تفسیر سوره‌ی ماعون

مکی و ۷ آیه است.

آیه‌ی ۷-۱:

﴿أَرَءَیۡتَ ٱلَّذِی یُکَذِّبُ بِٱلدِّینِ١﴾[الماعون: ۱]. «آیا نگریسته‌ای به کسی‌که جزای اعمال را دروغ انگاشت»؟.

﴿فَذَٰلِکَ ٱلَّذِی یَدُعُّ ٱلۡیَتِیمَ٢﴾[الماعون: ۲]. «آن شخص همان کسی است که یتیم را (با اهانت) از خود می‌راند».

﴿وَلَا یَحُضُّ عَلَىٰ طَعَامِ ٱلۡمِسۡکِینِ٣﴾[الماعون: ۳]. «و بر خوراک دادن بینوا ترغیب نمی‌کند».

﴿فَوَیۡلٞ لِّلۡمُصَلِّینَ٤﴾[الماعون: ۴]. «پس وای بر آن نمازگزاران».

﴿ٱلَّذِینَ هُمۡ عَن صَلَاتِهِمۡ سَاهُونَ٥﴾[الماعون: ۵]. «همان کسانی‌که از نماز خویش غافلند».

﴿ٱلَّذِینَ هُمۡ یُرَآءُونَ٦﴾[الماعون: ۶]. «آنان‌که خودنمایی می‌کنند».

﴿وَیَمۡنَعُونَ ٱلۡمَاعُونَ٧﴾[الماعون: ۷]. «و از به امات دادن وسایل خانه خودداری می‌ورزند».

﴿أَرَءَیۡتَ ٱلَّذِی یُکَذِّبُ بِٱلدِّینِ١﴾آیا ننگریسته‌ای به کسی‌که زنده شدن پس از مرگ و جزا را دروغ می‌انگارد و به آنچه پیامبران آورده‌اند ایمان ندارد؟!.

﴿فَذَٰلِکَ ٱلَّذِی یَدُعُّ ٱلۡیَتِیمَ٢﴾چنین کسی، یتیم را با خشونت از خود دور می‌کند و به خاطر سنگدلی‌اش بر او رحم نمی‌کند چون به پاداش و عقابی امید ندارد. ﴿وَلَا یَحُضُّ عَلَىٰ طَعَامِ ٱلۡمِسۡکِینِ٣﴾و دیگران را بر خوراک دادن یتیم تشویقی و ترغیب نمی‌نماید. و به طریق اولی خودش بینوایان را غذا و خوراک نمی‌دهد.

﴿فَوَیۡلٞ لِّلۡمُصَلِّینَ٤ ٱلَّذِینَ هُمۡ عَن صَلَاتِهِمۡ سَاهُونَ٥﴾پس وای بر آن نمازگزارانی که به نماز خود پای بند هستند اما آن را ضایع می‌کنند و سر وقت آن‌را نمی‌خوانند و ارکان آن را به خوبی انجام نمی‌دهند. و این به خاطر آن است که آن‌ها به فرمان خداوند اهمیت نمی‌دهند، زیرا نمار را که مهم‌ترین عبادت‌هاست ضایع می‌نمایند. و کسی‌که از نمازش غافل باشد سزاوار مذمت و سرزنش است. اما دچار فراموشی شدن در نماز چیزی است که پیامبر هم در نماز بدان دچار می‌شد. بنابراین، خداوند این‌ها را به ریاکاری و سنگدلی و بی‌رحمی توصیف نموده و فرمود:

﴿ٱلَّذِینَ هُمۡ یُرَآءُونَ٦﴾کارها را برای این که مردم (آن‌ها را) ببینند انجام می‌دهند.

﴿وَیَمۡنَعُونَ ٱلۡمَاعُونَ٧﴾و از دادن و بخشیدن چیزی که دادن آن به صورت امانتی با هبه مانند ظرف و دلو و امثال آن که معمولا داده می‌شود و ضرری متوجه آدمی نمی‌کند خودداری می‌کنند. پس این‌ها به خاطر شدت آزمندی و حرصشان از دادن وسایل خانگی (ناچیز) امتناع می‌ورزند.

پس چگونه بیشتر از آن را خواهند داد. در این سوره به خوراک دادن به یتیمان و بینوایان تشویق شده و نیز به ترغیب نمودن ِ دیگران به این کار و مواظبت بر نماز و انجام دیگر اعمال به صورت مخلصانه تشویق و ترغیب شده است. نیز آدمی بر انجام کار خوب و دادن اموال ناچیز مانند به امانت دادن ظرف و دلو و کتاب و امثال آن تحریک شده است چون خداوند کسی را که چنین نکند مذمت کرده است. والله اعلم.

پایان تفسیر سوره‌ی ماعون

تفسیر سوره‌ی قریش

مکی و ۴ آیه است.

آیه‌ی ۴-۱:

﴿لِإِیلَٰفِ قُرَیۡشٍ١﴾[قریش: ۱]. «به خاطر انس و الفت قریش».

﴿إِۦلَٰفِهِمۡ رِحۡلَةَ ٱلشِّتَآءِ وَٱلصَّیۡفِ٢﴾[قریش: ۲]. «به خاطر انس و الفت ایشان به کوچ زمستانه و تابسته».

﴿فَلۡیَعۡبُدُواْ رَبَّ هَٰذَا ٱلۡبَیۡتِ٣﴾[قریش: ۳]. «پس باید پروردگار این خانه را پرستش کنند».

﴿ٱلَّذِیٓ أَطۡعَمَهُم مِّن جُوعٖ وَءَامَنَهُم مِّنۡ خَوۡفِۢ٤﴾[قریش: ۴]. «کسی‌که آنان را در گرسنگی خوراک داد و در بیمناکی امن و امان بخشید».

بسیاری از مفسرین گفته‌اند که جار و مجرور متعلق به سوره‌ایست که قبل از آن می‌باشد. یعنی آنچه با اصحاب فیل کردیم به خاطر امنیت قریش و پایدار بودن منافعشان بود، تا کوچ آن‌ها در زمستان به یمن و در تابستان به شام برای کسب و تجارت به خوبی انجام بگیرد. پس خداوند کسانی را که به آن‌ها قصد بد کردند هلاک کرد و حرم و اهل آن‌را در نزد عرب‌ها با اهمیت گرداند تا همه به آن‌ها احترام گذاشتند و هیچ گاه به‌سوی آن‌ها در هیچ مسافرتی دست تعرض دراز نکنند.

بنابراین آن‌ها را به شکرگزاری فرمان داد و فرمود: ﴿فَلۡیَعۡبُدُواْ رَبَّ هَٰذَا ٱلۡبَیۡتِ٣﴾باید پروردگار این خانه را پرستش کنند. یعنی او را یگانه بدانند و عبادت را خالصانه برای او انجام دهند

﴿ٱلَّذِیٓ أَطۡعَمَهُم مِّن جُوعٖ وَءَامَنَهُم مِّنۡ خَوۡفِۢ٤﴾پس روزی فراوان و امنیت از بزرگترین نعمت‌های دنیوی است که ایجاب می‌کند آدمی شکر خدا را به خاطر آن به جای آورد. پس ای خدا! تو را بر نعمت‌های ظاهری و باطنی ات ستایش می‌کنیم. و خداوند فرمود: «پروردگار خانه‌ی کعبه» با این که او پروردگار همه چیز است، و این برای بیان فضیلت و شرافت کعبه می‌باشد.

پایان تفسیر سوره‌ی قریش

تفسیر سوره‌ی فیل

مکی و ۵ آیه است.

آیه‌ی ۵-۱:

﴿أَلَمۡ تَرَ کَیۡفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِأَصۡحَٰبِ ٱلۡفِیلِ١﴾[الفیل: ۱]. «آیا ندانسته‌ای که پروردگارت با یاران فیل چه کرد».؟

﴿أَلَمۡ یَجۡعَلۡ کَیۡدَهُمۡ فِی تَضۡلِیلٖ٢﴾[الفیل: ۲]. «آیا نیرنگ آنان‌را در تباهی قرار نداد».

﴿وَأَرۡسَلَ عَلَیۡهِمۡ طَیۡرًا أَبَابِیلَ٣﴾[الفیل: ۳]. «و گروه گروه پرندگان را بر آنان فرستاد».

﴿تَرۡمِیهِم بِحِجَارَةٖ مِّن سِجِّیلٖ٤﴾[الفیل: ۴]. «(که) به‌سوی آنان سنگریزه‌هایی از سنگ گل می‌انداختند».

﴿فَجَعَلَهُمۡ کَعَصۡفٖ مَّأۡکُولِۢ٥﴾[الفیل: ۵]. «سرانجام آنان‌را مانند بازماندۀ (کاه) جویده دشه قرار داد».

آیا نشانه‌های قدرت خداوند و رحمت او نسبت به بندگانش و دلایل توحید و یگانگی او و صداقت پیامبرش را در آنچه با اصحاب فیل کرد مشاهده نکرده‌ای؟ آن فیل سوارانی که می‌خواستند کعبه را تخریب کنند و نزدیک بود آن‌را تخریب نمایند و برای این کار، خود را آماده کرده بودند.

آنان برای منهدم کردن کعبه فیل‌هایی با خود بردند و با گروه و لشکری از حبشه و یمن آمدند که عرب‌ها توان رویارویی با آن را نداشتند.

وقتی به نزدیک مکه رسیدند و عرب‌ها توان دفاع را نداشتند و اهل مکه از ترس آنان از شهر بیرون گریختند خداوند بر فیل سواران پرنده‌هایی متفرق فرستاد که هریک سنگی از گل با خود داشت و فیل سواران را سنگباران کردند وهمه آن‌ها را از بین بردند.

پس آن‌ها نابود شدند و از بین رفتن مانند کاهی که خورد شده و جویده شده است و خداوند شر آن‌ها را دور کرد و نیرنگشان را به خودشان برگرداند. داستان اصحاب فیل معروف و مشهور است و این اتفاق در سالی رخ داد که پیامبرصدر آن سال بدنیا آمد.

پس این واقعه یکی از مقدمات دعوت و رسالت او بود. خدا را ستایش می‌کنیم و او را سپاس می‌گزاریم.

پایان تفسیر سوره‌ی فیل

تفسیر سوره‌ی کافرون

مکی و ۶ آیه است.

آیه‌ی ۶-۱:

﴿قُلۡ یَٰٓأَیُّهَا ٱلۡکَٰفِرُونَ١﴾[الکافرون: ۱]. «بگو: ای کافران».

﴿لَآ أَعۡبُدُ مَا تَعۡبُدُونَ٢﴾[الکافرون: ۲]. «آنچه را که شما می‌پرستید نمی‌پرستم».

﴿وَلَآ أَنتُمۡ عَٰبِدُونَ مَآ أَعۡبُدُ٣﴾[الکافرون: ۳]. «و شما نیز نمی‌پرستید آنچه را که من می‌پرستم».

﴿وَلَآ أَنَا۠ عَابِدٞ مَّا عَبَدتُّمۡ٤﴾[الکافرون: ۴]. «و نه من آنچه را شما می‌پرستید می‌پرستم».

﴿وَلَآ أَنتُمۡ عَٰبِدُونَ مَآ أَعۡبُدُ٥﴾[الکافرون: ۵]. «و نه شما آنچه را من می‌پرستم می‌پرستید».

﴿لَکُمۡ دِینُکُمۡ وَلِیَ دِینِ٦﴾[الکافرون: ۶]. «دین شما برای خودتان و دین من برای خودم».

﴿قُلۡ یَٰٓأَیُّهَا ٱلۡکَٰفِرُونَ١﴾یعنی آشکارا و به صراحت به کافران بگو: ﴿لَآ أَعۡبُدُ مَا تَعۡبُدُونَ٢﴾آنچه را که شما می‌پرستید، نمی‌پرستم. یعنی از هر چیزی که به غیر از خدا می‌پرستند در ظاهر و باطن دوری کن. ﴿وَلَآ أَنتُمۡ عَٰبِدُونَ مَآ أَعۡبُدُ٣﴾و شما نیز نمی‌پرستید آنچه را که من می‌پرستم. چون شما عبادت خود را خالصانه برای خدا انجام نمی‌دهید و پرستش شما برای خدا همراه با شرک است و عبادت نامیده نمی‌شود.

﴿وَلَآ أَنَا۠ عَابِدٞ مَّا عَبَدتُّمۡ٤﴾این را تکرار کرد تا بر دو نکته دلالت نماید، اول بر عدم وجود کار، و دوم بر این که این حالت همیشگی است. بنابراین، میان دو گروه فرق گذاشت و هر دو را از هم جدا کرد و فرمود: ﴿لَکُمۡ دِینُکُمۡ وَلِیَ دِینِ٦﴾همان‌طور که خداوند متعال فرموده است: ﴿قُلۡ کُلّٞ یَعۡمَلُ عَلَىٰ شَاکِلَتِهِ﴾[الإسراء: ۸۴]. «بگو: هرکس به آئین خودش عمل می‌کند». [یونس: ۴۱]. ﴿أَنتُم بَرِیٓ‍ُٔونَ مِمَّآ أَعۡمَلُ وَأَنَا۠ بَرِیٓءٞ مِّمَّا تَعۡمَلُونَ﴾[یونس: ۴۱]. «شما از آنچه من انجام می‌دهم بیزار هستید و من از آنچه شما می‌کنید، بیزارم».

پایان تفسیر سوره‌ی کافرون

تفسیر سوره‌ی کوثر

مکی و ۳ آیه است.

آیه‌ی ۳-۱:

﴿إِنَّآ أَعۡطَیۡنَٰکَ ٱلۡکَوۡثَرَ١﴾[الکوثر: ۱]. «به‌راستی که ما به تو کوثر دادیم».

﴿فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَٱنۡحَرۡ٢﴾[الکوثر: ۲]. «پس برای پروردگارت نماز بگذار و قربانی کن».

﴿إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ ٱلۡأَبۡتَرُ٣﴾[الکوثر: ۳].

«بی‌گمان دشمنت هموست بی‌نام و نشان».

خداوند به پیامبرش محمدصمی‌فرماید: ﴿إِنَّآ أَعۡطَیۡنَٰکَ ٱلۡکَوۡثَرَ١﴾ما به تو خیر فراوان و فضل زیاد داده‌ایم از جمله آن نهر و حوضی است که خداوند به پیامبرش داده و کوثر نامیده می‌شود که طول آن به مسافت یک ماه و عرض آن نیز به مسافت یک ماه است و آب آن از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر است و ظرف و لیوان‌های آن به اندازه ستارگان آسمان زیاد و همان‌طور درخشان می‌باشند. هرکس یک بار از حوض کوثر بنوشد هرگز تشنه نخواهد شد.

وقتی خداوند منت خویش را بر پیامبر بیان کرد، او را به سپاسگزاری نعمت فرمان داد و فرمود: ﴿فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَٱنۡحَرۡ٢﴾برای پروردگارت نماز بگزار و قربانی کن. این دو عبادت را به طور ویژه بیان کرد، چون هر دو از بهترین عبادت‌ها و بزرگترین آنها می‌باشند.

و چون در نماز قلب و اعضا برای خدا فروتن می‌باشند و اعضا و جوارح برای انجام انواع بندگی حرکت می‌کنند. و ذبح کردن قربانی موجب می‌شود که بنده به وسیله‌ی بهترین چیزی که در نزد خود دارد، و با دادن مالی که دل‌ها بر محبت آن سرشته‌اند و بر آن بخل می‌ورزند، به خداوند تقرب و نزدیکی جوید.

﴿إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ ٱلۡأَبۡتَرُ٣﴾همانا کسی‌که با تو دشمنی دارد و تو را مذمت می‌کند بی‌خیر و برکت و بی‌نام و نشان خواهد بود. اما محمدصبه حق انسانی کامل است و آوازه‌ای بلند و پیروانی زیاد دارد.

پایان تفسیر سوره‌ی کوثر