ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | ||||||
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 |
تفسیر نور:
سوره فرقان آیه 1
متن آیه :
تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیراً
ترجمه :
والا
مقام و جاوید کسی است که فرقان ، ( یعنی جدا سازنده حق از باطل ) را بر
بنده خود ( محمّد ) نازل کرده است ، تا این که جهانیان را ( بدان ) بیم دهد
( و آن را به گوش ایشان برساند ) .
توضیحات :
«
تَبَارَکَ » : والامقام و عظیمالقدر است . پربرکت و افزون خیر است .
ماندگار و زوالناپذیر است . این واژه تنها به صورت ماضی به کار میرود و
دالّ بر کثرت و زیادت خیر است و معنی تمجید و تعظیم نیز دارد . «
الْفُرْقَانَ » : مصدر است و به معنی جدا کردن . در اینجا به عنوان اسم
فاعل به کار رفته و به معنی جدا سازنده حق از باطل است . مراد قرآن است .
سوره فرقان آیه 2
متن آیه :
الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً
وَلَمْ یَکُن لَّهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَخَلَقَ کُلَّ شَیْءٍ
فَقَدَّرَهُ تَقْدِیراً
ترجمه :
آن کسی که حکومت و
مالکیّت آسمانها و زمین از آن او است ، و فرزندی ( برای خود ) برنگزیده است
، و در حکومت و مالکیّت انبازی نداشتهاست ، و همه چیز را آفریده است و آن
را دقیقاً اندازهگیری و کاملاً برآورد کرده است .
توضیحات :
«
قَدَّرَهُ » : آن را اندازهگیری کرده است . آن را آماده کرده است برای
همان ویژگی و کاری که خود خواسته است و انجام وظیفهای که بدان واگذار
فرموده است و میان اشیاء موازنه برقرار نموده است .
سوره فرقان آیه 3
متن آیه :
وَاتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّا یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَهُمْ
یُخْلَقُونَ وَلَا یَمْلِکُونَ لِأَنفُسِهِمْ ضَرّاً وَلَا نَفْعاً وَلَا
یَمْلِکُونَ مَوْتاً وَلَا حَیَاةً وَلَا نُشُوراً
ترجمه :
(
مشرکان ) سوای خدا ، معبودهائی را برگرفتهاند ( و به پرستش اصنام و کواکب
و اشخاصی پرداختهاند ) که چیزی را نمیآفرینند و بلکه خودشان آفریدههائی
بیش نیستند ، و مالک سود و زیانی برای خود نبوده ، و بر مرگ و زندگی و
رستاخیز اختیار و توانی ندارند .
توضیحات :
« شَیْئاً » : چیزی را . اصلاً و ابداً . « نُشُوراً » : زندگی دوباره . رستاخیز . حیات بعد از ممات ( نگا : عبس / 22 ) .
سوره فرقان آیه 4
متن آیه :
وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا إِفْکٌ افْتَرَاهُ
وَأَعَانَهُ عَلَیْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جَاؤُوا ظُلْماً وَزُوراً
ترجمه :
کافران
میگویند : این ( قرآن ) دروغی بیش نیست که خود ( محمّد ) آن را از پیش
خود به هم بافته است و گروهی او را در این کار یاری دادهاند . آنان واقعاً
( با بیان این سخن ) ستم و بهتان بزرگی را مرتکب شدهاند .
توضیحات :
«
إِفْکٌ » : بدترین دروغ ( نگا : نور / 11 ) . « اِفْتَرَاهُ » : سرهم کرده
است . ساخته و پرداخته نموده است ( نگا : آلعمران / 94 ، یونس / 38 ) .
« قَوْمٌ ءَاخَرُونَ » : گروه دیگری . مراد اهل کتابی است که اسلام را
پذیرفته بودند ، یا اشخاصی چون عداس ، یسار ، نصر ، ابوفکیهه رومی و . . .
( نگا : نحل / 103 ) . « جَآءُوا » : عرب واژههای ( جَآءَ ) و ( أَتی )
را به معنی ( فَعَلَ ) یعنی انجام داد ، به کار میبرند ( نگا : تفسیر
أضواء البیان ) . « زُوراً » : باطل . بُهتان ( نگا : حجّ / 30 ) . تنکیر (
ظُلْماً ) و ( زُوراً ) برای تعظیم است .
سوره فرقان آیه 5
متن آیه :
وَقَالُوا أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ اکْتَتَبَهَا فَهِیَ تُمْلَى عَلَیْهِ بُکْرَةً وَأَصِیلاً
ترجمه :
(
درباره قرآن نیز ) میگویند : افسانههای پیشینیان است که ( از دیگران )
خواسته است آن را برایش بنویسند ، و چنین افسانههائی سحرگاهان و شامگاهان
بر او خوانده میشود ( تا آنها را حفظ کند و به خاطر سپارد ) .
توضیحات :
«
أَسَاطِیرُ » : افسانهها ( نگا : أنعام / 25 ) . « اِکْتَتَبَها » :
درخواست نوشتن آنها را از دیگران کرده است . آنها را رونویس کرده است . «
بُکْرَةً » : سحرگاهان . بامدادان . « أَصِیلاً » : شامگاهان . مراد کفّار
از سحرگاهان و شامگاهان ، همه اوقات شبانهروز بوده است .
سوره فرقان آیه 6
متن آیه :
قُلْ أَنزَلَهُ الَّذِی یَعْلَمُ السِّرَّ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ کَانَ غَفُوراً رَّحِیماً
ترجمه :
بگو
: قرآن را کسی فرو فرستاده است که راز آسمانها و زمین را میداند ( و
گوشهای از این راز را به عنوان معجزه در قرآن گنجانده است تا دلیل بر وحی
الهی باشد و انسانها نتوانند حتّی سورهای همچون سورههای قرآن را بسازند و
ارائه دهند ) . بیگمان خدا آمرزگار و مهربان است ( و سرکشان و بزهکارانی
را میبخشد که برگردند و از دروغگوئیها و پلشتیها دست بکشند ) .
توضیحات :
«
یَعْلَمُ السِّرَّ . . . » : اشاره به این است که قرآن ساخته و پرداخته
مغز بشر نیست و با کمک این و آن تنظیم نشده است ، بلکه تألیف خدا است و
معجزه بوده و یکی از اسرار است .
سوره فرقان آیه 7
متن آیه :
وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ یَأْکُلُ الطَّعَامَ وَیَمْشِی فِی
الْأَسْوَاقِ لَوْلَا أُنزِلَ إِلَیْهِ مَلَکٌ فَیَکُونَ مَعَهُ نَذِیراً
ترجمه :
(
محمّد را نیز مسخره میکنند ) و میگویند : این چه پیغمبری است ؟ ! او
غذا میخورد ، و در بازارها راه میرود ، ( نه شیوه فرشتگان دارد ، و نه
روش شاهان . او امتیازی بر دیگران ندارد ، چرا که همچون افراد عادی نیاز به
تغذیه دارد ، و در بازارها برای کسب و تجارت و خرید نیازمندیهای خود رفت و
آمد میکند ) . چرا لااقل فرشتهای به سوی او فرستاده نشده است تا ( به
عنوان گواه صدق دعوتش ) همراه او مردم را بیم بدهد ( و در امر تبلیغ رسالت
او را یاری نماید و ما هم ایمان بیاوریم ) .
توضیحات :
«
مَا لِهذاَ الرَّسُولِ » : این پیغمبر را چه شده است ؟ چرا باید این
پیغمبر ؟ « لَوْلا » : چرا نباید که ؟ این واژه در اینجا برای استفهام
است .
سوره فرقان آیه 8
متن آیه :
أَوْ
یُلْقَى إِلَیْهِ کَنزٌ أَوْ تَکُونُ لَهُ جَنَّةٌ یَأْکُلُ مِنْهَا
وَقَالَ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلاً مَّسْحُوراً
ترجمه :
یا
این که گنجی ( از آسمان ) به سوی او انداخته شود ( تا از آن خرج و انفاق
کند ) و یا این که باغی داشته باشد که از ( میوههای ) آن بخورد ( و امرار
معاش کند ) . ستمگران ( کفرپیشه ) میگویند : شما جز از یک انسان دیوانه
پیروی نمیکنید .
توضیحات :
« کَنزٌ » : گنج . « جَنَّةٌ » : باغ . « مَسْحُوراً » : جادو شده . دیوانه ( نگا : إسراء / 47 و 101 ) .
سوره فرقان آیه 9
متن آیه :
انظُرْ کَیْفَ ضَرَبُوا لَکَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا یَسْتَطِیعُونَ سَبِیلاً
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! ) ببین چگونه برای تو مثلها میزنند ( و گاهی تو را جادو شده ،
و گاهی دیوانه ، و زمانی دروغگو ، و وقتی تعلیمدیده بیگانگان غیر عرب
مینامند ، و بدین وسیله از راه راست و طریقه مباحثات و محاجات درست بدر
میروند ) و گمراه میشوند و نمیتوانند ( به سوی جاده حقیقت و بیان حجّت )
راهی پیدا کنند ( و بر یک سخن ماندگار بمانند ، و هر زمان قولی و هر لحظه
نقلی دارند ) .
توضیحات :
« الأمْثال » : مراد مثالهای بیپایه و اساس و تشبیهات نادرست و ناروا است .
سوره فرقان آیه 10
متن آیه :
تَبَارَکَ الَّذِی إِن شَاء جَعَلَ لَکَ خَیْراً مِّن ذَلِکَ جَنَّاتٍ
تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَیَجْعَل لَّکَ قُصُوراً
ترجمه :
بزرگوار
خداوندی است که اگر بخواهد برای تو بهتر از آن ( چیزهائی که آنان پیشنهاد
میکنند ) میسازد ، باغهائی را ( در دنیا برایت پدیدار مینماید ) که در
زیر ( قصر و قصور و درختان ) آنها رودبارها و جویبارها روان باشد ، و برای
تو کاخهای مجلّلی میسازد ( و در اختیارت قرار میدهد که ایشان در خواب هم
ندیده باشند ) .
توضیحات :
« تَبَارَکَ » : ( نگا : فرقان / 1 ) . « جَنَّاتٍ » : باغهائی را . بدل از ( خَیْراً ) است .
سوره فرقان آیه 11
متن آیه :
بَلْ کَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَأَعْتَدْنَا لِمَن کَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِیراً
ترجمه :
(
این حرفهائی را که میزنند همه بهانه است ) . واقع قضیّه این است که آنان
قیامت را دروغ میدانند ، و ما برای کسی که قیامت را دروغ بداند آتش
شعلهور و سوزانی را آماده کردهایم .
توضیحات :
«
بَلْ » : این واژه برای ( إضراب ) است . یعنی آنان آنچه را در زمینه نفی
توحید تو نبوّت میگویند ، بهانههائی است که در حقیقت از انکار معاد
سرچشمه گرفته است . « السَّاعَةُ » : قیامت ( نگا : أنعام / 31 و 40 ،
اعراف / 187 ) . « سَعِیراً » : آتش شعلهور و ملتهب ( نگا : نساء / 10 و
55 ، إسراء / 97 ) .
سوره فرقان آیه 12
متن آیه :
إِذَا رَأَتْهُم مِّن مَّکَانٍ بَعِیدٍ سَمِعُوا لَهَا تَغَیُّظاً وَزَفِیراً
ترجمه :
هنگامی
که ( این آتش فروزان دوزخ ) ایشان را از دور میبیند ( و آنان چشمشان بدان
میافتد ) صدای خشمآلود و جوش و خروش آن را میشنوند .
توضیحات :
«
تَغَیُّظاً » : فریاد خشم . خشم را با نعره و فریاد آشکار کردن . «
زَفِیراً » : جوش و خروش ناشی از خشم . از خشم نفس طولانی بیرون کشیدن (
نگا : هود / 106 ، أنبیاء / 100 ) .
سوره فرقان آیه 13
متن آیه :
وَإِذَا أُلْقُوا مِنْهَا مَکَاناً ضَیِّقاً مُقَرَّنِینَ دَعَوْا هُنَالِکَ ثُبُوراً
ترجمه :
هنگامی
که ایشان ، با غُل و زنجیر ، به مکان تنگی از آتش دوزخ افکنده میشوند ،
در آنجا ( واویلا سر میدهند و ) مرگ را به فریاد میخوانند ( و آرزوی
نابودی میکنند ) .
توضیحات :
« مُقَرَّنِینَ » :
کسانی که دستها و پاهایشان را با غل و زنجیر به هم بسته باشند ( نگا :
ابراهیم / 49 ) . « دَعَوْا » : فریاد میدارند . ندا میزنند . «
هُنَالِکَ » : در آن مکان تنگ . « ثُبُوراً » : هلاک . یعنی فریاد میزنند ،
مرگ ما را دریاب تا نابود شویم و از عذاب برهیم ( نگا : نبأ / 40 ) .
سوره فرقان آیه 14
متن آیه :
لَا تَدْعُوا الْیَوْمَ ثُبُوراً وَاحِداً وَادْعُوا ثُبُوراً کَثِیراً
ترجمه :
امروز
یک بار نه ، بلکه بارها و بارها مرگ را به آرزو بخواهید و فریادش دارید (
ولی بدانید که دیگر مرگی وجود ندارد ، و خلاص از عذاب و نجات از عقابی که
پیوسته رو به افزایش است ، غیر ممکن است ) .
توضیحات :
« ثُبُوراً کَثِیراً » : مراد واویلاها و نالههای پشت سر یکدیگر و ای مرگ و ای مرگهای مکرّر است .
سوره فرقان آیه 15
متن آیه :
قُلْ أَذَلِکَ خَیْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ کَانَتْ لَهُمْ جَزَاء وَمَصِیراً
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! بدیشان ) بگو : آیا این ( سرنوشت دردناک ) بهتر است ، یا بهشت
جاویدانی که به پرهیزگاران وعده داده شده است ؟ ( بهشتی که برابر وعده
الهی توسّط انبیاء ) هم پاداش ( اعمال دنیوی ) آنان است و هم جایگاه و
قرارگاه ( سرمدی ) ایشان .
توضیحات :
« ذلِکَ » : این سرنوشت بدفرجام دوزخ نام .
سوره فرقان آیه 16
متن آیه :
لَهُمْ فِیهَا مَا یَشَاؤُونَ خَالِدِینَ کَانَ عَلَى رَبِّکَ وَعْداً مَسْؤُولاً
ترجمه :
(
همان بهشتی که ) هرچه بخواهند ، در آنجا موجود و برای آنان فراهم است ، و
برای همیشه در آنجا خواهند ماند . این نعمتها وعده خدا بوده است ، وعدهای
که ( مؤمنان برابر رهنمود یزدان در کتابهای آسمانی ) تحقّق آن را از خدا
خواستهاند .
توضیحات :
« خَالِدِینَ » : حال است . «
وَعْداً مَّسْؤُولاً » : وعدهای که مورد تقاضا و درخواست مؤمنان از خدا
بوده است ( نگا : آلعمران / 194 ) و فرشتگان نیز آن را برای مؤمنان از
خدا درخواست کردهاند ( نگا : غافر / 8 ) . آن چنان این وعده قطعی و حتمی
است که مؤمنان میتوانند آن را در آخرت از خدا مطالبه و درخواست کنند .
سوره فرقان آیه 17
متن آیه :
وَیَوْمَ یَحْشُرُهُمْ وَمَا یَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَیَقُولُ
أَأَنتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِی هَؤُلَاء أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِیلَ
ترجمه :
(
برای اندرز مردمان یادآور شو ) روزی را که خداوند همه مشرکان را ( برای
حساب و کتاب ) به همراه همه کسانی که ( همچون عیسی و عُزَیر و فرشتگان ، در
دنیا ) بجز خدا میپرستیدند ، گرد میآورد و ( به پرستش شدگان ) میگوید :
آیا شما این بندگان مرا گمراه کردهاید ( و بدیشان دستور دادهاید که شما
را پرستش نمایند ) یا این که خودشان گمراه گشتهاند ( و به اختیار خود شما
را پرستش نمودهاند ؟ ) .
توضیحات :
« مَا
یَعْبُدُونَ » : مراد عیسی و عُزَیر و فرشتگان و دیگر ذویالعقولی است که
پرستش شدهاند ( نگا : مائده / 116 ، توبه / 30 ، انبیاء / 26 ، سبا / 40
و 41 ) .
سوره فرقان آیه 18
متن آیه :
قَالُوا سُبْحَانَکَ مَا کَانَ یَنبَغِی لَنَا أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِکَ
مِنْ أَوْلِیَاء وَلَکِن مَّتَّعْتَهُمْ وَآبَاءهُمْ حَتَّى نَسُوا
الذِّکْرَ وَکَانُوا قَوْماً بُوراً
ترجمه :
آنان (
در پاسخ ) میگویند : تو منزّه و به دور ( از آن چیزهائی ) هستی ( که
مشرکان به تو نسبت میدهند ) . ما ( انسانها ) را نرسد که جز تو سرپرستانی
برای خود برگزینیم ( و سوای تو را بپرستیم ) ، ولیکن ( سبب کفر و انحرافشان
این است که ) آنان و پدران و نیاکانشان را ( از نعمتها و لذائذ دنیا )
برخوردار نمودهای ، تا آنجا که یاد ( تو و سپاس تو ) را فراموش کردهاند (
و به جای شکر نعمت ، در شهوات و کامجوئیها فرو رفتهاند ) و مردمان تباهی
شدهاند و هلاک گشتهاند .
توضیحات :
« مَا کَانَ
یَنبَغی لَنَا . . . » : ما را نسزد . ما نباید که . مراد ما انسانها و همه
خلائق است . « أَوْلِیَآءَ » : مراد معبودها است . « مَتَّعْتَهُمْ » :
متمتّع نمودهای . از نعمت برخوردار کردهای . « الذِّکْرَ » : مراد یاد
پروردگار و عذاب و عقاب کردگار است . « بُوراً » : فاسد و تباه . هلاک شده .
این واژه جمع مکسّر ( بائِر ) یا مصدر است و در معنی جمع .
سوره فرقان آیه 19
متن آیه :
فَقَدْ کَذَّبُوکُم بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسْتَطِیعُونَ صَرْفاً وَلَا
نَصْراً وَمَن یَظْلِم مِّنکُمْ نُذِقْهُ عَذَاباً کَبِیراً
ترجمه :
(
به پرستشکنندگان مشرک گفته میشود : شما که میگفتید اینان شما را از راه
منحرف و گمراه کردهاند و به عبادت خود خواندهاند ! هم اینک ) ایشان
سخنان شما را تکذیب میکنند و نادرست میدانند . لذا نه میتوانید ( عذاب
الهی را ) از خود به دور دارید ، و نه میتوانید ( خویشتن را ) یاری دهید و
( یا از دیگران ) یاری ببینید . ( بندگان جملگی باید بدانند که ) هرکس از
شما ( با کفر و عصیان ، همچون اینان ) ستم کند ، عذاب بزرگی را بدو
میچشانیم .
توضیحات :
« بِمَا تَقُولُونَ » : در
چیزی که میگوئید . حرف ( ب ) به معنی ( فی ) است ( نگا : آلعمران / 123 ،
قمر / 34 ) . « صَرْفاً » : دفع عذاب . بازگرداندن ( نگا : آلعمران /
152 ، اعراف / 146 ، یوسف / 24 و 33 ) . « نَصْراً » : مراد خویشتن را
کمک و یاری کردن ، و یا از دیگران کمک و یاری دریافت نمودن است .
سوره فرقان آیه 20
متن آیه :
وَما أَرْسَلْنَا قَبْلَکَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ إِلَّا إِنَّهُمْ
لَیَأْکُلُونَ الطَّعَامَ وَیَمْشُونَ فِی الْأَسْوَاقِ وَجَعَلْنَا
بَعْضَکُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَتَصْبِرُونَ وَکَانَ رَبُّکَ بَصِیراً
ترجمه :
ما
هیچ یک از پیغمبران را پیش از تو نفرستادهایم مگر این که ( همه آنان از
جنس بشر بودهاند و ) غذا میخوردهاند و در بازارها ( برای معامله و تهیّه
نیازمندیهایخود ) راه میرفتهاند . ما برخی از شما را وسیله امتحان برخی
دیگر کردهایم ( و اغنیاء را با فقراء ، تندرستان را با بیماران ،
پیغمبران را با کافران و مشرکان ، و برعکس میآزمائیم ) . آیا شکیبائی
میورزید ؟ ( تا از عهده امتحان الهی بدر آئید و پاداش بزرگ او را دریافت
نمائید ؟ شکیبائی کنید ، چرا که شکیبائی رکن اصلی پیروزی است ) . خدای تو
بینا است ( و همهچیز را میبیند و همگان را در برابر اعمالشان پاداش
میدهد ) .
توضیحات :
« فِتْنَةً » : آزمون . آزمایش
. « جَعَلْنَا بَعْضَکُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً » : مراد آزمایش عمومی مردم
به وسیله یکدیگر است ( نگا : انعام / 53 و 165 ، انفال / 28 ، محمّد / 4 )
.
سوره فرقان آیه 21
متن آیه :
وَقَالَ
الَّذِینَ لَا یَرْجُونَ لِقَاءنَا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَیْنَا
الْمَلَائِکَةُ أَوْ نَرَى رَبَّنَا لَقَدِ اسْتَکْبَرُوا فِی أَنفُسِهِمْ
وَعَتَوْ عُتُوّاً کَبِیراً
ترجمه :
آنان که امیدی
به ملاقات ما ( در روز رستاخیز نداشته و قیامت را قبول ) ندارند میگویند :
چرا فرشتگان به پیش ما نمیآیند ( تا بر صدق رسالت تو گواهی دهند ؟ ) یا
چرا پروردگار خود را نمیبینیم ( تا خودش در برابرمان ظاهر و به ما بگوید
که او تو را فرستاده است ؟ ) واقعاً آنان خویشتن را بزرگ پنداشتهاند ( و
از حدّ خود بسی پا را فراتر ) و در ظلم و طغیان سخت سرکشی نمودهاند .
توضیحات :
«
إسْتَکْبَرُوا فِی أَنفُسِهِمْ » : خودشان را دست بالا و بزرگ گرفتهاند .
خود را بزرگ پنداشتهاند . « عَتَوْا » : سرکشی کردهاند . از حدّ خود
فراتر رفتهاند .
سوره فرقان آیه 22
متن آیه :
یَوْمَ یَرَوْنَ الْمَلَائِکَةَ لَا بُشْرَى یَوْمَئِذٍ لِّلْمُجْرِمِینَ وَیَقُولُونَ حِجْراً مَّحْجُوراً
ترجمه :
روزی
فرشتگان را میبینند و در آن روز مژده و نویدی برای بزهکاران در میان
نخواهد بود ( و بلکه روزی است که از ترس فریاد برمیآورند و ) میگویند :
پناه ! ! امان ! !
توضیحات :
« یَوْمَ » : در روزی .
مراد روز فوت و مرگ هر کسی ( نگا : نساء / 97 ) یا روز قیامت است . « لا
بُشْری » : بشارت و مژدهای نخواهد بود . بشارت مباد . « حِجْراً
مَّحْجُوراً » : پناه و امان دهید . دست باز دارید و صدمهای نرسانید که
ممنوع و گناه است . ( حِجْراً مَّحْجُوراً ) اصطلاحی بوده است در میان
عربها که وقتی به کسی برخورد میکردند که از او میترسیدند ، برای گرفتن
امان آن را خطاب به طرف میگفتند . مخصوصاً در ماههای حرام و ایّام حجّ ،
اگر دشمنی به دشمنی برخورد میکرد و میترسید صدمهای بدو بزند این جمله را
تکرار میکرد و در امان بود . ( حِجْراً ) مفعول به فعل مقدّری است و (
مَحْجُوراً ) صفت است و به عنوان تأکید معنی آمده است . در اصل چنین است :
أَطْلُبُ مِنکَ حِجْراً ، لا سَبیلَ إِلی رَفْعِهِ وَ دَفْعِهِ . کافران در
قیامت خیال میکنند با گفتن ( حِجْراً مَّحْجُوراً ) میتوانند خویشتن را
از دست فرشتگان عذاب و از مجازات و عقاب خدا برهانند .
سوره فرقان آیه 23
متن آیه :
وَقَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاء مَّنثُوراً
ترجمه :
ما
به سراغ تمام اعمالی که ( به ظاهر نیک بوده و در دنیا ) آنان انجام
دادهاند میرویم و همه را همچون ذرّات غبار پراکنده در هوا میسازیم ( و
ایشان را از اجر و پاداش آن محروم میکنیم . چرا که نداشتن ایمان ، موجب
محو و نابودی احسان ، و بیاعتبار شدن اعمال خوب انسان میگردد ) .
توضیحات :
«
قَدِمْنَآ إِلی مَا » : به سراغ چیزهائی میرویم که . « هَبَآءً » : ذرّات
کوچک غبار که به هنگام تابش نور خورشید به داخل اطاق دیده میشوند . «
مَنثُوراً » : پراکنده . مراد این است که اعمال ایشان را بدان گونه پراکنده
میداریم که همچون چنین ذرّاتی قابل جمع نبوده و مفید فائدهای نباشند (
نگا : ابراهیم / 18 ) .
سوره فرقان آیه 24
متن آیه :
أَصْحَابُ الْجَنَّةِ یَوْمَئِذٍ خَیْرٌ مُّسْتَقَرّاً وَأَحْسَنُ مَقِیلاً
ترجمه :
بهشتیان در آن روز ، جایگاه و استراحتگاهشان بهتر و نیکوتر است . . .
توضیحات :
«
خَیْرٌ » : صیغه تفضیل ، گاهی در مواردی به کار میرود که یک طرف به کلّی
فاقد آن است ( نگا : فصّلت / 40 ) . لذا این آیه بیانگر آن نیست که
دوزخیان وضعشان خوب است و بهشتیان وضعشان از آنان بهتر میباشد . «
مُسْتَقَرّاً » : قرارگاه . جایگاه . « مَقِیلاً » : استراحتگاه . خوابگاه .
از ماده ( قیل ) . واژههای ( مُسْتَقَرّاً ) و ( مَقِیلاً ) تمییز
میباشند .
سوره فرقان آیه 25
متن آیه :
وَیَوْمَ تَشَقَّقُ السَّمَاء بِالْغَمَامِ وَنُزِّلَ الْمَلَائِکَةُ تَنزِیلاً
ترجمه :
(
یادآور شو ) روزی را که آسمانِ ( کره زمین در آن روز ، بر اثر انفجارات
کواکب و سیّارات ) به وسیله ابر ( حاصل از گرد و غبار غلیظ کرات )
پارهپاره ( و لکهلکه ) میگردد . و فرشتگان تندتند و پیاپی فرو فرستاده
میشوند ( تا نامه اعمال را به دست مردمان برسانند ، و به هنگام حسابرسی و
دادگاهی بر آنان گواهی دهند ) .
توضیحات :
«
تَشَقَّقُ » : پارهپاره میگردد . اشارت به آن است که در آستانه قیامت ،
انقلابات و انفجارات شگرفی سراسر عالم هستی را فرا میگیرد و ابر غلیظی از
گرد و غبار کرات متلاشی شده ، صفحه آسمان را میپوشاند که در لابلای این
ابر شکافی وجود دارد . « بِالْغَمَامِ » : به وسیله ابر . همراه ابر . واژه
( ب ) ممکن است به معنی ملابست باشد ، یا برای سببیّت بوده ، و یا این که
به معنی ( عَنْ ) باشد ( نگا : / 44 ) . یعنی : آسمان گاهگاهی از لابلای
ابر پدیدار میشود .
سوره فرقان آیه 26
متن آیه :
الْمُلْکُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمَنِ وَکَانَ یَوْماً عَلَى الْکَافِرِینَ عَسِیراً
ترجمه :
در
آن روز حکومت واقعی و ملک حقیقی ، از آن خداوند مهربان است ( و مملکت جهان
، به صورت ظاهر و باطن و حقیقی و مجازی ، در دست یزدان است ) ، و آن روز
برای کافران روز سختی خواهد بود .
توضیحات :
« اَلْحَقُّ » : واقعی . راستین . صفت « اَلْمُلْکُ » است . « عَسِیراً » : سخت . شدید ( نگا : قمر / 8 ، مدّثّر / 9 ) .
سوره فرقان آیه 27
متن آیه :
وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً
ترجمه :
و
در آن روز ستمکار ( کفرپیشه ) هر دو دست خویش را ( از شدّت حسرت و ندامت )
به دندان میگزد و میگوید : ای کاش ! با رسول خدا راه ( بهشت را )
برمیگزیدم ( و با قافله انبیاء به سوی خوشبختی جاویدان و رضای یزدان سبحان
حرکت میکردم . ای وای ! من ، بر خود چه کردم ؟ ) .
توضیحات :
«
اَلظّالِمُ » : کافر . کسی که با کفر و مخالفت با انبیاء ، به خویشتن ظلم
کرده است . « یَعَضُّ » : گاز میگیرد . دست خود یا انگشت خود را گاز گرفتن
، کنایه از خشم و پشیمانی است .
سوره فرقان آیه 28
متن آیه :
یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَاناً خَلِیلاً
ترجمه :
ای وای ! کاش من فلانی را به دوستی نمیگرفتم .
توضیحات :
« خَلِیلاً » : دوست خاصّ و صمیمی که انسان او را مشاور خود کند .
سوره فرقان آیه 29
متن آیه :
لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءنِی وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولاً
ترجمه :
بعد
از آن که قرآن ( برای بیداری و آگاهی ) به دستم رسیده بود ، مرا گمراه ( و
از حق منحرف و منصرف ) کرد . ( آری ! این چنین ) شیطان انسان را ( به
رسوائی میکشد و ) خوارِ خوار میدارد .
توضیحات :
«
الذِّکْرِ » : قرآن ( نگا : آلعمران / 58 ، اعراف / 63 و 69 . . . ) .
یاد خدا ( نگا : مائده / 91 ، رعد / 28 ) . « الشَّیْطَانُ » : اهریمن جنّ
و انس . « خَذُولاً » : بسیار خوار کننده و رسوائی به بار آورنده .
سوره فرقان آیه 30
متن آیه :
وَقَالَ الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً
ترجمه :
و
پیغمبر ( شکوهکنان از کیفیّت برخورد مردمان با قرآن ) عرض میکند ،
پروردگارا ! قوم من این قرآن را ( که وسیله سعادت دو جهان بود ) رها و از
آن دوری کردهاند ( و از ترتیل و تدبّر و عمل بدان غافل شدهاند ) .
توضیحات :
«
مَهْجُوراً » : متروک . رها شده . مراد از ترک قرآن ، دوری گزیدن از :
شنیدن و اندیشیدن ، عمل به احکام حلال و حرام آن ، در اصول و فروع دین حاکم
کردن و داوری بردن بدان ، درمان دل و درون خود را از قرآن خواستن ، و
بالاخره عقائد و عبادات و اخلاق از آن آموختن است .
سوره فرقان آیه 31
متن آیه :
وَکَذَلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوّاً مِّنَ الْمُجْرِمِینَ وَکَفَى بِرَبِّکَ هَادِیاً وَنَصِیراً
ترجمه :
این
گونه ( که تو ای پیغمبر ! با موضعگیری و عداوت سرسختانه این گروه روبرو
شدهای ، همه پیغمبران در چنین شرایطی قرار داشتهاند ، و ) برای هر
پیغمبری گروهی از بزهکاران را دشمن ساختهایم ( که با او به مبارزه پرداخته
و با مکتب و دعوتش مخالفت ورزیدهاند . امّا بدان که حق همیشه پیروز است ،
و تو هم تنها و بدون یاور نیستی ، و خدا تو را به راه پیروزی بر آنان
راهنمائی میکند و یاریت میدهد ) و همین بس که خدای تو راهنما و یاور باشد
.
توضیحات :
« عَدُوّاً » : دشمنان . واژه ( عَدُوّ
) برای مفرد و جمع به کار میرود ( نگا : انعام / 112 ، کهف / 50 ) . «
الْمُجْرِمینَ » : بزهکارانی مراد است که فسادشان شدّت گرفته باشد ( نگا :
انعام / 123 ، یونس / 17 ، شعراء / 99 ، مدّثّر / 41 ) .
سوره فرقان آیه 32
متن آیه :
وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ
جُمْلَةً وَاحِدَةً کَذَلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَکَ وَرَتَّلْنَاهُ
تَرْتِیلاً
ترجمه :
کافران میگویند : چرا قرآن بر
او یکجا نازل نمیشود ؟ ( و چرا آیات آن تدریجاً و با فواصل مختلف زمانی
نازل میگردد ؟ ) . همین گونه ( ما قرآن را به صورت آیات جداگانه و بخشبخش
میفرستیم ) تا دل تو را ( با اُنس بدان و حفظ آن ) پابرجا و استوار
بداریم ، و آن را قسمت به قسمت و آرام آرام ( توسّط جبریل ، بر تو ) فرو
میخوانیم ( تا آن را با دقّت بیاموزی و کمکم به خاطر سپاری ) .
توضیحات :
«
جُمْلَةً وَاحِدَةً » : به یکباره . یکجا . ( جُمْلَةً ) حال ، و (
واحِدَةً ) صفت مؤکّده است . « کَذالِکَ » : بدین گونه . یعنی به همین گونه
جداجدا و گاهگاه . « رَتَّلْناهُ تَرْتیلاً » : آن را جداجدا و کمکم فرو
میخوانیم و پیاپی و منظّم نازل میگردانیم . نزول تدریجی قرآن از نظر
تلقّی وحی ، و ابلاغ به مردم ، و اجرا قوانین آن در برنامه زندگی در
مناسبتهای تاریخی و حوادثی که در مسیر انقلابی امّت اسلامی به وقوع
میپیوندد ، دارای اثرات عمیقتری است .
سوره فرقان آیه 33
متن آیه :
وَلَا یَأْتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْنَاکَ بِالْحَقِّ وَأَحْسَنَ تَفْسِیراً
ترجمه :
(
این کافران ) هیچ مثالی را ( به عنوان اعتراض از قرآن و رخنه از رسالت و
دعوت تو ) به میان نمیکشند ، مگر این که ما پاسخ راست و درست را ، و
بهترین وجه و زیباترین تبیین و تفسیر را به تو مینمایانیم ( و بدین وسیله
اعتراضات واهی ایشان را پاسخ داده و باطل میگردانیم ) .
توضیحات :
«
مَثَلٍ » : مراد اعتراضات و شبهات است . « الْحَقِّ » : جواب درست و پاسخ
واقعی . « أَحْسَنَ » : بهترین و زیباترین چیز در حدّ ذات خود . عطف بر «
الْحَقِّ » یا محلّ آن است .
سوره فرقان آیه 34
متن آیه :
الَّذِینَ یُحْشَرُونَ عَلَى وُجُوهِهِمْ إِلَى جَهَنَّمَ أُوْلَئِکَ شَرٌّ مَّکَاناً وَأَضَلُّ سَبِیلاً
ترجمه :
کسانی
که کشانکشان بر رخسارههایشان به سوی دوزخ برده میشوند و در آن گرد
آورده میشوند ، آنان بدترین جایگاه و منحرفترین راه را دارند .
توضیحات :
«
یُحْشَرُونَ . . . إِلی . . . » : ( نگا : انعام / 38 و 51 ، انفال / 36
) . « مَکاناً » : مراد مرتبه و پلّه و پایه دنیوی ، و یا منزل و مأوی و
جایگاه اخروی است .
سوره فرقان آیه 35
متن آیه :
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِیراً
ترجمه :
ما
به موسی کتاب ( تورات ) عطاء کردیم ( و او را موظّف به تبلیغ احکام آن
نمودیم ) و برادرش هارون را همراه و مددکار او ساختیم ( تا وی را در کار
مهمّ رسالت و برنامه سنگین مبارزه با فرعون و فرعونیان کمک و یاری نماید )
.
توضیحات :
« وَزِیراً » : معیّن . یاور . مددکار ( نگا : طه 29 - 35 ) .
سوره فرقان آیه 36
متن آیه :
فَقُلْنَا اذْهَبَا إِلَى الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا فَدَمَّرْنَاهُمْ تَدْمِیراً
ترجمه :
گفتیم
: هر دو نفر به سوی مردمانی بروید که آیات ما را تکذیب کردهاند ( و
نشانههای خدا را که در آفاق و انفس پخش است نادیده گرفتهاند و تعلیمات
انبیای پیشین را پشت گوش انداختهاند . موسی و هارون به پیش فرعون و
فرعونیان رفتند و آنان آن دو را تکذیب کردند ) پس ما ایشان را به شدّت هلاک
و نابود کردیم .
توضیحات :
« کَذَّبُوا
بِئَایَاتِنَا . . . » : مراد از ( آیات ) نشانههای خداشناسی موجود در
گستره هستی ، یا آیات کتابهای آسمانی پیشین ، و یا معجزات نهگانهای است که
بر دست موسی انجام گرفته است . « فَدَمَّرْنَاهُمْ تَدْمِیراً » : ایشان
را سخت هلاک ساختیم . این جمله جواب جمله مقدّر محذوفی بوده و در اصل چنین
است : فَذَهَبَا إِلَیْهِم بِالرِّسَالَةِ فَکَذَّبُوهُمَا
فَدَمَّرْنَاهُمْ تَدْمِیراً . . . در اینجا علّت استحقاق عذاب فرعون و
فرعونیان مورد نظر است ، و چکیدهای از سرگذشت ایشان بدون در نظر گرفتن
تقدم و تأخر زمانی مطالب حادثه ، برای پیغمبر نقل میشود .
سوره فرقان آیه 37
متن آیه :
وَقَوْمَ نُوحٍ لَّمَّا کَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْنَاهُمْ
وَجَعَلْنَاهُمْ لِلنَّاسِ آیَةً وَأَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِینَ عَذَاباً
أَلِیماً
ترجمه :
( قبل از موسی نیز چنین کردیم ) و
قوم نوح را غرق نمودیم و ایشان را عبرت مردمان ساختیم ، بدان گاه که
پیغمبران را تکذیب کردند . ما برای ستمگران عذاب دردناکی فراهم ساختهایم
.
توضیحات :
« قَوْمَ » : مفعولبه برای فعل محذوفی
است و منصوب به اشتغالاست و فعل ( أَغْرَقْنَاهُمْ ) بیانگر آناست . «
الرُّسُلِ » : مراد فقط نوح است . ولی تکذیب یکی از انبیاء ، به منزله
تکذیب همه پیغمبران است . « ءَایَةً » : عبرت . اندرز .
سوره فرقان آیه 38
متن آیه :
وَعَاداً وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُوناً بَیْنَ ذَلِکَ کَثِیراً
ترجمه :
و عاد و ثمود و اصحاب الرّس و ملّتها و اقوام بسیار دیگری را که در این میان بودند ( هلاک ساختیم ) .
توضیحات :
«
أَصْحَابَ الرَّسِّ » : اصحاب الاخدود مذکور در سوره بروج آیه چهار است .
چرا که ( أُخدود ) به معنی شکاف و گودال مستطیل شکل در زمین است ، و از
جمله معانی ( رَسّ ) هم معنی چاه و حفره است . مراد کافرانی است که در یمن
زندگی میکردند و خواستند مسیحیان موحّد و راستین نجران را که در همسایگی
آنان میزیستند به کفر برگردانند . مسیحیان خداشناس نپذیرفتند و بر دین
آسمانی ماندگار شدند . رؤسای کفّار برای وا داشتن ایشان گودالی را کندند و
در آن آتش برافروختند و هر که مسیحیّت را ترک نگفت بدان گودالش انداختند . «
قُرُوناً » : ملّتها و اقوام ( نگا : انعام / 6 ، یونس / 13 ، مؤمنون /
42 ) .
سوره فرقان آیه 39
متن آیه :
وَکُلّاً ضَرَبْنَا لَهُ الْأَمْثَالَ وَکُلّاً تَبَّرْنَا تَتْبِیراً
ترجمه :
(
ولی ما هرگز غافلگیرانه آنان را مجازات نکردیم و بلکه ) برای همه آنان
مثلها زدیم ( و پندها و اندرزها گفتیم . امّا به خود نیامدند و اندرز
نپذیرفتند ) و ما جملگی ایشان را سخت هلاک و نابود کردیم .
توضیحات :
«
کُلاًّ » : مفعولبه برای فعل محذوفی است و از باب اشتغال است . «
الأمْثَالَ » : مواعظ و مثلهای سودمند . « تَتْبِیراً » : سخت هلاک کردن و
نابود ساختن .
سوره فرقان آیه 40
متن آیه :
وَلَقَدْ أَتَوْا عَلَى الْقَرْیَةِ الَّتِی أُمْطِرَتْ مَطَرَ السَّوْءِ
أَفَلَمْ یَکُونُوا یَرَوْنَهَا بَلْ کَانُوا لَا یَرْجُونَ نُشُوراً
ترجمه :
(
قریشیان در سفرهای خود به شام ) از کنار شهری که باران شر و بدبختی (
سنگباران ) بر سر اهالی آنجا در گرفته بود گذشتهاند ( و صحنههای گویا و
تابلوهای زنده سرنوشت دردناکِ آلودگان و بزهکاران را دیدهاند ) . مگر آنها
را ندیدهاند ؟ ! ( آری ! این صحنهها را دیدهاند ، ولی درس عبرت
نگرفتهاند . چرا که آنان کافر بوده و اصلاً به رستاخیز معتقد نیستند ) و
به معاد دل نمیبندند .
توضیحات :
« الْقَرْیَةِ » :
بزرگترین شهر قوم لوط مراد است . « نُشُوراً » : زنده شدن دوباره .
رستاخیز . معاد ( نگا : فرقان / 3 ، فاطر / 9 ، ملک / 15 ) .
سوره فرقان آیه 41
متن آیه :
وَإِذَا رَأَوْکَ إِن یَتَّخِذُونَکَ إِلَّا هُزُواً أَهَذَا الَّذِی بَعَثَ اللَّهُ رَسُولاً
ترجمه :
هنگامی
که تو را میبینند ، تنها به استهزاء و تمسخرت میگیرند ، ( و شوخیکنان
برخی به برخی میگویند : ) این است آن کسی که خدا او را به عنوان پیغمبر
فرستاده است ؟ ! ( تا ما عقلاء و کبراء از او پیروی کنیم و به دنبالش راه
بیفتیم ؟ ! ) .
توضیحات :
« إِنْ » : نه . حرف نفی
است ( نگا : ملک / 20 ) . « هُزُواً » : تمسخر . در اینجا به معنی مسخره
شده ، یعنی ( مَهْزُوءٌ بِهِ ) به کار رفتهاست . ( نگا : بقره / 67 و
231 ، مائده / 57 و 58 . . . ) « هذا » : این . در اینجا جنبه تحقیر و
کوچک شمردن دارد .
سوره فرقان آیه 42
متن آیه :
إِن کَادَ لَیُضِلُّنَا عَنْ آلِهَتِنَا لَوْلَا أَن صَبَرْنَا عَلَیْهَا
وَسَوْفَ یَعْلَمُونَ حِینَ یَرَوْنَ الْعَذَابَ مَنْ أَضَلُّ سَبِیلاً
ترجمه :
اگر
ما استقامت و پایداری بر ( پرستش ) خدایان خود نکنیم ، بیم آن میرود که (
این مرد ما را گمراه سازد ، و با حسن بیان و قوّت حجّت خویش ) ما را از
معبودهایمان منصرف کند ( و به سوی یکتاپرستی متمایل نماید ، و در نتیجه
منحرفمان گرداند . مشرکان در روز قیامت ) هنگامی که عذاب ( خدا ) را دیدند ،
خواهند دانست که چه کسی گمراه و منحرف است . ( آیا تو بیراهه میروی ، یا
این که ایشان کژراهه میروند ) .
توضیحات :
« إِن
کَادَ . . . » : نزدیک است که . حرف ( إِنْ ) مخفّف از مثقّله است ، و اسم
آن محذوف و اصل آن : ( إِنَّهُ کَادَ ) است . « لَیُضِلُّنَا عَنْ . . . »
: منصرفمان کند از . گمراهمان کند از .
سوره فرقان آیه 43
متن آیه :
أَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنتَ تَکُونُ عَلَیْهِ وَکِیلاً
ترجمه :
به
من بگو ببینم ، آیا کسی که هوی و هوس خود را معبود خویش میکند ( و
آرزوپرستی را جایگزین خداپرستی میسازد ، تا آنجا که سنگهای بیجانی را
برمیگزیند و به دلخواه میپرستد ) آیا تو وکیل او خواهی بود ؟ ( و
میتوانی او را از هواپرستی به خداپرستی برگردانی ، و از ضلالت به هدایت
بکشانی ؟ ! ) .
توضیحات :
« أَرَأَیْتَ » : مرا خبر
بده . به من بگو ( نگا : المصحف المیسّر ) . « مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ
هَواهُ » : کسی که هوی و هوس را معبود و خدای خود ساخته است . مراد از
آرزوپرستی ، به فرمان دل گوش کردن ، و فرمان خدا و رسول و رهنمود عقل را
رها کردن است ( نگا : کهف / 28 ، طه / 16 ، قصص / 50 ) . « وَکیلاً » :
کسی که کار و بار خود را بدو وامیگذارند . مراد این است رسول خدا قادر به
دفاع و هدایت چنین اشخاصی نیست و تنها بَشیر و نَذیر و سِراج مُنیر و
رحمةًلِلْعَالَمِین است ، و بر رسولان پیام باشد و بس .
سوره فرقان آیه 44
متن آیه :
أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلَّا کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلاً
ترجمه :
آیا
گمان میبری که بیشتر آنان ( چنان که باید ) میشنوند یا میفهمند ؟ ! (
نه ! آنان تفکّر و تعقّل ندارند ) . ایشان همچون چهارپایان هستند ، و بلکه
گمراهتر .
توضیحات :
« إِن هُمْ . . . » : واژه ( إِنْ ) حرف نفی است . « کَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ » : ( نگا : اعراف / 179 ) .
سوره فرقان آیه 45
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَلَوْ شَاء لَجَعَلَهُ سَاکِناً ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلاً
ترجمه :
مگر
نمیبینی که پروردگارت چگونه سایه را گسترانیده است ؟ ( و شامل همه کره
زمین به طور متناوب کرده است ، و با نظام ویژه نور و ظلمت ، زندگی را برای
انسانها و جانداران و گیاهان ممکن و آسان ساخته است ؟ ! ) و همچنین خورشید
را دالّ بر این سایه گسترده کرده است ؟ اگر خدا میخواست سایه را ساکن
میکرد ( و با استقرار دائم ظلمت ، توازن حرارت را به هم میزد ، و حیات را
از گستره زمین برمیچید ) .
توضیحات :
« مَدَّ
الظِّلَّ . . . » : سایه را همه جا گستر کرده است . اشاره به این است که
سایه گاهی بر قسمت شرقی و گاهی بر قسمت جنوبی کره زمین میافتد ، و بر اثر
گردش زمین به دور خود ، شب و روز تولید میگردد و سایه و روشنی همه جا را
به نوبه فرا میگیرند ، و بر اثر گردش زمین به دور خورشید ، فصول چهارگانه
تشکیل ، و قطب شمال و قطب جنوب هم مانند سایر نقاط زمین به طور متناوب از
نور و سایه برخوردار میشوند . « عَلَیْهِ دَلِیلاً » : رهنمون به آن .
بیانگر آن . اشاره به این است که خورشید شناساننده تاریکی است ، چرا که ضدّ
به ضدّ شناخته میشود . « ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلاً » :
این جمله عطف بر جمله ( مَدَّ الظِّلَّ ) است ، و ( وَ لَوْ شَآءَ رَبُّکَ
لَجَعَلَهُ سَاکِناً ) میان آنها جمله معترضه است .
سوره فرقان آیه 46
متن آیه :
ثُمَّ قَبَضْنَاهُ إِلَیْنَا قَبْضاً یَسِیراً
ترجمه :
سپس ما آن سایه را آهسته جمع کرده و برمیچینیم ( و این برچیدن تدریجی بیشترین فائده را برای موجودات دارد ) .
توضیحات :
«
قَبَضْنَاهُ » : آن را جمع میگردانیم . مراد محو تدریجی سایه بر حسب
موقعیّت خورشید است . « إِلَیْنَا » : به سوی خود . این تعبیر بیانگر این
است که تابش نور و گسترش سایه - بر اثر طلوع و غروب خورشید - هر دو در دست
خدا و ناشی از قدرت لایزال الله در نظام کائنات است .
سوره فرقان آیه 47
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِبَاساً وَالنَّوْمَ سُبَاتاً وَجَعَلَ النَّهَارَ نُشُوراً
ترجمه :
این
خدا است که برای شما شب را ( همچون ) پوشش ، و خواب را ( مایه ) آرامش و
آسایش ، و روز را ( هنگام ) بیداری ( و جنبش و تلاش و کوشش ) نموده است .
توضیحات :
«
لِبَاساً » : مراد این است که تاریکی شب همچون جامه شما را در خود
میپوشاند . « سُبَاتاً » : تعطیل کار به منظور استراحت و تجدید قوا است .
ضمناً اشاره لطیفی به تعطیل فعّالیّتهای برخی از اندامهای بدن به هنگام
خواب دارد . « نُشُوراً » : بیداری . مراد وقت بیداری و تلاش و کوشش و حرکت
و جنبش است که به زنده شدن دوباره رستاخیز میماند ( نگا : فرقان / 3 و
40 ، فاطر / 9 ، ملک / 15 ) .
سوره فرقان آیه 48
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیَاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُوراً
ترجمه :
خدا
کسی است که بادها را به عنوان مژدهرسانهای پیش قراول باران رحمت خود وزان
میکند . . . و این ما هستیم که از آسمان آب پاک و پاک کننده ( محیط و چرک
و کثافت ) را نازل میگردانیم .
توضیحات :
«
الرِّیَاحَ » : جمع ریح ، بادها ، ذکر آن به صورت جمع ، اشاره به انواع
مختلف بادها است که ابرها را به مناطق روی زمین میرانند . « بُشْراً » :
مخفّف ( بُشُراً ) جمع ( بَشُور ) به معنی مبشّر است . مژدهرسانها . بشارت
دهندگان ( نگا : اعراف / 57 ) . « بَیْنَ یَدَیْ » : پیش از . قبل از . «
رَحْمَتِهِ » : رحمت او . مراد باران است که رحمت خدا در حقّ بندگان است .
اشاره به وزش بادها در پیشاپیش تودههای ابر است که آمیخته با رطوبت
ملایمی بوده و نسیم دلانگیزی ایجاد میکند که از آن بوی باران به مشام
میرسد و به مژدهرسانهائی میمانند که خبر از خوشیها و شادیها میدهند . «
السَّمَآءِ » : مراد ابر آسمان است ( نگا : واقعه / 69 ) . « طَهُوراً » :
پاک . پاک کننده ( نگا : انفال / 11 ) .
سوره فرقان آیه 49
متن آیه :
لِنُحْیِیَ بِهِ بَلْدَةً مَّیْتاً وَنُسْقِیَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَاماً وَأَنَاسِیَّ کَثِیراً
ترجمه :
تا
با آن آب سرزمین مرده ( و خشکیده را با رویاندن گیاهان ، سرسبز و ) زنده
گردانیم ، و آن را برای نوشیدن در اختیار مخلوقاتی که آفریدهایم ، از جمله
چهارپایان زیاد و مردمان فراوان ، قرار دهیم .
توضیحات :
«
بَلْدَةً » : سرزمین . « مَیْتاً » : مرده . مراد خشک و بیآب و علف است .
( مَیْتاً ) صفت ( بَلْدَةً ) است و میبایست به صورت مؤنّث ، یعنی (
مَیْتَة ) ذکر شود ، امّا در اینجا توجّه به معنی است که ( بَلَداً ) است ؛
نه به لفظ ( نگا : فاطر / 9 ) . « نُسْقِیَهُ » : آن را برای نوشیدن در
اختیار قرار دهیم . برخی ( إسقاء ) و ( سقْی ) را به یک معنی دانستهاند . «
أَنْعَام » : چهارپایان . « أَنَاسِیَّ » : جمع إنسان یا إنسیّ ، مردمان
.
سوره فرقان آیه 50
متن آیه :
وَلَقَدْ صَرَّفْنَاهُ بَیْنَهُمْ لِیَذَّکَّرُوا فَأَبَى أَکْثَرُ النَّاسِ إِلَّا کُفُوراً
ترجمه :
ما
قرآن را به صورتهای گوناگون ( در قالب الفاظ زیبا و جملههای مؤثّر و گیرا
و شیوههای دلربا ) در میان مردمان بیان داشتهایم تا آنان ( خدای خود را )
یاد کنند و پند گیرند ، امّا بسیاری از مردم جز کفر و ناسپاسی ( در برابر
آن از خود ) نشان نمیدهند .
توضیحات :
«
صَرَّفْنَاهُ بَیْنَهُمْ » : ما باران را در میان انسانها تقسیم میکنیم و
گاهی باران را در این ناحیه و گاهی در آن ناحیه میبارانیم و از نعمت آب
بهرهمند میگردانیم ( نگا : نور / 43 ) . در این صورت مرجع ضمیر ( ه )
باران است . امّا با توجّه به آیه 52 و موارد استعمال ( صرف ) به صورت
فعلهای ماضی و مضارع در قرآن و ذکر ( لِیَذَّکَّرُوا ) یا همانند آن پشت سر
آن ، مرجع ضمیر ( قرآن ) است ( نگا : إسرا / 41 و 89 ، کهف / 54 ، طه /
113 ، احقاف / 27 ، أنعام / 46 و 65 ) و معنی آن گذشت . « کُفُوراً » :
کفران نعمت . کفر و انکار .
سوره فرقان آیه 51
متن آیه :
وَلَوْ شِئْنَا لَبَعَثْنَا فِی کُلِّ قَرْیَةٍ نَذِیراً
ترجمه :
اگر
ما میخواستیم در هر شهر و روستائی ، ( پیغمبر ) بیمرسانی را
برمیانگیختیم . ( ولی صلاح امتها و ملّتها در این نمیباشد ) .
توضیحات :
«
قَرْیَةٍ » : شهر . روستا . مراد ناحیه و دیار است . « نَذِیراً » :
بیمدهنده . منظور پیغمبری است که مردمان را از سرکشی و عذاب خدا بترساند
.
سوره فرقان آیه 52
متن آیه :
فَلَا تُطِعِ الْکَافِرِینَ وَجَاهِدْهُم بِهِ جِهَاداً کَبِیراً
ترجمه :
پس
( در تبلیغ رسالت و دعوت به حق ، استوار و کوشا باش و ) از کافران اطاعت
مکن ( و به دنبال هوسها و خرافات ایشان مرو ) و با ( اسلحه ) قرآن با آنان
جهاد بزرگ ( و همه جانبه تبلیغاتی ) را بیاغاز .
توضیحات :
«
جَاهِدْهُم بِهِ » : با حجّت و برهان و درسها و عبرتهای قرآن ، جهاد فکری و
فرهنگی و تبلیغاتی را با کافران به راه انداز . هر چند در آیات پیشین از
قرآن نامی به میان نیامده است ، ولی هر کلمه و هر جملهای از آیههای قبلی
بخشی از قرآن بوده و تسمیه کلّ به اسم جزء روا است ( نگا : بقره / 2 ) .
از سوی دیگر حضور قرآن در ذهن ، خود مرجع ضمیر است .
سوره فرقان آیه 53
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا
مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَیْنَهُمَا بَرْزَخاً وَحِجْراً مَّحْجُوراً
ترجمه :
خدا
کسی است که دو دریا را در کنار هم روانمیسازد ( و بر اثر وزن مخصوص ،
یعنی تفاوت درجه غلظت آب شور و شیرین ، آمیزه همدیگر نمیشوند و ) این یکی
شیرینِ شیرین است ، و آن دیگر شورِ شور ! خداوند در میان آن دو حاجز و
مانعی ایجاد کردهاست که آنها را کاملاً از هم جدا ساخته است .
توضیحات :
«
مَرَجَ » : به سوی هم سر داده است . مجاور هم رها و روان کرده است . «
الْبَحْرَیْنِ » : مراد تمام آبهای شیرین جهان و تمام آبهای شور آن است که
با وجود جزر و مدّ آب دریاها که در شبانهروز دو مرتبه بر اثر جاذبه ماه
صورت میگیرد ، کوهها و خشکیها مانع اختلاط دریاها میگردند . یا این که
مراد این است همان گونه که در میان اقیانوسها جریان آبهای گرم در داخل
آبهای سرد ، و آبهای سرد در داخل آبهای گرم صورت میگیرد ، آبهای شیرین در
میان آبهای شور ، و آبهای شور در میان آبهای شیرین نیز وجود دارد ( نگا :
أضواءالبیان ، جلد ششم ، صفحه339 ) به آیات 61 سوره نمل ، و 19 سوره
الرحمن ، و 12 سوره فاطر جهت اطّلاع بیشتر مراجعه گردد . « عَذْبٌ » :
شیرین و خوشگوار . « فُراتٌ » : بسیار خوشگوار ( نگا : مرسلات / 27 ) . «
مِلْحٌ » : شور . « أُجَاجٌ » : بسیار شور . « بَرْزَخاً » : حاجز و مانع .
مراد تفاوت درجه غلظت آب شور و شیرین ، و به اصطلاح وزن مخصوص است . یا
کوهها و خشکیهای روی زمین است . « حِجْراً » : منع ، و در اینجا به معنی
مانع است . عطف ( حجرا ) بر ( بَرْزَخاً ) ، عطف صفت بر موصوف است . «
حِجْراً مَّحْجُوراً » : ( نگا : فرقان / 22 ) . واژههای ( عَذْبٌ ،
فُراتٌ ، مِلْحٌ و أُجاجٌ ) صفت مشبّههاند ( نگا : أضواءالبیان ) .
سوره فرقان آیه 54
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْمَاء بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَصِهْراً وَکَانَ رَبُّکَ قَدِیراً
ترجمه :
خدا
است که از آب ( مَنی ) انسانها را آفریده است و ایشان را به ( دو گروه )
ذُکور و إناث تبدیل کرده است ، و پروردگار تو همواره ( بر انجام هر چه
بخواهد ) توانا بوده و هست .
توضیحات :
« الْمَآءِ »
: مراد از آب ، نطفه است . میتواند آب معمولی باشد . یعنی انسانِ نخستین ،
از آب آفریده شده ، و پیدایش تمام افراد انسان از آب نطفه است ، و حتّی آب
مهمترین ماده ساختمان بدن انسان را تشکیل میدهد . « نَسَباً » :
خویشاوندی حاصل از جهت مردان . « صِهْراً » : خویشاوندی حاصل از جهت زنان .
مراد از ( نَسَباً و صِهْراً ) دو دسته نر و ماده ، یعنی مردان و زنان است
( نگا : نجم / 45 و 46 ، قیامت / 39 ) .
سوره فرقان آیه 55
متن آیه :
وَیَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا یَنفَعُهُمْ وَلَا یَضُرُّهُمْ وَکَانَ الْکَافِرُ عَلَى رَبِّهِ ظَهِیراً
ترجمه :
مشرکان
معبودهائی جز خدا را پرستش میکنند که نه سودی به آنان میرسانند و نه
زیانی . کافران پیوسته در راه سرکشی از پروردگارشان همدیگر را پشتیبانی
میکنند .
توضیحات :
« الْکَافِر » : جنس کفّار . «
عَلی رَبِّهِ » : بر ضدّ پروردگارش . مراد این است که کافران در مسیر
انحراف از راه خدا تنها نیستند و بر ضدّ آئین خدا یکدیگر را تقویت و
نیروهائی را بسیج مینمایند ( نگا : اعراف / 202 ) . در نظر پروردگارش . «
ظَهِیراً » : پشتیبان . یاور شیطان و دیگر کافران در راه معصیت و سرکشی از
یزدان . خوار و ذلیل ( نگا : تفسیر المراغی و آلوسی و زادالمسیر ) . در
صورت دوم معنی ( وَ کَانَ الْکَافِرُ عَلی رَبِّهِ ظَهِیراً ) چنین است :
کافر در نظر خدایش ناچیز و بیارزش است .
سوره فرقان آیه 56
متن آیه :
وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا مُبَشِّراً وَنَذِیراً
ترجمه :
ما تو را جز به عنوان بشارت دهنده ( مؤمنان به بهشت ) و بیم دهنده ( کافران به دوزخ ، به سوی مردم ) نفرستادهایم .
توضیحات :
« مُبَشِّراً » : مژدهرسان .
سوره فرقان آیه 57
متن آیه :
قُلْ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَاء أَن یَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلاً
ترجمه :
بگو
: من در برابر ابلاغ این آئین هیچ گونه پاداشی از شما مطالبه نمیکنم .
تنها پاداش من این است که کسی - اگر خواست - راه به سوی پروردگارش در پیش
گیرد ( و در مسیری که منتهی به رضا و رحمت و پاداش فراوان یزدان است گام
بردارد ) .
توضیحات :
« قُلْ مَآ أَسْأَلُکُمْ » :
مراد این است که در برابر تبلیغ دین خدا ، پولی از شما نمیخواهم و برای
دریافت چیزی چنین کاری را نمیکنم . « إِلاّ مَن شَآءَ » : جز این را که
کسی به اختیار خود این آئین را بپذیرد و گام به سوی خدا بردارد و راه خدا
در پیش گیرد . استثناء منقطع است ، و ( إِلاّ ) به معنی ( لکِنَّ ) است .
برخی هم گفتهاند استثناء متّصل است و تقدیر چنین است : مَآ أَسْأَلُکُمْ
عَلَیْهِ أَجْراً إِلاّ أَجْرَ مَنْ ءَامَنَ ، أَیْ إِلاّ الأجْرَ
الْحَاصِلَ مِنْ إِیمانِهِ ؛ فَإِنَّ الدَّالَّ عَلَیالْخَیْرِ
کَفَاعِلِهِ . . . یعنی تنها اجر و پاداش من هدایت شما است ، آن هم از روی
اراده و اختیار نه اکراه و اجبار .
سوره فرقان آیه 58
متن آیه :
وَتَوَکَّلْ عَلَى الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ وَسَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَکَفَى بِهِ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِیراً
ترجمه :
و
( در همه امور ) بر خداوندی تکیه کن که همیشه زنده است و هرگز نمیمیرد ، و
حمد و ثنای او را به جای آور ( و بدان تو عهده دار ایمان یا کفر مردمان
نیستی و خدا همگان را میپاید ) و همین کافی است که خداوند از گناهان
بندگانش آگاه است ( و هیچ گونه گناهی از دید او مخفی نمیماند ) .
توضیحات :
« الْحَیِّ » : ( نگا : بقره / 255 ، آلعمران / 2 ، طه / 111 ) . « کَفی بِهِ » : او کافی و بسنده است .
سوره فرقان آیه 59
متن آیه :
الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا فِی سِتَّةِ
أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ الرَّحْمَنُ فَاسْأَلْ بِهِ
خَبِیراً
ترجمه :
آن کسیکه آسمانها و زمین را و
همه چیزهای میان آن دو را در شش دوره آفریده است ، و آن گاه بر تخت (
فرماندهی و اراده امور جهان ) نشسته است ( و کار و بار کائنات را با دست
قدرت خود چرخانده است و پیوسته مراقب احوال و اوضاع عالم بوده است ) . او
دارای رحمت فراوان و فراگیر است ( و رحمت عام وی همه موجودات را دربر گرفته
است و مطیع و عاصی و مؤمن و کافر بر این خوان یغما نشستهاند اگر میخواهی
از ادوار آفرینش هستی باخبر گردی ) پس از شخص بسیار آگاه و فرزانه بپرس .
توضیحات :
«
سِتَّةِ أَیَّامٍ . . . ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ » : ( نگا :
اعراف / 54 ) . « الرَّحْمنُ » : دارای رحمت فراگیر . خدائی که دارای رحمت
عظیم و لطف عمیم است . خبر مبتدای محذوف است و در حقیقت وصف دیگری برای (
الْحَیِّ ) است ، و بنا به قاعده قطع تابعیّت ، مرفوع شده است . « فَسْئَلْ
بِهِ خَبِیراً » : درباره آن آفرینش و نیاز جهان به آفریدگار رحمان از
دانشمند فرزانهای بپرس تا از آن تو را مطّلع سازد . چه بسا اشاره به این
باشد که در پرتو پیشرفت علوم خدا شناخته میگردد و پرده از چگونگی پیدایش
جهان و ادوار آن برداشته میشود . چنان که امروزه پیدایش یکجا و ناگهانی
مجموعه جهان از عدم را پنج بیلیون سال پیش تخمین میزنند ( نگا : اللهُ
یَتجَلّی فی عَصْرِ الْعِلْمِ ، صفحه 27 ، مقاله دکتر ادوارد لوترکیسیل ، و
صفحه 85 ، مقاله دکتر رونالد روبرتکار ) . برخی ضمیر ( ه ) را به ( الله )
برمیگردانند . یعنی از من که خدایم بپرس ، چرا که من آگاه و آشنایم .
آگاهانه از آن آفرینش و نیاز جهان به آفریدگار جهان پرسوجو و بحث و فحص کن
و تحقیق در این باره برایت مهمّ باشد . « خَبِیراً » : مفعول یا حال است
.
سوره فرقان آیه 60
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمَنِ قَالُوا وَمَا الرَّحْمَنُ أَنَسْجُدُ لِمَا تَأْمُرُنَا وَزَادَهُمْ نُفُوراً
ترجمه :
هنگامی
که به کافران گفته میشود : برای خداوند رحمان ( که سراسر وجود شما غرق
رحمت او است ، کرنش ببرید و ) سجده کنید . ( از روی کبر و غرور و از سر
استهزاء و تمسخر ) میگویند : رحمان چه چیز است ؟ ( ما که او را
نمیشناسیم تا برایش سجده برده و پرستش کنیم ) . آیا ما برای چیزی سجده
کنیم ( و پرستش نمائیم ) که تو به ما دستور میدهی ؟ ( مگر ما به سخن تو
گوش میدهیم و فرمان تو را میپذیریم ؟ ! امر به سجده در آن بیماردلان اثر
معکوس میگذارد ) و بر نفرت و گریز ایشان ( از پذیرش ایمان ) میافزاید .
توضیحات :
«
مَاالرَّحْمَانُ ؟ » : رحمان چیست ؟ مراد این است که تمسخر و تفرعن
میکردند و همچون فرعون رفتار مینمودند که تجاهلکنان به موسی میگفت : وَ
مَا رَبُّ الْعَالَمِینَ ؟ ! ( نگا : شعراء / 23 ) . « زَادَ » : فاعل آن
امر به سجده یا ذکر واژه رحمان است . « نُفُوراً » : بیزاری و گریز ( نگا :
إسراء / 41 و 46 ) .
سوره فرقان آیه 61
متن آیه :
تَبَارَکَ الَّذِی جَعَلَ فِی السَّمَاء بُرُوجاً وَجَعَلَ فِیهَا سِرَاجاً وَقَمَراً مُّنِیراً
ترجمه :
پاینده
و بزرگوار خدای رحمانی است که در آسمان برجهائی را به وجود آوردهاست و در
آن ، چراغ ( فروزان خورشید ) و ماه تابان را ایجاد نموده است .
توضیحات :
«
تَبَارَکَ » : ( نگا : فرقان / 1 ) . « بُرُوجاً » : برجهای دوازدهگانه
فلکی . منزلگاههای آسمانی خورشید و ماه ( نگا : فرقان / 61 ، حجر / 16 ) .
« سِرَاجاً » : چراغ . مراد خورشید است که منبع نور است ( نگا : یونس / 5
، نوح / 16 ) . « قَمَراً مُنِیراً » : ماه تابان . ماه روشنیبخش ( نگا :
یونس / 5 ، نوح / 16 ) .
سوره فرقان آیه 62
متن آیه :
وَهُوَ الَّذِی جَعَلَ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ خِلْفَةً لِّمَنْ أَرَادَ أَن یَذَّکَّرَ أَوْ أَرَادَ شُکُوراً
ترجمه :
خدای
رحمان کسی است که شب و روز را ( به طور متناوب ) جایگزین یکدیگر میسازد ،
برای ( عبرت ) انسانی که بخواهد به یاد خدا باشد ( و فطرت خداشناسی را در
خود بیدار نگاه دارد ) یا بخواهد ( نعمتهای بیشمار آفریدگارش را )
سپاسگزاری کند ( و با زنده نگاه داشتن روح شکرگزاری ، بر الطاف و انعام خدا
در حق خود بیفزاید ) .
توضیحات :
« خِلْفَةً » :
چیزی که به دنبال چیز دیگری میآید . « أَرَادَ أَن یَذَّکَّرَ » : بخواهد
به یاد خدا باشد . بخواهد به حکمت خدا و قدرت مطلقه او از روی مشاهده نظام
بدیع خورشید و ماه و ابراج آسمانی و ستارگان کیهانی پی ببرد .
سوره فرقان آیه 63
متن آیه :
وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَاماً
ترجمه :
و
بندگان ( خوب خدای ) رحمان کسانیند که آرام ( و بدون غرور و تکبّر ) روی
زمین راه میروند ( و تواضع در حرکات و سکنات ایشان و حتی در راه رفتن آنان
آشکار است ) ، و هنگامی که نادانان ایشان را مخاطب ( دشنامها و بد و
بیراههای خود ) قرار میدهند ، از آنان روی میگردانند و به ترک ایشان
میگویند .
توضیحات :
« هَوْناً » : آهسته و آرام .
مراد با وقار و فروتنانه راه رفتن ، و ترک خودخواهی کردن است . مصدر است و
در معنی اسم فاعل برای تأکید به کار رفته است . « الْجَاهِلُونَ » : سفهاء .
نادانان . « سَلاماً » : درود . مراد سلام متارکه و دوری گزیدن و
رویگردانی است ؛ نه سلام احوالپرسی و خوش و بش کردن ( نگا : قصص / 55 )
.
سوره فرقان آیه 64
متن آیه :
وَالَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَقِیَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که ( بخش قابل ملاحظهای از شب ، و گاهی تمام ) شب را با سجده و
قیام به روز میآورند ( و با عبادت و نماز سپری میکنند ) .
توضیحات :
« یَبِیتُونَ » : شب را بسر میبرند . مراد تهجّد و شب زندهداری است . « سُجَّداً وَ قِیَاماً » : جمع ساجِد و قائِم ، حال است .
سوره فرقان آیه 65
متن آیه :
وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا کَانَ غَرَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که پیوسته میگویند : پروردگارا ! عذاب دوزخ را از ما به دور دار .
چرا که عذاب آن ( گریبانگیر هر کس که شد از او ) جدا نمیگردد ( و تا ابد
ملازم وی میشود ) .
توضیحات :
« اصْرِفْ عَنَّا » :
از ما منصرف گردان . از ما بازدار ( نگا : یوسف / 24 و 33 ) . « غَرَاماً »
: ملازم . غیر دست بردار . هلاک و نابودی همیشگی و بیانقطاع .
سوره فرقان آیه 66
متن آیه :
إِنَّهَا سَاءتْ مُسْتَقَرّاً وَمُقَاماً
ترجمه :
بیگمان دوزخ بدترین قرارگاه و جایگاه است .
توضیحات :
«
مُسْتَقَرّاً » : مکان ماندن موقّت . « مُقَاماً » : محلّ اقامت دائم . «
مُسْتَقَرّاً وَ مُقَاماً » : عطف این دو واژه بر یکدیگر ، بیانگر افزایش
کمیّت و کیفیّت عذاب و رو به فزونی نهادن آن در طول مدّت است ( نگا : فاطر /
36 ) .
سوره فرقان آیه 67
متن آیه :
وَالَّذِینَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که به هنگام خرج کردن ( مال برای خود و خانواده ) نه زیادهروی
میکنند و نه سختگیری ، و بلکه در میان این دو ( یعنی اسراف و بخل ، حد )
میانهروی و اعتدال را رعایت میکنند .
توضیحات :
«
أَنفَقُوا » : خرج کردند . برای خود و خانواده خرید کردند . « لَمْ
یَقْتُرُوا » : سختگیری نمیکنند و بخل نشان نمیدهند . « قَوَاماً » : حد
وسط . میانهروی . یعنی نه آن چنان سختگیری و تنگچشمی میکنند که زن و
فرزندانشان گرسنه بمانند ، و نه آن چنان در مخارج و نفقه زیادهروی و باد
دستی میکنند که تبذیر و اسراف بشمار آید .
سوره فرقان آیه 68
متن آیه :
وَالَّذِینَ لَا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ وَلَا یَقْتُلُونَ
النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا یَزْنُونَ
وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ یَلْقَ أَثَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که با الله ، معبود دیگری را به فریاد نمیخوانند و پرستش
نمینمایند ، و انسانی را که خداوند خونش را حرام کرده است ، به قتل
نمیرسانند مگر به حق ، و زنا نمیکنند . چرا که هر کس ( یکی از ) این (
کارهای ناشایست شرک و قتل و زنا ) را انجام دهد ، کیفر آن را میبیند .
توضیحات :
«
لا یَدْعُونَ » : فرا نمیخوانند . نمیپرستند . « بِالْحَقِّ » : مراد
این است که شخص کاری کرده باشد که در برابر آن مستحقّ قصاص باشد ( نگا :
انعام / 151 ) . « أَثَاماً » : جزاء گناه . کیفر . عقاب و عذاب .
سوره فرقان آیه 69
متن آیه :
یُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَیَخْلُدْ فِیهِ مُهَاناً
ترجمه :
(
کسی که مرتکب یکی از کارهای زشت و پلشت شرک و قتل و زنا شود ) عذاب او در
قیامت مضاعف میگردد ، و خوار و ذلیل ، جاودانه در عذاب میماند .
توضیحات :
« یُضَاعَفْ » : دو چندان میگردد . چندین برابر میشود . مجزوم است چون بدل از ( یَلْقَ ) است . « مُهَاناً » : خوار و پست .
سوره فرقان آیه 70
متن آیه :
إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلاً صَالِحاً فَأُوْلَئِکَ
یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکَانَ اللَّهُ غَفُوراً
رَّحِیماً
ترجمه :
مگر کسی که توبه کند و ایمان
آورد و عمل صالح انجام دهد ، که خداوند ( گناهان چنین کسانی را میبخشد و )
بدیها و گناهان ( گذشته ) ایشان را به خوبیها و نیکیها تبدیل میکند ، و
خداوند آمرزنده و مهربان است ( و نه تنها که سیّئات را میبخشد ، بلکه آنها
را تبدیل به حسنات مینماید ) .
توضیحات :
«
یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ » : خداوند بدیهای ایشان را به
نیکیها ، و گناهانشان را به طاعات و عبادات تبدیل مینماید ! کرم بین و لطف
خداوندگار ، گذشت او با گذشت انسانها ، و مهر او با مهر انسانها تفاوت از
زمین تا آسمان دارد .
سوره فرقان آیه 71
متن آیه :
وَمَن تَابَ وَعَمِلَ صَالِحاً فَإِنَّهُ یَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتَاباً
ترجمه :
(
آخر ) کسی که توبه کند و کار شایسته انجام دهد ، کاملاً به سوی خدا باز
میگردد ( و تبدیل سیّئات به حسنات تعجّبی ندارد . زیرا کار خدا بیمثال ، و
پاداش خدا بیحساب و دریای مهرش بیکران است ) .
توضیحات :
«
وَ مَن تَابَ . . . » : این آیه پاسخی است برای تعجّبی که چه بسا آیه
پیشین در برخی از اذهان برمیانگیزد ، و آن این که چگونه ممکن است خداوند
سیّئات را به حسنات تبدیل فرماید ؟ « مَتَاباً » : بازگشتن . دست کشیدن از
معاصی . مفعول مطلق تأکیدی است و بیانگر اهمّیّت و عظمت توبه است . معنی
آیه چنین هم میتواند باشد : کسی که از معاصی دست بکشد و علاوه از آن
کارهای شایسته انجام دهد ، این چنین کسی به سوی خدا برمیگردد و توبه
میکند .
سوره فرقان آیه 72
متن آیه :
وَالَّذِینَ لَا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرَاماً
ترجمه :
و
( بندگان خدای رحمان ) کسانیند که بر باطل گواهی نمیدهند ، و هنگامی که
کارهای یاوه و سخنان پوچی را ببینند و بشنوند ، بزرگوارانه ( از شرکت در
بیهودهکاری و یاوهسرائی کنارهگیری میکنند و از آنها ) میگذرند .
توضیحات :
«
الزُّور » : باطل . « لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ » : در مجالس دروغگوئی و
معاصی شرکت نمیکنند . شهادت باطل و گواهی دروغ نمیدهند . « إِذا مَرُّوا
بِاللَّغْوِ » : هر گاه سخنان یاوه را بشنوند . هر گاه لغزشی و گناهی از
کسی مشاهده کنند ( نگا : مؤمنون / 3 ) . « مَرُّوا کِرَاماً » :
بزرگوارانه میگذرند و همچون بزرگان خویشتن را از شرکت در بدگوئیها و
بدکرداریها کنار میکشند و بزرگوارانه میگذرند و همچون بزرگان لغزش و گناه
دیگران را نادیده میگیرند و به پخش آن نمیپردازند . یا این که اگر دشنام
و حرفهای زشتی از کسی شنیدند ، به بزرگی خود میبخشند .
سوره فرقان آیه 73
متن آیه :
وَالَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُوا بِآیَاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْهَا صُمّاً وَعُمْیَاناً
ترجمه :
و
کسانیند هنگامی که به وسیله آیات پروردگارشان پند داده شدند همسان کران و
نابینایان بر آن فرو نمیافتند ( و غافلوار بدان گوش فرا نمیدهند . بلکه
با گوش دل میشنوند و با چشم عقل بدان مینگرند ، و درسها و اندرزهای قرآنی
را آویزه گوش جان میکنند و نیروی ایمان خود را بدان تقویت میسازند ) .
توضیحات :
«
ذُکِّرُوا » : نصیحت شدند . پند داده شدند . « لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها » :
بر آن فرو نمیافتند . بدان نمیپردازند و گوش فرا نمیدهند . « صُمّاً وَ
عُمْیاناً » : جمع أَصَمّ و أَعْمی ، کران و کوران . حال است . مراد این
است که بندگان خوب خدا ، واقعاً به قرآن گوش میدهند و بدان عمل میکنند و
کور و کر از آن نمیگذرند .
سوره فرقان آیه 74
متن آیه :
وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا
وَذُرِّیَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَاماً
ترجمه :
و
کسانیند که میگویند : پروردگارا ! همسران و فرزندانی به ما عطاء فرما (
که به سبب انجام طاعات و عبادات و دیگر کارهای پسندیده ، مایه سرور ما و )
باعث روشنی چشمانمان گردند ، و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان ( به گونهای
که در صالحات و حسنات به ما اقتداء و از ما پیروی نمایند ) .
توضیحات :
«
قُرَّةَ أَعْیُنٍ » : روشنی چشمان . مایه سرور و شادی ( نگا : طه / 40 ) .
« إِمَاماً » : پیشوا . رهبر . سرمشق ( نگا : بقره / 124 ، هود / 17 ) .
ذکر ( إمام ) به صورت مفرد بدان خاطر است که اسم جنس است ( نگا : تفسیر
قاسمی ) و به صورت مفرد و جمع به کار میرود ( نگا : تفسیر آلوسی ) .
سوره فرقان آیه 75
متن آیه :
أُوْلَئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَیُلَقَّوْنَ فِیهَا تَحِیَّةً وَسَلَاماً
ترجمه :
به
اینان بالاترین درجات و عالیترین منزلگاههای بهشت داده میشود در برابر
صبر و استقامتشان ( بر انجام طاعات و دوری از منکرات ) ، و در آن (
جایگاههای والای بهشت ، از هر سو ) بدانان درود و سلام گفته میشود .
توضیحات :
«
الْغُرْفَةَ » : قسمتهای فوقانی ساختمان و طبقات بالای منازل . ساختمان
بلند . در اینجا مراد منازل و درجات عالی بهشت است ( نگا : عنکبوت / 58 ،
زمر / 20 ) . « بِمَا » : به سبب صبرشان . واژه ( ب ) سببیّه ، و ( ما )
مصدریّه است ( نگا : رعد / 24 ) . « تَحِیَّةً وَ سَلاماً » : واژه (
سَلاماً ) عطف تفسیر برای ( تَحِیَّةً ) است ( نگا : یونس / 10 ) .
سوره فرقان آیه 76
متن آیه :
خَالِدِینَ فِیهَا حَسُنَتْ مُسْتَقَرّاً وَمُقَاماً
ترجمه :
در آنجاها جاودانه میمانند . چه قرارگاه خوب و چه جایگاه زیبائی ! !
توضیحات :
« مُسْتَقَرّاً وَ مُقَاماً » : ( نگا : فرقان / 66 ) .
سوره فرقان آیه 77
متن آیه :
قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزَاماً
ترجمه :
بگو
: اگر عبادت و دعایتان نباشد ، پرورگار من اعتنائی به شما ندارد ( و
برایتان کوچکترین ارزشی قائل نیست . چرا که نعمتهای والای بهشت را بندگان
خوب خدا در پرتو پرستش او به دست خواهند آورد ) . امّا شما ( کفّار ، رسالت
آسمانی را ) تکذیب میکنید و ( نتیجه بد ) آن ملازم شما خواهد شد ( و سزای
کفر و عصیان خود را خواهید دید ) .
توضیحات :
« مَا
یَعْبَؤُاْ » : چه توجّهی به شما دارد و برایتان چه ارزشی قائل است ؟ به
شما اعتنائی ندارد و اهمّیّتی برایتان قائل نیست . در صورت اوّل واژه ( ما )
مفعول مطلق و متضمّن استفهام است ، و در صورت دوم ( ما ) نافیه است . «
دُعَآؤُکُمْ » : عبادت و پرستشتان . دعا و نیایشتان . « لَوْ لا » : جواب
لَوْ لا محذوف است . « لِزاماً » : مصدر باب مفاعله و به معنی اسم فاعل ،
یعنی مُلازِماست . مراد این که نتیجه کار و جزای عملشان وبال گردنشان
میگردد و مکافات خود را خواهند دید . به عبارت دیگر ، تکذیب کفّار مقتضی
عذاب و هلاک آنان در دنیا و آخرت بوده و موجب بدبختی ایشان خواهد شد .
سلام
فرقان حق از باطل جدا
سوره تین مقام خدا .فرصت دادم برو
سوره یاسین...مجدد فرصت دادم .
سلام ال عمران ..نگاهت کردم برگرد برو