تفسیر قرآن

تفسیر و معانی قرآن

تفسیر قرآن

تفسیر و معانی قرآن

تفسیر نور: سوره قیامة

تفسیر نور:
سوره قیامه آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به روز قیامت سوگند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه‌ / 75 ، حاقّه‌ / 38 ، معارج‌ / 40 ) .‏

سوره قیامة آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به نفس سرزنشگر سوگند ! ( که پس از مرگ زنده می‌گردید و رستاخیز حق است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّفْسِ اللَّوَّامَةِ » : نفس ملامتگر . در قرآن مجید از سه نفْس نام برده شده است : الف - نفس امّاره ، که پیوسته انسان را به بدیها و زشتیها فرا می‌خواند ، و پلشتیها را برای او می‌آراید ( نگا : یوسف‌ / 53 ) ب - نفس لوّامه ، که از آن به عنوان وجدان اخلاقی نیز یاد می‌کنند ، نفس بیدار و آگاهی است که هنوز در برابر گناه مصونیّت نیافته است و گاه‌گاهی لغزش پیدا می‌کند و به دامان گناه می‌افتد ، امّا هرچه زودتر به خود می‌آید و به مسیر سعادت باز می‌گردد و به ملامت و سرزنش آدمی می‌پردازد و او را توبه می‌دهد . ج - نفس مطمئنّه ، نفس تکامل یافته‌ای است که نفس امّاره را رام خود کرده است و به مقام تقوای کامل و احساس مسؤولیّت رسیده است و به آسانی لغزش برای او امکان پذیر نیست ( نگا : فجر / 27 ) . به هر حال نفس لوّامه ، بعد از وقوع کار نیک یا بد ، بلافاصله دادگاهی در درون انسان تشکیل می‌دهد و به عنوان قاضی و شاهد مُجری حکم ، به حساب و کتاب او می‌رسد ( نگا : نمونه ) . یادآوری : جواب قسم محذوف است و از سیاق آیات بعد ، مطالب روشن می‌شود . یعنی : سوگند به روز قیامت ، و به نفس لوّامه که همه شما در قیامت برانگیخته می‌شوید و به سزای اعمالتان می‌رسید .‏

سوره قیامة آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا انسان می‌پندارد که ما استخوانهای ( پوسیده و پراکنده ) او را گرد نخواهیم آورد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الإِنسَانُ » : مراد انسان کافر است .‏

سوره قیامة آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ بَلَى قَادِرِینَ عَلَى أَن نُّسَوِّیَ بَنَانَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آری ! ( آنها را گرد می‌آوریم ) ما حتّی می‌توانیم سر انگشتان او را ( که یکی از دقائق اندام بدن است ) کاملاً همسان خودش بیافرینیم ( و به حال اوّل بازگردانیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَادِرِینَ » : حال فاعل فعل محذوفی است . بَلی نَجْمَعُهَا قَادِرِینَ . « نُسَوِّیَ » : سر و سامان و نظم و نظام دهیم . همسان وضع نخست و حال اوّل گردانیم . « بَنَانَ » : سر انگشتان ( نگا : انفال‌ / 12 ) .‏

سوره قیامة آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( انسان در قدرت خداوند بر گردآوردن استخوانها و زنده کردن مردگان تردیدی ندارد ) بلکه هدف انسان ( از انکار ) این است که می‌خواهد در مدّت زمانی که در پیش دارد ( تا زنده است ) گناه کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَفْجُرَ » : تا گناه کند . علل گرایش به مادیگری و انکار مبدأ و معاد ، غیر مقیّد بودن به چیزی ، یعنی کسب آزادی برای انجام گناهان ، و گریز از مسؤولیّتها ، و اقناع کاذب وجدان است . وگرنه کسی برای نفی مبدأ و معاد ، ادلّه و براهینی در دست ندارد ، و از درون به مادیگری خود قانع و راضی نمی‌باشد . « أُمَامَهُ » : آینده‌ای را که در پیش دارد . یعنی مادام که زنده است .‏

سوره قیامة آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَسْأَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏می‌پرسند : روز قیامت کی خواهد بود ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« اَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ » : روز قیامت کی خواهد بود ؟ ! استفهام انکاری است . پرسش ایشان برای بعید بودن قیامت ، و عدم وجود آن است . یعنی : قیامت هرگز نخواهد بود .‏

سوره قیامة آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( پاسخ ایشان این است : ) هنگامی که چشمها ( از شدّت هول و هراس ) سراسیمه و آشفته می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَرِقَ » : حیران و سراسیمه شد . آشفته و پریشان گردید ( نگا : ابراهیم‌ / 42 ، انبیاء / 97 ) .‏

سوره قیامة آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَخَسَفَ الْقَمَرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ماه بی‌نور و روشنائی می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَسَفَ » : خسوف کرد . روشنائی را از دست داد .‏

سوره قیامة آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خورشید و ماه گردآوری می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جُمِعَ » : جمع‌آوری گردید . مراد درهم پیچیدن و گردآوری کردن است ( نگا : تکویر / 1 ) .‏

سوره قیامة آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ یَقُولُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ الْمَفَرُّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انسان در آن روز خواهد گفت : راه گریز کجا است‌ ؟ ( گریز میسّر نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَفَرُّ » : گریزگاه . گریز . این واژه می‌تواند اسم مکان یا مصدر میمی‌باشد . « أَیْنَ الْمَفَرُّ » : گریزگاه کجا است‌ ؟ ! گریز کجا میسّر است‌ ؟ !‏

سوره قیامة آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا لَا وَزَرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خیر ! ( اصلاً گریزگاهی در میان نیست ، و گریز ممکن نیست و ) هیچ گونه پناهگاهی وجود ندارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَزَرَ » : پناهگاه .‏

سوره قیامة آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، قرارگاه ( بهشت و دوزخ ) در دست پروردگار تو است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُسْتَقَرُّ » : قرارگاه . استقرار یافتن و جایگزین شدن . معنی دیگر آیه : در آن روز قرارگاه همگان در پیش پروردگار انسان است ، و استقرار مردمان به سوی خداوند بندگان است . او است که فرمان می‌دهد و جا و مکان تعیین می‌کند . « رَبِّکَ » : مرجع ضمیر ( کَ ) پیغمبر اسلام است و برخی آن را به انسان برمی‌گردانند .‏

سوره قیامة آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ یُنَبَّأُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَأَخَّرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز انسان را آگاه می‌سازند از چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و از چیزهائی که برجای گذاشته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُنَبَّأُ » : باخبر گردانده می‌شود . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد . « مَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ » : چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و برجای گذاشته است . همه کارهائی که کرده است و نکرده است .‏

سوره قیامة آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اصلاً انسان خودش از وضع خود آگاه است ( و وجودش شاهد و دلیل بر خویشتن است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ » : از وضع خود آگاه است و بهتر از هرکس دیگری می‌داند که چه کارهائی کرده است . خود انسان حجّت و گواه بر خودش است . چرا که اعضاء او گواهی بر اعمال او می‌دهند ( نگا : فصّلت‌ / 20 ، یس‌ / 65 ) . « بَصِیرَةٌ » : بینا و آگاه . حجّت و دلیل و برهان . حرف ( ة ) برای مبالغه است .‏

سوره قیامة آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِیرَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که ( به زبان ) عذرهائی برای ( دفاع از ) خود می‌آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ لَوْ أَلْقی . . . » : حرف واو ، حالیّه است ( نگا : اعراب القرآن درویش ، روح‌المعانی ) . « مَعَاذِیر » : جمع مَعْذِرَت ، عذرها . ذکر بیگناهیها ( نگا : اعراف‌ / 164 ، روم‌ / 57 ، غافر / 52 ) .‏

سوره قیامة آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( به هنگام وحی قرآن ) شتابگرانه زبان به خواندن آن مَجُنبان ( و آیات را عجولانه و آزمندانه تکرار مگردان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ » : با عجله عجله زبان خود را برای خواندن آن به حرکت در نیاور . ضمیر ( ه ) به قرآن برمی‌گردد ( نگا : طه‌ / 114 ) . از این آیه تا پایان آیه 19 معترضه است .‏

سوره قیامة آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که گردآوردن قرآن ( در سینه تو ) و ( توانائی بخشیدن به زبان تو ، برای ) خواندن آن ، کار ما است . ( پس از ناحیه حفظ قرآن در میان دل و جان خود ، و روان خواندن و درست تلاوت کردن آن با زبان خویش ، نگران مباش ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَمْعَهُ » : گردآوردن قرآن . مراد گردآوردن قرآن در سینه پیغمبر . « قُرْءَانَهُ » : قرائت آن . خداوند وعده می‌فرمایند که تمام آیات را در سینه پیغمبر جمع و حفظ نماید ، و سپس قرائت آن را بر زبانش جاری فرماید . به عبارت دیگر ، همان گونه که حفظ قرآن در همه دوران در میان مردمان بر عهده خدا است ، نگهداری آن در سینه پیغمبر و جاری کردن آن بر زبان آن حضرت نیز بر عهده خدا است ( نگا : حجر / 9 ) . واژه ( قرآن ) مصدر است و به معنی قرائت است .‏

سوره قیامة آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس هرگاه ما قرآن را ( توسّط جبرئیل بر تو ) خواندیم ، تو خواندن آن را ( آرام و آهسته ) پیگیری و پیروی کن . ( وظیفه تو پیروی از تلاوت پیک وحی ، و ابلاغ رسالت آسمانی است و بس ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إتَّبِعْ » : دنبال کن . مراد ساکت و خاموش و آرام و آهسته گوش فرا دادن به پیام وحی ، و پس از آن تکرار و تمرین آن است .‏

سوره قیامة آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گذشته از اینها ، ( در صورتی که بعد از نزول آیات قرآن مشکلی پیدا کردی ) بیان و توضیح آن بر ما است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیَانَهُ » : توضیح درباره قرآن . رفع اشکال احکام و معانی و تفصیل مجمل آن ( نگا : روح‌المعانی ) .‏

سوره قیامة آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نه چنین است ( که شما درباره معاد می‌پندارید ) ! اصلاً شما دنیای گذرا را دوست می‌دارید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعَاجِلَةَ » : دنیای زودگذر ( نگا : اسراء / 18 ) .‏

سوره قیامة آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَذَرُونَ الْآخِرَةَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آخرت را رها می‌سازید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَذَرُونَ » : ترک می‌کنید . رها می‌سازید .‏

سوره قیامة آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز چهره‌هائی شاداب و شادانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وُجُوهٌ » : جمع وجه ، چهره ، مراد چهره‌های مؤمنان است . « نَاضِرَةٌ » : شاداب . شادان .‏

سوره قیامة آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به پروردگار خود می‌نگرند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَاظِرَةٌ » : نگرنده . معنی دیگر آیه : چشم به الطاف پروردگار خود دوخته‌اند . با توجّه به معنی اوّل ، باید گفت که نیروی دید در جهان دیگر همچون نیروی دید در این جهان نمی‌باشد . مثلاً بهشتیان دوزخیان را در قعر آتش سوزان مشاهده می‌کنند و با ایشان به سخن می‌پردازند ( نگا : صافّات‌ / 55 ) . به هر حال نحوه مشاهده آنجا همچون همه چیزهای دیگر آخرت ، با نحوه مشاهده اینجا فرق دارد . احادیث پیغمبر نشان می‌دهد که نگاه کردن آخرت بدون کیفیّت و چگونگی و حدود و جهات و مسافات و صفات است ( نگا : المنتخب ، نمونه ) .‏

سوره قیامة آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ بَاسِرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در آن روز ، چهره‌هائی در هم کشیده و عَبوسند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وُجُوهٌ » : مراد چهره‌های کافران و منافقان و بزهکاران است . « بَاسِرَةٌ » : درهم کشیده . عَبوس . ترش و درهم ( نگا : مدّثّر / 22 ) .‏

سوره قیامة آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ تَظُنُّ أَن یُفْعَلَ بِهَا فَاقِرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که آنان می‌دانند که به بلا و عذاب کمرشکنی گرفتار می‌آیند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاقِرَةٌ » : عذاب و بلائی که ستون فقرات را در هم می‌شکند .‏

سوره قیامة آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا إِذَا بَلَغَتْ التَّرَاقِیَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چنین نیست که گمان می‌برند . هنگامی که جان به گلوگاه برسد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَلَغَتْ » : رسید . فاعل آن ( الرُّوحُ ) محذوف است که از قرینه پیدا است . « التَّرَاقِیَ » : جمع ترقوّه ، به معنی استخوانهائی است که گرداگرد گلو را گرفته‌اند . رسیدن جان به گلوگاه ، کنایه از آخرین لحظات عمر است .‏

سوره قیامة آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَقِیلَ مَنْ رَاقٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( از طرف حاضران و اطرافیان سراسیمه و دستپاچه او ، عاجزانه و مأیوسانه ) گفته می‌شود : آیا کسی هست که ( برای نجات او ) افسون و تعویذی بنویسد ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَاقٍ » : تعویذ نویس . افسونگر . « مَنْ رَاقٍٍ » : مراد این است هنگام نومیدی گفته می‌شود : چه کسی می‌تواند او را شفاء دهد و دردش را دوا کند ؟ !‏

سوره قیامة آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَظَنَّ أَنَّهُ الْفِرَاقُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( محتضر ) یقین پیدا می‌کند که زمان فراق فرا رسیده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنَّهُ » : آنچه بدو رسیده است . « الْفِرَاقُ » : مفارقت از جهان و یاران . بدرود کردن .‏

سوره قیامة آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ساق پائی به ساق پائی می‌پیچد و پاها جفت یکدیگر می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إلْتَفَّتْ » : درهم پیچید . جفت یکدیگر شد و در کنار هم قرار گرفت . به هنگام جان دادن ، و یا در داخل کفن .‏

سوره قیامة آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمَسَاقُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، سوق ( همگان ) به سوی پروردگارت خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَسَاقُ » : سوق دادن و راندن . مرجع و مسیر .‏

سوره قیامة آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَا صَدَّقَ وَلَا صَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( انسانِ منکر معاد ) هرگز نه زکاتی داده است و نه نمازی خوانده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا صَدَّقَ » : زکات نداده است . تصدیق حق و حقیقت ، از جمله قرآن و پیغمبر نکرده است .‏

سوره قیامة آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَکِن کَذَّبَ وَتَوَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه راه تکذیب ( حق و حقیقت ) را در پیش گرفته است و ( به فرمان خدا ) پشت کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذَّبَ وَ تَوَلّی‌ » : ( نگا : طه‌ / 48 ) .‏

سوره قیامة آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ ذَهَبَ إِلَى أَهْلِهِ یَتَمَطَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏گذشته از این ، مغرورانه و متکبّرانه ( از کفر و عناد خود ) نزد خانواده و کسانش برگشته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتَمَطّی‌ » : می‌نازد و بزرگی می‌فروشد . تفرعُن و تکبّر می‌کند .‏

سوره قیامة آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرگ بر تو ! مرگ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْلیَا‌ » : سزاوارتر . درخورتر . مراد سزاوارتر به مرگ و نابودی است . بعضی گفته‌اند : فعل ماضی است‌ ؛ یعنی خدا مرگ تو را نزدیک گرداند و نابودت کند !‏

سوره قیامة آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏باز هم ، مرگ بر تو ! مرگ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْلیَا‌ » : تکرار برای تأکید است .‏

سوره قیامة آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَن یُتْرَکَ سُدًى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا انسان ( منکر معاد ) می‌پندارد که او بیهوده به حال خود رها شود ( و قوانین و مقرّرات الهی ، و حساب و کتاب و سزا و جزای دنیوی و اخروی نداشته باشد ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُدیً » : بیهوده . رها . یعنی انسان با وجود داشتن عقل ، همچون حیوان بی‌صاحب ، به حال خود واگذاشته شود ، و تکالیف و وظائف و همچنین سزا و جزائی نداشته باشد . حال است .‏

سوره قیامة آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ یَکُ نُطْفَةً مِّن مَّنِیٍّ یُمْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا او نطفه ناچیزی از منی نیست که ( به رحم مادر ) پرت و ریخته می‌گردد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُمْنی‌ » : پرت می‌شود و ریخته می‌گردد . « مِن مَّنِیٍّ یُمْنی‌ » : ( نگا : نجم‌ / 46 ، واقعه‌ / 37 ) .‏

سوره قیامة آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ کَانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَوَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس به صورت خون لخته و دَلَمه‌ای درآمده است ، و خداوند او را آفرینش تازه‌ای بخشیده است ، و بعد اندام او را نظم و نظام و سر و سامان داده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَقَةً » : خون لخته و دَلَمه ( نگا : حجّ‌ / 5 ، مؤمنون‌ / 14 ، غافر / 67 ) . « سَوّی‌ » : اندام او را همآهنگ کرد و سر و سامان داد ( نگا : بقره‌ / 29 ، کهف‌ / 37 ، حجر / 29 ) .‏

سوره قیامة آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَالْأُنثَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از این ( انسان ) دو صنف نر و ماده را ساخته و پرداخته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْهُ » : از انسان . « الزَّوْجَیْنِ » : دو صِنف . دو نوع ( نگا : هود / 40 ، رعد / 3 ، نجم‌ / 45 ) . « الذَّکَرَ وَ الأُنثی‌ » : بدل است .‏

سوره قیامة آیه 40
‏متن آیه : ‏
أَلَیْسَ ذَلِکَ بِقَادِرٍ عَلَى أَن یُحْیِیَ الْمَوْتَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا چنین خدائی نمی‌تواند مردگان را زنده گرداند ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَیْسَ ذلِکَ . . . » : ( نگا : یس‌ / 81 ) .‏

 

تفسیر نور: سوره إنسان

تفسیر نور:
سوره انسان آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شَیْئاً مَّذْکُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ( جز این است که ) مدّت زمانی بر انسان ( در شکم مادر ، به گونه نطفه و جنین ) گذشته است و او چیز قابل ذکر و شایسته توجّه نبوده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَلْ أَتی . . . » : = قَدْ أَتی . استفهام تقریری است و مراد تحقّق و تذکّر است ، یعنی بلی که چنین زمانی بوده است . « مَذْکُوراً » : قابل ذکر . دارای نام و نشان .‏

سوره إنسان آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما انسان را از نطفه آمیخته ( از اسپرماتوزوئید و اوول ) آفریده‌ایم ، و چون او را ( با وظائف و تکالیفی ، بعدها ) می‌آزمائیم ، وی را شنوا و بینا ، ( به عبارت دیگر عاقل و دانا ) کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْشَاجٍ » : جمع مَشَِج یا مَشیج ، آمیخته . آمیزه . مراد ترکیبی از موادّ و عناصر مختلف ، یا آمیزه‌ای از اسپرماتوزوئید و اوول است . صفت ( نُطْفَةٍ ) است ، چرا که مراد از نطفه ، مجموع اسپرماتوزوئید و اوول ، یا اجزاء مختلفه است و موصوف به منزله جمع گرفته شده است ( نگا : روح‌المعانی ) . « نَبْتَلِیهِ » : او را با وظائف و تکالیف و عبادات می‌آزمائیم . « فَجَعَلْنَاهُ » : حرف ( فَ ) سببیّه است ، و اصل جمله بدین شکل است : فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً لِنَبْتَلِیَهُ ( نگا : تفسیرالقرآنی للقرآن ) .‏

سوره إنسان آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً وَإِمَّا کَفُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما راه را بدو نموده‌ایم ، چه او سپاسگزار باشد یا بسیار ناسپاس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ » : خدا راه را به انسانها نشان داده است . خرد را بدو بخشیده است ، و کتاب هستی را در مقابل دیدگانش باز کرده است ، و پیغمبرانی برای او روانه نموده است ، و بالاخره راه خوب و راه بد را بدو نشان داده است ( نگا : بلد / 10 ) . این ، انسان است که به اختیار و انتخاب خود راه سعادت یا راه شقاوت می‌پوید و بهشت یا دوزخ را می‌جوید ( نگا : فصّلت‌ / 17 ) . « شَاکِراً » : حال ضمیر ( ه ) است . برخی هم احتمال می‌دهند که خبر ( یَکُونُ ) محذوفی بوده و تقدیر چنین است : إمَّا یَکُونُ شَاکِراً وَ إمَّا یَکُونُ کَفُوراً .‏

سوره إنسان آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ سَلَاسِلَا وَأَغْلَالاً وَسَعِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما برای کافران زنجیرها و غلّها و آتش فروزان دوزخ را آماده کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلاسِلَ » : جمع سِلْسِلَة ، زنجیرها . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد . « أَغْلالاً » : ( نگا : اعراف‌ / 157 ، رعد / 5 ، غافر / 71 ) .‏

سوره إنسان آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نیکان ، جامهای شرابی را سر می‌کشند و می‌نوشند که آمیخته به کافور است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَأْسٍ » : جام پر از شراب . « مِزَاجُ » : آمیزه . آمیخته . چیزی که در جام است که خود شراب است . « کَافُوراً » : گیاه خوشبوئی است که عربها آن را به داخل شراب می‌ریختند تا معطّر گردد ( نگا : فی‌ظلال القرآن ) . ولی در اینجا اسم آبی است در بهشت . تشبیه آن به کافور از لحاظ سفیدی و خوشبوئی است . « کَانَ مِزَاجُهَا کَافُوراً » : آمیخته به کافور است . محتوای آن از آبی به نام کافور است . شراب آن ، خوشبو و سفید همچو کافور است .‏

سوره إنسان آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این جامها پر می‌شود از ) چشمه‌ای که بندگان خدا از آن می‌نوشند و هرجا که بخواهند با خود روان می‌کنند و می‌برند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْناً » : چشمه‌ای . بدل از ( کافُوراً ) یا مفعول به فعل محذوف ( أَعْنی ) یا ( أَخُصُّ ) است . « یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً » : به گونه شگفتی از آن مصرف می‌کنند و می‌نوشند . جاری و روان می‌کنند . بر می‌جوشانند و به فوران در می‌آورند .‏

سوره إنسان آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْماً کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بندگانی که در جهان اعمال و اوصافی این چنین ، در پیش می‌گرفتند : ) به نذر خود وفا می‌کردند ، و از روزی می‌هراسیدند که شر و بلای آن گسترده و فراگیر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّذْرِ » : مراد دو چیز است : نخست ، چیزی که انسان برای خوشنودی خدا بر خود واجب می‌کند ، دیگر چیزی که خدا بر انسان واجب گردانده است ( نگا : تفهیم‌القرآن ) . « مُسْتَطِیراً » : پران و گسترده . فراگیر و پراکنده .‏

سوره إنسان آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَیَتِیماً وَأَسِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خوراک می‌دادند به بینوا و یتیم و اسیر ، به خاطر دوست داشت خدا .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلی حُبِّهِ » : به خاطر دوست داشت خدا و عشق به الله ، با وجود دوست داشت خوراک و نیاز خود بدان . ضمیر ( ه ) به خدا بر می‌گردد که از سیاق کلام پیدا است ( نگا : کهف‌ / 28 ، روم‌ / 39 ) . و یا به طعام برمی‌گردد ( نگا : آل‌عمران‌ / 92 ) .‏

سوره إنسان آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( به زبان حال ، بدیشان می‌گویند : ) ما شما را تنها به خاطر ذات خدا خوراک می‌دهیم ، و از شما پاداش و سپاسگزاری نمی‌خواهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ . . . » : این آیه از زبان حال نیکان و نیکوکاران است‌ ؛ نه این که محسنان چنین سخنی را هربار به مستمندان گفته باشند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . « لِوَجْهِ اللهِ » : به خاطر ذات پاک یزدان . برای رضای خدا . مراد از وجه ، ذات است ( نگا : بقره‌ / 115 و 272 ، رعد / 22 ، روم‌ / 38 و 39 ) .‏

سوره إنسان آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما ( از عذاب ) پروردگارمان می‌ترسیم‌ ؛ از ( عذاب ) روز بس ترشرو و سخت اخموئی ( که قیامت نام دارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْماً » : مفعولٌ‌به است ( نگا : اعراب القرآن درویش ، روح‌البیان ) و ( مِن رَبِّنَا ) حال متقدّم آن است ، یا ( مِن رَبِّنَا ) مفعولٌ‌به است و ( یَوْماً ) بدل از محلّ آن است ( نگا : روح‌البیان ) . « عَبُوساً » : بس ترشرو و چهره در هم کشیده . « قَمْطَرِیراً » : سخت اخمو . بسیار سخت و شدید .‏

سوره إنسان آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏به همین خاطر ، خداوند آنان را از شرّ و بلای آن روز محفوظ می‌دارد ، و ایشان را به خرّمی و شادمانی می‌رساند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَرَّ » : بلایا و شدائد قیامت . مفعولٌ‌به دوم است . « لَقَاهُمْ » : ایشان را می‌رساند به . بدیشان می‌رساند و می‌بخشد . « نَضْرَةً » : سرسبزی و خرّمی . شادی و شادمانی ( نگا : مطفّفین‌ / 24 ) .‏

سوره إنسان آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در برابر صبری که نموده‌اند ، خداوند بهشت و جامه ابریشمین را پاداششان می‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَرِیراً » : ابریشم که جامه بهشتیان است ( نگا : حجّ‌ / 23 ، فاطر / 33 ) .‏

سوره إنسان آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ فِیهَا شَمْساً وَلَا زَمْهَرِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در بهشت بر تختهای زیبا و مجلّل تکیه می‌کنند ، و نه ( گرمای ) آفتابی و نه سوز سرمائی در آنجا می‌یابند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُتَّکِئِینَ » : تکیه‌زنندگان . حال ضمیر ( هم ) در آیه پیشین است . « الأرَائِکِ » : جمع أَریکَة ، تختهای زیبا و مبلمان مجلّل . ( نگا : کهف‌ / 31 ، یس‌ / 56 ) . « زَمْهَرِیراً » : سوز سرما . شدّت سرما .‏

سوره إنسان آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَدَانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سایه‌های ( درختان ) بهشتی بر آنان فرو می‌افتد ، و میوه‌های آنجا سهل‌الوصول و در دسترس است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَانِیَةً » : نزدیک . فرو افتاده . « قُطُوفُ » : جمع قِطْف ، میوه رسیده ( نگا : حاقّه‌ / 22 و 23 ) .‏

سوره إنسان آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُطَافُ عَلَیْهِم بِآنِیَةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِیرَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏جامه‌های سیمین شراب و قدحهای بلورینِ می میانشان به گردش در می‌آید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکْوَابٍ » : جمع کُوب ، قَدَح ( نگا : زخرف‌ / 71 ، واقعه‌ / 18 ) . « قَوَارِیرَ » : جمع قَارُورَة ، ظرف بلورین و شیشه‌ای . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر وجود دارد .‏

سوره إنسان آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏قدحهای بلورینی که از نقره‌اند . ( خدمتکاران بهشتی ) آنها را درست به اندازه لازم پیموده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ . . . » : ظرفهای بلورینی که سیمین هستند ! در جهان ما چنین ظرفی مطلقاً وجود ندارد . یا این که مراد شفّافیّت بی‌حدّ ظروف است . « قَدَّرُوهَا » : خدمتکاران بهشتی آنها را به اندازه لازم و برابر ذوق و طبع و خواست بهشتیان تهیّه دیده‌اند و پیموده‌اند ( نگا : فرقان‌ / 2 ) .‏

سوره إنسان آیه 17
‏متن آیه : ‏
وَیُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْساً کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا از جامهای شرابی بدیشان می‌دهند که آمیزه آن زنجبیل است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِزَاجُهَا » : ( نگا : انسان‌ / 5 ) . « زَنجَبِیلاً » : اسم گیاهی است که در مناطق گرمسیر می‌روید . عربها زنجبیل را به خاطر نشاط‌آور و محرک و خوشبو بودن در شراب می‌ریختند .‏

سوره إنسان آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ عَیْناً فِیهَا تُسَمَّى سَلْسَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این جامها پر می‌شوند از ) چشمه‌ای که در بهشت است و سلسبیل نامیده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْناً » : ( نگا : انسان‌ / 6 ) . « سَلْسَبِیلاً » : در لغت ، به معنی آب روان و خوشگوار است . در اینجا اسم خاصّ است .‏

سوره إنسان آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَّنثُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏همواره نوجوانان جاودانه‌ای میانشان می‌گردند ( و به خدمتشان می‌پردازند ) که هرگاه ایشان را بنگری چنین می‌انگاری که مروارید غلتانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وِلْدانٌ مُّخَلَّدُونَ » : ( نگا : واقعه‌ / 17 ) . « مَنثُوراً » : پراکنده . « لؤْلُؤاً مَّنثُوراً » : مروارید پراکنده . مروارید غلتان . اشاره به زیبائی و درخشندگی و جذّابیّت غلامان خدمتگزار است .‏

سوره إنسان آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعِیماً وَمُلْکاً کَبِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که بنگری ، در آنجا نعمت فراوانی و سرزمین فراخی و پادشاهی بزرگی را خواهی دید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثَمَّ » : آنجا . مراد بهشت است . « مُلْکاً کَبِیراً » : سرزمین بزرگ و وسیع . مملکت فراخ . پادشاهی و سلطنت عظیم ( نگا : تفسیر کبیر ) .‏

سوره إنسان آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ عَالِیَهُمْ ثِیَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَاباً طَهُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏بر تن ایشان ، لباسهای ابریشم نازک سبز و دیبای ضخیم است ، و با دستبندها و النگوهای سیمین ، زیب و زینت شده‌اند ، و پروردگارشان بدیشان شراب پاک می‌نوشاند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَالِیَهُمْ » : بر اندام ایشان است . به تن ایشان است . واژه عالی ، حال ضمیر ( هم ) در ( عَلَیْهِم ) ، یا مفعول‌فیه است ، هرچند که در قالب اسم فاعل است . مثل : ( خارج ، داخل ، باطن ، ظاهر ) . می‌توان گفت : جَلَسْتُ خَارِجَ الدَّارِ . « سُندُسٍ . . . إِسْتَبْرَقٌ » : ( نگا : کهف‌ / 31 ، دخان‌ / 53 ) . « حُلُّوا » : آراسته گشته‌اند . زینت شده‌اند . فعل ماضی مجهول از مصدر تحلیه است . « أَسَاوِرَ » : ( نگا : کهف‌ / 31 ، حجّ‌ / 23 ، فاطر / 33 ) . « طَهُوراً » : بسیار پاک و پاکیزه ( نگا : فرقان‌ / 48 ) . این شراب عالی‌ترین نوع شراب بوده و غیر از شراب مذکور در آیات پنجم و هفدهم است .‏

سوره إنسان آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاء وَکَانَ سَعْیُکُم مَّشْکُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( نعمتهای فراوان ) پاداش ( کارهای پسندیده دنیوی ) شما است ، و ( بدین وسیله ) از تلاش و کوشش شما قدردانی و سپاسگزاری می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَشْکُوراً » : مورد تشکّر ( نگا : اسراء / 19 ) .‏

سوره إنسان آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنزِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما خودمان قرآن را به تدریج بر تو نازل کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَزَّلْنَا . . . تَنزِیلاً » : ( نگا : اسراء / 106 ، فرقان‌ / 25 ) . ذکر مفعول مطلق ، اشاره به نزول تدریجی قرآن است ، و تأکیدی بر نزول قرآن از سوی یزدان جهان .‏

سوره إنسان آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ کَفُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است در طریق تبلیغ و اجرای احکام پروردگارت شکیبا باش ، و از هیچ کدام از گناهکاران و بی‌دینانشان فرمانبرداری مکن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ » : ( نگا : قلم‌ / 48 ) . « ءَاثِم‌ » : گناهکار . « کَفُوراً » : بسیار بی‌دین . غرق در کفر . بسیار ناسپاس ( نگا : تفهیم القرآن ) . « لا تُطِعْ مِنْهُمْ . . . » : یعنی از تهدیدشان نترس ، و تحت تأثیر کردار و گفتارشان قرار نگیر ، و فرمان خدا را بدون کم و کاست و ملاحظه این و آن برسان .‏

سوره إنسان آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَأَصِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏بامدادان و شامگاهان نام پروردگارت را ورد زبان ساز .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُکْرَةً » : بامدادان . اشاره‌ای به ادای نماز صبح در سپیده‌دمان نیز دارد . « أَصِیلاً » : شامگاهان . به فاصله میان ظهر و غروب آفتاب نیز اطلاق می‌شود ، و لذا اشاره‌ای هم به ادای نمازهای ظهر و عصر دارد .‏

سوره إنسان آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیْلاً طَوِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شبانگاهان برای خدا سجده و کرنش ببر ، و در شب خیلی او را تسبیح و تقدیس کن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنَ الَّیْلِ » : حرف ( مِنْ ) تبعیضیّه است . « فَاسْجُدْ لَهُ » : علاوه از عبادت شبانه ، اشاره‌ای هم به ادای نماز مغرب و عشاء دارد . « سَبِّحْهُ لَیْلاً طَوِیلاً » : علاوه از ذکر و تسبیح شبانه ، اشاره‌ای هم به نماز تهجّد دارد که از اهمّیّت خاصّی برخوردار است . واژه ( طَوِیلاً ) به ظاهر صفت ( الَّیْلِ ) است . ولی ذکر این قید برای این نیست که در شبهای کوتاه نماز تهجّد اداء نگردد ، بلکه مراد این است که شب هر اندازه هم باشد دراز است و باید برای تقویت اراده و تهذیب نفس و افزایش ایمان ، از آن استفاده کرد . یا این که ( طَویلاً ) صفت مصدر محذوف ( تَسْبیحاً ) است . یعنی خیلی خدا را در شب تسبیح و تقدیس کن ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . به هر حال این مقدار در ( مزّمّل‌ / 1 - 4 ) مشخّص شده است . به هر حال آیات 25 و 26 در حقیقت بیانگر لزوم توجّه شبانه‌روزی و مستمرّ به ذات اقدس پروردگار و ذکر او به زبان حال و قال است .‏

سوره إنسان آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَؤُلَاء یُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَیَذَرُونَ وَرَاءهُمْ یَوْماً ثَقِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( کافران و مشرکان ) زندگی زودگذر دنیا را دوست می‌دارند ، و روز سخت و دشوار آخرت را پسِ پشت خود می‌افکنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَذَرُونَ » : رها می‌سازند . ترک می‌گویند . « وَرَآءَهُمْ » : پشت سر خود . مقابل و جلو خود ( نگا : المصحف المیسّر ) . « ثَقِیلاً » : سخت و پر دردسر . دشوار و ناگوار . مراد قیامت است .‏

سوره إنسان آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ نَحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَهُمْ وَإِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما ایشان را آفریده‌ایم و بندها و پیوندهای اندامشان را سفت بهم بسته و استوار داشته‌ایم ، و هر وقت بخواهیم ( ایشان را نابود می‌کنیم و ) انسانهای دیگری را جایگزین آنان می‌سازیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَسْرَ » : مفصل . بند . پیوند . ساختمان بدن . ترکیب بند تن . یا مراد رباط و اعصاب است که ریسمان و طناب بدن و وسیله ارتباط اندامها بشمارند . « بَدَّلْنَآ أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً » : ( نگا : توبه‌ / 39 ، محمّد / 38 ، واقعه‌ / 61 ) .‏

سوره إنسان آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَةٌ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( آیه‌ها ) اندرز و یادآوری ( برای جهانیان ) است ، و هرکس که بخواهد ( می‌تواند با استفاده از آن ) راهی به سوی پروردگارش برگزیند ، ( راهی که او را به آمرزش و بهشت خدا می‌رساند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذِهِ » : این آیات پیشین . « تَذْکِرَةٌ » : ( نگا : طه‌ / 3 ، واقعه‌ / 73 ، حاقّه‌ / 12 و 48 ) . « إِتَّخَذَ إِلی رَبِّهِ سَبِیلاً » : ( نگا : نساء / 137 ، فرقان‌ / 57 ، مزّمّل‌ / 19 ) .‏

سوره إنسان آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیماً حَکِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما نمی‌توانید بخواهید ، مگر این که خدا بخواهد . بی‌گمان خداوند بس آگاه و کاربجا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ تَشَآءُونَ إِلّآ أَن یَشَآءَ اللهُ » : مراد این است که از خواستنتان چیزی ساخته نیست ، تا وقتی که خدا نخواسته باشد . یعنی اراده کردن و خواستن وظیفه انسان است و در برابرش سزا و جزا می‌بیند ، و توفیق دادن و نتیجه بخشیدن در دست خدا است ، و خدا قادر مطلق است . خلاصه ، مشیّت بندگان در گرو مشیّت خدا است ، یا به عبارت دیگر : حرکت کار بندگان ، و برکت کار یزدان است . مثلاً به هنگام گرسنگی ، نان خوردن کار انسان و سیر کردن کار خدا است . در وقت بیماری ، دوا خوردن کار آفریدگان و شفا دادن کار خدای سبحان است .‏

سوره إنسان آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ یُدْخِلُ مَن یَشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَاباً أَلِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند هرکس را بخواهد ( مشمول رحمت خود می‌سازد و ) به بهشت خویش داخل می‌گرداند ، ولی برای ستمکاران عذاب دردناکی را فراهم ساخته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الظَّالِمِینَ » : مفعولٌ‌به فعل محذوفی است که فعل ملفوظ مابعدش ، آن را بیان می‌دارد . « رَحْمَتِهِ » : رحمت او . مراد بهشت خدا است .‏

 

تفسیر نور: سوره مرسلات

تفسیر نور:
سوره مرسلات آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْمُرْسَلَاتِ عُرْفاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به آیه‌هائی که ( توسّط جبرئیل ، پیاپی بر محمّد ) فرو فرستاده می‌شود ! برای پخش خوبیها و نیکیها .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُرْسَلاتِ » : فرو فرستاده شده‌ها . درباره پنج واژه مُرْسَلات ، عَاصِفَات ، نَاشِرَات ، فَارِقَات ، و مُلْقِیَات ، در پنج آیه اوّل این سوره ، نظریّه‌های گوناگونی اظهار شده است ، از جمله : برخی آنها را فرشتگان ، و برخی بادها ، و بعضی آیات قرآن می‌دانند . این سه نظریّه از سایر نظرات ، طرفداران بیشتری دارد . ما رأی سوم را برگزیدیم که در تفسیر کبیر و المنتخب بدان اشاره شده است . « عُرْفاً » : به معنی معروف ، کار نیک . خیر و خوبی . مفعولٌ‌له است یا منصوب به نزع خافض . پیاپی . در این صورت حال ضمیر مستتر در ( مرسلات ) یا مفعول مطلق است و در اصل چنین است : وَ الْمُرْسَلاتِ إِرْسَالاً ، أَیْ مُتَتَابِعَةً .‏

سوره مرسلات آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْعَاصِفَاتِ عَصْفاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به آیه‌هائی که ( سائر ادیان را ) سخت در هم نوردیده و منسوخ می‌کنند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعَاصِفَاتِ » : جمع عاصِفَة ، درهم پیچنده و نابود کننده ( نگا : تفسیر کبیر ) . تندباد . « عَصْفاً » : نابود کردن . تند وزیدن . سرعت گرفتن . مفعول مطلق است .‏

سوره مرسلات آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَالنَّاشِرَاتِ نَشْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به آیه‌هائی که ( حکمت و هدایت را در دل جهانیان ) به گونه گسترده‌ای پخش می‌کنند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّاشِرَاتِ » : پخش‌کنندگان . « نَشْراً » : پخش کردن . مفعول مطلق‌است .‏

سوره مرسلات آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْفَارِقَاتِ فَرْقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به آیه‌هائی که ( حق و باطل را ) کاملاً از هم جدا می‌سازند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفَارِقَاتِ » : جداسازندگان .‏

سوره مرسلات آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْمُلْقِیَاتِ ذِکْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به آیه‌هائی که یاد ( خدا ) و پند و اندرز ( آسمانی ) را ( به مردم ) می‌رسانند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُلْقِیَاتِ » : رسانندگان پیام آسمانی به مردم . « ذِکْراً » : یاد . پند و اندرز . مفعولٌ‌به است .‏

سوره مرسلات آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ عُذْراً أَوْ نُذْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏برای ( اتمام حجّت با بندگان و رفع ) عذر ، و بیم دادن ( ایشان از عذاب ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عُذْراً » : آیات قرآنی پند و اندرز آسمانی و بیدارباش الهی را به مردم می‌رسانند تا خدا با ایشان اتمام حجّت کرده باشد ، و فردای قیامت عذری نداشته باشند . « نُذْراً » : برای بیم دادن مردم از عذاب و عقاب الهی . « عُذْراً أَوْ نُذْراً » : مفعولٌ‌له هستند .‏

سوره مرسلات آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَاقِعٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً چیزی که از آن بیم داده می‌شوید ( و قیامت نام دارد ) به وقوع می‌پیوندد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا تُوعَدُونَ » : آنچه بدان مژده داده می‌شوید و بیم می‌گردید . مراد قیامت و آخرت است .‏

سوره مرسلات آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که ستارگان محو و تاریک می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« طُمِسَتْ » : نابود شدند . بی‌نور گشتند ( نگا : نساء / 47 ، یس‌ / 66 ، قمر / 37 ) .‏

سوره مرسلات آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا السَّمَاء فُرِجَتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که آسمان شکافته می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فُرِجَتْ » : شکافته گردید ( نگا : انشقاق / 1 ) .‏

سوره مرسلات آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا الْجِبَالُ نُسِفَتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که کوهها برکنده و پراکنده می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُسِفَتْ » : از جا کنده شد و پخش گردید . برکنده و پراکنده گردید ( نگا : طه‌ / 97 و 105 ) .‏

سوره مرسلات آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا الرُّسُلُ أُقِّتَتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که برای پیغمبران تعیین وقت می‌گردد ( تا برای ادای شهادت بر ملّت خود ، حاضر شوند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الرُّسُلُ » : پیغمبران . « أُقِّتَتْ » : تعیین وقت گردید . یعنی برای ادای گواهی بر ملّت خود جمع می‌گردند ( نگا : مائده‌ / 109 ، زمر / 69 ) . اصل این واژه ( وقت ) است و از مصدر ( توقیت ) .‏

سوره مرسلات آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ لِأَیِّ یَوْمٍ أُجِّلَتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این کارها ) برای چه روزی پس انداخته و در نظر گرفته شده‌اند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُجِّلَتْ » : به تأخیر افکنده شده است . تعیین گشته است . از مصدر تأجیل به معنی به تأخیر انداختن . تعیین مدّت کردن . عقب انداختن و زمان دادن ( نگا : انعام‌ / 128 ، آل‌عمران‌ / 145 ) . معنی دیگر آیه : برای چه روزی تعیین وقت شده است‌ ؟ این شیوه ، برای تهدید کردن و بیم دادن است .‏

سوره مرسلات آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ لِیَوْمِ الْفَصْلِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏برای روز قضاوت ( در میان مردم ) و جدائی انداختن ( میان حق و باطل ، و صفوف مؤمنان از صفوف کافران ، و نیکوکاران از بدکاران ، و بالاخره بهشتیان از دوزخیان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفَصْلِ » : قضاوت و داوری . جدائی انداختن . همه سوگندهای پیشین برای بیان واقعیّت روزی است که تلاشها و کوششها ، سزا و جزا داده می‌شود ، و میان همگان داوری می‌گردد و حق و باطل آشکارا جلوه‌گر می‌آید .‏

سوره مرسلات آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَدْرَاکَ مَا یَوْمُ الْفَصْلِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو چه می‌دانی روز داوری و جدائی چیست‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَدْرَاکَ » : ( نگا : حاقّه‌ / 3 ، مدّثّر / 27 ) . مراد بیان عظمت روز قیامت است .‏

سوره مرسلات آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَیْلٌ » : هلاک و نابودی . وای ! واویلا ! این آیه جواب شرط ( اِذا ) در آیات 8 و 9 و 10 و 11 است ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

سوره مرسلات آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ نُهْلِکِ الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ما پیشینیان ( تکذیب‌کننده ) را نابود نساخته‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأوَّلِینَ » : پیشینیان . همچون قوم نوح و عاد و ثمود .‏

سوره مرسلات آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس پسینیان را به دنبالشان روانه نکرده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« الآخِرِینَ » : پسینیان . متأخّرین . همچون قوم لوط و شعیب و موسی .‏

سوره مرسلات آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَلِکَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما با گناهکاران چنین رفتار می‌کنیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذلِکَ نَفْعَلُ . . . » : این آیه ، در حقیقت بیانگر این واقعیّت است که عذابهای الهی دامنگیر آیندگان بزهکار ، همسان گذشتگان گناهکار می‌گردد .‏

سوره مرسلات آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَئِذٍ » : مراد روز رستاخیز است و تکرار برای تأکید مطلب است .‏

سوره مرسلات آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ نَخْلُقکُّم مِّن مَّاء مَّهِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ما شما را از آب حقیر و ناچیزی ( به نام منی ) نیافریده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَهِینٍ » : خوار و سبک . حقیر و ناچیز . البتّه چنین ناچیزی و حقارتی از دیدگاه ظاهری مردمان است ، امّا از نظر علمی ، اعجوبه زمان است ( نگا : سجده‌ / 8 ) .‏

سوره مرسلات آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلْنَاهُ فِی قَرَارٍ مَّکِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آن را در جایگاهی استوار قرار داده‌ایم ( که رحم مادر است و آن اندازه مناسب و جالب و عجیب است که هر انسانی را در شگفتی فرو می‌برد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَکِینٍ » : محکم و استوار ( نگا : مؤمنون‌ / 13 ) .‏

سوره مرسلات آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى قَدَرٍ مَّعْلُومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا مدّت زمانی مشخّص ( که دوران ماندگاری جنین در شکم پایان می‌گیرد ، و روز ولادت فرا می‌رسد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدَرٍ » : مقدار . مدّت زمان معیّن ( نگا : حجر / 21 ، مؤمنون‌ / 18 ، شوری‌ / 27 ، زخرف‌ / 11 ) .‏

سوره مرسلات آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ فَقَدَرْنَا فَنِعْمَ الْقَادِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما توانائی ( این کار را ) داشته‌ایم ( که از نطفه ناچیز و حقیری چنان انسان شریف و کاملی بسازیم ) و ما بهترین توانا بوده و هستیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدَّرْنَا » : قدرت داشته‌ایم . اندازه‌گیری کرده‌ایم . « قَادِرُونَ » : اندازه‌گیران . توانایان . معنی دیگر آیه : ما اندازه‌گیری کرده‌ایم و بهترین اندازه‌گیر بوده‌ایم ( نگا : المصحف‌المیسّر ، تفسیر کبیر ، روح‌البیان ، روح‌المعانی ) .‏

سوره مرسلات آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره مرسلات آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ کِفَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ما زمین را گردآورنده ( مردمان در حال حیات بر روی خود ، و در حال ممات در دل خود ) نساخته‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِفَاتاً » : مصدر است و به معنی گردآوری . در اینجا در معنی اسم فاعل به کار برده شده است و به معنی جمع‌کننده و گردآورنده است . یا این که اسم مکان است و به معنی جایگاه و محلّ گردهمآئی .‏

سوره مرسلات آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ أَحْیَاء وَأَمْوَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏هم در حال حیات و هم در حال ممات‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَحْیَآءً » : اگر ( کِفَاتاً ) مصدر ، یا جمع ( کافِت ) و اسم فاعل باشد ، مفعولٌ‌به آنها است . اگر اسم مکان باشد ، باز هم مفعولٌ‌به است ، ولی برای فعل محذوف ( تَکْفِتُ ) . یا حال ضمیر محذوف ( کُم ) است ، و اصل آن چنین است : تَکْفِتُکُمْ أَحْیَآءً وَ أَمْوَاتاً .‏

سوره مرسلات آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا فِیهَا رَوَاسِیَ شَامِخَاتٍ وَأَسْقَیْنَاکُم مَّاء فُرَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در آن کوههای استوار و بلند پدید نیاورده‌ایم ، و از آب گوارا به شما ننوشانده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَامِخَاتٍ » : جمع شامخ ، بلند و سربه فلک کشیده . « فُرَاتاً » : گوارا . بسیار خوشمزه ( نگا : فرقان‌ / 53 ، فاطر / 12 ) .‏

سوره مرسلات آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره مرسلات آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ انطَلِقُوا إِلَى مَا کُنتُم بِهِ تُکَذِّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بدانان گفته می‌شود : ) به سوی همان چیزی رهسپار شوید که پیوسته دروغش می‌شمردید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إنطَلِقُوا » : رهسپار شوید . روان شوید . « مَا » : مراد دوزخ است .‏

سوره مرسلات آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ انطَلِقُوا إِلَى ظِلٍّ ذِی ثَلَاثِ شُعَبٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بروید به سوی سایه سه شاخه ( دودهای خفقان بار آتش ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ظِلٍّ » : سایه . مراد دود سیاه و پرحرارتی است که از دوزخ برمی‌خیزد . به عنوان ریشخند ، سایه نامیده شده است . « شُعَبٍ » : جمع شُعْبَة ، شاخه . « ذِی ثَلاثِ شُعَبٍ » : دارای سه شاخه ، شاخه‌ای از بالای سر ، و شاخه‌ای از طرف راست ، و شاخه‌ای از طرف چپ . به این ترتیب ، این دود غلیظ مرگبار ، آنان را از هر سو احاطه می‌کند و در کام خود فرو می‌برد .‏

سوره مرسلات آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ لَا ظَلِیلٍ وَلَا یُغْنِی مِنَ اللَّهَبِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نه سایه‌دار خنک و آسایش‌بخشی است ، و نه از سوزندگی شعله‌های آتش جلوگیری می‌کند . ( چرا که خود برخاسته از آتش است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ظَلِیلٍ » : سایه‌دار . سایه گستر . مراد سایه‌ای است که آرام‌بخش و خنک باشد و واقعاً سایه به حساب بیاید .‏

سوره مرسلات آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهَا تَرْمِی بِشَرَرٍ کَالْقَصْرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آتشی که ( چنین دود مرگباری از آن برمی‌خیزد ) آتشپاره‌هائی از خود بیرون می‌دهد که انگار کوشک ( بزرگ و برافراشته‌ای ) هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهَا » : آن آتش . « شَرَرٍ » : جمع شَرَرَة و شَرارَة ، زبانه‌ها آتشپاره‌ها . جرقّه‌ها . « الْقَصْرِ » : کوشک . کاخ .‏

سوره مرسلات آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ کَأَنَّهُ جِمَالَتٌ صُفْرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آتشپاره‌هائی که انگار ( از لحاظ رنگ و حرکت و سرعت ) شتران زردی هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَأَنَّهُ » : ضمیر ( هُ ) به لفظ ( شَرَر ) برمی‌گردد . « جِمَالَةٌ‌ » : جمع جَمَل ، شتران . « صُفْرٌ » : جمع اصفر ، زرد رنگ . عربها این واژه را درباره شترانی به کار می‌برند که رنگ آنها زردِ آمیزه سیاه باشد ( نگا : المصحف‌المفسّر ) .‏

سوره مرسلات آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره مرسلات آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ هَذَا یَوْمُ لَا یَنطِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏امروز ، روزی است که ( تکذیب‌کنندگان آیات الهی ، دم نمی‌زنند و ) سخن نمی‌گویند ( چرا که خداوند بر دهانشان مهر سکوت می‌نهد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمُ » : خبر ( هذا ) است و به جمله ( لا یَنطِقُونَ ) اضافه شده است . سخن نمی‌گویند . قیامت طولانی است و دارای موضعها و موقعیّتهای گوناگونی است . کافران بعد از دفاع از خود ( نگا : نحل‌ / 111 ) و معذرت‌خواهیها ( نگا : احزاب‌ / 67 ) و سرانجام انکار کفر و بی‌دینی خویش ( نگا : انعام‌ / 23 ) بر دهانشان مهر سکوت زده می‌شود ( نگا : یس‌ / 65 ) و خداوند برای گواهی بر اعمال و افعالشان سایر اندامها را به گفتار در می‌آورد ( نگا : نور / 24 ) و دیگر بدیشان اجازه سخن گفتن داده نمی‌شود .‏

سوره مرسلات آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یُؤْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بدیشان اجازه داده نمی‌شود تا پوزش بطلبند و عذرخواهی بکنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یُؤْذَنُ لَهُمْ » : این عدم اجازه ، به دنبال ثبوت جرائم است . وقتی است که کار به جائی رسیده است که حق دفاع از ایشان سلب می‌گردد .‏

سوره مرسلات آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره مرسلات آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ هَذَا یَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْنَاکُمْ وَالْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بدیشان گفته می‌شود : ) امروز ، روز داوری ( در میان مردم ) و جداسازی ( مؤمنان از کافران و حق از باطل و بالاخره بهشتیان از دوزخیان ) است ، شما را با همه پیشینیان گرد آورده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفَصْلِ » : داوری . جداسازی ( نگا : صافّات‌ / 21 ، دخان‌ / 40 ، مرسلات‌ / 13 و 14 ) . « الأوَّلِینَ » : پیشینیان . مفعول معه است و یا عطف است بر ضمیر ( کُمْ ) .‏

سوره مرسلات آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِن کَانَ لَکُمْ کَیْدٌ فَکِیدُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اکنون اگر حیله و چاره‌ای ( برای گریز از چنگال عقاب و عذاب من ) دارید ، نسبت به من انجام دهید ( و با هر طرح و نقشه‌ای که می‌توانید خویشتن را از دست من برهانید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَیْدٌ » : نیرنگ . چاره‌جوئی . حیله نجات و رهائی . « فَکِیدُونِ » : برای رهائی از عقاب و عذاب من چاره‌جوئی کنید . در برابر من حیله نجات به کار برید ( نگا : اعراف‌ / 195 ) .‏

سوره مرسلات آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره مرسلات آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی ظِلَالٍ وَعُیُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پرهیزگاران در زیر سایه‌ها و در کنار چشمه‌سارانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ظِلالٍ » : جمع ظِلّ ، سایه‌ها . « عُیُونٍ » : جمع عَیْن ، چشمه‌ها .‏

سوره مرسلات آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ وَفَوَاکِهَ مِمَّا یَشْتَهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در میان میوه‌هائی که بخواهند و آرزو کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَوَاکِهَ » : جمع فاکِهَة ، میوه‌ها . « یَشْتَهُونَ » : دو معنی دارد : الف - هرگونه میوه‌ای که می‌خواهند . ب - میوه‌هائی که خوشمزه و مورد پسند است و با اشتهاء کامل می‌خورند .‏

سوره مرسلات آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ کُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِیئاً بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در برابر کارهائی که می‌کرده‌اید ، خوش بخورید و خوش بنوشید ، گوارا باد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَنِیئاً » : ( نگا : نساء / 4 ، طور / 19 ، حاقّه‌ / 24 ) .‏

سوره مرسلات آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما این گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّا کَذلِکَ . . . » : در این آیه و بسیاری از آیه‌های دیگر ، روی این مطلب تکیه شده است که نعمتهای الهی تنها به نیکوکاران داده می‌شود ؛ نه به مدّعیان دروغین ایمان .‏

سوره مرسلات آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره مرسلات آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ کُلُوا وَتَمَتَّعُوا قَلِیلاً إِنَّکُم مُّجْرِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( در این چند روز کوتاه دنیا ) کمی بخورید و چندی لذّت ببرید ( ولی بدانید که عذاب الهی در انتظار شما است ، چرا که ) شما گناهکارید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَلِیلاً » : روزگار اندکی . ظرف است . مراد مدّت کوتاه عمر انسان ، یا روزگار اندک جهان در برابر دنیای جاویدان آخرت است .‏

سوره مرسلات آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره مرسلات آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ ارْکَعُوا لَا یَرْکَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( چنان از باده غرور سرمست هستند که ) وقتی بدانان گفته می‌شود : ( در برابر اوامر و نواهی الهی ) خضوع کنید و کرنش ببرید خضوع نمی‌کنند و کرنش نمی‌برند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« إرْکَعُوا » : رکوع ببرید . مراد از رکوع ، خضوع در برابر قوانین و مقرّرات الهی است‌ ؛ نه فقط رکوع نماز ( نگا : بقره‌ / 43 ، مائده‌ / 55 ) . خلاصه مراد اطاعت و فرمانبرداری از خدا است ( نگا : روح‌المعانی ) . برخی هم آن را به معنی ( نماز بگزارید ) دانسته‌اند ( نگا : زادالّمسیر ) .‏

سوره مرسلات آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، وای به حال تکذیب کنندگان !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره مرسلات آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَهُ یُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اگر به این قرآن که دلائل صدق و نشانه‌های حقّانیّت آن در تمام آیات و تعبیراتش آشکار است ، ایمان نیاورند ) پس به کدام سخن دیگر - غیر از قرآن‌ - ایمان می‌آورند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَعْدَهُ » : جدای از قرآن . غیر از قرآن .‏

تفسیر نور: سوره نبأ

تفسیر نور:
سوره نبأ آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ عَمَّ یَتَسَاءلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این مردم ) درباره چه چیز از یکدیگر می‌پرسند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَمَّ » : از چه چیز . این واژه ، مخفّف ( عَمَّا ) است که در اصل ( عَنْ مَا ) است . « یَتَسَآءَلُونَ » : از همدیگر می‌پرسند . وقتی که کفّار و مشرکان مکّه ، با مطالب و مباحث تازه‌ای ، از قبیل مبدأ و معاد و وحی و نبوّت و رستاخیز و حساب و کتاب قیامت ، و بهشت و دوزخ ، روبرو شدند ، گاهی از روی شکّ و تردید ، و گاهی از روی شوخی و مسخره ، پرسشهائی درباره آن مطالب از یکدیگر می‌کردند . در اینجا سؤال ایشان این بود که : واقعاً راست است که قیامت وجود دارد ؟‏

سوره نبأ آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از خبر بزرگ ( و مهمّ رستاخیز می‌پرسند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَبَإِ » : خبر مهمّ ( نگا : مائده‌ / 27 ، انعام‌ / 34 و 67 ، یونس‌ / 71 ) .‏

سوره نبأ آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن خبری که راجع بدان اختلاف دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُخْتَلِفُونَ » : اختلاف ورزندگان . دسته‌ای آن را می‌پذیرند ، و گروهی درباره آن گرفتار شکّ و تردیدند .‏

سوره نبأ آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا سَیَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَلاّ » : نه چنین است ! ( نگا : مریم‌ / 79 و 82 ، مؤمنون‌ / 100 ) . « سَیَعْلَمُونَ » : خواهند دانست . مراد بعد از مرگ است . چرا که انسان بعد از مرگ متوجّه احوال و اوضاع خود می‌گردد .‏

سوره نبأ آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ کَلَّا سَیَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏باز هم نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَلاّ » : تکرار برای تأکید است . « سَیَعْلَمُونَ » : مراد بعد از زنده شدن و سر برآوردن از گورها است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .‏

سوره نبأ آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَاداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ما زمین را جایگاه آماده‌ای ( برای زندگی شما انسانها ) نساخته‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِهَاداً » : جایگاه آماده . گاهواره . محلّ آسایش و آرامش ( نگا : بقره‌ / 206 ، آل‌عمران‌ / 12 و 197 ، اعراف‌ / 41 ) . مراد این است که زمین به گونه‌ای آفریده شده است که گهواره پرورش و بستر آسایش و جولانگاه کار و کوشش است .‏

سوره نبأ آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْجِبَالَ أَوْتَاداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آیا کوهها را میخهائی ( برای نگاهداری زمین در برابر فشار موادّ مذاب درونی ) ننموده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْتَاداً » : جمع وَتَد ، میخها ( نگا : ص‌ / 12 ، فجر / 10 ) . کوهها کیلومترها در دل زمین فرو رفته‌اند و در آنجا به هم پیوسته‌اند و همچون زرهی پوسته زمین را در برابر فشار ناشی از موادّ مذاب درونی ، و طوفانهای عظیم دریاها و اقیانوسها ، حفظ می‌کنند .‏

سوره نبأ آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَخَلَقْنَاکُمْ أَزْوَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شما را به صورت جفتهای ( نر و ماده ) نیافریده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَزْوَاجاً » : جمع زَوْج ، جفتها ( نگا : فاطر / 11 ، زخرف‌ / 12 ) . حال است .‏

سوره نبأ آیه 9
‏متن آیه : ‏
وَجَعَلْنَا نَوْمَکُمْ سُبَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خوابتان را مایه آرامش و آسایشتان نکرده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُبَاتاً » : آرامش و آسایش ( نگا : فرقان‌ / 47 ) . بعضی آن را به معنی مرگ گرفته‌اند ( نگا : جزء عمّ محمّد عبده ، أضواءالبیان ) . به این اعتبار که خدا هر شب و هر روز ، نمونه‌ای آشکار از مردن و زنده شدن را به انسانها نشان می‌دهد . خواب مردمان مرگ آنان ، و بیدار شدن ایشان رستاخیزشان است ( نگا : زمر / 42 ) .‏

سوره نبأ آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ لِبَاساً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شب را جامه و پوشش ننموده‌ایم‌ ؟ ( تا در خلوت شب ، دور از دیدگان مردمان آرامش و آسایش کنید ، و به تجدید قوا بپردازید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَعَلْنَا الَّیْلَ لِبَاساً » : ( نگا : فرقان‌ / 47 ) . پرده شب ، لباس و پوششی است بر اندام زمین . با فرو افتادن پرده ظلمت ، نور آفتاب برچیده می‌شود ، و فعّالیّتهای خسته‌کننده انسانها و حیوانها تعطیل می‌گردد .‏

سوره نبأ آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و روز را وقت تلاش و کوشش زندگی نکرده‌ایم‌ ؟ ( تا پس از تجدید قوا در شب ، در روز به کار و کسب بپردازید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَعَاشاً » : وقت زندگی . زمان خیزش و کوشش . حیات و زندگی . اسم زمان یا مصدر میمی عیش است که به زندگی ویژه آدمیان اطلاق می‌شود .‏

سوره نبأ آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَبَنَیْنَا فَوْقَکُمْ سَبْعاً شِدَاداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بالای سر شما هفت آسمان استوار نساخته‌ایم‌ ؟ ( و بر فراز فرش زمین ، خرگاه آسمان را برافراشته نکرده‌ایم‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبْعاً » : هفت . این عدد برای تکثیر است و اشاره به کُرات متعدّد آسمان و مجموعه‌های منظومه‌ها و کهکشانهای فراوان جهان هستی است که دارای ساختار استوار و بزرگی هستند . و یا بر تحدید دلالت دارد ، امّا آنچه ما از ستارگان می‌بینیم همه متعلّق به آسمان اوّل است و ماورای آن ، شش آسمان دیگر وجود دارد که از دسترس علم بشر بیرون و فراتر است ( نگا : صافّات‌ / 6 ، فصّلت‌ / 12 ) .‏

سوره نبأ آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا سِرَاجاً وَهَّاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چراغ درخشان و فروزانی را نیافریده‌ایم‌ ؟ ( تا در بزمگاه جهان محیط را برایتان روشن و گرم دارد ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَعَلْنَا » : آفریده‌ایم . جعل در اینجا به معنی خلق است ( نگا : اعراب القرآن درویش ) . « سِرَاجاً » : چراغ . « وَهَّاجاً » : درخشان . فروزان . مراد خورشید است .‏

سوره نبأ آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاء ثَجَّاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از ابرهای افشارنده ، آب فراوان ریزنده فرو نفرستاده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُعْصِرَاتِ » : جمع مُعْصِر ، ابرهائی که زمان باریدن آنها فرا رسیده باشد . گویا ابرها به هنگام تراکم ، سیستمی بر آنها حاکم می‌شود که خود را می‌فشارند و در نتیجه باران از آنها می‌بارد ( نگا : نمونه ) . « ثَجَّاجاً » : بسیار ریزنده و بارنده . پیاپی ریزان .‏

سوره نبأ آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ لِنُخْرِجَ بِهِ حَبّاً وَنَبَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا با آن برویانیم دانه‌ها و گیاهها را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَبّاً » : دانه‌های خوراکی . مراد خوراک انسان است . « نَبَاتاً » : گیاهان . مراد خوراک حیوان است .‏

سوره نبأ آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَنَّاتٍ أَلْفَافاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و باغهای درهم و انبوه را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلْفَافاً » : مفرد آن ( لَفّ ) یا ( لَفیف ) است ، و بعضی هم معتقدند که مفرد ندارد ، به معنی : انبوه ، درهم پیچیده ، سر در هم کشیده .‏

سوره نبأ آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ یَوْمَ الْفَصْلِ کَانَ مِیقَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏روز داوری ( خداوند جهان در بین مردمان ) و جدائی ( حق از باطل ، و حقائق از اوهام ، و مؤمنان از کافران ) ، وقت مقرّر ( رستاخیز همگان ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ الْفَصْلِ » : ( نگا : صافّات‌ / 21 ، دخان‌ / 40 ، مرسلات‌ / 13 و 14 و 38 ) . « مِیقَاتاً » : میعاد . وقت معیّن و مقرّر برای زنده شدن ( نگا : اعراف‌ / 142 و 187 ، شعراء / 38 ، واقعه‌ / 50 ) .‏

سوره نبأ آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان روزی که در صور دمیده می‌شود و شما گروه گروه و دسته دسته ( به سوی میدان محشر ) می‌آئید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ » : بدل از ( یَوْمَ الْفَصْلِ ) یا ( مِیقَاتاً ) است ، یا مفعولٌ‌به برای فعل محذوف ( أَعْنِی ) است . « الصُّورِ » : بوق . شیپور . آنچه در این آیه آمده است اشاره به دمیدن در صُور برای دومین بار است که نفخه حیات مجدّد و رستاخیز مردگان است . « أَفْوَاجاً » : جمع فَوْج ، گروهها و دسته‌ها . قیامت ، موضعها و موقعیّتهای گوناگونی دارد . در جائی مردم گروه گروه همراه با پیشوایان خود رهسپار میدان محشر می‌گردند ( نگا : اسراء / 71 ) و در جائی هرکدام همراه با یک نفر مأمور و یک گواه در پای دادگاه عدل الهی حاضر می‌شوند ( نگا : مریم‌ / 95 ، ق / 21 ) .‏

سوره نبأ آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَفُتِحَتِ السَّمَاء فَکَانَتْ أَبْوَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آسمان باز و گشوده می‌گردد و به درها و دروازه‌ها تبدیل می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فُتِحَتْ » : باز گردید . گشوده شد . ذکر فعل به صورت ماضی برای تحقّق است . مراد از باز شدن آسمان ، اشاره به متلاشی شدن کرات آسمانی است که آن اندازه در آنها شکافها ایجاد می‌گردد که گوئی سرتاسر آن تبدیل به درها و دروازه‌هائی شده است ( نگا : انشقاق / 1 ، انفطار / 1 ) . به تعبیر دیگر ، در آن روز نظم کائنات بهم می‌خورد و کرات ما به کرات دیگری تغییر شکل می‌دهند ( نگا : ابراهیم‌ / 48 ) . شاید اشاره به این هم باشد که در چنین روزی ، دروازه‌های عالم بالا باز و وسائل پرواز انسانها آماده و آسان می‌گردد و گذرگاههای بهشت و دوزخ نمایان ، و درهای بهشت و دوزخ به روی مردمان باز و گشوده می‌گردد ، و درها و دروازه‌هائی جز درها و دروازه‌های این دو مکان برای آدمیزادگان وجود ندارد ( نگا : زمر / 71 و 72 و 73 ، رعد / 23 ، نحل‌ / 29 ، ص‌ / 50 ) .‏

سوره نبأ آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَسُیِّرَتِ الْجِبَالُ فَکَانَتْ سَرَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کوهها به حرکت انداخته می‌شوند ( و روان می‌گردند و در فضا به شکل غباری در می‌آیند ) و یک سراب بزرگی را تشکیل می‌دهند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَرَاباً » : سراب . آب‌نما که به سبب شکست نور پیدا و جلوه‌گر می‌شود ( نگا : نور / 39 ) .‏

سوره نبأ آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ جَهَنَّمَ کَانَتْ مِرْصَاداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏دوزخ کمینگاه بزرگی است ( و در انتظار نخجیرهای گریزان از فرمان یزدان ، و ورودشان به کام خود است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِرْصَاداً » : کمینگاه . جایگاهی که در آن فرشتگان مأمورِ عذاب ، آمدن دوزخیان را می‌پایند . این واژه می‌تواند اسم مکان باشد که معنی آن گذشت ، و می‌تواند صیغه مبالغه یا صفت مشبّهه باشد ( نگا : روح‌المعانی ) . در این صورت معنی چنین است : دوزخ در کمین دوزخیان است . برخی هم به معنی گذرگاه دانسته و گفته‌اند : دوزخ گذرگاه همگان است .‏

سوره نبأ آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ لِلْطَّاغِینَ مَآباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرجع و مأوای سرکشان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَئَاباً » : محلّ بازگشت . مأوی ( نگا : آل‌عمران‌ / 14 ، رعد / 29 ، ص‌ / 40 و 49 و 55 ) .‏

سوره نبأ آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ لَابِثِینَ فِیهَا أَحْقَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزگاران متوالی بیکران ، در آن می‌مانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لابِثِینَ » : ماندگاران . حال است . « أَحْقَاباً » : جمع حُقُب ، و آن هم جمع حِقْبَة است ، به معنی مدّت زمان نامحدود ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . روزگاران پیاپی و بی‌نهایت ( نگا : روح‌القرآن ، جزء عمّ محمّد عبده ، قاسمی ، روح‌البیان ) . سالهای سال . مفعولٌ‌فیه است .‏

سوره نبأ آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ لَّا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرْداً وَلَا شَرَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا نه ( هوای ) خنکی می‌چشند ، و نه نوشیدنی گوارائی می‌نوشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَرْداً » : سرد . خنک . مراد باد و هوای خنک است ( نگا : روح‌القرآن ، المصحف‌المیسّر ، المنتخب ) . « شَرَاباً » : نوشیدنی گوارا مراد است .‏

سوره نبأ آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا حَمِیماً وَغَسَّاقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ولیکن آب جوشان و سوزان ، و زردابه و خونابه ( زخم دوزخیان ) را می‌نوشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ » : لیکن . مگر . استثناء می‌تواند منقطع یا متّصل باشد . « حَمِیماً » : آب بسیار داغ ( نگا : انعام‌ / 70 ، یونس‌ / 4 ، حجّ‌ / 19 ) . « غَسَّاقاً » : خونابه . چرک زخم ( نگا : ص‌ / 57 ) .‏

سوره نبأ آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ جَزَاء وِفَاقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این ) کیفری است مناسب و موافق ( با اعمال آنان . ایشان در دنیا از فرمان خدا سرکشی کردند ، دلهای ستمدیدگان را سوزاندند ، جانشان را به آتش کشیدند ، و با ظلم و زر و زور خود بر کسی رحم ننمودند ، هم اینک سزاوار است که در دوزخ کیفرشان چنان و نوشابه‌هایشان چنین باشد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَزَآءً » : مجازات . کیفر . مفعول مطلق فعل محذوف ( جُوزُوا ) است . « وِفَاقاً » : موافق و سازگار . مصدر است و در معنی اسم فاعل .‏

سوره نبأ آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمْ کَانُوا لَا یَرْجُونَ حِسَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این بدان خاطر است که ایشان توقّع بازپرسی و حسابرسی نداشتند ( و معتقد به رستاخیز و دادگاهیِ آخرت و سزا و جزای نیکان و بدان نبودند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَانُوا لا یَرْجُونَ » : امیدوار نبودند و انتظار نمی‌کشیدند . « حِسَاباً » : محاسبه و حسابرسی .‏

سوره نبأ آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا کِذَّاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان ، آیه‌های ما را به کلّی تکذیب می‌کردند ، و کاملاً دروغ می‌انگاشتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِذَّاباً » : سخت تکذیب کردن . ستیزه‌جویانه دروغ پنداشتن . مصدر باب تفعیل است ، همچون فِسّار ( نگا : کشّاف ) و قِصّار و خِرّاق ( نگا : معانی‌القرآن ) .‏

سوره نبأ آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ کِتَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما همه چیزها را کاملاً شمارش نموده‌ایم و با دقّت ثبت و ضبط کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَحْصَیْنَاهُ » : آن را شمارش کرده‌ایم . آن را سرشماری نموده‌ایم . « کِتَاباً » : نگاشتن . نوشتن . نوشته . در اینجا مفعول مطلق و در معنی ( إِحصاء ) یعنی سرشماری کردن است . یا این که واژه کتاب به معنی مکتوب است و حال بشمار است . در این صورت معنی آیه چنین می‌گردد : ما همه چیزها را در حالی که ثبت و ضبط شده‌اند ، شمارش کرده‌ایم ( نگا : کهف‌ / 49 ، یونس‌ / 21 ، یس‌ / 12 ، قمر / 52 و 53 ) .‏

سوره نبأ آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ فَذُوقُوا فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلَّا عَذَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس بچشید ! ما هرگز چیزی جز عذاب و درد و رنج ، برایتان نمی‌افزائیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذُوقُوا » : بچشید . این جمله ، جنبه تهدید و تحقیر دارد ، و بیانگر خشم تکان‌دهنده ذوالجلال است . « فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلاّ عَذَاباً » : این آیه و آیه‌های بسیار دیگری بیان می‌دارند که دوزخیان همیشه بر عذابشان افزوده می‌گردد و شکنجه و دردشان فزونی می‌گیرد ، و کمی و کاستی پیدا نمی‌کند ( نگا : نحل‌ / 85 و 88 ، اسراء / 97 ، هود / 20 ، فرقان‌ / 69 . بقره‌ / 86 و 162 ، آل‌عمران‌ / 88 ، فاطر / 36 ) .‏

سوره نبأ آیه 31
‏متن آیه : ‏
إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ مَفَازاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً پرهیزگاران ، رستگاری ( از دوزخ ) و دستیابی ( به بهشت ) بهره ایشان می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَفَازاً » : نجات و رستگاری از دوزخ . دستیابی به بهشت . مصدر میمی ، و یا اسم مکان است و به معنی کامگاه .‏

سوره نبأ آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ حَدَائِقَ وَأَعْنَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏باغهای سرسبز ، و انواع رزها ( بهره ایشان می‌گردد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَدَآئِقَ » : جمع حَدِیقَة ، باغها ( نگا : نمل‌ / 60 ) . بدل است « أَعْنَاباً » : جمع عِنَب ، انگورها . رزها . ذکر آن به خاطر اهمّیّت ویژه‌ای است که دارد .‏

سوره نبأ آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَوَاعِبَ أَتْرَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و دختران نوجوان نارپستان همسنّ و سال .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَوَاعِبَ » : جمع کاعِب ، دختران نارپستان . دخترانی که تازه پستانهایشان برآمده است و از کعب ، یعنی پاشنه پا بزرگتر نگشته است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . « أَتْرَاباً » : جمع تِرْب ، همسال . همسنّ .‏

سوره نبأ آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَأْساً دِهَاقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و جام پر از شراب .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَأْساً » : جام شراب ( نگا : صافّات‌ / 45 ، طور / 23 ، واقعه‌ / 18 ، انسان‌ / 5 و 17 ) . « دِهَاقاً » : لبریز . مالامال . پر .‏

سوره نبأ آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ لَّا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْواً وَلَا کِذَّاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏بهشتیان در آنجا نه سخن پوچ و بیهوده‌ای می‌شنوند ، و نه دروغگوئی و دروغگو نامیدنی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَغْواً » : سخنان پوچ و یاوه ( نگا : مؤمنون‌ / 3 ، فرقان‌ / 72 ، قصص‌ / 55 ) . « کِذَّاباً » : دروغ . دروغگو نامیدن و یکدیگر را تکذیب کردن ( نگا : روح‌البیان ) . مصدر باب تفعیل است ( نگا : نبأ / 28 ) .‏

سوره نبأ آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ جَزَاء مِّن رَّبِّکَ عَطَاء حِسَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این پاداش پروردگار تو است و عطیّه بسنده‌ای ( برای برآورد خواستها و آرزوهای بهشتیان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَزَآءً » : مفعول مطلق است . « عَطَآءً » : عطیّه و تفضّل الهی . بدل از ( جَزَآءً ) است . « حِسَاباً » : کافی و وافی . بسنده . یعنی نعمتها و عطیّه‌های خداوندی آن اندازه به بهشتیان می‌رسد که خواهند گفت : ما را بس ! مصدر است و در معنی اسم فاعل ، یعنی مُحاسِب . بدین معنی که بهشتیان را به گفتن : ( حَسْبُنَا ) می‌کشاند . صفت ( عَطَآءً ) است .‏

سوره نبأ آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا الرحْمَنِ لَا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگار مهربان آسمانها و زمین و همه چیزهائی که در میان آنها قرار دارد . هیچ کسی توان گفتن و یارای آغاز سخن با او را ندارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَبِّ » : بدل از ( رَبِّ ) آیه پیشین است . « الرَّحْمنِ » : بسیار مهربان . صفت یا بدل ( رَبِّ ) است . « لا یَمْلِکُونَ » : توان ندارند . نمی‌توانند . مرجع ضمیر فاعلی ، اهل آسمانها و زمین و سراسر کائنات است . « مِنْهُ » : بیان ( خِطَاباً ) و بر آن مقدّم است و جنبه تأکید دارد . در معنی چنین است : لا یَمْلِکُونَ أَن یُخَاطِبُوهُ . « خِطَاباً » : مخاطب قرار دادن . زبان به سخن گشودن . گفتگو کردن .‏

سوره نبأ آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِکَةُ صَفّاً لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرحْمَنُ وَقَالَ صَوَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روزی که جبرئیل و فرشتگان به صف می‌ایستند ، و هیچ کدام زبان به سخن نمی‌گشایند ، مگر کسی که خداوند مهربان بدو اجازه دهد و او نیز سخن راست و درست بگوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه ( لا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً ) است . « الرُّوحُ » : جبرئیل ( نگا : شعراء / 193 ، معارج‌ / 4 ، قدر / 4 ) . « صَفّاً » : صف‌زدگان . حال است و به معنی مُصْطَفّینَ است .‏

سوره نبأ آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ ذَلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ مَآباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن روز واقعیّت دارد ( و حتمی و قطعی است‌ ؛ نه پندار و خیال و داستان و افسانه ) . پس هرکس که بخواهد می‌تواند به سوی پروردگارش برگردد و ( راه رضای خدا و خوشبختی را در پیش گیرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ » : آن ، روز راستینی است . آن روز ، واقعیّت و حقیقت دارد . ( ذلِکَ ) مبتدا و ( الْیَوْمُ ) بدل ، و ( الْحَقُّ ) خبر است . یا این که ( الْیَوْمُ ) خبر است و ( الْحَقُّ ) صفت آن است . « مَئَاباً » : محلّ بازگشت . برگشتن . راه . با توجّه به معنی دوم ، مفهوم آیه چنین می‌شود : پس هرکس که بخواهد می‌تواند به سوی پروردگارش راه در پیش گیرد .‏

سوره نبأ آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَنذَرْنَاکُمْ عَذَاباً قَرِیباً یَوْمَ یَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ وَیَقُولُ الْکَافِرُ یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما شما را از عذاب نزدیکی بیم می‌دهیم ( که رخ می‌دهد در ) آن روزی که انسان همه کارهائی را که کرده است می‌بیند ، و انسان کافر فریاد برمی‌آورد : کاش من خاک می‌بودم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه برای ( عَذَاباً ) است . « یَنظُرُ » : می‌نگرد . می‌بیند . « مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ » : ( نگا : بقره‌ / 95 ، آل‌عمران‌ / 182 ، نساء / 62 ) . « یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَاباً » : کاش من خاک می‌بودم ! یعنی شخص کافر از مشاهده این همه عذاب و هول و هراس ، آرزو می‌کند که کاش از آغاز زاده نمی‌شدم و از مرحله خاک فراتر نمی‌رفتم ! یا این که می‌گوید : ای کاش ! بعد از آن که زادم و انسان شدم و مُردَم ، هرگز پس از مردن و خاک شدن ، زنده‌شدنی در میان نمی‌بود ، و آن گونه که خودم در دنیا معتقد بودم که رستاخیزی در میان نیست ، همچنان می‌بود !‏

 

تفسیر نور: سوره نازعات

تفسیر نور:
سوره نازعات آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالنَّازِعَاتِ غَرْقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به همه چیزهائی که ( نیروئی بدانها داده شده است که بدان اشیاء را از قرارگاه خود ) کاملاً برمی‌کنند و بیرون می‌کشند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّازِغاَتِ » : برکنندگان . بیرون کشندگان . برای واژه‌های پنجگانه ( نَازِعَات ، نَاشِطَات ، سَابِحَات ، سَابِقَات ، مُدَبِّرَات ) بیش از شش معنی بیان کرده‌اند ( نگا : تفسیر کبیر ) . از جمله : فرشتگان ، ستارگان آسمان ، اسبان مجاهدان ، ارواح مردگان ، غازیان و جهادگران ، قلوب مردمان ، و گاهی آمیزه‌ای از اینها . امّا اغلب مفسّران طرفدار ستارگان و فرشتگانند . بهترین نظریّه ، سخن تفسیر المنتخب است که گردآورنده چکیده همه نظرات است و ما آن را پسندیده و تقدیم داشته‌ایم . « غَرْقاً » : به گونه اغراق‌آمیز . به تمام و کمال .‏

سوره نازعات آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به همه چیزهائی که ( نیروئی بدانها داده شده است که بدان اشیاء را از قرارگاه خود ) چابکانه و استادانه بیرون می‌کشند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّاشِطَاتِ » : آنهائی که کارها را آهسته و آرام ، ولی استادانه و چابکانه به انجام می‌رسانند .‏

سوره نازعات آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّابِحَاتِ سَبْحاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به همه چیزهائی که ( سرعتی بدانها داده شده است که در پرتو آن ، وظائف خود را هر چه زودتر ) به گونه ساده و آسان انجام می‌دهند !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره نازعات آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ فَالسَّابِقَاتِ سَبْقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به همه چیزهائی که ( در انجام وظائف محولّه بر دیگران ) کاملاً سبقت می‌گیرند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّابِقَاتِ » : پیش‌تازان . سبقت‌گیرندگان .‏

سوره نازعات آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به همه چیزهائی که ( با ویژگیهائی که بدانها داده شده است ) به اداره امور می‌پردازند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُدَبِّرَاتِ » : گردانندگان . اداره‌کنندگان . « أَمْراً » : کار . مراد کارها است . چرا که این واژه اسم جنس و به منزله جمع است ( نگا : تفسیر کبیر ) . جواب قسم محذوف است . یعنی سوگند به همه این آفریده‌های عجیب و غریب جهان ، که رستاخیز برپا می‌شود و قیامت می‌آید .‏

سوره نازعات آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( رستاخیز و قیامت برپا گردد ) در آن روزی که ( نفخه اوّل ، در صور دمیده می‌شود و ) زلزله‌ای در می‌گیرد ( و دنیا خراب می‌گردد و همگان می‌میرند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَرْجُفُ » : می‌لرزد . می‌لرزاند . این فعل به صورت لازم و متعدّی به کار می‌رود . « الرَّاجِفَةُ » : لرزان . لرزاننده . مراد نفخه نخستین صور است که در جهان می‌پیچد و جهان را می‌لرزاند و خراب می‌گرداند . برخی گفته‌اند : مراد زلزله کره زمین و از هم پاشیدن آن است .‏

سوره نازعات آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس ( نفخه دوم ، در صور دمیده می‌شود و زلزله نخستین ) زلزله دیگری به دنبال خواهد داشت ( که مردگان زنده می‌گردند و رستاخیز و قیامت آغاز می‌شود ، و جهان ابدی آغاز می‌گردد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَتْبَعُهَا » : به دنبال آن می‌آید و رخ می‌دهد . « الرَّادِفَةُ » : پیرو . به دنبال آینده . مراد نفخه دوم است که بعد از نفخه اوّل قرار دارد و اعلام فرا رسیدن رستاخیز و قیامت است . برخی گفته‌اند : مراد زلزله و تکانی است که آسمانها را به دنبال ویرانی زمین در بر می‌گیرد ( نگا : زمر / 68 ) .‏

سوره نازعات آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ قُلُوبٌ یَوْمَئِذٍ وَاجِفَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دلهائی در آن روز تپان و پریشان می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَاجِفَةٌ » : مضطرب و پریشان . لرزان و نگران . تپنده و آشفته .‏

سوره نازعات آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چشمانشان فرو افتاده و فروخفته می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَبْصَارُهُمْ » : چشمان ایشان . مراد صاحبان چشمها است . « خَاشِعَةً » : ذلیل و خوار . فرو افتاده و فروخفته .‏

سوره نازعات آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ یَقُولُونَ أَئِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِی الْحَافِرَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اینان در دنیا ) می‌گفتند : آیا ما دوباره ( زنده می‌گردیم و ) به زندگی بازگردانده می‌شویم‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَرْدُودُونَ » : برگردانده شدگان . « الْحَافِرَةِ » : راه طی شده . حالت نخستین و زندگی پیشین . مراد حیات دوباره و آفرینش دوباره است .‏

سوره نازعات آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ أَئِذَا کُنَّا عِظَاماً نَّخِرَةً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا وقتی که استخوانهای پوسیده و فرسوده‌ای خواهیم شد ( به زندگی بازگردانده می‌شویم‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عِظَام‌ » : جمع عَظْم ، استخوانها . « نَخِرَةً » : پوسیده . فرسوده .‏

سوره نازعات آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا تِلْکَ إِذاً کَرَّةٌ خَاسِرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( تمسخرکنان ) می‌گفتند : این ( بازگشت به زندگی دوباره ، اگر انجام‌پذیر گردد ) در این صورت بازگشت زیانبار و زیان‌بخشی خواهد بود ! ( و ما هرگز از این زیانها نخواهیم کرد ، و چنین کاری ممکن نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تِلْکَ » : این رجعت و بازگشت . « إِذاً » : آن گاه . « کَرَّةٌ » : بازگشت . برگشت . « خَاسِرَةٌ » : زیانبار . زیان‌بخش . پرضرر و زیان .‏

سوره نازعات آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّمَا هِیَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بازگشت آنان چندان مشکل نیست ) تنها صدائی ( از صور ) برمی‌خیزد و بازگشت انجام می‌پذیرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هِیَ » : بازگشت . زندگی . رجعت به حیات دوباره . « زَجْرَةٌ » : صدا و فریاد . مراد صدای صور برای بار دوم است که بر اثر آن همه مردگان زنده می‌گردند .‏

سوره نازعات آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا هُم بِالسَّاهِرَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ناگهان همگان ( به پا می‌خیزند و ) در دشت پهناور و سفید محشر آماده می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّاهِرَةِ » : دشت و بیابان سفید و هموار و پهناور . مراد صحرای محشر است .‏

سوره نازعات آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ أتَاکَ حَدِیثُ مُوسَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خبر داستان موسی به تو رسیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَدِیثُ » : سخن . خبر . داستان . « هَلْ أَتَاکَ . . . » : مطلب با استفهام شروع شده است تا شوق شنونده بیدار ، و آماده شنیدن داستان گردد .‏

سوره نازعات آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدان گاه که پروردگارش او را در زمین مقدّس طُوی صدا زد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالْوَادِی الْمُقَدَّسِ طُویً » : ( نگا : طه‌ / 12 ) . « الْوَادِی‌ » : سرزمین . یاء آخر آن در رسم‌الخطّ قرآنی حذف شده است . « طُویً » : نام سرزمینی در شام ، میان مَدْیَن و مصر ، در پائین کوه طور سینا ، نخستین بار ، در آنجا به موسی ( ع ) وحی شد . بدل از ( الْوادی ) است .‏

سوره نازعات آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بدو گفت : ) برو به سوی فرعون که سرکشی و طغیان کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« طَغی‌ » ، : سرکشی کرده است . در کفر و عصیان و ظلم ، از حد گذشته است . از مرز بندگی فراتر رفته است .‏

سوره نازعات آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ فَقُلْ هَل لَّکَ إِلَى أَن تَزَکَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : آیا میل داری ( از آنچه در آن هستی ) ، رها و پاک گردی‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَل لَّکَ . . . » : آیا میل داری‌ ؟ خبر مبتدای محذوفی چون ( مَیْلٌ ) و ( رَغْبَةٌ ) است ، در اصل چنین است : هَل لَّکَ مَیْلٌ ؟ این شیوه ، در خواستِ توأم با سازش و نرمش است . « تَزَکّی‌ » : پاک گردی . فعل مضارع است و اصل آن ( تَتَزکّی ) است .‏

سوره نازعات آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَهْدِیَکَ إِلَى رَبِّکَ فَتَخْشَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تو را به سوی پروردگارت رهبری کنم ( و او را به تو بشناسانم ) تا تو ( از او ) اندیشناک و بیمناک گردی ( و خلاف نکنی‌ ؟ )‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَتَخْشی‌ » : خشیت ، ترس و هراسی است که نتیجه احساس به عظمت و قدرت خدا است . چنین احساسی هم با شناخت او ، در دل انسان پدیدار می‌شود ( نگا : فاطر / 28 ) .‏

سوره نازعات آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَرَاهُ الْآیَةَ الْکُبْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( موسی به پیش فرعون رفت و ) معجزه بزرگ ( خود ، یعنی تبدیل عصا به اژدها ) را بدو نشان داد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الآیَةَ الْکُبْری‌ » : معجزه بزرگ . مراد تبدیل عصا به اژدها است . نشان دادن معجزه و کار عملی ، پس از بیان ادلّه و براهین قولی بوده است .‏

سوره نازعات آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَذَّبَ وَعَصَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏امّا فرعون ، موسی را دروغگو نامید و ( نبوّت او را نپذیرفت ، و از چیزی که از جانب خدا با خود آورده بود ) سرپیچی کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذَّبَ » : موسی را تکذیب کرد و پیغمبریش را دروغ نامید . « عَصی‌ » : از دستورهای آسمانی و رهنمودهای الهی سرپیچی و سرکشی کرد .‏

سوره نازعات آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ أَدْبَرَ یَسْعَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس پشت کرد و رفت و ( برای مبارزه با موسی ) به سعی و تلاش پرداخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَدْبَرَ » : پشت کرد و رفت .‏

سوره نازعات آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ فَحَشَرَ فَنَادَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن گاه ( جادوگران را ) گرد آورد و ( مردمان را ) دعوت کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَشَرَ » : بسیج کرد . گرد آورد . مراد گرد آوردن جادوگران است ( نگا : شعراء / 36 و 53 ) . « نَادی‌ » : دعوت کرد . فرا خواند . بانگ برداشت ( نگا : زخرف‌ / 51 ) .‏

سوره نازعات آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ فَقَالَ أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و گفت : من والاترین معبود شما هستم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أناَ رَبُّکُمْ الأعْلی‌ » : با توجّه به خاصّیّت نفسِ آفت‌زده طاغیان که کلمه حق و دعوت به آن ، بر طغیان و غرورشان می‌افزاید ( نگا : بقره‌ / 206 ، صافّات‌ / 35 ) و مال و منال و مقام گاهی به ادّعای الوهیّتشان می‌کشاند ( نگا : زخرف‌ / 51 ) جنون پادشاهی هم فرعون مادیگرا را بر آن داشته است که در اوقات معمولی معبودهائی برای خود برگزیند ( نگا : اعراف‌ / 127 ) و در لحظاتی خویشتن را یگانه معبود دیگران بداند ( نگا : شعراء / 29 ، قصص‌ / 38 ) و زمانی خود را معبود والایِ والا بنامد . همیشه تاریخ ، شاهد خداگونه‌ها بوده و سخن قال یا حال ایشان را شنیده است . مگر از کافران بی‌ادب ، جز این باید شنید ؟‏

سوره نازعات آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَکَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا او را به عذاب دنیا و آخرت گرفتار کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَکَالَ » : تعذیب . عذاب و عقوبت . مفعول مطلق است و یا منصوب به نزع خافض است . « الآخِرَةِ وَ الأُولی‌ » : آن جهان و این جهان . چون عذاب آخرت مهم‌تر از عذاب دنیا است ، ذکر آن پیشتر آمده است .‏

سوره نازعات آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِّمَن یَخْشَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در این ( داستان موسی و فرعون ، درس ) عبرت بزرگی است برای کسی که ( از خدا ) بترسد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِمَن یَخْشی‌ » : عبرت گرفتن از چنین داستانهائی تنها برای کسانی میسّر است که خوف و خشیت و احساس مسؤولیّت به دل راه داده‌اند .‏

سوره نازعات آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمِ السَّمَاء بَنَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای منکرانِ معاد ! ) آیا آفرینش ( مجدّد پس از مرگ ) شما سخت‌تر است یا آفرینش آسمان که خدا آن را ( با این همه عظمت سرسام‌آور و نظم و نظام شگفت ، بالای سرتان همچون کاخی ) بنا نهاده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَلْقاً » : آفرینش . ساختار . تمییز است . « أَأَنتُمْ أَشَدُّ . . . » : این آیه پاسخ گفتار منکران معاد است که می‌گفتند : أإِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِی الْحَافِرَةِ . اجزاء کرات آسمانی را از عدم آفریده است و آنها را به شکل خورشیدها و ماهها و ستاره‌ها درآورده است ، اجزاء متفرّق بدن شما را نیز بازآفرینی می‌کند و بهم می‌پیوندد و در صحنه حیات مجدّد حاضر می‌گرداند و مورد بازخواستتان قرار می‌دهد . پس چه جای شگفتی است‌ ؟‏

سوره نازعات آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ رَفَعَ سَمْکَهَا فَسَوَّاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏ارتفاع و بلندای آن را بالا برد و گسترشش داد ، و آن را آراسته و پیراسته کرد و سر و سامانش بخشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَفَعَ » : بالا برد . گسترش داد . « سَمْکَ » : ارتفاع . بلندا . بعضی آن را سقف و آسمانه دانسته‌اند . « سَوّی‌ » : ساخته و پرداخته کرد . یعنی هر یک را فواصل معیّن و اندازه و خاصّیّت ویژه بخشید و در مدارات خود جای داد و یکی را به دیگری مرتّبط ساخت . ( نگا : بقره‌ / 29 ) .‏

سوره نازعات آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَغْطَشَ لَیْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شب آن را تاریک کرد ، و روزِ آن را پدیدار و روشن ساخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَغْطَشَ » : تاریک کرد . دیجور ساخت . « أَخْرَجَ » : پدیدار کرد . ظهور بخشید . مراد روشن کردن است . « ضُحی‌ » : اوائل روز . تمام روز ( نگا : اعراف‌ / 98 ، طه‌ / 59 ، ضحی‌ / 1 ، نازعات‌ / 46 ) .‏

سوره نازعات آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِکَ دَحَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پس از آن ، زمین را غلتاند و ( به شکل بیضی در آورد و ) گستراند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَحَاهَا » : آن را پرت کرد و غلتاند . آن را به شکل بیضی درآورد و گستراند . چون اغلب تفسیرها و فرهنگها ( دحو ) را تنها به معنی ( گسترانیدن ) ذکر کرده‌اند ، چند جمله را برای تأکید معنی غلتاندن و قِل دادن از دو تفسیر عیناً ذکر می‌نمائیم : أَصْلُ الدَّحْوِ الإِزالَةُ لِلشَّیْء مِنْ مَکانٍ إِلی مَکانٍ ، وَ مِنْهُ یُقالُ : إِنَّ الصَّبِیَّ یَدْحُو بِالْکُرَةِ ، أَیْ یَقْذِفُهَا عَلی وَجْهِ الأرْضِ ( نگا : تفسیر کبیر ) . دَحَاهَا : بَسَطَهَا وَ أَوْسَعَهَا لِسُکْنی أَهْلِها ، أَوْ جَعَلَهَا عَلی شَکْلِ دِحْیَةٍ وَ هِیَ الْبَیْضَةُ ( نگا : تفسیر و بیان مفردات القرآن ) . همچنین ( نگا : فرهنگهای : محیط‌المحیط ، لسان‌العرب . تفسیرهای : المصحف‌المیسّر ، پرتوی از قرآن ، المنار جلد اوّل صفحه 248 ) .‏

سوره نازعات آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءهَا وَمَرْعَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏آب آن را و چراگاه آن را پدیدار کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَرْعی‌ » : چراگاه . « مَآءَها وَ مَرْعَاهَا » : اشاره به مایه حیات جانداران و اقوات آنها است .‏

سوره نازعات آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کوهها را محکم و استوار کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَرْسَاهَا » : ثابت و استوار کرد ( نگا : رعد / 3 ، حجر / 19 ، نحل‌ / 15 ) .‏

سوره نازعات آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ مَتَاعاً لَّکُمْ وَلِأَنْعَامِکُمْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏برای استفاده شما و چهارپایان شما ( همه اینها را سر و سامان داده و سرگشته و فرمانبردار کرده‌ایم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَتَاعاً » : بهره‌مندی و بهره‌گیری . استفاده . مفعولٌ‌له است .‏

سوره نازعات آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا جَاءتِ الطَّامَّةُ الْکُبْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که بزرگترین حادثه ( و بلای سخت طاقت‌فرسای قیامت ) فرا می‌رسد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الطّآمَّةُ » : حادثه عظیم . مصیبت طاقت‌فرسا . بلای سخت و فراگیر . مراد قیامت است . « الْکُبْری‌ » : بزرگترین . معلوم است هیچ مصیبت و واقعه‌ای بزرگتر از قیامت نیست .‏

سوره نازعات آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَتَذَکَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، انسان به یاد می‌آورد همه کوششها و تلاشهائی را که کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ » : بدل از ( إِذَا ) است و جواب ( إِذَا ) محذوف است و تفصیل نهفته در آیات بعدی است . یعنی همین که طامّه کبری روی آورد ، عالَم و روز و دوره‌ای پیش می‌آید که در آن موجبات غفلت و فراموشی از میان می‌رود ، و . . .‏

سوره نازعات آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ وَبُرِّزَتِ الْجَحِیمُ لِمَن یَرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و دوزخ برای هر فرد بینائی ، آشکار و نمایان می‌گردد ( و بر کسی مخفی نمی‌ماند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُرِّزَتْ » : نموده شد . آشکار گردانده شد .‏

سوره نازعات آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا مَن طَغَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏امّا آن کسی که طغیان و سرکشی کرده باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« طَغی‌ » : سرکشی و نافرمانی کرده باشد ( نگا : نازعات‌ / 17 ) .‏

سوره نازعات آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ وَآثَرَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و زندگی دنیا را ( برگزیده باشد و بر آخرت ) ترجیح داده باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَاثَرَ » : برگزیده باشد . ترجیح داده باشد .‏

سوره نازعات آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّ الْجَحِیمَ هِیَ الْمَأْوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً دوزخ جایگاه ( او ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَأْوی‌ » : منزل و جایگاه .‏

سوره نازعات آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا آن کس که از جاه و مقام پروردگار خود ترسیده باشد ، و نفس را از هوی و هوس بازداشته باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَقَامَ رَبِّهِ » : ( نگا : رحمن‌ / 46 ، ابراهیم‌ / 14 ) . مَقام ، در اصل به معنی جایگاه اقامت است . در اینجا مراد شخص حاضر در آن است که ذات خداوند سبحان است .‏

سوره نازعات آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً بهشت جایگاه ( او ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره نازعات آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ یَسْأَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرْسَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏از تو درباره قیامت می‌پرسند که در چه زمانی واقع می‌شود ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَیَّانَ » : چه وقت‌ ؟ کی‌ ؟ « مُرْسَاهَا » : وقوع قیامت و برپا شدن آن . مصدر میمی است از إِرْساء ( نگا : اعراف‌ / 187 ، هود / 41 ) .‏

سوره نازعات آیه 43
‏متن آیه : ‏
فِیمَ أَنتَ مِن ذِکْرَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو را چه آگهی و خبر از آن‌ ؟ ! ( تو چیزی از آن نمی‌دانی ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِیمَ » : مخفّف ( فِی مَا ) است . « ذِکْری‌ » : خبر دادن . بیان کردن .‏

سوره نازعات آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى رَبِّکَ مُنتَهَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏آگاهیِ از زمان قیامت ، به پروردگارت واگذار می‌گردد ( و اطّلاع از وقوع آن کار پروردگار تو است‌ ؛ نه تو ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنتَهی‌ » : انتهاء . واگذاری ( نگا : نجم‌ / 14 و 42 ) . « إِلی رَبِّکَ مُنتَهَاهَا » : چکیده مطلب این است : تنها خداوند از وقوع قیامت آگاه است و بس ( نگا : اعراف‌ / 187 ، لقمان‌ / 34 ) .‏

سوره نازعات آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ مَن یَخْشَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏وظیفه تو تنها و تنها بیم دادن و هوشدار باش به کسانی است که از قیامت می‌ترسند ( و روح حق‌جوئی و حق‌طلبی دارند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنذِرُ » : بیم‌دهنده . اعلام خطرکننده . « مُنذِرُ مَن یَخْشَاهَا » : این گونه تعبیرات اشاره به این حقیقت است که اگر کسانی دچار طغیان نفسانی نشده باشند و بلکه اندیشناک بوده و آماده پذیرش حق باشند ، گوش دل به اندرزهای آسمانی فرا می‌دهند ، و ادلّه و برهان ، خردهایشان را تکان می‌دهد ( نگا : بقره‌ / 2 ) .‏

سوره نازعات آیه 46
‏متن آیه : ‏
کَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَهَا لَمْ یَلْبَثُوا إِلَّا عَشِیَّةً أَوْ ضُحَاهَا

‏ترجمه : ‏
‏روزی که آنان برپائی رستاخیز را می‌بینند ( چنین احساس می‌کنند که در جهان ) گوئی جز شامگاهی یا چاشتگاهی از آن درنگ نکرده‌اند و بسر نبرده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمْ یَلْبَثُوا » : درنگ نکرده‌اند . نمانده‌اند و بسر نبرده‌اند ( نگا : بقره‌ / 259 ، مؤمنون‌ / 112 و 114 ) . « عَشِیَّةً » : شب هنگام . آخر روز . « ضُحی‌ » : چاشتگاه . اوّل روز . « عَشِیَّةً أَوْضُحَاهَا » : مراد چند ساعتی است ( نگا : یونس‌ / 45 ، احقاف‌ / 35 ، مؤمنون‌ / 113 ) . مرجع ( هَا ) واژه ( عَشِیَّةً ) است و بیانگر این است ، صبحِ همان عصرگاه مراد است .‏