تفسیر نور: سوره انشقاق

تفسیر نور:
سوره انشقاق آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که آسمان می‌شکافد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنشَقَّتْ » : شکافت ( نگا : حاقّه‌ / 16 ، انفطار / 1 ) .‏

سوره انشقاق آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و فرمان پروردگارش را می‌برد ، و چنین هم می‌سزد و حق هم همین است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَذِنَتْ » : گوش فرا داد و فرمان برد . امتثال نمود . « حُقَّتْ » : سزاوار و شایسته همین است . بر آن واجب شده که منقاد و فرمانبردار باشد . در فارسی گفته می‌شود : بر او واجب است . وظیفه او است . حق همین است . و . . .‏

سوره انشقاق آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که زمین گسترده می‌شود ( و با زدوده شدن فرازها و نشیبها و پستیها و بلندیهای آن ، صاف و هموار می‌گردد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُدَّت » : کشیده و گسترده شد . مراد دو چیز است : یکم ، از میان رفتن پستیها و بلندیها و تبدیل زمین به پهنه و گستره فراخ و یکپارچه‌ای . دوم ، گسترده‌تر و فراختر شدن زمین تا برای خلائق اوّلین و آخرین گنجایش پیدا کند .‏

سوره انشقاق آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَلْقَتْ مَا فِیهَا وَتَخَلَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آنچه ( از خزینه‌ها و مرده‌ها ) در درون خود دارد بیرون می‌اندازد ، و ( از آنها ) خالی می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلْقَتْ » : پرتاب کرد . بیرون افکند . « تَخَلَّتْ » : خالی گردید .‏

سوره انشقاق آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و فرمان پروردگارش را می‌برد ، و چنین هم می‌سزد و حق هم همین است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَذِنَتْ . . . » : این حوادث عظیم که با تسلیم کامل همه موجودات توأم است ، بیانگر مرحله نوین هستی است . جواب ( إِذا ) محذوف است و جمله‌ای این چنین است : انسان نتیجه اعمال خوب و بد خود را می‌بیند . برخی آیه بعدی را متضمّن جواب ( إِذا ) می‌دانند .‏

سوره انشقاق آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَى رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلَاقِیهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هان ! ای انسان ! تو پیوسته با تلاش بی‌امان و رنج فراوان به سوی پروردگار خود رهسپاری ، و سرانجام او را ملاقات خواهی کرد ( و نتیجه رنج و تلاش خود را خواهی دید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَادِحٌ » : تلاشگرِ رنجبر . « کَدْحاً » : جدّ و جهد در کار همراه با رنج و تعب ، به گونه‌ای که در جسم و جان اثر بگذارد . « إِلی رَبِّکَ » : این آیه ، بیانگر ذاتِ جویا و کوشای انسان و حرکت دائمی این رهرو رنجبر نالان در کاروان جهان گذران به سوی یزدان سبحان است . « فَمُلاقِیهِ » : به پروردگار خود می‌رسی . به نتیجه تلاش و رنج خود می‌رسی . ضمیر ( هِ ) به رَبّ یا کَدْح برمی‌گردد .‏

سوره انشقاق آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن وقت ، هرکس نامه اعمالش به دست راستش داده شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ » : ( نگا : اسراء / 71 ، حاقّه‌ / 19 ) .‏

سوره انشقاق آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَوْفَ یُحَاسَبُ حِسَاباً یَسِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏با او حساب ساده و آسانی خواهد شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَوْفَ یُحَاسَبُ » : محاسبه و رسیدگی خواهد شد .‏

سوره انشقاق آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَنقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خرّم و شادان به سوی کسان و خویشان مؤمن خود برمی‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَهْلِهِ » : خویشان و کسان او . مراد مؤمنان است .‏

سوره انشقاق آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ وَرَاء ظَهْرِهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا کسی که از پشت سر نامه اعمالش بدو داده شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَرَآءَ ظَهْرِهِ » : پشت سرش . اشخاص کافر و گناهکار نامه اعمال خود را از پشت سر و با دست چپ دریافت می‌دارند . چنین کاری بیانگر بیزاری ایشان از این نامه شوم و پرونده بدشگون است ( نگا : حاقّه‌ / 25 ) .‏

سوره انشقاق آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَوْفَ یَدْعُو ثُبُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرگ را فریاد خواهد داشت و هلاک خود را خواهد طلبید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَدْعُو » : فریاد می‌دارد . می‌طلبد . الف زائدی در رسم‌الخطّ قرآنی در آخر دارد . « ثُبُوراً » : هلاک و نابودی ( نگا : فرقان‌ / 13 و 14 ) .‏

سوره انشقاق آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَصْلَى سَعِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به آتش سوزان دوزخ در خواهد آمد و خواهد سوخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَصْلی‌ » : به آتش وارد می‌گردد و بدان می‌سوزد ( نگا : نساء / 10 ، ابراهیم‌ / 29 ، اسراء / 189 ) . « سَعِیراً » : آتش سوزان و شعله‌ور . دوزخ .‏

سوره انشقاق آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ کَانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این بدان خاطر است که در میان خانواده و کسان خود ( در جهان ، سرمست از شهوات و لذائذ حیوانی ، و ) مسرور ( از کفر و گناه خویش ) بوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَهْلِهِ » : خانواده و خویشان خود . دوستان و همدمان خود . « کَانَ . . . مَسْرُوراً » : مراد سُرور ناشی از شهوتها و غفلتها ، و لذّت حاصل از کفر و گناه است . سُروری نکوهیده و مذموم است که انسان را از یاد خدا غافل کند و او را در شهوات غوطه‌ور سازد .‏

سوره انشقاق آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن یَحُورَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و او گمان می‌برده است که وی هرگز ( به سوی خدا برای حساب و کتاب ) باز نخواهد گشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَن یَحُورَ » : باز نمی‌گردد . مراد این است که به معاد باور نداشته است و معتقد به رستاخیز و حساب و کتاب اخروی و بهشت و دوزخ نبوده است .‏

سوره انشقاق آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ بَلَى إِنَّ رَبَّهُ کَانَ بِهِ بَصِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( زهی خیال باطل ! ) آری که ( او زنده می‌گردد و به سوی پروردگارش برمی‌گردد ، و ) پروردگارش او را دیده است و آگاه از ( احوال و افعال و اقوال ) او بوده است ( و در لحظه لحظه زندگیش وی را پائیده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَلی‌ » : آری ! حرفی است که عدم رجوع را باطل می‌کند ، و رجوع را قطعی و محقّق می‌دارد .‏

سوره انشقاق آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به شفق !‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَلآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه‌ / 75 ، حاقّه‌ / 38 ، معارج‌ / 40 ) . « الشَّفَقِ » : سرخی کناره آسمان در افق مغرب ، در آغاز غروب آفتاب .‏

سوره انشقاق آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّیْلِ وَمَا وَسَقَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به شب و هرآنچه که فرا می‌گیرد و زیر تاریکی خود جمع می‌گرداند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَسَقَ » : فرا گرفت . جمع کرد . در صورت اخیر ، اشاره به بازگشت انواع حیوانات و پرندگان و حتّی انسانها به خانه‌ها و لانه‌های خود به هنگام شب است که مایه آرامش و آسایش عمومی جانداران است .‏

سوره انشقاق آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به ماه ، بدان گاه که ( بدر کامل می‌شود و نور و شکل آن ) جمع و جور می‌گردد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« إتَّسَقَ » : جمع گردید . جمع و جور شد . گِرد و تمام شد . مراد کمال نور ماه در شب چهارده است که ماه در این حالت فروغ و زیبائی خاصّی دارد .‏

سوره انشقاق آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَن طَبَقٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً مراتب و حالات مختلفی را یکی پس از دیگری ( در مسیر زندگی دنیوی ) طی خواهید کرد و با اوضاع و احوال گوناگونی ( در آخرت ) روبرو خواهید شد . ( از قبیل : کودکی و جوانی و پیری ، سلامت و بیماری ، خوشی و ناخوشی ، زندگی و مرگ ، برزخ و رستاخیز و قیامت ، و . . . ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَتَرْکَبُنَّ » : قطعاً حال به حال می‌گردید و احوال و اوضاع گوناگونی را پشت سر می‌گذارید . « طَبَقاً » : چیزی که مطابق با چیز دیگری است . در اینجا مراد حالت و مرتبت است . « عَنْ » : در اینجا به معنی ( بَعْدَ ) است . همان گونه که گفته می‌شود : فُلانٌ عَظیمٌ ، أَباً عَنْ جَدٍّ . بعضی واژه ( طَبَق ) را به معنی آخرت دانسته‌اند که در آن انسان مطابق این جهان زنده می‌گردد و حسّ و شعور پیدا می‌کند ، امّا برابر ضوابط خاصّ خود ( نگا : جزء عم شیخ محمّد عبده ) .‏

سوره انشقاق آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا لَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ایشان را چه شده است که ایمان نمی‌آورند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا لَهُمْ ؟ » : ایشان را چه شده است‌ ؟ یعنی دلائل خداشناسی و خداپرستی در آفاق و انفس ، فراوان و آشکار است ، این مردم چرا باید به قرآن و نبوّت و دیانت و آخرت و سائر حقائق دیگر ، ایمان نیاورند ؟ !‏

سوره انشقاق آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا قُرِئَ عَلَیْهِمُ الْقُرْآنُ لَا یَسْجُدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که قرآن بر آنان خوانده می‌شود ( در برابر صاحب قرآن و پروردگار زمین و آسمان به خاک مذلّت و بندگی نمی‌افتند و ) کرنش نمی‌برند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَسْجُدُونَ » : خضوع و خشوع نمی‌کنند . سجده و کرنش نمی‌برند . مقصود از سجده ، تن دادن و سر فرود آوردن در برابر اعجاز قرآن و اوامر و احکام آن است . یا مراد این است که چرا نباید در برابر شنیدن قرآن ، خوف خدا در دل و جان پیدا شود ، و سر تسلیم در پیشگاه یزدان فرود آورده شود ؟‏

سوره انشقاق آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ بَلِ الَّذِینَ کَفَرُواْ یُکَذِّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه کافران ( به سبب تعصّب و تقلید کورکورانه از نیاکان ، و حفظ منافع مادی ، و کسب آزادی برای اشباع هوسهای اهریمنانه ، آیات الهی و رستاخیز و بهشت و دوزخ را ) تکذیب می‌دارند و دروغ می‌شمارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُکَذِّبُونَ » : به کار بردن فعل مضارع ، برای استمرار است ، و گواه بر این معنی که کافران در تکذیبهای خود اصرار داشته و دارند .‏

سوره انشقاق آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا یُوعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند به خوبی می‌داند که آنان چه چیزیهایی ( از کینه و دشمنیها بر ضدّ اسلام در درون دلهای خود ) نگاه می‌دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَعْلَمُ » : آگاه‌تر . مراد خوبِ خوب ، یا آگاه‌تر از خودشان است . « یُوعُونَ » : نگاه می‌دارند . در ظرف دلها پنهان می‌نمایند و به دل می‌گیرند ( نگا : معارج‌ / 18 ، حاقّه‌ / 12 ) .‏

سوره انشقاق آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ایشان را به عذاب دردناکی مژده بده !‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَشِّرْهُمْ » : استعمال مژده‌دادن به جای بیم دادن ، جنبه طعن و ریشخند دارد .‏

سوره انشقاق آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏لیکن کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند ، آنان دارای پاداش ناگسستنی و پایان ناپذیرفتنی هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاَّ الَّذِینَ . . . » : حرف ( إِلاّ ) به معنی ( لکِن ) است ، و استثناء منقطع از ضمیر ( هُمْ ) در آیه پیشین است . آن را استثناء متّصل نیز دانسته‌اند . در این صورت معنی آیه چنین است : مگر به کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند که آنان دارای پاداش ناگسستنی و پایان ناپذیرفتنی می‌باشند . « غَیْرُ مَمْنُونٍ » : ناگسستنی و نامقطوع ( نگا : هود / 108 ) . بدون منّت . بی‌حساب و بی‌شمار ( نگا : بقره‌ / 212 ، آل‌عمران‌ / 27 و 37 ، زمر / 10 ، غافر / 40 ) .