سوره احقاف

سُورَةُ الأَحۡقَافِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ حمٓ ١ تَنزِیلُ ٱلۡکِتَٰبِ مِنَ ٱللَّهِ ٱلۡعَزِیزِ ٱلۡحَکِیمِ ٢ مَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَیۡنَهُمَآ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَأَجَلٖ مُّسَمّٗىۚ وَٱلَّذِینَ کَفَرُواْ عَمَّآ أُنذِرُواْ مُعۡرِضُونَ ٣ قُلۡ أَرَءَیۡتُم مَّا تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَرُونِی مَاذَا خَلَقُواْ مِنَ ٱلۡأَرۡضِ أَمۡ لَهُمۡ شِرۡکٞ فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِۖ ٱئۡتُونِی بِکِتَٰبٖ مِّن قَبۡلِ هَٰذَآ أَوۡ أَثَٰرَةٖ مِّنۡ عِلۡمٍ إِن کُنتُمۡ صَٰدِقِینَ ٤ وَمَنۡ أَضَلُّ مِمَّن یَدۡعُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَن لَّا یَسۡتَجِیبُ لَهُۥٓ إِلَىٰ یَوۡمِ ٱلۡقِیَٰمَةِ وَهُمۡ عَن دُعَآئِهِمۡ غَٰفِلُونَ ٥ ﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

حم. ﴿1﴾فروفرستادن کتاب از جانب خداى غالب با حکمت است. ﴿2﴾نیافریدیم آسمان‌ها و زمین و آنچه در میان هر دو است مگر به تدبیر درست و به میعادى معین و آنان‌که کافر شدند از آنچه ترسانیده شد ایشان را روى گردانند. ﴿3﴾بگو: آیا دیدید آنچه مى‏پرستید بجز خداى؟ بنمایید مرا چه چیز آفریده‏اند از زمین یا ایشان راست شرکتى در آسمان‌ها؟ بیارید به من کتابى که آمده باشد پیش از این یا بقیه از علم اگر هستید راستگوی. ﴿4﴾و کیست گمراه‏تر از کسی که بخواند بجز خدا چیزى را که قبول نکند خواندنش تا روز قیامت؟ و این معبودان باطل از خواندن ایشان غافل‏اند. ﴿5﴾

﴿ وَإِذَا حُشِرَ ٱلنَّاسُ کَانُواْ لَهُمۡ أَعۡدَآءٗ وَکَانُواْ بِعِبَادَتِهِمۡ کَٰفِرِینَ ٦ وَإِذَا تُتۡلَىٰ عَلَیۡهِمۡ ءَایَٰتُنَا بَیِّنَٰتٖ قَالَ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ لِلۡحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمۡ هَٰذَا سِحۡرٞ مُّبِینٌ ٧ أَمۡ یَقُولُونَ ٱفۡتَرَىٰهُۖ قُلۡ إِنِ ٱفۡتَرَیۡتُهُۥ فَلَا تَمۡلِکُونَ لِی مِنَ ٱللَّهِ شَیۡ‍ًٔاۖ هُوَ أَعۡلَمُ بِمَا تُفِیضُونَ فِیهِۚ کَفَىٰ بِهِۦ شَهِیدَۢا بَیۡنِی وَبَیۡنَکُمۡۖ وَهُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِیمُ ٨ قُلۡ مَا کُنتُ بِدۡعٗا مِّنَ ٱلرُّسُلِ وَمَآ أَدۡرِی مَا یُفۡعَلُ بِی وَلَا بِکُمۡۖ إِنۡ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا یُوحَىٰٓ إِلَیَّ وَمَآ أَنَا۠ إِلَّا نَذِیرٞ مُّبِینٞ ٩ قُلۡ أَرَءَیۡتُمۡ إِن کَانَ مِنۡ عِندِ ٱللَّهِ وَکَفَرۡتُم بِهِۦ وَشَهِدَ شَاهِدٞ مِّنۢ بَنِیٓ إِسۡرَٰٓءِیلَ عَلَىٰ مِثۡلِهِۦ فَ‍َٔامَنَ وَٱسۡتَکۡبَرۡتُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا یَهۡدِی ٱلۡقَوۡمَ ٱلظَّٰلِمِینَ ١٠ وَقَالَ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ لِلَّذِینَ ءَامَنُواْ لَوۡ کَانَ خَیۡرٗا مَّا سَبَقُونَآ إِلَیۡهِۚ وَإِذۡ لَمۡ یَهۡتَدُواْ بِهِۦ فَسَیَقُولُونَ هَٰذَآ إِفۡکٞ قَدِیمٞ ١١ وَمِن قَبۡلِهِۦ کِتَٰبُ مُوسَىٰٓ إِمَامٗا وَرَحۡمَةٗۚ وَهَٰذَا کِتَٰبٞ مُّصَدِّقٞ لِّسَانًا عَرَبِیّٗا لِّیُنذِرَ ٱلَّذِینَ ظَلَمُواْ وَبُشۡرَىٰ لِلۡمُحۡسِنِینَ ١٢ إِنَّ ٱلَّذِینَ قَالُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱسۡتَقَٰمُواْ فَلَا خَوۡفٌ عَلَیۡهِمۡ وَلَا هُمۡ یَحۡزَنُونَ ١٣ أُوْلَٰٓئِکَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِ خَٰلِدِینَ فِیهَا جَزَآءَۢ بِمَا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ ١٤ ﴾

و چون جمع کرده شوند مردمان، باشند این معبودان ایشان را دشمن و باشند عبادت ایشان را منکر. ﴿6﴾و چون خوانده شود بر ایشان آیات ما واضح آمده، گویند این کافران سخن درست را چون بیاید بدیشان: این سحر ظاهر است. ﴿7﴾بلکه می‌گویند: بربسته است آن را پیغامبر. بگو: اگر بسته‏ام آن را، پس نمى‏توانید شما براى من از خدا چیزى خدا داناتر است به گفتگوى شما در قرآن. بس است خدا اظهار حق کننده در میان من و در میان شما و اوست آمرزگار مهربان. ﴿8﴾بگو: نیستم من نو آمده از پیغامبران و نمی‌دانم چه کرده خواهد شد با من و نه به شما (یعنى در دنیا). پیروى نمى‏کنم الا به آنچه وحى فرستاده می‌شود به سوى من و نیستم من مگر ترسانندۀ آشکارا. ﴿9﴾بگو: آیا دیدید اگر باشد قرآن از نزدیک خدا و منکر شوید به آن و گواهى داده باشد گواهى از بنى اسراییل بر قرآن، پس وى ایمان آورد و سرکشى کردید شما، البته ستمکار باشید. هرآیینه خدا راه نمى‏نماید گروه ستمکاران را. ﴿10﴾و گفتند کافران در حق مسلمانان: اگر دین بهتر بودى سبقت نکردندى بر ما به سوى آن و چون راه نیافتند به آن خواهند گفت: این دروغى است قدیم. ﴿11﴾و پیش از قرآن کتاب موسى بود پیشوا و بخشایش، و این کتابى است باور دارنده زبان عربى آمده براى آنکه بترساند ستمکاران را و براى مژده نیکوکاران را. ﴿12﴾هرآیینه آنان‌که گفتند پروردگار ما خدا است، باز قایم ماندند پس هیچ ترس نیست بر ایشان و نه ایشان اندوه خورند. ﴿13﴾این جماعت، اهل بهشت‏اند جاویدان آنجا. پاداش داده شوند به حسب آنچه می‌کردند. ﴿14﴾

﴿ وَوَصَّیۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ بِوَٰلِدَیۡهِ إِحۡسَٰنًاۖ حَمَلَتۡهُ أُمُّهُۥ کُرۡهٗا وَوَضَعَتۡهُ کُرۡهٗاۖ وَحَمۡلُهُۥ وَفِصَٰلُهُۥ ثَلَٰثُونَ شَهۡرًاۚ حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُۥ وَبَلَغَ أَرۡبَعِینَ سَنَةٗ قَالَ رَبِّ أَوۡزِعۡنِیٓ أَنۡ أَشۡکُرَ نِعۡمَتَکَ ٱلَّتِیٓ أَنۡعَمۡتَ عَلَیَّ وَعَلَىٰ وَٰلِدَیَّ وَأَنۡ أَعۡمَلَ صَٰلِحٗا تَرۡضَىٰهُ وَأَصۡلِحۡ لِی فِی ذُرِّیَّتِیٓۖ إِنِّی تُبۡتُ إِلَیۡکَ وَإِنِّی مِنَ ٱلۡمُسۡلِمِینَ ١٥ أُوْلَٰٓئِکَ ٱلَّذِینَ نَتَقَبَّلُ عَنۡهُمۡ أَحۡسَنَ مَا عَمِلُواْ َنَتَجَاوَزُ عَن سَیِّ‍َٔاتِهِمۡ فِیٓ أَصۡحَٰبِ ٱلۡجَنَّةِۖ وَعۡدَ ٱلصِّدۡقِ ٱلَّذِی کَانُواْ یُوعَدُونَ ١٦ وَٱلَّذِی قَالَ لِوَٰلِدَیۡهِ أُفّٖ لَّکُمَآ أَتَعِدَانِنِیٓ أَنۡ أُخۡرَجَ وَقَدۡ خَلَتِ ٱلۡقُرُونُ مِن قَبۡلِی وَهُمَا یَسۡتَغِیثَانِ ٱللَّهَ وَیۡلَکَ ءَامِنۡ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞ فَیَقُولُ مَا هَٰذَآ إِلَّآ أَسَٰطِیرُ ٱلۡأَوَّلِینَ ١٧ أُوْلَٰٓئِکَ ٱلَّذِینَ حَقَّ عَلَیۡهِمُ ٱلۡقَوۡلُ فِیٓ أُمَمٖ قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِهِم مِّنَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِۖ إِنَّهُمۡ کَانُواْ خَٰسِرِینَ ١٨ وَلِکُلّٖ دَرَجَٰتٞ مِّمَّا عَمِلُواْۖ وَلِیُوَفِّیَهُمۡ أَعۡمَٰلَهُمۡ وَهُمۡ لَا یُظۡلَمُونَ ١٩ وَیَوۡمَ یُعۡرَضُ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ عَلَى ٱلنَّارِ أَذۡهَبۡتُمۡ طَیِّبَٰتِکُمۡ فِی حَیَاتِکُمُ ٱلدُّنۡیَا وَٱسۡتَمۡتَعۡتُم بِهَا فَٱلۡیَوۡمَ تُجۡزَوۡنَ عَذَابَ ٱلۡهُونِ بِمَا کُنتُمۡ تَسۡتَکۡبِرُونَ فِی ٱلۡأَرۡضِ بِغَیۡرِ ٱلۡحَقِّ وَبِمَا کُنتُمۡ تَفۡسُقُونَ ٢٠ ﴾

و امر کردیم آدمى را در حق پدر و مادر او نیکوکارى در شکم برداشته است او را مادر او به دشوارى و زاده است او را به دشوارى و لا اقل مدّت بار گرفتن او و از شیر باز کردن او سى ماه است و زنده ماند تا وقتى که رسید به کمال قوّت خود و رسید بچهل سال، گفت: اى پروردگار من! الهام کن مرا تا شکر گویم در مقابلۀ نعمت تو که انعام کرده بر من و بر پدر و مادر من و کار نیک کنم که خوشنود شوى از آن و صلاح پیدا کن براى من در فرزندان من، هرآیینه رجوع کردم به سوى تو و هرآیینه من از مسلمانانم. ﴿15﴾آن جماعت، آنانند که قبول مى‏کنیم از ایشان نیکوترین آنچه عمل کردند و درگذریم از جرم‌هاى ایشان در اهل بهشت باشند به وفق وعدۀ راستى که وعده داده مى‏شدند. ﴿16﴾و آن شخص که گفت به پدر و مادر خود: دل تنگ شدم به نسبت شما آیا وعده مى‏دهید مرا که برآورده شوم؟ [1048]و هرآیینه گذشته‏اند طبقه‏هاى مردم پیش از من [1049]و آن دو فریاد مى‏کنند به جناب خدا، می‌گویند: واى بر تو! مسلمان شو هرآیینه وعدۀ خدا راست‏ است. پس گوید: نیست این وعده مگر افسانه‏هاى پیشینیان. ﴿17﴾آن جماعت، آنانند ثابت شد بر ایشان وعدۀ عذاب از جمله امّت‌ها که گذشته‏اند پیش از ایشان از جنیان و آدمیان، هرآیینه ایشان بودند زیانکار. ﴿18﴾و هر یکى را مرتبه‏ها است به حسب آنچه عمل کردند و تا به تمام دهد خدا ایشان را جزاى اعمال ایشان و ایشان ستم کرده نشوند. ﴿19﴾و روزی که پیش آورده شوند کافران بر آتش [گفته شود]: آیا ضایع کردید نعمت‌هاى خود را در زندگانى دنیائى خویش و بهره‏مند شدید به آن؟ پس امروز جزا داده شود شما را عذاب خوارى به سبب آنکه تکبر مى‏کردید در زمین ناحق و به سبب آنکه بدکارى می‌کردید [1050]. ﴿20﴾

﴿ ۞وَٱذۡکُرۡ أَخَا عَادٍ إِذۡ أَنذَرَ قَوۡمَهُۥ بِٱلۡأَحۡقَافِ وَقَدۡ خَلَتِ ٱلنُّذُرُ مِنۢ بَیۡنِ یَدَیۡهِ وَمِنۡ خَلۡفِهِۦٓ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّا ٱللَّهَ إِنِّیٓ أَخَافُ عَلَیۡکُمۡ عَذَابَ یَوۡمٍ عَظِیمٖ ٢١ قَالُوٓاْ أَجِئۡتَنَا لِتَأۡفِکَنَا عَنۡ ءَالِهَتِنَا فَأۡتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن کُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِینَ ٢٢ قَالَ إِنَّمَا ٱلۡعِلۡمُ عِندَ ٱللَّهِ وَأُبَلِّغُکُم مَّآ أُرۡسِلۡتُ بِهِۦ وَلَٰکِنِّیٓ أَرَىٰکُمۡ قَوۡمٗا تَجۡهَلُونَ ٢٣ فَلَمَّا رَأَوۡهُ عَارِضٗا مُّسۡتَقۡبِلَ أَوۡدِیَتِهِمۡ قَالُواْ هَٰذَا عَارِضٞ مُّمۡطِرُنَاۚ بَلۡ هُوَ مَا ٱسۡتَعۡجَلۡتُم بِهِۦۖ رِیحٞ فِیهَا عَذَابٌ أَلِیمٞ ٢٤ تُدَمِّرُ کُلَّ شَیۡءِۢ بِأَمۡرِ رَبِّهَا فَأَصۡبَحُواْ لَا یُرَىٰٓ إِلَّا مَسَٰکِنُهُمۡۚ کَذَٰلِکَ نَجۡزِی ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡمُجۡرِمِینَ ٢٥ وَلَقَدۡ مَکَّنَّٰهُمۡ فِیمَآ إِن مَّکَّنَّٰکُمۡ فِیهِ وَجَعَلۡنَا لَهُمۡ سَمۡعٗا وَأَبۡصَٰرٗا وَأَفۡ‍ِٔدَةٗ فَمَآ أَغۡنَىٰ عَنۡهُمۡ سَمۡعُهُمۡ وَلَآ أَبۡصَٰرُهُمۡ وَلَآ أَفۡ‍ِٔدَتُهُم مِّن شَیۡءٍ إِذۡ کَانُواْ یَجۡحَدُونَ بِ‍َٔایَٰتِ ٱللَّهِ وَحَاقَ بِهِم مَّا کَانُواْ بِهِۦ یَسۡتَهۡزِءُونَ ٢٦ وَلَقَدۡ أَهۡلَکۡنَا مَا حَوۡلَکُم مِّنَ ٱلۡقُرَىٰ وَصَرَّفۡنَا ٱلۡأٓیَٰتِ لَعَلَّهُمۡ یَرۡجِعُونَ ٢٧ فَلَوۡلَا نَصَرَهُمُ ٱلَّذِینَ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ قُرۡبَانًا ءَالِهَةَۢۖ بَلۡ ضَلُّواْ عَنۡهُمۡۚ وَذَٰلِکَ إِفۡکُهُمۡ وَمَا کَانُواْ یَفۡتَرُونَ ٢٨ ﴾

و یاد کن برادرى قوم عاد را چون بترسانید قوم خود را به سرزمین احقاف و هرآیینه گذشته بودند ترسانندگان پیش روى وى [1051]و پس از وى [به این مضمون که]: عبادت مکنید مگر خداى را، هرآیینه من مى‏ترسم بر شما از عقوبت روز بزرگ. ﴿21﴾گفتند: آیا آمده‌ای پیش ما تا بازدارى ما را از پرستش معبودان خود؟! پس بیار آنچه وعده می‌دهى ما را اگر از راستگویان. ﴿22﴾گفت: جز این نیست که علم نزدیک خدا است و می‌رسانم به شما آنچه فرستاده شدم همراه او و لیکن مى‏بینم که شما گروهى هستید که نادانى می‌کنید. ﴿23﴾پس چون دیدند آن عقوبت را به صورت ابرى روى آورده به میدان‌هاى ایشان، گفتند: این ابری است باراننده بر ما بلکه به حقیقت آن چیزی است که شتاب طلبید کردید آن را. بادی است که در وى عقوبت درد دهنده است. ﴿24﴾برهم زند هر چیزى را به فرمان پروردگار خویش. پس گشتند به این صفت که دیده نمى‏شد به جز خانه‌هاى ایشان همچنین جزا می‌دهم گروه گناهکاران را. ﴿25﴾و هرآیینه جاى داده بودیم قوم عاد را در آنچه جای داده‌ایم شما را در آن و ساخته بودیم براى قوم عاد گوش و چشم‌ها و دل‌ها، پس دفع نکرد از ایشان گوش ایشان و نه چشم‌هاى ایشان و نه دل‌هاى ایشان چیزی را از بس که انکار مى‏کردند به نشانه‌هاى خدا و فرا گرفت به ایشان آنچه به آن استهزا می‌کردند. ﴿26﴾و هرآیینه هلاک کردیم آنچه حوالى شما است از دیه‌ها و گوناگون پدید آوردیم نشانه‌ها، بُوَد که ایشان بازگردند. ﴿27﴾پس چرا نصرت ندادند ایشان را آنان‌که معبود می‌گرفتند بجز خدا قرب خدا جویان؟! بلکه گم شدند از نظر ایشان! و همین است دروغ ایشان و آنچه بر مى‏بافتند. ﴿28﴾

﴿وَإِذۡ صَرَفۡنَآ إِلَیۡکَ نَفَرٗا مِّنَ ٱلۡجِنِّ یَسۡتَمِعُونَ ٱلۡقُرۡءَانَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوٓاْ أَنصِتُواْۖ فَلَمَّا قُضِیَ وَلَّوۡاْ إِلَىٰ قَوۡمِهِم مُّنذِرِینَ ٢٩ قَالُواْ یَٰقَوۡمَنَآ إِنَّا سَمِعۡنَا کِتَٰبًا أُنزِلَ مِنۢ بَعۡدِ مُوسَىٰ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیۡهِ یَهۡدِیٓ إِلَى ٱلۡحَقِّ وَإِلَىٰ طَرِیقٖ مُّسۡتَقِیمٖ ٣٠ یَٰقَوۡمَنَآ أَجِیبُواْ دَاعِیَ ٱللَّهِ وَءَامِنُواْ بِهِۦ یَغۡفِرۡ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمۡ وَیُجِرۡکُم مِّنۡ عَذَابٍ أَلِیمٖ ٣١ وَمَن لَّا یُجِبۡ دَاعِیَ ٱللَّهِ فَلَیۡسَ بِمُعۡجِزٖ فِی ٱلۡأَرۡضِ وَلَیۡسَ لَهُۥ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِیَآءُۚ أُوْلَٰٓئِکَ فِی ضَلَٰلٖ مُّبِینٍ ٣٢ أَوَ لَمۡ یَرَوۡاْ أَنَّ ٱللَّهَ ٱلَّذِی خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَلَمۡ یَعۡیَ بِخَلۡقِهِنَّ بِقَٰدِرٍ عَلَىٰٓ أَن یُحۡـِۧیَ ٱلۡمَوۡتَىٰۚ بَلَىٰٓۚ إِنَّهُۥ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ قَدِیرٞ ٣٣ وَیَوۡمَ یُعۡرَضُ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ عَلَى ٱلنَّارِ أَلَیۡسَ هَٰذَا بِٱلۡحَقِّۖ قَالُواْ بَلَىٰ وَرَبِّنَاۚ قَالَ فَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَ بِمَا کُنتُمۡ تَکۡفُرُونَ ٣٤ فَٱصۡبِرۡ کَمَا صَبَرَ أُوْلُواْ ٱلۡعَزۡمِ مِنَ ٱلرُّسُلِ وَلَا تَسۡتَعۡجِل لَّهُمۡۚ کَأَنَّهُمۡ یَوۡمَ یَرَوۡنَ مَا یُوعَدُونَ لَمۡ یَلۡبَثُوٓاْ إِلَّا سَاعَةٗ مِّن نَّهَارِۢۚ بَلَٰغٞۚ فَهَلۡ یُهۡلَکُ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ ٣٥ ﴾

و [یاد کن] چون متوجه ساختیم به سوى تو جماعتى را از جن مى‏شنیدند قرآن، پس چون حاضر شدند پیش پیغامبر، با یکدیگر گفتند: خاموش باشید پس چون تمام کرده شد بازگشتند به سوى قوم خود بیم‏کنان [1052]. ﴿29﴾گفتند: اى قوم ما! هرآیینه ما شنیدیم کتابى که فرود آورده شد بعد از موسى، باور دارندۀ آنچه پیش از او بود، راه مى‏نماید به سوى دین راست و به سوى راه درست. ﴿30﴾اى قوم ما! قبول کنید سخن دعوت کنندۀ به سوى خدا و ایمان آرید به وى تا بیامرزد خدا برای شما بعض گناهان شما را از عذاب درد دهنده. ﴿31﴾و هر که قبول نکند گفتۀ خواننده به خدا، پس نیست عاجز کننده در زمین و نیست او را بجز خدا دوستان. آن جماعت در گمراهى ظاهراند. ﴿32﴾آیا ندیدند خدای که آفریده است آسمان‌ها و زمین و مانده نشد در آفریدن اینها، تواناست بر آنکه زنده کند مردگان را ؟آرى! چنین است هرآیینه او بر هر چیز توانا است. ﴿33﴾و روزی که پیش آورده شوند کافران بر آتش، [گفته شود]: آیا نیست این وعده درست؟! گفتند: آرى! قسم به پروردگار ما! درست است. گفت: پس بچشید عقوبت را به سبب آنکه کافر مى‏بودید. ﴿34﴾پس صبر کن چنانکه صبر کرده بودند خداوندان همت عالى از پیغامبران و شتاب طلب مکن عقوبت را براى ایشان. روزی که ببینند آنچه وعده داده می‌شود ایشان را چنانستی که ایشان نمانده بودند [1053]مگر یک ساعت از روز. این پیغام رسانیدن است. پس هلاک کرده نخواهد شد مگر قوم بدکاران. ﴿35﴾

[1048] یعنی از قبر. [1049] یعنی هیچ کس از ایشان باز زنده نشد، والله اعلم. [1050] مترجم گوید: این تصویر است حال سعید وشقی را، پس سعید، حق خدای تعالی وحق ابوین به جا می‌آورد و به انواع نعم محظوظ می‌شود، در جمیع امور به حق تعالی رجوع می‌کند و شقی، جمع می‌کند میان کفر وبه حقوق والدین و انکار معاد و صورتِ سعید، منطبق است بر حضرت ابوبکر صدیق و غیر ایشان نیز، والله اعلم. [1051] یعنی از هر جانب به این مضمون. [1052] مترجم گوید: چند کس از جن پیش آن حضرتجآمدند و آن حضرتجدر آن حالت نماز فجر می‌گزارد در بطنِ نخله قرآن استماع کردند. چون بازگشتند قوم خود را انذار نمودند اشارت به این قصه است درین آیات. [1053] یعنی در دنیا.