سوره الحجر

سورة الحجر - سورة 15 - عدد آیاتها 99

بسم الله الرحمن الرحیم

به نام الله بخشندة مهربان

1. الرَ تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ وَقُرْآنٍ مُّبِینٍ

   الر (الف. لام. را) این آیات کتاب و قرآن روشنگر است. ﴿1﴾

2. رُّبَمَا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَوْ کَانُواْ مُسْلِمِینَ چه بسا کسانی‌که کافر شدند دوست دارند (و آرزو می‌کنند) که ای کاش مسلمان بودند. ﴿2﴾

3. ذَرْهُمْ یَأْکُلُواْ وَیَتَمَتَّعُواْ وَیُلْهِهِمُ الأَمَلُ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ بگذار آن‌ها بخورند، و بهره گیرند، و آرزوها (ی دراز) سرگرم (و غافل) شان سازد، پس بزودی خواهند دانست. ﴿3﴾

4. وَمَا أَهْلَکْنَا مِن قَرْیَةٍ إِلاَّ وَلَهَا کِتَابٌ مَّعْلُومٌ و ما (اهل) هیچ دیار (و شهر) ی را هلاک نکردیم؛ مگر اینکه (مهلت و) اجلی معین (و معلوم) داشت. ﴿4﴾

5. مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا یَسْتَأْخِرُونَ هیچ امتی بر اجل خود پیش نمی‌گیرد، و از آن عقب نخواهد افتاد. ﴿5﴾

6. وَقَالُواْ یَا أَیُّهَا الَّذِی نُزِّلَ عَلَیْهِ الذِّکْرُ إِنَّکَ لَمَجْنُونٌ و (کافران) گفتند: «ای کسی‌که قرآن بر تو نازل شده است، بی‌تردید تو دیوانه‌ای! ﴿6﴾

7. لَّوْ مَا تَأْتِینَا بِالْمَلائِکَةِ إِن کُنتَ مِنَ الصَّادِقِینَ اگر از راستگویانی چرا فرشتگان را برای ما نمی‌آوری؟». ﴿7﴾

8. مَا نُنَزِّلُ الْمَلائِکَةَ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَمَا کَانُواْ إِذًا مُّنظَرِینَ ما فرشتگان را جز به حق نازل نمی‌کنیم، و (هر گاه نازل شوند) آنگاه به آن‌ها مهلت داده نمی‌شود، (و کارشان یکسره می‌شود). ﴿8﴾

9. إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ همانا ما قرآن را نازل کردیم و قطعاً ما نگهبان آن هستیم. ﴿9﴾

10. وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ فِی شِیَعِ الأَوَّلِینَ و یقیناً ما پیش از تو (پیامبرانی) در (میان) گروها (و امت‌ها) ی نخستین فرستاده‌ایم. ﴿10﴾

11. وَمَا یَأْتِیهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ کَانُواْ بِهِ یَسْتَهْزِؤُونَ هیچ پیامبری به (سوی) آن‌ها نمی‌آمد مگر آن که مسخره‌اش می‌کردند. ﴿11﴾

12. کَذَلِکَ نَسْلُکُهُ فِی قُلُوبِ الْمُجْرِمِینَ این چنین آن (تکذیب و استهزاء) را در دل‌های  مجرمان راه می‌دهیم. ﴿12﴾

13. لاَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَقَدْ خَلَتْ سُنَّةُ الأَوَّلِینَ آن‌ها به آن (قرآن) ایمان نمی‌آورند، و به راستی سنت (و روش) پیشینیان (نیز چنین) گذشته است. ﴿13﴾

14. وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَیْهِم بَابًا مِّنَ السَّمَاء فَظَلُّواْ فِیهِ یَعْرُجُونَ و اگر دری از آسمان به روی آن‌ها بگشاییم که پیوسته در آن بالا روند، ﴿14﴾

15. لَقَالُواْ إِنَّمَا سُکِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَّسْحُورُونَ باز هم می‌گویند: «یقیناً ما را چشم بندی کرده‌اند، بلکه ما گروهی سحر شده‌ایم!». ﴿15﴾

16. وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِی السَّمَاء بُرُوجًا وَزَیَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِینَ و به راستی ما در آسمان برج‌هایی قرار دادیم، و آن‌ها را برای بینندگان آراستیم. ﴿16﴾

17. وَحَفِظْنَاهَا مِن کُلِّ شَیْطَانٍ رَّجِیمٍ و آن را از هر شیطان رانده شده‌ای حفظ کردیم. ﴿17﴾

18. إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُّبِینٌ مگر آن کسی‌که دزدانه گوش فرا دهد، پس (در آن صورت) شهابی آشکار دنبالش کند. ﴿18﴾

19. وَالأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَیْنَا فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنبَتْنَا فِیهَا مِن کُلِّ شَیْءٍ مَّوْزُونٍ و زمین را گستردیم، و در آن کوه‌های استواری افکندیم، و از هر چیز سنجیده (و مناسب) در آن رویاندیم. ﴿19﴾

20. وَجَعَلْنَا لَکُمْ فِیهَا مَعَایِشَ وَمَن لَّسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِینَ و برای شما (انواع) وسایل زندگی، و (همچنین برای) کسانی‌که روزی دهنده‌ی آن‌ها نیستید، در آن قرار دادیم. ﴿20﴾

21. وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ و هیچ چیز نیست مگر آنکه گنجینه‌هایش نزد ماست، و ما جز به‌اندازه‌ای معین آن را نازل نمی‌کنیم. ﴿21﴾

22. وَأَرْسَلْنَا الرِّیَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاء مَاء فَأَسْقَیْنَاکُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِینَ و ما بادها را بارور کننده‌ی (ابرها و گیاهان) فرستادیم، پس از آسمان‌ها آبی نازل کردیم و با آن (آب) شما را سیراب ساختیم، در حالی‌که شما خازن (و نگهدارنده‌ی) آن نیستید. ﴿22﴾

23. وَإِنَّا لَنَحْنُ نُحْیِی وَنُمِیتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ و یقیناً ماییم که زنده می‌کنیم و می‌میرانیم، و ما وارث (همه‌ی جهانیان) هستیم. ﴿23﴾

24. وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِینَ مِنکُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِینَ و به یقین (حال) گذشتگان شما را دانسته‌ایم، و به یقین (حال) آیندگان را (هم به خوبی) دانسته‌ایم. ﴿24﴾

25. وَإِنَّ رَبَّکَ هُوَ یَحْشُرُهُمْ إِنَّهُ حَکِیمٌ عَلِیمٌ و (ای پیامبر!) بی‌گمان پروردگار تو، (همه‌ی) آن‌ها را (در قیامت) محشور می‌کند، همانا او حکیم داناست. ﴿25﴾

26. وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ و به راستی ما انسان را از گِل خشکیده‌ای، که از گِل بویناک تیره‌ای (گرفته شده) بود آفریدیم. ﴿26﴾

27. وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُومِ و جن را پیش از آن از آتش سوزان آفریدیم. ﴿27﴾

28. وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ و (به یاد آور) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: «همانا من آفریننده‌ی بشری از گِل خشکیده‌ای که از گِل بویناک تیره‌ای (گرفته شده)، هستم. ﴿28﴾

29. فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِینَ پس چون (او را آفریدم  و) به او سامان دادم، و از روح خود در آن دمیدم، (همگی) برای او سجده کنید». ﴿29﴾

30. فَسَجَدَ الْمَلائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ پس همه‌ی فرشتگان با همدیگر سجده کردند. ﴿31﴾

31. إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَى أَن یَکُونَ مَعَ السَّاجِدِینَ جز ابلیس، که سر پیچی کرد از آنکه با سجده‌کنندگان باشد. ﴿31﴾

32. قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا لَکَ أَلاَّ تَکُونَ مَعَ السَّاجِدِینَ (الله) فرمود: «ای ابلیس! تو را چه شده که با سجده‌کنندگان (همراه) نیستی؟!» ﴿32﴾

33. قَالَ لَمْ أَکُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ گفت: «من هرگز برای بشری که او را از گِل خشکیده‌ای که از گِل بویناک تیره‌ای (گرفته شده) آفریده‌ای، سجده نخواهم کرد». ﴿33﴾

34. قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ (الله) فرمود: «از آن (بهشت) بیرون شو، بی‌گمان تو رانده شده‌ای، ﴿34﴾

35. وَإِنَّ عَلَیْکَ اللَّعْنَةَ إِلَى یَوْمِ الدِّینِ و همانا تا روز قیامت بر تو لعنت خواهد بود». ﴿35﴾

36. قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِی إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ (ابلیس) گفت: «پروردگارا! مرا تا روزی‌که (مردم) برانگیخته می‌شوند مهلت ده». ﴿36﴾

37. قَالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنظَرِینَ (الله) فرمود: «یقیناً تو از مهلت یافتگانی، ﴿37﴾

38. إِلَى یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ تا (آن) روز وقت مقرر (و معین شده)». ﴿38﴾

39. قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الأَرْضِ وَلأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ گفت: «پروردگارا! به سبب اینکه مرا گمراه ساختی، قطعاً من (گناه و بدی‌ها) در زمین در نظرشان زینت می‌دهم، و همگی آن‌ها را گمراه خواهم کرد، ﴿39﴾

40. إِلاَّ عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ مگر بندگان مخلص تو را از (میان) آن‌ها ». ﴿40﴾

41. قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ (الله) فرمود: «این (اخلاص) راه مستقیم است که به من می‌رسد. ﴿41﴾

42. إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغَاوِینَ یقیناً تو را بر بندگانم تسلطی نیست، مگر (بر آن) گمراهانی که از تو پیروی می‌کنند. ﴿42﴾

43. وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ و بی‌گمان جهنم میعادگاه برای همه‌ی آن‌هاست. ﴿43﴾

44. لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِّکُلِّ بَابٍ مِّنْهُمْ جُزْءٌ مَّقْسُومٌ برای آن هفت در هست، برای هر دری گروهی از آن‌ها تقسیم (و معین) شده‌اند». ﴿44﴾

45. إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ یقیناً پرهیزگاران در باغ‌ها (ی بهشت) و در (کنار) چشمه‌ها هستند. ﴿45﴾

46. ادْخُلُوهَا بِسَلامٍ آمِنِینَ (به آن‌ها گفته می‌شود:) به سلامت و ایمنی به آن (باغ‌ها) وارد شوید. ﴿46﴾

47. وَنَزَعْنَا مَا فِی صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَانًا عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِینَ آنچه در دل‌های شان  از کینه (و حسد) بود، بیرون کشیدیم، برادرانه بر تخت‌ها رو بروی یکدیگر قرار دارند. ﴿47﴾

48. لاَ یَمَسُّهُمْ فِیهَا نَصَبٌ وَمَا هُم مِّنْهَا بِمُخْرَجِینَ در آنجا هیچ خستگی و رنجی به آن‌ها نمی‌رسد، و هیچ گاه از آنجا بیرون‌شان نرانند. ﴿48﴾

49. نَبِّىءْ عِبَادِی أَنِّی أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِیمُ (ای پیامبر!) بندگانم را خبر ده که یقیناً من آمرزنده‌ی مهربانم. ﴿49﴾

50. وَأَنَّ عَذَابِی هُوَ الْعَذَابُ الأَلِیمَ و آنکه عذاب من همان عذاب دردناک است! ﴿50﴾

51. وَنَبِّئْهُمْ عَن ضَیْفِ إِبْرَاهِیمَ و آن‌ها را از مهمانان ابراهیم خبر ده. ﴿51﴾

52. إِذْ دَخَلُواْ عَلَیْهِ فَقَالُواْ سَلامًا قَالَ إِنَّا مِنکُمْ وَجِلُونَ چون بر او وارد شدند، و سلام گفتند. (ابراهیم) گفت: «همانا ما از شما می‌ترسیم» ﴿52﴾

53. قَالُواْ لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُکَ بِغُلامٍ عَلِیمٍ گفتند: «نترس، بی‌گمان ما تو را به پسری دانا بشارت می‌دهیم» ﴿53﴾

54. قَالَ أَبَشَّرْتُمُونِی عَلَى أَن مَّسَّنِیَ الْکِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ (ابراهیم) گفت: «آیا به من (این) بشارت می‌دهید با اینکه پیری به من رسیده است؟ پس به چه چیز بشارت می‌دهید؟!». ﴿54﴾

55. قَالُواْ بَشَّرْنَاکَ بِالْحَقِّ فَلاَ تَکُن مِّنَ الْقَانِطِینَ گفتند: «تو را به حق بشارت دادیم، پس از نا امیدان نباش». ﴿55﴾

56. قَالَ وَمَن یَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّالُّونَ (ابراهیم) گفت: «و چه کسی جز گمراهان از رحمت پروردگارش نا امید می‌شود؟!». ﴿56﴾

57. قَالَ فَمَا خَطْبُکُمْ أَیُّهَا الْمُرْسَلُونَ (آنگاه) گفت: «پس ای فرستادگان (الله) مقصود شما چیست؟». ﴿57﴾

58. قَالُواْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ گفتند: «همانا ما به سوی قوم گنهکار فرستاده شده‌ایم (تا آن‌ها را هلاک کنیم). ﴿58﴾

59. إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِینَ جز خاندان لوط که ما حتماً همه‌ی آن‌ها را نجات خواهیم داد. ﴿59﴾

60. إِلاَّ امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِینَ مگر همسر او که مقدر داشتیم او قطعاً از بازماندگان (و هلاکت شوندگان) باشد». ﴿60﴾

61. فَلَمَّا جَاءَ آلَ لُوطٍ الْمُرْسَلُونَ پس هنگامی‌که فرستادگان (الله) نزد خاندان لوط آمدند. ﴿61﴾

62. قَالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ مُّنکَرُونَ (لوط) گفت: «همانا شما گروهی نا شناس هستید!» ﴿62﴾

63. قَالُواْ بَلْ جِئْنَاکَ بِمَا کَانُواْ فِیهِ یَمْتَرُونَ (فرشتگان) گفتند: «بلکه، ما (همان) چیزی را برای تو آورده‌ایم که آن‌ها در آن تردید داشتند. ﴿63﴾

64. وَأَتَیْنَاکَ بِالْحَقِّ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ و ما حق را برای تو آورده‌ایم، و ما قطعاً راستگویانیم. ﴿64﴾

65. فَأَسْرِ بِأَهْلِکَ بِقِطْعٍ مِّنَ اللَّیْلِ وَاتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ وَلاَ یَلْتَفِتْ مِنکُمْ أَحَدٌ وَامْضُواْ حَیْثُ تُؤْمَرُونَ پس پاسی از شب گذشته خانواده ات را با خود بردار، (و از این جا) ببر، و (خودت) به دنبال آن‌ها برو، و کسی از شما پشت سرش ننگرد، و به آن جایی که فرمان یافته‌اید بروید. ﴿65﴾

66. وَقَضَیْنَا إِلَیْهِ ذَلِکَ الأَمْرَ أَنَّ دَابِرَ هَؤُلاء مَقْطُوعٌ مُّصْبِحِینَ و ما این امر را به او (= لوط) وحی کردیم که همانا صبحگاهان همه‌ی آن‌ها ریشه کن خواهند شد. ﴿66﴾

67. وَجَاءَ أَهْلُ الْمَدِینَةِ یَسْتَبْشِرُونَ و اهل شهر شادی کنان (به طرف خانه‌ی لوط) آمدند. ﴿67﴾

68. قَالَ إِنَّ هَؤُلاء ضَیْفِی فَلاَ تَفْضَحُونِ (لوط) گفت: «به راستی این‌ها  مهمانان من هستند، پس مرا رسوا (و شرمنده) نکنید، ﴿68﴾

69. وَاتَّقُوا اللَّهَ وَلاَ تُخْزُونِ و از الله بترسید و مرا خوار نسازید». ﴿69﴾

70. قَالُوا أَوَلَمْ نَنْهَکَ عَنِ الْعَالَمِینَ (آن‌ها)  گفتند: «مگر ما تو را از (مهمانی و حمایت) مردمان نهی نکرده بودیم؟!» ﴿70﴾

71. قَالَ هَؤُلاء بَنَاتِی إِن کُنتُمْ فَاعِلِینَ (لوط) گفت: «این‌ها  دختران (قوم) من هستند، (با آن‌ها ازدواج کنید) اگر انجام دهنده‌ی کاری (مشروع) هستید». ﴿71﴾

72. لَعَمْرُکَ إِنَّهُمْ لَفِی سَکْرَتِهِمْ یَعْمَهُونَ سوگند به جان تو (ای پیامبر) که آن‌ها در مستی خود سر گردانند. ﴿72﴾

73. فَأَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ مُشْرِقِینَ پس هنگام طلوع آفتاب صیحه (= بانگ مرگبار) آن‌ها را فرو گرفت. ﴿73﴾

74. فَجَعَلْنَا عَالِیَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَیْهِمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّیلٍ آنگاه بالای آن (آبادی‌ها) را پایین قرار دادیم. (و زیر رو کردیم) و بر (سر) آنان سنگ‌های از سنگ گل بارانیدیم. ﴿74﴾

75. إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِینَ بی‌گمان در این (سر گذشت) نشانه‌های برای هوشیاران است. ﴿75﴾

76. وَإِنَّهَا لَبِسَبِیلٍ مُّقِیمٍ و همانا آن (شهرهای ویرانه) بر سر راه (کاروانیان) پا برجاست. ﴿76﴾

77. إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّلْمُؤْمِنِینَ بی‌گمان در این نشانه‌ای برای مؤمنان است. ﴿77﴾

78. وَإِن کَانَ أَصْحَابُ الأَیْکَةِ لَظَالِمِینَ و بی‌شک اصحاب أیکه (= قوم شعیب) ستمکار بودند. ﴿78﴾

79. فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبِینٍ پس (ما) از آن‌ها انتقام گرفتیم، و (شهرهای ویرانه شده) این دو (قوم) بر سر راه آشکار است. ﴿79﴾

80. وَلَقَدْ کَذَّبَ أَصْحَابُ الحِجْرِ الْمُرْسَلِینَ و به راستی اصحاب حجر (= قوم ثمود) پیامبران را تکذیب کردند. ﴿80﴾

81. وَآتَیْنَاهُمْ آیَاتِنَا فَکَانُواْ عَنْهَا مُعْرِضِینَ و (ما) آیات خود را به آن‌ها دادیم، پس آن‌ها از آنان روی گردان بودند. ﴿81﴾

82. وَکَانُواْ یَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا آمِنِینَ آن‌ها با خاطری مطمئن و آسوده از کوه‌ها خانه‌هایی (برای خود) می‌تراشیدند. ﴿82﴾

83. فَأَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ مُصْبِحِینَ پس صبحگاهان صیحه (= بانگ مرگبار) آن‌ها را فرو گرفت. ﴿83﴾

84. فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا کَانُواْ یَکْسِبُونَ و آنچه را به دست آورده بودند (عذاب الهی را) از آن‌ها دفع نکرد. ﴿84﴾

85. وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لآتِیَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ و (ما) آسمان‌ها و زمین و آنچه را که میان آن دو است، جز به حق نیافریدیم، و قیامت قطعاً خواهد آمد، پس (ای پیامبر) بطرز شایسته‌ای گذشت کن (و از آن‌ها صرف نظر فرما) ﴿85﴾

86. إِنَّ رَبَّکَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِیمُ بی‌گمان پروردگار تو، همان آفریننده‌ی داناست. ﴿86﴾

87. وَلَقَدْ آتَیْنَاکَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِی وَالْقُرْآنَ الْعَظِیمَ و به راستی (ما) به تو سبع المثانی (= سوره‌ی فاتحه) و قرآن عظیم دادیم. ﴿87﴾

88. لاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ (پس) هرگز چشم خود را به (سوی) آنچه (از نعمت‌ها و متاع دنیوی) که گروه‌هایی از آنان را از آن بهرمند ساخته‌ایم، نیندوز، و بر آن‌ها غمگین نباش، و بال (شفقت) خود را برای مؤمنان فرود آر (و نسبت به آن‌ها فروتن باش). ﴿88﴾

89. وَقُلْ إِنِّی أَنَا النَّذِیرُ الْمُبِینُ و بگو: «همانا من هشدار دهنده‌ی آشکارم». ﴿89﴾

90. کَمَا أَنزَلْنَا عَلَى المُقْتَسِمِینَ (و آن‌ها را از عذابی بترسان) همان‌گونه که بر تقسیم‌کنندگان (آیات الهی) نازل کردیم. ﴿90﴾

91. الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ (همان) کسانی‌که قرآن را تقسیم (و بخش، بخش) کردند. ﴿91﴾

92. فَوَرَبِّکَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ پس سوگند به پروردگارت، قطعاً (در قیامت) از همه آن‌ها سوال خواهیم کرد. ﴿92﴾

93. عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ از آنچه می‌کردند. ﴿93﴾

94. فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ پس (ای پیامبر!) به آنچه مأمور شده‌ای آشکارا ابلاغ کن، و از مشرکان روی بگردان. ﴿94﴾

95. إِنَّا کَفَیْنَاکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ بی‌گمان ما (شر) مسخره کنندگان را از تو دفع خواهیم کرد. ﴿95﴾

96. الَّذِینَ یَجْعَلُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ کسانی‌که معبود دیگری با الله قرار می‌دهند، پس بزودی خواهند دانست. ﴿96﴾

97. وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِمَا یَقُولُونَ و به راستی ما می‌دانیم که سینه تو (ای پیامبر) از آنچه آن‌ها می‌گویند تنگ می‌شود (و تو را آزرده و نا راحت می‌کند). ﴿97﴾

98. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَکُن مِّنَ السَّاجِدِینَ پس به ستایش پروردگارت تسبیح گوی و از سجده کنندگان باش. ﴿98﴾

99. وَاعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّى یَأْتِیَکَ الْیَقِینُ و پروردگارت را عبادت کن تا هنگامی‌که یقین (= مرگ) به سراغت آید. ﴿99﴾

سورة حجر

سوره حجر

سُورَةُ الحِجۡرِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ الٓرۚ تِلۡکَ ءَایَٰتُ ٱلۡکِتَٰبِ وَقُرۡءَانٖ مُّبِینٖ ١ رُّبَمَا یَوَدُّ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ لَوۡ کَانُواْ مُسۡلِمِینَ ٢ ذَرۡهُمۡ یَأۡکُلُواْ وَیَتَمَتَّعُواْ وَیُلۡهِهِمُ ٱلۡأَمَلُۖ فَسَوۡفَ یَعۡلَمُونَ ٣ وَمَآ أَهۡلَکۡنَا مِن قَرۡیَةٍ إِلَّا وَلَهَا کِتَابٞ مَّعۡلُومٞ ٤ مَّا تَسۡبِقُ مِنۡ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا یَسۡتَ‍ٔۡخِرُونَ ٥ وَقَالُواْ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِی نُزِّلَ عَلَیۡهِ ٱلذِّکۡرُ إِنَّکَ لَمَجۡنُونٞ ٦ لَّوۡ مَا تَأۡتِینَا بِٱلۡمَلَٰٓئِکَةِ إِن کُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِینَ ٧ مَا نُنَزِّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِکَةَ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَمَا کَانُوٓاْ إِذٗا مُّنظَرِینَ ٨ إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّکۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ ٩ وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِکَ فِی شِیَعِ ٱلۡأَوَّلِینَ ١٠ وَمَا یَأۡتِیهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا کَانُواْ بِهِۦ یَسۡتَهۡزِءُونَ ١١ کَذَٰلِکَ نَسۡلُکُهُۥ فِی قُلُوبِ ٱلۡمُجۡرِمِینَ ١٢ لَا یُؤۡمِنُونَ بِهِۦ وَقَدۡ خَلَتۡ سُنَّةُ ٱلۡأَوَّلِینَ ١٣ وَلَوۡ فَتَحۡنَا عَلَیۡهِم بَابٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ فَظَلُّواْ فِیهِ یَعۡرُجُونَ ١٤ لَقَالُوٓاْ إِنَّمَا سُکِّرَتۡ أَبۡصَٰرُنَا بَلۡ نَحۡنُ قَوۡمٞ مَّسۡحُورُونَ ١٥﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

الر، این آیت‌هاى کتاب الهى و قرآنِ روشن است. ﴿1﴾بسا بُوَد که دوست دارند کافران، کاش مسلمان بودندى. ﴿2﴾بگذار ایشان را تا بخورند و بهره‏مند شوند و مشغول کند ایشان را امید دراز. پس خواهند دانست. ﴿3﴾و هلاک نکردیم هیچ دیه را مگر که وى را نوشته بود معلوم. ﴿4﴾و سبقت نمی‌کند هیچ گروهى از مدّت خود و باز پس نمى‏مانند. ﴿5﴾و گفتند کافران: اى کسی که فرودآورده شده است بر وى قرآن، هرآیینه تو دیوانه‏اى! . ﴿6﴾چرا نمى‏آرى پیش ما فرشتگان را اگر هستى از راستگویان؟. ﴿7﴾فرونمى‏فرستیم فرشتگان را مگر به تدبیر محکم و نباشند آنگاه مهلت داده شده. ﴿8﴾هرآیینه ما فروفرستادیم قرآن را و هرآیینه ما او را نگهبانیم. ﴿9﴾و هرآیینه پیغامبران را فرستادیم پیش از تو در فرقه‏هاى پیشینیان. ﴿10﴾و نمى‏آید به ایشان هیچ فرستاده‌ای، مگر بودند به او تمسخرکنان. ﴿11﴾همچنین درمى‏آریم استهزا را در دل گناهکاران (یعنى کفار مکه) . ﴿12﴾ایمان نیارند به قرآن و هرآیینه گذشت آیین پیشینیان. ﴿13﴾و اگر بگشاییم بر ایشان درى از آسمان، پس شوند به این صفت که در وى بالا می‌روند. ﴿14﴾البته گویند: جز این نیست که بند کرده شد چشم‌هاى ما را، بلکه ما قومى هستیم جادو زده. ﴿15﴾

﴿ وَلَقَدۡ جَعَلۡنَا فِی ٱلسَّمَآءِ بُرُوجٗا وَزَیَّنَّٰهَا لِلنَّٰظِرِینَ ١٦ وَحَفِظۡنَٰهَا مِن کُلِّ شَیۡطَٰنٖ رَّجِیمٍ ١٧ إِلَّا مَنِ ٱسۡتَرَقَ ٱلسَّمۡعَ فَأَتۡبَعَهُۥ شِهَابٞ مُّبِینٞ ١٨ وَٱلۡأَرۡضَ مَدَدۡنَٰهَا وَأَلۡقَیۡنَا فِیهَا رَوَٰسِیَ وَأَنۢبَتۡنَا فِیهَا مِن کُلِّ شَیۡءٖ مَّوۡزُونٖ ١٩ وَجَعَلۡنَا لَکُمۡ فِیهَا مَعَٰیِشَ وَمَن لَّسۡتُمۡ لَهُۥ بِرَٰزِقِینَ ٢٠ وَإِن مِّن شَیۡءٍ إِلَّا عِندَنَا خَزَآئِنُهُۥ وَمَا نُنَزِّلُهُۥٓ إِلَّا بِقَدَرٖ مَّعۡلُومٖ ٢١ وَأَرۡسَلۡنَا ٱلرِّیَٰحَ لَوَٰقِحَ فَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَسۡقَیۡنَٰکُمُوهُ وَمَآ أَنتُمۡ لَهُۥ بِخَٰزِنِینَ ٢٢ وَإِنَّا لَنَحۡنُ نُحۡیِۦ وَنُمِیتُ وَنَحۡنُ ٱلۡوَٰرِثُونَ ٢٣ وَلَقَدۡ عَلِمۡنَا ٱلۡمُسۡتَقۡدِمِینَ مِنکُمۡ وَلَقَدۡ عَلِمۡنَا ٱلۡمُسۡتَ‍ٔۡخِرِینَ ٢٤ وَإِنَّ رَبَّکَ هُوَ یَحۡشُرُهُمۡۚ إِنَّهُۥ حَکِیمٌ عَلِیمٞ ٢٥ وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ ٢٦ وَٱلۡجَآنَّ خَلَقۡنَٰهُ مِن قَبۡلُ مِن نَّارِ ٱلسَّمُومِ ٢٧ وَإِذۡ قَالَ رَبُّکَ لِلۡمَلَٰٓئِکَةِ إِنِّی خَٰلِقُۢ بَشَرٗا مِّن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ ٢٨ فَإِذَا سَوَّیۡتُهُۥ وَنَفَخۡتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُواْ لَهُۥ سَٰجِدِینَ ٢٩ فَسَجَدَ ٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ کُلُّهُمۡ أَجۡمَعُونَ ٣٠ إِلَّآ إِبۡلِیسَ أَبَىٰٓ أَن یَکُونَ مَعَ ٱلسَّٰجِدِینَ ٣١﴾

و هرآیینه پیدا کردیم در آسمان، برج‌ها و بیاراستیمش براى بینندگان. ﴿16﴾و نگاه داشتیمش از هر شیطان رانده شده. ﴿17﴾مگر آن که به دزدى شنود، پس در پى وى افتد آتش آشکارا. ﴿18﴾و زمین راگسترانیدیمش و انداختیم در آنجا کوه‌ها و رویانیدیم در آنجا از جنس هر چیز، سنجیده [705]. ﴿19﴾و ساختیم براى شما در آنجا اسباب معیشت و [ساختیم براى شما] آنکه نیستید او را روزى دهنده [706]. ﴿20﴾و نیست هیچ چیز مگر نزدیک ما خزانه‌هاى اوست و فرونمى‏آریم آن را مگر به آندازۀ مقرر. ﴿21﴾و فرستادیم بادها را باردار کنندۀ ابر. پس فروآوردیم از آسمان، آبى، پس نوشانیدیم شما را آن آب و نیستید شما آن را جمع کننده. ﴿22﴾و هرآیینه ما زنده می‌سازیم و مى‏میرانیم و ماییم وارث. ﴿23﴾و هرآیینه دانسته‏ایم پیشینیان را از شما و هرآیینه دانسته‏ایم پسینیان را. ﴿24﴾و هرآیینه پروردگار تو همون برانگیزد ایشان را، هرآیینه او استوارکار داناست. ﴿25﴾و هرآیینه آفریدیم آدمى را از گل خشک از قسم لاى سیاهِ بوى گرفته. ﴿26﴾و جان پیدا کردیمش پیش از این از آتش سوزان. ﴿27﴾و یاد کن چون گفت پروردگار تو فرشتگان را: هرآیینه من آفریننده‏ام آدمى را از گلِ خشک از قسم لاى سیاهِ بوى گرفته. ﴿28﴾پس چون راست کنمش و بدمم در وى روح خود را، پس افتید پیشِ او سجده‏کنان. ﴿29﴾پس سجده کردند فرشتگان، تمام ایشان همه یکجا. ﴿30﴾مگر ابلیس، سر باز زد از آنکه باشد با سجده کنندگان. ﴿31﴾

﴿ قَالَ یَٰٓإِبۡلِیسُ مَا لَکَ أَلَّا تَکُونَ مَعَ ٱلسَّٰجِدِینَ ٣٢ قَالَ لَمۡ أَکُن لِّأَسۡجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقۡتَهُۥ مِن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ ٣٣ قَالَ فَٱخۡرُجۡ مِنۡهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٞ ٣٤ وَإِنَّ عَلَیۡکَ ٱللَّعۡنَةَ إِلَىٰ یَوۡمِ ٱلدِّینِ ٣٥ قَالَ رَبِّ فَأَنظِرۡنِیٓ إِلَىٰ یَوۡمِ یُبۡعَثُونَ ٣٦ قَالَ فَإِنَّکَ مِنَ ٱلۡمُنظَرِینَ ٣٧ إِلَىٰ یَوۡمِ ٱلۡوَقۡتِ ٱلۡمَعۡلُومِ ٣٨ قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغۡوَیۡتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمۡ فِی ٱلۡأَرۡضِ وَلَأُغۡوِیَنَّهُمۡ أَجۡمَعِینَ ٣٩ إِلَّا عِبَادَکَ مِنۡهُمُ ٱلۡمُخۡلَصِینَ ٤٠ قَالَ هَٰذَا صِرَٰطٌ عَلَیَّ مُسۡتَقِیمٌ ٤١ إِنَّ عِبَادِی لَیۡسَ لَکَ عَلَیۡهِمۡ سُلۡطَٰنٌ إِلَّا مَنِ ٱتَّبَعَکَ مِنَ ٱلۡغَاوِینَ ٤٢ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوۡعِدُهُمۡ أَجۡمَعِینَ ٤٣ لَهَا سَبۡعَةُ أَبۡوَٰبٖ لِّکُلِّ بَابٖ مِّنۡهُمۡ جُزۡءٞ مَّقۡسُومٌ ٤٤ إِنَّ ٱلۡمُتَّقِینَ فِی جَنَّٰتٖ وَعُیُونٍ ٤٥ دۡخُلُوهَا بِسَلَٰمٍ ءَامِنِینَ ٤٦ وَنَزَعۡنَا مَا فِی صُدُورِهِم مِّنۡ غِلٍّ إِخۡوَٰنًا عَلَىٰ سُرُرٖ مُّتَقَٰبِلِینَ ٤٧ لَا یَمَسُّهُمۡ فِیهَا نَصَبٞ وَمَا هُم مِّنۡهَا بِمُخۡرَجِینَ ٤٨ ۞نَبِّئۡ عِبَادِیٓ أَنِّیٓ أَنَا ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِیمُ ٤٩ وَأَنَّ عَذَابِی هُوَ ٱلۡعَذَابُ ٱلۡأَلِیمُ ٥٠ وَنَبِّئۡهُمۡ عَن ضَیۡفِ إِبۡرَٰهِیمَ ٥١﴾

گفت خدا: اى ابلیس! چیست تو را در این که نمى‏باشى با سجده کنندگان؟. ﴿32﴾گفت: هرگز نیستم که سجده کنم آدمى راکه پیداکرده‌ای او را از گلِ خشک از قسم لاى سیاه بوى گرفته. ﴿33﴾گفت: پس بیرون شو از بهشت. هرآیینه تو رانده شده‌ای. ﴿34﴾هرآیینه بر تو است لعنت تا روز قیامت. ﴿35﴾گفت: اى پروردگار من! مهلت ده مرا تا روزی که برانگیخته شوند مردگان. ﴿36﴾گفت: هرآیینه تو از مهلت داده شدگانى. ﴿37﴾تا روز آن وقت مقرّر. ﴿38﴾گفت: اى پروردگار من! به سبب آنکه گمراه کردى مرا، البته بیارایم معصیت را برای ایشان در زمین و البته گمراه سازم ایشان را همه یکجا. ﴿39﴾مگر بندگان خالص کردۀ تو از ایشان. ﴿40﴾گفت خدا: این اخلاص، راهى است راست که بر من می‌رسد. ﴿41﴾هرآیینه بندگان من نیست تو را بر ایشان غلبه، لیکن غلبۀ تو بر کسى باشد که پیروى تو کرد از گمراهان. ﴿42﴾و هرآیینه دوزخ وعده‏گاه ایشان است همه یکجا. ﴿43﴾او را هفت در است، هر درى را از گمراهان حصّه است جدا کرده شده. ﴿44﴾هرآیینه پرهیزگاران در بوستان‌ها و چشمه‌ها باشند ﴿45﴾ایشان را گفته شود: درآیید اینجا به سلامتى ایمن شده. ﴿46﴾و بیرون کشیم آنچه در سینه‌هاى ایشان بود از کینه، برادر یکدیگر شده بر تخت‌هاى روبه‌روى یکدیگر کرده. ﴿47﴾نرسد به ایشان آنجا هیچ رنجى و نیستند ایشان از آنجا بیرون کرده شده. ﴿48﴾خبر ده بندگان مراکه من آمرزندۀ مهربانم. ﴿49﴾و به آنکه عذاب من، همان عذاب درد دهنده است. ﴿50﴾و خبر ده ایشان را از مهمانان ابراهیم. ﴿51﴾

﴿ إِذۡ دَخَلُواْ عَلَیۡهِ فَقَالُواْ سَلَٰمٗا قَالَ إِنَّا مِنکُمۡ وَجِلُونَ ٥٢ قَالُواْ لَا تَوۡجَلۡ إِنَّا نُبَشِّرُکَ بِغُلَٰمٍ عَلِیمٖ ٥٣ قَالَ أَبَشَّرۡتُمُونِی عَلَىٰٓ أَن مَّسَّنِیَ ٱلۡکِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ ٥٤ قَالُواْ بَشَّرۡنَٰکَ بِٱلۡحَقِّ فَلَا تَکُن مِّنَ ٱلۡقَٰنِطِینَ ٥٥ قَالَ وَمَن یَقۡنَطُ مِن رَّحۡمَةِ رَبِّهِۦٓ إِلَّا ٱلضَّآلُّونَ ٥٦ قَالَ فَمَا خَطۡبُکُمۡ أَیُّهَا ٱلۡمُرۡسَلُونَ ٥٧ قَالُوٓاْ إِنَّآ أُرۡسِلۡنَآ إِلَىٰ قَوۡمٖ مُّجۡرِمِینَ ٥٨ إِلَّآ ءَالَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمۡ أَجۡمَعِینَ ٥٩ إِلَّا ٱمۡرَأَتَهُۥ قَدَّرۡنَآ إِنَّهَا لَمِنَ ٱلۡغَٰبِرِینَ ٦٠ فَلَمَّا جَآءَ ءَالَ لُوطٍ ٱلۡمُرۡسَلُونَ ٦١ قَالَ إِنَّکُمۡ قَوۡمٞ مُّنکَرُونَ ٦٢ قَالُواْ بَلۡ جِئۡنَٰکَ بِمَا کَانُواْ فِیهِ یَمۡتَرُونَ ٦٣ وَأَتَیۡنَٰکَ بِٱلۡحَقِّ وَإِنَّا لَصَٰدِقُونَ ٦٤ فَأَسۡرِ بِأَهۡلِکَ بِقِطۡعٖ مِّنَ ٱلَّیۡلِ وَٱتَّبِعۡ أَدۡبَٰرَهُمۡ وَلَا یَلۡتَفِتۡ مِنکُمۡ أَحَدٞ وَٱمۡضُواْ حَیۡثُ تُؤۡمَرُونَ ٦٥ وَقَضَیۡنَآ إِلَیۡهِ ذَٰلِکَ ٱلۡأَمۡرَ أَنَّ دَابِرَ هَٰٓؤُلَآءِ مَقۡطُوعٞ مُّصۡبِحِینَ ٦٦ وَجَآءَ أَهۡلُ ٱلۡمَدِینَةِ یَسۡتَبۡشِرُونَ ٦٧ قَالَ إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ ضَیۡفِی فَلَا تَفۡضَحُونِ ٦٨ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُخۡزُونِ ٦٩ قَالُوٓاْ أَوَ لَمۡ نَنۡهَکَ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِینَ ٧٠﴾

چون داخل شدند بر وى، پس سلام گفتند: ابراهیم گفت: هرآیینه ما از شما ترسانیم! . ﴿52﴾گفتند: مترس! هرآیینه ما مژده می‌دهیم تو را به فرزندى دانا. ﴿53﴾گفت: آیا بشارت دادید مرا با وجود آنکه رسید به من پیرى؟ پس به چه قِسم بشارت می‌دهید؟!. ﴿54﴾گفتند: مژده دادیم تو را به راستى، پس مباش از ناامیدان. ﴿55﴾گفت: و کیست که ناامید شود از رحمت پروردگار خود مگر گمراهان؟. ﴿56﴾گفت: پس چیست خبر شما را اى فرستادگان؟. ﴿57﴾گفتند: هرآیینه ما فرستاده شدیم به سوى گروهى گناهکاران. ﴿58﴾بجز کسانِ لوط. هرآیینه ما البته نجات خواهیم داد ایشان را همه یکجا. ﴿59﴾غیر زنش که مقرر کرده‏ایم که هرآیینه وى از بازماندگان است. ﴿60﴾پس وقتى که آمد به کسان لوط فرستادگان. ﴿61﴾گفت: هرآیینه شماگروهى ناآشنایید. ﴿62﴾گفتند: بلکه آورده‏ایم پیش تو آنچه در آن شبهه می‌کردند (یعنى عقوبت) . ﴿63﴾و آورده‏ایم پیش تو وعدۀ راست را و هرآیینه ما البته راستگوییم. ﴿64﴾پس ببر کسان خود را به پاره‌ای از شب و تو از پىِ ایشان رو و باید که ننگرد از شما هیچ‌کس و بروید آنجاکه فرموده شد [و آن زمین شام بود] . ﴿65﴾و وحى فرستادیم به سوى لوط این سخن که: بیخ ایشان بریده شود چون به وقت صبح درآیند. ﴿66﴾و آمدند اهل شهر، خوشوقتى کنان. ﴿67﴾گفت لوط: هرآیینه ایشان مهمان منند، پس رسوا مکنید مرا. ﴿68﴾و بترسید از خدا و خوار مکنید مرا. ﴿69﴾گفتند: آیا منع نکرده بودیم تو را از میزبانی غریبانگفتند: آیا منع نکرده بودیم تو را از میزبانی غریبان. ﴿70﴾

﴿ قَالَ هَٰٓؤُلَآءِ بَنَاتِیٓ إِن کُنتُمۡ فَٰعِلِینَ ٧١ لَعَمۡرُکَ إِنَّهُمۡ لَفِی سَکۡرَتِهِمۡ یَعۡمَهُونَ ٧٢ فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّیۡحَةُ مُشۡرِقِینَ ٧٣ فَجَعَلۡنَا عَٰلِیَهَا سَافِلَهَا وَأَمۡطَرۡنَا عَلَیۡهِمۡ حِجَارَةٗ مِّن سِجِّیلٍ ٧٤ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَأٓیَٰتٖ لِّلۡمُتَوَسِّمِینَ ٧٥ وَإِنَّهَا لَبِسَبِیلٖ مُّقِیمٍ ٧٦ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَأٓیَةٗ لِّلۡمُؤۡمِنِینَ ٧٧ وَإِن کَانَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأَیۡکَةِ لَظَٰلِمِینَ ٧٨ فَٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٖ مُّبِینٖ ٧٩ وَلَقَدۡ کَذَّبَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡحِجۡرِ ٱلۡمُرۡسَلِینَ ٨٠ وَءَاتَیۡنَٰهُمۡ ءَایَٰتِنَا فَکَانُواْ عَنۡهَا مُعۡرِضِینَ ٨١ وَکَانُواْ یَنۡحِتُونَ مِنَ ٱلۡجِبَالِ بُیُوتًا ءَامِنِینَ ٨٢ فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّیۡحَةُ مُصۡبِحِینَ ٨٣ فَمَآ أَغۡنَىٰ عَنۡهُم مَّا کَانُواْ یَکۡسِبُونَ ٨٤ وَمَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَیۡنَهُمَآ إِلَّا بِٱلۡحَقِّۗ وَإِنَّ ٱلسَّاعَةَ لَأٓتِیَةٞۖ فَٱصۡفَحِ ٱلصَّفۡحَ ٱلۡجَمِیلَ ٨٥ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ ٱلۡخَلَّٰقُ ٱلۡعَلِیمُ ٨٦ وَلَقَدۡ ءَاتَیۡنَٰکَ سَبۡعٗا مِّنَ ٱلۡمَثَانِی وَٱلۡقُرۡءَانَ ٱلۡعَظِیمَ ٨٧ لَا تَمُدَّنَّ عَیۡنَیۡکَ إِلَىٰ مَا مَتَّعۡنَا بِهِۦٓ أَزۡوَٰجٗا مِّنۡهُمۡ وَلَا تَحۡزَنۡ عَلَیۡهِمۡ وَٱخۡفِضۡ جَنَاحَکَ لِلۡمُؤۡمِنِینَ ٨٨ وَقُلۡ إِنِّیٓ أَنَا ٱلنَّذِیرُ ٱلۡمُبِینُ ٨٩ کَمَآ أَنزَلۡنَا عَلَى ٱلۡمُقۡتَسِمِینَ ٩٠ ٱلَّذِینَ جَعَلُواْ ٱلۡقُرۡءَانَ عِضِینَ ٩١ فَوَرَبِّکَ لَنَسۡ‍َٔلَنَّهُمۡ أَجۡمَعِینَ ٩٢ عَمَّا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ ٩٣ فَٱصۡدَعۡ بِمَا تُؤۡمَرُ وَأَعۡرِضۡ عَنِ ٱلۡمُشۡرِکِینَ ٩٤ إِنَّا کَفَیۡنَٰکَ ٱلۡمُسۡتَهۡزِءِینَ ٩٥ ٱلَّذِینَ یَجۡعَلُونَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَۚ فَسَوۡفَ یَعۡلَمُونَ ٩٦ وَلَقَدۡ نَعۡلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدۡرُکَ بِمَا یَقُولُونَ ٩٧ فَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّکَ وَکُن مِّنَ ٱلسَّٰجِدِینَ ٩٨ وَٱعۡبُدۡ رَبَّکَ حَتَّىٰ یَأۡتِیَکَ ٱلۡیَقِینُ ٩٩ ﴾

گفت: اینها دختران منند، اگر هستید کنندۀکارى [707]. ﴿71﴾قسم به زندگانى تو! که این کافران در گمراهىِ خویش سرگردان مى‏شوند [708]. ﴿72﴾پس دریافت ایشان را آواز هولناک چون به وقت شروق در آمدند. ﴿73﴾پس ساختیم بالاى آن شهرها را زیر آن و بارانیدیم بر ایشان سنگ از قِسم سنگ گل [709]. ﴿74﴾هرآیینه در این قصه، نشانه‌هاست. عبرت گیرندگان را. ﴿75﴾و هرآیینه شهرها به راهى هستند که دایم آمدورفت دارد. ﴿76﴾و هرآیینه در این نشانه است مؤمنان را. ﴿77﴾و هرآیینه بودند اهل ایکه ستمکاران. ﴿78﴾پس انتقام کشیدیم از ایشان و شهرهاى قوم لوط و شهرهای ایکه هر دو، به راه آشکار هستند. ﴿79﴾و هرآیینه دروغ شمردند ساکنان حِجر، پیغامبران را. ﴿80﴾و رسانیدیم به ایشان آیت‌هاى خود، پس شدند از آن روگردان. ﴿81﴾و بودند، تراشیده مى‏ساختند از کوه‌ها خانه‌های ایمن شده. ﴿82﴾پس گرفت ایشان را آواز سخت، صباح کنان ﴿83﴾پس دفع نکرد از ایشان آنچه کسب مى‏کردند. ﴿84﴾و نیافریدیم آسمان‌ها و زمین و آنچه مابین آنهاست، مگر به تدبیر درست و هرآیینه قیامت، آمدنى‏ است. پس درگذر (یعنى از بى‌ادبی‌های ایشان) درگذشتن نیکو. ﴿85﴾هرآیینه پروردگار تو همان است آفرینندۀ دانا. ﴿86﴾و هرآیینه دادیم تو را هفت آیت از آنچه در نماز مکرر خوانده می‌شود [710]و دادیم تو را قرآن بزرگ. ﴿87﴾باز مکن دو چشم خود را به سوى آنچه بهره‏مند ساخته‏ایم به آن جماعت‌ها را از کافران. و اندوهناک مشو بر ایشان و پست بکن بازوى خود را [711]براى مسلمانان. ﴿88﴾و بگو: هرآیینه من بیم کنندۀ آشکارم. ﴿89﴾[فرود خواهیم آورد عذاب را] مانند آنچه فروآورده بودیم بر تقسیم کنندگان. ﴿90﴾آنان‌که ساختند کتاب الهى را پاره پاره [712]. ﴿91﴾پس قَسَم به پروردگار تو! البته سؤال کنیم ایشان را همه یکجا. ﴿92﴾از آنچه می‌کردند. ﴿93﴾پس آشکار کن به آنچه فرموده می‌شوى و اعراض کن از مشرکان. ﴿94﴾هرآیینه ما بسنده‏ایم تو را از شرّ تمسخر کنندگان. ﴿95﴾آنان‌که مقرر مى‏کنند با خدا معبود دیگر را، پس زود بدانند. ﴿96﴾و هرآیینه ما می‌دانیم از حال تو که تنگ می‌شود سینۀ تو به سبب آنچه می‌گویند. ﴿97﴾پس به پاکى یاد کن پروردگار خود را با ستایش او و باش از سجده کنندگان. ﴿98﴾و عبادت کن پروردگار خود را تا وقتى که برسد به تو مرگ. ﴿99﴾

[705] یعنی هر نوع را صورتی و صفتی است که از آنجا تجاوز نمی‌کند. [706] یعنی غلامان و جانوران، والله اعلم. [707] یعنی اگر قضای شهوت خواهید، نکاح بنات من کنید، والله اعلم. [708] این کلمه در وسط قصۀ حضرت لوط إضافه کرده شد تا تنبیه باشد بر تطبیقِ حالِ مشرکین مکه بر حالِ قوم لوط و امثال ایشان، والله اعلم. [709] مترجم گوید: یعنی گل پخته مثل سنگ شده. [710] یعنی سورۀ فاتحه. [711] یعنى تواضع کن.

تفسیر نور: سوره حجر

تفسیر نور:
سوره حجر آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ الَرَ تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ وَقُرْآنٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏الف . لام . را . این آیه‌های کتاب ( منزل آسمانی ) و قرآن روشن ( یزدانی ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الر » : ( نگا : بقره‌ / 1 ) . « تِلْکَ » : آن . در اینجا به معنی این و اشاره به سوره مبارکه حجر است . « الْکِتَابِ » : مراد قرآن است که ذکر لفظ ( قُرْءَانٍ ) : بعد از آن عنوان تأکید را دارد . « مُبِینٍ » : روشن . روشنگر .‏

سوره حجر آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ رُّبَمَا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَوْ کَانُواْ مُسْلِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بارها و بارها کافران ( در دنیای دیگر ) آرزو می‌کنند که کاش ! ( در این جهان ) مسلمان می‌بودند ( و فرموده‌های خدا و رهنمودهای انبیاء را گردن می‌نهادند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رُبَمَا » : چه بسا . این واژه برای تقلیل و تکثیر به کار می‌رود و در اینجا معنی تکثیر دارد . « یَوَدُّ » : دوست می‌دارند . آرزو می‌کنند .‏

سوره حجر آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ ذَرْهُمْ یَأْکُلُواْ وَیَتَمَتَّعُواْ وَیُلْهِهِمُ الأَمَلُ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگذار بخورند و بهره‌ور شوند و آرزو آنان را غافل سازد . بالاخره خواهند دانست ( که چه کار بدی کرده‌اند این که تنها به دنیا پرداخته‌اند و آخرت را فراموش نموده‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَرْهُمْ » : رهایشان ساز . بگذار که آنان . « یُلْهِهِمْ » : آنان را غافل سازد . ایشان را به خود مشغول کند .‏

سوره حجر آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَهْلَکْنَا مِن قَرْیَةٍ إِلاَّ وَلَهَا کِتَابٌ مَّعْلُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما هیچ شهر و روستائی را نابود نکرده‌ایم مگر ( پس از انقضای ) مدّت معیّنی ( که ) داشته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَرْیَةٍ » : شهر . آبادی . مراد ساکنان آنجا نیز می‌تواند باشد . « کِتَابٌ » : به معنی مکتوب است ، یعنی : واجب و مقدّر ( نگا : آل‌عمران‌ / 145 ) .‏

سوره حجر آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا یَسْتَأْخِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ ملّتی بر ( مدّت معیّن و سررسید ) اجل خود پیشی نمی‌گیرد و از آن عقب نمی‌افتد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُمَّةٍ » : دسته . گروه . ملّت . « مِنْ أُمَّةٍ » : حرف ( مِنْ ) زائد و ( أُمَّةٍ ) فاعل است .‏

سوره حجر آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُواْ یَا أَیُّهَا الَّذِی نُزِّلَ عَلَیْهِ الذِّکْرُ إِنَّکَ لَمَجْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( تمسخرکنان ) می‌گویند : ای کسی که ( گمان می‌بری از آسمان ) قرآن بر تو نازل گشته است ، تو حتماً دیوانه‌ای !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذِّکْرُ » : مصدر است و به معنی اسم فاعل ، یعنی ( مذکّر ) است . یعنی : کتاب یادآور و اندرزگو که قرآن است ( نگا : آل‌عمران‌ / 58 ، نحل‌ / 43 و 44 ) . « نُزِّلَ عَلَیْهِ الذِّکْرُ » : مراد تمسخر و استهزاء است ( نگا : منافقون / 1و 7 ) .‏

سوره حجر آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ لَّوْ مَا تَأْتِینَا بِالْمَلائِکَةِ إِن کُنتَ مِنَ الصَّادِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو اگر از زمره راستگویانی ، چرا ( به جای آوردن قرآن ) فرشتگان را به پیش ما نمی‌آوری ( تا بر پیغمبری تو گواهی دهند ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَوْ ما » : چرا که نه . واژه‌ای است که بر طلب حصول ما بعد خود دلالت دارد . مانند ( لَوْ لا ) است در ( منافقون‌ / 10 ) .‏

سوره حجر آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ مَا نُنَزِّلُ الْمَلائِکَةَ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَا کَانُواْ إِذاً مُّنظَرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما فرشتگان را جز به حق و به همراه حق نازل نمی‌کنیم و هنگامی که نازل شوند ( اگر بدانان ایمان نیاورند ) دیگر بدیشان مهلت داده نمی‌شود ( و فوراً عذاب الهی گریبانگیرشان می‌گردد و مجال ماندن نخواهند داشت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به حق . همراه با حق ثابتی که قابل انکار نیست . به همراه عذاب . « مُنظَرِینَ » : مهلت داده‌شدگان .‏

سوره حجر آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما خود قرآن را فرستاده‌ایم و خود ما پاسدار آن می‌باشیم ( و تا روز رستاخیز آن را از دستبرد دشمنان و از هرگونه تغییر و تبدیل زمان محفوظ و مصون می‌داریم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنّا نَحْنُ . . . » : این آیه دست کم با چهار تأکید لفظی بیانگر مصون ماندن قرآن از تحریف است .‏

سوره حجر آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ فِی شِیَعِ الأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما پیش از تو ( پیغمبرانی را ) به میان گروهها و دسته‌های پیشین روانه کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شِیَعِ » : جمع شیعه ، گروهها و دسته‌های پیرو یک راه و رسم ( نگا : أنعام‌ / 65 ) . « شِیَعِ الأوَّلِینَ » : اضافه موصوف به صفت است .‏

سوره حجر آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا یَأْتِیهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ کَانُواْ بِهِ یَسْتَهْزِئُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ فرستاده‌ای به پیش ایشان نمی‌آمد مگر این که او را مسخره می‌کردند ( همان گونه که هم اینک باطلگرایان تو را مسخره می‌دارند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِن رَّسُولٍ » : حرف ( مِنْ ) زائد و ( رَسُولٍ ) فاعل است .‏

سوره حجر آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَلِکَ نَسْلُکُهُ فِی قُلُوبِ الْمُجْرِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما این گونه قرآن را به دلهای بزهکاران داخل می‌گردانیم ( و از حق آنان را می‌آگاهانیم ، تا برایشان اتمام حجّت شود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَسْلُکُهُ » : آن را وارد می‌گردانیم . مرجع ضمیر ( ه ) واژه ( الذِّکْرَ ) است ( نگا : حجر / 13 ، شعراء / 200 و 201 ) .‏

سوره حجر آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ لاَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَقَدْ خَلَتْ سُنَّةُ الأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان بدان ایمان نمی‌آورند ( چون در شهوات غوطه‌ورند و باطلگرایند نه حقّگرا ) و شیوه اقوام پیشین هم بر این بوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ قَدْ خَلَتْ . . . » : شیوه اقوام پیشین نیز چنین بوده است . شیوه خدا درباره پیشینیان هم بر این بوده است که آنان را مدّت زمانی مهلت داده است و سپس نابودشان ساخته و به عذاب دردناک گرفتارشان نموده است .‏

سوره حجر آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَیْهِم بَاباً مِّنَ السَّمَاءِ فَظَلُّواْ فِیهِ یَعْرُجُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر ( به فرض ) دری از آسمان به روی آنان بگشائیم و ایشان از آنجا شروع به بالا رفتن کنند ( و فرشتگان و شگفتیهای جهان بالا را با چشم خود ببینند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَظَلُّوا فیهِ یَعْرُجُونَ » : از آنجا شروع به بالا رفتن کنند . یعنی مرتّباً به آسمان صعود و نزول داشته باشند .‏

سوره حجر آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ لَقَالُواْ إِنَّمَا سُکِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَّسْحُورُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان خواهند گفت : حتماً ما را چشم‌بندی کرده‌اند ( و آنچه می‌بینیم ابداً واقعیّت ندارد ! ) و بلکه ما را جادو نموده‌اند ( این است که چیزها را عوضی می‌بینیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُکِّرَتْ » : پوشانده شده است . از دیدن باز داشته شده است . پرده‌ای به پیش چشمانمان داشته شده است . « مَسْحُورُونَ » : سحر و جادوشدگان .‏

سوره حجر آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِی السَّمَاء بُرُوجاً وَزَیَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما در آسمان برجهای نجومی پدید آورده‌ایم ( که تقویمِ مجسّم جهان و بیانگر نظام شگرف و حساب دقیق آن است ) و آن را برای بینندگان آراسته‌ایم ( تا از این منظره زیبای بالا به قدرت آفریدگار تعالی پی ببرند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُرُوجاً » : منزلگاههائی که افلاک و کواکب در آنها به سیر و حرکت می‌پردازند . صورتهای فلکی که هر یک مجموعه‌ای از ستارگانند که شکل ویژه‌ای به خود گرفته‌اند . « زَیَّنَّاهَا » : آن را زینت داده‌ایم و آراسته و پیراسته کرده‌ایم . مرجع ضمیر ( هَا ) واژه ( السَّمَآءِ ) است .‏

سوره حجر آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَحَفِظْنَاهَا مِن کُلِّ شَیْطَانٍ رَّجِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آسمان را از ( دستبرد و دسترسی ) هر اهریمن ملعون و مطرودی محفوظ و مصون داشته‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَجِیمٍ » : نفرین شده . رانده از رحمت الهی . فعیل به معنی مفعول است . یعنی : مطرود . ملعون .‏

سوره حجر آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا هر که از آنها دزدکی گوش فرا دارد ، آذرخش روشنی به سراغ او می‌رود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ » : لکن . امّا . « إِسْتَرَقَ ‌السَّمْعَ » : دزدکی گوش فرا داد . چگونگی حفظ آسمان و نحوه استراق سمع شیاطین برای ما چندان روشن نیست .‏

سوره حجر آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَالأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَیْنَا فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنبَتْنَا فِیهَا مِن کُلِّ شَیْءٍ مَّوْزُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما زمین را گسترانیده‌ایم و در زمین کوههای استوار و پابرجائی را پدید آورده‌ایم ، و همه چیز را به گونه سنجیده و هماهنگ و در اندازه‌های متناسب و مشخّص در آن ایجاد کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَدَدْنَاهَا » : آن را گسترانیده‌ایم و در ظاهر مسطّحش کرده‌ایم . « أَنبَتْنَا » : رویانیده‌ایم . آفریده‌ایم ( نوح‌ / 17 ) . « مَوْزُونٍ » : هماهنگ . متناسب . « مِن کُلِّ شَیْءٍ مَّوْزُونٍ » : انواع و اقسام درختان و گیاهان ، با نظم و نظام شگرف و حساب و کتاب دقیق . هر چیزی را با اندازه و مقدار مشخّص و معیّن و متناسب و مرتبط به یکدیگر .‏

سوره حجر آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا لَکُمْ فِیهَا مَعَایِشَ وَمَن لَّسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در آن اسباب زندگی و مایه ماندگاری شما و کسانی را آفریده‌ایم که نمی‌توانید روزی‌رسان ایشان باشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَعَایِشَ » : جمع مَعیشَة و مَعاش ، مایه زندگی و وسیله ماندگاری ، از قبیل خوردنیها و نوشیدنیها . « مَنْ » : مراد اهل و عیال و خدمتگزاران ، و به طریق تغلیب چهارپایانی است که انسان عهده‌دار سرپرستی آنها است . این واژه عطف بر ضمیر ( کم ) و مجرور است که معنی آن گذشت . و یا این که عطف بر ( معایش ) است که معنی آن چنین می‌شود : ما در زمین برای شما وسائل زیستن فراهم آورده‌ایم ، و برای شما کسانی را آفریده‌ایم که شما رازق آنان نیستید و بلکه خداوند رازق شما و ایشان است .‏

سوره حجر آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چیزی وجود ندارد مگر این که گنجینه‌های آن در پیش ما است و جز به اندازه معیّن و مشخّصی ( که حکمت ما اقتضاء کند ) آن را فرو نمی‌فرستیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ إِن مِّن شَیْءٍ » : هر چه هست به اندازه لازم آفریده شده است و سنجیده و حساب شده به جهان گسیل داشته شده است و گسیل می‌گردد . منابع روزیها و سرچشمه خوبیها در نزد خدا است و آن را به مقدار حساب شده و برابر صلاح‌دید خویش بهره این و آن می‌گرداند . « مَا نُنَزِّلُهُ » : آن را حوالت نمی‌داریم و فرو نمی‌فرستیم . آن را نمی‌آفرینیم و در دسترس قرار نمی‌دهیم ( نگا : زمر / 6 ، حدید / 25 ) .‏

سوره حجر آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَرْسَلْنَا الرِّیَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَیْنَاکُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بادها را برای تلقیح ( ابرها و بارور ساختن آنها ) به وزیدن می‌اندازیم و به دنبال آن از ( ابرهای به هم پیوسته و تلقیح شده ) آسمان آب می‌بارانیم و شما را بدان سیراب می‌گردانیم ( و آن گاه به شکل برف و یخ و چشمه‌ها و رودخانه‌ها و دریاها و اقیانوسها در زمین جمع‌آوری و اندوخته‌اش می‌نمائیم ، و دوباره آن را تبخیر و به جو زمین می‌بریم و سپس به زمین برمی‌گردانیم ) و شما توانائی اندوختن ( و نگهداری ) آن را ( بدین گونه در فضا و زمین ) ندارید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَوَاقِحَ » : جمع لاقِح ، به معنی آبستن . چرا که بادها آبستنِ به بخار آب می‌شوند . و جمع لاقِحَة ، به معنی تلقیح‌کننده . چرا که بادها ابرها را به هم نزدیک و مایه تلقیح آنها می‌شوند . حال ( الرِّیَاحَ ) می‌باشد . « أَسْقَیْنَاکُمُوهُ » : آن را به شما می‌نوشانیم و آبشخور مزارع و مواشی شما می‌گردانیم .‏

سوره حجر آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ وَإنَّا لَنَحْنُ نُحْیِی وَنُمِیتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و مائیم که زنده می‌گردانیم و می‌میرانیم ( و باقی بوده ) و وارث ( جهان ) می‌باشیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوَارِثُونَ » : به ارث‌برندگان . مراد این است که در حقیقت مالک اصلی خدا است . واژه وارث را در اینجا به معنی باقی نیز گرفته‌اند .‏

سوره حجر آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِینَ مِنکُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما ، هم پیشینیان شما را می‌دانیم و هم پسینیان شما را ، ( و می‌دانیم که کی بوده‌اند و چه کرده‌اند ، و کی خواهند بود و چه خواهند کرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُسْتَقْدِمِینَ » : پیشینیان . « الْمُسْتَئْخِرِینَ » : پسینیان .‏

سوره حجر آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ رَبَّکَ هُوَ یَحْشُرُهُمْ إِنَّهُ حَکِیمٌ عَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بی‌گمان پروردگار تو آنان را ( روز قیامت در کنار هم ) گرد می‌آورد ( و به حساب و کتابشان رسیدگی می‌کند و پاداش و پادافره ایشان را می‌دهد ، و این برابر حکمت و آگاهی انجام می‌پذیرد و ) او حکیم و آگاه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَحْشُرُهُمْ » : پیشینیان و پسینیان و جمیع مردمان را گرد می‌آورد .‏

سوره حجر آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما انسان را از گِل خشکیده فراهم آمده از گِل تیره شده گندیده‌ای بیافریدیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَلْصَالٍ » : گِل خشکیده سفال گونه‌ای که اگر بدان تلنگری زده شود به صدا درآید . « حَمَأٍ » : گِلی که بر اثر مجاورت فراوان با آب سیاه شده باشد . « مَسْنُونٍ » : تغییر بو داده . گندیده . « مِنْ حَمَأٍ مَّسْنُونٍ » : صفت صَلْصال یا بدل ( مِن صَلْصالٍ ) است .‏

سوره حجر آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْجَآنَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و جنّ را پیش از آن از آتشِ سراپا شعله بیافریدیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجَآنَّ » : جنّ . جانّ و جنّ به یک معنی است ( نگا : إسراء / 88 ، رحمن‌ / 39 و 56 ) . موجودات عاقلی هستند که با حواسّ ما درک نمی‌شوند و مؤمن و کافر و مطیع و سرکش دارند و دارای تکلیف و مسؤولیّتند . « السَّمُوم‌ » : شعله و زبانه آتش بدون دود . بسیار گرم و سوزان . « نَارِ السَّمُومِ » : اضافه عام به خاصّ ، و یا موصوف به صفت است .‏

سوره حجر آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلاَئِکَةِ إِنِّی خَالِقٌ بَشَراً مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! بیان کن ) آن زمان را که پروردگارت به فرشتگان گفت : من از گِل خشکیده سیاه شده گندیده‌ای انسانی را می‌آفرینم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَشَراً » : مراد آدم‌ها است ( نگا : اعراف‌ / 12 ، ص‌ / 76 ، اسراء / 61 ) .‏

سوره حجر آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس آن گاه که او را آراسته و پیراسته کردم و از روح متعلّق به خود در او دمیدم . ( برای بزرگداشت و درودش ) در برابرش به سجده افتید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَوَّیْتُهُ » : او را آراسته کمال و پذیرای روان کردم . او را به شکل انسان درآوردم و صورت خِلقت بشری بخشیدم . « رُوحِی‌ » : روح متعلّق به خود . روح آفریده‌ای از آفریده‌های خدا است و اضافه آن به خدا برای تعظیم و تشریف است ، همان گونه که گفته می‌شود : بَیْتُ الله . ناقَةُ الله . شَهْرُ الله . « قَعُوا » : بر زمین بیفتید . فعل امر ( وَقَعَ ) است .‏

سوره حجر آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَجَدَ الْمَلآئِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرشتگان همه جملگی سجده کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَجْمَعُونَ » : تأکید دوم است .‏

سوره حجر آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَى أَن یَکُونَ مَعَ السَّاجِدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر اهریمن که خودداری کرد ( و خویشتن را بزرگتر از آن دید ) که از زمره سجده‌کنندگان باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِبْلیسَ » : ( نگا : بقره‌ / 34 ، اعراف‌ / 11 ، کهف‌ / 50 ) .‏

سوره حجر آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا لَکَ أَلاَّ تَکُونَ مَعَ السَّاجِدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خداوند بدو ) گفت : ای اهریمن ! تو را چه شده است که همراه سجده‌کنندگان سجده نبردی‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا لَکَ » : چرا ؟ تو را چه شده است‌ ؟ تو را چه رسد ؟‏

سوره حجر آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ لَمْ أَکُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : شایسته من نیست که برای انسانی سجده برم که او را از گِل خشکیده حاصل از گِل تیره گندیده‌ای آفریده‌ای .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمْ أَکُن لِّأسْجُدَ » : شایان مقام من نیست که سجده برم .‏

سوره حجر آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خدا ) گفت : ( چون از فرمان من سرپیچی کردی ) پس از بهشت بیرون شو ، چرا که تو ( از رحمت من ) مطرود ( و از منزلت کرامت رانده ) هستی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْهَا » : مرجع ضمیر ( ها ) : جنّت ، زمره فرشتگان ، سماوات و ملأ اعلی گرفته‌اند . « رَجِیمٌ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 36 ، حجر / 17 ) .‏

سوره حجر آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ عَلَیْکَ اللَّعْنَةَ إِلَى یَوْمِ الدِّینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تا روز جزا ( که در آن تو و پیروان تو به عذاب سرمدی من گرفتار می‌آئید ) بر تو نفرین باد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« اللَّعْنَةَ » : ( نگا : بقره‌ / 89 ) .‏

سوره حجر آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِی إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : پروردگارا ! اکنون که چنین است مرا تا روزی مهلت ده که در آن ( مردمان بعد از مرگشان مجدّدا ) زنده می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَأَنظِرْنی‌ » : پس مرا مهلت ده . « یُبْعَثُونَ » : برانگیخته می‌گردند . زنده می‌شوند .‏

سوره حجر آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنظَرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرمود : هم اینک تو از مهلت یافتگانی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُنظَرِینَ » : مهلت داده‌شدگان .‏

سوره حجر آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى یَومِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا روزی که زمان ( فرا رسیدن ) آن ( در پیش خدا ) معلوم ( و اگر هم طول بکشد محدود ) است ( و هنگامه رستاخیز نام دارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ » : مراد روز رستاخیز است ( نگا : حجر / 35 و 36 ، واقعه‌ / 50 ) .‏

سوره حجر آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الأَرْضِ وَلأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : پروردگارا ! به سبب این که ( به خاطر این انسان ) مرا گمراه ساختی ، ( معاصی و اعمال زشت را ) در زمین برایشان می‌آرایم و جملگی آنان را گمراه می‌نمایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِما » : به سبب این که . حرف ( ب ) سببیّه ، و واژه ( ما ) مصدریّه است . « لَهُمْ » : برای ایشان . مراد آدمیزادگان است ( نگا : اعراف‌ / 16 ) .‏

سوره حجر آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر بندگان گزیده و پاکیزه تو از ایشان . ( که چون دلهایشان به یاد تو آباد است ، تلاش من در حق آنان بر باد است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُخْلَصِینَ » : گزیدگان . پاکیزگان ( نگا : یوسف‌ / 24 ، ص 46 و47 ) .‏

سوره حجر آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرمود : این ( خلوص بندگان راستین ) طریقه درستی است که دقیقاً راه به سوی من دارد ، ( و حفظ ایشان از گمراهی ، شیوه صحیحی است که من آن را بر عهده گرفته‌ام ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذا » : این راهی که پویندگان مخلص راه توحید در پیش گرفته‌اند . این محافظت و مراقبت از جویندگان راستین راه حق در برابر وسوسه‌های اهریمن . « عَلَیَّ » : بر من است . راه به سوی من دارد . در صورت دوم ، ( عَلی ) به معنی ( إلَیا ) است .‏

سوره حجر آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغَاوِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان تو هیچ گونه تسلّط و قدرتی بر بندگان من نداری ، مگر آن گمراهانی که ( به وسوسه تو گوش فرا بدهند و ) به دنبال تو راه بیفتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُلْطَانٌ » : تسلّط و قدرت . مراد واداشتن به گناهان با اجبار و اکراه است . چرا که تنها کاری که از دست اهریمن ساخته است وسوسه کردن است ( نگا : اعراف‌ / 200 و 201 ، ابراهیم‌ / 22 ، نحل‌ / 99 و 100 ، صافّات‌ / 30 ) . « الْغَاوِینَ » : گمراهان و سرگشتگان . ناباوران و بی‌دینان .‏

سوره حجر آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و حتماً دوزخ میعادگاه جملگی آنان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمَوْعِدُهُمْ » : میعادگاه ایشان . وعده آنان . مَوْعِد اسم مکان یا مصدر میمی است و مرجع ضمیر ( هُمْ ) ، ( الْغَاوِینَ ) است .‏

سوره حجر آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِّکُلِّ بَابٍ مِّنْهُمْ جُزْءٌ مَّقْسُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دوزخ دارای هفت در است و هر دری بخش خاصّ و ویژه‌ای از آنان دارد ( که از آن به دوزخ درمی‌آیند و متناسب با اعمال زشت و پلشت ایشان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جُزْءٌ مُّقْسُومٌ » : بهره جداگانه . مراد طائفه معیّن و گروه مشخّصی است که به تناسب عذاب از آن در به دوزخ می‌آیند .‏

سوره حجر آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این پادافره پیروان شیطان بود ، و امّا پاداش پویندگان راه یزدان ، این است که : ) بی‌گمان پرهیزگاران در میان باغها و چشمه‌ساران ( بهشت ) بسر می‌برند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عُیُون‌ » : جمع عَیْن ، چشمه‌ها .‏

سوره حجر آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ ادْخُلُوهَا بِسَلاَمٍ آمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( پروردگارشان بدانان می‌گوید : ) با اطمینان خاطر و بدون هیچ گونه خوف و هراسی به این باغها و چشمه‌سارها درآئید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِسَلامٍ » : به سلامت . با درود خدا و دربانان بهشت و فرشتگان به شما ( نگا : رعد / 24 ، یس‌ / 58 ، زمر / 73 ) . « ءَامِنِینَ » : در امن و در امان .‏

سوره حجر آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَزَعْنَا مَا فِی صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَاناً عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کینه‌توزی و دشمنانگی را از سینه‌هایشان بیرون می‌کشیم ، و برادرانه بر تختها رویاروی هم می‌نشینند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَزَعْنَا » : بیرون کشیدیم . به در آوردیم . « غِلٍّ » : کینه‌توزی و دشمنانگی ( نگا : اعراف‌ / 43 ، حشر / 10 ) . « إِخْوَاناً » : برادران در مودّت و مخالطت ، یعنی : دوستان . حال ( الْمُتَّقینَ ) یا ضمیر ( و ) در ( أُدْخُلُوا ) یا ضمیر مستتر در ( ءَامِنِینَ ) یا ضمیر ( هُمْ ) در ( صُدُورِهِمْ ) می‌باشد . « سُرُرٍ » : جمع سَریر ، تخت‌ها . « مُتَقَابِلینَ » : روبه‌روی هم . برابر یکدیگر . صفت ( إِخْوَاناً ) یا حال ضمیر مستتر در آن است .‏

سوره حجر آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ لاَ یَمَسُّهُمْ فِیهَا نَصَبٌ وَمَا هُم مِّنْهَا بِمُخْرَجِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا خستگی و رنجی بدیشان نمی‌رسد ، و از آنجا بیرون نمی‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَصَبٌ » : خستگی . رنج ( نگا : توبه‌ / 120 ) . « مُخْرَجِینَ » : اخراج‌شدگان . بیرون رانده‌شدگان .‏

سوره حجر آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ نَبِّئْ عِبَادِی أَنِّی أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! ) بندگان مرا آگاه کن که من دارای گذشت زیاد و مهر فراوان هستم ( در حق کسانی که توبه بکنند و ایمان بیاورند و کار نیک انجام بدهند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَبِّئْ » : باخبر کن .‏

سوره حجر آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ وَ أَنَّ عَذَابِی هُوَ الْعَذَابُ الأَلِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که عذاب من ( در حق سرکشان بی‌ایمان ) عذاب بسیار دردناکی است ( و عذابهای دیگر در برابرش عذاب نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الألِیمُ » : بسیار دردآور و دردناک .‏

سوره حجر آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَبِّئْهُمْ عَن ضَیْفِ إِ بْراَهِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آنان را باخبر کن از مهمانان ابراهیم ( که فرشتگانی بودند و در لباس انسانها به پیش او آمدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَیْفِ » : مهمانان . مصدر است و در اینجا به معنی ضیوف استعمال شده است .‏

سوره حجر آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ دَخَلُواْ عَلَیْهِ فَقَالُواْ سَلاماً قَالَ إِنَّا مِنکُمْ وَجِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏زمانی ( را بیان کن ) که به پیش او آمدند و گفتند : درود ! ابراهیم گفت : ما از شما می‌ترسیم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلاماً » : درودتان باد ! مترسید و آرام باشید . مفعول مطلق یا صفت مصدر محذوفی است . تقدیر چنین است : سَلِّمُوا سَلاماً . قالُوا قَوْلاً سَلاماً . « وَجِلُونَ » : بیمناکان . ترسندگان .‏

سوره حجر آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُواْ لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُکَ بِغُلامٍ عَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : مترس ! ما تو را به پسر بسیار دانائی مژده می‌دهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَوْجَلْ » : هراسناک مباش . « غُلامٍ » : پسر . در اینجا مراد اسحاق است .‏

سوره حجر آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ أَبَشَّرْتُمُونِی عَلَى أَن مَّسَّنِیَ الْکِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ابراهیم ) گفت : آیا چنین مژده‌ای را به من می‌دهید در حالی که پیری گریبانگیر من شده است‌ ؟ پس چگونه ( و برابر کدام قاعده در چنین سن و سالی به تولّد فرزند مرا ) مژده می‌دهید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَیا » : به معنی ( مَعَ ) ، یعنی : با این که . « الْکِبَرُ » : کهولت و پیری . « عَلَیا أَن مَّسَّنِیَ الْکِبَرُ » : جملیه حالیّه است برای ضمیر ( ی ) در ( بَشَّرْتُمُونِی ) . « بِمَ » : به کدام قاعده و قانون‌ ؟ چگونه و به چه شکل‌ ؟‏

سوره حجر آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُواْ بَشَّرْنَاکَ بِالْحَقِّ فَلاَ تَکُن مِّنَ الْقَانِطِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ما تو را به چیز راست و درستی مژده داده‌ایم و از زمره مأیوسان ( از رحمت خدا ) مباش .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به چیز راست و درستی . به کار محقّق و مطمئنّی . به طریقه و شیوه‌ای که حق است و آن خرق عادت توسّط قادر مطلق است . « الْقَانِطِینَ » : افراد مأیوس و ناامید .‏

سوره حجر آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ وَمَن یَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : چه کسی است که از رحمت پروردگارش مأیوس شود ، مگر گمراهان ( بی‌خبر از قدرت و عظمت خدا ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَن یَقْنَطُ » : چه کسی ناامید می‌گردد ؟ ! استفهام انکاری است ، یعنی کسی ناامید نمی‌گردد .‏

سوره حجر آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ فَمَا خَطْبُکُمْ أَیُّهَا الْمُرْسَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ابراهیم پس از الفت با فرشتگان و یقین از مژده ، بدیشان ) گفت : ای فرستادگان ! بگوئید چه کار مهمّی ( غیر از این بشارت ) دارید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَطْبُ » : کار مهمّی که قابل گفتگو است ( نگا : یوسف‌ / 51 ) .‏

سوره حجر آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُواْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ما به سوی قوم گناهکاری فرستاده شده‌ایم ( و همگان را نابود می‌کنیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ » : قوم بزهکاری . مراد قوم لوط است و نکره‌آمدن و توصیف به گناهکاری برای خوار داشتن و نکوهش ایشان است .‏

سوره حجر آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر خانواده لوط را که همه اعضاء خانواده را نجات می‌دهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلآّ ءَالَ لُوطٍ » : مستثنی می‌تواند متّصل باشد و معنی چنین می‌شود : ما به سوی قوم گناهکاری فرستاده شده‌ایم ، مگر خانواده لوط که در میان آنان گناهکار نیست . یا منقطع باشد که معنی آن در بالا گذشت .‏

سوره حجر آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر همسر او را که جزو بقیّه ( مردم محکوم به فنا ) قلمداد کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدَّرْنَا » : همسان دیگران بشمار آورده‌ایم و قلمدادش نموده‌ایم . این سخن بر زبان فرشتگان رفته است ولی مراد فرموده خدا است . روشن است وقتی که درباریان و مأموران شاه بگویند : دستور داده‌ایم . چنین و چنان اندیشیده‌ایم . مراد این است که شاه دستور داده است و چنین و چنان خواسته است ، و غیره . « الْغَابِرِینَ » : گذشتگان . باقی مردم . سایرین .‏

سوره حجر آیه 61
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمَّا جَاء آلَ لُوطٍ الْمُرْسَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که فرستادگان به پیش خانواده لوط رفتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَالَ » : خانواده . خاندان .‏

سوره حجر آیه 62
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ مُّنکَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( لوط بدیشان ) گفت : شما مردمان ناشناخته‌اید ( و ما شما را نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم چه می‌خواهید و از شما بیمناکیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنکَرُونَ » : افراد ناشناخته . کسانی که بد داشته شوند و از ایشان بیزار و گریزان باشند .‏

سوره حجر آیه 63
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُواْ بَلْ جِئْنَاکَ بِمَا کَانُواْ فِیهِ یَمْتَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ( از ما مترس که مایه هراس تو نیستیم ) بلکه ( ما فرستادگان خدائیم و ) با خود چیزی به همراه آورده‌ایم که تو بدان قوم خود را بیم می‌دادی و ایشان درباره آن شکّ می‌کردند ( که نزول عذاب است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَانُوا . . . یَمْتَرُونَ » : شکّ و تردید می‌ورزیدند .‏

سوره حجر آیه 64
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَتَیْنَاکَ بَالْحَقِّ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما واقعیّت مسلّمی را برای تو آورده‌ایم ( که جای انکار نیست ) و راست می‌گوئیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَتَیْنَاکَ بِالْحَقِّ » : حقیقت را برای تو آورده‌ایم . به پیش تو به حق آمده‌ایم و دروغی در کار نیست .‏

سوره حجر آیه 65
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَسْرِ بِأَهْلِکَ بِقِطْعٍ مِّنَ اللَّیْلِ وَاتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ وَلاَ یَلْتَفِتْ مِنکُمْ أَحَدٌ وَامْضُواْ حَیْثُ تُؤْمَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بنابراین در پاسی از شب خانواده‌ات را با خود بردار و از اینجا برو و در پس ایشان حرکت کن ( تا آنان را بپائی و به شتاب واداری ) و کسی از شما به پشت سر نگاه نکند ( تا عذاب قوم را نبیند و ناراحت و پریشان نگردد ) و به همان جا که ( برابر وحی آسمانی ) به شما دستور داده می‌شود بروید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَسْرِ بِأَهْلِکَ » : خانواده‌ات را در شب بکوچان . « قِطْعٍ » : قسمتی . پاسی . « إِتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ » : در پشت سر ایشان خودت حرکت کن . « لا یَلْتَفِتْ » : روی برنگرداند . به عقب ننگرد . « إمْضُوا » : بروید . « حَیْثُ » : همان جا .‏

سوره حجر آیه 66
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَضَیْنَا إِلَیْهِ ذَلِکَ الأَمْرَ أَنَّ دَابِرَ هَؤُلاء مَقْطُوعٌ مُّصْبِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما به لوط این موضوع را وحی کردیم که بامدادان همه آنان نابود و ریشه‌کن خواهند شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَضَیْنآ إِلَیْهِ » : بدو خبر دادیم . بدو رساندیم . « دَابِرَ » : تابع . آخر . قطع دابر ، کنایه از استیصال و ریشه‌کن کردن است ( نگا : انعام‌ / 45 ، اعراف‌ / 72 ، انفال‌ / 7 ) . « مُصْبِحینَ » : گام به صبح نهادگان . به بامداد رسیدگان . حال ( هؤُلآءِ ) است و مشتق از ( أَصْبَحَ ) تامّه . « أَنَّ دَابِرَ هؤُلآءِ مَقْطُوعٌ » : همه اینها نابود می‌شوند . این جمله بدل از ( ذَلِکَ الأمْرَ ) و بیانگر کاری است که وحی شده است .‏

سوره حجر آیه 67
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَاء أَهْلُ الْمَدِینَةِ یَسْتَبْشِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( هنگامی که صبح گردید ) اهل شهر ( فرشتگان را به صورت مردان بسیار زیبائی دیدند و بدیشان چشم طمع دوختند و ) شادیها کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسْتَبْشِرُونَ » : شادمان گشتند . خوشحالی نمودند .‏

سوره حجر آیه 68
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ إِنَّ هَؤُلاء ضَیْفِی فَلاَ تَفْضَحُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( لوط ترسید که کار ناشایست خود را بکنند . بدیشان ) گفت : اینان مهمانان من هستند ، ( حیاء کنید و با انجام کار ناشایستتان ) مرا رسوا مسازید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَیْفِی » : ( نگا : حجر / 51 ) . « فَلا تَفْضَحُونِ » : مرا رسوا و بدنام مکنید .‏

سوره حجر آیه 69
‏متن آیه : ‏
‏ وَاتَّقُوا اللّهَ وَلاَ تُخْزُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از خدا بترسید و مرا خوار مکنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تُخْزُونِ » : مرا خوار نسازید ( نگا : آل‌عمران‌ / 192 و 194 ، هود / 78 ) .‏

سوره حجر آیه 70
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا أَوَلَمْ نَنْهَکَ عَنِ الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : مگر ما تو را از ( مهمانداری و پناه‌دادن ) مردمان نهی نکردیم ( و نگفتیم که حق نداری ما را از کاری که با دیگران می‌کنیم باز داری و به نصیحت و ارشاد ما بپردازی و اگر چنین کنی تو را از میان خود بیرون می‌کنیم‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوَلَمْ نَنْهَکَ ؟ » : ( نگا : شعراء / 167 ) .‏

سوره حجر آیه 71
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ هَؤُلاء بَنَاتِی إِن کُنتُمْ فَاعِلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : اینها ( دختران شهر ، همه آماده ازدواج با مردانند و به منزله ) دختران من هستند ، اگر می‌خواهید کاری کنید ( و در راه ازدواج و اطفاء شهوات گام بردارید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هؤُلآءِ بَنَاتِی‌ » : ( نگا : هود / 78 ) .‏

سوره حجر آیه 72
‏متن آیه : ‏
‏ لَعَمْرُکَ إِنَّهُمْ لَفِی سَکْرَتِهِمْ یَعْمَهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! ) به جان تو سوگند ! آنان در مستی ( شهوت و جهالت ) خود سرگردان بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَعَمْرُکَ » : به زندگی تو سوگند ! در اصطلاح فارسی می‌گوئیم : به جان تو سوگند !‏

سوره حجر آیه 73
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ مُشْرِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس به هنگام طلوع آفتاب ، صدای ( وحشتناک صاعقه و زمین لرزه ) ایشان را فرو گرفت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصَّیْحَةُ » : صدا . مراد صدای مهیب صاعقه و زمین‌لرزه است . « مُشْرِقِینَ » : در حالی که به طلوع آفتاب رسیده بودند . حال ضمیر ( هم ) است .‏

سوره حجر آیه 74
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلْنَا عَالِیَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَیْهِمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّیلٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن گاه ( آنجا را زیر و رو کردیم و ) بالای آن را پائین ، ( و پائین آن را بالا ) گرداندیم ، و با سنگهائی از گِل متحجّر شده ایشان را سنگباران نمودیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَافِل‌ » : پائین . قسمت زیرین . « أَمْطَرْنَا » : باراندیم . « سِجِّیلٍ » : گِل متحجّر شده ( نگا : هود / 82 ، فیل‌ / 4 ) .‏

سوره حجر آیه 75
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَاتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان در این ( بلائی که بر سر قوم لوط آمد ) نشانه‌هائی برای افراد هوشمند موجود است ( که از این آثار می‌توانند عمق واقعه را دریابند و بدانند که هر گروه فاسد دیگری دستخوش چنین بلائی می‌گردد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُتَوَسِّمِینَ » : جمع مُتوسِّم ، کسی که از روی نشانه‌های ظاهری و علائم ناچیز به حقائق اشیاء پی می‌برد . دارای فراست و ذکاوت .‏

سوره حجر آیه 76
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهَا لَبِسَبِیلٍ مُّقیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این آثار بر سر راه ( کاروانیان و مسافران است و خرابه‌های آن ) برجا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّها » : مرجع ضمیر ( ها ) مدینه یا قُری می‌توان دانست ، ولی اگر مرجع آن را آیات به معنی آثار و نشانه‌ها بدانیم بهتر است . « لَبِسَبِیلٍ مُّقِیمٍ » : برسر راه راست و روشنی‌است و شب وروز محلّ عبور و مرور اهالی مکّه می‌باشد ( نگا : صافّات‌ / 137 و 138 ) .‏

سوره حجر آیه 77
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّلْمُؤمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان در این ( بقایای مانده بر راستای راه ) نشانه بزرگی برای مؤمنان است ( که از آن تکان می‌خورند و عبرت می‌گیرند و از موجبات خشم خدا خویشتن را برحذر می‌دارند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِی ذلِکَ » : در آنچه گذشت .‏

سوره حجر آیه 78
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِن کَانَ أَصْحَابُ الأَیْکَةِ لَظَالِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ساکنان سرزمین اَیْکَة ( که قوم شعیب بودند ، مانند قوم لوط متمرّد و بی‌ایمان و ) ستمگر بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ » : مخفّف از مثقّله است و تقدیر چنین است : إنَّهُ . « الأیْکَةِ » : درختستان . سرزمینی که میان بحر احمر و مدین قرار گرفته است . « أَصْحَابُ الأیْکَةِ » : مراد قوم شعیب است .‏

سوره حجر آیه 79
‏متن آیه : ‏
‏ فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس از آنان انتقام گرفتیم ، و این دو ( قوم ، یعنی قوم لوط و قوم شعیب ، شهرهای ویران شده ایشان ) بر سر راه واضح و آشکاری است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِمَامٍ » : راه . جاده . « مُبِینٍ » : واضح . روشن و آشکار .‏

سوره حجر آیه 80
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ کَذَّبَ أَصْحَابُ الحِجْرِ الْمُرْسَلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ساکنان سرزمین حجر ( نیز همچون قوم لوط و شعیب ) فرستادگان ( خدا ) را تکذیب کردند ( و دروغگویشان نامیدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حِجْر » : سرزمینی که میان مدینه و شام قرار دارد . « أَصْحَابُ الْحِجْرِ » : مراد قوم ثمود است که پیغمبرشان صالح نام داشت . « الْمُرْسَلِینَ » : فرستادگان خدا . مراد صالح و همه پیغمبران پیش از او است ، چرا که تکذیب پیغمبری به منزله تکذیب همه پیغمبران است .‏

سوره حجر آیه 81
‏متن آیه : ‏
‏ وَآتَیْنَاهُمْ آیَاتِنَا فَکَانُواْ عَنْهَا مُعْرِضِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آیات خود را برایشان فرستادیم ( و معجزات خویش را بدیشان نمودیم ) ولی آنان بدانها پشت کردند و روی‌گردان شدند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَایَاتِنَا » : مراد آیه‌های کتاب آسمانی یا معجزات حسّی است .‏

سوره حجر آیه 82
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَانُواْ یَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتاً آمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان در دل کوهها خانه‌هائی می‌تراشیدند و ( از نزول عذاب و تخریب آنها ) خاطر جمع بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَانُوا یَنْحِتُونَ » : می‌تراشیدند . « ءَامِنِینَ » : در امن و آسایش . بیباک از عذاب و خراب . بی‌خیال از مرگ و آخرت .‏

سوره حجر آیه 83
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ مُصْبِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در این وقت صدا ( ی عذاب ) بامدادان ایشان را فرو گرفت ( و نابودشان کرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُصْبِحینَ » : در حالی که به صبح رسیده بودند .‏

سوره حجر آیه 84
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا کَانُواْ یَکْسِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چیزی که ( از اموال ) کسب کرده بودند ( و دژهائی که ساخته بودند آنان را از هلاک نرهاند و ) برای ایشان سودمند نیفتاد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَغْنَیا عَنْهُمْ » : از ایشان دفع نکرد . برای آنان سودمند نیفتاد ( نگا : اعراف‌ / 48 ) .‏

سوره حجر آیه 85
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لآتِیَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آسمانها و زمین و آنچه در میان آن دو است جز به حق نیافریده‌ایم . ( تمام هستی دارای هدف و حکمت است ، و بر مدار حق و حقیقت می‌گردد ، و لذا با فساد سرِ سازگاری ندارد ، و فاسدان دیر یا زود به سزای خود می‌رسند ، و همچون قوم لوط و ثمود از صحنه پر نظم و نظام آفرینش به کناری پرت می‌گردند ) ، و بی‌گمان روز رستاخیز فرا می‌رسد ( و تباهکاران علاوه از مکافات دنیوی ، به عذاب و عقاب سخت اخروی گرفتار می‌گردند ) پس ( ای پیغمبر ! ) گذشت زیبائی داشته باش ( و بزرگوارانه و حکیمانه به دعوت خود ادامه بده و در برابر اذیّت و آزار کفّار شکیبائی کن ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به حق نه به باطل . هم آفرینش جهان و هم نظام حاکم بر جهان و هم هدف نهائی آن ، سازگار با حق و حقیقت و دارای حکمت و مصلحت است . « السَّاعَةَ » : روز رستاخیز . « إصْفَحْ » : گذشت کن . ببخشای . « الصَّفْحَ » : گذشت . صرف نظر کردن . « الصَّفْحَ الْجَمِیلَ » : گذشت بزرگوارانه و بدون سرزنش .‏

سوره حجر آیه 86
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان پروردگار تو آفریدگار بسیار آگاهی است . ( پس کار خود را بدو واگذار و باک از این و از آن مدار ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْخَلاّق » : آفریدگار . یکی از صفات خدا است و مراد آفریننده کلّ اشیاء است که قادر بر آفریدن هر چیزی و از جمله پدیدآوردن روز رستاخیز است ( نگا : یس‌ / 36 ) .‏

سوره حجر آیه 87
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ آتَیْنَاکَ سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِی وَالْقُرْآنَ الْعَظِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! ) ما هفت ( آیه ) به تو داده‌ایم که ( سوره فاتحه را تشکیل می‌دهند و در هر نمازی ) تکرار می‌گردند ( و از منزلت خاصّی برخوردارند و وسیله دعا و ثنا و طلب هدایت از خدایند ) و همه قرآن بزرگ را به تو عطاء نموده‌ایم ( که معجزه جاویدان یزدان و مایه تاب و توان مسلمان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبْعاً » : هفت . مراد هفت آیه سوره فاتحه است که در اصل مشتمل بر چکیده قرآن است . یا به عبارت دیگر ، قرآن تفصیل اصول مذکور در آن است . « الْمَثَانِی‌ » : جمع مثنّی ، یعنی : مکرّر ، بارها و بارها خوانده شده . مراد از مثنّی ، تنها دوبار نیست ، بلکه بر جمع یعنی بر بیش از تثنیه دلالت دارد ، همان گونه که برخی از الفاظ به صورت تثنیه ذکر می‌شوند و معنی جمع دارند . از قبیل : لبّیک و سَعْدَیْک . حَنانَیْک ( نگا : ملک‌ / 4 ) . اگر جمع ( مَثْناه ) باشد ، به معنی ثَناء است . یعنی هفت آیه‌ای که ثناء خدا است ، خواه به صورت تسبیح صریح و خواه به صورت تسبیح در قالب دعاء . « سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِی‌ » : مراد سوره فاتحه است که امّ الکتاب نام دارد . در این صورت عطف ( الْقُرْءَانَ الْعَظیمَ ) بر آن ، از قبیل عطف عامّ بر خاصّ ، یا کلّ بر جزء است . برخی هم ( سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِی ) را خود قرآن می‌دانند ( نگا : زمر / 23 ) و واژه ( سَبْعاً ) را برای کثرت می‌شمارند و عطف را به منزله عطف صفت بر صفت می‌دانند . « مِنَ الْمَثَانِی » : حرف ( مِنْ ) برای بیان ( سَبْعاً ) است .‏

سوره حجر آیه 88
‏متن آیه : ‏
‏ لاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِّنْهُمْ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! ) چشمان خود را به چیزی خیره مکن که به گروههائی از کافران داده‌ایم ( چرا که نعمت دنیاگذران است و نعمت آخرت جاویدان ) و بر آنان غمگین مباش ( که چرا راه کفر می‌گیرند و به تو ایمان نمی‌آورند ) و برای مؤمنان بال ( مهربانی ) خود را بگستران ( که پشتیبان حق و حقیقتند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَمُدَّنَّ » : چشم مدوز . خیره مشو . « ما » : چیزی که . چیزهائی که . مراد ثروت و نعمت دنیوی است . « أَزْواجاً » : دسته‌ها و گروههائی . « إِخْفِضْ » : پائین بیاور و بگستران . « جَنَاحَ » : بال . « إِخْفِضْ جَنَاحَکَ » : متواضع و مهربان باش ( نگا : إسراء / 24 ، شعراء / 215 ) .‏

سوره حجر آیه 89
‏متن آیه : ‏
‏ وَقُلْ إِنِّی أَنَا النَّذِیرُ الْمُبِینُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( به کافران ) بگو : من بیم‌دهنده آشکارم ( و به شما اعلام خطر می‌کنم که اگر به سرکشی و بی‌دینی خود ادامه دهید ، عذاب بر شما نازل می‌نمائیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّذِیرُ الْمُبینُ » : ترساننده آشکارا از عذاب پروردگار . بیم‌دهنده‌ای که بیانگر نزول عذاب خدا بر کافران است .‏

سوره حجر آیه 90
‏متن آیه : ‏
‏ کَمَا أَنزَلْنَا عَلَى المُقْتَسِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان گونه که ( عذاب را ) بر بخش‌کنندگان ( احکام آسمانی ) نازل کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَمَا » : همان گونه که . همانند آنچه . تقدیر چنین است : أَنَا النَّذِیرُ الْمُبینُ عِقاباً أَوْ عَذاباً مِّثْلَ مَا . « أَنزَلْنَا » : نازل کردیم . مراد این است که خدا نازل کرده است و انگار ما فرمانبرداران خدا فرمان شاهنشاه واقعی را اعلام می‌کنیم . « الْمُقْتَسِمِینَ » : بخش‌کنندگان . کسانی که به تجزیه و تقسیم و تبعیض احکام الهی دست می‌زدند و قسمتی را می‌پذیرفتند که به سود آنان بود و بقیّه را پشت سر می افکندند که با خواست ایشان موافق و هماهنگ نبود . یا این که این واژه به معنی مُفْتِرین است . یعنی : کسانی که قرآن را دروغ و بهتان و ساخته و پرداخته انسان می‌دانستند .‏

سوره حجر آیه 91
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که قرآن را بخش بخش می‌کردند ( و قسمتی را حق و قسمتی را باطل می‌دانستند ، و یا آن را شعر ، سحر ، کذب ، و اساطیر می‌نامیدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عِضِینَ » : جمع عِضَة که اصل آن عِضْوَة است ، یعنی : قطعه قطعه و بخش بخش . مراد این است که به برخی از قرآن ایمان داشتند و به برخی باور نداشتند . یا این که سخنان متناقض و گوناگونی درباره آن می‌زدند . یا جمع عَضَة که اصل آن عَضْهَة است ، به معنی : کذب و بهتان و سحر و کهانت . یعنی : قرآن را از این قبیل اشیاء می‌دانستند .‏

سوره حجر آیه 92
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَرَبِّکَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِیْنَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به پروردگارت سوگند ! که حتماً ( در روز رستاخیز از آنچه در دنیا مردمان انجام می‌دهند ) از جملگی ایشان پرس‌‌وجو خواهیم کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَنَسْأَلَنَّهُمْ » : بی‌گمان از ایشان سؤال و بازخواست می‌کنیم .‏

سوره حجر آیه 93
‏متن آیه : ‏
‏ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( سؤال و بازخواست می‌کنیم ) از کارهائی که ( در جهان ) می‌کرده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره حجر آیه 94
‏متن آیه : ‏
‏ فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس آشکارا بیان کن آنچه را که بدان فرمان داده می‌شوی ( که دعوت حق است ) و به مشرکان اعتناء مکن ( که چه می‌گویند و چه می‌کنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِصْدَعْ » : آشکارا بیان کن . آشکار ساز . « أَعرِضْ » : اعتناء مکن ( نگا : نساء / 63 ) .‏

سوره حجر آیه 95
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا کَفَیْنَاکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما تو را از ( کید و مکر و اذیّت و آزار ) استهزاء کنندگان مصون و محفوظ می‌داریم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَفَیْنَاکَ » : تو را بسنده‌ایم . تو را حمایت و حفاظت می‌کنیم ( نگا : بقره‌ / 137 ) .‏

سوره حجر آیه 96
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یَجْعَلُونَ مَعَ اللّهِ إِلهاً آخَرَ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن استهزاءکنندگانی که معبود دیگری را همراه خدا قرار می‌دهند ( و بتان را با خدا می‌پرستند . آنان به زودی نتیجه شرک خود را ) خواهند دانست ( آن گاه که عذاب دردناک دوزخ ایشان را در برخواهد گرفت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِله‌ » : معبود ( نگا : بقره‌ / 133 ) .‏

سوره حجر آیه 97
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِمَا یَقُولُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما می‌دانیم که سینه‌ات از آنچه می‌گویند ، تنگ می‌شود ( و از استهزاء و استهانت و الفاظ شرک‌آلودشان دلت به هم می‌آید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَضِیقُ » : تنگ می‌شود . به هم می‌آید . مراد ناراحت‌شدن و تنگدل گشتن است .‏

سوره حجر آیه 98
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَکُن مِّنَ السَّاجِدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ( به هنگام هجوم ناراحتیها و اندوهها متوسّل به تسبیح و تقدیس خدا شو و زبان ) به حمد و ثنای پروردگارت بگشای و از زمره سجده‌کنندگان ( و نمازگزاران ) باش .‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّاجِدِینَ » : سجده‌برندگان . مراد نمازگزاران است .‏

سوره حجر آیه 99
‏متن آیه : ‏
‏ وَاعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّى یَأْتِیَکَ الْیَقِینُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پروردگارت را پرستش کن تا مرگ به سراغ تو می‌آید ( و سرای فانی را وداع می‌گوئی ، و سرای باقی آغاز می‌گردد و پرده‌ها به کنار می‌رود و حقائق در برابر چشمانت جلوه‌گر می‌شود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْیَقِینُ » : امر مسلّم . عقیده قاطعانه . مراد مرگ است که کسی در آن تردید ندارد ( نگا : مدّثّر / 47 ) .‏