تفسیر سوره‌ی اعراف آیه‌ی 34-26

سوره‌ی اعراف آیه‌ی 34-26

 (یَابَنِی آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاساً یُوَارِی سَوْءَاتِکُمْ وَرِیشاً وَلِبَاسُ التَّقْوَى‏ ذلِکَ خَیْرٌ ذلِکَ مِنْ آیَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ (26) یَابَنِی آدَمَ لاَیَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطَانُ کَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیْکُم مِنَ الْجَنَّةِ یَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِیُرِیَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إِنَّهُ یَرَاکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاَتَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ لِلَّذِینَ لاَیُؤْمِنُونَ (27) وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَیْهَا آبَاءَنَا وَاللّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللّهَ لاَیَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ (28) قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَأَقِیمُوا وُجُوهَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ کَمَا بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ (29) فَرِیقاً هَدَى‏ وَفَرِیقاً حَقَّ عَلَیْهِمُ الضَّلاَلَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ مِن دُونِ اللّهِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُهْتَدُونَ (30) یَا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَیُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ (31) قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا خَالِصَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ کَذلِکَ نُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ (32) قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَاحِشَ مَاظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِثْمَ وَالْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِکُوا بِاللّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ (33) وَلِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لاَیَستَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ یَسْتَقْدِمُونَ(34)

این  توقّفی  است  از  توقّفهای  پیرو  در  روند  سوره‌.  این  توقّف‌،  توقّف  طولانی  و  درازی  است ‌که  پس  از  صحنۀ  نخستین  در  داستان  بلند  بالای  بشریّت  قرار گرفته  است‌.  در  روند  سوره  توقّفهائی  بسان  این  توقّف  در  هر  منزلی  از  منازل  این ‌کاروان  است‌.  انگار  تا گفته  شود:  در  اینجا  بایستید  تا  در  بارۀ  پندها  و  عبرتهائی  بـیندیشیم ‌که  در  این  منزل  از  منازل ‌کاروان  است‌،  پیش  از  این ‌که  در  این  کوچ  بزرگ  به  راه  ادامه  دهیم  و  جلوتر  رویم‌.

توقّفی  است  در  رویاروئی  بیکاری  که  طلیعه‌های  آن  میان  انسانها  و  شیطان  پدیدار  و  آشکار گردیده  است‌.  توقّفی  برای  بیدار  باشها  و  برحذر  باشهائی  از  شیوه‌های  اهریمن  و  از  راه‌های  نفو‌ذ  اهریمن  است‌.  توقّفی  است  تا  در  آن  برای  انسانها  نقشه‌ها  و  مسیرهائی  که  اهریمن  به  صورتهای‌ گوناگون  و  شکلهای  متفاوت  داشته  و  خواهد  داشت‌،  روشن  و  معلوم  شود.

امّا  برنامۀ  قرآنی  رهنمودی  را  نشان  نمی‌دهد  و  درسی  را  نمی‌گوید،  مگر  وقتی ‌که  با  حالت  بر جا  و  رخداد  پیدائی  رویاروی  شود،  و  داسـتانی  را  روایت  نـمی‌کند  مگر  بدان  خاطر که  موقعیّتی  بسان  آن‌،  در  واقعیّت  حرکت  اسلامی‌،  روی  داده  است  و  مشـاهده  گردیده  است‌...  همان‌گونه  که ‌گفتیم  قرآن  داسـتانی  را  مـحض  خاطر  هنرنمائی  بیان  نـمی‌دارد،  و  حقیقتی  را  مطرح  نمی‌کند  تنها  برای  تئوری  و  نظری  صرف  و  بس‌...  واقعگرائی  اسلام  و  جدّی  بودن  اسلام  رهنمودهایش  و  بیانهایش  را  متوجّه  حالتهائی  می‌گرداند که  برای  حرکت  اسلامی  عملًا پیش  آمده  باشد  و  با  آنها  رویاروی  شده  باشد.

پیرو  قرآنی  در  اینجا  پس  از  مرحلۀ  نخستین  از  داستان  بزرگ  بشریّت،  با  یک  واقعیّت  جاهلیّت  عربی  رویاروی  شده  است‌...  قریشیها  حقوقی  برای  خود  تـرتیب  داده  بودند.  این  چنین  حقوقی  را  ویژۀ  خود  می‌دیدند  و  بقیّۀ  مشرکان  عربی  را  بی‌بهره  از  آن  حقوق  مـی‌دیدند که  برای  حجّ  به  زیارت  بیت‌ الله  می‌آمدند.  حقیقت  این  است  که  بیت  الله  را  به  بتخانه‌ای  برای  بتهای  سـنگی  و  پرده‌داران  آن  تبدیل ‌کرده  بودند.  این  چنین  حقوقی  را  بر  جهان‌بینیهای  اعتقادی  پابرجا  داشته  بودند.  جهان‌بینیهائی  که‌ گمان  می‏بردند  از  زمرۀ  آئـین  یزدان  است‌.  چنین  جـهان‌بینیهای  اعـتقادی  را  به  صـورت  شـریعتها  و  قانونهائی  در  آورده  بودند  و گمان  می‏بردند  ناشی  از  شرع  خدا  و  سرچشمه ‌گرفته  از  قانون  خدا  است‌!  تا  بدین  وسیله ‌گردنهای  مشرکان  را  در  برابر  خود  خم‌ کنند  و  ایشان  را  فرمانبردار  خویش  سازند.  همان‌گونه ‌که  پرده‌داران  و کاهنان  و  رؤساء  در  هر  جاهلیّتی  تقریبًا  این  چنین  هستند...  قریشیها  خود  را  با  نام  ویژه‌ای  نامگذاری  کرده  بودندکه  «‌حُمس‌»‌^[1]  است‌.  برای  خویشتن  حقّ  و  حقوقی  در  نظر گرفته  بودند که  برای  سائر  عربها  در  نظر  نمی‌گرفتند.  از  جملۀ  این  حقّ  و  حقوق  - ‌مثلًا حقّ  و  حقوق  مربوط  به  طواف‌ کعبه  - ‌تنها  قریشیها  حقّ  طواف  کعبه  را  با  جامه‌های  خود  داشتند.  بقیّۀ  عربها  با  جامه‌هائی  طواف ‌کعبه  را  انجام  نمی‌دادند  که  قبلًا  پوشیده  بودند.  بناچار  می‏‎بایست  لباسهای  حمس  را  برای  طواف  عاریه  کنند  و  به  ا‌مانت  بگیرند  یا  جامه‌های  نوی  را  بپوشند که  قبلًا  به  تـن  نکرده  باشند.  در  غیر  ایـن  دو  صورت  میبایستی  لخت  به  طواف  بپردازند،  از  جمله  زنان!

ابن‌کثیر  در  تفسیر  خود گفته  است‌:

«‌عربها  بجز  قریشیها  با  جامه‌هائی ‌که  قبلًا  پوشیده  بودند  طواف  کعبه  را  انجام  نمی‌دادند.  تأویل  و  توجیه  ایشـان  این  بود که  آنان  حاضر  نیستند  با  جامه‌هائی‌ کعبه  را  طواف ‌کنند  که  در  آنها  عصیان  و  نافرمانی ‌کرده‌اند  و گناه  و  بزه  یزدان  را  انجام  داده‌اند.  امّا  قریشیها  -‌که  حمس  بودند  -  در  جامه‌های  خود  به  طواف‌ کعبه  می‌پرداختند.  کسی‌ که  از  حمسیها  جامه‌ای  را  به  امانت  می‌گرفت  در  آن  طواف  را  انـجام  می‌داد،  و کسی‌ که  جامۀ  تـازه  نپوشیده‌ای  به  همراه  داشت  به  طواف  می‌پرداخت‌.  سپس  آن  را  دور  می‌انـداخت  و کسـی  آن  را  برنمی‌داشت  و  نمی‌خواست‌.  کسی  هم ‌که  جامۀ  نوی  نمی‌یافت  و  هیچ  فرد  حمسی  جامۀ  خود  را  بدو  امانت  نـمی‌داد،  لخت  طواف  می‌کرد!  چه  بسا  زن  عریانی  در  میان  آنان  می‏بود  و  لخت  به  طواف  ادامه  می‌داد!  اغلب  زن‌،  لخت  طواف  می‌کرد  و  تنها  تکّه  پارچه‌ای  بر  عورت  خود  می‌انداخت  و  بس!  تا  عورت  خود  را  تا  اندازه‌ای  بپوشاند...  زنـان‌،  بیشتر  در  شب  لخت  و  عریان  طواف  مـی‌کردند.  ایـن  کاری  بود که  از  پیش  خود  تدارک  دیده  بودند،  و  در  آن  از  نیاکان  و گذشتگان  خویش  تـقلید  می‌کردند.  معتقد  بودند  که ‌کار  نیاکان  و گذشتگان  ایشان  مستند  به  فرمان  یزدان‌،  و  برگرفته  از  شریعت  خداوند  سبحان  است‌...  این  بود که  ایزد  متعال  این ‌کار  را  بر  آنان  زشت  می‌شمارد  و  می‌فرماید:

(وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَیْهَا آبَاءَنَا وَاللّهُ أَمَرَنَا بِهَا).

وقتی  که  کار  زشتی  (‌همچون  شرک  و  طواف  کعبه  را  در  حال  برهنگی‌)  انجام  می‌دادند،  می‌گفتند:  پـدران  خود  را  بر  این  کار  دیـده‌ایـم  (‌و  نـیاکانمان  را  بـر  ایـن  روش  و  برنامه  یافته‌ایم  و  ما  بـه  دنـبال  آنـان  رفته  و  از  ایشـان  پیروی  می‌کنیم‌)  و  خدا  ما  را  بدان  دستور  داده  است.

خداوند  برای  مردود  شمردن  کارشان  می‌فرماید:  «‌قُلْ‌»‌.  بگو.  ای  محمّد  به‌ کسانی  که  چنین  ادّعاء  می‌کنند:

(إِنَّ اللّهَ لاَیَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ).

خداوند  به  کار  زشت  دستور  نمی‌دهد.

یعنی‌:  این  چیزی‌ که  می‌کنید  زشت  و  نـاپسند  است‌.  و  خدا  به  انجام  همچون  کاری  دستور  نمی‌دهد.

(أَتَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ).

آیا  چیزی  را  به  خدا  نسبت  می‌دهید  که  (‌مستند  و  دلیـل  صحّت  آن  را)  نمی‌دانید؟‌.

یعنی‌:  آیا  سخنانی  به  یزدان  نسبت  می‌دهید که  از  صحّت  آنها  آگاه  نیستید؟  خداوند  بزرگوار  سپس  می‌فرماید: 

(قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ).

بگو:  پروردگارم  (‌همگان  را  در  هـر  زمـان  و  مکـانی‌)  بـه  دادگری  فرمان  داده  است‌.

قسط‌،  یعنی  دادگری  و  استقامت‌:

(وَأَقِیمُوا وُجُوهَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ).

و  (‌دستور  او)  این  (‌است‌)  که  در  هر  عبادتی  رو  به  خدا  کنید  و  از  وی  مخلصانه  اطاعت  نمائید  و  او  را  صادقانه  بپرستید.

یعنی‌:  به  شما  دستور  فرموده  است  در  عبادت  او  در  عبادتگاه‌ها  اسـتقامت  داشـته  باشید.  و  آن  پیروی  از  پیغمبران  مؤیّد  به  معجزات  است  در  چیزی‌ که  از  جانب  یزدان  می‌رسانند،  و  در  چیزی ‌که  از  آن  از  سوی  خدا  خبر  می‌دهند،  و  اخلاص  در  عبادت  و  پرستش  خدا  است‌.  چه  خدای  بزرگوار کاری  را  نمی‌پذیرد  تا  در  آن‌،  این  دو  اصل  نباشد:  ١- درست  باشد  و  موافق  با  شریعت  خدا  باشد.  ٢ -  از  شرک  پالوده  باشد  و  شـرک  آمـیزۀ  آن  نباشد».

در  رویاروی  شدن  با  ایـن  واقعیّت  جاهلی  در  امور  قانونگذاری  برای  عبادت‌،  و  طواف‌،  و  لباس  -  افزون  بر  چیزی ‌که  به  آداب  و  رسومی  مثل  این‌،  راجع  به  خوراک  داشتند  و  گمان  می‏بردند  که  نـاشی  از  شریعت  یـزدان  است  و  از  جملۀ  شریعت  یزدان  نبود  -  در  رویاروئی  با  این  چنین  واقعیّتی‌،  این‌گونه  پـیروهائی  بر  داسـتان  نخستین  انسانها  زده  می‌شود.  سخن  از  خوردن  میوه‌های  بهشت  -  مگر  چیزی ‌که  خدا  حرام‌ کرده  است  -  به  میان  می‌آید.  و  به  ویژه  از  لباس  سخن  می‌رود که  اهریمن  آن  را  از  تن  آدم  و  همسرش  با گول  زدن  آنان  و  خورانـدن  میوۀ  درخت  ممنوعه  بدیشان  بیرون  می‌آورد.  از  حیا  و  شرم  فطری  آدم  و  حوّاء  از کشف  عورت‌،  سخن  به  میان  مـی‌آید،  و  از  جـمع‌آوری  برگ  درخـتان  بهشت  و  پوشاندن  عورت  با  آنها  صحبت  می‌گردد.

پس  ذکر  رخدادهای  داستان‌،  و  چیزهائی  که  در  نخستین  پیرو  آن‌،  آمده  است‌،  به  علّت  رویـاروئی  عملی  با  واقعیّت  معیّنی  در  جاهلیّت  بوده  است‌.

این  داستان  در  موارد  دیگری  از  قرآن‌،  و  در  سوره‌های  دیگری ‌که  آمده  است  به  خاطر  رویاروئی  با  حـالتهای  دیگری  ذکر  شده  است‌.  موقعیّتها  و  صحنه‌هائی  از  ایـن  داستان  ذکر  می‌شود،  و  بعد  از  آنها  بیان‌ها  و  پـیروهائی  می‌آید  و  با  حالتهای  تازه  رویاروی  می‌گردد...  تـمام  قرآن  حقّ  است  و  خلافی  در  آن  نیست‌...  امّا  تفصیلات  قرآنی  برای  رویاروئی  با  واقعیّتهای  زنـدگی  انسـانها  مقتضی  این ‌گزینش  و  هماهنگی  در  حلقه‌های  زنجیرۀ  داستان  در  هر  موردی  از  موارد  آن  بوده  است‌،  و  طبیعت  فضا  و  موضوع  آن  در  هر  صحنه‌ای‌،  چنین  بخش  و  چنین  قسمتی  را  ایجاب  می‌کرده  است‌. ^[2]

(یَابَنِی آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاساً یُوَارِی سَوْءَاتِکُمْ وَرِیشاً وَلِبَاسُ التَّقْوَى‏ ذلِکَ خَیْرٌ ذلِکَ مِنْ آیَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ).

ای  آدمیزادگان،  ما  لباسی  برای  شما  درست  کرده‌ایم  که  عورات  شما  را  می‌پوشاند،  و  لبـاس  زینتی  را  (‌بـرایتان  ساخته‌ایم  که  خود  را  بدان  می‌آرائید.  امّا  باید  بدانید  که‌)  لباس  تقوا  و  ترس  از  خدا،  بهترین  لباس  است  (‌که  انسان  خود  را  بدان  مـی‌آرایـد  و  خویشتن  را  از  عذاب  آخرت  می‌رهاند)‌.  این  (‌آفرینش  لباسهای  ظاهری  و  بـاطنی‌)  از  نشانه‌های  (‌فضل  و  رحمت‌)  خدا  است  تا  بندگان  مـتذکّر  (‌نعمتهای  پروردگار)  شوند.

این  نداء  در  سایۀ  صحنه‌ا‌ی  ذکر  می‌گردد ‌که  در  داستان  بیان ‌گردید،  صحنۀ  لخت  شدن  و  بیرون  ا‌فتادن  عورت  و  پوشاندن  آن  با  جمع‌آوری  برگهای  درختان  بهشت  و  افکندن  آنها  بر  روی  آن  ...  این  هم  نتیجۀ  خطا  بود...  خطای  در  نـافرمانی  از  دسـتور  خدا،  و  خوردن  چیز  ممنوعی ‌که  خدا  از  آن  نهی  فرموده  بود...  امّا  خطا  آن  خطائی  نیست  که  افسـانه‌های  «‌کتاب  مقدّس‌»  از  آن  صحبت  می‌کند.  آن  خطائی  هم  نیست ‌که  جـهان‌بینیها  و  اندیشه‌های  هنری  غربی  ناشی  از  آن  افسانه‌ها،  و  ناشی  از  پیامهای  زهرآگین  «‌فروید»  لبریز  از  آن  است‌...  این  خـطا،  خوردن  از  «‌درخت  مـعرفت‌»  هم  نـیست ‌که  افسانه‌های  عهد  قدیم  می‌گویند  و  بیان  می‌دارنـد  که  غیرت  یزدان  و  ترس  او  نگذاشت  انسان  هـم  از  درخت  حیات  بخورد  و  یکی  از  خدایان ‌گردد،  همان‌گونه ‌که  این  افسانه  گمان  می‌برد.^[3]  -  خدای  سبحان  بسی  والاتر  از  این‌گفتارها  و  پنداشـتهای  ایشـان  است  -  ایـن  خطا،  نزدیکی  زناشوئی  هم  نیست‌،  بدان‌گونه ‌که  خیالهای  هنر  اروپائی  پیوسته  پیرامون  لجنزار گل  و  لای  جنسی  در  گشت  و گذا‌ر  است  تا  به  وسیلۀ  آن  همۀ  فعالیّتهای  زندگی  را  توجیه  و تفسیر کنند  و همۀ  پویائیها  را  ثمرۀ  آن  بشمار  آورند  همان‌گونه ‌که  فروید  یهودی‌،  بدیشان  آموخته  است‌.

در  رویاروئی  صحنۀ  لخت  شدنی‌ که  به  دنبال  خطا  آمده  است‌،  و  در  رویاروئی  با  لخت  شدنی‌ که  مشرکان  در  جاهلیّت  انجام  می‌دادند،  روند  قرآنی  در  این  نداء  نعمت  خدا  بر  انسان  را  ذ‌کر  می‌کند  و  می‌گوید  یزدان  به  انسانها  تهیۀ  لباس  را  آموخته  است  و  ا‌ین ‌کار  را  برایشان  ساده  نموده  است‌،  لباسی‌ که  عورتهای  پـیدا  را  می‌پوشاند.  گذشته  از  آن‌،  پوشاندن  عورت‌،  وسیلۀ  زینت  و  زیبائی  می‌گردد،  و  جای  زشتی  لختی  و  پلشتی‌ آن  را  می‌گیرد.  بدین  لحاظ  است ‌که  یزدان  می‌فرماید:  «‌اَنْزَلْنَا»  یعنی  در  تنزیل  برایتان  مشروع  کرده‌ایم‌...  لباس  گاهی  بر  چیزی  اطلاق  می‌شود که  عورت  را  پنهان  و  پوشیده  می‌سازد.  در  این  صورت  مراد  جامه‌های  زیرین  است‌.  ریاش  نیز  گاهی  بر  چیزی  اطلاق  می‌شود که  سراسر  تن  را  بپوشاند  و  بدان  خود  را  بیارایند.  در  این  صورت  مراد  جامه‌های  روئین‌،  یعنی  بیرون  است‌. گاهی  هم  ریاش  بر  زندگی  خوش  و  خرّم‌،  و  بر  نعمت  و  دارائی  اطلاق  می‌شود...  همۀ  ایـن  مـعانی  و  مفاهیم  هـم  مـتداخل  و  مـتلازم  یکدیگرند:

(یَابَنِی آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاساً یُوَارِی سَوْءَاتِکُمْ وَرِیشاً).

ای  آدمیزادگان،  ما  لباسی  برای  شما  درست  کرده‌ایم  که  عورات  شما  را  می‌پوشاند،  و  لبـاس  زینتی  را  (‌بـرایـتان  ساخته‌ایم  که  خود  را  بدان  می‌آرائید).

در  اینجا  از  «‌لباس  تقوا»  سخن  می‌رود،  و  خدا  آن  را  «‌خیر»  می‌نامد:

(وَلِبَاسُ التَّقْوَى‏ ذلِکَ خَیْرٌ ذلِکَ مِنْ آیَاتِ اللّهِ).

لباس  تقوا  و  ترس  از  خدا،  بهترین  لباس  است  (‌که  انسان  خود  را  بدان  مــی‌آرایـد  و  خـویشتن  را  از  عذاب  آخـرت  می‌رهاند)‌.  این  (‌آفرینش  لباسهای  ظاهری  و  بـاطنی‌)  از  نشانه‌های  (‌فضل  و  رحمت‌)  خدا  است‌.

عبدالرحمن  پسر  اسلم‌ گفته  است‌:  «‌از  خدا  می‌ترسد  و  عورت  خود  را  پوشیده  می‌دارد،  این  است  لباس  تقوا»‌.  میان  شرع  خدا  در  مورد  پوشیدن  لباس  برای  پنهان  داشتن  عورتها،  و  زینت  و  آرایش  حاصل  شدن‌،  و  میان  تقوا  و  پرهیزگاری‌،  ملازمت  است‌...  هر  دوی  آنها  لباس  است‌.  تقوا  عورتهای  دل  را  می‌پوشاند  و  دل  را  زیـنت  می‌دهد،  و  جامۀ  معمولی  عورتهای  تن  را  می‌پوشاند  و  تـن  را  زیـنت  می‏بخشد.  هر  دوی  آنها  هـم  مـلازم  همدیگرند.  چه  از  احساس  تقوا  و  ترس  از  خدا  و  شرم  و  حیاء  از  او،  احساس  زشت  شمردن  لخت  بودن  بـدن  و  شرم  و  حیاء‌ کردن  از  عریان  شـدن‌،  به  انسان  دست  می‌دهد.  کسی  که  از  خدا  شرم  نکند  و  از  او  نـهراسد‌،  برای  وی  مهمّ  نیست ‌که  لخت  و  عریان  شود  و  دیگران  را  نیز  به  لخت  شدن  و  عریان  بودن  فراخوانـد...  لخت  شدن  و  عریان  بودن  از  حیاء  و  تقو‌ا،  و  از  لباس  و  جامه‌،  خلاصه  کشف  عورت‌!

پوشاندن  تن‌،  حیاء  است‌.  حیاء  و  شرمی  است‌ که  تنها  اصطلاح  و  عرف  محیط  نیست  -  همان‌گونه‌ که  بوق‏های  مسلّط  بر  حــیاء  و  شرم  و  عـفّت  مـردمان‌،  فریاد  برمی‌آورند  و  می‌انگارند  تا  انسانیّت  ایشان  را  خراب  و  ویران‌ کنند،  برابر  نقشۀ  یهودیگر‌ی  پست  و  زشـتی‌ که  مقرّرات  فرزانگان  صـهیون  مـتضمّن  آن  است  -  بلکه  پوشاندن  تن  فطرتی  است‌ که  یزدان  مردمان  را  بر  آن  سرشته  است  و  در  هستی  آدمیزادگان  به  ودیعت  گذاشته  است‌.  افزون  بر  آن‌،  این  شـریعت  یـزدان  است  و  آن  را  برای  انسانها  فرستاده  است  و  ایشان  را  توانای  بر  اجراء  آن  فرموده  است  به  وسیلۀ  نیروها  و  روزیـهائی‌ که  در  زمین  مسخّر  آنان ‌کرده  است‌.

یزدان  جهان  مردمان  را  به  نعمت  خود  بدیشان  تذکّر  می‌دهد،  نعمتی ‌که  قانون  جامه  و  ستر  عورت  است‌.  این  قانون  الهی  برای  حفظ  انسانیّت  آدمیزادگان  است‌.  ایـن  نعمت  سترگ  خداوند  بزرگ  نمی‌گذارد  انسانیّت  آدمیان  فرو  پاشد  و  به  عرف  و  خوی  چهارپایان  سـقوط‌ کـند.  برای  حفظ  انسانیّت  ایشان‌،  ابزار  و  وسائلی  را  در  اختیار  آنان‌ گذاشته  است  و  بر  اسباب  و  آلاتی  توانایشان  نموده  است‌:

(لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ).

تا  بندگان  متذکّر  (‌نعمتهای  یزدان‌)  شوند.

با  توجّه  بدین  امر،  مسلمان  می‌تواند  میان  یورش  سختی  که  متوجّه  حیاء  و  شرم  مردمان  و  اخلاق  ایشان  است‌،  و  میان  دعوت  ظاهر  و  فراخوانی  آشکار  مردمان  به  لخت  کردن  بدنهایشان  -  به  نام  زیـنت  و  تمدّن  و  عشـق  و  محبّت  -‌ و  میان  نقشۀ  صهیونیستی  برای  خراب  و  ویران  کردن  انسانیّت  انسانها،  و  شتاب  آنان  در  بی‌بند  و  باری  و  فروپاشی  اخلاقی‌،  برای  بندۀ  ملک  و  مملکت  صهیون  کردنشان‌،  ربط  و  پیوند  دهد.  آن‌گاه  همۀ  اینها  را  ربط  و  پیوند  دهد  با  نقشه‌ای ‌که  پی‌ریزی  و  تهیّه  دیـده  شـده  است  برای  قطع‌ کلّی  و  یکجای  ریشه‌های  باقی  و  برجای  این  آئین ‌که  به  شکل  پیچیده  و  مرموزی  در  ژرفای  دلها  و  جانها  قرار  دارد.  برای  رسیدن  بدین  منظور،‌ کلنگهای  تخریب  و  ویرانگری  را  متوجّه  ریشه‌ها  می‌سازد.  ایـن  تاخت  بزهکارانۀ  زشت  و  پلشت  را  می‌آغازد  با  لختی  دل  و  درون‌،  و  لختی  بدن  و  بیرون،  لخت  شدنی ‌که  قلمها  و  دستگاه‌هائی ‌که  برای  شیاطین  یهود  در  همه  جا  کار  می‌کنند،  دیگران  را  به  سوی  آن  می‌خوانـند.  زیـنت  «‌انسانیّت‌»  ستر  عـورت  و  لباس  پوشیدن  است‌،  در  صورتی‌ که  زینت  «‌حیوانیّت‌»  لخت  بودن  است‌...  ولیکن  «‌آدمیزادگان‌»  در  این  زمان  به  عقب  مـاندگی  جاهلیّتی  برمی‌گردند که  ایشان  را  به  دنـیای  حیوانـی  بـرگشت  می‌دهد.  دیگر  این  را  فراموش  می‌کنند که  یزدان  با  حفظ  انسانیّت  ایشان  بدیشان  لطف  فرموده  است  و  بـدانـان  نعمت  روا  دیده  است‌.

(یَابَنِی آدَمَ لاَیَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطَانُ کَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیْکُم مِنَ الْجَنَّةِ یَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِیُرِیَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إِنَّهُ یَرَاکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاَتَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ لِلَّذِینَ لاَیُؤْمِنُونَ. وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَیْهَا آبَاءَنَا وَاللّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللّهَ لاَیَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ. قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَأَقِیمُوا وُجُوهَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ کَمَا بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ. فَرِیقاً هَدَى‏ وَفَرِیقاً حَقَّ عَلَیْهِمُ الضَّلاَلَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ مِن دُونِ اللّهِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُهْتَدُونَ).

ای  آدمیزادگان!  شیطان  شما  را  نفریبد،  همان  گونه  کـه  پدر  و  مادرتان  را  (‌فریفت  و)  از  بهشت  بیرونشان  کرد  و  لباسشان  را  از  (‌تــن‌)  ایشــان  بــیرون  ســاخت  تــا  عورتهایشان  را  بدیشان  نماید.  شیطان  و  همداستانش  شما  را  می‌بینند،  در  صورتی  که  شما  آنـها  را  نمی‌بینید  (‌لذا  از  راه‌های  گوناگون  و  به  شیوه‌های  مختلفی  که  نهان  از  دید  شما  است  بر  شما  یورش  می‌آورند.  بـاید  چنین  دشمنانی  را  پائید  و  از  کید  و  مکرشان  تـرسید.  بـا  ایـن  توضیح  که  آنان  بر  مؤمنان  تسـلط  نـدارند  و  بلکه‌)  مـا  شیاطین  را  دوستان  و  یاران  کسانی  ساخته‌ایم  که  ایمان  نمی‌آورند  (‌یعنی  اهریمنان  تنها  بر  غیر  مؤمنان  تسـلّط  دارند.  کافران‌)  وقتی  که  کار  زشتی  (‌هـمچون  شـرک  و  طـواف  کــعبه  را  در  حـال  بـرهنگی‌)  انجام  مـی‌دهند،  می‌گویند:  پدران  خود  را  بر  این  کار  دیده‌ایم  (‌و  نیاکانمان  را  بر  این  روش  و  برنا‌مه  یافته‌ایم  و  ما  به  دنبال  آنان  رفته  و  از  ایشـان  پـیروی  مـی‌کنیم‌)  و  خدا  مـا  را  بـدان  دستور  داده  است‌!  بگو  (‌ای  پـیغمبر)‌:  خداونـد  بـه  کـار  زشت  دستور  نـمی‌دهد.  آیـا  چیزی  را  بـه  خدا  نسبت  می‌دهید  که  (‌مستند  و  دلیل  صحّت  آن  را)  نمی‌دانید؟  بگو:  پروردگارم  (‌همگان  را  در  هـر  زمـانی  و  مکـانی‌)  بـه  دادگری  فرمان  داده  است‌،  و  (‌دستور  او)  این  (‌است‌)  که  در  هر  عبادتی  رو  به  خدا  کنید  و  از  وی  مخلصانه  اطاعت  نمائید  و  او  را  صادقانه  بپرستید.  خداوند  همان  گونه  که  شما  را  در  آغاز  آفریده  است‌،  (‌به  همان  سادگی  پس  از  مرگ  شما  را  زنده  می‌کند  و  بـه  سـوی  او)  بـرمی‌گردید.  (‌در  آن  وقت  کـه  بــه  سـوی  او  بـرمی‌گردید،  دو  گروه  خواهید  بـود:‌)  گروهی  کـه  (‌خداونـد  ایشـان  را  مـوفّق  گردانده  است  و  به  سبب  پیروی  از  رهـنمود  پـیغمبران‌)  هدایتشان  بخشیده  است‌،  و  گروهی  که  درخور  گمراهی  گردیده  و  سرگشته  شده‌انـد،  چرا  که  بـه  جـای  یـزدان  شیاطین  را  به  دوستی  و  سروری  گرفته‌اند  و  خویشتن  را  راه  یافته  پنداشته‌اند.

این  دومین  نداء  و  فریاد  خطاب  به  آدمیزادگان  است‌،  در  توقّف  پیروی ‌که  بر  داستان  پدر  و  مادرشان  می‌آید،  و  در  نگاه ‌گذرائی ‌که  به  جریان  رخداد  آن  دو  با  اهریمن  انداخته  می‌شود.  در  صحنه‌ای  که  دشمنشان  آن  دو  را  گـرفتار  آن  می‌گردانـد،  به  سبب  ایـن ‌که  فرمان  خداوندگارشان  را  فراموش  می‌کنند  و  به  وسـوسۀ دشمنشان‌ گوش  فرا  می‌دهند.

این  نداء  و  فریاد  مفهوم  می‌گردد  با  سخنی‌ که  از  آداب  و  رسوم  جاهلیّت  عربی  در  داستان  لخت  شدن  به  هنگام  طواف  خانۀ  خدا  داشتیم‌،  و  آنان ‌گمان  می‏بردند  آنچه  را  که  پدران  و  مادران  خود  را  بر  آن  دیده‌اند،  فرمان  یزدان  و  شرع  خداوند  مهربان  است‌!

نخستین  نداء  و  فریاد،  یـادآوری  مردمان  بود  بدان  صحنه‌ای‌ که  پدر  و  مـادرشان  رنـج  آن  را  چشـیدند،  و  یادآور  نعمت  یزدان  ا‌ست ‌که  خلعتِ  نوعی  جامه  ا‌ست‌ که  عورت  را  می‌پوشاند،  و  ارمغانِ  نوعی  جامۀ  دیگر  است  که  می‌توان  بدان  خود  را  زینت  داد  و  آراست‌...  ولی  این  دومین  نداء  و  فریاد،  بر  حذر  داشتن  آدمیزادگان  بطور  عام‌،  و  مشرکانی  است ‌که  پیش  از  دیگران  اسلام  با  آنان  روبرو  می‌گردد.  بد‌یشان  می‌گو‌ید که  خویشتن  را  بپایند  و  خود  را  تسلیم  اهریمن  ننمایند  در  برنامه‌ها  و  قانونها  و  مقرّرات  و  آداب  و  رسومی ‌که  برای  خویش  برمی‌گزبنند  و  در  پیش  می‌گیرند.  اگر  خویشتن  را  تسلیم  وسوسه‌ها  و  خواستهای  اهریم ‌کنند  ایشان  را  به  مصیبت  و  بلا  گرفتار  خواهد کرد  -  همان‌گونه ‌که  قبلًا  با  پدر  و  مادرشان  چنین‌ کرده  است  و  از  بهشت  بیرونشان  انداخته  است  و  جـامه‌ها  را  از  تنشان  بدر  آورده  است  تـا  عورتهایشان  را  به  خـودشان  بنمایاند  -  چه  لختی  و  کشف  عورتی ‌که  در  پیش  می‌گیرند  -  لختی  و کشف  عورت‌ که  قالب  و  سیمای  هر  جاهلیّتی  در گذشته  و  حال  است  - ‌کاری  ازکارهای  فتنه‌گرانۀ  اهریمنانه  است‌،  و  گام  برداشتن  در  راه  پیاده‌ کردن  نقشۀ  دشمن‌ کینه‌توزشان  شـیطان  در گمراهسـازی  آدم  و  فرزندان  او  ا‌ست‌.  گمراهسـازی  و  نیرنگبازی  اهریمن  هـم‌ گـوشه‌ای  از  پیکاری  است ‌که  هرگز  میان  انسان  و  دشمنش  نمی‌گسلد،  و  شـعلۀ  جـنگ  آن  خـاموش  نـمی‌گردد.  پس  باید  آدمیزادگان  به  دشمنشان  اجازه  ندهند که  ایشان  را گول  بزند  و  بلا زده ‌کند،  و  در  این  پیکار  بر  آنان  ییروز گردد،  و  در  پایان  این ‌گشت  و گذار،  دورخ  را  از  آنان  پـر  گرداند.

(یَابَنِی آدَمَ لاَیَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطَانُ کَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیْکُم مِنَ الْجَنَّةِ یَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِیُرِیَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا).

ای  آدمیزادگان!  شیطان  شما  را  نفریبد،  همان  گونه  که  پدر  و  مادرتان  را  (‌فریفت  و)  از  بهشت  بیرونشان  کرد  و  لباسشان  را  از  (‌تن‌)  ایشان  بیرون  ساخت  تا  عوراتشان  را  بدیشان  بنماید.

برای  بیشتر  برحذر  داشتن  ایشان‌،  و  برانگیختن  پرهیز  و  حذر  در  ایشان‌،  پروردگارشان  بدیشان  خبر  می‌دهد که  اهریمن  و  دار  و  دسته‌اش  شما  را  به  نحوی  می‏بینند،  ولی  شما  ایشان  را  نمی‏‎بینید.  در  این  صورت  اهریمن  پرفتنه  و  آشوب  و  بلازده  و گرفتار کرد‌نشان  با  وسائل  پـنهان  توانائی  بیشتری  دارد.  آنان  به  احتیاط  بیشتری  نـیاز  دارند  و  باید  بیداری  و  هوشیاری  خود  را  چندین  برابر  بنمایند،  و  پیوسته  برحذر  باشند،  تا  ایشـان  را  در  حین  غفلت  به  دام  نیندازد  و  ناگهانی  بر  سرشان  نتازد:

(إِنَّهُ یَرَاکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاَتَرَوْنَهُمْ).

شیطان  و  همدستانش  شما  را  می‌بینند،  در  صورتی  کـه  شما  آنها  را  نمی‌بینید.

سپس  نوای  مؤثّر  الهام ‌بخشی  برای  پرهیختن  و  پـاییدن  درمی‌گیرد...  خداوند  سبحان  شـیاطین  را  سـرپرستان  و  دوستان  کسانی  می‌کند  که  ایمان  نمی‌آورند...  واویلا  به  حال  کسی‌ که  دشمن  او  سرپرست  و  دوست  وی‌ گردد!  در  این  صورت  شیطان  بر  او  چیره  می‌شود  و  خوارش  می‌کند  و  رام  خودش  می‌گرداند  و  هر کجا که  بخواهد  او  را  به  دنبال  خود  می‌کشد،  بدون  این ‌که  یـار  و  یـاوری  داشته  باشد،  و  بدون  این ‌که  خدا  از  او  حمایت  و  حفاظت  فرماید:

(إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ لِلَّذِینَ لاَیُؤْمِنُونَ).

ما  شیاطین  را  دوستان  و  یاران  کسانی  سـاخته‌ایـم  کـه  ایمان  نمی‌آورند  (‌یعنی  اهـریمنان  تنها  بـر  غیرمؤمنان  تسلّط  دارند).

این  حقیقتی  است‌.  قطعًا  شیطان  سرپرست  و  یار کسانی  است‌ که  ایمان  نمی‌آورند،  همان‌گونه ‌که  خدا  سرپرست  و  یار کسانی  است‌ که  ایمان  می‌آورند...  واقعاً  حقیقت هراسناکی  است‌،  و  دارای  نتائج  هراس‌انگیزی  است‌...  به  همین  صورت‌،  بدون  قید  و  قیود،  سـهل  و  ساده  ذکر  می‌شود.  مشرکان  با  آن  بسان  یک  حالت  روزمرّه  و  یک  رخداد  معمولی  برخورد  می‌کنند.  امّـا  مـا  مـی‌بینیم‌ که  سرپرستی  و  دوستی  شیطان  چگو‌نه  خواهد  بود.  چگونه  در  جهان‌بینیها  و  اندیشه‌های  مردمان  و  زندگی  ایشـان  کارگر  واقع  می‌شود  و  اثر  خـود  را  مـی‌بخشد...  ایـن  نمونه‌ای  از  آن  است‌:

(وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَیْهَا آبَاءَنَا وَاللّهُ أَمَرَنَا بِهَا).

(‌کافران‌)  وقتی  که  کار  زشتی  (‌همچون  شرک  و  طـواف  کعبه  را  در  حال  بـرهنگی‌)  انجام  مـی‌دادند،  مـی‌گفتند:  پدران  خود  را  بر  این  کار  دیده‌ایم  (‌و  نیاکانمان  را  بر  این  روش  و  برنامه  یافته‌ایم  و  ما  به  دنبال  آنـان  رفته  و  از  ایشان  پیروی  می‌کنیم‌)  و  خدا  مـا  را  بدان  دستور  داده  است‌.

این  چیزی  بود که  مشرکان  عرب  می‌کردند  و  می‌گفتند.  به‌ گناه  لختیگری  در  طواف  بیت  الله  دست  می‌یازیدند،  هر  چند که  زنان  هم  در  میان  ایشان  می‌بودند. گمان  هم  می‌بردند که  خدا  این  چنین‌ کار  پلشتی  را  بدیشان  دستور  داده  است‌.  می‌گفتند:  خدا  به  نیاکانشان  بدان  دستور  داده  است  و  نیاکانشان  آن  را  اجراء‌ کرده‌اند.  نیاکانشان  هم  آن  را  بدیشان  سفارش  نموده‌اند  و  آنان  هم  سفارش  نیاکان  خود  را  انجام  می‌دهند.

مشرکان  عرب  با  وجود  شرکی ‌که  می‌ورزیدند  همچون  جاهلیّت‌های  جدید  به  خود  نمی‌بالیدند  و  لاف  نمی‌زدند.  جاهلیّت‌های  جدید  متکبّرانه  و  لاف  زنان  می‌گویند:  دین  را  با  امور  زندگی  چه‌ کار؟  همچنین ‌گمان  می‌برند که  بجای  خدا  حقّ  دارند  اوضـاع  و  شـرائـع  و  مـعیارها  و  مقیاسها  و  ارزشها  و  عادات  و  آداب  را  از  پـیش  خود  ترتیب  دهند  و  قوانین  و  مقرّرات  وضع  کـنند...  آنـان  دروغ  شـاخدار  می‌گفتند  و  افتراء  نابهنجار  فراهم  می‌دیدند  و  شریعت  را  تهیّه  و  ترتیب  می‌دادند،  سپس  می‌گفتند:  یزدان  ما  را  بدان  دستور  داده  است!  چه  بسا  نقشۀ  این  جاهلیّتهای  جدید،  پست‌تر  و کثیف‌تر  از  کار  مشرکان  عرب  آن  روزگار  باشد.  زیرا  با  ایـن  عـمل‌،  جاهلیّت  عرب‌ کسانی  را گول  می‌زد  و  می‌فریفت ‌که  در  دلهایشان  اثری  از  عاطفۀ  دینی  بر  جای  و  ماندگار  بود.  به  مردمان  چنین  القاء  و  الهام  می‌کرد که  این  شریعت  از  جانب  یزدان  است‌...  در  هر  صورت  جاهلیّت  عرب  تکبّر  و  خودستائی‌ کمتری  از کسانی  داشت‌ که  امروزه ‌گمان  می‏‎برند  حقّ  دارند  بجای  خدا  برا‌ی  مردمان  قانونگذاری  کنند  و  راه  و  رسم  تعیین  نمایند  برابر  چیزهائی ‌که  برای  ایشان  مصلحت  می‌دانند!

یزدان  سبحان  به  پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلّم  خود  دستور  می‌دهد  این  افتراء  به  خدا  را  تکذیب‌کند،  و  سرشت  شریعت  یزدان  را  بیان گرداند  و  بگو‌ید که  شریعت  خدا کارهای  زشت  و  پلشت  را  نمی‌پسندد،  و  خدا  به  کارهای  زشت  و  پلشت  دستور  نمی‌دهد:

(قُلْ إِنَّ اللّهَ لاَیَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ).

(ای  پیغمبر)  بگو:  خداوند  به  کار  زشت  دستور  نمی‌دهد.  آیا  چیزی  را  به  خدا  نسبت  می‌دهید  که  (‌مسـتند  و  دلیـل  صحّت  آن  را)  نمی‌دانید؟‌.

به  هیچ  وجه  خدا  به  انجام  کار  زشت  دستور  نمی‌دهد...  «‌فاحشة‌»‌:  به  هر  چیزی  گفته  می‌شود  که  فـاحش ‌گردد،  یعنی  از  حدّ  بگذرد.  لختی  از  جملۀ  چنین ‌کارهای  زشتی  است  و  یزدان  به  انجام  آن  دستور  نمی‌دهد.  چگو‌نه  خدا  دستور  می‌دهد  به  حدود  و  ثغور  ا‌و  تعدّی  و  تجاوز  شود؟  و  با  دستوری‌ که  به  پوشیدن  بدن  و  سـتر  عورت  داده  است‌،  و  با  فرمانی ‌که  برای  تقوا  و  پرهیزگاری  صادر  کرده  است‌،  مخالفت  شود؟  اصلًا  چه ‌کسی  ایشان  را  از  این  د‌ستور  خدا  آگاه  نموده  است‌؟  اوامر  و  قوانین  خدا  با  ادّعاء  فراهم  نمی‌آید.  اوامر  و  قوانین  خدا  در کتابهایش  ذکر  شده  است‌ که  برای  پیغمبران  خود  فرستاده  است‌.  منبع  دیگری  وجود  ندارد  تا  از آن‌،‌ گفتار  و  شریعت  خدا  را  استخراج  و  فهم‌ کرد.  هیچ ‌کسی  را  نسزد که ‌گمان  برد  و  بگوید  ا‌ین ‌کار  ا‌ز  زمرۀ  شریعت  خدا  ا‌ست‌،  مگر  این  که  آن  را  مستند  به‌ کتاب  خدا  و  به  تبلیغ  پیغمبر  خدا کند.  چه‌ کسی  در  بارۀ  دین  خدا  صحبت  می‌کند،  به  عـلم  و  اطّلاعی  استناد  می‌کند که  با  فرمودۀ  یزدان  مؤیّد  و  مؤکّد  است‌.  اگر چنین  نباشد  و  هر کسی  هر  چه  خواست  بگوید  و گمان  برد  آنچه  می‌گو‌ید  جزو  آئین  یزدان  است‌،  هرج  و  مرج  و  نابسامانی  و  پریشان‌گوئی  شگفتی  پد‌یدار  و  آ‌شکار  می‌شود که  مگو!

قطعاً  جاهلیّت  همان  جاهلیّت  است‌.  جاهلیّت  پـیوسته  ویژگیهای  بنیادین  خود  را  حفظ  می‌کند.  هر  زمان‌ که  مردمان  به  جاهلیّت  برگردند،  با  وجود  فاصلۀ  زمانی  و  مکانی‌،  سـخنان  مشابه  و  همگو‌نی  می‏‎گویند،  و  جهان‌بینیها  و  اندیشه‌های  همسان  و  همنواختی  خواهند  داشت‌.

در  این  جاهلیّتی ‌که  امروزه  در  آن  بسر  می‏بریم،  پیوسته  یکی  می‌آید  و  به  دروغگوئی  و  ا‌فتراء  می‌پردا‌زد  و  آنچه هوا  و  هوسش  بر  او  دیکته‌ کند  می‌گوید.  سپس  ادّعـاء  می‌کند  چیزی  را که  می‌گوید  شریعت  خدا  است‌!!  یکی  دیگر  می‌آید  و  مستکبرانه  با  پر  روئی  ژاژخائی  می‌کند  و  اوامر  دین  را  زشت  می‌شمارد،  و  نواهی  نصّ  قرآن  و  فرمودۀ  پیغمبر  صلّی الله علیه و آله و سلّم یـزدان  را  نـاپسند  مـی‌داند،  و  می‌گوید:  دین  ممکن  نیست  چنین  و  چنان  باشد!  ممکن  نیست  دین  به  چنین  و  چنان  چیزی  دستور  دهـد!  دیـن  ممکن  نیست  از  چنین  و  چنان  چیزی  نهی‌ کند!...  حجّت  و  دلیل  او  در  این  موارد  تنها  هوا  و  هوس  خودش  است  و  بس‌!!!

(أَتَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ).

آیا  چیزی  را  به  خدا  نسبت  می‌دهید  که  (‌مستند  و  دلیل  صحّت  آن  را)  نمی‌دانید؟‌.

خداوند  پس  از  آن‌ که  ادّعای  ایشان  را  زشت  می‌شمارد  که  می‌گفتند:  خدا  ما  را  بدین ‌کار  زشت  و گناه  آلود  دستور  داده  است‌!  برای  آنان  روشن  می‌کند که  دستور  خدا  درست  عکس ‌کار  ایشان  و  در  جهت  مخالف  با  آن  صادر  شده  است‌...  یـزدان  مـردمان  را  به  دادگری  و  میانه‌روی  در  همۀ  کارها  می‌خواند،  نه  این ‌که  ایشان  را  به  زشتی  و  پلشتی  و  تعدّی  و  تجاوز  بخواند.  خدا دستور  داده  است  به  ماندن  بر  راسـتای  راه  برنامۀ  یزدان  در  عبادات  و  مراسم  دینی‌،  و  یاری  جستن  از  چیزی ‌که  در  کتاب  خدا  است  و  بر پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلّم نازل  شده  است‌،  و  مسائل  را  نابسامان  رها  نکرده  است  و  به  دست  هرج  و  مرج  نسپرده  است‌،  تا  هر  انسانی  بیاید  و  برابر  هوا  و  هوسش  دربارۀ  امور  زندگی  صحبت ‌کند  و  سپس گمان  برد که  این  از  سوی  یزدان  است  و  فرمان  خدای  مهربان!  خداوند  دستور  فرموده  است  دینداری  و  پرستش  باید  خالصانه  برای  خدا  باشد،  و  عبودیّت  و  بندگی ‌کاملًا  برای  خدا  شود.  لذا  کسی  نباید  به  خاطر کسی  و  برای  کسی  دینداری  و  پرستش‌ کند،  و کسی  نباید  به  خاطر  خودِ  شخص  از کسی  فرمانبرداری  نماید:

(قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَأَقِیمُوا وُجُوهَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ).

بگو:  پروردگارم  (‌همگان  را  در  هـر  زمـان  و  مکـانی‌)  بـه  دادگری  فرمان  داده  است‌،  و  (‌دستور  او)  این  (‌است‌)  که  در  هر  عبادتی  رو  به  خدا  کنید  و  از  وی  مخلصانه  اطاعت  نمائید  و  او  را  صادقانه  بپرستید.

این  چیزی  است ‌که  یزدان  بدان  دستور  داده  است‌،  و  این  چیز کاملًا  مخالف  چیزی  است ‌که  آنان  بر  آن  بودند...  مخالف  است  با  پیروی  ایشان  از  نیاکانشان  و  از  قوانینی  که  بندگانی  چون  خودشان  آنها  را  وضع  و  مقرّر کرده‌اند،  و  حال  این ‌که  ادّعاء  دارند که  خدا  این  چیزها  را  بدیشان  دستور  داده  است‌...  همچنین  مخالف  است  با  لخـتی  و  برهنگی  و کشف  عـورت‌.  در  صورتی ‌که  یزدان  بر  مردمان  منّت  می‌نهد  به  این ‌که  جامه  برایشان  ترتیب  داده  است  و  ساختن  و  پوشیدن  لباس  را  بدیشان  آموخته  است‌.  جامه‌ای‌ که  زیـرپو‌ش  است  و  عورتهایشان  را  می‌پوشاند،  و  همچنین  جامه‌ای ‌که  روپوش  است  و  خود  را  بدان  می‌آرایند...  مخالف  است  هـمچنین  با  این  شرکی  که  می‌ورزند،  شرکی ‌که  حاصل  آمیختن  و  آلودن  منابع  قـانونگذاری  و  شـریعتشان  بـرای  حیات  و  زنـدگی  و  پرستش  و  عبادتشان  است‌.

در این  مقطع  بیان،  پند  و  اندرز و  بیم  و  تهدید  به  میان  می‌آید.  برایشان  اشاره‌ای  می‌کند  و  نگاهی  می‌اندازد  به  معاد  و  برگشت  به  سوی  یـزدان‌،  پس  از  پـایان ‌گرفتن  مدّت عمرشان‌،  مدّتی ‌که  برای  امتحان  ایشـان  تـعیین  گردیده  است‌.  پس  از  سررسید  عمرشان  صحنه‌ای  را  تشکیل  می‌دهند.  در  این  صحنه  دو گروه  خواهند  بود:  گروهی  از  ایشان  از  فرمان  یزدان  پیروی ‌کرده  است‌،  و  گروهی  از  آنان  از  فرمان  شیطان  پیروی  نموده  است‌: 

(کَمَا بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ. فَرِیقاً هَدَى‏ وَفَرِیقاً حَقَّ عَلَیْهِمُ الضَّلاَلَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ مِن دُونِ اللّهِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُهْتَدُونَ).

خداوند  همان  گونه  که  شما  را  در  آغاز  آفریده  است‌،  (‌به  همان  سادگی  پس  از  مرگ  شما  را  زنده  مـی‌کند  و  بـه  سـوی  او)  بـرمی‌گردید.  (‌در  آن  وقت  که  بـه  سـوی  او  برمی‌گردید،  دو  گروه  خواهید  بود:‌)  گروهی  که  (‌خداوند  ایشان  را  موفّق  گردانده  است  و  بـه  سبب  پیروی  از  رهنمود  پیغمبران‌)  هدایتشان  بخشیده  است‌،  و  گروهی  که  درخور  گمراهی  گردیده  و  سرگشته  شده‌اند،  چرا  که  بــه  جای  یزدان  شیاطین  را  به  دوسـتی  و  سروری  گرفته‌اند  و  خویشتن  را  راه  یافته  پنداشته‌اند.

این  برداشت  شـگفت  یگانه‌ای  است‌ که  نقطۀ  آغاز  و  نقطۀ  پایان  کوچ  بزرگ  را  یکجا گرد  می‌آورد،  نقطۀ  روان  شدن  در  آغاز کوچ،  و  نقطۀ  نهائی  پایان  کوچ‌:

(کَمَا بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ).

خداوند  همان  گونه  که  شما  را  در  آغاز  آفریده  است‌،  (‌به  همان  سادگی  پس  از  مرگ  شما  را  زنـده  مـی‌کند  و  بــه  سوی  او)  برمی‌گردید.

کوچ  را  دو گروه  آغاز کرده  بودند:  آدم  و  همسرش‌،  و  شیطان  و  دار  و  دسته‌اش‌.  به  همین  شکلی  برخواهند  گشت‌.  گروهی  مطیعان  هستند که  با  پد‌رشان  آدم  و  مادرشان  حوّاء  بسر  خواهند  برد.  این ‌گروه  تسلیم  فرمان  یزدان  بوده‌اند  و  به  خدا  ایمان  داشته‌اند  و  از  دستور  خدا  فرمانبرداری  کرده‌اند.  گروه  دیگری  نافرمایان  هستند  که  با  ابلیس  و  دار  و  دسته‌اش  برخواهند گشت  و  پروردگار  دورخ  را  از  ایشان  پر  و  لبریز  می‌کند  به  سبب  ایـن‌ که  ابلیس  را  به  دوستی‌ گرفته‌اند  و  سرپرستی  او  را  بر  خود  پذیرفته‌اند،  در  حالی  که  گمان  برده‌اند  که  کار  نـیک  کرده‌اند  و  راهیاب  بوده‌اند.

خداوند کسانی  را  هدایت  می‌بخشد که  سرپرستی  و  دوستی  او  را  بر  خود  پذیرفته‌اند،  و گمراه  می‌سازد  کسانی  را که  سرپرستی  و  دوستی  شیطان  را  بر  خود  پذیرفته‌اند...  هم  ایـنک  هـر  دو  گروه  در  دو کاروان  جداگانه  برمی‌گردند:

(فَرِیقاً هَدَى‏ وَفَرِیقاً حَقَّ عَلَیْهِمُ الضَّلاَلَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ مِن دُونِ اللّهِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُهْتَدُونَ).

(‌در  آن  وقت  کـه  بــه  سـوی  او  بـرمی‌گردید،  دو  گروه  خواهید  بـود:‌)  گروهی  کـه  (‌خداونـد  ایشـان  را  مـوفّق  گردانده  است  و  به  سبب  پیروی  از  رهنمود  پـیغمبران‌)  هدایتشان  بخشیده  است‌،  و  گروهی  که  درخور  گمراهی  گردیده  و  سرگشته  شده‌انـد،  چـرا  کـه  بـه  جـای  یزدان  شیاطین  را  به  دوستی  و  سروری  گرفته‌اند  و  خویشتن  را  راه  یافته  پنداشته‌اند.

هم  اینک  آنان  برمی‌گردند.  در  یک  لحظه  آغاز  و  انجام  کوچ  پدیدار  می‌آید...  این  شیوۀ  قرآن  است‌.  شیوه‌ای  است ‌که  غیر ممکن  است  در  شیوۀ  دیگری  جز  شـیوۀ  قرآن‌،  پدیدار  و  نمودارگردد.

*

دیگر  باره  در  این  توقّف  نیز  «‌آدمیزادگان‌»  فریاد  زده  می‌شوند.  این  فریاد  بلند  می‌‌گردد  پیش  از  ا‌ین ‌که  روند  قرآنی  کوچ  طولانی  را  دنبال  کند،  کوچی  که  در  راستای  راه  پی‌ریزی  شده  و  آماده‌،  ادامه  می‌یابد:

(یَا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَیُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ. قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا خَالِصَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ کَذلِکَ نُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ. قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَاحِشَ مَاظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِثْمَ وَالْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِکُوا بِاللّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ).

ای  آدمیزادگان!  در  هر  نمازگاه  و  عبادتگاهی‌،  خود  را  (‌با  لباس  مـادی  کـه  عـورت  شـما  را  بـپوشاند،  و  بـا  لبـاس  معنوی  که  تقوا  نام  دارد)  بیارائید،  و  بخورید  و  بـنوشید  ولی  اسراف  و  زیاده‌روی  مکنید  که  خداوند  مسرفان  و  زیـاده  روی  کنندگان  را  دوست  نـمی‌دارد.  (ای  محمّد  زشتی  کارِ  افتراء  و  تـحلیل  و  تـحریم  را  بـدیشان  خـاطر  نشان  ساز  و  به  آنان‌)  بگو:  چه  کسی  زینتهای  الهی  را  که  بــرای  بندگانش  آفـریده  است  و  هـمچنین  مـواهب  و  روزیهای  پاکیزه  را  تحریم  کرده  است‌؟  بگو:  این  (‌نعمتها  و  مـوهبتـهای  حـلال  و)  چـیزهای  پـاکیزه‌،  بـرای  افراد  بــاایــمان  در  ایــن  جـهان  آفــریده  است  (‌و  دیگران  نمی‌بایست  از آن  استفاده  کنند.  ولی  در  این  دنیا  بر  این  خوان  یغما  چه  دشمن  چه  دوست‌!  و  این  هـم  از  رحمت  واسعۀ  خدا  و  لطف  او  است‌.  امّا)  در  روز  قیامت  اینها  همه  در  اختیار  مؤمنان  قرار  می‏‎گیرد  (‌و  دیگران  بکلّی  از  آنها  محروم  می‌گردند)‌.  این  چنین  آیـات  (‌خود  را  دربـارۀ  احکام  حلال  و  حرام‌)  برای  کسـانی  تـوضیح  و  تشـریح  می‌کنیم  که  آگاهند  و  می‌فهمند.  بگو:  خداوند  حرام  کرده  است  کارهای  نابهنجار  (‌چون  زنا)  را،  خواه  آن  چیزی  که  آشکارا  انجام  پذیرد  و  ظاهر  گردد،  و  خواه  آن چیزی  کـه  پـوشیده  انـجام  گیرد  و  پنهان  مـاند،  و  (‌هـر  نـوع‌)  بزهکاری  را  و  ستمگری  (‌بر  مردم‌)  را  که  بـه  هیچ وجـه  درست  نیست‌،  و  این  که  چیزی  را  شریک  خدا  کنید  بدون  دلیل  و  برهانی  که  از  سوی  خدا  مبنی  بر حقّانیّت  آن  چیز  در  دست  باشد،  و  این  که  به  دروغ  از  زبان  خدا  چیزی  را  (‌دربارۀ  تحلیل  و  تحریم  و  غیره‌)  بیان  دارید  که  (‌صحّت  و  سقم  آن  را)  نمی‌دانید.

تأکید  بعد  از  تأکید  در  می‌رسد  بر  حقائق  بنیادین  عقیده‌،  در رویاروئی  با  چیزی‌ که  عربهای  مشرک  در  جاهلیّت  خود  بر  آن  بودند.  این  امر  هـنگامی  روی  می‌دهد که  روند  قرآنی  جملگی  آدمیزادگان  را  فریاد  می‌دارد،  و  نیز  زمانی  صورت  می‌گیرد که  با  داستان  بزرگ  بشریّت  رویاروی  می‌شود.

آشکارترین  این  حقائق‌،  پیوند  میان  چیزی  است‌ که  از  چیزهای  پاکیزه  و  حلال  تحریم  می‌کردند،  بدون  اجازۀ  خدا  و  بدون  هرگونه  شرع  و  شریعتی‌،  چیزهای  پاکیزه  و  حلالی ‌که  خدا  آنها  را  برای  استفادۀ  بندگان  خود  آفریده  است  و  پدیدار کرده  است‌،  و  پیوند  میان  شرک‌ کسی ‌که  مستقیماً  این  تحریم  را  بوجود  می‌آورد  و  زبان  بدین  تحریم  می‌گشود،  و  از  سوی  خدا  بدون  علم  و آکاهی  چیزهائی  می‌گفت‌،  و  همچنین  چیزهائی  از  این  نوع گمان  می‏‎برد.

یزدان  ایشان  را  فریاد  می‌دارد که  از  جامه‌هائی  که  برایشان  آفریده  است  زینت  خود  را  برگیرند  و  خویشتن  را  بدین  جامه‌هائی  بیارایند که  ظاهر  بدن  را  می‌پوشانند.  بدان  هنگام ‌که  به  عبادتی  سـرگرم  مـی‌شوند،  از  جمله  طواف‌،  طوافی‌ که  عربهای  جاهلی‌،  لخت  و  برهنه  بدان  می‌پرداختند،  و  در  آن  لباسهائی  را  تحریم  می‌کردند که  خدا  تحریم  نفرموده  بود،  نه  تنها  تحریم  نـفرموده  بود،  بلکه  با  آفرینش  و  در  دسترس  قرار  دادن  جـامه‌ها  بر  بندگان  لطف  فرموده  است‌.  پس  سزاوار  است  خدا  را  با  اطاعت  از  چیزی‌ که  بر  آنان  نازل ‌کـرده  است  پـرستش  کنند،  و  جامه‌ها  را  به  تن ‌کنند،  نه  این ‌که  از  تن  بیرون  کنند،  و گناه  نورزند  و  ناشایست  نگو‌یند  و  ناشایست  نکنند:

(یَا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ).

ای  آدمیزادگان‌!  در  هر  نمازگاه  و  عبادتگاهی‌،  خود  را  (‌با  لباس  مـادی  کـه  عورت  شما  را  بـپوشاند،  و  بـا  لبـاس  معنوی  که  تقوا  نام  دارد)  بیارائید.

همچنین  ایشان  را  فریاد  می‌دارد که  از  خوراک  و  طعام  و  نوشیدنی  پاک  و  حلال‌،  بدون  اسـراف  و  زیـاده‌روی‌،  استفاده  بکنند  و  لذّت  ببرند:

(کُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَیُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ).

بخورید  و  بنوشید  ولی  اسراف  و  زیاده‌روی  مکـنید  کـه  خـداونـد  مسـرفان  و  زیـاده  روی  کنندگان  را  دوست  نمی‌دارد.

روایت  شده  است‌ که  قریشیها  بدعت  دیگری  نیز  پدید  آورده  بودند.  بسی  از  خوراکیها  را  تحریم‌ کرده  بودند  همان‌گونه ‌که  بعضی  از  لباسها  را  تحریم  نموده  بودند.  در  صحیح  مسلم  از  هشام  روایت  شده  است‌ که  او  از  عروه‌،  و  عروه  از  پدرش  نقل  می‌کند که ‌گفته است‌:

«‌عربها  برهنه  خانۀ  خدا  را  طواف  می‌‌کردند  مگر  حُمس‌.  حمس،  قریشیها  و  فرزندان  ایشان  بودند.  عربها  لخت  و  برهنه  خانۀ  خدا  را  طواف  می‌کردند،  مگر  این ‌که  از  میان  حمس  کسی  جامه‌ای  بدیشان  می‌داد.  مردان  حمس  به  سائر  مردان‌،  و  زنان  حمس  به  سائر  زنان‌،  لباس  می‌دادند.  افراد  حمس  از  مزدلفه  بیرون  نمی‌آمدند،  بدان  هنگام ‌که  مردمان  به  عرفات  می‌رفتند  و  در  آنجا  بسر  می‏بردند.  می‌گفتند:  ما  ساکنان  حرم  هستیم‌،  کسی  از  عربها  حقّ  ندارد  طواف‌ کند  مگر  در  جامۀ  ما،  و  وقتی‌ که ‌کسی  به  سرزمین  ما  وارد  شد،  در  سرزمین  ما  حقّ  ندارد  خوراکی  بخورد  مگر  از  خوراک  ما. کسی ‌که  در  مکّه  دوستی  نمی‌داشت‌ که  بدو  جامه  عاریه  دهد،  و  پول  و  پـاره‌ای  نمی‌داشت‌ که  با  آن  جامه‌ای  را کرایه‌ کند،  یکی  از  دو  کار  را  میبایستی  بکند:  یا  لخت  و  عریان  خانۀ  خدا  را  طواف‌ کند،  و  یا  در  جامه‌های  خود  خانۀ  خدا  را  طـواف  کند.  وقتی ‌که  طواف  به  پایان  می‌آمد،  جامه‌های  خود  را  به  دور  می‌انداخت  و کسی  آنها  را  برنمی‌داشت‌.  ایـن  چنین  جامه‌هائی  را  دور  انداخته  می‌گفتند».

در  تفسیر  قرطبی  به  نام  «‌احکام  القرآن‌»  آمده  است‌:  «‌گفته‌اند  که  عربها  در  دورۀ  جاهلیّت  در  مواسـم  حجّ  چربی  نمی‌خوردند،  و  به  خوردن  خوراک  اندکی  بسنده  مـی‌کردند،  و  لخت  و  عـریان  خـانۀ  خـدا  را  طواف  می‌نمودند.  پس  بدیشان  دستور  داده  شد:

(خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاَ تُسْرِفُوا).

در  هر  نمازگاه  و  عبادتگاهی‌،  خود  را  (‌با  لباس  مادی  که  عورت  شما  را  بپوشاند،  و  با  لباس  معنوی  که  تقوا  نـام  دارد)  بــیارائـید،  و  بخورید  و  بـنوشید  ولی  اسـراف  و  زیاده‌روی  مکنید.

یعنی  در  تحریم  چیزی ‌که  بر  شـما  حرام  نبوده  است  اسراف  مکنید»‌.  اسراف  با  تجاوز  از  حدّ  و  مرز  صورت  می‌گیرد،  همان‌گـونه ‌که  با  تـحریم  حلال  صورت  می‌پذیرد.  هر  دوی  اینها  از  حدّ  و  مـرز  تـجاوز کردن  است‌،  این  به  اعتباری،  و  آن  به  اعتبار  دیگری‌.

روند  قرآنی  به  دعوت  استفادۀ  از  زینت  بسنده  نمی‌کند.  بلکه  مردمان  را  فرا  می‌خواند  به  استفاده  و  بهره‏مندی  از  خوراک  و  نوشیدنی  پاک  و  حلال‌.  نه  تنها  دعوت  به  لذّت  بردن  و  استفاده‌ کردن  می‌کند،  بلکه  بر  مـردمان  زشت  می‌شمارد که  بر  خود  تحریم ‌کنند  زیـنتی  را که  برای  ایشان  آفریده  است  و  خوراکیهای  پاکیزه‌ای  را که  بهرۀ  ایشان  فرموده  است‌.  چه  تحریم  و  تـحلیل  چیزی  جائز  نیست  مگر  با  رهنمود  شرع ‌و  شریعت  یزدان‌:

(قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ).

بگو:  چه  کسی  زینتهای  الهی  را  که  برای  بندگانش  آفریده  است  و  همچنین  مواهب  و  روزیهای  پـاکیزه  را  تـحریم  کرده  است‌؟‌.

به  دنبال  این  پرسش  انکاری‌،  سخن  می‌رود  از  زیـنت  لباس‌،  و  از  این  روزیهای  پاک‌.  روزیهای  پـاکی  که  استفادۀ  از  آنها  حقّ ‌کسانی  است‌ که  ایمان  آورده‌اند  -  به  حکم  ایمانشان  به  پروردگارشان‌ که  روزیـها  را  برای  آنان  فراهم  و  پدیدار کرده  است  -  اگر  هم  در  این  دنیا  با  آنان  دیگران  هم  از  آن  روزیها  استفاده  می‌کنند،  روزیها  در  جهان  آخرت  دربست  در  اختیار  ایشان  قرار  می‌گیرد  و کـافران  بهره‌ای  از  روزیها  ندارنـد  و  با  مؤمنان  نمی‌توانند  از  آنها  بهره‌مند  شوند:

(قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا خَالِصَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ).

بگو:  این  (‌نعمتها  و  موهبتهای  حلال  و)  چیزهای  پاکیزه  را  برای  افراد  باایمان  در  این  جهان  آفریده  است‌.  در  روز  قیامت  اینها  همه  در  اختیار  مؤمنان  قرار  می‏‎گیرد  (‌و  دیگران  بکلّی  از  آنها  محروم  می‌گردند).

در  آ‌خرت‌، ‌کار  بدین  مـنوال  نـیست‌.  بدین  معنی ‌کـه  کافران  ابتداء  با  مؤمنان  در  نعمتها  شریک  شوند،  سپس  نعمتها  بر  آنان  حرام ‌گردد.  بلکه  خدا  در  آخرت  هیچ  نعمتی  از  ا‌ین  نعمتها  را  بدیشان  نمی‌دهد  و همه  را  بر  آنان  قدغن  می‌کند!

(کَذلِکَ نُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ).

این  چنین  آیات  (‌خود  را  دربارۀ  احکام  حـلال  و  حرام‌)  برای  کسانی  توضیح  و  تشـریح  مـی‌کنیم  که  آگاهند  و  می‌فهمند.

کسانی‌ که  حقیقت  ا‌ین  آئین  را  «‌می‌دانند»  آنان  از  ایـن  بیان  استفاده  می‌نمایند.

چیزی  را که  خدا  واقعاً  حرام‌ کرده  است‌،  زینت  معتدلانۀ  جامه  نیست‌،  و  خوراک  و  نوشیدنی  پاکیزه  نیست  -‌ اگر  با  اسراف  و  تبذیر  صرف  نشود  و  برای  خودستائی  و  خود  بزرگ‌بینی  از  آن  استفاده  نگردد  -  بلکه  خداوند  چیزی  را  حرام ‌کرده  ا‌ست‌ که  هم  ایـنک  عملًا  بدان  سرگرم  هستند:

(قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَاحِشَ مَاظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِثْمَ وَالْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِکُوا بِاللّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ).

بگو:  خداوند  حرام  کرده  است  کارهای  نابهنجار  (‌چـون  زنا)  را،  خواه  آن  چیزی  که  آشکارا  انجام  پذیرد  و  ظاهر  گردد،  و  خواه  آن چیزی  که  پوشیده  انجام  گیرد  و  پنهان  ماند،  و  (‌هر  نوع‌)  بزهکاری  را  و  ستمگری  (‌بر  مردم‌)  را  که  به  هیچ  وجه  درست  نیست‌،  و  این  که  چیزی  را  شریک  خدا  کنید  بدون  دلیل  و  برهانی  که  از  سوی  خدا  مبنی  بر  حقّانیت  آن  چیز  در  دست  باشد،  و  ایـن  که  بـه  دروغ  از  زبان  خدا  چیزی  را  (‌دربارۀ  تـحلیل  و  تـحریم  و  غیره‌)  بیان  دارید  که  (‌صحّت  و  سقم  آن  را)  نمی‌دانید.

این  چیزی  است‌ که  خدا  حرام‌ کرده  است‌.  فواحش  اعمال‌،  کارهائی  است ‌که  از  حدود  و  مـقرّرات  خـدا  تعدّی  و  تجاوز کند،  چه  برای  مردمان  نمایان  باشد  و  چه  پنهان.

اثم،  بگونۀ  اختصار  هـرگونه  نافرمانی  از  یـزدان  و  سرکشی  از  دستور  او  است‌.  بغی  به  ناحق  هـم  هـرگونه  ظلم  و  ستمی  است‌ که  با  حقّ  و  عدالت  مخالف  است  -  همان‌گونه ‌که  یزدان  جهان  نیز  بیان  فرموده  است  - ‌و  شریک  و  انباز  خدا  نمودن  هر  چیزی  است ‌که  خدا  بدان،  نیرو  و  توان  و  سلطه  و  قدرتی  با  خود  در  هیچ  یک  از  خصال  و  صفاتش  نداده  است‌.  از  جملۀ  این  انبارها  چیزی  بود که  در  واقعیّت  روزمرۀ  عربها  روی  می‌داد،  و  در  هر  جاهلیّتی هم  روی  می‌دهد.  و  آن‌، ‌کسی  را  شریک  خدا  کردن  است  تا  برای  مردمان  قوانین  و  مقرّرات  بنگارد  و  شرع  و  شریعت  بگذارد،  و  خصال  و  صفات  الوهیّت  را  پیدا  کند  و  ویژگیهای  خداوندگاری  را  بر  دست‌ گیرد.  و  این ‌که  از  زبان  خدا  چیزی  را  بیان  داریـد که  راست  و  درستِ  آن  را  نمی‌دانید.  همچو‌ن  چیزی ‌که  در  تحلیل  و  تحریم  می‌گفتند،  و  نسبتی ‌که  به  دستور  خدا،  بدون  دانش  و  آگاهی  و  یقین  و  اطمینان  می‌دادند.

از  شگفتیهائی‌ که  از  احوال  و  اوضاع  مشرکانی  روایت  شده  است ‌که  نخستین  مخاطبان  این  آیات  بوده‌اند،  و  در  این  فرمودۀ  یزدان‌:

(قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ).

بگو:  چه  کسی  زینتهای  الهی  را  که  برای  بندگانش  آفریده  است‌،  تحریم  کرده  است‌؟‌.

این  پرسش  انکاری  متوجّه  ایشـان  بوده  است‌،  چیزی  است‌ که ‌کلبی  روایت ‌کرده  است  و گفته  است‌:

«‌هنگامی ‌که  مسلمانان  جـامه  پوشیدند،  و  بیت  الله  را  طواف ‌کردند،  مشرکان  به  طعنه  زدن  و  عیبجوئی  ایشان  پرداختند  ...  پس  آیه  نازل  شد ....».

بنگر که  جاهلیّت  چه  بر  سـر  اهـل  جاهلیّت  مـی‌آورد؟  مردمانی  لخت  و  برهنه  خانۀ  خدا کعبه  را  طواف  می‌کنند.  فطرتشان  تباهی‌ گرفته  است  و  از  فطرت  سالم  منحرف  شده  است‌،  فطرت  سالمی‌ که  قرآن  مجید  از  آدم  و  حوّاء  بدان  هنگام ‌که  در  بهشت  بسر  می‏‎برند  روایت  می‌کند: 

(فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْءَاتُهُمَا وَطَفِقَا یَخْصِفَانِ عَلَیْهِمَا مِن وَرَقِ الْجَنَّةِ).

هنگامی  که  از  آن  درخت  چشـیدند،  عورات  خویش  را  بدیدند،  و  (‌برای  پوشاندن  شرمگاه‌های  خود)  شروع  به  جمع‌آوری  برگهای  (‌درختان‌)  بهشت  کردند  و  آنها  را  بر خود افکندند.

اینان  وقتی‌ که  مسلمانان  را  می‌بینند که  پوشیده  و  جامه  به  تن ‌کعبه  را  طواف  می‌کنند،  و  از زینت  لباس  استفاده  می‌نمایند،  زینتی ‌که  خدا  آن  را  به  مردمان  عطا  و  ارمغان  فرموده  است  و  بدین  وسیله  بدیشان  لطف  فرموده  است  و  خواسته  است  بزرگو‌ار  باشند  و  ستر  عورت ‌کنند،  و  در  آنان  ویژگیهای  فطرت  انسـانیّت  با  همان  سـلامت  و  زیبائی  طبیعی  خود  رشد  پیدا کند  و  از  لختی  و  برهنگی  حیوانی  از  لحاظ  جسم  و  روح  دور  و  جدا ‌گردند،  ایـن  چنین ‌کسانی ‌که  فطرتشان  تباهی ‌گرفته  است  و  به ‌کژ راهه  افتاده  است‌،  وقتی‌ که  مسلمانان  را  می‌بینند که  در  زینت  خدادادی  و  موافق  با  فطرت  سالم  خدادادی‌، ‌کعبه  را  طواف  می‌کنند  «‌از  ایشان  عیبجوئی  می‌کنند  و  ایـن  کار  را  بر  آنان  ننگ  می‌دانند!»...

جاهلیّت  نسبت  به  مردمان  چنین  می‌کند.  ایـن  چنین‌،  فـطرتها،  ذوقها،  جـهان‌بینیها،  اندیشه‌ها،  ارزشـها،  و  معیارها  و  مـقیاسهایشان  را  مسـخ  می‌کند  و  دگرگونه  می‌گرداند!  جاهلیّت‌ کنونی  در  این  باره  بر  سر  مـردمان  چه  آورده  است  بغیر از کاری ‌که  جاهلیّت  مشرکان  عرب  بر  سر  انسانها  آورده  است‌؟  در  جاهلیّتِ  مشرکانِ  یونان  چه  بر  سر  مـردمان  آمده  است‌؟  در جاهلیّت  روم  بر  سرشان  چه   رفته  است‌؟  در  جاهلیّت  مشرکانِ  ایران  چه  پیش  آمده  است‌؟  اصلًا  در  جاهلیّتهای‌ گوناگون  در گذر  زمان  و  در  همه  جا  و  در  هر  مکان‌،  چه  شده  است‌؟

جاهلیّت‌ کنونی  چه‌ کاری  در  حقّ  مردم  می‌کند،  جز  این  که  آنان  را  از  جامه  بدر  آورد  و  ایشان  را  برهنه ‌کند؟  جز  این ‌که  تقوا  و  حیاء  را  از  ایشان  بگیرد؟  سپس  برهنگی  و  نـاپرهیزگاری  و  بیشرمی  را  پـیشرفت  و  تـمدّن  و  تجدّد مآبی  بخواند  و  بنامد.  همچنین  زنان  پوشیدۀ  آزادۀ  پاکدامن  مسلمان  را  مورد  تمسخر  قرار  دهد  و  ایشان  را  «‌عقب  ماندگان‌»  و  «‌کهنه‌پرستان‌» ‌و  «‌روستائیان‌»  لقب  دهد. مسخ‌،  مسخ  است‌.  سرنگونی  فطرت‌،  سرنگونی  فطرت  است‌.  واژگونی  معیارها  و  مقیاسها،  واژگونی  معیارها  و  مقیاسها  است‌.  گذشته  از  اینها،  خودنمائی  و  خودستائی  خودنمائی  و  خودستائی  ا‌ست‌...

(اَتَوَاصَوْا بِهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُوْنَ).

مگـر  همدیگر  را  (‌بـدین  گفته‌ها  و  کـارها)  سـفارش  کرده‌اند؟‌!  نه‌،  بلکه  آنان  مـردمان  طـغیانگری  هسـتند  (‌و  انگیزۀ  وحدت  گفتار  و  کردارشان  همان  روحیۀ  یگانۀ  ناپاک  طغیانگریشان  است‌.                                                                     (‌ذاریات/53) 

چه  فرقی  دا‌رد  این  برهنگی،  سرنگونی‌،  حـیوانیگری‌،  تکبّر  و  خودستائی‌،  شرک‌،  و  خداگونگان  امـروزی ‌که  بجای  خدا  برای  مردمان  قوانین  و  مقرّرات  می‌نویسند  و  شرع  و  شریعت  تعیین  می‌کنند،  با  آن  آداب  و  تـقالید  و  شرک  و  خداگونگانی ‌که  در  قدیم  بوده‌اند؟

اگر  مشرکان  عرب  در کار  برهنگی  از  اربابان  زمینی  دستور  دریافت  کرده‌اند،  اربابانی ‌که  از  جهالت  و  نادانی  ایشان  بهره‌برداری  می‌کردند  و  خردهای  ایشان  را  سبک  می‌شمردند،  و  در  عربستان  آن  روزی  ریاست  برخیها  در گرو  جهالت  بعضیها  بـود،  و  در  سائر  جاهلیّتهای  قدیمی  که  از کـاهنان  و  پرده‌داران  و  رؤسـاء‌،  فـرمان  دریافت  می‌کردند،  حال  به  هـمین  روال  و  مـنوال  بود،  مشرکان  مرد  و  زن  امروزی  هم  در کار  لختی  و  برهنگی  از  اربابان  زمینی  دستور  دریـافت  کنند!  اصلًا  نمی‌توانند  نپذیرند  و  سر  خود گیرند.

نمایشگاه‌های  جامه‌ها  و  طرّاحان  آنها،  استادان  زیبائی  و  آرایشگـران  چـیره  دست  در  هـنرنمائی‌،  و  دکانها  و  آرایشگاه‌های  ایشان‌،  اربابان  و  خداگونگانی  شده‌اند  که  در کمین  چنین  سفاهت  و  جهالتی  نشسته‌اند.  سفاهت  و  جهالتی ‌که  زنان  و  مردان  جاهلیّت ‌کنونی  از  خواب  غفلت  آن  به  هیچ  وجه  برنمی‌خیزند  و  بیدار  نمی‌گردند.  ایـن  اربابان  و  خداگونگان  اوامر  خود  را  صـادر  می‌کنند،  و  گلّه‌های‌ گوسفندان  و  چهارپایان  برهنه،  در  همۀ  نواحی  کرۀ  زمین‌،  اطاعت  مـی‌کنند  و  خوار  و  رسـوا  فرمان  می‌برند!  فرقی  نمی‌کند  جامۀ  امسال  برازندۀ  اندام  ابن  خانم  و  آن  خانم  باشد  یا  نباشد.  آداب  و  مراسم  زیبائی  و  آرایش  برای  این  خانم  و  آن  خانم‌،  سـزاوار  و  مـناسب  باشد  یا  نباشد.  او که ‌کو‌دکانه  و  حقیرانه  اطاعت  می‌کند  و  فرمان  می‌برد...  از  آن  اربابان  و  خداگونگان  اطاعت  می‌کند  و  فرمان  می‏‎برد.  چون  اگر  چنین  نکند  از  سـوی  چهارپایان  شکست  خورده  و  بی‏اختیار  دیگر،  «‌ننگین  می‌گردد  و  تحقیر  می‌شود»!

در  فراسوی  نمایشگاه‌های  ا‌لبسه‌،  مـغازه‌های  زیبائی،  آرایشگاه‌ها،‌ گرمی  بازار  برهنگی  و  بی‌حجابی،  فیلمها  و  تصویرها  و  نـمایشنامه‌ها  و  داسـتانها،  مـجلّه‌ها  و  روزنامه‌هائی  این  جملۀ  داغ  را  رهبری  می‌کنند،  و  بعضی  از  این  مجلّه‌ها  یا  داسـتانها  در کـار  لختی  و  برهنگی  مجالس  عیش  و  نوش‌،  فـاحشه  خانه‌های  مـتحرّکـی  می‌شوند که  بی‌حیائی  و  بی‌شرمی  را  به  همه  جا  می‏‎برند.  بلی  چه ‌کسانی  در  فراسوی  همۀ  اینها  چمباتمه  زده‌اند؟  کسانی ‌که  در  فراسوی  همۀ  ایـن  دم  و  دسـتگاه‌ها  نشسته‌اند،  در  سراسر  جهان  یهودیان  هستند.

یـهودیان  ویژگیهای  ربوبیّت  چهارپایان  بی‏اراده  و  بی‏اختیار  را  بر  دست  می‌گیرند،  و  همۀ  هدفهای  خود  را  با  پخش  این  موجهای  نیرومند  و  پرانرژی‌،  به  هر  جائی  می‌رسانند  و  تبلیغ  می‌کنند.  هد‌فهای  ایشان  که  سـرگرم  کردن  و  به  لهو  و  لعب ‌کشاندن  همۀ  مردمان  جهان  با  بی‌بند  و  باری  و  سهل‌انگاری  و آرزوپرستی  است‌.  آنان  مرادشان  از  برهنگی  مردمان  پـخش  بی‌بند  و  باری  و  لجام  گسیختگی  روحی  و  اخلاقی  است‌.  می‌خواهند  بدین  وسیله  فطرت  بشریت  را  تباه ‌گردانند،  و  فطرتها  را  بازیچۀ  دست  طرّاحان  البسه  و  زیبائی‌کنند!  به  دنبال  آن  اهداف  اقتصادی  را  پیاده‌ کنند.  اهدافی ‌که  با  ریـخت  و  پاش  و  اسراف  و  تبذیر  در  مصرف ‌کالاها  و  وسائل  زینت  و  آرایش  تـحقّق  پـیدا  می‌کند،  و  سـائر  مصنوعات  و  تولیداتی ‌که  بر  بنیاد  این  هواها  و  هوسها  و  خوردنها  و  نوشیدنهای  دیگران  استوار  است‌،  از  زمرۀ  اهداف  ناپاک  ایشان  است‌.

مسالۀ  لباسها  و  جامه‌ها گسیخته  از  شرع  خدا  و  برنامۀ  او  برای  زندگی  نیست  ...  از  اینجا  است‌ که  روند  قـرآنی  چنین  پیوندی  میان  جامه‌ها  و  لباس‏ها  و  میان  مسألۀ  ایمان  و  شرک‌،  برقرار  می‌سازد.

مسألۀ  لباس  پیش  از  هر  چیز  با  ربوبیّت  پـیوند  پـیدا  می‌کند،  و  با  تعیین  جهتی  پیوند  دارد که  برای  مردمان  در  این  کارها  قوانین  و  مقررات  وضع  می‌کند،  کارهائی ‌که  دارای  تأثیر  ژرف  و  بسزائی  در  اخلاق  و  اقتصاد  و گوشه  و کنار گو‌ناگو‌ن  زندگی  است‌.

همچنین  مسألۀ  لباس  پیوند  دارد  با  ابراز  ویـژگیهای  «‌انسان‌»  در  مـیان  نوع  بشر،  و  چیره‌کردن  سیمای  «‌انسان‌»  در  این  نوع‌،  بر  سیمای  حیوانی‌.

جاهلیّت  جهان‌بینیها  و  اندیشه‌ها  و  ذوقـها  و  ارزشـها  و  اخلاق  را  مسخ  می‌کند،  و  برهنگی  حیوانی  را  ترقّی  و  پـیشرفت  قـلمداد  مــی‌کند،  و  پـوشش  انسـانی  را  واپسگرائی  و  عقب‌ماندگی  می‌نامد.  مسـخی  بالاتر  از  این  مسخ  فطرت  انسان  و  مسخ  ویژگیهای  انسان‌،  وجود  ندارد.

با  این  وجود،  در  میان  ما  افراد  نادانی  یافته  می‌شوند که  می‌گویند:  دین  را  با  لباس  چه ‌کار؟  دین  را  با  لباسهای  زنان  چه ‌کار؟  دین  را  با  آرایش  و  زیبائی  چه ‌کار؟‌...  این  مسخی  است‌ که  در  جاهلیّت  هر  زمان  و  هر  مکانی‌،  گریبانگیر  مردمان  می‌گردد.

از  آنجا که  این  مسأله‌،  جزئی  و  فرعی  به  نظر  می‌آید،  در  ترازوی  خدا  و  در  حساب  اسلام  دارای  این  همه  اهمّیّت  است‌.  اولًا  این  مسأله  با  مسألۀ  توحید  و  شرک  پـیوند  پیدا  می‌کند،  ثانیاً  با  اصلاح  فطرت  و  اخلاق  و  جامعه  و  زندگی  انسان‌،  و  یا  افساد  همۀ  اینها،  ارتباط  دارد...  چه  روند  قرآنی  با  آهنگ  و  نوای  نیرومند  مؤثّری  با  ایـن  مسأله  برخورد  می‌کند.  بر  حسب  معمول‌،  روند  قرآنـی  چنین  آهنگ  و  نوائی  را  در  موارد  مربوط  به  مسـائل  اعتقادی  مهمّ  سر  می‌دهد...  روند  قرآنی  در  اینجا  پیروی  بر  بیدارباش  آدمیزادگان  مـی‌آورد  و  بدیشان  گوشزد  می‌کند که  ماندن  ایشان  در  این  زمین  محدود  و  مشخّص  است‌.  وقتی ‌که  اجل  آنان  فراز  آید،  لحظه‌ای  از  آن  پیش  نمی‌افتند  و  پس  نمی‌افتند:

(وَلِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لاَیَستَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ یَسْتَقْدِمُونَ).

هر  گروهی  دارای  مدّت  زمانی  (‌مشخّص  و  معلوم‌)  است‌،  و  هنگامی  که  زمان  (‌محدود)  آنـان  بـه  سـر  رسـید،  نـه  لحظه‌ای  (‌از  آن‌)  تأخیر  خواهند  کرد  و  نــه  لحـظه‌ای  (‌بـر  آن‌)  پیشی  می‏‎گیرند.

این  حقیقت  بنیادینی  از  حقائق  این  عقیده  است‌ که  روند  قرآنی  آهنگ  آن  را  بر  تارهای  دلهای  غافل  می‌نوازد  -  دلهائی‌ که  به  یاد  یزدان  جهان  نیستند  و  سپاسگزار  الطاف  خداوند  سبحان  نمی‌باشند  -  تا  بیدار  و  هوشیار گردند،  و  طول  زندگی  آنها  را گول  نزند  و  نفریبد.

اجل  معیّن  و  محدود،  یـا  اجل  هر  نسلی  از  نسلهای  مردمان  و  هر  قبیله  و  طائفه‌ای  از  ایشان  با  مرگی  است ‌که  معروف  همگان  است  و  زندگی  را  پاره  و  حیات  را  قطع  می‌کند،  و  یا  اجل  هر  ملّت  و  دولتی  از  مـلّتها  و  دولتـها  است ‌که  به  پایان  آمدن  سکّه  و  قدرت  آن  در  زمین  و  خاتمه  پذیرفتن  مدّت  جانشینی  آن  ملّت  و  دولت  در  این  کرۀ  خاکی  است  ...  چه  این  اجل  و  چه  آن  اجل‌،  یکسان  است‌.  چه  اجل‌،  یعنی  سررسید  عمر  مشخّص  و  محدود  است  و  بر  آن  پیشی  و  پسی  نمی‌گیرند.

*

پیش  از  این ‌که‌،  این  جولانگاه  را  رها  سازیم‌،  به  نگارش  تشابه،  یعنی‌:  همسانی  و  همگونی  شگفتی  می‌پردازیـم  که  در  رویاروئی  برنامۀ  قرآنی  با  جاهلیّت  راجع  به‌ کار  و  بار  ذبیحه‌ها  و  نذرها  و  تحلیل  و  تحریم  آنها  در  سورۀ  انعام  ملاحظه  کردیم‌،  و  رویاروئی  برنامۀ  قرآنی  با  جاهلیّت  در  اینجا  راجع  به  لباس  و  خوراک  مـلاحظه  می‌کنیم‌.

روند  قـرآنـی  در  بارۀ  ذبـیحه‌ها  و  نـذر  چهارپایان  و  میوه‌ها،  نخست  سخن  را  از  چیزهائی  آغازید که  عملًا  جاهلیّت  در  پیش ‌گرفته  بود  و  دست  بدانها  یازیده  بود.  اهل  جاهلیّت  عربی  آداب  و  مراسمی  را  از نیاکان  به  ارث برده  بودند  و گمان  هم  می‌بردند که  ایـن  چیزهائی ‌که  می‌‌گویند  و  می‌کنند  گرفته  از  شریعت  یزدان  است‌.  البتّه  از  زبان  خدا  ناروا  می‌گفتند.  روند  قرآنی  از  ایشان  حجّت  و  برهانی  می‌طلبد که  بدان  در  سخن  خود  استناد  می‌کردند،  و  می‌گفتند:  خدا  این  را  حرام‌،  و  آن  را  حلال  نموده  است‌:

(أَمْ کُنتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ وَصَّاکُمُ اللّهُ بِهذَا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى‏ عَلَى اللّهِ کَذِباً لِیُضِلَّ النَّاسَ بِغَیْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللّهَ لاَیَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ).

آیا  شما  بدان  هنگام  (‌که  فرمان  خدا  دربارۀ  ایـن  تـحریم  صادر  شد)  حاضر  بودید  (‌و  با  گوش  خود  شنیدید)  که  خداوند  آن  را  به  شما  سفارش  کرد؟  (‌هرگز  چنین  نبوده  است‌.  پس  از  این  کارهای  ناشایستی  که  مـی‌کنید  دست  بکشید؛  چرا  که  ظلم  است‌)  و  چه  کسی  ظـالم‌تر  از  کسی  است  که  بر  خدا  دروغ  بندد  تا  مـردمان  را  از  روی  جهل  گمراه  سازد؟  خداونـد  هیچ  گاه  سـتمکاران  را  (‌بـه  راه  راست  و  بـه  سـوی  چیزی ‌که  خیر و صلاح‌ دنیا  و  آخرتشان  در آن  باشد)  هدایت  نخواهد  کرد.                            (‌انعام/144)

سـپس‌ گریزِ  ایشـان  را  پـیش  چشـم  می‌دارد  و  بیان  می‌نماید  از  این  رویاروئی ‌گریز  می‌زنند  و کار  را  به  قضا  و  قدر  خدا  حواله  می‌دارند  و  می‌گویند  این  شرک  را  بدیشان  دستور  داده  است‌،  شـرکی  که  پد‌یدار  در  حاکمیّتی  است ‌که  بر  دست ‌گرفته‌اند،  و  حاکمیّت  هم  از  ویژگیهای  الوهیّت  است‌:

(سَیَقُولُ الَّذِینَ أَشْرَکُوا لَوْ شَاءَ اللّهُ مَاأَشْرَکْنَا وَلاَآبَاؤُنَا وَلاَحَرَّمْنَا مِن شَیْ‏ءٍ کَذلِکَ کَذَّبَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ حَتَّى‏ ذَاقُوا بَأْسَنَا قُلْ هَلْ عِندَکُم مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنَا إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ أَنتُمْ إِلَّا تَخْرُصُونَ. قُلْ فَلِلّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَاکُمْ أَجْمَعِینَ. قُلْ هَلُمَّ شُهَدَاءَکُمُ الَّذِینَ یَشْهَدُونَ أَنَّ اللّهَ حَرَّمَ هذَا فَإِن شَهِدُوا فَلاَ تَشْهَدْ مَعَهُمْ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا وَالَّذِینَ لاَیُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ وَهُم بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ).

مشرکان  (‌بـرای  اعتذار  از  کفر  و  معذرت  خـواهـی  از  تحریم  خوراکیهای  حلال‌)  خواهند  گفت‌:  (‌شـرک  مـا  و  تحریم  چیزهای  حلال  از  سوی  ما،  بـرابـر  مشیّت  خدا  است‌!)  اگر  خدا  مـی‌خواست  مـا  و  پـدران  مـا  مشـرک  نمی‌شدیم‌،  و  چیزی  را  (‌از  اشیاء  حلال‌،  بر  خود)  تحریم  نمی‌کردیم‌.  کسانی  که  پیش  از  آنان  بوده‌اند  نیز  همین  گونه  (‌که  به  تو  دروغ  می‌گویند  و  تو  را  تکذیب  می‌دارند،  بــه  پـیغمبران  مـا  دروغ  می‏‎گفتند  و  آنـان  را)  تکـذیب  می‌نمودند  تا  (‌سرانجام  طعم‌)  عذاب  مـا  را  چشـیدند  (‌و  کیفر  اعمال  بد  خود  را  دیدند)‌.  بگو:  آیـا  دلیـل  قاطعی  (‌و  سند  درستی  برای  رضایت  خدا  از  شرک  خود  و  تحریم  چیزهای  حلال‌،  در  دست‌)  دارید  تـا  آن  را  به  مـا  ارائه  دهید؟‌!  شما  فقط  از  پندارهای  بی‌اساس  پیروی  می‌کنید  و  (‌حجّت  و  برهانی  بر  گفتار  و  کردار  خود  ندارید.  شما  نه  از  روی  علم  و  یقین‌،  بلکه‌)  از  روی  ظنّ  و  تخمین  کار  می‌کنید.  (‌ای  پیغمبر!)  بگو:  خدا  دارای  دلیـل  روشـن  و  رسا  است  (‌بر  این  که  گفتار  و  کردارتان  بی‌پایه  و  بی‌مایه  است‌،  و  شما  اصلًا  دلیل  قطعی  بر  صدق  گفتار  و  درستی  کردار  خود  ندارید  در  این  که  می‌گوئید:  خدا  بـه  کفر  و  شرک  ما  راضی  و  به  تحلیل  و  تحریم  ما  خشنود  است‌!...  آری‌)  اگر  خدا  می‌خواست  همگی  شما  را  (‌از  راه  اجبار  به  سوی  حقّ  و  حقیقت‌)  هدایت  می‌نمود  (‌امّا  هدایت  اجباری  بیسود  است  و  راهیابی  اختیاری  پسـندیده  و  ستوده  است‌.  ای  پـیغمبر)  بگو:  گواهان  خود  را  بـیاورید  که  گواهی  می‌دهند  بر  این  که  خداوند  ایـن  چیزها  را  حـرام  کرده  است  (‌که  شما  قـائل  بـه  تحریم  آنـها  هستید)‌.  در  صورتی  که  (‌حاضر  آمدند  و  به  دروغ‌)  گواهی  دادند،  با  آنان  (‌همصدا  مشو  و)  گواهی  مده‌.  (‌چرا  که  دروغگویند  و  شایستۀ  تصدیق  نیستند.)  و  از  هوا  و  هـوس  کسـانی  پیروی  مکن  که  آیـات  (‌قرآنـی  و  جهانی‌)  ما  را  تکـذیب  مـی‌نمایند  و بـه  آخـرت  ایـمان ‌نـمی‌آورند  و  بـرای  پروردگار  خود  (‌بتان  و  مـعبودهای  بـاطلی  را)  همتا  و  همطراز  می‏‎کنند.         (انعام/148-150)

وقتی ‌که  ضعف  و  سستی  این  باطل  را  به  پایان  می‏‎برد،  باطلی‌ که  ادّعاء  می‌کردند  و  سر  هم  می‌بافتند،  بدیشان  می‌گوید:  بیائید  تا  چیزی  را  برایتان  بیان  دارم‌ که  واقـعًا  خدا  آن  را  بر  شما  حرام  فرموده  است‌،  و  چیزی  را  برایتان  ذکر کنم ‌که  قطعاً  خدا  بدان  فرمان  داده  است‌.  آنها  را  از  منبع  درست  یگانۀ  مطمئنّی  در  این  امور،  روایت  می‌کنم ‌که  روایت  و  برداشت  از  منبع  دیگری  جز  آن  جائز  و  درست  نیست‌:

(قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَاحَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً).

بگو:  بیائید  چیزهائی  را  بـرایـتان  بــیان  کنم  که  پروردگارتان  بـر  شما  حرام  نـموده  است‌.  اینکه  هیچ  چیزی  را  شریک  خدا  نکنید....                   (‌انعام/١٥١) 

روند  قرآنی  در  اینجا  نیز  به  همان  روال  و  بر  همان  منوال  و  با  همان‌ گامها  حرکت‌ کرده  است‌. گناه  برهنگی  ایشان  را  تذکّر  داده  است‌،  و  شرک  آنان  را  با  به  دست‌ گرفتن  حاکمیّت  در  تحریم  و  تحلیل  لباس  و  خوراک‌،  یـادآور  شده  است‌.  ایشان  را  از  بزهکاری  و  شرکی‌ که  در  پیش  گرفته‌اند  بر  حذر  داشـته  است‌،  و  تراژدی  غم‌انگیز  برهنگی  پدر  و  مادرشان  آدم  و  حوّاء  در  بهشت  را  به  یادشان  آورده  است  و  بدیشان‌ گفته  است  که  اهریمن  با  کردار  و  نیرنگ  خود  جامه  از  تنشان  بدر  آورده  است‌.  نعمت  یزدان  را  یادآور  شده  است ‌که  با  تهیۀ  جامه‌های  زیرین  و  روئین  و  اعطاء  آنها  بدیشان  چگونه  آنان  را  مشمول  لطف  و  عنایت  خود  قرار  داده  است‌...  آنگاه  ادّعای  ایشان  را  زشت  شمرده  است‌ که  می‌گفتند  تحریم  و  تحلیلی‌ که  می‌کنیم  جزو  شریعت  یزدان  و  برابر  فرمان ایزد  سبحان  است‌:

(قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا خَالِصَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ کَذلِکَ نُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ).

(‌ای  محمّد  زشتی  کار  افتراء  و  تحلیل  و  تحریم  را  بدیشان  خاطرنشان  ساز  و  به  آنان‌)  بگو:  چه  کسی  زینتهای  الهی  را  که  برای  بندگانش  آفریده  است  و  همچنین  مـواهب  و  روزیهای  پاکیزه  را  تحریم  کرده  است‌؟  بگو:  این  (‌نعمتها  و  مـوهبتهای  حـلال  و)  چیزهای  پـاکیزه‌،  برای  افراد  بـاایمان  در  ایـن  جهان  آفریده  شده  است  (‌و  دیگران  نمی‌بایست  از  آن  استفاده  کنند.  ولی  در  این  دنیا  بر  ایـن  خوان  یغما  چه  دشمن  چه  دوست‌،  و  این  هـم  از  رحمت  واسعۀ  خدا  و  لطف  او  است‌.  امّا)  در  روز  قیامت  اینها  همه  در  اختیار  مؤمنان  قرار  می‏‎گیرد  (‌و  دیگران  بکلّی  از  آنها  محروم  می‌گردند)‌.  این  چنین  آیـات  (‌خود  را  دربارۀ  احکام  حلال  و  حرام‌)  برای  کسـانی  توضیح  و  تشــریح  می‌کنیم  که  آگاهند  و  می‌فهمند.

در  اینجا  اشاره  به  علم  یقینی  است  نه  ظنّی  و  تخمینی‌،  ظنّ  و تخمینی ‌که  آئین  خو‌د  و شعائر و  مراسم  آئینی  خود  را  و  عبادات  و  قوانین  و  شریعتهای  خویش  را  بر  آن  بنیاد  می‌کنند...  وقتی ‌که  ادّعای  ایشان  را  در کارهائی  که  می‌کنند،  مردود  می‌دارد،  برمی‏گردد  تا  برایشان  بیان  دارد که  پروردگارشان  عملًا  چه  چیزهائی  را  بر  آنـان  حرام  فرموده  است‌:

(قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَاحِشَ مَاظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِثْمَ وَالْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِکُوا بِاللّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ).

بگو:  خداوند  حرام  کرده  است  کارهای  نابهنجار  (‌چـون  زنا)  را،  خواه  آن  چیزی  که  آشکارا  انجام  پذیرد  و  ظاهر  گردد،  و  خواه  آن  چیزی  که  پوشیده  انجام  گیرد  و  پنهان  ماند،  و  (‌هر  نوع‌)  بزهکاری  را  و  ستمگری  (‌بر  مـردم‌)  را  که  به  هیچ  وجه  درست  نیست‌،  و  این  که  چیزی  را  شریک  خدا  کنید  بدون  دلیل  و  برهانی  که  از  سوی  خدا  مبنی  بر  حقّانیت  آن  چیز  در  دست  باشد،  و  این  که  بـه  دروغ  از  زبان  خدا  چیزی  را  (‌دربـارۀ  تحلیل  و  تحریم  و  غیره‌)  بیان  دارید  که  (‌صحّت  و  سقم  آن  را)  نمی‌دانید.

همان‌گونه ‌که  قبلًا  نیز  حقیقت  چیزی  را  برای  آنان  بیان  داشته  بود که  از  لباس  و  خوراک  بدان  امر کرده  بود  -  نه  چیزی‌ که  آنان  خودشان  ادّعاء  می‌کنند  و  آن  را  به  خدا  نسبت  می‌دهند - :

(یَا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَیُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ).

ای  آدمیزادگان!  در  هر  نمازگاه  و  عبادتگاهی‌،  خود  را  (با  لباس  مــادی  که  عورت  شما  را  بـپوشاند،  و  بــا  لبـاس  معنوی  که  تقوا  نام  دارد)  بیارائید،  و  بخورید  و  بنوشید  ولی  اسراف  و  زیاده‌روی  مکنید  که  خداوند  مسـرفان  و  زیاده  روی  کنندگان  را  دوست  نمی‌دارد.

در  هر  دو  رویاروئی‌،  مسأله  را کلًّا  به  مسألۀ  ایـمان  و  شرک  پیوند  دا‌ده  است‌.  چرا کـه  مسأله  در  اصـل  خود  مسألۀ  حاکمیّت  است‌،  و  چه‌ کسی  است‌ که  در  زندگی  انسانها  حاکمیّت  و  فرمانروائی  را  می‌تواند  به  دست  بگیرد،  و  مسألۀ  عبودیّت  و  بندگی  است  و  عبودیّت  و  بندگی  برای  چه  کسی  انجام  می‌پذیرد.

خـود هـمان  مسأله  است‌،  و  خود  هـمان  برنامه  در  رویاروئی  با  آن  است‌،  و  همان‌ گامها  برداشته  می‌شود...  خداوند  بزرگوار  راست  فرموده  است‌:

(وَ لَوْ کَانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللهِ لَوَجَدُوْا فِیْهِ اخْتِلًافًا کَثِیْرًا).

اگر  (‌ایـن  قرآن‌)  از  سـوی  غیر  خدا  آمده  بـود  در  آن  تناقضات  و  اختلافات  فراوانی  پیدا  می‌کردند. (‌نساء/82) 

این  وحدت  در  برنامه،  اهمّیّت  آن  وقتی  جلوه‌گر  می‌آید  و  نمایانتر  و  آشکارتر  می‌گردد که  سـرشت  سـوره‌های  انعام  و  اعراف‌،  و  جولانگاه‌های‌ گو‌ناگون  آن  دو  را  به یاو  آوریم  و  مـتوجّه باشیم‌ که  هـر دو  سوره  در  هر دو  جولانگاه  به  مسأله‌ای  می‌پردازنـد  و  مسأله‌ای  را که  چاره‌جوئی  می‌کنند...  اختلاف  و گوناگونی  جولانگاه‌ها،  وحدت  برنامه  را  در رویاروئی  با جاهلیّت  در  مسـائل  اساسی  و بنیادین  به  هم  نمی‌زند  و  شیرازۀ  یگانۀ  برنامه  را  از  هم  نمی‌گسلد...  والامقام  یزدان  سبحان  است‌ که  فرستندۀ  این  قرآن  است!

---

1- ‌کسانی‌ که  در  دین  یا  در  جنگ  شدّت  و  حدّت  بکار  برند.  تقریباً  معادل:  پارسایان  ...  پرهیزگاران  ...  (‌مترجم‌)

2- مراجعه  شود  به  کتاب‌:  «‌التصویر  الفنی  فی  القرآن‌»‌،  فصل‌:  ‌«‌القـصة  فـی  القرآن‌».

3- مراجعه  شود  به  کتاب‌:  «‌خصائص  التصور  الاسلامی  و  مقوّماته‌»  فصل‌:  «‌تیه  و  رکام‌».