تفسیر
نور:
سوره قیامه آیه 1
متن آیه :
لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ
ترجمه :
به روز قیامت سوگند !
توضیحات :
« لآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه / 75 ، حاقّه / 38 ، معارج / 40 ) .
سوره قیامة آیه 2
متن آیه :
وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ
ترجمه :
و به نفس سرزنشگر سوگند ! ( که پس از مرگ زنده می‌گردید و رستاخیز حق است ) .
توضیحات :
« النَّفْسِ اللَّوَّامَةِ » : نفس ملامتگر . در قرآن مجید از سه نفْس نام برده
شده است : الف - نفس امّاره ، که پیوسته انسان را به بدیها و زشتیها فرا می‌خواند
، و پلشتیها را برای او می‌آراید ( نگا : یوسف / 53 ) ب - نفس لوّامه ، که از آن
به عنوان وجدان اخلاقی نیز یاد می‌کنند ، نفس بیدار و آگاهی است که هنوز در برابر
گناه مصونیّت نیافته است و گاه‌گاهی لغزش پیدا می‌کند و به دامان گناه می‌افتد ،
امّا هرچه زودتر به خود می‌آید و به مسیر سعادت باز می‌گردد و به ملامت و سرزنش
آدمی می‌پردازد و او را توبه می‌دهد . ج - نفس مطمئنّه ، نفس تکامل یافته‌ای است
که نفس امّاره را رام خود کرده است و به مقام تقوای کامل و احساس مسؤولیّت رسیده
است و به آسانی لغزش برای او امکان پذیر نیست ( نگا : فجر / 27 ) . به هر حال نفس
لوّامه ، بعد از وقوع کار نیک یا بد ، بلافاصله دادگاهی در درون انسان تشکیل می‌دهد
و به عنوان قاضی و شاهد مُجری حکم ، به حساب و کتاب او می‌رسد ( نگا : نمونه ) .
یادآوری : جواب قسم محذوف است و از سیاق آیات بعد ، مطالب روشن می‌شود . یعنی :
سوگند به روز قیامت ، و به نفس لوّامه که همه شما در قیامت برانگیخته می‌شوید و به
سزای اعمالتان می‌رسید .
سوره قیامة آیه 3
متن آیه :
أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ
ترجمه :
آیا انسان می‌پندارد که ما استخوانهای ( پوسیده و پراکنده ) او را گرد نخواهیم
آورد !
توضیحات :
« الإِنسَانُ » : مراد انسان کافر است .
سوره قیامة آیه 4
متن آیه :
بَلَى قَادِرِینَ عَلَى أَن نُّسَوِّیَ بَنَانَهُ
ترجمه :
آری ! ( آنها را گرد می‌آوریم ) ما حتّی می‌توانیم سر انگشتان او را ( که یکی از
دقائق اندام بدن است ) کاملاً همسان خودش بیافرینیم ( و به حال اوّل بازگردانیم )
.
توضیحات :
« قَادِرِینَ » : حال فاعل فعل محذوفی است . بَلی نَجْمَعُهَا قَادِرِینَ . «
نُسَوِّیَ » : سر و سامان و نظم و نظام دهیم . همسان وضع نخست و حال اوّل گردانیم
. « بَنَانَ » : سر انگشتان ( نگا : انفال / 12 ) .
سوره قیامة آیه 5
متن آیه :
بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ
ترجمه :
( انسان در قدرت خداوند بر گردآوردن استخوانها و زنده کردن مردگان تردیدی ندارد )
بلکه هدف انسان ( از انکار ) این است که می‌خواهد در مدّت زمانی که در پیش دارد (
تا زنده است ) گناه کند .
توضیحات :
« لِیَفْجُرَ » : تا گناه کند . علل گرایش به مادیگری و انکار مبدأ و معاد ، غیر
مقیّد بودن به چیزی ، یعنی کسب آزادی برای انجام گناهان ، و گریز از مسؤولیّتها ،
و اقناع کاذب وجدان است . وگرنه کسی برای نفی مبدأ و معاد ، ادلّه و براهینی در
دست ندارد ، و از درون به مادیگری خود قانع و راضی نمی‌باشد . « أُمَامَهُ » :
آینده‌ای را که در پیش دارد . یعنی مادام که زنده است .
سوره قیامة آیه 6
متن آیه :
یَسْأَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ
ترجمه :
می‌پرسند : روز قیامت کی خواهد بود ؟ !
توضیحات :
« اَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ » : روز قیامت کی خواهد بود ؟ ! استفهام انکاری
است . پرسش ایشان برای بعید بودن قیامت ، و عدم وجود آن است . یعنی : قیامت هرگز
نخواهد بود .
سوره قیامة آیه 7
متن آیه :
فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ
ترجمه :
( پاسخ ایشان این است : ) هنگامی که چشمها ( از شدّت هول و هراس ) سراسیمه و
آشفته می‌شود .
توضیحات :
« بَرِقَ » : حیران و سراسیمه شد . آشفته و پریشان گردید ( نگا : ابراهیم / 42 ،
انبیاء / 97 ) .
سوره قیامة آیه 8
متن آیه :
وَخَسَفَ الْقَمَرُ
ترجمه :
و ماه بی‌نور و روشنائی می‌گردد .
توضیحات :
« خَسَفَ » : خسوف کرد . روشنائی را از دست داد .
سوره قیامة آیه 9
متن آیه :
وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ
ترجمه :
و خورشید و ماه گردآوری می‌گردد .
توضیحات :
« جُمِعَ » : جمع‌آوری گردید . مراد درهم پیچیدن و گردآوری کردن است ( نگا :
تکویر / 1 ) .
سوره قیامة آیه 10
متن آیه :
یَقُولُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ الْمَفَرُّ
ترجمه :
انسان در آن روز خواهد گفت : راه گریز کجا است ؟ ( گریز میسّر نیست ) .
توضیحات :
« الْمَفَرُّ » : گریزگاه . گریز . این واژه می‌تواند اسم مکان یا مصدر میمی‌باشد
. « أَیْنَ الْمَفَرُّ » : گریزگاه کجا است ؟ ! گریز کجا میسّر است ؟ !
سوره قیامة آیه 11
متن آیه :
کَلَّا لَا وَزَرَ
ترجمه :
خیر ! ( اصلاً گریزگاهی در میان نیست ، و گریز ممکن نیست و ) هیچ گونه پناهگاهی
وجود ندارد .
توضیحات :
« وَزَرَ » : پناهگاه .
سوره قیامة آیه 12
متن آیه :
إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ
ترجمه :
در آن روز ، قرارگاه ( بهشت و دوزخ ) در دست پروردگار تو است .
توضیحات :
« الْمُسْتَقَرُّ » : قرارگاه . استقرار یافتن و جایگزین شدن . معنی دیگر آیه :
در آن روز قرارگاه همگان در پیش پروردگار انسان است ، و استقرار مردمان به سوی
خداوند بندگان است . او است که فرمان می‌دهد و جا و مکان تعیین می‌کند . « رَبِّکَ
» : مرجع ضمیر ( کَ ) پیغمبر اسلام است و برخی آن را به انسان برمی‌گردانند .
سوره قیامة آیه 13
متن آیه :
یُنَبَّأُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ
وَأَخَّرَ
ترجمه :
در آن روز انسان را آگاه می‌سازند از چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و از
چیزهائی که برجای گذاشته است .
توضیحات :
« یُنَبَّأُ » : باخبر گردانده می‌شود . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر
دارد . « مَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ » : چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و برجای
گذاشته است . همه کارهائی که کرده است و نکرده است .
سوره قیامة آیه 14
متن آیه :
بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ
ترجمه :
اصلاً انسان خودش از وضع خود آگاه است ( و وجودش شاهد و دلیل بر خویشتن است ) .
توضیحات :
« عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ » : از وضع خود آگاه است و بهتر از هرکس دیگری می‌داند
که چه کارهائی کرده است . خود انسان حجّت و گواه بر خودش است . چرا که اعضاء او
گواهی بر اعمال او می‌دهند ( نگا : فصّلت / 20 ، یس / 65 ) . « بَصِیرَةٌ » :
بینا و آگاه . حجّت و دلیل و برهان . حرف ( ة ) برای مبالغه است .
سوره قیامة آیه 15
متن آیه :
وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِیرَهُ
ترجمه :
در حالی که ( به زبان ) عذرهائی برای ( دفاع از ) خود می‌آورد .
توضیحات :
« وَ لَوْ أَلْقی . . . » : حرف واو ، حالیّه است ( نگا : اعراب القرآن درویش ،
روح‌المعانی ) . « مَعَاذِیر » : جمع مَعْذِرَت ، عذرها . ذکر بیگناهیها ( نگا :
اعراف / 164 ، روم / 57 ، غافر / 52 ) .
سوره قیامة آیه 16
متن آیه :
لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ
ترجمه :
( به هنگام وحی قرآن ) شتابگرانه زبان به خواندن آن مَجُنبان ( و آیات را عجولانه
و آزمندانه تکرار مگردان ) .
توضیحات :
« لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ » : با عجله عجله زبان خود را برای خواندن آن به
حرکت در نیاور . ضمیر ( ه ) به قرآن برمی‌گردد ( نگا : طه / 114 ) . از این آیه
تا پایان آیه 19 معترضه است .
سوره قیامة آیه 17
متن آیه :
إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ
ترجمه :
چرا که گردآوردن قرآن ( در سینه تو ) و ( توانائی بخشیدن به زبان تو ، برای )
خواندن آن ، کار ما است . ( پس از ناحیه حفظ قرآن در میان دل و جان خود ، و روان
خواندن و درست تلاوت کردن آن با زبان خویش ، نگران مباش ) .
توضیحات :
« جَمْعَهُ » : گردآوردن قرآن . مراد گردآوردن قرآن در سینه پیغمبر . «
قُرْءَانَهُ » : قرائت آن . خداوند وعده می‌فرمایند که تمام آیات را در سینه
پیغمبر جمع و حفظ نماید ، و سپس قرائت آن را بر زبانش جاری فرماید . به عبارت دیگر
، همان گونه که حفظ قرآن در همه دوران در میان مردمان بر عهده خدا است ، نگهداری
آن در سینه پیغمبر و جاری کردن آن بر زبان آن حضرت نیز بر عهده خدا است ( نگا :
حجر / 9 ) . واژه ( قرآن ) مصدر است و به معنی قرائت است .
سوره قیامة آیه 18
متن آیه :
فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ
ترجمه :
پس هرگاه ما قرآن را ( توسّط جبرئیل بر تو ) خواندیم ، تو خواندن آن را ( آرام و
آهسته ) پیگیری و پیروی کن . ( وظیفه تو پیروی از تلاوت پیک وحی ، و ابلاغ رسالت
آسمانی است و بس ) .
توضیحات :
« إتَّبِعْ » : دنبال کن . مراد ساکت و خاموش و آرام و آهسته گوش فرا دادن به
پیام وحی ، و پس از آن تکرار و تمرین آن است .
سوره قیامة آیه 19
متن آیه :
ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ
ترجمه :
گذشته از اینها ، ( در صورتی که بعد از نزول آیات قرآن مشکلی پیدا کردی ) بیان و
توضیح آن بر ما است .
توضیحات :
« بَیَانَهُ » : توضیح درباره قرآن . رفع اشکال احکام و معانی و تفصیل مجمل آن (
نگا : روح‌المعانی ) .
سوره قیامة آیه 20
متن آیه :
کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ
ترجمه :
نه چنین است ( که شما درباره معاد می‌پندارید ) ! اصلاً شما دنیای گذرا را دوست
می‌دارید .
توضیحات :
« الْعَاجِلَةَ » : دنیای زودگذر ( نگا : اسراء / 18 ) .
سوره قیامة آیه 21
متن آیه :
وَتَذَرُونَ الْآخِرَةَ
ترجمه :
و آخرت را رها می‌سازید .
توضیحات :
« تَذَرُونَ » : ترک می‌کنید . رها می‌سازید .
سوره قیامة آیه 22
متن آیه :
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ
ترجمه :
در آن روز چهره‌هائی شاداب و شادانند .
توضیحات :
« وُجُوهٌ » : جمع وجه ، چهره ، مراد چهره‌های مؤمنان است . « نَاضِرَةٌ » :
شاداب . شادان .
سوره قیامة آیه 23
متن آیه :
إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ
ترجمه :
به پروردگار خود می‌نگرند .
توضیحات :
« نَاظِرَةٌ » : نگرنده . معنی دیگر آیه : چشم به الطاف پروردگار خود دوخته‌اند .
با توجّه به معنی اوّل ، باید گفت که نیروی دید در جهان دیگر همچون نیروی دید در
این جهان نمی‌باشد . مثلاً بهشتیان دوزخیان را در قعر آتش سوزان مشاهده می‌کنند و
با ایشان به سخن می‌پردازند ( نگا : صافّات / 55 ) . به هر حال نحوه مشاهده آنجا
همچون همه چیزهای دیگر آخرت ، با نحوه مشاهده اینجا فرق دارد . احادیث پیغمبر نشان
می‌دهد که نگاه کردن آخرت بدون کیفیّت و چگونگی و حدود و جهات و مسافات و صفات است
( نگا : المنتخب ، نمونه ) .
سوره قیامة آیه 24
متن آیه :
وَوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ بَاسِرَةٌ
ترجمه :
و در آن روز ، چهره‌هائی در هم کشیده و عَبوسند .
توضیحات :
« وُجُوهٌ » : مراد چهره‌های کافران و منافقان و بزهکاران است . « بَاسِرَةٌ » :
درهم کشیده . عَبوس . ترش و درهم ( نگا : مدّثّر / 22 ) .
سوره قیامة آیه 25
متن آیه :
تَظُنُّ أَن یُفْعَلَ بِهَا فَاقِرَةٌ
ترجمه :
چرا که آنان می‌دانند که به بلا و عذاب کمرشکنی گرفتار می‌آیند .
توضیحات :
« فَاقِرَةٌ » : عذاب و بلائی که ستون فقرات را در هم می‌شکند .
سوره قیامة آیه 26
متن آیه :
کَلَّا إِذَا بَلَغَتْ التَّرَاقِیَ
ترجمه :
چنین نیست که گمان می‌برند . هنگامی که جان به گلوگاه برسد .
توضیحات :
« بَلَغَتْ » : رسید . فاعل آن ( الرُّوحُ ) محذوف است که از قرینه پیدا است . «
التَّرَاقِیَ » : جمع ترقوّه ، به معنی استخوانهائی است که گرداگرد گلو را گرفته‌اند
. رسیدن جان به گلوگاه ، کنایه از آخرین لحظات عمر است .
سوره قیامة آیه 27
متن آیه :
وَقِیلَ مَنْ رَاقٍ
ترجمه :
( از طرف حاضران و اطرافیان سراسیمه و دستپاچه او ، عاجزانه و مأیوسانه ) گفته می‌شود
: آیا کسی هست که ( برای نجات او ) افسون و تعویذی بنویسد ؟ !
توضیحات :
« رَاقٍ » : تعویذ نویس . افسونگر . « مَنْ رَاقٍٍ » : مراد این است هنگام نومیدی
گفته می‌شود : چه کسی می‌تواند او را شفاء دهد و دردش را دوا کند ؟ !
سوره قیامة آیه 28
متن آیه :
وَظَنَّ أَنَّهُ الْفِرَاقُ
ترجمه :
و ( محتضر ) یقین پیدا می‌کند که زمان فراق فرا رسیده است .
توضیحات :
« أَنَّهُ » : آنچه بدو رسیده است . « الْفِرَاقُ » : مفارقت از جهان و یاران .
بدرود کردن .
سوره قیامة آیه 29
متن آیه :
وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ
ترجمه :
ساق پائی به ساق پائی می‌پیچد و پاها جفت یکدیگر می‌گردد .
توضیحات :
« إلْتَفَّتْ » : درهم پیچید . جفت یکدیگر شد و در کنار هم قرار گرفت . به هنگام
جان دادن ، و یا در داخل کفن .
سوره قیامة آیه 30
متن آیه :
إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمَسَاقُ
ترجمه :
در آن روز ، سوق ( همگان ) به سوی پروردگارت خواهد بود .
توضیحات :
« الْمَسَاقُ » : سوق دادن و راندن . مرجع و مسیر .
سوره قیامة آیه 31
متن آیه :
فَلَا صَدَّقَ وَلَا صَلَّى
ترجمه :
( انسانِ منکر معاد ) هرگز نه زکاتی داده است و نه نمازی خوانده است .
توضیحات :
« لا صَدَّقَ » : زکات نداده است . تصدیق حق و حقیقت ، از جمله قرآن و پیغمبر
نکرده است .
سوره قیامة آیه 32
متن آیه :
وَلَکِن کَذَّبَ وَتَوَلَّى
ترجمه :
بلکه راه تکذیب ( حق و حقیقت ) را در پیش گرفته است و ( به فرمان خدا ) پشت کرده
است .
توضیحات :
« کَذَّبَ وَ تَوَلّی » : ( نگا : طه / 48 ) .
سوره قیامة آیه 33
متن آیه :
ثُمَّ ذَهَبَ إِلَى أَهْلِهِ یَتَمَطَّى
ترجمه :
گذشته از این ، مغرورانه و متکبّرانه ( از کفر و عناد خود ) نزد خانواده و کسانش
برگشته است .
توضیحات :
« یَتَمَطّی » : می‌نازد و بزرگی می‌فروشد . تفرعُن و تکبّر می‌کند .
سوره قیامة آیه 34
متن آیه :
أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى
ترجمه :
مرگ بر تو ! مرگ !
توضیحات :
« أَوْلیَا » : سزاوارتر . درخورتر . مراد سزاوارتر به مرگ و نابودی است . بعضی
گفته‌اند : فعل ماضی است ؛ یعنی خدا مرگ تو را نزدیک گرداند و نابودت کند !
سوره قیامة آیه 35
متن آیه :
ثُمَّ أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى
ترجمه :
باز هم ، مرگ بر تو ! مرگ !
توضیحات :
« أَوْلیَا » : تکرار برای تأکید است .
سوره قیامة آیه 36
متن آیه :
أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَن یُتْرَکَ سُدًى
ترجمه :
آیا انسان ( منکر معاد ) می‌پندارد که او بیهوده به حال خود رها شود ( و قوانین و
مقرّرات الهی ، و حساب و کتاب و سزا و جزای دنیوی و اخروی نداشته باشد ؟ ! ) .
توضیحات :
« سُدیً » : بیهوده . رها . یعنی انسان با وجود داشتن عقل ، همچون حیوان بی‌صاحب
، به حال خود واگذاشته شود ، و تکالیف و وظائف و همچنین سزا و جزائی نداشته باشد .
حال است .
سوره قیامة آیه 37
متن آیه :
أَلَمْ یَکُ نُطْفَةً مِّن مَّنِیٍّ یُمْنَى
ترجمه :
آیا او نطفه ناچیزی از منی نیست که ( به رحم مادر ) پرت و ریخته می‌گردد ؟
توضیحات :
« یُمْنی » : پرت می‌شود و ریخته می‌گردد . « مِن مَّنِیٍّ یُمْنی » : ( نگا :
نجم / 46 ، واقعه / 37 ) .
سوره قیامة آیه 38
متن آیه :
ثُمَّ کَانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَوَّى
ترجمه :
سپس به صورت خون لخته و دَلَمه‌ای درآمده است ، و خداوند او را آفرینش تازه‌ای
بخشیده است ، و بعد اندام او را نظم و نظام و سر و سامان داده است ؟
توضیحات :
« عَلَقَةً » : خون لخته و دَلَمه ( نگا : حجّ / 5 ، مؤمنون / 14 ، غافر / 67 )
. « سَوّی » : اندام او را همآهنگ کرد و سر و سامان داد ( نگا : بقره / 29 ، کهف
/ 37 ، حجر / 29 ) .
سوره قیامة آیه 39
متن آیه :
فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَالْأُنثَى
ترجمه :
و از این ( انسان ) دو صنف نر و ماده را ساخته و پرداخته است .
توضیحات :
« مِنْهُ » : از انسان . « الزَّوْجَیْنِ » : دو صِنف . دو نوع ( نگا : هود / 40
، رعد / 3 ، نجم / 45 ) . « الذَّکَرَ وَ الأُنثی » : بدل است .
سوره قیامة آیه 40
متن آیه :
أَلَیْسَ ذَلِکَ بِقَادِرٍ عَلَى أَن یُحْیِیَ
الْمَوْتَى
ترجمه :
آیا چنین خدائی نمی‌تواند مردگان را زنده گرداند ؟ !
توضیحات :
« أَلَیْسَ ذلِکَ . . . » : ( نگا : یس / 81 ) .
تفسیر
نور:
سوره انسان آیه 1
متن آیه :
هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ
لَمْ یَکُن شَیْئاً مَّذْکُوراً
ترجمه :
آیا ( جز این است که ) مدّت زمانی بر انسان ( در شکم مادر ، به گونه نطفه و جنین
) گذشته است و او چیز قابل ذکر و شایسته توجّه نبوده است ؟ !
توضیحات :
« هَلْ أَتی . . . » : = قَدْ أَتی . استفهام تقریری است و مراد تحقّق و تذکّر
است ، یعنی بلی که چنین زمانی بوده است . « مَذْکُوراً » : قابل ذکر . دارای نام و
نشان .
سوره إنسان آیه 2
متن آیه :
إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ
نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً
ترجمه :
ما انسان را از نطفه آمیخته ( از اسپرماتوزوئید و اوول ) آفریده‌ایم ، و چون او
را ( با وظائف و تکالیفی ، بعدها ) می‌آزمائیم ، وی را شنوا و بینا ، ( به عبارت
دیگر عاقل و دانا ) کرده‌ایم .
توضیحات :
« أَمْشَاجٍ » : جمع مَشَِج یا مَشیج ، آمیخته . آمیزه . مراد ترکیبی از موادّ و
عناصر مختلف ، یا آمیزه‌ای از اسپرماتوزوئید و اوول است . صفت ( نُطْفَةٍ ) است ،
چرا که مراد از نطفه ، مجموع اسپرماتوزوئید و اوول ، یا اجزاء مختلفه است و موصوف
به منزله جمع گرفته شده است ( نگا : روح‌المعانی ) . « نَبْتَلِیهِ » : او را با
وظائف و تکالیف و عبادات می‌آزمائیم . « فَجَعَلْنَاهُ » : حرف ( فَ ) سببیّه است
، و اصل جمله بدین شکل است : فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً لِنَبْتَلِیَهُ (
نگا : تفسیرالقرآنی للقرآن ) .
سوره إنسان آیه 3
متن آیه :
إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً
وَإِمَّا کَفُوراً
ترجمه :
ما راه را بدو نموده‌ایم ، چه او سپاسگزار باشد یا بسیار ناسپاس .
توضیحات :
« إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ » : خدا راه را به انسانها نشان داده است . خرد
را بدو بخشیده است ، و کتاب هستی را در مقابل دیدگانش باز کرده است ، و پیغمبرانی
برای او روانه نموده است ، و بالاخره راه خوب و راه بد را بدو نشان داده است ( نگا
: بلد / 10 ) . این ، انسان است که به اختیار و انتخاب خود راه سعادت یا راه شقاوت
می‌پوید و بهشت یا دوزخ را می‌جوید ( نگا : فصّلت / 17 ) . « شَاکِراً » : حال
ضمیر ( ه ) است . برخی هم احتمال می‌دهند که خبر ( یَکُونُ ) محذوفی بوده و تقدیر
چنین است : إمَّا یَکُونُ شَاکِراً وَ إمَّا یَکُونُ کَفُوراً .
سوره إنسان آیه 4
متن آیه :
إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ سَلَاسِلَا
وَأَغْلَالاً وَسَعِیراً
ترجمه :
ما برای کافران زنجیرها و غلّها و آتش فروزان دوزخ را آماده کرده‌ایم .
توضیحات :
« سَلاسِلَ » : جمع سِلْسِلَة ، زنجیرها . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر
دارد . « أَغْلالاً » : ( نگا : اعراف / 157 ، رعد / 5 ، غافر / 71 ) .
سوره إنسان آیه 5
متن آیه :
إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ
مِزَاجُهَا کَافُوراً
ترجمه :
نیکان ، جامهای شرابی را سر می‌کشند و می‌نوشند که آمیخته به کافور است .
توضیحات :
« کَأْسٍ » : جام پر از شراب . « مِزَاجُ » : آمیزه . آمیخته . چیزی که در جام
است که خود شراب است . « کَافُوراً » : گیاه خوشبوئی است که عربها آن را به داخل
شراب می‌ریختند تا معطّر گردد ( نگا : فی‌ظلال القرآن ) . ولی در اینجا اسم آبی
است در بهشت . تشبیه آن به کافور از لحاظ سفیدی و خوشبوئی است . « کَانَ
مِزَاجُهَا کَافُوراً » : آمیخته به کافور است . محتوای آن از آبی به نام کافور
است . شراب آن ، خوشبو و سفید همچو کافور است .
سوره إنسان آیه 6
متن آیه :
عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ
یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً
ترجمه :
( این جامها پر می‌شود از ) چشمه‌ای که بندگان خدا از آن می‌نوشند و هرجا که
بخواهند با خود روان می‌کنند و می‌برند .
توضیحات :
« عَیْناً » : چشمه‌ای . بدل از ( کافُوراً ) یا مفعول به فعل محذوف ( أَعْنی )
یا ( أَخُصُّ ) است . « یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً » : به گونه شگفتی از آن مصرف
می‌کنند و می‌نوشند . جاری و روان می‌کنند . بر می‌جوشانند و به فوران در می‌آورند
.
سوره إنسان آیه 7
متن آیه :
یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْماً کَانَ
شَرُّهُ مُسْتَطِیراً
ترجمه :
( بندگانی که در جهان اعمال و اوصافی این چنین ، در پیش می‌گرفتند : ) به نذر خود
وفا می‌کردند ، و از روزی می‌هراسیدند که شر و بلای آن گسترده و فراگیر است .
توضیحات :
« النَّذْرِ » : مراد دو چیز است : نخست ، چیزی که انسان برای خوشنودی خدا بر خود
واجب می‌کند ، دیگر چیزی که خدا بر انسان واجب گردانده است ( نگا : تفهیم‌القرآن )
. « مُسْتَطِیراً » : پران و گسترده . فراگیر و پراکنده .
سوره إنسان آیه 8
متن آیه :
وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً
وَیَتِیماً وَأَسِیراً
ترجمه :
و خوراک می‌دادند به بینوا و یتیم و اسیر ، به خاطر دوست داشت خدا .
توضیحات :
« عَلی حُبِّهِ » : به خاطر دوست داشت خدا و عشق به الله ، با وجود دوست داشت
خوراک و نیاز خود بدان . ضمیر ( ه ) به خدا بر می‌گردد که از سیاق کلام پیدا است (
نگا : کهف / 28 ، روم / 39 ) . و یا به طعام برمی‌گردد ( نگا : آل‌عمران / 92 )
.
سوره إنسان آیه 9
متن آیه :
إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ
مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُوراً
ترجمه :
( به زبان حال ، بدیشان می‌گویند : ) ما شما را تنها به خاطر ذات خدا خوراک می‌دهیم
، و از شما پاداش و سپاسگزاری نمی‌خواهیم .
توضیحات :
« إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ . . . » : این آیه از زبان حال نیکان و نیکوکاران است ؛
نه این که محسنان چنین سخنی را هربار به مستمندان گفته باشند ( نگا : التفسیر
القرآنی للقرآن ) . « لِوَجْهِ اللهِ » : به خاطر ذات پاک یزدان . برای رضای خدا .
مراد از وجه ، ذات است ( نگا : بقره / 115 و 272 ، رعد / 22 ، روم / 38 و 39 )
.
سوره إنسان آیه 10
متن آیه :
إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْماً عَبُوساً
قَمْطَرِیراً
ترجمه :
ما ( از عذاب ) پروردگارمان می‌ترسیم ؛ از ( عذاب ) روز بس ترشرو و سخت اخموئی (
که قیامت نام دارد ) .
توضیحات :
« یَوْماً » : مفعولٌ‌به است ( نگا : اعراب القرآن درویش ، روح‌البیان ) و ( مِن
رَبِّنَا ) حال متقدّم آن است ، یا ( مِن رَبِّنَا ) مفعولٌ‌به است و ( یَوْماً )
بدل از محلّ آن است ( نگا : روح‌البیان ) . « عَبُوساً » : بس ترشرو و چهره در هم
کشیده . « قَمْطَرِیراً » : سخت اخمو . بسیار سخت و شدید .
سوره إنسان آیه 11
متن آیه :
فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ
وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُوراً
ترجمه :
به همین خاطر ، خداوند آنان را از شرّ و بلای آن روز محفوظ می‌دارد ، و ایشان را
به خرّمی و شادمانی می‌رساند .
توضیحات :
« شَرَّ » : بلایا و شدائد قیامت . مفعولٌ‌به دوم است . « لَقَاهُمْ » : ایشان را
می‌رساند به . بدیشان می‌رساند و می‌بخشد . « نَضْرَةً » : سرسبزی و خرّمی . شادی
و شادمانی ( نگا : مطفّفین / 24 ) .
سوره إنسان آیه 12
متن آیه :
وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِیراً
ترجمه :
و در برابر صبری که نموده‌اند ، خداوند بهشت و جامه ابریشمین را پاداششان می‌کند
.
توضیحات :
« حَرِیراً » : ابریشم که جامه بهشتیان است ( نگا : حجّ / 23 ، فاطر / 33 ) .
سوره إنسان آیه 13
متن آیه :
مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ
فِیهَا شَمْساً وَلَا زَمْهَرِیراً
ترجمه :
در بهشت بر تختهای زیبا و مجلّل تکیه می‌کنند ، و نه ( گرمای ) آفتابی و نه سوز
سرمائی در آنجا می‌یابند .
توضیحات :
« مُتَّکِئِینَ » : تکیه‌زنندگان . حال ضمیر ( هم ) در آیه پیشین است . «
الأرَائِکِ » : جمع أَریکَة ، تختهای زیبا و مبلمان مجلّل . ( نگا : کهف / 31 ،
یس / 56 ) . « زَمْهَرِیراً » : سوز سرما . شدّت سرما .
سوره إنسان آیه 14
متن آیه :
وَدَانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ
قُطُوفُهَا تَذْلِیلاً
ترجمه :
سایه‌های ( درختان ) بهشتی بر آنان فرو می‌افتد ، و میوه‌های آنجا سهل‌الوصول و
در دسترس است .
توضیحات :
« دَانِیَةً » : نزدیک . فرو افتاده . « قُطُوفُ » : جمع قِطْف ، میوه رسیده (
نگا : حاقّه / 22 و 23 ) .
سوره إنسان آیه 15
متن آیه :
وَیُطَافُ عَلَیْهِم بِآنِیَةٍ مِّن فِضَّةٍ
وَأَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِیرَا
ترجمه :
جامه‌های سیمین شراب و قدحهای بلورینِ می میانشان به گردش در می‌آید .
توضیحات :
« أَکْوَابٍ » : جمع کُوب ، قَدَح ( نگا : زخرف / 71 ، واقعه / 18 ) . «
قَوَارِیرَ » : جمع قَارُورَة ، ظرف بلورین و شیشه‌ای . در رسم‌الخطّ قرآنی الف
زائدی در آخر وجود دارد .
سوره إنسان آیه 16
متن آیه :
قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِیراً
ترجمه :
قدحهای بلورینی که از نقره‌اند . ( خدمتکاران بهشتی ) آنها را درست به اندازه
لازم پیموده‌اند .
توضیحات :
« قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ . . . » : ظرفهای بلورینی که سیمین هستند ! در جهان ما
چنین ظرفی مطلقاً وجود ندارد . یا این که مراد شفّافیّت بی‌حدّ ظروف است . «
قَدَّرُوهَا » : خدمتکاران بهشتی آنها را به اندازه لازم و برابر ذوق و طبع و
خواست بهشتیان تهیّه دیده‌اند و پیموده‌اند ( نگا : فرقان / 2 ) .
سوره إنسان آیه 17
متن آیه :
وَیُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْساً کَانَ مِزَاجُهَا
زَنجَبِیلاً
ترجمه :
در آنجا از جامهای شرابی بدیشان می‌دهند که آمیزه آن زنجبیل است .
توضیحات :
« مِزَاجُهَا » : ( نگا : انسان / 5 ) . « زَنجَبِیلاً » : اسم گیاهی است که در
مناطق گرمسیر می‌روید . عربها زنجبیل را به خاطر نشاط‌آور و محرک و خوشبو بودن در
شراب می‌ریختند .
سوره إنسان آیه 18
متن آیه :
عَیْناً فِیهَا تُسَمَّى سَلْسَبِیلاً
ترجمه :
( این جامها پر می‌شوند از ) چشمه‌ای که در بهشت است و سلسبیل نامیده می‌شود .
توضیحات :
« عَیْناً » : ( نگا : انسان / 6 ) . « سَلْسَبِیلاً » : در لغت ، به معنی آب
روان و خوشگوار است . در اینجا اسم خاصّ است .
سوره إنسان آیه 19
متن آیه :
وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا
رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَّنثُوراً
ترجمه :
همواره نوجوانان جاودانه‌ای میانشان می‌گردند ( و به خدمتشان می‌پردازند ) که
هرگاه ایشان را بنگری چنین می‌انگاری که مروارید غلتانند .
توضیحات :
« وِلْدانٌ مُّخَلَّدُونَ » : ( نگا : واقعه / 17 ) . « مَنثُوراً » : پراکنده .
« لؤْلُؤاً مَّنثُوراً » : مروارید پراکنده . مروارید غلتان . اشاره به زیبائی و
درخشندگی و جذّابیّت غلامان خدمتگزار است .
سوره إنسان آیه 20
متن آیه :
وَإِذَا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعِیماً وَمُلْکاً
کَبِیراً
ترجمه :
هنگامی که بنگری ، در آنجا نعمت فراوانی و سرزمین فراخی و پادشاهی بزرگی را خواهی
دید .
توضیحات :
« ثَمَّ » : آنجا . مراد بهشت است . « مُلْکاً کَبِیراً » : سرزمین بزرگ و وسیع .
مملکت فراخ . پادشاهی و سلطنت عظیم ( نگا : تفسیر کبیر ) .
سوره إنسان آیه 21
متن آیه :
عَالِیَهُمْ ثِیَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ
وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَاباً طَهُوراً
ترجمه :
بر تن ایشان ، لباسهای ابریشم نازک سبز و دیبای ضخیم است ، و با دستبندها و
النگوهای سیمین ، زیب و زینت شده‌اند ، و پروردگارشان بدیشان شراب پاک می‌نوشاند
.
توضیحات :
« عَالِیَهُمْ » : بر اندام ایشان است . به تن ایشان است . واژه عالی ، حال ضمیر
( هم ) در ( عَلَیْهِم ) ، یا مفعول‌فیه است ، هرچند که در قالب اسم فاعل است .
مثل : ( خارج ، داخل ، باطن ، ظاهر ) . می‌توان گفت : جَلَسْتُ خَارِجَ الدَّارِ .
« سُندُسٍ . . . إِسْتَبْرَقٌ » : ( نگا : کهف / 31 ، دخان / 53 ) . « حُلُّوا »
: آراسته گشته‌اند . زینت شده‌اند . فعل ماضی مجهول از مصدر تحلیه است . «
أَسَاوِرَ » : ( نگا : کهف / 31 ، حجّ / 23 ، فاطر / 33 ) . « طَهُوراً » :
بسیار پاک و پاکیزه ( نگا : فرقان / 48 ) . این شراب عالی‌ترین نوع شراب بوده و
غیر از شراب مذکور در آیات پنجم و هفدهم است .
سوره إنسان آیه 22
متن آیه :
إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاء وَکَانَ سَعْیُکُم
مَّشْکُوراً
ترجمه :
این ( نعمتهای فراوان ) پاداش ( کارهای پسندیده دنیوی ) شما است ، و ( بدین وسیله
) از تلاش و کوشش شما قدردانی و سپاسگزاری می‌شود .
توضیحات :
« مَشْکُوراً » : مورد تشکّر ( نگا : اسراء / 19 ) .
سوره إنسان آیه 23
متن آیه :
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ
تَنزِیلاً
ترجمه :
ما خودمان قرآن را به تدریج بر تو نازل کرده‌ایم .
توضیحات :
« نَزَّلْنَا . . . تَنزِیلاً » : ( نگا : اسراء / 106 ، فرقان / 25 ) . ذکر
مفعول مطلق ، اشاره به نزول تدریجی قرآن است ، و تأکیدی بر نزول قرآن از سوی یزدان
جهان .
سوره إنسان آیه 24
متن آیه :
فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ
آثِماً أَوْ کَفُوراً
ترجمه :
حال که چنین است در طریق تبلیغ و اجرای احکام پروردگارت شکیبا باش ، و از هیچ
کدام از گناهکاران و بی‌دینانشان فرمانبرداری مکن .
توضیحات :
« فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ » : ( نگا : قلم / 48 ) . « ءَاثِم » : گناهکار .
« کَفُوراً » : بسیار بی‌دین . غرق در کفر . بسیار ناسپاس ( نگا : تفهیم القرآن )
. « لا تُطِعْ مِنْهُمْ . . . » : یعنی از تهدیدشان نترس ، و تحت تأثیر کردار و
گفتارشان قرار نگیر ، و فرمان خدا را بدون کم و کاست و ملاحظه این و آن برسان .
سوره إنسان آیه 25
متن آیه :
وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَأَصِیلاً
ترجمه :
بامدادان و شامگاهان نام پروردگارت را ورد زبان ساز .
توضیحات :
« بُکْرَةً » : بامدادان . اشاره‌ای به ادای نماز صبح در سپیده‌دمان نیز دارد . «
أَصِیلاً » : شامگاهان . به فاصله میان ظهر و غروب آفتاب نیز اطلاق می‌شود ، و لذا
اشاره‌ای هم به ادای نمازهای ظهر و عصر دارد .
سوره إنسان آیه 26
متن آیه :
وَمِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیْلاً
طَوِیلاً
ترجمه :
و شبانگاهان برای خدا سجده و کرنش ببر ، و در شب خیلی او را تسبیح و تقدیس کن .
توضیحات :
« مِنَ الَّیْلِ » : حرف ( مِنْ ) تبعیضیّه است . « فَاسْجُدْ لَهُ » : علاوه از
عبادت شبانه ، اشاره‌ای هم به ادای نماز مغرب و عشاء دارد . « سَبِّحْهُ لَیْلاً
طَوِیلاً » : علاوه از ذکر و تسبیح شبانه ، اشاره‌ای هم به نماز تهجّد دارد که از
اهمّیّت خاصّی برخوردار است . واژه ( طَوِیلاً ) به ظاهر صفت ( الَّیْلِ ) است .
ولی ذکر این قید برای این نیست که در شبهای کوتاه نماز تهجّد اداء نگردد ، بلکه
مراد این است که شب هر اندازه هم باشد دراز است و باید برای تقویت اراده و تهذیب
نفس و افزایش ایمان ، از آن استفاده کرد . یا این که ( طَویلاً ) صفت مصدر محذوف (
تَسْبیحاً ) است . یعنی خیلی خدا را در شب تسبیح و تقدیس کن ( نگا : التفسیر
القرآنی للقرآن ) . به هر حال این مقدار در ( مزّمّل / 1 - 4 ) مشخّص شده است .
به هر حال آیات 25 و 26 در حقیقت بیانگر لزوم توجّه شبانه‌روزی و مستمرّ به ذات
اقدس پروردگار و ذکر او به زبان حال و قال است .
سوره إنسان آیه 27
متن آیه :
إِنَّ هَؤُلَاء یُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَیَذَرُونَ
وَرَاءهُمْ یَوْماً ثَقِیلاً
ترجمه :
این ( کافران و مشرکان ) زندگی زودگذر دنیا را دوست می‌دارند ، و روز سخت و دشوار
آخرت را پسِ پشت خود می‌افکنند .
توضیحات :
« یَذَرُونَ » : رها می‌سازند . ترک می‌گویند . « وَرَآءَهُمْ » : پشت سر خود .
مقابل و جلو خود ( نگا : المصحف المیسّر ) . « ثَقِیلاً » : سخت و پر دردسر .
دشوار و ناگوار . مراد قیامت است .
سوره إنسان آیه 28
متن آیه :
نَحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَهُمْ وَإِذَا
شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً
ترجمه :
ما ایشان را آفریده‌ایم و بندها و پیوندهای اندامشان را سفت بهم بسته و استوار
داشته‌ایم ، و هر وقت بخواهیم ( ایشان را نابود می‌کنیم و ) انسانهای دیگری را
جایگزین آنان می‌سازیم .
توضیحات :
« أَسْرَ » : مفصل . بند . پیوند . ساختمان بدن . ترکیب بند تن . یا مراد رباط و
اعصاب است که ریسمان و طناب بدن و وسیله ارتباط اندامها بشمارند . « بَدَّلْنَآ
أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً » : ( نگا : توبه / 39 ، محمّد / 38 ، واقعه / 61 ) .
سوره إنسان آیه 29
متن آیه :
إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَةٌ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى
رَبِّهِ سَبِیلاً
ترجمه :
این ( آیه‌ها ) اندرز و یادآوری ( برای جهانیان ) است ، و هرکس که بخواهد ( می‌تواند
با استفاده از آن ) راهی به سوی پروردگارش برگزیند ، ( راهی که او را به آمرزش و
بهشت خدا می‌رساند ) .
توضیحات :
« هذِهِ » : این آیات پیشین . « تَذْکِرَةٌ » : ( نگا : طه / 3 ، واقعه / 73 ،
حاقّه / 12 و 48 ) . « إِتَّخَذَ إِلی رَبِّهِ سَبِیلاً » : ( نگا : نساء / 137 ،
فرقان / 57 ، مزّمّل / 19 ) .
سوره إنسان آیه 30
متن آیه :
وَمَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ
اللَّهَ کَانَ عَلِیماً حَکِیماً
ترجمه :
شما نمی‌توانید بخواهید ، مگر این که خدا بخواهد . بی‌گمان خداوند بس آگاه و
کاربجا است .
توضیحات :
« مَآ تَشَآءُونَ إِلّآ أَن یَشَآءَ اللهُ » : مراد این است که از خواستنتان چیزی
ساخته نیست ، تا وقتی که خدا نخواسته باشد . یعنی اراده کردن و خواستن وظیفه انسان
است و در برابرش سزا و جزا می‌بیند ، و توفیق دادن و نتیجه بخشیدن در دست خدا است
، و خدا قادر مطلق است . خلاصه ، مشیّت بندگان در گرو مشیّت خدا است ، یا به عبارت
دیگر : حرکت کار بندگان ، و برکت کار یزدان است . مثلاً به هنگام گرسنگی ، نان خوردن
کار انسان و سیر کردن کار خدا است . در وقت بیماری ، دوا خوردن کار آفریدگان و شفا
دادن کار خدای سبحان است .
سوره إنسان آیه 31
متن آیه :
یُدْخِلُ مَن یَشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمِینَ
أَعَدَّ لَهُمْ عَذَاباً أَلِیماً
ترجمه :
خداوند هرکس را بخواهد ( مشمول رحمت خود می‌سازد و ) به بهشت خویش داخل می‌گرداند
، ولی برای ستمکاران عذاب دردناکی را فراهم ساخته است .
توضیحات :
« الظَّالِمِینَ » : مفعولٌ‌به فعل محذوفی است که فعل ملفوظ مابعدش ، آن را بیان
می‌دارد . « رَحْمَتِهِ » : رحمت او . مراد بهشت خدا است .
تفسیر نور:
سوره مرسلات آیه 1
متن آیه :
وَالْمُرْسَلَاتِ عُرْفاً
ترجمه :
سوگند به آیه‌هائی که ( توسّط جبرئیل ، پیاپی بر محمّد ) فرو فرستاده می‌شود ! برای پخش خوبیها و نیکیها .
توضیحات :
«
الْمُرْسَلاتِ » : فرو فرستاده شده‌ها . درباره پنج واژه مُرْسَلات ،
عَاصِفَات ، نَاشِرَات ، فَارِقَات ، و مُلْقِیَات ، در پنج آیه اوّل این
سوره ، نظریّه‌های گوناگونی اظهار شده است ، از جمله : برخی آنها را
فرشتگان ، و برخی بادها ، و بعضی آیات قرآن می‌دانند . این سه نظریّه از
سایر نظرات ، طرفداران بیشتری دارد . ما رأی سوم را برگزیدیم که در تفسیر
کبیر و المنتخب بدان اشاره شده است . « عُرْفاً » : به معنی معروف ، کار
نیک . خیر و خوبی . مفعولٌ‌له است یا منصوب به نزع خافض . پیاپی . در این
صورت حال ضمیر مستتر در ( مرسلات ) یا مفعول مطلق است و در اصل چنین است :
وَ الْمُرْسَلاتِ إِرْسَالاً ، أَیْ مُتَتَابِعَةً .
سوره مرسلات آیه 2
متن آیه :
فَالْعَاصِفَاتِ عَصْفاً
ترجمه :
و سوگند به آیه‌هائی که ( سائر ادیان را ) سخت در هم نوردیده و منسوخ می‌کنند !
توضیحات :
«
الْعَاصِفَاتِ » : جمع عاصِفَة ، درهم پیچنده و نابود کننده ( نگا : تفسیر
کبیر ) . تندباد . « عَصْفاً » : نابود کردن . تند وزیدن . سرعت گرفتن .
مفعول مطلق است .
سوره مرسلات آیه 3
متن آیه :
وَالنَّاشِرَاتِ نَشْراً
ترجمه :
و سوگند به آیه‌هائی که ( حکمت و هدایت را در دل جهانیان ) به گونه گسترده‌ای پخش می‌کنند !
توضیحات :
« النَّاشِرَاتِ » : پخش‌کنندگان . « نَشْراً » : پخش کردن . مفعول مطلق‌است .
سوره مرسلات آیه 4
متن آیه :
فَالْفَارِقَاتِ فَرْقاً
ترجمه :
و سوگند به آیه‌هائی که ( حق و باطل را ) کاملاً از هم جدا می‌سازند !
توضیحات :
« الْفَارِقَاتِ » : جداسازندگان .
سوره مرسلات آیه 5
متن آیه :
فَالْمُلْقِیَاتِ ذِکْراً
ترجمه :
و سوگند به آیه‌هائی که یاد ( خدا ) و پند و اندرز ( آسمانی ) را ( به مردم ) می‌رسانند !
توضیحات :
« الْمُلْقِیَاتِ » : رسانندگان پیام آسمانی به مردم . « ذِکْراً » : یاد . پند و اندرز . مفعولٌ‌به است .
سوره مرسلات آیه 6
متن آیه :
عُذْراً أَوْ نُذْراً
ترجمه :
برای ( اتمام حجّت با بندگان و رفع ) عذر ، و بیم دادن ( ایشان از عذاب ) .
توضیحات :
«
عُذْراً » : آیات قرآنی پند و اندرز آسمانی و بیدارباش الهی را به مردم
می‌رسانند تا خدا با ایشان اتمام حجّت کرده باشد ، و فردای قیامت عذری
نداشته باشند . « نُذْراً » : برای بیم دادن مردم از عذاب و عقاب الهی . «
عُذْراً أَوْ نُذْراً » : مفعولٌ‌له هستند .
سوره مرسلات آیه 7
متن آیه :
إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَاقِعٌ
ترجمه :
قطعاً چیزی که از آن بیم داده می‌شوید ( و قیامت نام دارد ) به وقوع می‌پیوندد .
توضیحات :
« مَا تُوعَدُونَ » : آنچه بدان مژده داده می‌شوید و بیم می‌گردید . مراد قیامت و آخرت است .
سوره مرسلات آیه 8
متن آیه :
فَإِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ
ترجمه :
هنگامی که ستارگان محو و تاریک می‌گردند .
توضیحات :
« طُمِسَتْ » : نابود شدند . بی‌نور گشتند ( نگا : نساء / 47 ، یس / 66 ، قمر / 37 ) .
سوره مرسلات آیه 9
متن آیه :
وَإِذَا السَّمَاء فُرِجَتْ
ترجمه :
و هنگامی که آسمان شکافته می‌گردد .
توضیحات :
« فُرِجَتْ » : شکافته گردید ( نگا : انشقاق / 1 ) .
سوره مرسلات آیه 10
متن آیه :
وَإِذَا الْجِبَالُ نُسِفَتْ
ترجمه :
و هنگامی که کوهها برکنده و پراکنده می‌گردند .
توضیحات :
« نُسِفَتْ » : از جا کنده شد و پخش گردید . برکنده و پراکنده گردید ( نگا : طه / 97 و 105 ) .
سوره مرسلات آیه 11
متن آیه :
وَإِذَا الرُّسُلُ أُقِّتَتْ
ترجمه :
و هنگامی که برای پیغمبران تعیین وقت می‌گردد ( تا برای ادای شهادت بر ملّت خود ، حاضر شوند ) .
توضیحات :
«
الرُّسُلُ » : پیغمبران . « أُقِّتَتْ » : تعیین وقت گردید . یعنی برای
ادای گواهی بر ملّت خود جمع می‌گردند ( نگا : مائده / 109 ، زمر / 69 ) .
اصل این واژه ( وقت ) است و از مصدر ( توقیت ) .
سوره مرسلات آیه 12
متن آیه :
لِأَیِّ یَوْمٍ أُجِّلَتْ
ترجمه :
( این کارها ) برای چه روزی پس انداخته و در نظر گرفته شده‌اند ؟
توضیحات :
«
أُجِّلَتْ » : به تأخیر افکنده شده است . تعیین گشته است . از مصدر تأجیل
به معنی به تأخیر انداختن . تعیین مدّت کردن . عقب انداختن و زمان دادن (
نگا : انعام / 128 ، آل‌عمران / 145 ) . معنی دیگر آیه : برای چه روزی
تعیین وقت شده است ؟ این شیوه ، برای تهدید کردن و بیم دادن است .
سوره مرسلات آیه 13
متن آیه :
لِیَوْمِ الْفَصْلِ
ترجمه :
برای
روز قضاوت ( در میان مردم ) و جدائی انداختن ( میان حق و باطل ، و صفوف
مؤمنان از صفوف کافران ، و نیکوکاران از بدکاران ، و بالاخره بهشتیان از
دوزخیان ) .
توضیحات :
« الْفَصْلِ » : قضاوت و
داوری . جدائی انداختن . همه سوگندهای پیشین برای بیان واقعیّت روزی است که
تلاشها و کوششها ، سزا و جزا داده می‌شود ، و میان همگان داوری می‌گردد و
حق و باطل آشکارا جلوه‌گر می‌آید .
سوره مرسلات آیه 14
متن آیه :
وَمَا أَدْرَاکَ مَا یَوْمُ الْفَصْلِ
ترجمه :
تو چه می‌دانی روز داوری و جدائی چیست ؟
توضیحات :
« مَآ أَدْرَاکَ » : ( نگا : حاقّه / 3 ، مدّثّر / 27 ) . مراد بیان عظمت روز قیامت است .
سوره مرسلات آیه 15
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
«
وَیْلٌ » : هلاک و نابودی . وای ! واویلا ! این آیه جواب شرط ( اِذا ) در
آیات 8 و 9 و 10 و 11 است ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .
سوره مرسلات آیه 16
متن آیه :
أَلَمْ نُهْلِکِ الْأَوَّلِینَ
ترجمه :
آیا ما پیشینیان ( تکذیب‌کننده ) را نابود نساخته‌ایم ؟
توضیحات :
« الأوَّلِینَ » : پیشینیان . همچون قوم نوح و عاد و ثمود .
سوره مرسلات آیه 17
متن آیه :
ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرِینَ
ترجمه :
سپس پسینیان را به دنبالشان روانه نکرده‌ایم ؟
توضیحات :
« الآخِرِینَ » : پسینیان . متأخّرین . همچون قوم لوط و شعیب و موسی .
سوره مرسلات آیه 18
متن آیه :
کَذَلِکَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِینَ
ترجمه :
ما با گناهکاران چنین رفتار می‌کنیم .
توضیحات :
«
کَذلِکَ نَفْعَلُ . . . » : این آیه ، در حقیقت بیانگر این واقعیّت است که
عذابهای الهی دامنگیر آیندگان بزهکار ، همسان گذشتگان گناهکار می‌گردد .
سوره مرسلات آیه 19
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
« یَوْمَئِذٍ » : مراد روز رستاخیز است و تکرار برای تأکید مطلب است .
سوره مرسلات آیه 20
متن آیه :
أَلَمْ نَخْلُقکُّم مِّن مَّاء مَّهِینٍ
ترجمه :
آیا ما شما را از آب حقیر و ناچیزی ( به نام منی ) نیافریده‌ایم ؟
توضیحات :
«
مَهِینٍ » : خوار و سبک . حقیر و ناچیز . البتّه چنین ناچیزی و حقارتی از
دیدگاه ظاهری مردمان است ، امّا از نظر علمی ، اعجوبه زمان است ( نگا :
سجده / 8 ) .
سوره مرسلات آیه 21
متن آیه :
فَجَعَلْنَاهُ فِی قَرَارٍ مَّکِینٍ
ترجمه :
و
آن را در جایگاهی استوار قرار داده‌ایم ( که رحم مادر است و آن اندازه
مناسب و جالب و عجیب است که هر انسانی را در شگفتی فرو می‌برد ) .
توضیحات :
« مَکِینٍ » : محکم و استوار ( نگا : مؤمنون / 13 ) .
سوره مرسلات آیه 22
متن آیه :
إِلَى قَدَرٍ مَّعْلُومٍ
ترجمه :
تا مدّت زمانی مشخّص ( که دوران ماندگاری جنین در شکم پایان می‌گیرد ، و روز ولادت فرا می‌رسد ) .
توضیحات :
« قَدَرٍ » : مقدار . مدّت زمان معیّن ( نگا : حجر / 21 ، مؤمنون / 18 ، شوری / 27 ، زخرف / 11 ) .
سوره مرسلات آیه 23
متن آیه :
فَقَدَرْنَا فَنِعْمَ الْقَادِرُونَ
ترجمه :
ما
توانائی ( این کار را ) داشته‌ایم ( که از نطفه ناچیز و حقیری چنان انسان
شریف و کاملی بسازیم ) و ما بهترین توانا بوده و هستیم .
توضیحات :
«
قَدَّرْنَا » : قدرت داشته‌ایم . اندازه‌گیری کرده‌ایم . « قَادِرُونَ » :
اندازه‌گیران . توانایان . معنی دیگر آیه : ما اندازه‌گیری کرده‌ایم و
بهترین اندازه‌گیر بوده‌ایم ( نگا : المصحف‌المیسّر ، تفسیر کبیر ،
روح‌البیان ، روح‌المعانی ) .
سوره مرسلات آیه 24
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 25
متن آیه :
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ کِفَاتاً
ترجمه :
آیا ما زمین را گردآورنده ( مردمان در حال حیات بر روی خود ، و در حال ممات در دل خود ) نساخته‌ایم ؟
توضیحات :
«
کِفَاتاً » : مصدر است و به معنی گردآوری . در اینجا در معنی اسم فاعل به
کار برده شده است و به معنی جمع‌کننده و گردآورنده است . یا این که اسم
مکان است و به معنی جایگاه و محلّ گردهمآئی .
سوره مرسلات آیه 26
متن آیه :
أَحْیَاء وَأَمْوَاتاً
ترجمه :
هم در حال حیات و هم در حال ممات ؟
توضیحات :
«
أَحْیَآءً » : اگر ( کِفَاتاً ) مصدر ، یا جمع ( کافِت ) و اسم فاعل باشد ،
مفعولٌ‌به آنها است . اگر اسم مکان باشد ، باز هم مفعولٌ‌به است ، ولی
برای فعل محذوف ( تَکْفِتُ ) . یا حال ضمیر محذوف ( کُم ) است ، و اصل آن
چنین است : تَکْفِتُکُمْ أَحْیَآءً وَ أَمْوَاتاً .
سوره مرسلات آیه 27
متن آیه :
وَجَعَلْنَا فِیهَا رَوَاسِیَ شَامِخَاتٍ وَأَسْقَیْنَاکُم مَّاء فُرَاتاً
ترجمه :
و در آن کوههای استوار و بلند پدید نیاورده‌ایم ، و از آب گوارا به شما ننوشانده‌ایم ؟
توضیحات :
« شَامِخَاتٍ » : جمع شامخ ، بلند و سربه فلک کشیده . « فُرَاتاً » : گوارا . بسیار خوشمزه ( نگا : فرقان / 53 ، فاطر / 12 ) .
سوره مرسلات آیه 28
متن آیه :
وَیْلٌ یوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 29
متن آیه :
انطَلِقُوا إِلَى مَا کُنتُم بِهِ تُکَذِّبُونَ
ترجمه :
( بدانان گفته می‌شود : ) به سوی همان چیزی رهسپار شوید که پیوسته دروغش می‌شمردید .
توضیحات :
« إنطَلِقُوا » : رهسپار شوید . روان شوید . « مَا » : مراد دوزخ است .
سوره مرسلات آیه 30
متن آیه :
انطَلِقُوا إِلَى ظِلٍّ ذِی ثَلَاثِ شُعَبٍ
ترجمه :
بروید به سوی سایه سه شاخه ( دودهای خفقان بار آتش ) .
توضیحات :
«
ظِلٍّ » : سایه . مراد دود سیاه و پرحرارتی است که از دوزخ برمی‌خیزد . به
عنوان ریشخند ، سایه نامیده شده است . « شُعَبٍ » : جمع شُعْبَة ، شاخه . «
ذِی ثَلاثِ شُعَبٍ » : دارای سه شاخه ، شاخه‌ای از بالای سر ، و شاخه‌ای
از طرف راست ، و شاخه‌ای از طرف چپ . به این ترتیب ، این دود غلیظ مرگبار ،
آنان را از هر سو احاطه می‌کند و در کام خود فرو می‌برد .
سوره مرسلات آیه 31
متن آیه :
لَا ظَلِیلٍ وَلَا یُغْنِی مِنَ اللَّهَبِ
ترجمه :
نه سایه‌دار خنک و آسایش‌بخشی است ، و نه از سوزندگی شعله‌های آتش جلوگیری می‌کند . ( چرا که خود برخاسته از آتش است ) .
توضیحات :
« ظَلِیلٍ » : سایه‌دار . سایه گستر . مراد سایه‌ای است که آرام‌بخش و خنک باشد و واقعاً سایه به حساب بیاید .
سوره مرسلات آیه 32
متن آیه :
إِنَّهَا تَرْمِی بِشَرَرٍ کَالْقَصْرِ
ترجمه :
آتشی که ( چنین دود مرگباری از آن برمی‌خیزد ) آتشپاره‌هائی از خود بیرون می‌دهد که انگار کوشک ( بزرگ و برافراشته‌ای ) هستند .
توضیحات :
« إِنَّهَا » : آن آتش . « شَرَرٍ » : جمع شَرَرَة و شَرارَة ، زبانه‌ها آتشپاره‌ها . جرقّه‌ها . « الْقَصْرِ » : کوشک . کاخ .
سوره مرسلات آیه 33
متن آیه :
کَأَنَّهُ جِمَالَتٌ صُفْرٌ
ترجمه :
آتشپاره‌هائی که انگار ( از لحاظ رنگ و حرکت و سرعت ) شتران زردی هستند .
توضیحات :
«
کَأَنَّهُ » : ضمیر ( هُ ) به لفظ ( شَرَر ) برمی‌گردد . « جِمَالَةٌ » :
جمع جَمَل ، شتران . « صُفْرٌ » : جمع اصفر ، زرد رنگ . عربها این واژه را
درباره شترانی به کار می‌برند که رنگ آنها زردِ آمیزه سیاه باشد ( نگا :
المصحف‌المفسّر ) .
سوره مرسلات آیه 34
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 35
متن آیه :
هَذَا یَوْمُ لَا یَنطِقُونَ
ترجمه :
امروز ، روزی است که ( تکذیب‌کنندگان آیات الهی ، دم نمی‌زنند و ) سخن نمی‌گویند ( چرا که خداوند بر دهانشان مهر سکوت می‌نهد ) .
توضیحات :
«
یَوْمُ » : خبر ( هذا ) است و به جمله ( لا یَنطِقُونَ ) اضافه شده است .
سخن نمی‌گویند . قیامت طولانی است و دارای موضعها و موقعیّتهای گوناگونی
است . کافران بعد از دفاع از خود ( نگا : نحل / 111 ) و معذرت‌خواهیها (
نگا : احزاب / 67 ) و سرانجام انکار کفر و بی‌دینی خویش ( نگا : انعام /
23 ) بر دهانشان مهر سکوت زده می‌شود ( نگا : یس / 65 ) و خداوند برای
گواهی بر اعمال و افعالشان سایر اندامها را به گفتار در می‌آورد ( نگا :
نور / 24 ) و دیگر بدیشان اجازه سخن گفتن داده نمی‌شود .
سوره مرسلات آیه 36
متن آیه :
وَلَا یُؤْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ
ترجمه :
و بدیشان اجازه داده نمی‌شود تا پوزش بطلبند و عذرخواهی بکنند .
توضیحات :
«
لا یُؤْذَنُ لَهُمْ » : این عدم اجازه ، به دنبال ثبوت جرائم است . وقتی
است که کار به جائی رسیده است که حق دفاع از ایشان سلب می‌گردد .
سوره مرسلات آیه 37
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 38
متن آیه :
هَذَا یَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْنَاکُمْ وَالْأَوَّلِینَ
ترجمه :
(
بدیشان گفته می‌شود : ) امروز ، روز داوری ( در میان مردم ) و جداسازی (
مؤمنان از کافران و حق از باطل و بالاخره بهشتیان از دوزخیان ) است ، شما
را با همه پیشینیان گرد آورده‌ایم .
توضیحات :
«
الْفَصْلِ » : داوری . جداسازی ( نگا : صافّات / 21 ، دخان / 40 ،
مرسلات / 13 و 14 ) . « الأوَّلِینَ » : پیشینیان . مفعول معه است و یا
عطف است بر ضمیر ( کُمْ ) .
سوره مرسلات آیه 39
متن آیه :
فَإِن کَانَ لَکُمْ کَیْدٌ فَکِیدُونِ
ترجمه :
اکنون
اگر حیله و چاره‌ای ( برای گریز از چنگال عقاب و عذاب من ) دارید ، نسبت
به من انجام دهید ( و با هر طرح و نقشه‌ای که می‌توانید خویشتن را از دست
من برهانید ) .
توضیحات :
« کَیْدٌ » : نیرنگ .
چاره‌جوئی . حیله نجات و رهائی . « فَکِیدُونِ » : برای رهائی از عقاب و
عذاب من چاره‌جوئی کنید . در برابر من حیله نجات به کار برید ( نگا :
اعراف / 195 ) .
سوره مرسلات آیه 40
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 41
متن آیه :
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی ظِلَالٍ وَعُیُونٍ
ترجمه :
پرهیزگاران در زیر سایه‌ها و در کنار چشمه‌سارانند .
توضیحات :
« ظِلالٍ » : جمع ظِلّ ، سایه‌ها . « عُیُونٍ » : جمع عَیْن ، چشمه‌ها .
سوره مرسلات آیه 42
متن آیه :
وَفَوَاکِهَ مِمَّا یَشْتَهُونَ
ترجمه :
و در میان میوه‌هائی که بخواهند و آرزو کنند .
توضیحات :
«
فَوَاکِهَ » : جمع فاکِهَة ، میوه‌ها . « یَشْتَهُونَ » : دو معنی دارد :
الف - هرگونه میوه‌ای که می‌خواهند . ب - میوه‌هائی که خوشمزه و مورد پسند
است و با اشتهاء کامل می‌خورند .
سوره مرسلات آیه 43
متن آیه :
کُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِیئاً بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
ترجمه :
در برابر کارهائی که می‌کرده‌اید ، خوش بخورید و خوش بنوشید ، گوارا باد .
توضیحات :
« هَنِیئاً » : ( نگا : نساء / 4 ، طور / 19 ، حاقّه / 24 ) .
سوره مرسلات آیه 44
متن آیه :
إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ
ترجمه :
ما این گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم .
توضیحات :
«
إِنَّا کَذلِکَ . . . » : در این آیه و بسیاری از آیه‌های دیگر ، روی این
مطلب تکیه شده است که نعمتهای الهی تنها به نیکوکاران داده می‌شود ؛ نه به
مدّعیان دروغین ایمان .
سوره مرسلات آیه 45
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 46
متن آیه :
کُلُوا وَتَمَتَّعُوا قَلِیلاً إِنَّکُم مُّجْرِمُونَ
ترجمه :
(
در این چند روز کوتاه دنیا ) کمی بخورید و چندی لذّت ببرید ( ولی بدانید
که عذاب الهی در انتظار شما است ، چرا که ) شما گناهکارید .
توضیحات :
« قَلِیلاً » : روزگار اندکی . ظرف است . مراد مدّت کوتاه عمر انسان ، یا روزگار اندک جهان در برابر دنیای جاویدان آخرت است .
سوره مرسلات آیه 47
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 48
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ ارْکَعُوا لَا یَرْکَعُونَ
ترجمه :
(
چنان از باده غرور سرمست هستند که ) وقتی بدانان گفته می‌شود : ( در
برابر اوامر و نواهی الهی ) خضوع کنید و کرنش ببرید خضوع نمی‌کنند و کرنش
نمی‌برند !
توضیحات :
« إرْکَعُوا » : رکوع ببرید .
مراد از رکوع ، خضوع در برابر قوانین و مقرّرات الهی است ؛ نه فقط رکوع
نماز ( نگا : بقره / 43 ، مائده / 55 ) . خلاصه مراد اطاعت و فرمانبرداری
از خدا است ( نگا : روح‌المعانی ) . برخی هم آن را به معنی ( نماز بگزارید
) دانسته‌اند ( نگا : زادالّمسیر ) .
سوره مرسلات آیه 49
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 50
متن آیه :
فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَهُ یُؤْمِنُونَ
ترجمه :
(
اگر به این قرآن که دلائل صدق و نشانه‌های حقّانیّت آن در تمام آیات و
تعبیراتش آشکار است ، ایمان نیاورند ) پس به کدام سخن دیگر - غیر از قرآن -
ایمان می‌آورند ؟
توضیحات :
« بَعْدَهُ » : جدای از قرآن . غیر از قرآن .
تفسیر نور:
سوره نبأ آیه 1
متن آیه :
عَمَّ یَتَسَاءلُونَ
ترجمه :
( این مردم ) درباره چه چیز از یکدیگر می‌پرسند ؟
توضیحات :
« عَمَّ » : از چه چیز . این واژه ، مخفّف ( عَمَّا ) است که در اصل ( عَنْ مَا )
است . « یَتَسَآءَلُونَ » : از همدیگر می‌پرسند . وقتی که کفّار و مشرکان مکّه ،
با مطالب و مباحث تازه‌ای ، از قبیل مبدأ و معاد و وحی و نبوّت و رستاخیز و حساب و
کتاب قیامت ، و بهشت و دوزخ ، روبرو شدند ، گاهی از روی شکّ و تردید ، و گاهی از
روی شوخی و مسخره ، پرسشهائی درباره آن مطالب از یکدیگر می‌کردند . در اینجا سؤال
ایشان این بود که : واقعاً راست است که قیامت وجود دارد ؟
سوره نبأ آیه 2
متن آیه :
عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
از خبر بزرگ ( و مهمّ رستاخیز می‌پرسند ) .
توضیحات :
« النَبَإِ » : خبر مهمّ ( نگا : مائده / 27 ، انعام / 34 و 67 ، یونس / 71 )
.
سوره نبأ آیه 3
متن آیه :
الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ
ترجمه :
آن خبری که راجع بدان اختلاف دارند .
توضیحات :
« مُخْتَلِفُونَ » : اختلاف ورزندگان . دسته‌ای آن را می‌پذیرند ، و گروهی درباره
آن گرفتار شکّ و تردیدند .
سوره نبأ آیه 4
متن آیه :
کَلَّا سَیَعْلَمُونَ
ترجمه :
نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .
توضیحات :
« کَلاّ » : نه چنین است ! ( نگا : مریم / 79 و 82 ، مؤمنون / 100 ) . «
سَیَعْلَمُونَ » : خواهند دانست . مراد بعد از مرگ است . چرا که انسان بعد از مرگ
متوجّه احوال و اوضاع خود می‌گردد .
سوره نبأ آیه 5
متن آیه :
ثُمَّ کَلَّا سَیَعْلَمُونَ
ترجمه :
باز هم نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .
توضیحات :
« کَلاّ » : تکرار برای تأکید است . « سَیَعْلَمُونَ » : مراد بعد از زنده شدن و
سر برآوردن از گورها است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .
سوره نبأ آیه 6
متن آیه :
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَاداً
ترجمه :
آیا ما زمین را جایگاه آماده‌ای ( برای زندگی شما انسانها ) نساخته‌ایم ؟
توضیحات :
« مِهَاداً » : جایگاه آماده . گاهواره . محلّ آسایش و آرامش ( نگا : بقره / 206
، آل‌عمران / 12 و 197 ، اعراف / 41 ) . مراد این است که زمین به گونه‌ای آفریده
شده است که گهواره پرورش و بستر آسایش و جولانگاه کار و کوشش است .
سوره نبأ آیه 7
متن آیه :
وَالْجِبَالَ أَوْتَاداً
ترجمه :
و آیا کوهها را میخهائی ( برای نگاهداری زمین در برابر فشار موادّ مذاب درونی )
ننموده‌ایم ؟
توضیحات :
« أَوْتَاداً » : جمع وَتَد ، میخها ( نگا : ص / 12 ، فجر / 10 ) . کوهها
کیلومترها در دل زمین فرو رفته‌اند و در آنجا به هم پیوسته‌اند و همچون زرهی پوسته
زمین را در برابر فشار ناشی از موادّ مذاب درونی ، و طوفانهای عظیم دریاها و
اقیانوسها ، حفظ می‌کنند .
سوره نبأ آیه 8
متن آیه :
وَخَلَقْنَاکُمْ أَزْوَاجاً
ترجمه :
و شما را به صورت جفتهای ( نر و ماده ) نیافریده‌ایم ؟
توضیحات :
« أَزْوَاجاً » : جمع زَوْج ، جفتها ( نگا : فاطر / 11 ، زخرف / 12 ) . حال است
.
سوره نبأ آیه 9
متن آیه :
وَجَعَلْنَا نَوْمَکُمْ سُبَاتاً
ترجمه :
و خوابتان را مایه آرامش و آسایشتان نکرده‌ایم ؟
توضیحات :
« سُبَاتاً » : آرامش و آسایش ( نگا : فرقان / 47 ) . بعضی آن را به معنی مرگ
گرفته‌اند ( نگا : جزء عمّ محمّد عبده ، أضواءالبیان ) . به این اعتبار که خدا هر
شب و هر روز ، نمونه‌ای آشکار از مردن و زنده شدن را به انسانها نشان می‌دهد .
خواب مردمان مرگ آنان ، و بیدار شدن ایشان رستاخیزشان است ( نگا : زمر / 42 ) .
سوره نبأ آیه 10
متن آیه :
وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ لِبَاساً
ترجمه :
و شب را جامه و پوشش ننموده‌ایم ؟ ( تا در خلوت شب ، دور از دیدگان مردمان آرامش
و آسایش کنید ، و به تجدید قوا بپردازید ) .
توضیحات :
« جَعَلْنَا الَّیْلَ لِبَاساً » : ( نگا : فرقان / 47 ) . پرده شب ، لباس و
پوششی است بر اندام زمین . با فرو افتادن پرده ظلمت ، نور آفتاب برچیده می‌شود ، و
فعّالیّتهای خسته‌کننده انسانها و حیوانها تعطیل می‌گردد .
سوره نبأ آیه 11
متن آیه :
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاً
ترجمه :
و روز را وقت تلاش و کوشش زندگی نکرده‌ایم ؟ ( تا پس از تجدید قوا در شب ، در
روز به کار و کسب بپردازید ) .
توضیحات :
« مَعَاشاً » : وقت زندگی . زمان خیزش و کوشش . حیات و زندگی . اسم زمان یا مصدر
میمی عیش است که به زندگی ویژه آدمیان اطلاق می‌شود .
سوره نبأ آیه 12
متن آیه :
وَبَنَیْنَا فَوْقَکُمْ سَبْعاً شِدَاداً
ترجمه :
و بالای سر شما هفت آسمان استوار نساخته‌ایم ؟ ( و بر فراز فرش زمین ، خرگاه
آسمان را برافراشته نکرده‌ایم ؟ ) .
توضیحات :
« سَبْعاً » : هفت . این عدد برای تکثیر است و اشاره به کُرات متعدّد آسمان و
مجموعه‌های منظومه‌ها و کهکشانهای فراوان جهان هستی است که دارای ساختار استوار و
بزرگی هستند . و یا بر تحدید دلالت دارد ، امّا آنچه ما از ستارگان می‌بینیم همه
متعلّق به آسمان اوّل است و ماورای آن ، شش آسمان دیگر وجود دارد که از دسترس علم
بشر بیرون و فراتر است ( نگا : صافّات / 6 ، فصّلت / 12 ) .
سوره نبأ آیه 13
متن آیه :
وَجَعَلْنَا سِرَاجاً وَهَّاجاً
ترجمه :
و چراغ درخشان و فروزانی را نیافریده‌ایم ؟ ( تا در بزمگاه جهان محیط را برایتان
روشن و گرم دارد ؟ ) .
توضیحات :
« جَعَلْنَا » : آفریده‌ایم . جعل در اینجا به معنی خلق است ( نگا : اعراب القرآن
درویش ) . « سِرَاجاً » : چراغ . « وَهَّاجاً » : درخشان . فروزان . مراد خورشید
است .
سوره نبأ آیه 14
متن آیه :
وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاء ثَجَّاجاً
ترجمه :
و از ابرهای افشارنده ، آب فراوان ریزنده فرو نفرستاده‌ایم ؟
توضیحات :
« الْمُعْصِرَاتِ » : جمع مُعْصِر ، ابرهائی که زمان باریدن آنها فرا رسیده باشد
. گویا ابرها به هنگام تراکم ، سیستمی بر آنها حاکم می‌شود که خود را می‌فشارند و
در نتیجه باران از آنها می‌بارد ( نگا : نمونه ) . « ثَجَّاجاً » : بسیار ریزنده و
بارنده . پیاپی ریزان .
سوره نبأ آیه 15
متن آیه :
لِنُخْرِجَ بِهِ حَبّاً وَنَبَاتاً
ترجمه :
تا با آن برویانیم دانه‌ها و گیاهها را .
توضیحات :
« حَبّاً » : دانه‌های خوراکی . مراد خوراک انسان است . « نَبَاتاً » : گیاهان .
مراد خوراک حیوان است .
سوره نبأ آیه 16
متن آیه :
وَجَنَّاتٍ أَلْفَافاً
ترجمه :
و باغهای درهم و انبوه را .
توضیحات :
« أَلْفَافاً » : مفرد آن ( لَفّ ) یا ( لَفیف ) است ، و بعضی هم معتقدند که مفرد
ندارد ، به معنی : انبوه ، درهم پیچیده ، سر در هم کشیده .
سوره نبأ آیه 17
متن آیه :
إِنَّ یَوْمَ الْفَصْلِ کَانَ مِیقَاتاً
ترجمه :
روز داوری ( خداوند جهان در بین مردمان ) و جدائی ( حق از باطل ، و حقائق از
اوهام ، و مؤمنان از کافران ) ، وقت مقرّر ( رستاخیز همگان ) است .
توضیحات :
« یَوْمَ الْفَصْلِ » : ( نگا : صافّات / 21 ، دخان / 40 ، مرسلات / 13 و 14 و
38 ) . « مِیقَاتاً » : میعاد . وقت معیّن و مقرّر برای زنده شدن ( نگا : اعراف /
142 و 187 ، شعراء / 38 ، واقعه / 50 ) .
سوره نبأ آیه 18
متن آیه :
یَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجاً
ترجمه :
همان روزی که در صور دمیده می‌شود و شما گروه گروه و دسته دسته ( به سوی میدان
محشر ) می‌آئید .
توضیحات :
« یَوْمَ » : بدل از ( یَوْمَ الْفَصْلِ ) یا ( مِیقَاتاً ) است ، یا مفعولٌ‌به
برای فعل محذوف ( أَعْنِی ) است . « الصُّورِ » : بوق . شیپور . آنچه در این آیه
آمده است اشاره به دمیدن در صُور برای دومین بار است که نفخه حیات مجدّد و رستاخیز
مردگان است . « أَفْوَاجاً » : جمع فَوْج ، گروهها و دسته‌ها . قیامت ، موضعها و
موقعیّتهای گوناگونی دارد . در جائی مردم گروه گروه همراه با پیشوایان خود رهسپار
میدان محشر می‌گردند ( نگا : اسراء / 71 ) و در جائی هرکدام همراه با یک نفر مأمور
و یک گواه در پای دادگاه عدل الهی حاضر می‌شوند ( نگا : مریم / 95 ، ق / 21 ) .
سوره نبأ آیه 19
متن آیه :
وَفُتِحَتِ السَّمَاء فَکَانَتْ أَبْوَاباً
ترجمه :
و آسمان باز و گشوده می‌گردد و به درها و دروازه‌ها تبدیل می‌شود .
توضیحات :
« فُتِحَتْ » : باز گردید . گشوده شد . ذکر فعل به صورت ماضی برای تحقّق است .
مراد از باز شدن آسمان ، اشاره به متلاشی شدن کرات آسمانی است که آن اندازه در
آنها شکافها ایجاد می‌گردد که گوئی سرتاسر آن تبدیل به درها و دروازه‌هائی شده است
( نگا : انشقاق / 1 ، انفطار / 1 ) . به تعبیر دیگر ، در آن روز نظم کائنات بهم می‌خورد
و کرات ما به کرات دیگری تغییر شکل می‌دهند ( نگا : ابراهیم / 48 ) . شاید اشاره
به این هم باشد که در چنین روزی ، دروازه‌های عالم بالا باز و وسائل پرواز انسانها
آماده و آسان می‌گردد و گذرگاههای بهشت و دوزخ نمایان ، و درهای بهشت و دوزخ به
روی مردمان باز و گشوده می‌گردد ، و درها و دروازه‌هائی جز درها و دروازه‌های این
دو مکان برای آدمیزادگان وجود ندارد ( نگا : زمر / 71 و 72 و 73 ، رعد / 23 ، نحل
/ 29 ، ص / 50 ) .
سوره نبأ آیه 20
متن آیه :
وَسُیِّرَتِ الْجِبَالُ فَکَانَتْ سَرَاباً
ترجمه :
و کوهها به حرکت انداخته می‌شوند ( و روان می‌گردند و در فضا به شکل غباری در می‌آیند
) و یک سراب بزرگی را تشکیل می‌دهند .
توضیحات :
« سَرَاباً » : سراب . آب‌نما که به سبب شکست نور پیدا و جلوه‌گر می‌شود ( نگا :
نور / 39 ) .
سوره نبأ آیه 21
متن آیه :
إِنَّ جَهَنَّمَ کَانَتْ مِرْصَاداً
ترجمه :
دوزخ کمینگاه بزرگی است ( و در انتظار نخجیرهای گریزان از فرمان یزدان ، و
ورودشان به کام خود است ) .
توضیحات :
« مِرْصَاداً » : کمینگاه . جایگاهی که در آن فرشتگان مأمورِ عذاب ، آمدن دوزخیان
را می‌پایند . این واژه می‌تواند اسم مکان باشد که معنی آن گذشت ، و می‌تواند صیغه
مبالغه یا صفت مشبّهه باشد ( نگا : روح‌المعانی ) . در این صورت معنی چنین است :
دوزخ در کمین دوزخیان است . برخی هم به معنی گذرگاه دانسته و گفته‌اند : دوزخ
گذرگاه همگان است .
سوره نبأ آیه 22
متن آیه :
لِلْطَّاغِینَ مَآباً
ترجمه :
مرجع و مأوای سرکشان است .
توضیحات :
« مَئَاباً » : محلّ بازگشت . مأوی ( نگا : آل‌عمران / 14 ، رعد / 29 ، ص / 40
و 49 و 55 ) .
سوره نبأ آیه 23
متن آیه :
لَابِثِینَ فِیهَا أَحْقَاباً
ترجمه :
روزگاران متوالی بیکران ، در آن می‌مانند .
توضیحات :
« لابِثِینَ » : ماندگاران . حال است . « أَحْقَاباً » : جمع حُقُب ، و آن هم جمع
حِقْبَة است ، به معنی مدّت زمان نامحدود ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . روزگاران
پیاپی و بی‌نهایت ( نگا : روح‌القرآن ، جزء عمّ محمّد عبده ، قاسمی ، روح‌البیان )
. سالهای سال . مفعولٌ‌فیه است .
سوره نبأ آیه 24
متن آیه :
لَّا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرْداً وَلَا شَرَاباً
ترجمه :
در آنجا نه ( هوای ) خنکی می‌چشند ، و نه نوشیدنی گوارائی می‌نوشند .
توضیحات :
« بَرْداً » : سرد . خنک . مراد باد و هوای خنک است ( نگا : روح‌القرآن ، المصحف‌المیسّر
، المنتخب ) . « شَرَاباً » : نوشیدنی گوارا مراد است .
سوره نبأ آیه 25
متن آیه :
إِلَّا حَمِیماً وَغَسَّاقاً
ترجمه :
ولیکن آب جوشان و سوزان ، و زردابه و خونابه ( زخم دوزخیان ) را می‌نوشند .
توضیحات :
« إِلاّ » : لیکن . مگر . استثناء می‌تواند منقطع یا متّصل باشد . « حَمِیماً » :
آب بسیار داغ ( نگا : انعام / 70 ، یونس / 4 ، حجّ / 19 ) . « غَسَّاقاً » :
خونابه . چرک زخم ( نگا : ص / 57 ) .
سوره نبأ آیه 26
متن آیه :
جَزَاء وِفَاقاً
ترجمه :
( این ) کیفری است مناسب و موافق ( با اعمال آنان . ایشان در دنیا از فرمان خدا
سرکشی کردند ، دلهای ستمدیدگان را سوزاندند ، جانشان را به آتش کشیدند ، و با ظلم
و زر و زور خود بر کسی رحم ننمودند ، هم اینک سزاوار است که در دوزخ کیفرشان چنان
و نوشابه‌هایشان چنین باشد ) .
توضیحات :
« جَزَآءً » : مجازات . کیفر . مفعول مطلق فعل محذوف ( جُوزُوا ) است . «
وِفَاقاً » : موافق و سازگار . مصدر است و در معنی اسم فاعل .
سوره نبأ آیه 27
متن آیه :
إِنَّهُمْ کَانُوا لَا یَرْجُونَ حِسَاباً
ترجمه :
این بدان خاطر است که ایشان توقّع بازپرسی و حسابرسی نداشتند ( و معتقد به
رستاخیز و دادگاهیِ آخرت و سزا و جزای نیکان و بدان نبودند ) .
توضیحات :
« کَانُوا لا یَرْجُونَ » : امیدوار نبودند و انتظار نمی‌کشیدند . « حِسَاباً » :
محاسبه و حسابرسی .
سوره نبأ آیه 28
متن آیه :
وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا کِذَّاباً
ترجمه :
آنان ، آیه‌های ما را به کلّی تکذیب می‌کردند ، و کاملاً دروغ می‌انگاشتند .
توضیحات :
« کِذَّاباً » : سخت تکذیب کردن . ستیزه‌جویانه دروغ پنداشتن . مصدر باب تفعیل
است ، همچون فِسّار ( نگا : کشّاف ) و قِصّار و خِرّاق ( نگا : معانی‌القرآن ) .
سوره نبأ آیه 29
متن آیه :
وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ کِتَاباً
ترجمه :
ما همه چیزها را کاملاً شمارش نموده‌ایم و با دقّت ثبت و ضبط کرده‌ایم .
توضیحات :
« أَحْصَیْنَاهُ » : آن را شمارش کرده‌ایم . آن را سرشماری نموده‌ایم . «
کِتَاباً » : نگاشتن . نوشتن . نوشته . در اینجا مفعول مطلق و در معنی ( إِحصاء )
یعنی سرشماری کردن است . یا این که واژه کتاب به معنی مکتوب است و حال بشمار است .
در این صورت معنی آیه چنین می‌گردد : ما همه چیزها را در حالی که ثبت و ضبط شده‌اند
، شمارش کرده‌ایم ( نگا : کهف / 49 ، یونس / 21 ، یس / 12 ، قمر / 52 و 53 ) .
سوره نبأ آیه 30
متن آیه :
فَذُوقُوا فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلَّا عَذَاباً
ترجمه :
پس بچشید ! ما هرگز چیزی جز عذاب و درد و رنج ، برایتان نمی‌افزائیم .
توضیحات :
« ذُوقُوا » : بچشید . این جمله ، جنبه تهدید و تحقیر دارد ، و بیانگر خشم تکان‌دهنده
ذوالجلال است . « فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلاّ عَذَاباً » : این آیه و آیه‌های بسیار
دیگری بیان می‌دارند که دوزخیان همیشه بر عذابشان افزوده می‌گردد و شکنجه و دردشان
فزونی می‌گیرد ، و کمی و کاستی پیدا نمی‌کند ( نگا : نحل / 85 و 88 ، اسراء / 97
، هود / 20 ، فرقان / 69 . بقره / 86 و 162 ، آل‌عمران / 88 ، فاطر / 36 ) .
سوره نبأ آیه 31
متن آیه :
إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ مَفَازاً
ترجمه :
مسلّماً پرهیزگاران ، رستگاری ( از دوزخ ) و دستیابی ( به بهشت ) بهره ایشان می‌گردد
.
توضیحات :
« مَفَازاً » : نجات و رستگاری از دوزخ . دستیابی به بهشت . مصدر میمی ، و یا اسم
مکان است و به معنی کامگاه .
سوره نبأ آیه 32
متن آیه :
حَدَائِقَ وَأَعْنَاباً
ترجمه :
باغهای سرسبز ، و انواع رزها ( بهره ایشان می‌گردد ) .
توضیحات :
« حَدَآئِقَ » : جمع حَدِیقَة ، باغها ( نگا : نمل / 60 ) . بدل است «
أَعْنَاباً » : جمع عِنَب ، انگورها . رزها . ذکر آن به خاطر اهمّیّت ویژه‌ای است
که دارد .
سوره نبأ آیه 33
متن آیه :
وَکَوَاعِبَ أَتْرَاباً
ترجمه :
و دختران نوجوان نارپستان همسنّ و سال .
توضیحات :
« کَوَاعِبَ » : جمع کاعِب ، دختران نارپستان . دخترانی که تازه پستانهایشان
برآمده است و از کعب ، یعنی پاشنه پا بزرگتر نگشته است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .
« أَتْرَاباً » : جمع تِرْب ، همسال . همسنّ .
سوره نبأ آیه 34
متن آیه :
وَکَأْساً دِهَاقاً
ترجمه :
و جام پر از شراب .
توضیحات :
« کَأْساً » : جام شراب ( نگا : صافّات / 45 ، طور / 23 ، واقعه / 18 ، انسان
/ 5 و 17 ) . « دِهَاقاً » : لبریز . مالامال . پر .
سوره نبأ آیه 35
متن آیه :
لَّا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْواً وَلَا کِذَّاباً
ترجمه :
بهشتیان در آنجا نه سخن پوچ و بیهوده‌ای می‌شنوند ، و نه دروغگوئی و دروغگو
نامیدنی .
توضیحات :
« لَغْواً » : سخنان پوچ و یاوه ( نگا : مؤمنون / 3 ، فرقان / 72 ، قصص / 55 )
. « کِذَّاباً » : دروغ . دروغگو نامیدن و یکدیگر را تکذیب کردن ( نگا : روح‌البیان
) . مصدر باب تفعیل است ( نگا : نبأ / 28 ) .
سوره نبأ آیه 36
متن آیه :
جَزَاء مِّن رَّبِّکَ عَطَاء حِسَاباً
ترجمه :
این پاداش پروردگار تو است و عطیّه بسنده‌ای ( برای برآورد خواستها و آرزوهای
بهشتیان است ) .
توضیحات :
« جَزَآءً » : مفعول مطلق است . « عَطَآءً » : عطیّه و تفضّل الهی . بدل از (
جَزَآءً ) است . « حِسَاباً » : کافی و وافی . بسنده . یعنی نعمتها و عطیّه‌های
خداوندی آن اندازه به بهشتیان می‌رسد که خواهند گفت : ما را بس ! مصدر است و در معنی
اسم فاعل ، یعنی مُحاسِب . بدین معنی که بهشتیان را به گفتن : ( حَسْبُنَا ) می‌کشاند
. صفت ( عَطَآءً ) است .
سوره نبأ آیه 37
متن آیه :
رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا
الرحْمَنِ لَا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً
ترجمه :
پروردگار مهربان آسمانها و زمین و همه چیزهائی که در میان آنها قرار دارد . هیچ
کسی توان گفتن و یارای آغاز سخن با او را ندارد .
توضیحات :
« رَبِّ » : بدل از ( رَبِّ ) آیه پیشین است . « الرَّحْمنِ » : بسیار مهربان .
صفت یا بدل ( رَبِّ ) است . « لا یَمْلِکُونَ » : توان ندارند . نمی‌توانند . مرجع
ضمیر فاعلی ، اهل آسمانها و زمین و سراسر کائنات است . « مِنْهُ » : بیان (
خِطَاباً ) و بر آن مقدّم است و جنبه تأکید دارد . در معنی چنین است : لا
یَمْلِکُونَ أَن یُخَاطِبُوهُ . « خِطَاباً » : مخاطب قرار دادن . زبان به سخن
گشودن . گفتگو کردن .
سوره نبأ آیه 38
متن آیه :
یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِکَةُ صَفّاً لَّا
یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرحْمَنُ وَقَالَ صَوَاباً
ترجمه :
در آن روزی که جبرئیل و فرشتگان به صف می‌ایستند ، و هیچ کدام زبان به سخن نمی‌گشایند
، مگر کسی که خداوند مهربان بدو اجازه دهد و او نیز سخن راست و درست بگوید .
توضیحات :
« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه ( لا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً ) است . « الرُّوحُ »
: جبرئیل ( نگا : شعراء / 193 ، معارج / 4 ، قدر / 4 ) . « صَفّاً » : صف‌زدگان .
حال است و به معنی مُصْطَفّینَ است .
سوره نبأ آیه 39
متن آیه :
ذَلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى
رَبِّهِ مَآباً
ترجمه :
آن روز واقعیّت دارد ( و حتمی و قطعی است ؛ نه پندار و خیال و داستان و افسانه )
. پس هرکس که بخواهد می‌تواند به سوی پروردگارش برگردد و ( راه رضای خدا و خوشبختی
را در پیش گیرد ) .
توضیحات :
« ذلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ » : آن ، روز راستینی است . آن روز ، واقعیّت و حقیقت
دارد . ( ذلِکَ ) مبتدا و ( الْیَوْمُ ) بدل ، و ( الْحَقُّ ) خبر است . یا این که
( الْیَوْمُ ) خبر است و ( الْحَقُّ ) صفت آن است . « مَئَاباً » : محلّ بازگشت .
برگشتن . راه . با توجّه به معنی دوم ، مفهوم آیه چنین می‌شود : پس هرکس که بخواهد
می‌تواند به سوی پروردگارش راه در پیش گیرد .
سوره نبأ آیه 40
متن آیه :
إِنَّا أَنذَرْنَاکُمْ عَذَاباً قَرِیباً یَوْمَ
یَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ وَیَقُولُ الْکَافِرُ یَا لَیْتَنِی
کُنتُ تُرَاباً
ترجمه :
ما شما را از عذاب نزدیکی بیم می‌دهیم ( که رخ می‌دهد در ) آن روزی که انسان همه
کارهائی را که کرده است می‌بیند ، و انسان کافر فریاد برمی‌آورد : کاش من خاک می‌بودم
!
توضیحات :
« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه برای ( عَذَاباً ) است . « یَنظُرُ » : می‌نگرد . می‌بیند
. « مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ » : ( نگا : بقره / 95 ، آل‌عمران / 182 ، نساء / 62
) . « یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَاباً » : کاش من خاک می‌بودم ! یعنی شخص کافر از
مشاهده این همه عذاب و هول و هراس ، آرزو می‌کند که کاش از آغاز زاده نمی‌شدم و از
مرحله خاک فراتر نمی‌رفتم ! یا این که می‌گوید : ای کاش ! بعد از آن که زادم و
انسان شدم و مُردَم ، هرگز پس از مردن و خاک شدن ، زنده‌شدنی در میان نمی‌بود ، و
آن گونه که خودم در دنیا معتقد بودم که رستاخیزی در میان نیست ، همچنان می‌بود !
تفسیر نور:
سوره نازعات آیه 1
متن آیه :
وَالنَّازِعَاتِ غَرْقاً
ترجمه :
سوگند به همه چیزهائی که ( نیروئی بدانها داده شده است که بدان اشیاء را از
قرارگاه خود ) کاملاً برمی‌کنند و بیرون می‌کشند !
توضیحات :
« النَّازِغاَتِ » : برکنندگان . بیرون کشندگان . برای واژه‌های پنجگانه (
نَازِعَات ، نَاشِطَات ، سَابِحَات ، سَابِقَات ، مُدَبِّرَات ) بیش از شش معنی
بیان کرده‌اند ( نگا : تفسیر کبیر ) . از جمله : فرشتگان ، ستارگان آسمان ، اسبان
مجاهدان ، ارواح مردگان ، غازیان و جهادگران ، قلوب مردمان ، و گاهی آمیزه‌ای از
اینها . امّا اغلب مفسّران طرفدار ستارگان و فرشتگانند . بهترین نظریّه ، سخن
تفسیر المنتخب است که گردآورنده چکیده همه نظرات است و ما آن را پسندیده و تقدیم
داشته‌ایم . « غَرْقاً » : به گونه اغراق‌آمیز . به تمام و کمال .
سوره نازعات آیه 2
متن آیه :
وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطاً
ترجمه :
و سوگند به همه چیزهائی که ( نیروئی بدانها داده شده است که بدان اشیاء را از
قرارگاه خود ) چابکانه و استادانه بیرون می‌کشند !
توضیحات :
« النَّاشِطَاتِ » : آنهائی که کارها را آهسته و آرام ، ولی استادانه و چابکانه
به انجام می‌رسانند .
سوره نازعات آیه 3
متن آیه :
وَالسَّابِحَاتِ سَبْحاً
ترجمه :
و سوگند به همه چیزهائی که ( سرعتی بدانها داده شده است که در پرتو آن ، وظائف
خود را هر چه زودتر ) به گونه ساده و آسان انجام می‌دهند !
توضیحات :
. . .
سوره نازعات آیه 4
متن آیه :
فَالسَّابِقَاتِ سَبْقاً
ترجمه :
و سوگند به همه چیزهائی که ( در انجام وظائف محولّه بر دیگران ) کاملاً سبقت می‌گیرند
!
توضیحات :
« السَّابِقَاتِ » : پیش‌تازان . سبقت‌گیرندگان .
سوره نازعات آیه 5
متن آیه :
فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْراً
ترجمه :
و سوگند به همه چیزهائی که ( با ویژگیهائی که بدانها داده شده است ) به اداره
امور می‌پردازند !
توضیحات :
« الْمُدَبِّرَاتِ » : گردانندگان . اداره‌کنندگان . « أَمْراً » : کار . مراد
کارها است . چرا که این واژه اسم جنس و به منزله جمع است ( نگا : تفسیر کبیر ) .
جواب قسم محذوف است . یعنی سوگند به همه این آفریده‌های عجیب و غریب جهان ، که
رستاخیز برپا می‌شود و قیامت می‌آید .
سوره نازعات آیه 6
متن آیه :
یَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ
ترجمه :
( رستاخیز و قیامت برپا گردد ) در آن روزی که ( نفخه اوّل ، در صور دمیده می‌شود
و ) زلزله‌ای در می‌گیرد ( و دنیا خراب می‌گردد و همگان می‌میرند ) .
توضیحات :
« تَرْجُفُ » : می‌لرزد . می‌لرزاند . این فعل به صورت لازم و متعدّی به کار می‌رود
. « الرَّاجِفَةُ » : لرزان . لرزاننده . مراد نفخه نخستین صور است که در جهان می‌پیچد
و جهان را می‌لرزاند و خراب می‌گرداند . برخی گفته‌اند : مراد زلزله کره زمین و از
هم پاشیدن آن است .
سوره نازعات آیه 7
متن آیه :
تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ
ترجمه :
سپس ( نفخه دوم ، در صور دمیده می‌شود و زلزله نخستین ) زلزله دیگری به دنبال
خواهد داشت ( که مردگان زنده می‌گردند و رستاخیز و قیامت آغاز می‌شود ، و جهان
ابدی آغاز می‌گردد ) .
توضیحات :
« تَتْبَعُهَا » : به دنبال آن می‌آید و رخ می‌دهد . « الرَّادِفَةُ » : پیرو .
به دنبال آینده . مراد نفخه دوم است که بعد از نفخه اوّل قرار دارد و اعلام فرا
رسیدن رستاخیز و قیامت است . برخی گفته‌اند : مراد زلزله و تکانی است که آسمانها
را به دنبال ویرانی زمین در بر می‌گیرد ( نگا : زمر / 68 ) .
سوره نازعات آیه 8
متن آیه :
قُلُوبٌ یَوْمَئِذٍ وَاجِفَةٌ
ترجمه :
دلهائی در آن روز تپان و پریشان می‌گردند .
توضیحات :
« وَاجِفَةٌ » : مضطرب و پریشان . لرزان و نگران . تپنده و آشفته .
سوره نازعات آیه 9
متن آیه :
أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ
ترجمه :
و چشمانشان فرو افتاده و فروخفته می‌گردد .
توضیحات :
« أَبْصَارُهُمْ » : چشمان ایشان . مراد صاحبان چشمها است . « خَاشِعَةً » : ذلیل
و خوار . فرو افتاده و فروخفته .
سوره نازعات آیه 10
متن آیه :
یَقُولُونَ أَئِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِی الْحَافِرَةِ
ترجمه :
( اینان در دنیا ) می‌گفتند : آیا ما دوباره ( زنده می‌گردیم و ) به زندگی
بازگردانده می‌شویم ؟ !
توضیحات :
« مَرْدُودُونَ » : برگردانده شدگان . « الْحَافِرَةِ » : راه طی شده . حالت
نخستین و زندگی پیشین . مراد حیات دوباره و آفرینش دوباره است .
سوره نازعات آیه 11
متن آیه :
أَئِذَا کُنَّا عِظَاماً نَّخِرَةً
ترجمه :
آیا وقتی که استخوانهای پوسیده و فرسوده‌ای خواهیم شد ( به زندگی بازگردانده می‌شویم
؟ ) .
توضیحات :
« عِظَام » : جمع عَظْم ، استخوانها . « نَخِرَةً » : پوسیده . فرسوده .
سوره نازعات آیه 12
متن آیه :
قَالُوا تِلْکَ إِذاً کَرَّةٌ خَاسِرَةٌ
ترجمه :
( تمسخرکنان ) می‌گفتند : این ( بازگشت به زندگی دوباره ، اگر انجام‌پذیر گردد )
در این صورت بازگشت زیانبار و زیان‌بخشی خواهد بود ! ( و ما هرگز از این زیانها
نخواهیم کرد ، و چنین کاری ممکن نیست ) .
توضیحات :
« تِلْکَ » : این رجعت و بازگشت . « إِذاً » : آن گاه . « کَرَّةٌ » : بازگشت .
برگشت . « خَاسِرَةٌ » : زیانبار . زیان‌بخش . پرضرر و زیان .
سوره نازعات آیه 13
متن آیه :
فَإِنَّمَا هِیَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ
ترجمه :
( بازگشت آنان چندان مشکل نیست ) تنها صدائی ( از صور ) برمی‌خیزد و بازگشت انجام
می‌پذیرد .
توضیحات :
« هِیَ » : بازگشت . زندگی . رجعت به حیات دوباره . « زَجْرَةٌ » : صدا و فریاد .
مراد صدای صور برای بار دوم است که بر اثر آن همه مردگان زنده می‌گردند .
سوره نازعات آیه 14
متن آیه :
فَإِذَا هُم بِالسَّاهِرَةِ
ترجمه :
ناگهان همگان ( به پا می‌خیزند و ) در دشت پهناور و سفید محشر آماده می‌شوند .
توضیحات :
« السَّاهِرَةِ » : دشت و بیابان سفید و هموار و پهناور . مراد صحرای محشر است .
سوره نازعات آیه 15
متن آیه :
هَلْ أتَاکَ حَدِیثُ مُوسَى
ترجمه :
آیا خبر داستان موسی به تو رسیده است ؟
توضیحات :
« حَدِیثُ » : سخن . خبر . داستان . « هَلْ أَتَاکَ . . . » : مطلب با استفهام
شروع شده است تا شوق شنونده بیدار ، و آماده شنیدن داستان گردد .
سوره نازعات آیه 16
متن آیه :
إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى
ترجمه :
بدان گاه که پروردگارش او را در زمین مقدّس طُوی صدا زد .
توضیحات :
« بِالْوَادِی الْمُقَدَّسِ طُویً » : ( نگا : طه / 12 ) . « الْوَادِی » :
سرزمین . یاء آخر آن در رسم‌الخطّ قرآنی حذف شده است . « طُویً » : نام سرزمینی در
شام ، میان مَدْیَن و مصر ، در پائین کوه طور سینا ، نخستین بار ، در آنجا به موسی
( ع ) وحی شد . بدل از ( الْوادی ) است .
سوره نازعات آیه 17
متن آیه :
اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى
ترجمه :
( بدو گفت : ) برو به سوی فرعون که سرکشی و طغیان کرده است .
توضیحات :
« طَغی » ، : سرکشی کرده است . در کفر و عصیان و ظلم ، از حد گذشته است . از مرز
بندگی فراتر رفته است .
سوره نازعات آیه 18
متن آیه :
فَقُلْ هَل لَّکَ إِلَى أَن تَزَکَّى
ترجمه :
بگو : آیا میل داری ( از آنچه در آن هستی ) ، رها و پاک گردی ؟
توضیحات :
« هَل لَّکَ . . . » : آیا میل داری ؟ خبر مبتدای محذوفی چون ( مَیْلٌ ) و (
رَغْبَةٌ ) است ، در اصل چنین است : هَل لَّکَ مَیْلٌ ؟ این شیوه ، در خواستِ توأم
با سازش و نرمش است . « تَزَکّی » : پاک گردی . فعل مضارع است و اصل آن (
تَتَزکّی ) است .
سوره نازعات آیه 19
متن آیه :
وَأَهْدِیَکَ إِلَى رَبِّکَ فَتَخْشَى
ترجمه :
و تو را به سوی پروردگارت رهبری کنم ( و او را به تو بشناسانم ) تا تو ( از او )
اندیشناک و بیمناک گردی ( و خلاف نکنی ؟ )
توضیحات :
« فَتَخْشی » : خشیت ، ترس و هراسی است که نتیجه احساس به عظمت و قدرت خدا است .
چنین احساسی هم با شناخت او ، در دل انسان پدیدار می‌شود ( نگا : فاطر / 28 ) .
سوره نازعات آیه 20
متن آیه :
فَأَرَاهُ الْآیَةَ الْکُبْرَى
ترجمه :
( موسی به پیش فرعون رفت و ) معجزه بزرگ ( خود ، یعنی تبدیل عصا به اژدها ) را
بدو نشان داد .
توضیحات :
« الآیَةَ الْکُبْری » : معجزه بزرگ . مراد تبدیل عصا به اژدها است . نشان دادن
معجزه و کار عملی ، پس از بیان ادلّه و براهین قولی بوده است .
سوره نازعات آیه 21
متن آیه :
فَکَذَّبَ وَعَصَى
ترجمه :
امّا فرعون ، موسی را دروغگو نامید و ( نبوّت او را نپذیرفت ، و از چیزی که از
جانب خدا با خود آورده بود ) سرپیچی کرد .
توضیحات :
« کَذَّبَ » : موسی را تکذیب کرد و پیغمبریش را دروغ نامید . « عَصی » : از
دستورهای آسمانی و رهنمودهای الهی سرپیچی و سرکشی کرد .
سوره نازعات آیه 22
متن آیه :
ثُمَّ أَدْبَرَ یَسْعَى
ترجمه :
سپس پشت کرد و رفت و ( برای مبارزه با موسی ) به سعی و تلاش پرداخت .
توضیحات :
« أَدْبَرَ » : پشت کرد و رفت .
سوره نازعات آیه 23
متن آیه :
فَحَشَرَ فَنَادَى
ترجمه :
آن گاه ( جادوگران را ) گرد آورد و ( مردمان را ) دعوت کرد .
توضیحات :
« حَشَرَ » : بسیج کرد . گرد آورد . مراد گرد آوردن جادوگران است ( نگا : شعراء /
36 و 53 ) . « نَادی » : دعوت کرد . فرا خواند . بانگ برداشت ( نگا : زخرف / 51
) .
سوره نازعات آیه 24
متن آیه :
فَقَالَ أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلَى
ترجمه :
و گفت : من والاترین معبود شما هستم !
توضیحات :
« أناَ رَبُّکُمْ الأعْلی » : با توجّه به خاصّیّت نفسِ آفت‌زده طاغیان که کلمه
حق و دعوت به آن ، بر طغیان و غرورشان می‌افزاید ( نگا : بقره / 206 ، صافّات /
35 ) و مال و منال و مقام گاهی به ادّعای الوهیّتشان می‌کشاند ( نگا : زخرف / 51
) جنون پادشاهی هم فرعون مادیگرا را بر آن داشته است که در اوقات معمولی معبودهائی
برای خود برگزیند ( نگا : اعراف / 127 ) و در لحظاتی خویشتن را یگانه معبود
دیگران بداند ( نگا : شعراء / 29 ، قصص / 38 ) و زمانی خود را معبود والایِ والا
بنامد . همیشه تاریخ ، شاهد خداگونه‌ها بوده و سخن قال یا حال ایشان را شنیده است
. مگر از کافران بی‌ادب ، جز این باید شنید ؟
سوره نازعات آیه 25
متن آیه :
فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَکَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى
ترجمه :
خدا او را به عذاب دنیا و آخرت گرفتار کرد .
توضیحات :
« نَکَالَ » : تعذیب . عذاب و عقوبت . مفعول مطلق است و یا منصوب به نزع خافض است
. « الآخِرَةِ وَ الأُولی » : آن جهان و این جهان . چون عذاب آخرت مهم‌تر از عذاب
دنیا است ، ذکر آن پیشتر آمده است .
سوره نازعات آیه 26
متن آیه :
إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِّمَن یَخْشَى
ترجمه :
در این ( داستان موسی و فرعون ، درس ) عبرت بزرگی است برای کسی که ( از خدا )
بترسد .
توضیحات :
« لِمَن یَخْشی » : عبرت گرفتن از چنین داستانهائی تنها برای کسانی میسّر است که
خوف و خشیت و احساس مسؤولیّت به دل راه داده‌اند .
سوره نازعات آیه 27
متن آیه :
أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمِ السَّمَاء بَنَاهَا
ترجمه :
( ای منکرانِ معاد ! ) آیا آفرینش ( مجدّد پس از مرگ ) شما سخت‌تر است یا آفرینش
آسمان که خدا آن را ( با این همه عظمت سرسام‌آور و نظم و نظام شگفت ، بالای سرتان
همچون کاخی ) بنا نهاده است ؟
توضیحات :
« خَلْقاً » : آفرینش . ساختار . تمییز است . « أَأَنتُمْ أَشَدُّ . . . » : این
آیه پاسخ گفتار منکران معاد است که می‌گفتند : أإِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِی الْحَافِرَةِ
. اجزاء کرات آسمانی را از عدم آفریده است و آنها را به شکل خورشیدها و ماهها و
ستاره‌ها درآورده است ، اجزاء متفرّق بدن شما را نیز بازآفرینی می‌کند و بهم می‌پیوندد
و در صحنه حیات مجدّد حاضر می‌گرداند و مورد بازخواستتان قرار می‌دهد . پس چه جای
شگفتی است ؟
سوره نازعات آیه 28
متن آیه :
رَفَعَ سَمْکَهَا فَسَوَّاهَا
ترجمه :
ارتفاع و بلندای آن را بالا برد و گسترشش داد ، و آن را آراسته و پیراسته کرد و
سر و سامانش بخشید .
توضیحات :
« رَفَعَ » : بالا برد . گسترش داد . « سَمْکَ » : ارتفاع . بلندا . بعضی آن را
سقف و آسمانه دانسته‌اند . « سَوّی » : ساخته و پرداخته کرد . یعنی هر یک را
فواصل معیّن و اندازه و خاصّیّت ویژه بخشید و در مدارات خود جای داد و یکی را به
دیگری مرتّبط ساخت . ( نگا : بقره / 29 ) .
سوره نازعات آیه 29
متن آیه :
وَأَغْطَشَ لَیْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا
ترجمه :
و شب آن را تاریک کرد ، و روزِ آن را پدیدار و روشن ساخت .
توضیحات :
« أَغْطَشَ » : تاریک کرد . دیجور ساخت . « أَخْرَجَ » : پدیدار کرد . ظهور بخشید
. مراد روشن کردن است . « ضُحی » : اوائل روز . تمام روز ( نگا : اعراف / 98 ،
طه / 59 ، ضحی / 1 ، نازعات / 46 ) .
سوره نازعات آیه 30
متن آیه :
وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِکَ دَحَاهَا
ترجمه :
و پس از آن ، زمین را غلتاند و ( به شکل بیضی در آورد و ) گستراند .
توضیحات :
« دَحَاهَا » : آن را پرت کرد و غلتاند . آن را به شکل بیضی درآورد و گستراند .
چون اغلب تفسیرها و فرهنگها ( دحو ) را تنها به معنی ( گسترانیدن ) ذکر کرده‌اند ،
چند جمله را برای تأکید معنی غلتاندن و قِل دادن از دو تفسیر عیناً ذکر می‌نمائیم
: أَصْلُ الدَّحْوِ الإِزالَةُ لِلشَّیْء مِنْ مَکانٍ إِلی مَکانٍ ، وَ مِنْهُ
یُقالُ : إِنَّ الصَّبِیَّ یَدْحُو بِالْکُرَةِ ، أَیْ یَقْذِفُهَا عَلی وَجْهِ
الأرْضِ ( نگا : تفسیر کبیر ) . دَحَاهَا : بَسَطَهَا وَ أَوْسَعَهَا لِسُکْنی
أَهْلِها ، أَوْ جَعَلَهَا عَلی شَکْلِ دِحْیَةٍ وَ هِیَ الْبَیْضَةُ ( نگا :
تفسیر و بیان مفردات القرآن ) . همچنین ( نگا : فرهنگهای : محیط‌المحیط ، لسان‌العرب
. تفسیرهای : المصحف‌المیسّر ، پرتوی از قرآن ، المنار جلد اوّل صفحه 248 ) .
سوره نازعات آیه 31
متن آیه :
أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءهَا وَمَرْعَاهَا
ترجمه :
آب آن را و چراگاه آن را پدیدار کرد .
توضیحات :
« مَرْعی » : چراگاه . « مَآءَها وَ مَرْعَاهَا » : اشاره به مایه حیات جانداران
و اقوات آنها است .
سوره نازعات آیه 32
متن آیه :
وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا
ترجمه :
و کوهها را محکم و استوار کرد .
توضیحات :
« أَرْسَاهَا » : ثابت و استوار کرد ( نگا : رعد / 3 ، حجر / 19 ، نحل / 15 ) .
سوره نازعات آیه 33
متن آیه :
مَتَاعاً لَّکُمْ وَلِأَنْعَامِکُمْ
ترجمه :
برای استفاده شما و چهارپایان شما ( همه اینها را سر و سامان داده و سرگشته و
فرمانبردار کرده‌ایم ) .
توضیحات :
« مَتَاعاً » : بهره‌مندی و بهره‌گیری . استفاده . مفعولٌ‌له است .
سوره نازعات آیه 34
متن آیه :
فَإِذَا جَاءتِ الطَّامَّةُ الْکُبْرَى
ترجمه :
هنگامی که بزرگترین حادثه ( و بلای سخت طاقت‌فرسای قیامت ) فرا می‌رسد .
توضیحات :
« الطّآمَّةُ » : حادثه عظیم . مصیبت طاقت‌فرسا . بلای سخت و فراگیر . مراد قیامت
است . « الْکُبْری » : بزرگترین . معلوم است هیچ مصیبت و واقعه‌ای بزرگتر از
قیامت نیست .
سوره نازعات آیه 35
متن آیه :
یَوْمَ یَتَذَکَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى
ترجمه :
در آن روز ، انسان به یاد می‌آورد همه کوششها و تلاشهائی را که کرده است .
توضیحات :
« یَوْمَ » : بدل از ( إِذَا ) است و جواب ( إِذَا ) محذوف است و تفصیل نهفته در
آیات بعدی است . یعنی همین که طامّه کبری روی آورد ، عالَم و روز و دوره‌ای پیش می‌آید
که در آن موجبات غفلت و فراموشی از میان می‌رود ، و . . .
سوره نازعات آیه 36
متن آیه :
وَبُرِّزَتِ الْجَحِیمُ لِمَن یَرَى
ترجمه :
و دوزخ برای هر فرد بینائی ، آشکار و نمایان می‌گردد ( و بر کسی مخفی نمی‌ماند )
.
توضیحات :
« بُرِّزَتْ » : نموده شد . آشکار گردانده شد .
سوره نازعات آیه 37
متن آیه :
فَأَمَّا مَن طَغَى
ترجمه :
امّا آن کسی که طغیان و سرکشی کرده باشد .
توضیحات :
« طَغی » : سرکشی و نافرمانی کرده باشد ( نگا : نازعات / 17 ) .
سوره نازعات آیه 38
متن آیه :
وَآثَرَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا
ترجمه :
و زندگی دنیا را ( برگزیده باشد و بر آخرت ) ترجیح داده باشد .
توضیحات :
« ءَاثَرَ » : برگزیده باشد . ترجیح داده باشد .
سوره نازعات آیه 39
متن آیه :
فَإِنَّ الْجَحِیمَ هِیَ الْمَأْوَى
ترجمه :
قطعاً دوزخ جایگاه ( او ) است .
توضیحات :
« الْمَأْوی » : منزل و جایگاه .
سوره نازعات آیه 40
متن آیه :
وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ
عَنِ الْهَوَى
ترجمه :
و امّا آن کس که از جاه و مقام پروردگار خود ترسیده باشد ، و نفس را از هوی و هوس
بازداشته باشد .
توضیحات :
« مَقَامَ رَبِّهِ » : ( نگا : رحمن / 46 ، ابراهیم / 14 ) . مَقام ، در اصل به
معنی جایگاه اقامت است . در اینجا مراد شخص حاضر در آن است که ذات خداوند سبحان
است .
سوره نازعات آیه 41
متن آیه :
فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوَى
ترجمه :
قطعاً بهشت جایگاه ( او ) است .
توضیحات :
. . .
سوره نازعات آیه 42
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرْسَاهَا
ترجمه :
از تو درباره قیامت می‌پرسند که در چه زمانی واقع می‌شود ؟
توضیحات :
« أَیَّانَ » : چه وقت ؟ کی ؟ « مُرْسَاهَا » : وقوع قیامت و برپا شدن آن .
مصدر میمی است از إِرْساء ( نگا : اعراف / 187 ، هود / 41 ) .
سوره نازعات آیه 43
متن آیه :
فِیمَ أَنتَ مِن ذِکْرَاهَا
ترجمه :
تو را چه آگهی و خبر از آن ؟ ! ( تو چیزی از آن نمی‌دانی ) .
توضیحات :
« فِیمَ » : مخفّف ( فِی مَا ) است . « ذِکْری » : خبر دادن . بیان کردن .
سوره نازعات آیه 44
متن آیه :
إِلَى رَبِّکَ مُنتَهَاهَا
ترجمه :
آگاهیِ از زمان قیامت ، به پروردگارت واگذار می‌گردد ( و اطّلاع از وقوع آن کار
پروردگار تو است ؛ نه تو ) .
توضیحات :
« مُنتَهی » : انتهاء . واگذاری ( نگا : نجم / 14 و 42 ) . « إِلی رَبِّکَ
مُنتَهَاهَا » : چکیده مطلب این است : تنها خداوند از وقوع قیامت آگاه است و بس (
نگا : اعراف / 187 ، لقمان / 34 ) .
سوره نازعات آیه 45
متن آیه :
إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ مَن یَخْشَاهَا
ترجمه :
وظیفه تو تنها و تنها بیم دادن و هوشدار باش به کسانی است که از قیامت می‌ترسند (
و روح حق‌جوئی و حق‌طلبی دارند ) .
توضیحات :
« مُنذِرُ » : بیم‌دهنده . اعلام خطرکننده . « مُنذِرُ مَن یَخْشَاهَا » : این
گونه تعبیرات اشاره به این حقیقت است که اگر کسانی دچار طغیان نفسانی نشده باشند و
بلکه اندیشناک بوده و آماده پذیرش حق باشند ، گوش دل به اندرزهای آسمانی فرا می‌دهند
، و ادلّه و برهان ، خردهایشان را تکان می‌دهد ( نگا : بقره / 2 ) .
سوره نازعات آیه 46
متن آیه :
کَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَهَا لَمْ یَلْبَثُوا إِلَّا
عَشِیَّةً أَوْ ضُحَاهَا
ترجمه :
روزی که آنان برپائی رستاخیز را می‌بینند ( چنین احساس می‌کنند که در جهان ) گوئی
جز شامگاهی یا چاشتگاهی از آن درنگ نکرده‌اند و بسر نبرده‌اند .
توضیحات :
« لَمْ یَلْبَثُوا » : درنگ نکرده‌اند . نمانده‌اند و بسر نبرده‌اند ( نگا : بقره
/ 259 ، مؤمنون / 112 و 114 ) . « عَشِیَّةً » : شب هنگام . آخر روز . « ضُحی »
: چاشتگاه . اوّل روز . « عَشِیَّةً أَوْضُحَاهَا » : مراد چند ساعتی است ( نگا :
یونس / 45 ، احقاف / 35 ، مؤمنون / 113 ) . مرجع ( هَا ) واژه ( عَشِیَّةً )
است و بیانگر این است ، صبحِ همان عصرگاه مراد است .