فَلَن نَّزِیدَکُمۡ إِلَّا عَذَابًا ٣٠﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

از چه چیز کافران با یکدیگر سؤال مى‏کنند؟. ﴿1﴾[آرى سؤال مى‏کنند.] از خبرى بزرگ. ﴿2﴾که ایشان در آن اختلاف دارند [1230]. ﴿3﴾نى! ‏نى! خواهند دانست. ﴿4﴾باز می‌گوییم: نى! ‏نى! خواهند دانست. ﴿5﴾آیا نساخته‏ایم زمین را فرشى؟. ﴿6﴾و نساخته‏ایم کوه‌ها را میخ‌ها؟. ﴿7﴾و آفریدیم شما را نر و ماده. ﴿8﴾و ساختیم خواب شما را راحتى. ﴿9﴾و ساختیم شب را پرده. ﴿10﴾و ساختیم روز را وقت طلب معیشت. ﴿11﴾و بنا کردیم بالاى شما هفت آسمان محکم. ﴿12﴾و آفریدیم چراغى درخشنده [1231]. ﴿13﴾و فرود آوردیم از ابرها آب ریزان. ﴿14﴾تا برآریم به سبب آن آب، دانه و گیاه را. ﴿15﴾و بوستان‌هاى درهم پیچیده. ﴿16﴾هرآیینه روز فیصل کردن هست، وقت معین. ﴿17﴾روزی که دمیده شود در صور، پس بیایید گروه گروه شده. ﴿18﴾و شکافته شود آسمان، پس باشد دروازه دروازه. ﴿19﴾و روان گرده آید کوه‌ها را، پس باشند مانند سراب. ﴿20﴾هرآیینه دوزخ است انتظار کننده. ﴿21﴾سرکشان را هست مرجع ایشان را. ﴿22﴾در آیند به دوزخ اقامت کنندگانند در آنجا مدتهاى دراز. ﴿23﴾نچشند آنجا خنکى را و نه هیچ آشامیدنى را. ﴿24﴾مگر آب گرم را و زرد آب را. ﴿25﴾جزا داده شدند، جزاى موافق. ﴿26﴾هرآیینه ایشان توقع نمى‏داشتند حساب را. ﴿27﴾و تکذیب می‌کردند آیات ما را به دروغ داشتن. ﴿28﴾و هر چیزی را ضبط کردیم به طریق نوشتن. ﴿29﴾پس بچشید، پس زیاده نخواهیم داد شما را مگر عقوبت. ﴿30﴾

﴿إِنَّ لِلۡمُتَّقِینَ مَفَازًا ٣١ حَدَآئِقَ وَأَعۡنَٰبٗا ٣٢ وَکَوَاعِبَ أَتۡرَابٗا ٣٣ وَکَأۡسٗا دِهَاقٗا ٣٤ لَّا یَسۡمَعُونَ فِیهَا لَغۡوٗا وَلَا کِذَّٰبٗا ٣٥ جَزَآءٗ مِّن رَّبِّکَ عَطَآءً حِسَابٗا ٣٦ رَّبِّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَیۡنَهُمَا ٱلرَّحۡمَٰنِۖ لَا یَمۡلِکُونَ مِنۡهُ خِطَابٗا ٣٧ یَوۡمَ یَقُومُ ٱلرُّوحُ وَٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ صَفّٗاۖ لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنۡ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَقَالَ صَوَابٗا ٣٨ ذَٰلِکَ ٱلۡیَوۡمُ ٱلۡحَقُّۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ مَ‍َٔابًا ٣٩ إِنَّآ أَنذَرۡنَٰکُمۡ عَذَابٗا قَرِیبٗا یَوۡمَ یَنظُرُ ٱلۡمَرۡءُ مَا قَدَّمَتۡ یَدَاهُ وَیَقُولُ ٱلۡکَافِرُ یَٰلَیۡتَنِی کُنتُ تُرَٰبَۢا ٤٠﴾

هرآیینه متقیان را مطلب‏یابى باشد. ﴿31﴾بوستان‌ها باشد و درختان انگور باشد. ﴿32﴾و زنان دوشیزه هم عمر با یکدگر باشند. ﴿33﴾و پیاله به شراب پر کرده باشد. ﴿34﴾نشنوند آنجا سخن بیهوده را و نه دروغ شمردن را ﴿35﴾جزا داده شد، عطا نموده شد، حساب کرده شد از جانب پروردگار تو. ﴿36﴾پروردگار آسمان‌ها و زمین و آنچه ما بین اینهاست، خداى بخشاینده، نتواند از هیبت وى سخن گفتن. ﴿37﴾روزی که بایستد فرشتۀ روح نام و سایر فرشتگان نیز صف زده، سخن نگویند: حاضران محشر مگر کسی که دستورى داده باشد او را خدا و گفته باشد سخن درست [1232]. ﴿38﴾این روز متحقق است، پس هر که خواهد بگیرد به سوى پروردگار خود مرجع. ﴿39﴾هرآیینه ما ترسانیدیم شما را از عذاب نزدیک آینده، روزی که ببیند آدمى آنچه پیش فرستاده بود دو دست وى و بگوید کافر: اى کاش من خاک بودمى! . ﴿40﴾

تفسیر نور: سوره نبأ

تفسیر نور:
سوره نبأ آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ عَمَّ یَتَسَاءلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این مردم ) درباره چه چیز از یکدیگر می‌پرسند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَمَّ » : از چه چیز . این واژه ، مخفّف ( عَمَّا ) است که در اصل ( عَنْ مَا ) است . « یَتَسَآءَلُونَ » : از همدیگر می‌پرسند . وقتی که کفّار و مشرکان مکّه ، با مطالب و مباحث تازه‌ای ، از قبیل مبدأ و معاد و وحی و نبوّت و رستاخیز و حساب و کتاب قیامت ، و بهشت و دوزخ ، روبرو شدند ، گاهی از روی شکّ و تردید ، و گاهی از روی شوخی و مسخره ، پرسشهائی درباره آن مطالب از یکدیگر می‌کردند . در اینجا سؤال ایشان این بود که : واقعاً راست است که قیامت وجود دارد ؟‏

سوره نبأ آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از خبر بزرگ ( و مهمّ رستاخیز می‌پرسند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَبَإِ » : خبر مهمّ ( نگا : مائده‌ / 27 ، انعام‌ / 34 و 67 ، یونس‌ / 71 ) .‏

سوره نبأ آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن خبری که راجع بدان اختلاف دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُخْتَلِفُونَ » : اختلاف ورزندگان . دسته‌ای آن را می‌پذیرند ، و گروهی درباره آن گرفتار شکّ و تردیدند .‏

سوره نبأ آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا سَیَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَلاّ » : نه چنین است ! ( نگا : مریم‌ / 79 و 82 ، مؤمنون‌ / 100 ) . « سَیَعْلَمُونَ » : خواهند دانست . مراد بعد از مرگ است . چرا که انسان بعد از مرگ متوجّه احوال و اوضاع خود می‌گردد .‏

سوره نبأ آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ کَلَّا سَیَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏باز هم نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَلاّ » : تکرار برای تأکید است . « سَیَعْلَمُونَ » : مراد بعد از زنده شدن و سر برآوردن از گورها است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .‏

سوره نبأ آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَاداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ما زمین را جایگاه آماده‌ای ( برای زندگی شما انسانها ) نساخته‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِهَاداً » : جایگاه آماده . گاهواره . محلّ آسایش و آرامش ( نگا : بقره‌ / 206 ، آل‌عمران‌ / 12 و 197 ، اعراف‌ / 41 ) . مراد این است که زمین به گونه‌ای آفریده شده است که گهواره پرورش و بستر آسایش و جولانگاه کار و کوشش است .‏

سوره نبأ آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْجِبَالَ أَوْتَاداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آیا کوهها را میخهائی ( برای نگاهداری زمین در برابر فشار موادّ مذاب درونی ) ننموده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْتَاداً » : جمع وَتَد ، میخها ( نگا : ص‌ / 12 ، فجر / 10 ) . کوهها کیلومترها در دل زمین فرو رفته‌اند و در آنجا به هم پیوسته‌اند و همچون زرهی پوسته زمین را در برابر فشار ناشی از موادّ مذاب درونی ، و طوفانهای عظیم دریاها و اقیانوسها ، حفظ می‌کنند .‏

سوره نبأ آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَخَلَقْنَاکُمْ أَزْوَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شما را به صورت جفتهای ( نر و ماده ) نیافریده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَزْوَاجاً » : جمع زَوْج ، جفتها ( نگا : فاطر / 11 ، زخرف‌ / 12 ) . حال است .‏

سوره نبأ آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا نَوْمَکُمْ سُبَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خوابتان را مایه آرامش و آسایشتان نکرده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُبَاتاً » : آرامش و آسایش ( نگا : فرقان‌ / 47 ) . بعضی آن را به معنی مرگ گرفته‌اند ( نگا : جزء عمّ محمّد عبده ، أضواءالبیان ) . به این اعتبار که خدا هر شب و هر روز ، نمونه‌ای آشکار از مردن و زنده شدن را به انسانها نشان می‌دهد . خواب مردمان مرگ آنان ، و بیدار شدن ایشان رستاخیزشان است ( نگا : زمر / 42 ) .‏

سوره نبأ آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ لِبَاساً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شب را جامه و پوشش ننموده‌ایم‌ ؟ ( تا در خلوت شب ، دور از دیدگان مردمان آرامش و آسایش کنید ، و به تجدید قوا بپردازید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَعَلْنَا الَّیْلَ لِبَاساً » : ( نگا : فرقان‌ / 47 ) . پرده شب ، لباس و پوششی است بر اندام زمین . با فرو افتادن پرده ظلمت ، نور آفتاب برچیده می‌شود ، و فعّالیّتهای خسته‌کننده انسانها و حیوانها تعطیل می‌گردد .‏

سوره نبأ آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و روز را وقت تلاش و کوشش زندگی نکرده‌ایم‌ ؟ ( تا پس از تجدید قوا در شب ، در روز به کار و کسب بپردازید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَعَاشاً » : وقت زندگی . زمان خیزش و کوشش . حیات و زندگی . اسم زمان یا مصدر میمی عیش است که به زندگی ویژه آدمیان اطلاق می‌شود .‏

سوره نبأ آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَبَنَیْنَا فَوْقَکُمْ سَبْعاً شِدَاداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بالای سر شما هفت آسمان استوار نساخته‌ایم‌ ؟ ( و بر فراز فرش زمین ، خرگاه آسمان را برافراشته نکرده‌ایم‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبْعاً » : هفت . این عدد برای تکثیر است و اشاره به کُرات متعدّد آسمان و مجموعه‌های منظومه‌ها و کهکشانهای فراوان جهان هستی است که دارای ساختار استوار و بزرگی هستند . و یا بر تحدید دلالت دارد ، امّا آنچه ما از ستارگان می‌بینیم همه متعلّق به آسمان اوّل است و ماورای آن ، شش آسمان دیگر وجود دارد که از دسترس علم بشر بیرون و فراتر است ( نگا : صافّات‌ / 6 ، فصّلت‌ / 12 ) .‏

سوره نبأ آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا سِرَاجاً وَهَّاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چراغ درخشان و فروزانی را نیافریده‌ایم‌ ؟ ( تا در بزمگاه جهان محیط را برایتان روشن و گرم دارد ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَعَلْنَا » : آفریده‌ایم . جعل در اینجا به معنی خلق است ( نگا : اعراب القرآن درویش ) . « سِرَاجاً » : چراغ . « وَهَّاجاً » : درخشان . فروزان . مراد خورشید است .‏

سوره نبأ آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاء ثَجَّاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از ابرهای افشارنده ، آب فراوان ریزنده فرو نفرستاده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُعْصِرَاتِ » : جمع مُعْصِر ، ابرهائی که زمان باریدن آنها فرا رسیده باشد . گویا ابرها به هنگام تراکم ، سیستمی بر آنها حاکم می‌شود که خود را می‌فشارند و در نتیجه باران از آنها می‌بارد ( نگا : نمونه ) . « ثَجَّاجاً » : بسیار ریزنده و بارنده . پیاپی ریزان .‏

سوره نبأ آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ لِنُخْرِجَ بِهِ حَبّاً وَنَبَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا با آن برویانیم دانه‌ها و گیاهها را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَبّاً » : دانه‌های خوراکی . مراد خوراک انسان است . « نَبَاتاً » : گیاهان . مراد خوراک حیوان است .‏

سوره نبأ آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَنَّاتٍ أَلْفَافاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و باغهای درهم و انبوه را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلْفَافاً » : مفرد آن ( لَفّ ) یا ( لَفیف ) است ، و بعضی هم معتقدند که مفرد ندارد ، به معنی : انبوه ، درهم پیچیده ، سر در هم کشیده .‏

سوره نبأ آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ یَوْمَ الْفَصْلِ کَانَ مِیقَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏روز داوری ( خداوند جهان در بین مردمان ) و جدائی ( حق از باطل ، و حقائق از اوهام ، و مؤمنان از کافران ) ، وقت مقرّر ( رستاخیز همگان ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ الْفَصْلِ » : ( نگا : صافّات‌ / 21 ، دخان‌ / 40 ، مرسلات‌ / 13 و 14 و 38 ) . « مِیقَاتاً » : میعاد . وقت معیّن و مقرّر برای زنده شدن ( نگا : اعراف‌ / 142 و 187 ، شعراء / 38 ، واقعه‌ / 50 ) .‏

سوره نبأ آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان روزی که در صور دمیده می‌شود و شما گروه گروه و دسته دسته ( به سوی میدان محشر ) می‌آئید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ » : بدل از ( یَوْمَ الْفَصْلِ ) یا ( مِیقَاتاً ) است ، یا مفعولٌ‌به برای فعل محذوف ( أَعْنِی ) است . « الصُّورِ » : بوق . شیپور . آنچه در این آیه آمده است اشاره به دمیدن در صُور برای دومین بار است که نفخه حیات مجدّد و رستاخیز مردگان است . « أَفْوَاجاً » : جمع فَوْج ، گروهها و دسته‌ها . قیامت ، موضعها و موقعیّتهای گوناگونی دارد . در جائی مردم گروه گروه همراه با پیشوایان خود رهسپار میدان محشر می‌گردند ( نگا : اسراء / 71 ) و در جائی هرکدام همراه با یک نفر مأمور و یک گواه در پای دادگاه عدل الهی حاضر می‌شوند ( نگا : مریم‌ / 95 ، ق / 21 ) .‏

سوره نبأ آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَفُتِحَتِ السَّمَاء فَکَانَتْ أَبْوَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آسمان باز و گشوده می‌گردد و به درها و دروازه‌ها تبدیل می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فُتِحَتْ » : باز گردید . گشوده شد . ذکر فعل به صورت ماضی برای تحقّق است . مراد از باز شدن آسمان ، اشاره به متلاشی شدن کرات آسمانی است که آن اندازه در آنها شکافها ایجاد می‌گردد که گوئی سرتاسر آن تبدیل به درها و دروازه‌هائی شده است ( نگا : انشقاق / 1 ، انفطار / 1 ) . به تعبیر دیگر ، در آن روز نظم کائنات بهم می‌خورد و کرات ما به کرات دیگری تغییر شکل می‌دهند ( نگا : ابراهیم‌ / 48 ) . شاید اشاره به این هم باشد که در چنین روزی ، دروازه‌های عالم بالا باز و وسائل پرواز انسانها آماده و آسان می‌گردد و گذرگاههای بهشت و دوزخ نمایان ، و درهای بهشت و دوزخ به روی مردمان باز و گشوده می‌گردد ، و درها و دروازه‌هائی جز درها و دروازه‌های این دو مکان برای آدمیزادگان وجود ندارد ( نگا : زمر / 71 و 72 و 73 ، رعد / 23 ، نحل‌ / 29 ، ص‌ / 50 ) .‏

سوره نبأ آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَسُیِّرَتِ الْجِبَالُ فَکَانَتْ سَرَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کوهها به حرکت انداخته می‌شوند ( و روان می‌گردند و در فضا به شکل غباری در می‌آیند ) و یک سراب بزرگی را تشکیل می‌دهند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَرَاباً » : سراب . آب‌نما که به سبب شکست نور پیدا و جلوه‌گر می‌شود ( نگا : نور / 39 ) .‏

سوره نبأ آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ جَهَنَّمَ کَانَتْ مِرْصَاداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏دوزخ کمینگاه بزرگی است ( و در انتظار نخجیرهای گریزان از فرمان یزدان ، و ورودشان به کام خود است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِرْصَاداً » : کمینگاه . جایگاهی که در آن فرشتگان مأمورِ عذاب ، آمدن دوزخیان را می‌پایند . این واژه می‌تواند اسم مکان باشد که معنی آن گذشت ، و می‌تواند صیغه مبالغه یا صفت مشبّهه باشد ( نگا : روح‌المعانی ) . در این صورت معنی چنین است : دوزخ در کمین دوزخیان است . برخی هم به معنی گذرگاه دانسته و گفته‌اند : دوزخ گذرگاه همگان است .‏

سوره نبأ آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ لِلْطَّاغِینَ مَآباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرجع و مأوای سرکشان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَئَاباً » : محلّ بازگشت . مأوی ( نگا : آل‌عمران‌ / 14 ، رعد / 29 ، ص‌ / 40 و 49 و 55 ) .‏

سوره نبأ آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ لَابِثِینَ فِیهَا أَحْقَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزگاران متوالی بیکران ، در آن می‌مانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لابِثِینَ » : ماندگاران . حال است . « أَحْقَاباً » : جمع حُقُب ، و آن هم جمع حِقْبَة است ، به معنی مدّت زمان نامحدود ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . روزگاران پیاپی و بی‌نهایت ( نگا : روح‌القرآن ، جزء عمّ محمّد عبده ، قاسمی ، روح‌البیان ) . سالهای سال . مفعولٌ‌فیه است .‏

سوره نبأ آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ لَّا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرْداً وَلَا شَرَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا نه ( هوای ) خنکی می‌چشند ، و نه نوشیدنی گوارائی می‌نوشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَرْداً » : سرد . خنک . مراد باد و هوای خنک است ( نگا : روح‌القرآن ، المصحف‌المیسّر ، المنتخب ) . « شَرَاباً » : نوشیدنی گوارا مراد است .‏

سوره نبأ آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا حَمِیماً وَغَسَّاقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ولیکن آب جوشان و سوزان ، و زردابه و خونابه ( زخم دوزخیان ) را می‌نوشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ » : لیکن . مگر . استثناء می‌تواند منقطع یا متّصل باشد . « حَمِیماً » : آب بسیار داغ ( نگا : انعام‌ / 70 ، یونس‌ / 4 ، حجّ‌ / 19 ) . « غَسَّاقاً » : خونابه . چرک زخم ( نگا : ص‌ / 57 ) .‏

سوره نبأ آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ جَزَاء وِفَاقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این ) کیفری است مناسب و موافق ( با اعمال آنان . ایشان در دنیا از فرمان خدا سرکشی کردند ، دلهای ستمدیدگان را سوزاندند ، جانشان را به آتش کشیدند ، و با ظلم و زر و زور خود بر کسی رحم ننمودند ، هم اینک سزاوار است که در دوزخ کیفرشان چنان و نوشابه‌هایشان چنین باشد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَزَآءً » : مجازات . کیفر . مفعول مطلق فعل محذوف ( جُوزُوا ) است . « وِفَاقاً » : موافق و سازگار . مصدر است و در معنی اسم فاعل .‏

سوره نبأ آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمْ کَانُوا لَا یَرْجُونَ حِسَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این بدان خاطر است که ایشان توقّع بازپرسی و حسابرسی نداشتند ( و معتقد به رستاخیز و دادگاهیِ آخرت و سزا و جزای نیکان و بدان نبودند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَانُوا لا یَرْجُونَ » : امیدوار نبودند و انتظار نمی‌کشیدند . « حِسَاباً » : محاسبه و حسابرسی .‏

سوره نبأ آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا کِذَّاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان ، آیه‌های ما را به کلّی تکذیب می‌کردند ، و کاملاً دروغ می‌انگاشتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِذَّاباً » : سخت تکذیب کردن . ستیزه‌جویانه دروغ پنداشتن . مصدر باب تفعیل است ، همچون فِسّار ( نگا : کشّاف ) و قِصّار و خِرّاق ( نگا : معانی‌القرآن ) .‏

سوره نبأ آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ کِتَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما همه چیزها را کاملاً شمارش نموده‌ایم و با دقّت ثبت و ضبط کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَحْصَیْنَاهُ » : آن را شمارش کرده‌ایم . آن را سرشماری نموده‌ایم . « کِتَاباً » : نگاشتن . نوشتن . نوشته . در اینجا مفعول مطلق و در معنی ( إِحصاء ) یعنی سرشماری کردن است . یا این که واژه کتاب به معنی مکتوب است و حال بشمار است . در این صورت معنی آیه چنین می‌گردد : ما همه چیزها را در حالی که ثبت و ضبط شده‌اند ، شمارش کرده‌ایم ( نگا : کهف‌ / 49 ، یونس‌ / 21 ، یس‌ / 12 ، قمر / 52 و 53 ) .‏

سوره نبأ آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ فَذُوقُوا فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلَّا عَذَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس بچشید ! ما هرگز چیزی جز عذاب و درد و رنج ، برایتان نمی‌افزائیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذُوقُوا » : بچشید . این جمله ، جنبه تهدید و تحقیر دارد ، و بیانگر خشم تکان‌دهنده ذوالجلال است . « فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلاّ عَذَاباً » : این آیه و آیه‌های بسیار دیگری بیان می‌دارند که دوزخیان همیشه بر عذابشان افزوده می‌گردد و شکنجه و دردشان فزونی می‌گیرد ، و کمی و کاستی پیدا نمی‌کند ( نگا : نحل‌ / 85 و 88 ، اسراء / 97 ، هود / 20 ، فرقان‌ / 69 . بقره‌ / 86 و 162 ، آل‌عمران‌ / 88 ، فاطر / 36 ) .‏

سوره نبأ آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ مَفَازاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً پرهیزگاران ، رستگاری ( از دوزخ ) و دستیابی ( به بهشت ) بهره ایشان می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَفَازاً » : نجات و رستگاری از دوزخ . دستیابی به بهشت . مصدر میمی ، و یا اسم مکان است و به معنی کامگاه .‏

سوره نبأ آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ حَدَائِقَ وَأَعْنَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏باغهای سرسبز ، و انواع رزها ( بهره ایشان می‌گردد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَدَآئِقَ » : جمع حَدِیقَة ، باغها ( نگا : نمل‌ / 60 ) . بدل است « أَعْنَاباً » : جمع عِنَب ، انگورها . رزها . ذکر آن به خاطر اهمّیّت ویژه‌ای است که دارد .‏

سوره نبأ آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَوَاعِبَ أَتْرَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و دختران نوجوان نارپستان همسنّ و سال .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَوَاعِبَ » : جمع کاعِب ، دختران نارپستان . دخترانی که تازه پستانهایشان برآمده است و از کعب ، یعنی پاشنه پا بزرگتر نگشته است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . « أَتْرَاباً » : جمع تِرْب ، همسال . همسنّ .‏

سوره نبأ آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَأْساً دِهَاقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و جام پر از شراب .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَأْساً » : جام شراب ( نگا : صافّات‌ / 45 ، طور / 23 ، واقعه‌ / 18 ، انسان‌ / 5 و 17 ) . « دِهَاقاً » : لبریز . مالامال . پر .‏

سوره نبأ آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ لَّا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْواً وَلَا کِذَّاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏بهشتیان در آنجا نه سخن پوچ و بیهوده‌ای می‌شنوند ، و نه دروغگوئی و دروغگو نامیدنی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَغْواً » : سخنان پوچ و یاوه ( نگا : مؤمنون‌ / 3 ، فرقان‌ / 72 ، قصص‌ / 55 ) . « کِذَّاباً » : دروغ . دروغگو نامیدن و یکدیگر را تکذیب کردن ( نگا : روح‌البیان ) . مصدر باب تفعیل است ( نگا : نبأ / 28 ) .‏

سوره نبأ آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ جَزَاء مِّن رَّبِّکَ عَطَاء حِسَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این پاداش پروردگار تو است و عطیّه بسنده‌ای ( برای برآورد خواستها و آرزوهای بهشتیان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَزَآءً » : مفعول مطلق است . « عَطَآءً » : عطیّه و تفضّل الهی . بدل از ( جَزَآءً ) است . « حِسَاباً » : کافی و وافی . بسنده . یعنی نعمتها و عطیّه‌های خداوندی آن اندازه به بهشتیان می‌رسد که خواهند گفت : ما را بس ! مصدر است و در معنی اسم فاعل ، یعنی مُحاسِب . بدین معنی که بهشتیان را به گفتن : ( حَسْبُنَا ) می‌کشاند . صفت ( عَطَآءً ) است .‏

سوره نبأ آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا الرحْمَنِ لَا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگار مهربان آسمانها و زمین و همه چیزهائی که در میان آنها قرار دارد . هیچ کسی توان گفتن و یارای آغاز سخن با او را ندارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَبِّ » : بدل از ( رَبِّ ) آیه پیشین است . « الرَّحْمنِ » : بسیار مهربان . صفت یا بدل ( رَبِّ ) است . « لا یَمْلِکُونَ » : توان ندارند . نمی‌توانند . مرجع ضمیر فاعلی ، اهل آسمانها و زمین و سراسر کائنات است . « مِنْهُ » : بیان ( خِطَاباً ) و بر آن مقدّم است و جنبه تأکید دارد . در معنی چنین است : لا یَمْلِکُونَ أَن یُخَاطِبُوهُ . « خِطَاباً » : مخاطب قرار دادن . زبان به سخن گشودن . گفتگو کردن .‏

سوره نبأ آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِکَةُ صَفّاً لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرحْمَنُ وَقَالَ صَوَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روزی که جبرئیل و فرشتگان به صف می‌ایستند ، و هیچ کدام زبان به سخن نمی‌گشایند ، مگر کسی که خداوند مهربان بدو اجازه دهد و او نیز سخن راست و درست بگوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه ( لا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً ) است . « الرُّوحُ » : جبرئیل ( نگا : شعراء / 193 ، معارج‌ / 4 ، قدر / 4 ) . « صَفّاً » : صف‌زدگان . حال است و به معنی مُصْطَفّینَ است .‏

سوره نبأ آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ ذَلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ مَآباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن روز واقعیّت دارد ( و حتمی و قطعی است‌ ؛ نه پندار و خیال و داستان و افسانه ) . پس هرکس که بخواهد می‌تواند به سوی پروردگارش برگردد و ( راه رضای خدا و خوشبختی را در پیش گیرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ » : آن ، روز راستینی است . آن روز ، واقعیّت و حقیقت دارد . ( ذلِکَ ) مبتدا و ( الْیَوْمُ ) بدل ، و ( الْحَقُّ ) خبر است . یا این که ( الْیَوْمُ ) خبر است و ( الْحَقُّ ) صفت آن است . « مَئَاباً » : محلّ بازگشت . برگشتن . راه . با توجّه به معنی دوم ، مفهوم آیه چنین می‌شود : پس هرکس که بخواهد می‌تواند به سوی پروردگارش راه در پیش گیرد .‏

سوره نبأ آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَنذَرْنَاکُمْ عَذَاباً قَرِیباً یَوْمَ یَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ وَیَقُولُ الْکَافِرُ یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما شما را از عذاب نزدیکی بیم می‌دهیم ( که رخ می‌دهد در ) آن روزی که انسان همه کارهائی را که کرده است می‌بیند ، و انسان کافر فریاد برمی‌آورد : کاش من خاک می‌بودم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه برای ( عَذَاباً ) است . « یَنظُرُ » : می‌نگرد . می‌بیند . « مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ » : ( نگا : بقره‌ / 95 ، آل‌عمران‌ / 182 ، نساء / 62 ) . « یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَاباً » : کاش من خاک می‌بودم ! یعنی شخص کافر از مشاهده این همه عذاب و هول و هراس ، آرزو می‌کند که کاش از آغاز زاده نمی‌شدم و از مرحله خاک فراتر نمی‌رفتم ! یا این که می‌گوید : ای کاش ! بعد از آن که زادم و انسان شدم و مُردَم ، هرگز پس از مردن و خاک شدن ، زنده‌شدنی در میان نمی‌بود ، و آن گونه که خودم در دنیا معتقد بودم که رستاخیزی در میان نیست ، همچنان می‌بود !‏