تفسیر نور: سوره حدید

تفسیر نور:
سوره حدید آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرآنچه در آسمانها و زمین است ، خدای را تسبیح و تقدیس می‌کنند ( و با کرنش و پرستش رضای او را می‌جویند ) و خدا چیره کاردان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبَّحَ ِللهِ مَا . . . » : ( نگا : اسراء / 44 ، رعد / 13 ، نور / 41 ) .‏

سوره حدید آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یُحْیِی وَیُمِیتُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن خدا است ، و او زنده می‌گرداند و می‌میراند ، و او بر هر چیزی توانا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ . . . » : ( نگا : توبه‌ / 116 ) .‏

سوره حدید آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او پیشین و پسین و پیدا و ناپیدا است ، و او آگاه از همه چیز است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأوَّلُ » : پیشین . بی‌آغاز . آن که بودنش پیش از بودن همه موجودات است . « الآخِرُ » : پسین . بی‌انتها . آن که پس از نابودی همه موجودات ، باقی و برجای است . « الظَّاهِرُ » : پیدا و نمودار . آن که همه چیز جهان ، بودن او را فریاد می‌دارند ، و بر وجود او دلالت دارند . « الْبَاطِنُ » : ناپیدا . نهان . آن که حواس ، او را احاطه نمی‌سازد ، و عقول او را درک نمی‌کند .‏

سوره حدید آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ یَعْلَمُ مَا یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَمَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا یَنزِلُ مِنَ السَّمَاء وَمَا یَعْرُجُ فِیهَا وَهُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او است که آسمانها و زمین را در شش دوره آفرید و سپس بر تخت ( فرمانروائی کائنات ) قرار گرفت . و او می‌داند چه چیز به زمین نازل و از آن خارج می‌شود ، و چه چیز از آسمان پائین می‌آید و بدان بالا می‌رود . و او در هر کجا که باشید ، با شما است . و خدا می‌بیند هر چیزی را که می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سِتَّةِ أَیَّامٍ » : شش روز . مراد شش دوره است ( نگا : اعراف‌ / 54 ، یونس‌ / 3 ، هود / 7 ) . « إسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ » : ( نگا : اعراف‌ / 54 ، یونس‌ / 3 ، رعد / 2 ) . « یَلِجُ » : ( نگا : سبأ / 2 ) .‏

سوره حدید آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن او است ، و همه کارها بدو برگردانده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَهُ مُلْکُ . . . » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 109 ) .‏

سوره حدید آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَهُوَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او شب را در روز ، و روز را در شب داخل می‌گرداند ( و گاهی از شب می‌کاهد و بر روز می‌افزاید ، و گاهی از روز می‌کاهد و بر شب می‌افزاید ، و نور و ظلمت را بدنبال هم آهسته و آرام روان می‌دارد ) و او از انسانها و رازهای سینه‌ها مطلع و باخبر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُولِجُ » : داخل می‌گرداند ( نگا : حج‌ / 61 ، لقمان‌ / 29 ) . « ذَاتِ الصُّدُورِ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 119 و 154 ، مائده‌ / 7 )‏

سوره حدید آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُم مُّسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ کَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به خدا و پیغمبرش ایمان بیاورید ، و از چیزهائی ببخشید که شما را در آنها نماینده ( خود در تصرف ، و جانشین دیگران در بدست گرفتن اموال ) کرده است . زیرا کسانی که از شما ایمان بیاورند و ( در راه خدا ) بذل و بخشش کنند ، پاداش بزرگی دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُسْتَخْلَفِینَ » : نمایندگان خدا در صرف اموال و دادن آن به افراد مستحق . جانشینان دیگران در بدست گرفتن اموال . اشاره به دو چیز است : الف - در حقیقت مالک اصلی خدا است و اموال سپرده و امانتی در پیش انسان است . ب - دسته‌ای می‌روند و دسته‌ای می‌آیند و به نوبت اموال را بدست می‌گیرند و امانتدار می‌شوند ( نگا : انعام‌ / 165 ، یونس‌ / 14 ) .‏

سوره حدید آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا لَکُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّکُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا نباید به خدا ایمان بیاورید ؟ در حالی که پیغمبر ، شما را ( با دلائل قوی و معجزات روشن ) برای ایمان به پروردگارتان دعوت می‌کند ؟ و ( خداوند هم ) از شما پیمان ( فطری و کَونی ) گرفته است ( و نشانه‌های ایمان آوردن به خود را در درونتان سرشته است و در بیرونتان به معرض تماشا گذاشته شده است ) اگر خواهان ایمان آوردن هستید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ » : خداوند از شما پیمان ایمان آوردن گرفته است . این پیمان غیر از طریق وحی و نقل ، به دو شیوه از طریق درک و عقل ، از هر انسانی گرفته شده است : الف - خدا انسان را بر فطرت سلیم خداشناسی سرشته است ، و اگر حجاب مادیات و لذائذ دنیوی بگذارد ، انسان ذاتاً خداشناس است ، و ندای وجدان او را به پرستش یزدان فریاد می‌دارد ( نگا : روم‌ / 30 ) . ب - خدا قوانین و ضوابط و عجائب و غرائبی را در جلو دیدگان انسان گذاشته است و جهانی را در پیش روی او گسترانیده است که از ذره تا کهکشان آن ، دالّ بر وجود یزدان است ( نگا : اعراف‌ / 172 ) . « إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ » : اگر خواستار ایمان و حاضر برای پذیرش آن هستید . این بخش از آیه ، در معنی مقدم بر دیگر قسمتهای آیه است ، و در اصل چنین است : إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ ، مَا لَکُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللهِ ، وَ الرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّکُمْ وَ قَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ ؟ ( نگا : روح‌المعانی ، التفسیر القرآنی للقرآن ) . پس منظور از ( إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ ) این است که : اگر شما حاضر به ایمان آوردن به خدا و پذیرش دلائل هستید ، اینجا جای آن است .‏

سوره حدید آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ لِیُخْرِجَکُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا است که آیه‌های واضح و روشن را بر بنده خود نازل می‌گرداند تا شما را از تاریکیها ( ی جهالت و ضلالت برهاند ، و ) به نور ( ایمان و هدایت ) برساند . چرا که خدا نسبت به شما بسیار بامحبت و دارای مهر فراوان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَایَاتٍ بَیِّنَاتٍ » : ( نگا : بقره‌ / 99 ، یونس‌ / 15 ، نور / 1 ) . « رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ » : ( نگا : بقره‌ / 143 ، توبه‌ / 117 ) .‏

سوره حدید آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا لَکُمْ أَلَّا تُنفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِیرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا یَسْتَوِی مِنکُم مَّنْ أَنفَقَ مِن قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُوْلَئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِّنَ الَّذِینَ أَنفَقُوا مِن بَعْدُ وَقَاتَلُوا وَکُلّاً وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا در راه خدا نباید ببخشید و خرج کنید ، و حال این که ( اموال شما امانتی بیش نیست و تا آخر در دست شما نمی‌ماند ، و همه چیزهای ) برجای مانده آسمانها و زمین به خدا می‌رسد ؟ کسانی از شما که پیش از فتح ( مکّه ، به سپاه اسلام کمک کرده‌اند و از اموال خود ) بخشیده‌اند و ( در راه خدا ) جنگیده‌اند ، ( با دیگران ) برابر و یکسان نیستند . آنان درجه و مقامشان فراتر و برتر از درجه و مقام کسانی است که بعد از فتح ( مکه ، در راه اسلام ) بذل و بخشش نموده‌اند و جنگیده‌اند . اما به هر حال ، خداوند به همه ، وعده پاداش نیکو می‌دهد ، و او آگاه از هر آن چیزی است که می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِیرَاثُ » : ترکه . مرده ریگ . « لِلّهِ مِیراثُ السَّمَاوَاتِ . . . » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 180 ، حجر / 23 ، انبیاء / 89 ، قصص‌ / 58 ) . « الْفَتْحِ » : فتح مکه . « الْحُسْنی‌ » : جزا و پاداش نیکو که بهشت است .‏

سوره حدید آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ مَن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کیست که به خدا قرض نیکوئی دهد ( و از اموالی که بدو داده شده است ببخشد ) تا آن را برای او چندین برابر گرداند ، و پاداش ارزشمندی بدو رساند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُقْرِضُ اللهَ . . . » : ( نگا : بقره‌ / 245 ، مائده‌ / 12 ) . « کَرِیمٌ » : پرارزش . گرانقدر .‏

سوره حدید آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ یَسْعَى نُورُهُم بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِم بُشْرَاکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی مردان مؤمن و زنان مؤمن را خواهی دید که ( به سوی بهشت حرکت می‌کنند و ) نور ( ایمان و اعمال خوب ) ایشان ، پیشاپیش آنان و در سمت راستشان در تلألؤ و درخشش است ( و فرشتگان بدیشان مبارک‌بادی می‌گویند و می‌فرمایند : ) مژده باد ! که امروز به بهشتی درمی‌آئید که در زیر ( کاخها و درختان ) آن ، رودبارها جاری است و جاودانه در آنجا بسر می‌برید و می‌مانید . پیروزی بزرگ و رستگاری سترگ ، این است ( خوش باشید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسْعی‌ » : در حرکت است . « نُورُهُمْ » : نور ایمان و اعمال نیک آنان . « بَیْنَ أَیْدِیهِمْ » : جلو آنان . پیشاپیش ایشان . روبرویشان . « أَیْمَانِهِمْ » : أَیْمان ، جمع یَمین ، طرف راست . دست راست ایشان . هدف از روبرو و طرف راست همه جهات است ، ولی ذکر این دو جهت به خاطر احترام و شرفی است که دارند ( نگا : روح‌المعانی ) . « بُشْری‌ » : ( نگا : بقره‌ / 97 ، آل‌عمران‌ / 126 ، انفال‌ / 10 ) .‏

سوره حدید آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَرَاءکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَیْنَهُم بِسُورٍ لَّهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَابُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی مردان منافق و زنان منافق به مؤمنان می‌گویند : ( با شتاب به سوی بهشت حرکت نکنید و ) منتظرمان بمانید تا از نور شما فروغ و پرتوی ( به ما بتابد و از آن ) استفاده کنیم ! بدیشان گفته می‌شود : به عقب برگردید ( و مجدّداً به دنیا بروید ) و نوری به دست بیاورید ! در این حال ناگهان دیواری میان آنان زده می‌شود که دری دارد . داخل آن ( که به طرف مؤمنان است ) رو به رحمت است ( که بهشت و نعمت سرمدی است ) و خارج آن ( که به طرف منافقان است ) رو به عذاب است ( که دوزخ و نقمت ابدی است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُنظُرُونَا » : منتظر ما بمانید و شتاب مکنید . به ما بنگرید تا از نور صورت شما بهره‌مند شویم و راه خود را پیدا کنیم ( نگا : قاسمی ) . نظر لطف و محبتی به ما بیفکنید و سهمی از نور خود را به ما بدهید . « نَقْتَبِسْ » : شعله و پرتوی برگیریم ( نگا : طه‌ / 10 ) . « إِرْجِعُوا وَرَآءَکُمْ » : به عقب برگردید . مراد برگشتن به دنیا است . « قِیلَ » : گویندگان آن مؤمنان یا فرشتگانند . « سُورٍ » : دیوار بلند . باره . بارو . « بابٌ » : در . دروازه . چه بسا مراد این باشد که چنین دیواری دروازه‌ای دارد که مؤمنان از آنجا وارد طرف بهشت می‌گردند و پس از ورود همه آنان ، به روی منافقان بسته می‌شود . « بَاطِنُهُ » : داخل آن . قسمتی که مؤمنان در آنجا هستند . « ظَاهِرُهُ » : پشت دیوار . خارج دیوار . قسمتی که منافقان در آنجا هستند .‏

سوره حدید آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ یُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَکُن مَّعَکُمْ قَالُوا بَلَى وَلَکِنَّکُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَکُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْکُمُ الْأَمَانِیُّ حَتَّى جَاء أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّکُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏منافقان ، مؤمنان را فریاد می‌دارند ، مگر ما ( در دنیا ) با شما نبودیم‌ ؟ می‌گویند : بلی ! ولیکن ( با نفاق ) خویشتن را گرفتار بلا کردید ، و چشم به راه ( مرگ پیغمبر ، و نابودی مسلمانان ، و برچیده شدن اسلام ) ماندید و ( درباره حقانیت دعوت پیغمبر و قرآن و وجود معاد و رستاخیز ) شک و تردید ورزیدید ، و آرزوها و پندارها شما را گول زد ، تا این که فرمان خدا ( دائر بر مرگتان ) در رسید و اهریمن ( بدکاره و نفس امّاره ) فریبکار ، شما را درباره خدا فریب داد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَتَنتُمْ » : در فتنه و بلا انداخته‌اید . « تَرَبَّصْتُمْ » : درنگ کرده‌اید . منتظر مانده‌اید . « إِرْتَبْتُمْ » : شک و تردید نموده‌اید . دودلی ورزیده‌اید . « غَرَّتْکُمْ » : ( نگا : جاثیه‌ / 35 ، انعام‌ / 70 و 130 ، اعراف‌ / 51 ) . « الْغَرُورُ » : ( نگا : لقمان‌ / 33 ، فاطر / 5 ) .‏

سوره حدید آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْیَوْمَ لَا یُؤْخَذُ مِنکُمْ فِدْیَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مَأْوَاکُمُ النَّارُ هِیَ مَوْلَاکُمْ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس امروز ، هم از شما ، و هم از کافران ، عوضی و غرامتی پذیرفته نمی‌شود . جایگاه شماها آتش دوزخ است . دوزخ سرپرستتان است ( و پناهگاهی جز آن ندارید ) و چه بد سرنوشتی و چه بد جایگاهی است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِدْیَةٌ » : عوض . غرامت . در قیامت تنها وسیله نجات ایمان و عمل صالح است . در آن روز تمام اسباب و وسائل مادی که در این جهان برای رسیدن به مقاصد معمول است از کار می‌افتد ، و پیوندها بریده می‌شود ( نگا : بقره‌ / 48 و 254 ، دخان‌ / 41 ، طور / 46 ، مؤمنون‌ / 101 ، مدثر / 38 ) . « مَأْوَاکُمُ النَّارُ » : ( نگا : عنکبوت‌ / 25 ، جاثیه‌ / 34 ) . « مَوْلی‌ » : سرپرست . سرور . یار و یاور . در اینجا واژه آقا و یاور ، جنبه ریشخند و تمسخر دارد . بدان می‌ماند که ستمگری به مهلکه بیفتد و طلب کمک کند و بدو گفته شود : یار و مددکار و ولی و سرپرست تو چوبه دار ، و پرت کردن به میان آتش سوزان و قهار است . « بِئْسَ الْمَصِیرُ » : ( نگا : بقره‌ / 126 ، آل‌عمران‌ / 162 ، انفال‌ / 16 ) .‏

سوره حدید آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا وقت آن برای مؤمنان فرا نرسیده است که دلهایشان به هنگام یاد خدا ، و در برابر حق و حقیقتی که خدا فرو فرستاده است ، بلرزد و کرنش برد ؟ و آنان همچون کسانی نشوند که برای آنان قبلاً کتاب فرستاده شده است و سپس زمان طولانی بر آنان سپری گشته است ، و دلهایشان سخت شده است ، و بیشترشان فاسق و خارج ( از حدود دین خدا ) گشته‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ یَأْنِ . . . » : آیا نزدیک نشده است‌ ؟ آیا وقت آن فرا نرسیده است‌ ؟ از ماده ( أَنی ، یَأْنی ، أَنْیاً ) . « ذِکْرِ » : یاد . به خاطر آوردن . « لِذِکْرِ » : حرف ( ل ) به معنی ( عِندَ ) است ( نگا : اسراء / 78 ) . « مَا نَزَلَ . . . » : مراد قرآن است . « الأمَدُ » : زمان . مدت . مراد فاصله زمانی ایشان با پیغمبران است .‏

سوره حدید آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدانید که خداوند زمین مرده را زنده می‌کند . ما آیه‌ها را برای شما ( با ذکر مثالها ) روشن می‌گردانیم و بیان می‌داریم ، تا این که شما ( مطالب و مقاصد آنها را ) فهم کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُحْیِ الأرْضَ . . . » : ( نگا : روم‌ / 19 و 24 و 50 ) .‏

سوره حدید آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُصَّدِّقِینَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ کَرِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مردان بخشنده و زنان بخشنده‌ای که ( با دادن صدقات و انجام خیرات و حسنات ) به خدا قرض نیکوئی می‌دهند ( پاداش بخشش و وامشان ) برای ایشان چندین برابر می‌شود ، و مزد بزرگ و قابل توجهی دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُصَّدِّقِینَ » : متصدّقین . صدقه‌دهندگان . انفاق‌کنندگان . ( نگا : یوسف‌ / 88 ، احزاب‌ / 35 ) . « یُضَاعَفُ لَهُمْ » : ثواب تصدق و قرض ایشان چندین برابر گردانده می‌شود ( نگا : بقره‌ / 261 و 245 ، نساء / 40 ) . استعمال ضمیر ( هم ) در اینجا و ضمیر ( و ) در ( أَحْسَنُوا ) از راه تغلیب است و به مردان و زنان تعلق دارد .‏

سوره حدید آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُوْلَئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِینَ کَفَرُوا وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که به خدا و به پیغمبرانش ایمان بیاورند ، آنان راستان و گواهان پیشگاه پروردگارشانند و اجر خود را و نور خود را دارند . اما کسانی که کافر بشوند و آیات ما را تکذیب کنند ، آنان دوزخیانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَدَآءُ » : ( نگا : نساء / 69 ) . « عِندَ ربِّهِمْ » : در پیشگاه پروردگارشان . به عقیده پروردگارشان .‏

سوره حدید آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرّاً ثُمَّ یَکُونُ حُطَاماً وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدانید که زندگی دنیا تنها بازی ، سرگرمی ، آرایش و پیرایش ، نازش در میان همدیگر ، و مسابقه در افزایش اموال و اولاد است و بس . دنیا همچو باران است که گیاهان آن ، کشاورزان را به شگفت می‌آورد ، سپس گیاهان رشد و نمو می‌کنند ، و بعد گیاهان را زرد و پژمرده خواهی دید ، و آنگاه خرد و پرپر می‌گردند . در آخرت عذاب شدیدی ( برای دنیاپرستان ) و آمرزش و خوشنودی خدا ( برای خداپرستان ) است . اصلاً زندگی دنیا چیزی جز کالای فریب نیست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ » : ( نگا : انعام‌ / 32 ، عنکبوت‌ / 64 ، محمد / 36 ) . « تَفَاخُرٌ » : نازش بر یکدیگر . به خود بالیدن و خود را ستودن . « تَکَاثُرٌ » : مسابقه در افزایش مال و جاه ، و نازش به دارائی و عزت و قدرت . « غَیْثٍ » : باران . « الْکُفَّارَ » : جمع کافِر ، کشاورزان ( نگا : فتح‌ / 29 ) . « ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرّاً ثُمَّ یَکُونُ حُطَاماً » : ( نگا : زمر / 21 ) . « مَتَاعُ الْغُرُورِ » : ( نگا : آل‌عمران . 185 ) .‏

سوره حدید آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا کَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بر یکدیگر پیشی بگیرید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتی که پهنای آن همسان پهنای آسمان و زمین است . برای کسانی آماده شده است که به خدا و پیغمبرانش ایمان داشته باشند . این ، عطاء خدا است ، و به هر کس که بخواهد آن را می‌دهد ، و خدا دارای عطاء بزرگ و فراوان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَابِقُوا » : با همدیگر مسابقه دهید . بر یکدیگر پیشی گیرید . « عَرْضُهَا . . . » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 133 ) .‏

سوره حدید آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ مَا أَصَابَ مِن مُّصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی أَنفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ رخدادی در زمین به وقوع نمی‌پیوندد ، یا به شما دست نمی‌دهد ، مگر این که پیش از آفرینش زمین و خود شما ، در کتاب بزرگ و مهمی ( به نام لوح محفوظ ، ثبت و ضبط ) بوده است ، و این کار برای خدا ساده و آسان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُصِیبَةٍ » : رخداد در معنی عام خود ( نگا : فی ظلال القرآن ) اعم از خیر یا شر . « کِتَابٍ » : لوح محفوظ . علم خدا ( نگا : انعام‌ / 59 ، یس‌ / 12 ) . « نَبْرَأَهَا » : آن را بیافرینیم . مراد آفرینش زمین و انسانها و بطور کلی همه کائنات است . « یَسِیرٌ » : ساده . آسان . با قیاس به علم خدا ، زمان گذشته و حال و آینده ، و مشکل و مشکلتر و مشکلترین ، و آسان و آسانتر و آسانترین ، معنی ندارد . جهان برابر نقشه و طرح قبلی خدا ساخته شده است و همه چیز در آن دقیق و اندازه‌گیری گشته است ، و لذا چیزی ناسنجیده و خودسرانه رخ نمی‌دهد و خارج از نقشه پیاده نمی‌گردد .‏

سوره حدید آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این بدان خاطر است که شما نه بر از دست دادن چیزی غم بخورید که از دستتان بدر رفته است ، و نه شادمان بشوید بر آنچه خدا به دستتان رسانده است . خداوند هیچ شخص متکبر فخرفروشی را دوست نمی‌دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِکَیْ لا . . . » : شما را بر این مسأله باخبر کردیم که تا . جهان را بدین خاطر چنین آفریدیم که تا . « فَاتَکُمْ » : از دست دادید . از دستتان بدر رفت ( نگا : آل‌عمران‌ / 153 ) . « ءَاتَاکُمْ » : به شما داد . به دستتان رساند . « مُخْتَالٍ فَخُورٍ » : ( نگا : نساء / 36 ، لقمان‌ / 18 ) . مراد آیه این است که انسان بطور کلی غمگین یا شادمان نگردد ، بلکه آیه انسان را رهنمود می‌فرماید به این که او دلبسته و شیفته و عبد و اسیر زرق و برق جهان نگردد ، و خوشیها و ناخوشیهایش را گذرا بداند و آنها را جاودانه نپندارد ، و مست ناز و نعمت ، و یا زندانی بلا و مصیبت نشود ، و بداند که او مسافری به سوی آخرت است و راه از نشیب و فراز برخوردار است .‏

سوره حدید آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَیَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَن یَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسانی که بخل میورزند و مردم را نیز به بخل ورزیدن دعوت می‌کنند . هر کس که ( از این فرمان ) روی‌گردان شود ( به خدا زیانی نمی‌رساند ) چرا که خداوند بی‌نیاز و شایسته ستایش است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ . . . » : بدل از ( کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ) است . یا خبر مبتدای محذوف است : هُمُ الَّذِینَ . و یا این که مبتدا است و خبر آن محذوف است : الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَ یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ ، فَإِنَّهُمْ یَسْتَحِقُّونَ الْعَذَابَ . « یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ » : ( نگا : نساء / 37 ) .‏

سوره حدید آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما پیغمبران خود را همراه با دلائل متقن و معجزات روشن ( به میان مردم ) روانه کرده‌ایم ، و با آنان کتابهای ( آسمانی و قوانین ) و موازین ( شناسائی حق و عدالت ) نازل نموده‌ایم تا مردمان ( برابر آن در میان خود ) دادگرانه رفتار کنند . و آهن را پدیدار کرده‌ایم که دارای نیروی زیاد و سودهای فراوانی برای مردمان است . هدف ( از ارسال انبیاء و نزول کتب آسمانی و همچنین آفرینش وسائلی چون آهن ) این است که خداوند بداند چه کسانی او را و فرستادگانش را بگونه نهان و پنهان ( از دیدگان مردمان ) یاری می‌کنند . خداوند نیرومند و چیره است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبَیِّنَاتِ » : ( نگا : روم‌ / 47 ، غافر / 22 ) . « الْکِتَابَ » : جنس کتاب مراد است . یعنی همه کتابهای آسمانی . « الْمِیزَانَ » : ( نگا : شوری / 17 ، رحمن‌ / 7 و 8 و 9 ) . « الْقِسْطِ » : عدل ( نگا : آل‌عمران‌ / 18 و 21 ، نساء / 127 و 135 ) . « أَنزَلْنَا الحَدِیدَ » : آهن را آفریده‌ایم و پدیدار کرده‌ایم . « أَنزَلْنَا » : بوجود آورده‌ایم . خلق کرده‌ایم . ( نگا : اعراف‌ / 26 ، زمر / 6 ) . « لِیَقُومَ » : تا عمل بکنند . تا دست بیازند ( نگا : نساء / 127 ) . « بَأْسُ » : قوت . نیرو . ( نگا : نساء / 84 ، انعام‌ / 65 ، اسراء / 5 ) . « لِیَعْلَمَ اللهُ . . . » : ( نگا : بقره‌ / 143 ، آل‌عمران‌ / 140 و 142 ، کهف‌ / 12 ) . « بِالْغَیْبِ » : دور از چشم مردم . بعد از وفات انبیاء . بی‌آنکه خدا را ببینند .‏

سوره حدید آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً وَإِبْرَاهِیمَ وَجَعَلْنَا فِی ذُرِّیَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَالْکِتَابَ فَمِنْهُم مُّهْتَدٍ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما نوح و ابراهیم را ( پیغمبر ، و به سوی مردم ) روانه کرده‌ایم ، و در دودمان آنان نبوّت و کتابها ( ی آسمانی ، از جمله تورات و انجیل و زبور و قرآن ) را قرار دادیم . برخی از آنان راهیاب شدند ، و بسیاری از ایشان ( از راه راست خداشناسی ، منحرف و ) خارج شدند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُوحاً وَ إِبْرَاهِیمَ » : ذکر این دو پیغمبر اولوالعزم ، بدان خاطر است که آنان پدر همه انبیاء بعد از خود هستند ( نگا : عبدالکریم الخطیب ) و نوح شیخ‌الانبیاء ( نگا : صفوة التفاسیر ) و پدر دوم نام گرفته است ( نگا : شربینی ) ، و ابراهیم قهرمان توحید ، و ابوالانبیاء بوده ( نگا : صفوة التفاسیر ) و عربها و رومیها و بنی‌اسرائیل از نژاد او هستند ( نگا : شربینی ) . « الْکِتَابَ » : کتابهای آسمانی از جمله کتب اربعه : تورات و زبور و انجیل و قرآن . خط و نوشتن ( نگا : شربینی ، روح‌المعانی ) . « وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً وَ إِبْرَاهِیمَ . . . » : عطف بر ( لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ ) بوده و بخش پسین ، تفصیل اجمال بخش پیشین است .‏

سوره حدید آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ قَفَّیْنَا عَلَى آثَارِهِم بِرُسُلِنَا وَقَفَّیْنَا بِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ وَآتَیْنَاهُ الْإِنجِیلَ وَجَعَلْنَا فِی قُلُوبِ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِیَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا کَتَبْنَاهَا عَلَیْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاء رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَایَتِهَا فَآتَیْنَا الَّذِینَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس به دنبال نوح و ابراهیم ( و انبیاء پیشین و هم‌عصر با ایشان ) پیغمبرانی را روانه کردیم و بدنبال همه آنان ، عیسی پسر مریم را فرستادیم و بدو انجیل عطاء نمودیم ، و در دل پیروان عیسی مهر و عطوفت ( مسلمانان ) را قرار دادیم . پیروان او رهبانیت سختی را پدید آوردند که ما آن را بر آنان واجب نکرده بودیم ، ولیکن خودشان آن را برای بدست آوردن خوشنودی خدا پدید آورده بودند ( و بر خویشتن نذر و واجب نموده بودند ) . اما آنان چنانکه باید آن را مراعات نکردند . ما به کسانی که از ایشان ( به محمد ) ایمان آوردند پاداش درخورشان را دادیم ، ولی بیشترشان ( از راه راست منحرف و ) خارج شدند ( و سزای اعمال بد خود را دیدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَفَّیْنَا عَلی ءَاثَارِهِمْ » : ( نگا : مائده‌ / 46 ) . « جَعَلْنَا . . . رَأفَةً وَ رَحْمَةً » : برخی گفته‌اند چنین رأفت و رحمت خدادادی خودشان ، نسبت به خودشان ، مراد است ، همسان مهر و عطوفت مسلمانان در حق یکدیگر ( نگا : آل‌عمران‌ / 103 ) . بعضی گفته‌اند مراد رأفت و رحمت مسیحیان حقیقی نسبت به مسلمانان است ( نگا : مائده‌ / 82 ) . « رَهْبَانِیَّةً » : در آغاز به معنی ترس از خدا و بی‌اعتنائی نسبت به دنیا بود ، ولی بعدها جنبه غارنشینی و دیرنشینی و دوری از مردمان و ترک ازدواج و پشت پا زدن به تمام نعمتها و خوشیهای دنیا را پیدا کرد . منصوب به اشتغال است . « إِلاَّ ابْتِغَآءَ » : مستثنی منقطع است و ( إِلاّ ) به معنی ( لکِنَّ ) است ( نگا : کشاف ) . خلاصه : رهبانیت را کشیشان و مسیحیان برای رضای خدا پدیدار نمودند و بر خویشتن نذر و فرض کردند و بعدها آن را مراعات ننمودند ، و به آئین تثلیث درآمدند . ناگفته نماند که رهبانیت در اسلام حرام است و پیغمبر فرموده است : لا رَهْبانِیَّةَ فِی الإِسْلامِ ( نگا : المصحف المیسر ) .‏

سوره حدید آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِن رَّحْمَتِهِ وَیَجْعَل لَّکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای کسانی که ( از اهل کتاب بشمارید و به خدا و پیغمبران الهی و کتابهای تورات و انجیل ) ایمان آورده‌اید ! از خدا بترسید و به پیغمبر او ( محمدبن عبدالله ، خاتم انبیاء ، هم ) ایمان بیاورید ، تا خداوند دو پاداش از رحمت خود را به شما دهد ( یکی پاداش ایمان به عیسی ، و دیگری پاداش ایمان به محمد ) ، و نیز برای شما نوری را پدیدار گرداند که در پرتو آن حرکت کنید ، و شما را ببخشاید ، چرا که خدا بسیار بخشاینده و مهربان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا . . . » : مخاطب مسیحیانی هستند که به عیسی و همه انبیاء –صلوات‌الله علیهم‌ - ایمان آورده و به خاتم‌الانبیاء نیز ایمان می‌آورند ( نگا : المراغی ) . « کِفْلَیْنِ » : مثنی کِفْل است ، به معنی نصیب و بهره و سهم ( نگا : نساء / 85 ) ، برخی آن را به مثنی محدود نکرده و بلکه برای کثرت می‌دانند ( نگا : معجم‌الفاظ القرآن الکریم ) . در این صورت معنی : ( یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ ) چنین می‌شود : پاداش زیادی به شما می‌دهد . « نُوراً » : مراد نور قرآن در دنیا ( نگا : مائده‌ / 15 ) و یا نور ایمان در قیامت است ( نگا : حدید / 12 ) .‏

سوره حدید آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ لِئَلَّا یَعْلَمَ أَهْلُ الْکِتَابِ أَلَّا یَقْدِرُونَ عَلَى شَیْءٍ مِّن فَضْلِ اللَّهِ وَأَنَّ الْفَضْلَ بِیَدِ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا اهل کتاب بدانند که ( اگر به محمد ایمان نیاورند ) هیچ سهمی از فضل و عطاء الهی ندارند ، و این که فضل و عطاء در دست خدا است ، و آن را به هر کس که بخواهد مرحمت می‌کند ، و خداوند دارای فضل و عطاء فراوان و بزرگ است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِئَلاّ یَعْلَمَ » : تا بدانند . حرف ( لا ) زائد و برای تأکید نفی است . « أَهْلُ الْکِتَابِ » : مراد کسانی است که به عیسی و سایر پیغمبران ایمان آورده ، ولی به پیغمبر اسلام ایمان نداشته و بهشت را منحصر به خود می‌دانستند ( نگا : بقره‌ / 111 و 135 ) . « الْفَضْلِ » : موهبت . مرحمت . عطیه . لطف ( نگا : بقره‌ / 64 و 105 ، آل‌عمران‌ / 73 و 74 ) .‏