تفسیر نور: سوره بروج

تفسیر نور:
سوره بروج آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء ذَاتِ الْبُرُوجِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به آسمان که دارای برجها و باروها است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَاتِ الْبُرُوجِ » : دارای برجها و باروها . کمتر تفسیری است که بروج را به برجهای دوازده‌گانه خورشید و بیست و هفتگانه ماه اختصاص نداده باشد . ولی باید مراد همه کواکب و ستارگانی باشد که میلیاردها از آنها تشکیل کهکشانی ، و به اصطلاح شهری جداگانه با نظم و نظامی شگفت تشکیل می‌دهند ، و کهکشانهای بیشمار جهان هستی ، بر طبق نقشه و حساب پدیدار گشته و با هم رابطه تنگاتنگ داشته و دارای وحدت ساختمان و ساختارند و نمایاننده کمال تدبیر و عظمت و قدرت الهی می‌باشند ، و در اصل کشور کائنات را تشکیل می‌دهند و برابر آیه‌های قرآن موجودات زنده در گوشه‌هائی از این کشور پهناور گیتی موجود و ساکنان مخصوص به خود دارد ( نگا : شوری‌ / 29 ) .‏

سوره بروج آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْیَوْمِ الْمَوْعُودِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به روز وعده داده شده ( برای حساب و کتاب و سزا و جزا ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ » : مراد روز قیامت است که وعده آن جهت حساب و کتاب و سزا و جزا داده شده است ( نگا : اسراء / 7 ، زمر / 20 ، جاثیه‌ / 32 ، انبیاء / 104 ) .‏

سوره بروج آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به هر که و هرچه گواهی دهد و به هر که و هرچه مورد گواهی قرار گیرد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَاهِدٍ » : گواهی‌دهنده . « مَشْهُودٍ » : بر آن گواهی داده شده . مراد از شاهد ، همه گواهان روز قیامت است ، اعم از پیغمبران ( نگا : نساء / 41 ) و فرشتگان ( نگا : ق / 21 ) و اعضاء و اندامهای آدمی ( نگا : نور / 24 ) . و منظور از مشهود ، انسانها و اعمالشان است . یا این که شاهد و مشهود ، به معنی خدا و جمیع آفریدگان خدا و همه احوال و عجائبی است که در صحنه قیامت یا حضور پیدا می‌کنند و یا حاضر آورده می‌شوند .‏

سوره بروج آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نفرین بر صاحبان گودال ( شکنجه ) باد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُتِلَ » : هلاک باد . مرگ بر . نفرین بر ( نگا : ذاریات‌ / 10 ، مدّثّر / 19 و 20 ، عبس‌ / 17 ) . « الأُخْدُودِ » : گودال مستطیلی شکلی در زمین‌ ؛ مفرد است و جمع آن أَخادید است . نماد همه کوره‌های آدم‌سوزی و شکنجه‌گاهها و سیاه‌چالهای تاریخ است . « أَصْحَابُ الأُخْدُودِ » : شکنجه‌گران کافر و بیرحمی‌بودند که در سرزمین یمن ، گودال ژرف و درازی را کندند و در آن آتش زیادی را برافروختند و از مؤمنان مسیحی خواستند که دست از ایمان خود بردارند . هنگامی که با مقاومت آنان روبرو شدند ، ایشان را بدان گودال هولناک انداختند و در کنار آن ایستادند و از سوختن و بریان شدن مؤمنان شادی کردند و لذّت بردند . « قُتِلَ أَصْحَابُ الأُخْدُودِ » : این جمله می‌تواند خبریّه و جواب قسم باشد ، بدین معنی : صاحبان گودال شکنجه ، به عذاب خدا و کیفر اعمال خود گرفتار شدند و نابود گشتند . یا این که دعائی بوده و معنی آن در بالا گذشت . در این صورت رهنمود به جواب قسم محذوف است و تقدیر چنین است : أُقْسِمُ بِهذِهِ الأُمُورِ ، إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ ، مُعَذِّبُونَ وَ مَلْعُونُونَ ، کَمَا لُعِنَ أَصْحَابُ الأُخْدُودِ .‏

سوره بروج آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گودال پر از آتش و دارای هیمه و افروزینه فراوان .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّارِ » : بدل اشتمال ( الأُخْدُود ) است . « ذَاتِ الْوَقُودِ » : دارای هیمه و افروزینه . « الْوَقُودِ » : افروزینه و هیمه آتش ( نگا : بقره‌ / 24 ، آل‌عمران‌ / 10 ، تحریم‌ / 6 ) .‏

سوره بروج آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ هُمْ عَلَیْهَا قُعُودٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏وقتی آنان بر کناره گودال آتش ( به نظاره‌گری سوختن و جزغاله شدن مؤمنان ) نشسته بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُعُودٌ » : جمع قاعِد ، نشستگان .‏

سوره بروج آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَهُمْ عَلَى مَا یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِینَ شُهُودٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ایشان چیزی را تماشا می‌کردند که بر سر مؤمنان می‌آوردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَفْعَلُونَ » : استعمال فعل مضارع ، دلیل بر این است که کوره گودال آدم‌سوزی مدّتی استمرار داشته و یک حادثه زودگذر نبوده است . « شُهُودٌ » : جمع شاهِد ، گواهان . مشاهده‌کنندگان . حاضران .‏

سوره بروج آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَن یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شکنجه‌گران هیچ ایرادی و عیبی و جرمی بر مؤمنان نمی‌دیدند جز این که ایشان به خداوند قادر و چیره ، و شایسته هرگونه ستایشی ، ایمان داشتند ! !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا نَقَمُوا » : انتقام نگرفتند . گناه و عیب و رخنه و ایرادی پیدا نکردند . ناخوش نداشتند . « إِلاّ أَن یُؤْمِنُوا . . . » : ( نگا : اعراف‌ / 126 ، مائده‌ / 59 ) .‏

سوره بروج آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوندی که سلطنت و سرزمین آسمانها و زمین از آن او است ، و بر هر چیزی حاضر و ناظر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُلْکُ » : سلطنت . سرزمین . « شَهِیدٌ » : حاضر . گواه ( نگا : آل‌عمران‌ / 98 ، مائده‌ / 117 ، حجّ‌ / 17 ) .‏

سوره بروج آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِیقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان کسانی که مردان مؤمن و زنان مؤمن را شکنجه می‌دهند تا از دین الهی برگردند ، و سپس توبه نمی‌کنند و از کرده خویش پشیمان نمی‌شوند ، قطعاً عذاب دوزخ دامنگیر ایشان خواهد شد و همچنین عذاب آتش سوزان بهره آنان خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَتَنُوا » : شکنجه و آزار دادند تا از دین برگردند . عذاب دادند ( نگا : ذاریات‌ / 13 و 14 ) . « الْحَرِیقِ » : سوزان ( نگا : آل‌عمران‌ / 181 ، انفال‌ / 50 ) .‏

سوره بروج آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ذَلِکَ الْفَوْزُ الْکَبِیرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً کسانی که ایمان می‌آورند و کارهای شایسته می‌کنند ، بدون شکّ باغهای بهشت از آن ایشان است که از زیر ( کاخها و درختان ) آن رودبارها روان است ، و رستگاری و کامیابی بزرگ این است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفَوْزُ الْکَبِیرُ » : رستگاری و پیروزی و کامیابی بزرگ .‏

سوره بروج آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان پروردگارت یورش و تاخت بردن و درهم کوبیدن و به کیفر رساندنش سخت و شدید است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَطْشَ » : تاخت بردن و یورش کردن . درهم کوبیدن و ناگهانی دستگیر کردن و به کیفر رساندن ( نگا : زخرف‌ / 8 ، ق / 36 ، دخان‌ / 16 ) .‏

سوره بروج آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ هُوَ یُبْدِئُ وَیُعِیدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او است که قبلاً آفرینش را آغازیده است ، و او است که بعداً آفرینش را دوباره باز می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هُوَ یُبْدِئُ وَ یُعِیدُ » : او است که آفرینش را از نیستی به هستی آورده است و پس از نابودی دوباره آن را هستی می‌بخشد . البتّه این کار همیشگی آفریدگار متعال است . یعنی ، همه موجودات به وسیله قدرت مطلقه پروردگار ، پیوسته از ناچیزی چیز و باز ناچیز می‌شوند ، و از ناتوانی توان می‌یابند و ناتوان می‌گردند ، و بدون اراده و دخالت خود از صورتی به صورتی درمی‌آیند ( نگا : یونس‌ / 4 و 34 ، نمل‌ / 64 ، روم‌ / 11 و 27 ) .‏

سوره بروج آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا آمرزگار و دوستدار ( بندگان مؤمن ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوَدُودُ » : بسیار دوستدار و بامحبّت و مودّت .‏

سوره بروج آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ ذُو الْعَرْشِ الْمَجِیدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و او صاحب تخت ( حکومت مطلقه بر عالم هستی ) و دارای مجد و عظمت است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذُوالْعَرْشِ » : صاحب عرش ( نگا : اعراف‌ / 54 ) . کنایه از قدرت و حاکمیّت است و بیانگر این واقعیّت است که حکومت جهانی هستی از آن او است . « الْمَجِیدُ » : دارای مجد و عظمت . خبر چهارم است .‏

سوره بروج آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ فَعَّالٌ لِّمَا یُرِیدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنچه بخواهد ، هرچه زودتر و باقدرت هرچه بیشتر به انجام می‌رساند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَعَّالٌ » : صیغه مبالغه فاعل ، انجام دهنده‌ای که تمام کائنات توان و نیروی آن را ندارد که در راه اراده و تصمیم او ایجاد موانع کند ، و هیچ مقاومتی در برابر فرمانش نیست . لذا مسأله معاد و زنده‌کردن مردگان بعد از مرگ ، و کیفر و مجازات و شکنجه‌گران ، برای قدرت مطلقه خداوند مشکل و دشوار نیست .‏

سوره بروج آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْجُنُودِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خبر لشکرها و سپاهیان ( کفّار ) به تو رسیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجُنُودِ » : جمع جند ، لشکرها و سپاه‌ها . مراد گروهها و دسته‌های کافری است که خویشتن را برای مبارزه پیغمبران مجهّز نموده‌اند و با حق و حقیقت مبارزه کرده‌اند .‏

سوره بروج آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ فِرْعَوْنَ وَثَمُودَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏لشکرهای فرعون و قوم ثمود ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ » : مضاف ، محذوف است و در اصل جنودِ فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ ، بدل از ( الْجُنُودِ ) و مجرورند . « ثَمُودَ » : قوم پیغمبر خدا صالح بودند ( نگا : هود / 61 - 68 ) .‏

سوره بروج آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی تَکْذِیبٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اصلاً کافران پیوسته کارشان تکذیب ( حق و حقیقت ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ کَفَرُوا » : مراد کافران سراسر تاریخ به طور عام ، و کفّار مکّه به طور خاصّ است . « فِی تَکْذِیبٍ » : غرق در تکذیب هستند . عشق به تکذیب ، انگار خرد دوراندیش و چشم حق بین ایشان را تباه کرده است و به ژرفای دریای غفلتشان انداخته است .‏

سوره بروج آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّهُ مِن وَرَائِهِم مُّحِیطٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند ، از پشت سر ، ایشان را دَور زده است و احاطه کرده است ( و راه فراری برای ایشان باقی نگذاشته است و کاملاً مراقب اوضاع و احوالشان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَرَآءِ » : پشت سر . مراد از هر جهت است ( نگا : نمونه ) . « مُحِیطٌ » : احاطه کننده .‏

سوره بروج آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَّجِیدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این سخن سحر و دروغ نیست ) بلکه این ، قرآن بزرگوار و عالیقدر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَجِیدٌ » : شریف . دارای منزلت و مکانت . عالیقدر .‏

سوره بروج آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ فِی لَوْحٍ مَّحْفُوظٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در لوح محفوظ جای دارد ( و دست نااهلان و شیاطین و کاهنان هرگز به آن نمی‌رسد ، و از هرگونه تغییر و تبدیل و زیاده و نقصانی برکنار و در امان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَوْحٍ مَّحْفُوظٍ » : لوح محفوظ چیزی است که خدا از آن خبر داده است ، و کتاب خود قرآن را در آن به ودیعت گذارده است و ما را با حقیقت آن آشنا نفرموده است . در قرآن از آن تحت عنوان : کتاب مبین ( نگا : انعام‌ / 59 ) و امّ الکتاب ( نگا : رعد / 39 ) و امام مبین ( نگا : یس‌ / 12 ) سخن رفته است .‏