سورۀ مُزّمل

سورۀ مُزّمل

مکی است؛ ترتیب آن 73؛ شمار آیات آن 20

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلۡمُزَّمِّلُ ١﴾.

ای کسی که جامه‌ات را به خویشتن پیچیده‌ای! مخاطب ان آیه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌باشند که چون جبرئیل علیه السلام در غار حراء به نزدشان آمد، آنحضرت ترسناک به خانوادۀشان بازگشتند و گفتند: مرا بپوشانید، مرا بپوشانید.

﴿قُمِ ٱلَّیۡلَ إِلَّا قَلِیلٗا ٢﴾.

برای ادای نماز، شب را جز کمی بپا خیز؛ زیرا نماز شب، یاوری در برابر مشکلات دعوت و مشقّت‌های زندگی است و از جملۀ بهترین عبادات به شمار می‌رود.

﴿نِّصۡفَهُۥٓ أَوِ ٱنقُصۡ مِنۡهُ قَلِیلًا ٣﴾.

ای پیامبر! نصف شب را برخیز، یا اندکی کمتر از نصف آن را برخیز که به سه‌یکم شب برسد تا برای خواب و استراحت نیز وقتی باقی بماند. بنابراین قیام همه شب مشقّت‌آور است و فضیلتی ندارد.

﴿أَوۡ زِدۡ عَلَیۡهِ وَرَتِّلِ ٱلۡقُرۡءَانَ تَرۡتِیلًا ٤﴾.

یا ای پیامبر! شب زنده‌داری خود را از نصف شب هم بیشتر ساز تا به دو سوم شب برسد و در خواندن قرآن مدارا نما؛ طوری که تو را به اندیشه و فهم معانی قرآن نزدیک سازد.

﴿إِنَّا سَنُلۡقِی عَلَیۡکَ قَوۡلٗا ثَقِیلًا ٥﴾.

ای پیامبر! مسلّماً ما قرآن عظیمی را بر تو وحی می‌نماییم که اوامر، نواهی، احکام بزرک و آداب ستوده‌ای را احتوا کرده است.

﴿إِنَّ نَاشِئَةَ ٱلَّیۡلِ هِیَ أَشَدُّ وَطۡ‍ٔٗا وَأَقۡوَمُ قِیلًا ٦﴾.

بدون شک نمازی که بعد از خواب قسمتی از شب اقامه شود، تأثیر قوی‌تری در دل وارد می‌کند و میان شنوایی و قلب بیشتر موافقت ایجاد می‌نماید؛ زیرا در آن هنگام دل از امور زندگی فارغ است.

﴿إِنَّ لَکَ فِی ٱلنَّهَارِ سَبۡحٗا طَوِیلٗا ٧﴾.

واقعیت این است که در جریان روز، فراغت طولانی و کافی برایت وجود دارد تا به طلب معاش و پیشبرد دعوت و اصلاح امور بپردازی. بنابراین شب را برای پروردگارت خالص گردان و به طور خاص به عبادتش اقدام نما.

﴿وَٱذۡکُرِ ٱسۡمَ رَبِّکَ وَتَبَتَّلۡ إِلَیۡهِ تَبۡتِیلٗا ٨﴾.

پروردگارت را با اذکار و دعاهای مأثور بسیار یاد نما و با اخلاص عمل، توجه راستین و مراقبت عظیم در عبادت، به سویش از دیگر چیز‌ها قطع علاقه کن.

﴿رَّبُّ ٱلۡمَشۡرِقِ وَٱلۡمَغۡرِبِ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَٱتَّخِذۡهُ وَکِیلٗا ٩﴾.

او آفریدگار و مالک مشرق و مغرب است، معبود بر حقّی جز او وجود ندارد و هیچ‌کس جز او سزاوار عبادت نیست. بنابراین امور را به او بسپار و بر او اعتماد نما.

﴿وَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَا یَقُولُونَ وَٱهۡجُرۡهُمۡ هَجۡرٗا جَمِیلٗا ١٠﴾.

ای پیامبر! در برابر سخنان گناه‌آلود و دروغی که کافران دربارۀ تو و دعوتت می‌گویند صبر نما، از آنان اعراض کن، در صدد انتقام‌جویی مباش و به غیر حق‌تعالی شکوه مبر.

﴿وَذَرۡنِی وَٱلۡمُکَذِّبِینَ أُوْلِی ٱلنَّعۡمَةِ وَمَهِّلۡهُمۡ قَلِیلًا ١١﴾.

ای پیامبر! مرا با کسانی از اهل ثروت و تکبّر که به رسالت تو تکذیب می‌کنند رها بگذار و در مدّت اندکی از عُمر عذابی را انتظار بکش که به آنان رسیدنی است. هر چیز آمدنی نزدیک است و به زودی عذاب خداوند عزوجل بر آنان واقع می‌شود.

﴿إِنَّ لَدَیۡنَآ أَنکَالٗا وَجَحِیمٗا ١٢﴾.

هر آینه در نزد ما برای کافران در دوزخ بند‌های گران، زنجیز‌های سخت و آتش سوزانی آماده شده که جزای اعمال زشت و ناپسند آنان است.

﴿وَطَعَامٗا ذَا غُصَّةٖ وَعَذَابًا أَلِیمٗا ١٣﴾.

و در نزد ما برای کافران بد‌کار، طعام گلو‌گیری آماده شده که در حلق می‌چسپد، دشوار فرو می‌رود و روان نیست. همراه این طعام، عذاب درد‌آوری نیز مهیّا شده که قابل طاقت و تحمّل نیست.

﴿یَوۡمَ تَرۡجُفُ ٱلۡأَرۡضُ وَٱلۡجِبَالُ وَکَانَتِ ٱلۡجِبَالُ کَثِیبٗا مَّهِیلًا ١٤﴾.

روزی که زمین و کوه‌ها با سختی به جنبش در آیند و با قوّت به لرزه و تکان افتند. کوه‌ها با صلابتش از هول آن روز، چون خاک و غباری پراگنده شوند و این همه در روز قیامت اتفاق می‌افتند.

﴿إِنَّآ أَرۡسَلۡنَآ إِلَیۡکُمۡ رَسُولٗا شَٰهِدًا عَلَیۡکُمۡ کَمَآ أَرۡسَلۡنَآ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ رَسُولٗا ١٥﴾.

هر آینه ما محمّد صلی الله علیه و آله و سلم را به سوی شما فرستادیم که بر اعمال کفر و ایمان، و طاعت و عصیان‌تان گواهی می‌دهد؛ همچنان که موسی علیه السلام را به سوی فرعون فرستادیم تا او را دعوت کند و بر او شهادت دهد.

﴿فَعَصَىٰ فِرۡعَوۡنُ ٱلرَّسُولَ فَأَخَذۡنَٰهُ أَخۡذٗا وَبِیلٗا ١٦﴾.

امّا فرعون موسی علیه السلام را تکذیب کرد و به او ایمان نیاورد و در نتیجه فرعون و قومش را هلاک ساختیم و آنان را با غرق ساختن در دریا نابود و تباه نمودیم. بیان این مفهوم تهدیدی برای کافران مکّه است.

﴿فَکَیۡفَ تَتَّقُونَ إِن کَفَرۡتُمۡ یَوۡمٗا یَجۡعَلُ ٱلۡوِلۡدَٰنَ شِیبًا ١٧﴾.

اگر به خداوند عزوجل کافر شوید چگونه خود را از عذاب روز قیامت نگه می‌دارید، از عذاب روزی که از هول و وحشت آن کودکان خوردسال پیر می‌شوند. آنگاه که کودک بدون گناه پیر شود، پس کافران بد‌کار در روز دشواری‌ها چه خواهند کرد؟!!

﴿ٱلسَّمَآءُ مُنفَطِرُۢ بِهِۦۚ کَانَ وَعۡدُهُۥ مَفۡعُولًا ١٨﴾.

آسمان از هول و وحشت روز قیامت شگافته می‌شود و وعدۀ حق‌تعالی واقع‌شدنی است، به ناچار به وجود می‌آید و کسی آن را رد کرده نمی‌تواند.

﴿إِنَّ هَٰذِهِۦ تَذۡکِرَةٞۖ فَمَن شَآءَ ٱتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ سَبِیلًا ١٩﴾.

این نصیحت‌ها که با ترساندن و بیم‌دادن صورت می‌گیرد پندی برای بشریت است. اکنون هر که می‌خواهد پند گیرد و برحذر شود، راه طاعت را در پیش گیرد و عمل نیکو را وسیلۀ نجات از خشم خداوند عزوجل و رسیدن به رضای اوتعالی سازد.

﴿۞إِنَّ رَبَّکَ یَعۡلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدۡنَىٰ مِن ثُلُثَیِ ٱلَّیۡلِ وَنِصۡفَهُۥ وَثُلُثَهُۥ وَطَآئِفَةٞ مِّنَ ٱلَّذِینَ مَعَکَۚ وَٱللَّهُ یُقَدِّرُ ٱلَّیۡلَ وَٱلنَّهَارَۚ عَلِمَ أَن لَّن تُحۡصُوهُ فَتَابَ عَلَیۡکُمۡۖ فَٱقۡرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنَ ٱلۡقُرۡءَانِۚ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکُم مَّرۡضَىٰ وَءَاخَرُونَ یَضۡرِبُونَ فِی ٱلۡأَرۡضِ یَبۡتَغُونَ مِن فَضۡلِ ٱللَّهِ وَءَاخَرُونَ یُقَٰتِلُونَ فِی سَبِیلِ ٱللَّهِۖ فَٱقۡرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنۡهُۚ وَأَقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّکَوٰةَ وَأَقۡرِضُواْ ٱللَّهَ قَرۡضًا حَسَنٗاۚ وَمَا تُقَدِّمُواْ لِأَنفُسِکُم مِّنۡ خَیۡرٖ تَجِدُوهُ عِندَ ٱللَّهِ هُوَ خَیۡرٗا وَأَعۡظَمَ أَجۡرٗاۚ وَٱسۡتَغۡفِرُواْ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمُۢ ٢٠﴾.

ای پیامبر! یقیناً پروردگارت آگاه است که تو کمتر از دو ثلث شب را به نماز تهجّد می‌گذرانی، گاهی نصف شب را به نماز ایستاده می‌شوی، گاه دیگر یک‌سوم آن را به تهجّد سپری می‌کنی و گروهی از یارانت با تو به ادای نماز می‌ایستند. خداوند عزوجل حساب ساعات شب و روز را می‌داند که چه قدر گذشته و چه اندازه باقی مانده است. او می‌داند که قیام همه شب در توان شما نیست، از این‌رو قیام آن را به اندازۀ باقی مانده ساخت. اکنون به اندازۀ توان خویش قرآن بخوانید و به ادای نماز بپردازید. حق‌تعالی می‌داند که شاید بعضی شما را بیماری از قیام شب باز دارد و می‌داند که جماعتی از شما به منظور تجارت در اطراف زمین مسافر هستند و قیام شب بر ایشان دشوار می‌آید، گروهی از شما نیز مجاهدانی هستند که برای اعلای دین خدا می‌کوشند و امر جهاد ایشان را از تهجّد خسته می‌سازد. بنابراین بر شما لازم است به اندازۀ توان خویش به ادای نماز و تلاوت اقدام نمایید؛ زیرا دین آسانی است. اما بر نماز‌های مکتوبه و ادای زکات مفروضه دوام دهید و در راه‌های خیر انفاق کنید. هر عمل نیکی را که به جهت رضای خداوند عزوجل انجام دهید آن را در نامه‌های اعمال‌تان در روز قیامت درمی‌یابید و از آنچه برای شهوات دنیا به مصرف رساندید پاداش بزرگ‌تر و نفعی بهتر دارد. از خداوند بزرگ آمرزش بخواهید و رحمتش را طلب کنید؛‌ زیرا اوتعالی گناهان را می‌آمرزد، کسی را که به او رجوع کند رحمت می‌نماید و از خطا‌های که با صداقت به سویش باز گردند گذشت می‌کند.