تفسیر نور: سوره ذاریات

تفسیر نور:
سوره ذاریات آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالذَّارِیَاتِ ذَرْواً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به بادها ! که ( ابرها را برمی‌انگیزند و به این سو و آن سو برابر فرمان یزدان می‌برند و ) به سرعت پراکنده می‌دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذَّارِیَاتِ » : جمع ذَارِیَة ، بادهائی که ابرها را به حرکت درمی‌آورند و گرده گیاهان و چیزهای دیگر را اینجا و آنجا پراکنده می‌دارند . ( نگا : کهف‌ / 45 ) . « ذَرْواً » : پراکندن . پخش کردن . واژه ( ذرو ) از صفات ویژه بادها است ( نگا : أضواءالبیان ) و به معنی اسم فاعل ، یعنی ( ذَارِیَة ) است و در اصل چنین است : وَالْذَّارِیَاتِ ذَارِیَة ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

سوره ذاریات آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْحَامِلَاتِ وِقْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به ابرهائی که بار سنگینی ( از باران ) را با خود برمی‌دارند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحَامِلاتِ » : جمع حَامِلَة ، ابرهائی که آبستن به آب و بردارندگان آن هستند . « وِقْراً » : بار سنگین . مراد ابرهای سنگین و متراکم است ( نگا : اعراف‌ / 57 ) .‏

سوره ذاریات آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْجَارِیَاتِ یُسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به کشتیهائی که ساده و آسان ( در آبهای رودخانه‌ها و دریاها و اقیانوسها ) روان و در حرکتند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجَارِیَاتِ » : جمع جَارِیَة ، کشتیها . ( نگا : شوری‌ / 32 ، رحمن‌ / 24 ، حاقه‌ / 11 ) . « یُسْراً » : ساده و آسان . حال است و در تقدیر چنین است . فَالْجَارِیَاتِ فِی حَالِ کَوْنِهَا مُیَسَّرَةً مُسَخَّراً لَهَا الْبَحْرُ .‏

سوره ذاریات آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به فرشتگانی که کارها را ( میان خود برابر فرمان یزدان ) تقسیم کرده‌اند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُقَسِّمَاتِ » : تقسیم‌کنندگان . مراد فرشتگان است که هر یک عهده‌دار کاری از کارهای جهان هستند . رابطه ذاریات ، حاملات ، جاریات ، و مقسمات در این است که تا بادها ابرها را به حرکت در نیاورند و آنها را بارور و تلقیح نسازند ، آبی در میان نخواهد بود ، و اگر آب نباشد ، کشتیها از حرکت می‌ایستند ، و دنیای زندگان کره زمین هم نابود می‌شود ، و هنگامی که جانداران و بویژه انسان بر کره زمین نباشند ، کار فرشتگان راجع به انسان تعطیل می‌گردد ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

سوره ذاریات آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً چیزی که بدان وعده داده می‌شوید و از آن ترسانیده می‌شوید ، راست و قطعی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُوعَدُونَ » : وعد و وعید داده می‌شوید .‏

سوره ذاریات آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ الدِّینَ لَوَاقِعٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و روز جزا ، حتماً وقوع پیدا می‌کند و می‌آید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الدِّینَ » : جزا و سزا . ( نگا : فاتحه‌ / 4 ، حجر / 35 ، شعراء / 82 ) .‏

سوره ذاریات آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء ذَاتِ الْحُبُکِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به آسمان ! که دارای راهها است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحُبُکِ » : جمع حَبیکَة ، راهها . هم‌وزن و هم‌معنی طرائق ، جمع طَریقة است . مراد مسیرهای ستارگان و سیّارگان است .‏

سوره ذاریات آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّکُمْ لَفِی قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای کفار ! هر لحظه ) شما سخن و گفتار دیگری دارید . ( گاه فرستاده ما را مجنون ، گاه شاعر ، گاه ساحر ، و . . . می‌نامید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ » : سخنان گوناگون و گفتارهای جوراجور .‏

سوره ذاریات آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ یُؤْفَکُ عَنْهُ مَنْ أُفِکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی ( از ایمان به سزا و جزا ) منحرف می‌شوند که ( از مسیر دلیل عقل و منطق حق‌طلبی ، به سبب پیروی از اهریمن و هوا و هوس ) منحرف شده باشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُؤْفَکُ » : بازگردانده می‌شود . بدور داشته می‌شود . « عَنْهُ » : از ایمان به سزا و جزا در قیامت . « مَنْ أُفِکَ » : هر کس که اهریمن و هواها و هوسها او را بازداشته باشد . « یُؤْفَکُ عَنْهُ مَنْ أُفِکَ » : این جمله بدان می‌ماند که برای بیان شدت جنگ گفته شود : جنگ درگرفت و هر که کشته شد ، کشته شد ، و هر که نجات یافت ، نجات یافت . یعنی : از ایمان به سزا و جزا بازگردانده می‌شود هرکه باز گردانده می‌شود .‏

سوره ذاریات آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرگ بر دروغگویان !‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُتِلَ » : نفرین و نابود باد ! ( نگا : عبس‌ / 17 ) . « الْخَرَّاصُونَ » : دروغگویان . کسانی که حرفهای بی‌پایه و بی سر و ته می‌زنند . کسانی که از روی گمان و تخمین سخن می‌گویند .‏

سوره ذاریات آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ هُمْ فِی غَمْرَةٍ سَاهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسانی که در گرداب ضلالت و جهالت ، غافل و سرگشته‌اند ( و راه بجائی نمی‌برند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَمْرَةٍ » : گرداب . ورطه . مراد گرداب و ورطه غفلت و بی‌خبری و نادانی است . « سَاهُونَ » : جمع ساهی ، غافل . دچار اشتباه . مراد غافل از ادلّه و براهین یقینی و قطعی است .‏

سوره ذاریات آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ یَسْأَلُونَ أَیَّانَ یَوْمُ الدِّینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( با تمسخر پیوسته ) می‌پرسند : روز ( حساب و کتاب و ) سزا و جزا کی خواهد آمد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَیَّانَ » : کی‌ ؟ چه وقت‌ ؟ پرسش کفار هم جنبه استهزاء دارد و هم جنبه بعید به نظر رسیدن وقوع قیامت .‏

سوره ذاریات آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ یُفْتَنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن روز ، روزی است که ایشان روی آتش گداخته می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُفْتَنُونَ » : ذوب و گداخته می‌شوند . عذاب می‌گردند . مراد تعذیب ایشان با دوزخ است .‏

سوره ذاریات آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ ذُوقُوا فِتْنَتَکُمْ هَذَا الَّذِی کُنتُم بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بدیشان گفته می‌شود : ) بچشید عذاب خود را . این همان چیزی است که در فرا رسیدن آن شتاب می‌ورزیدید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِتْنَتَکُمْ » : عذاب خود را .‏

سوره ذاریات آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و چشمه‌ساران خواهند بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّ الْمُتَّقِینَ . . . » : ( حجر / 45 ) .‏

سوره ذاریات آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ آخِذِینَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ کَانُوا قَبْلَ ذَلِکَ مُحْسِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دریافت می‌دارند چیزهائی را که پروردگارشان بدیشان مرحمت فرموده باشد . چرا که آنان پیش از آن ( در سرای جهان ) از زمره نیکوکاران بوده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَاخِذِینَ » : دریافت‌کنندگان و خوشنودشوندگان .‏

سوره ذاریات آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ کَانُوا قَلِیلاً مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان اندکی از شب می‌خفتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَلِیلاً » : کمی ، پاسی . مفعول فیه یا صفت ظرف یا مصدر محذوف است : زَمَاناً قَلِیلاً . یا هُجُوعاً قَلِیلاً . « مَا » : حرف زائد و برای تأکید قلّت است‌ ؛ یا این که مصدریه و فاعل ( قَلِیلاً ) است . « یَهْجَعُونَ » : می‌خوابیدند . می‌خفتند . از مصدر هُجُوع . آیه اشاره به عظمت سربرداشتن از خواب گرم و بستر نرم ، و سر نهادن بر آستانه آفریدگار در دل شبها ، و برداشتن دست دعا به درگاه خدا است .‏

سوره ذاریات آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در سحرگاهان درخواست آمرزش می‌کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالأسْحَارِ » : در بامدادان . در سحرگاهان . یعنی تنها پاسی از شب می‌خوابیدند و در آخر شب هم طلب مغفرت می‌کردند .‏

سوره ذاریات آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در اموال و دارائیشان حقی و سهمی ( جز زکات ) برای گدایان و بینوایان تهی‌دست بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّآئِلِ » : گدا . فقیری که طلب صدقه و احسان می‌کند . « الَْمُحْرُومِ » : بی‌چیز . مراد فقیری است که روی گدائی را ندارد و درخواست چیزی از مردم نمی‌کند .‏

سوره ذاریات آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی الْأَرْضِ آیَاتٌ لِّلْمُوقِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در زمین دلائل و نشانه‌های فراوانی است برای کسانی که می‌خواهند به یقین برسند ( و از روی دلیل خدای را بشناسند و آثار قدرت او را ببینند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَایَاتٌ » : دلائل روشن . نشانه‌های آشکار . « لِلْمُوقِنِینَ » : برای افرادی که خواهان یقین هستند . کسانی که اهل یقین هستند .‏

سوره ذاریات آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی أَنفُسِکُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در خودِ وجود شما ( انسانها ، نشانه‌های روشن و دلائل متقن برای شناخت خدا و پی بردن به قدرت او ) است . مگر نمی‌بینید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِی أَنفُسِکُمْ » : دستگاههائی که در بدن انسان است ، مانند : قلب ، کلیه ، ریه ، دهها هزار کیلومتر رگهای درشت و باریک ، ده میلیون میلیارد سلول ، حواسی همچون بینائی و شنوائی و . . . هر یک آیتی از عظمت است . « أَفَلا تُبْصِرُونَ ؟ » : مگر غافل شده‌اید و نمی‌بینید ؟ ( نگا : قصص‌ / 72 ، زخرف‌ / 51 ) .‏

سوره ذاریات آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی السَّمَاء رِزْقُکُمْ وَمَا تُوعَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آسمان ، روزی شما است و نیز چیزهائی که بدان وعد و وعید داده می‌شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رِزْقُکُمْ » : ( نگا : هود / 6 ) . « مَا تُوعَدُونَ » : آنچه به آن وعده داده می‌شوید و آنچه از آن بیم داده می‌شوید . اشاره به هرگونه خیر و برکت یا بلا و عذابی است که خدا به انسانها مژده داده ، و یا انسانها را از آن ترسانده است ، از جمله بهشت ( نگا : نجم‌ / 15 ) .‏

سوره ذاریات آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَرَبِّ السَّمَاء وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّکُمْ تَنطِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به خدای آسمان و زمین سوگند که این ( مطلب ، یعنی وقوع رستاخیز ، حساب و کتاب ، جزا و سزا ، بهشت برای دینداران ، و دوزخ برای بی‌دینان ) حق است ، درست همان گونه که شما سخن می‌گوئید ( و سخن گفتن کاملاً برایتان محسوس است و درباره آن شک و تردیدی ندارید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِثْلَ مَآ أَنَّکُمْ تَنطِقُونَ » : مراد این است که وقوع رستاخیز و وجود بهشت و دوزخ و سعادت و شقاوت در آخرت ، محقق و بدور از شک و گمان است ، بدان گونه که سخن گفتن خودتان برایتان محسوس است و واقعیت دارد و درباره آن شک و تردید ندارید .‏

سوره ذاریات آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ ضَیْفِ إِبْرَاهِیمَ الْمُکْرَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خبر مهمانهای بزرگوار ابراهیم به تو رسیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَیْفِ » : مهمانها . این واژه برای مفرد و مثنی و جمع و مذکر و مؤنث بکار می‌رود ( نگا : حجر / 51 و 68 ، هود / 78 ) . مراد فرشتگانی است که به صورت انسان به پیش حضرت ابراهیم آمدند . « الْمُکْرَمِینَ » : بزرگواران .‏

سوره ذاریات آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ دَخَلُوا عَلَیْهِ فَقَالُوا سَلَاماً قَالَ سَلَامٌ قَوْمٌ مُّنکَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن زمانی که بر او وارد شدند و گفتند : سلام ( بر تو ! ) گفت : سلام بر شما ! ( شما مهمانان ، برایم ) مردمان ناآشنا و ناشناسی هستید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنکِرُونَ » : افراد ناآشنا و ناشناس ( نگا : حجر / 62 ) .‏

سوره ذاریات آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاء بِعِجْلٍ سَمِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به دنبال آن ، پنهانی به سوی خانواده خود رفت ، و گوساله فربه‌ای را ( که بریان کرده بودند ، برای ایشان ) آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَاغَ‌ » : پنهانی و یواشکی رفت ( نگا : صافات‌ / 91 و 93 ) . « عِجْلٍ » : گوساله . « سَمِینٍ » : چاق و فربه .‏

سوره ذاریات آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ فَقَرَّبَهُ إِلَیْهِمْ قَالَ أَلَا تَأْکُلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آن را نزدیک ایشان گذارد . ( ولی با تعجب دید دست به سوی غذا نمی‌برند و از آن چیزی نمی‌خورند ! ) گفت : آیا نمی‌خورید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلا تَأْکُلُونَ ؟ ! » : مگر نمی‌خورید ؟ ! چرا نمی‌خورید ؟ !‏

سوره ذاریات آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِیفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ وَبَشَّرُوهُ بِغُلَامٍ عَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( هنگامی که دید دست به سوی غذا نمی‌برند ) در دل از ایشان احساس ترس و وحشت کرد . گفتند : مترس ! سپس او را به تولد پسری دانا و آگاه بشارت دادند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْجَسَ » : احساس ترس کرد . خوف و هراس به دلش راه یافت . البته حضرت ابراهیم این ترس و خوف را بدیشان می‌گوید ( نگا : حجر / 52 ) . علت خوف ابراهیم این بوده که برابر عرف آن زمان ، اگر مهمان غذای مهماندار را نمی‌خورد ، نشانه این بود که برای دشمنی و کار خطرناکی آمده است ( نگا : هود / 69 و 70 ) . « غُلامٍ » : پسر . مراد حضرت اسحاق است .‏

سوره ذاریات آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِی صَرَّةٍ فَصَکَّتْ وَجْهَهَا وَقَالَتْ عَجُوزٌ عَقِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همسرش جلو آمد ، در حالی که ( از تعجب ) فریاد می‌کشید و به صورت خود می‌زد و می‌گفت : من پیرزنی نازا هستم ( مگر می‌شود در این سن و سال بزایم و فرزندی به دنیا بیاورم‌ ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَرَّةٍ » : فریاد . واویلا ( نگا : هود / 72 ) . « صَکَّتْ » : سیلی زد . چک زد . « عَجُوزٌ عَقِیمٌ » : ( نگا : هود / 72 ) .‏

سوره ذاریات آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا کَذَلِکَ قَالَ رَبُّکِ إِنَّهُ هُوَ الْحَکِیمُ الْعَلِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرشتگان گفتند : همان گونه خواهد بود که گفتیم . پروردگارت دستور فرموده است ( و قطعاً چنین خواهد شد ) . او ( کارهایش ) دارای حکمت ، و آگاه ( از هر چیز ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذلِکِ » : همان گونه خواهد شد که گفتیم . جار و مجرور است و در موضع نصب است و صفت مصدر محذوفی است و تقدیر چنین است : قَوْلاً مِّثْلَ ذلِکَ الَّذِی قُلْنَا .‏

سوره ذاریات آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ فَمَا خَطْبُکُمْ أَیُّهَا الْمُرْسَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ابراهیم گفت : ای فرستادگان ! ( بعد از مژده ، مأموریت شما چیست و ) چه کار مهمی‌دارید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَطْبُ » : کار مهم ( نگا : طه‌ / 95 ، حجر / 57 ، قصص‌ / 23 ، یوسف‌ / 51 ) .‏

سوره ذاریات آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ما به سوی مردمان بزهکاری فرستاده شده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ » : قوم لوط است .‏

سوره ذاریات آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ لِنُرْسِلَ عَلَیْهِمْ حِجَارَةً مِّن طِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا بارانی از سنگ گِلی برآنان ببارانیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حِجَارَةِ مِّن طِینٍ » : سنگی از گِل . همان چیزی است که در ( هود / 82 ، حجر / 74 ) با واژه ( سِجّیل‌= سنگ گِل ) بیان شده است و کیفیّت آن بر ما معلوم نیست .‏

سوره ذاریات آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّکَ لِلْمُسْرِفِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این سنگها ، از جانب پروردگارت ، برای اسرافکاران ( در فسق و فجور ) نشاندار شده بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُسَوَّمَةً » : دارای علامت و نشانه ، نشاندار ( نگا : آل‌عمران‌ / 14 ، هود / 83 ) .‏

سوره ذاریات آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَخْرَجْنَا مَن کَانَ فِیهَا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما تمام مؤمنانی را که در شهرهای قوم لوط زندگی می‌کردند ( قبل از نزول بلا از شهرها ) بیرون بردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِیهَا » : در شهرهای قوم لوط . مرجع ضمیر حذف شده و براثر شهرت از سیاق کلام پیدا است . همچون ( ارض ) در ( فاطر / 45 ) . « الْمُؤْمِنِینَ » : کسانی که ایمان داشته باشند ، و آن عقائد است .‏

سوره ذاریات آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا وَجَدْنَا فِیهَا غَیْرَ بَیْتٍ مِّنَ الْمُسْلِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن مناطق جز یک خانواده مسلمان ( راستین ) نیافتیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیْتٍ » : اهل یک خانواده یا خاندان . مراد خانواده یا خاندان لوط ( ع ) است . « الْمُسْلِمِینَ » : کسانی که اسلام داشته باشند ، و آن اعمال است ، از قبیل : نماز و روزه . مراد از این خانواده و یا خاندان ، کسانی است که ایمان و اسلام را یکجا در خود گرد آورده و در گفتار و کردار فرمانبردار آفریدگار بوده‌اند .‏

سوره ذاریات آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَرَکْنَا فِیهَا آیَةً لِّلَّذِینَ یَخَافُونَ الْعَذَابَ الْأَلِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن سرزمین نشانه‌ای ( دالّ بر هلاک کفار ) برای کسانی برجای گذاشتیم که از عذاب دردناک ( دنیوی و اخروی خدا ) می‌ترسند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَرَکْنَا » : باقی گذاشتیم . « ءَایَةً » : اثر و نشانه‌ای که به وسیله آن ، خداپرستان در آینده پند و عبرت بگیرند .‏

سوره ذاریات آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی مُوسَى إِذْ أَرْسَلْنَاهُ إِلَى فِرْعَوْنَ بِسُلْطَانٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در ( داستان زندگی ) موسی نیز پند و عبرت وجود دارد . آنگاه که او را مجهز به نیروی آشکاری ( از معجزات که عصا و ید بیضا بود ) به سوی فرعون فرستادیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُلْطَانٍ مُّبِینٍ » : قدرت آشکار . مراد معجزات موسی ( ع ) است ، از قبیل عصا و ید بیضاء ( نگا : هود / 96 ، مؤمنون‌ / 45 ، غافر / 23 ) .‏

سوره ذاریات آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ فَتَوَلَّى بِرُکْنِهِ وَقَالَ سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او همراه با نیروهای ( نظامی و انتظامی ) خود از ( پیام حق و از ایمان به ) موسی رویگردان شد و گفت : او جادوگر یا دیوانه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِرُکْنِهِ » : اگر حرف ( ب ) باء مصاحبت باشد ، معنی چنین است : فرعون و هم ارکان حکومت و لشکریانش از فرمان خدا و اطاعت از موسی رویگردان شدند . اگر باء سببیه باشد ، معنی چنین است : او به سبب تکیه بر ارکان حکومت و لشکریانش از فرمان خدا ، رویگردان شد . یا این که او با تمام وجود متکبرانه روی برتافت . اگر حرف تعدیه باشد ، معنی چنین است : او هم خودش از فرمان خدا روی برتافت و هم ارکان حکومت و لشکریان خود را از حق منحرف ساخت . « رُکْنٍ » : جانب ، مراد ارکان بدن ، یعنی تمام وجود است . تکیه‌گاه مادی ، از قبیل لشکر و سپاه و اموال و اولاد .‏

سوره ذاریات آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِی الْیَمِّ وَهُوَ مُلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما او را و لشکریانش را گرفتار کردیم و به دریایشان انداختیم ، و او سزاوار سرزنش بود ( و لذا تاریخ ، نام ننگین و رفتار و کردار شرم‌آورش را همیشه به خاطر خواهد داشت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَأَخَذْنَاهُ وَ جُنُودَهُ . . . » : ( نگا : قصص‌ / 40 ) . « مُلِیمٌ » : مستحق لومه و سزاوار سرزنش . کسی که کاری کند که به سبب آن درخور ملامت باشد ( نگا : صافات‌ / 142 ) .‏

سوره ذاریات آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی عَادٍ إِذْ أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمُ الرِّیحَ الْعَقِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در سرگذشت قوم عاد نیز پند و عبرتی است . بدانگاه که تندباد بی‌خیر و برکتی ( که مرگ و نابودی ایشان را به همراه داشت ) به سوی ایشان وزان کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الرِّیحَ الْعَقِیمَ » : باد نازا و بی‌باران . باد بیفایده و بی‌برکت . مراد بادی است که خیر و خوبی به همراه ندارد ، و بلکه هلاک و نابودی با خود می‌آرد ( نگا : احقاف‌ / 24 و 25 ) .‏

سوره ذاریات آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ مَا تَذَرُ مِن شَیْءٍ أَتَتْ عَلَیْهِ إِلَّا جَعَلَتْهُ کَالرَّمِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به هر چیزی که برمی‌خورد بر جایش نمی‌گذاشت ، مگر این که همچون استخوانهای پوسیده و پودر شده‌اش می‌کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا تَذَرُ » : رها نمی‌کرد . برجا نمی‌گذاشت . ترک نمی‌گفت . « الرَّمِیمِ » : استخوان پوسیده و متلاشی شده ( نگا : یس‌ / 78 ) .‏

سوره ذاریات آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی ثَمُودَ إِذْ قِیلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در سرگذشت قوم ثمود نیز پند و عبرت است . بدان هنگام که بدیشان گفته شد : مدت کوتاهی از زندگی تمتع برگیرید و بهره ببرید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَتّی حِینٍ » : تا مدت ناچیزی . تا زمان کوتاهی . مراد تا پایان عمر و فرارسیدن مرگ است . یا مراد سه روز مذکور در ( هود / 65 ) می‌باشد ( نگا : زاد المسیر ) .‏

سوره ذاریات آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ یَنظُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان از فرمان پروردگارشان سر باز زدند و صاعقه ایشان را فرا گرفت و آنان خیره خیره بدان نگاه می‌کردند ( و نابودی خویش را می‌دیدند و قدرتی بر دفاع از خویشتن نداشتند ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَتَوْا » : سرکشی کردند . از پذیرش فرمان سرباز زدند ( نگا : فرقان‌ / 21 ) . « وَ هُمْ یَنظُرُونَ » : در حالی که ایشان صاعقه را می‌نگریستند که دارد ایشان را هلاک می‌سازد .‏

سوره ذاریات آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا اسْتَطَاعُوا مِن قِیَامٍ وَمَا کَانُوا مُنتَصِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان ( چنان نقش زمین شدند که ) نتوانستند برخیزند و نتوانستند ( از کسی یاری بطلبند و ) خویشتن را کمک کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنتَصِرِینَ » : یاری‌دهندگان . کمک‌کنندگان .‏

سوره ذاریات آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَوْمَ نُوحٍ مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْماً فَاسِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پیش از آنان ، ما قوم نوح را هلاک ساخته بودیم . چرا که ایشان قوم فاسقی بوده و ( با انجام کفر و معاصی ) از فرمان خدا خارج شده بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَانُوا قَوْماً فَاسِقِینَ » : ( نگا : نمل‌ / 12 ، زخرف‌ / 54 ) .‏

سوره ذاریات آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء بَنَیْنَاهَا بِأَیْدٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آسمان را با قدرت بنا ساخته‌ایم و همواره آن را وسعت می‌بخشیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَیْدٍ » : قدرت و قوت ( نگا : ص‌ / 17 ) . در رسم‌الخط قرآنی با دو یاء نوشته شده است . « لَمُوسِعُونَ » : جمع مُوسِع ، دارای قدرت و توانائی . گسترش‌دهنده . « إِنَّا لَمُوسِعُونَ » : این بخش از آیه ، اشاره به نظریه گسترش جهان دارد . علم امروز ثابت کرده است که نه تنها کره زمین ، بر اثر مواد آسمانی تدریجاً فربه و سنگین‌تر می‌شود ، بلکه آسمانها نیز در حال گسترش هستند . ستارگانی که در یک کهکشان قرار دارند ، به سرعت از مرکز کهکشان دور می‌شوند ، و میلیاردها کهکشان در فضای جهان از یکدیگر دور می‌گردند ، و بالاخره جهان پیوسته در حال انبساط و توسعه است . حتی دانشمندان می‌گویند : تمام کرات آسمانی و کهکشانها در آغاز در مرکز واحدی جمع بوده - با وزن مخصوص فوق‌العاده سنگین‌ - سپس انفجار عظیم و بسیار وحشتناکی در آن رخ داده ، و به دنبال آن ، اجزای جهان متلاشی شده ، و به صورت کرات درآمده است ، و به سرعت در حال عقب‌نشینی و توسعه است ( نگا : المنتخب . نمونه ) .‏

سوره ذاریات آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْأَرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و زمین را پهن کرده‌ایم ( و برای زندگی مردمان آماده ساخته‌ایم ) و چه آماده‌کنندگان خوبی بوده‌ایم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَرَشْنَاهَا » : زمین را پهن کرده‌ایم . « الْمَاهِدُونَ » : جمع ماهِد ، آماده سازنده . خدای مهربان زمین را برای زندگی مردمان همچون گهواره آماده فرموده است و چنانکه باید برای آسایش ایشان فراهم آورده است ( نگا : طه‌ / 53 ، زخرف‌ / 10 ) .‏

سوره ذاریات آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِن کُلِّ شَیْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَیْنِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما از هر چیز جفتی را آفریده‌ایم ، تا این که شما ( عظمت آفریدگار را ) یاد کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« زَوْجَیْنِ » : یک جفت نر و ماده در جهان جانداران و گیاهان و جمادات و غیره ( نگا : شعراء / 7 ، یس‌ / 36 ، زخرف‌ / 12 ، طه‌ / 53 ) .‏

سوره ذاریات آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّی لَکُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به سوی ( عبادت ) خدا بشتابید . من بیم‌دهنده آشکاری از سوی او برای شما هستم ( و پیغمبری من با دلائل و معجزات ، برای شما روشن است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِرُّوا » : بگریزید . مراد گریختن از کفر و بت‌پرستی ، به سوی خداشناسی و یکتاپرستی ، و از گناهان و سیئات ، به سوی عبادات و حسنات است . خلاصه گریز از موجبات عذاب و شقاوت ، به سوی موجبات نعمت و سعادت . « مُبِینٌ » : آشکار . یعنی پیغمبری من با دلائل و معجزات ، روشن است ، و برای شما ناشناخته نیست .‏

سوره ذاریات آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ إِنِّی لَکُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏با خدا ، معبود دیگری را انباز مسازید . من بیم‌دهنده و بیانگر ( عاقبت وحشتناک شرک و بت‌پرستی ) از سوی خدا برای شما می‌باشم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُبِینٌ » : بیانگر . یعنی عاقبت دردناک بت‌پرستی و شرک را برایتان بیان میدارم و کژراهه شقاوت را از شاهراه سعادت برایتان جدا می‌سازم .‏

سوره ذاریات آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَلِکَ مَا أَتَى الَّذِینَ مِن قَبْلِهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا قَالُوا سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همین گونه ( که اینان شما را تکذیب می‌دارند ) هیچ پیغمبری به سوی مردمان پیش از ایشان نرفته است ، مگر این که گفته‌اند : او جادوگر یا دیوانه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذلِکَ » : بهمین صورت . کار به همین منوال است . خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین است : أَلأََمْرُ کَذلِکَ .‏

سوره ذاریات آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ أَتَوَاصَوْا بِهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر همدیگر را ( به گفتن چنین سخنی ) سفارش کرده‌اند ؟ ! نه ، بلکه آنان مردمان طغیانگریند ( و عامل وحدت عمل ایشان همان روحیه واحد خبیث طغیانگریشان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَ تَوَاصَوْا بِهِ » : همزه استفهام برای تعجب است و مراد این است که ای مردم ! مایه تعجب است که بی‌دینان انگار یکدیگر را به تکذیب انبیاء سفارش کرده‌اند .‏

سوره ذاریات آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از ستیزه با آنان روی بگردان ، چون تو سرزنش نمیگردی ( که چرا ایشان ایمان نمی‌آورند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَوَلَّ عَنْهُمْ » : از ستیزه با آنان روی بگردان ، چرا که ایشان متکبر و ستیزه‌جویند « مَلُومٍ » : لومه شده . سزاوار سرزنش .‏

سوره ذاریات آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ وَذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پند و اندرز بده ، چرا که پند و اندرز به مؤمنان سود می‌رساند ( و کاری می‌کند که خدا را فراموش نکنند ، و پیوسته بر ایمان و یقینشان بیفزایند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذِّکْری‌ » : موعظه حسنه . پند و اندرزی که انسان را به یاد خدا می‌اندازد و موجب تقویت ایمان و افزایش تقوا می‌گردد .‏

سوره ذاریات آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏من پریها و انسانها را جز برای پرستش خود نیافریده‌ام .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَعْبُدُونِ » : تا مرا پرستش و بندگی کنند ( نگا : بینه‌ / 5 ) .‏

سوره ذاریات آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ مَا أُرِیدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ وَمَا أُرِیدُ أَن یُطْعِمُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏من از آنان نه درخواست هیچ گونه رزق و روزی می‌کنم ، و نه می‌خواهم که مرا خوراک دهند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أُرِیدُ مِنْهُمْ . . . » : من بی‌نیاز از جهانیانم و روزی‌ده ایشانم‌ ؛ نه روزیخوار آنان .‏

سوره ذاریات آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تنها خدا روزی‌رسان و صاحب قدرت و نیرومند است و بس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذُوالْقُوَّةِ » : دارای نیرو . « الْمَتِینُ » : دارای نیروی فراوان . تأکید ( ذُوالْقُوَّةِ ) است .‏

سوره ذاریات آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذَنُوباً مِّثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلَا یَسْتَعْجِلُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که ستم می‌کنند ، سهم بزرگی از عذاب دارند ، همانند سهم بزرگ یارانشان ( از اقوام ستمگر پیشین ! ) . بنابراین ، از من به شتاب وقوع عذاب را مخواهید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَنُوباً » : سطل بزرگ ، دلوهای بزرگی که دنباله دارند . « فَلا یَسْتَعْجِلُونِ » : ( نگا : انبیاء / 37 ) .‏

سوره ذاریات آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ کَفَرُوا مِن یَوْمِهِمُ الَّذِی یُوعَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏واویلا بر کافران ! از دست آن روزی که ایشان بدان وعده داده می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ . . . » : ( نگا : ابراهیم‌ / 2 ، مریم‌ / 37 ، ص‌ / 27 ، زخرف‌ / 65 ) .‏