ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | ||||||
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 |
تفسیر نور:
سوره بروج آیه 1
متن آیه :
وَالسَّمَاء ذَاتِ الْبُرُوجِ
ترجمه :
سوگند به آسمان که دارای برجها و باروها است !
توضیحات :
« ذَاتِ الْبُرُوجِ » : دارای برجها و باروها . کمتر تفسیری است که بروج را به
برجهای دوازدهگانه خورشید و بیست و هفتگانه ماه اختصاص نداده باشد . ولی باید
مراد همه کواکب و ستارگانی باشد که میلیاردها از آنها تشکیل کهکشانی ، و به اصطلاح
شهری جداگانه با نظم و نظامی شگفت تشکیل میدهند ، و کهکشانهای بیشمار جهان هستی ،
بر طبق نقشه و حساب پدیدار گشته و با هم رابطه تنگاتنگ داشته و دارای وحدت ساختمان
و ساختارند و نمایاننده کمال تدبیر و عظمت و قدرت الهی میباشند ، و در اصل کشور
کائنات را تشکیل میدهند و برابر آیههای قرآن موجودات زنده در گوشههائی از این
کشور پهناور گیتی موجود و ساکنان مخصوص به خود دارد ( نگا : شوری / 29 ) .
سوره بروج آیه 2
متن آیه :
وَالْیَوْمِ الْمَوْعُودِ
ترجمه :
و سوگند به روز وعده داده شده ( برای حساب و کتاب و سزا و جزا ) !
توضیحات :
« الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ » : مراد روز قیامت است که وعده آن جهت حساب و کتاب و
سزا و جزا داده شده است ( نگا : اسراء / 7 ، زمر / 20 ، جاثیه / 32 ، انبیاء /
104 ) .
سوره بروج آیه 3
متن آیه :
وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ
ترجمه :
و سوگند به هر که و هرچه گواهی دهد و به هر که و هرچه مورد گواهی قرار گیرد !
توضیحات :
« شَاهِدٍ » : گواهیدهنده . « مَشْهُودٍ » : بر آن گواهی داده شده . مراد از
شاهد ، همه گواهان روز قیامت است ، اعم از پیغمبران ( نگا : نساء / 41 ) و فرشتگان
( نگا : ق / 21 ) و اعضاء و اندامهای آدمی ( نگا : نور / 24 ) . و منظور از مشهود
، انسانها و اعمالشان است . یا این که شاهد و مشهود ، به معنی خدا و جمیع آفریدگان
خدا و همه احوال و عجائبی است که در صحنه قیامت یا حضور پیدا میکنند و یا حاضر
آورده میشوند .
سوره بروج آیه 4
متن آیه :
قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ
ترجمه :
نفرین بر صاحبان گودال ( شکنجه ) باد !
توضیحات :
« قُتِلَ » : هلاک باد . مرگ بر . نفرین بر ( نگا : ذاریات / 10 ، مدّثّر / 19 و
20 ، عبس / 17 ) . « الأُخْدُودِ » : گودال مستطیلی شکلی در زمین ؛ مفرد است و
جمع آن أَخادید است . نماد همه کورههای آدمسوزی و شکنجهگاهها و سیاهچالهای
تاریخ است . « أَصْحَابُ الأُخْدُودِ » : شکنجهگران کافر و بیرحمیبودند که در
سرزمین یمن ، گودال ژرف و درازی را کندند و در آن آتش زیادی را برافروختند و از
مؤمنان مسیحی خواستند که دست از ایمان خود بردارند . هنگامی که با مقاومت آنان
روبرو شدند ، ایشان را بدان گودال هولناک انداختند و در کنار آن ایستادند و از
سوختن و بریان شدن مؤمنان شادی کردند و لذّت بردند . « قُتِلَ أَصْحَابُ
الأُخْدُودِ » : این جمله میتواند خبریّه و جواب قسم باشد ، بدین معنی : صاحبان
گودال شکنجه ، به عذاب خدا و کیفر اعمال خود گرفتار شدند و نابود گشتند . یا این
که دعائی بوده و معنی آن در بالا گذشت . در این صورت رهنمود به جواب قسم محذوف است
و تقدیر چنین است : أُقْسِمُ بِهذِهِ الأُمُورِ ، إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنینَ
وَالْمُؤْمِناتِ ، مُعَذِّبُونَ وَ مَلْعُونُونَ ، کَمَا لُعِنَ أَصْحَابُ
الأُخْدُودِ .
سوره بروج آیه 5
متن آیه :
النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ
ترجمه :
گودال پر از آتش و دارای هیمه و افروزینه فراوان .
توضیحات :
« النَّارِ » : بدل اشتمال ( الأُخْدُود ) است . « ذَاتِ الْوَقُودِ » : دارای
هیمه و افروزینه . « الْوَقُودِ » : افروزینه و هیمه آتش ( نگا : بقره / 24 ، آلعمران
/ 10 ، تحریم / 6 ) .
سوره بروج آیه 6
متن آیه :
إِذْ هُمْ عَلَیْهَا قُعُودٌ
ترجمه :
وقتی آنان بر کناره گودال آتش ( به نظارهگری سوختن و جزغاله شدن مؤمنان ) نشسته
بودند .
توضیحات :
« قُعُودٌ » : جمع قاعِد ، نشستگان .
سوره بروج آیه 7
متن آیه :
وَهُمْ عَلَى مَا یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِینَ شُهُودٌ
ترجمه :
و ایشان چیزی را تماشا میکردند که بر سر مؤمنان میآوردند .
توضیحات :
« یَفْعَلُونَ » : استعمال فعل مضارع ، دلیل بر این است که کوره گودال آدمسوزی
مدّتی استمرار داشته و یک حادثه زودگذر نبوده است . « شُهُودٌ » : جمع شاهِد ،
گواهان . مشاهدهکنندگان . حاضران .
سوره بروج آیه 8
متن آیه :
وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَن یُؤْمِنُوا
بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ
ترجمه :
شکنجهگران هیچ ایرادی و عیبی و جرمی بر مؤمنان نمیدیدند جز این که ایشان به
خداوند قادر و چیره ، و شایسته هرگونه ستایشی ، ایمان داشتند ! !
توضیحات :
« مَا نَقَمُوا » : انتقام نگرفتند . گناه و عیب و رخنه و ایرادی پیدا نکردند .
ناخوش نداشتند . « إِلاّ أَن یُؤْمِنُوا . . . » : ( نگا : اعراف / 126 ، مائده
/ 59 ) .
سوره بروج آیه 9
متن آیه :
الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ
وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ
ترجمه :
خداوندی که سلطنت و سرزمین آسمانها و زمین از آن او است ، و بر هر چیزی حاضر و
ناظر است .
توضیحات :
« مُلْکُ » : سلطنت . سرزمین . « شَهِیدٌ » : حاضر . گواه ( نگا : آلعمران / 98
، مائده / 117 ، حجّ / 17 ) .
سوره بروج آیه 10
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِینَ
وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ
عَذَابُ الْحَرِیقِ
ترجمه :
بیگمان کسانی که مردان مؤمن و زنان مؤمن را شکنجه میدهند تا از دین الهی برگردند
، و سپس توبه نمیکنند و از کرده خویش پشیمان نمیشوند ، قطعاً عذاب دوزخ دامنگیر
ایشان خواهد شد و همچنین عذاب آتش سوزان بهره آنان خواهد بود .
توضیحات :
« فَتَنُوا » : شکنجه و آزار دادند تا از دین برگردند . عذاب دادند ( نگا :
ذاریات / 13 و 14 ) . « الْحَرِیقِ » : سوزان ( نگا : آلعمران / 181 ، انفال /
50 ) .
سوره بروج آیه 11
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ
لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ذَلِکَ الْفَوْزُ الْکَبِیرُ
ترجمه :
مسلّماً کسانی که ایمان میآورند و کارهای شایسته میکنند ، بدون شکّ باغهای بهشت
از آن ایشان است که از زیر ( کاخها و درختان ) آن رودبارها روان است ، و رستگاری و
کامیابی بزرگ این است .
توضیحات :
« الْفَوْزُ الْکَبِیرُ » : رستگاری و پیروزی و کامیابی بزرگ .
سوره بروج آیه 12
متن آیه :
إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ
ترجمه :
بیگمان پروردگارت یورش و تاخت بردن و درهم کوبیدن و به کیفر رساندنش سخت و شدید
است .
توضیحات :
« بَطْشَ » : تاخت بردن و یورش کردن . درهم کوبیدن و ناگهانی دستگیر کردن و به
کیفر رساندن ( نگا : زخرف / 8 ، ق / 36 ، دخان / 16 ) .
سوره بروج آیه 13
متن آیه :
إِنَّهُ هُوَ یُبْدِئُ وَیُعِیدُ
ترجمه :
او است که قبلاً آفرینش را آغازیده است ، و او است که بعداً آفرینش را دوباره باز
میگرداند .
توضیحات :
« هُوَ یُبْدِئُ وَ یُعِیدُ » : او است که آفرینش را از نیستی به هستی آورده است
و پس از نابودی دوباره آن را هستی میبخشد . البتّه این کار همیشگی آفریدگار متعال
است . یعنی ، همه موجودات به وسیله قدرت مطلقه پروردگار ، پیوسته از ناچیزی چیز و
باز ناچیز میشوند ، و از ناتوانی توان مییابند و ناتوان میگردند ، و بدون اراده
و دخالت خود از صورتی به صورتی درمیآیند ( نگا : یونس / 4 و 34 ، نمل / 64 ،
روم / 11 و 27 ) .
سوره بروج آیه 14
متن آیه :
وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ
ترجمه :
خدا آمرزگار و دوستدار ( بندگان مؤمن ) است .
توضیحات :
« الْوَدُودُ » : بسیار دوستدار و بامحبّت و مودّت .
سوره بروج آیه 15
متن آیه :
ذُو الْعَرْشِ الْمَجِیدُ
ترجمه :
و او صاحب تخت ( حکومت مطلقه بر عالم هستی ) و دارای مجد و عظمت است .
توضیحات :
« ذُوالْعَرْشِ » : صاحب عرش ( نگا : اعراف / 54 ) . کنایه از قدرت و حاکمیّت
است و بیانگر این واقعیّت است که حکومت جهانی هستی از آن او است . « الْمَجِیدُ »
: دارای مجد و عظمت . خبر چهارم است .
سوره بروج آیه 16
متن آیه :
فَعَّالٌ لِّمَا یُرِیدُ
ترجمه :
آنچه بخواهد ، هرچه زودتر و باقدرت هرچه بیشتر به انجام میرساند .
توضیحات :
« فَعَّالٌ » : صیغه مبالغه فاعل ، انجام دهندهای که تمام کائنات توان و نیروی
آن را ندارد که در راه اراده و تصمیم او ایجاد موانع کند ، و هیچ مقاومتی در برابر
فرمانش نیست . لذا مسأله معاد و زندهکردن مردگان بعد از مرگ ، و کیفر و مجازات و
شکنجهگران ، برای قدرت مطلقه خداوند مشکل و دشوار نیست .
سوره بروج آیه 17
متن آیه :
هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْجُنُودِ
ترجمه :
آیا خبر لشکرها و سپاهیان ( کفّار ) به تو رسیده است ؟
توضیحات :
« الْجُنُودِ » : جمع جند ، لشکرها و سپاهها . مراد گروهها و دستههای کافری است
که خویشتن را برای مبارزه پیغمبران مجهّز نمودهاند و با حق و حقیقت مبارزه کردهاند
.
سوره بروج آیه 18
متن آیه :
فِرْعَوْنَ وَثَمُودَ
ترجمه :
لشکرهای فرعون و قوم ثمود ؟
توضیحات :
« فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ » : مضاف ، محذوف است و در اصل جنودِ فِرْعَوْنَ وَ
ثَمُودَ ، بدل از ( الْجُنُودِ ) و مجرورند . « ثَمُودَ » : قوم پیغمبر خدا صالح
بودند ( نگا : هود / 61 - 68 ) .
سوره بروج آیه 19
متن آیه :
بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی تَکْذِیبٍ
ترجمه :
اصلاً کافران پیوسته کارشان تکذیب ( حق و حقیقت ) است .
توضیحات :
« الَّذِینَ کَفَرُوا » : مراد کافران سراسر تاریخ به طور عام ، و کفّار مکّه به
طور خاصّ است . « فِی تَکْذِیبٍ » : غرق در تکذیب هستند . عشق به تکذیب ، انگار
خرد دوراندیش و چشم حق بین ایشان را تباه کرده است و به ژرفای دریای غفلتشان
انداخته است .
سوره بروج آیه 20
متن آیه :
وَاللَّهُ مِن وَرَائِهِم مُّحِیطٌ
ترجمه :
خداوند ، از پشت سر ، ایشان را دَور زده است و احاطه کرده است ( و راه فراری برای
ایشان باقی نگذاشته است و کاملاً مراقب اوضاع و احوالشان است ) .
توضیحات :
« وَرَآءِ » : پشت سر . مراد از هر جهت است ( نگا : نمونه ) . « مُحِیطٌ » :
احاطه کننده .
سوره بروج آیه 21
متن آیه :
بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَّجِیدٌ
ترجمه :
( این سخن سحر و دروغ نیست ) بلکه این ، قرآن بزرگوار و عالیقدر است .
توضیحات :
« مَجِیدٌ » : شریف . دارای منزلت و مکانت . عالیقدر .
سوره بروج آیه 22
متن آیه :
فِی لَوْحٍ مَّحْفُوظٍ
ترجمه :
در لوح محفوظ جای دارد ( و دست نااهلان و شیاطین و کاهنان هرگز به آن نمیرسد ، و
از هرگونه تغییر و تبدیل و زیاده و نقصانی برکنار و در امان است ) .
توضیحات :
« لَوْحٍ مَّحْفُوظٍ » : لوح محفوظ چیزی است که خدا از آن خبر داده است ، و کتاب
خود قرآن را در آن به ودیعت گذارده است و ما را با حقیقت آن آشنا نفرموده است . در
قرآن از آن تحت عنوان : کتاب مبین ( نگا : انعام / 59 ) و امّ الکتاب ( نگا : رعد
/ 39 ) و امام مبین ( نگا : یس / 12 ) سخن رفته است .
تفسیر نور:
سوره طارق آیه 1
متن آیه :
وَالسَّمَاء وَالطَّارِقِ
ترجمه :
سوگند به آسمان و به ستارگانی که شبانگاهان پدیدار میآیند !
توضیحات :
« السَّمَآءِ » : آسمان . مراد جهان بالای سر ما زمینیان است . « الطَّارِقِ » :
مهمان شبانه . راهپیمای شبرو . در اینجا مراد ستارگانی است که شبانگاهان پدیدار
میآیند و انگار مسافران یا مهمانانی هستند که در شب درگاه خانهها را بر روی
آدمیان میزنند . واژه آسمان عام است ، و واژه ستارگان خاصّ و بیانگر اهمّیّت ویژه
آنها است .
سوره طارق آیه 2
متن آیه :
وَمَا أَدْرَاکَ مَا الطَّارِقُ
ترجمه :
تو چه میدانی که ستارگانی که شبانگاهان پدیدار میگردند چه هستند ؟ !
توضیحات :
« مَآ أَدْرَاکَ » : ( نگا : حاقّه / 3 ، مدّثّر / 27 ، مرسلات / 14 ) .
سوره طارق آیه 3
متن آیه :
النَّجْمُ الثَّاقِبُ
ترجمه :
ستارگان درخشانی هستند که ( با نور خود دل تاریکیها را میشکافند و ) سوراخ میکنند
.
توضیحات :
« النَّجْمُ » : ستاره . اسم جنس است و مراد همه ستارگان است . « الثَّاقِبُ » :
سوراخکننده ( نگا : صافّات / 10 ) . درخشان و فروزان ( نگا : فرهنگ لغات قرآن
دکتر قریب ، جزء عمّ ترجانیزاده ) .
سوره طارق آیه 4
متن آیه :
إِن کُلُّ نَفْسٍ لَّمَّا عَلَیْهَا حَافِظٌ
ترجمه :
کسی وجود ندارد مگر این که بر او نگهبانی است ( که او را میپاید و پندار و کردار
و گفتارش را ثبت و ضبط و حفظ مینماید ) .
توضیحات :
« إنْ » : حرف نفی و به معنی ( مَا ) است . « إِن کُلُّ . . . » : مسلّماً هرکسی
مراقبی دارد . « حَافِظٌ » : مُراقب . مُحافظ . مراد فرشتگان آفریدگارند که به
منزله سپاهیان محافظ و مراقب انسان هستند . هم او را از چیزهائی که خدا بخواهد حفظ
میکنند ، و هم اعمال او را میپایند و مینگارند ( نگا : زخرف / 80 ، انفطار /
10 و 11 ) . « لَمَّا » : مگر این که . به معنی ( إِلاّ ) است . این آیه ، جواب
قسم است .
سوره طارق آیه 5
متن آیه :
فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ
ترجمه :
انسان باید بنگرد و دقّت کند که از چه چیز آفریده شده است ؟ !
توضیحات :
« لِیَنظُرْ » : باید بنگرد . نگریستن به معنی اندیشیدن و وارسی کردن است ( نگا :
اعراف / 185 ، ق / 6 ، حشر / 18 ) .
سوره طارق آیه 6
متن آیه :
خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ
ترجمه :
او از آب جهنده ناچیزی آفریده شده است .
توضیحات :
« مَآءٍ » : آب . نکره آمدن آن دلیل بر ناچیزی و حقارت است ( نگا : سجده / 8 ،
مرسلات / 20 ) . « دَافِقٍ » : جهنده . توصیف نطفه است که در آب منی شناور است و
به هنگام بیرون آمدن ، جهش و پرش دارد ( نگا : عبس / 18 و 19 ) .
سوره طارق آیه 7
متن آیه :
یَخْرُجُ مِن بَیْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ
ترجمه :
( و پس از رشد کامل در رحم ) از میان پشت و استخوانهای سینه ( مادر میگذرد و )
بیرون میآید .
توضیحات :
« الصُّلْبِ » : استخوان پشت . ستون فقرات . « التَّرَآئِبِ » : جمع تَریبَة ،
استخوانهای سینه . فاعل فعل « یَخْرُجُ » ضمیر مستتر ( هو ) است که به ( انسان )
در آیه 5 همین سوره برمیگردد . دو قطب جنین رشد یافته انسان در هفتههای آخر
جنینی مابین جناغ و دندههای تحتانی سینه مادر و ستون فقرات پشت مادر قرار داشته و
از آنجا حرکت در مسیر کانال زایمانی را در موعد مقرر آغاز میکند . ضمیر ( ه ) در
« رجعه » نیز به انسان برمیگردد . . . این آیات مسیر زندگی انسان را از بدو
انعقاد نطفه تا رستاخیز مرور میکنند .
سوره طارق آیه 8
متن آیه :
إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ
ترجمه :
بیگمان خداوند ( تعالی که انسان را در آغاز از آب نطفه آفریده است ، همو ) قادر
است که بار دیگر انسان را ( پس از مرگ به زندگی ) برگرداند .
توضیحات :
« رَجْع » : بازگرداندن ( نگا : توبه / 83 ) . مراد زنده گرداندن در آخرت است
.
سوره طارق آیه 9
متن آیه :
یَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ
ترجمه :
( این بازگشت ) روزی تحقّق مییابد که رازهای نهان و کارهای پنهان آشکار و آزموده
میگردد .
توضیحات :
« تُبْلی » : مورد امتحان و آزمایش قرار میگیرد . نمایان و هویدا میشود . از
آنجا که به هنگام آزمایش ، حقیقت اشیاء ظاهر و آشکار میشود ، این ماده در اینجا
به معنی ظهور و بروز آمده است . « السَّرَآئِرُ » : جمع سَرِیرَة ، نهانیها و
پنهانیها . اسرار و رازها . نیّات و عقائد و هرچیزی که نهفته و پوشیده باشد .
سوره طارق آیه 10
متن آیه :
فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ وَلَا نَاصِرٍ
ترجمه :
بدین هنگام برای انسان نه نیروئی است ( که بر زشتیهای اعمال و عقائدش پرده بیفکند
) و نه یار و یاوری است ( که او را از عذاب الهی رهائی بخشد ) .
توضیحات :
« فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ . . . » : برابر بسیاری از آیات قرآن ، در آخرت تنها
وسیله نجات انسان ، ایمان و عمل صالح است و بس ( نگا : انفطار / 19 ) .
سوره طارق آیه 11
متن آیه :
وَالسَّمَاء ذَاتِ الرَّجْعِ
ترجمه :
سوگند به آسمان برگرداننده ( امواج رادیوئی و بخارهای آب به صورت برف و باران )
!
توضیحات :
« ذَاتِ الرَّجْعِ » : برگرداننده . دارای باران . تمام تفسیرهائی را که در دسترس
بود بررسی کردم . در میان وجوه مختلف ، تنها دو معنی برای « رجع » مقبول به نظر
رسید : باران ، و برگرداندن بخار آب . به گمان اینجانب معنی ( رَجْع ) برگرداندن
است ، اعم از برگرداندن بخارهای متصاعد اقیانوسها و دریاها به صورت برف و باران ،
و یا برگرداندن امواج رادیوئی به هنگام برخورد با آتمسفر زمین ، و برگرداندن اشعّههای
کیهانی مگر به اندازه نیاز موجودات کره زمین . البتّه در تفسیر کبیر چنین جملهای
به چشم میخورد : کَأَنَّهُ مِنْ تَرْجیعِ الصَّوْتِ وَ هُوَ إِعادَتُهُ .
سوره طارق آیه 12
متن آیه :
وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ
ترجمه :
و سوگند به زمین شکاف بردار ( در برابر قدرت حرکت گیاهها و ریشهدوانی آنها ، و
یا بر اثر عوامل دیگر ) !
توضیحات :
« ذَاتِ الصَّدْعِ » : شکاف بردار . « الصَّدْع » : شکاف برداشتن و ازهم جدا شدن
. اشاره به قابل نفوذ بودن زمین برای رشد گیاهان و درختان است . یعنی خاک زمین سفت
و سخت نبوده و بلکه نرم است و به آب و به مویرگها و ریشههای روئیدنیها اجازه میدهد
به داخل زمین نفوذ کنند و فرو روند ، و جوانههای رُستنیها از داخل آن سر برآورند
. صَدْع ، به خود گیاه هم گفته شده است .
سوره طارق آیه 13
متن آیه :
إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ
ترجمه :
مسلّماً قرآن سخن فیصله بخشی است ( که خیر و شر ، و خوب و بد ، و حق و باطل را از
هم جدا میسازد ، و یگانه وسیله راه تشخیص حقائق از اوهام ، و دیانتهای آسمانی از
خرافههای زمینی است ) .
توضیحات :
« إِنَّهُ » : این که قرآن . این که رستاخیز در میان است و رازها هویدا و اسرار
آزموده میگردد . و . . . یعنی ضمیر ( هُ ) یا به قرآن برمیگردد که از قرینه پیدا
است ، و یا به مفاهیم پیشین سوره که درباره معاد و قدرت خدا بر رستاخیز مردگان و
نمایان شدن نهانیها و آزمون رازها در آن است . « فَصْلٌ » : داورانه . فیصلهدهنده
. مصدر است و برای مبالغه در معنی وصفی ، یعنی فاصِل ، به کار رفته است ( نگا :
انعام / 57 ، صافّات / 21 ، ص / 20 ) . این آیه جواب قسم است .
سوره طارق آیه 14
متن آیه :
وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ
ترجمه :
و سخن گزافه نبوده و شوخی نمیباشد . ( بلکه جدّی و قطعی است و از آستانه باعظمت
و محکمه دادگرانه الهی صادر شده است ) .
توضیحات :
« الْهَزْلِ » : یاوه و گزافه . شوخی و غیر جدّی .
سوره طارق آیه 15
متن آیه :
إِنَّهُمْ یَکِیدُونَ کَیْداً
ترجمه :
آنان ( که دشمنان اسلامند ، درباره قرآن ) پیوسته به نیرنگ میپردازند و ( برای
جلوگیری و نابودی اسلام ) نقشه میکشند .
توضیحات :
« یَکِیدُونَ » : نیرنگ میزنند . نقشه میکشند . توطئه میکنند .
سوره طارق آیه 16
متن آیه :
وَأَکِیدُ کَیْداً
ترجمه :
و من هم ( در برابر آنان ) همیشه نیرنگ میزنم و نقشه میریزم ( و نیرنگ آنان را
بیاثر ، و نقشه ایشان را نقش برآب میسازم ) .
توضیحات :
« أَکِیدُ » : مراد از کَیْدِ خدا ، چارهجوئی و نقشه حق و نیرنگ پسندیده و
حکیمانه است . برابر صنعت مقابله و مشاکله ، چارهسازی و برداشتن موانع اهریمنانه
شیطان صفتان ، از مسیر راه حق و حقیقت ، کید نامیده شده است ( نگا : اعراف / 183
، یوسف / 76 ، قلم / 45 ) .
سوره طارق آیه 17
متن آیه :
فَمَهِّلِ الْکَافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْداً
ترجمه :
پس به کافران مهلت بده ، بدیشان مختصر مهلتی بده ( تا نسبت به ایشان اتمام حجّت
گردد ، و بعدها کارشان زار و نزار ، و خودشان در دنیا و آخرت شرمسار شوند ) .
توضیحات :
« مَهِّلْ » : مهلت بده . فرصت بده . « أَمْهِلْ » : مهلت بده . فرصت بده . «
رُوَیْداً » : کمی . اندکی . مفعول مطلق تأکیدی ، یا حال مؤکّده است . این واژه ،
مصدر و مصغّر رَوْد است . در این آیه ، سه بار به رسول اکرم گوشزد شده است که در
کار تبلیغ شکیبائی پیش گیرد تا درسی برای پیروان او و داعیان الی الله باشد ، یکی
از مصدر تمهیل و دیگری از مصدر امهال و سومی از مصدر مصغّر رَوْد ، استفاده شده
است .
تفسیر
نور:
سوره اعلى آیه 1
متن آیه :
سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى
ترجمه :
تسبیح و تقدیس کن پروردگار والا مقام خود را .
توضیحات :
« سَبِّحْ » : منزّهدار . به پاکی یاد کن . تسبیح و تقدیس نما . « إسْمَ » : نام
. مراد صفاتی است که با آن ما خدا را میشناسیم ( نگا : جزء عمّ ترجانیزاده ) .
ذات . یعنی ذات مقدّس او را از هر فعل و صفتی که لایق مقام و عظمتش نباشد ، پاک و
منزّه بداریم و از خیال و قیاس و گمان و وهم دورتر و برتر بدانیم ( نگا : واقعه /
74 و 96 ، حاقّه / 52 ) . « الأعْلَی » : بسیار والامقام . بسیار بلند مرتبه .
سوره أعلى آیه 2
متن آیه :
الَّذِی خَلَقَ فَسَوَّى
ترجمه :
همان خداوندی که ( چیزها را ) میآفریند و سپس ( آنها را هماهنگ میکند و ) میآراید
.
توضیحات :
« سَوَّی » : موزون و منظّم و آراسته و پیراسته کرد . نظم و نظام بخشید . هرچیزی
را آماده کاری کرد که برای انجام آن آفریده شده است ( نگا : بقره / 29 ، کهف /
37 ، نازعات / 28 ) .
سوره أعلى آیه 3
متن آیه :
وَالَّذِی قَدَّرَ فَهَدَى
ترجمه :
خداوندی که اندازهگیری میکند و ( هرچیزی را آن گونه که شایسته و بایسته است میآفریند
، و آن گاه آن را به کاری ) رهنمود مینماید ( که باید بکند ) .
توضیحات :
« قَدَّرَ » : اندازهگیری کرد . هرچیزی را به اندازهای و به گونهای بیافرید که
متناسب با حال آن است ( نگا : فرقان / 2 ، عبس / 19 ) . « هَدی » : به وظیفه
رهنمود و به برنامه آشنا کرد ( نگا : طه / 50 ) .
سوره أعلى آیه 4
متن آیه :
وَالَّذِی أَخْرَجَ الْمَرْعَى
ترجمه :
خداوندی که چَراگاه را ( برای تغذیه جانداران از زمین میرویاند و ) بیرون میآورد
.
توضیحات :
« الْمَرْعی » : چَراگاه . مراد سبزهزارها و چمنزارها و همه روئیدنیها است (
نگا : نازعات / 31 ) .
سوره أعلى آیه 5
متن آیه :
فَجَعَلَهُ غُثَاء أَحْوَى
ترجمه :
سپس آن را خشک و سیاه میگرداند .
توضیحات :
« غُثَآءً » : گیاهان خشکیده و درهم ریختهای که سیل آن را به کنار میاندازد .
خس و خاشاک و برگهای پوسیده . « أَحْوی » : سیاه تیره .
سوره أعلى آیه 6
متن آیه :
سَنُقْرِؤُکَ فَلَا تَنسَى
ترجمه :
ما قرآن را بر تو خواهیم خواند و به تو خواهیم آموخت ، و تو دیگر آن را فراموش
نخواهی کرد .
توضیحات :
« سَنُقْرِئُکَ » : بر تو خواهیم خواند . به تو خواهیم آموخت .
سوره أعلى آیه 7
متن آیه :
إِلَّا مَا شَاء اللَّهُ إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ
وَمَا یَخْفَى
ترجمه :
مگر چیزی را که خدا بخواهد . قطعاً او آشکارا و نهان را میداند . ( چنین خدائی
نگاهبان قرآن است و آنچه مورد نیاز بشر بوده و هست از طریق وحی قرآن به تو میرساند
، و چیزی را در این زمینه فروگذار نمیکند ) .
توضیحات :
« إِلاّ مَا شَآءَ اللهُ » : این استثناء بدان خاطر است که مردمان بدانند حاکمیّت
اراده و گستره قدرت خدا نامحدود است و هر کاری را که بخواهد میتواند بکند ، نه
این که چیزی از قرآن از دل پاک پیغمبر فراموش گردد و زدوده شود ( نگا : اسراء / 86
، هود / 108 ) .
سوره أعلى آیه 8
متن آیه :
وَنُیَسِّرُکَ لِلْیُسْرَى
ترجمه :
ما تو را برای شریعت ساده و آسان ( آئین اسلام ) آماده میسازیم ( و کارهای خیری
را برای تو آسان مینمائیم و در انجام آنها توفیقت میدهیم ) .
توضیحات :
« نُیَسِّرُکَ » : تو را آماده میسازیم . تو را توفیق میدهیم . « الْیُسْری »
: آسانترین راه . سادهترین آئین و سهلترین شریعت ( نگا : کهف / 88 ) . از لحاظ
معنی ، صفت موصوف محذوفی همچون « الشَّرِیعَةِ » یا « أَلطَّرِیقَةِ » : است .
تقدیر چنین است : لِلشَّرِیعَةِ الْیُسْری . لِلطَّرِیقَةِ الْیُسْری ( نگا : عبس
/ 20 ، لیل / 7 و 10 ) . اسم تفضیل است .
سوره أعلى آیه 9
متن آیه :
فَذَکِّرْ إِن نَّفَعَتِ الذِّکْرَى
ترجمه :
اگر پند و اندرز سودمند باشد ، پند و اندرز بده .
توضیحات :
« إِنْ » : اگر . زمانی که . حتماً و قطعاً ( نگا : قاسمی ) . این واژه میتواند
شرطیّه بوده و جواب آن مدلول ( فَذَکِّرْ ) باشد ، و یا به معنی ( إِذْ ) باشد (
نگا : آلعمران / 139 ) . یعنی زمانی که احساس شود ، موقعیّت مناسب ، و شنوندگان
آمادگی پذیرائی حق را دارند ، اندرز بجا و سودمند خواهد بود ( نگا : ق / 45 ) . یا
این که به معنی ( قَدْ ) و برای تحقّق باشد . یعنی قطعاً اندرز سودمند خواهد بود (
نگا : ذاریات / 55 ) . « الذِکْری » : پند و اندرز .
سوره أعلى آیه 10
متن آیه :
سَیَذَّکَّرُ مَن یَخْشَى
ترجمه :
کسی که ( احساس مسؤولیّت میکند و از خدا ) میترسد ، پند و اندرز خواهد گرفت .
توضیحات :
« سَیَذَّکَّرُ » : پند خواهد گرفت . اندرز خواهد پذیرفت .
سوره أعلى آیه 11
متن آیه :
وَیَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى
ترجمه :
و بدبختترین فرد ( پند و اندرز را کنار خواهد گذاشت و ) از آن دوری خواهد گزید
.
توضیحات :
« یَتَجَنَّبُهَا » : به ترک آن خواهد گفت . از آن کنارهگیری خواهد کرد . ضمیر (
هَا ) به ( الذِّکْری ) برمیگردد . « الأشْقی » : بدبختترین . بدبیارترین .
یعنی کسی که اندرز قرآنی و قوانین الهی را در گوش نگیرد ، بدبختترین مردم است .
سوره أعلى آیه 12
متن آیه :
الَّذِی یَصْلَى النَّارَ الْکُبْرَى
ترجمه :
آن کسی که داخل عظیمترین ( و هولناکترین ) آتش خواهد شد و بدان خواهد سوخت .
توضیحات :
« یَصْلی » : وارد آتش میگردد و بدان میسوزد ( نگا : نساء / 10 ، ابراهیم /
29 ، انشقاق / 12 ) . « الْکُبْری » : بزرگترین .
سوره أعلى آیه 13
متن آیه :
ثُمَّ لَا یَمُوتُ فِیهَا وَلَا یَحْیَى
ترجمه :
سپس در آن آتش ( برای همیشه میماند و ) نه میمیرد ( و آسوده میگردد ) و نه
زنده ( بشمار میآید و حالتی که در آن است زندگی نامیده ) میشود .
توضیحات :
« لا یَمُوتُ . . . » : مراد این است که شخص دوزخی در میان مرگ و زندگی دست و پا
میزند .
سوره أعلى آیه 14
متن آیه :
قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّى
ترجمه :
قطعاً رستگار میگردد کسی که خویشتن را ( از کثافت کفر و معاصی ) پاکیزه دارد .
توضیحات :
« قَدْ أَفْلَحَ » : قطعاً نجات یافته است و رستگار گردیده است . « تَزَکّی » :
خود را پاکیزه داشت . زکات داد ( نگا : قاسمی ) .
سوره أعلى آیه 15
متن آیه :
وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى
ترجمه :
و نام پروردگار خود را ببرَد و نماز بگزارد و فروتنی کند .
توضیحات :
« إسْمَ » : نام . مراد از یاد کردن نام خدا ، یاد خدا در دل و ذکر او به زبان
است ( نگا : تفهیمالقرآن ) . « صَلّی » : نماز گزارد . خشوع و خضوع کرد ( نگا :
جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . « ذَکَرَ . . . فَصَلّی » : الله اکبر را بگوید و به
نماز ایستد .
سوره أعلى آیه 16
متن آیه :
بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا
ترجمه :
بلکه ( بنا به سرشت انسانی ) زندگی دنیا را ( که محسوس و نقد است ، بر زندگی آخرت
که نامحسوس و نسیه است ) ترجیح میدهید و برمیگزینید .
توضیحات :
« تُؤْثِرُونَ » : ترجیح میدهید . برمیگزینید . خطاب عام است . ترجیح دنیا بر
آخرت ، کار بسیاری از مردم است و از راه تغلیب به صورت عام ذکر شده است . به عبارت
دیگر هرکس در هر مرتبهای که باشد ، مجذوب حیات محسوس و ملموس دنیا میگردد ، و
انسان خود به خود در میان دو جاذبه حیات پستتر و حیات برتر بسر میبرد . تنها
افراد مؤمن میتوانند خود را از جاذبه قوی دنیای مادیات برهانند و خویشتن را به
نعمتهای سرمدی آخرت برسانند .
سوره أعلى آیه 17
متن آیه :
وَالْآخِرَةُ خَیْرٌ وَأَبْقَى
ترجمه :
در حالی که آخرت ( از دنیا ) بهتر و پایندهتر است ( عاقل چرا باید فانی و گذرا
را بر باقی و پایا ترجیح دهد ؟ ) .
توضیحات :
« وَ » : واو حالیّه است .
سوره أعلى آیه 18
متن آیه :
إِنَّ هَذَا لَفِی الصُّحُفِ الْأُولَى
ترجمه :
این ( چیزها منحصر به این کتاب آسمانی نیست ، بلکه ) در کتابهای پیشین ( نیز آمده
و ) بوده است .
توضیحات :
« هذا » : این چیزهای مذکور در آیات 14 تا 17 ، و یا مواعظ مذکور در سوره . «
الصُّحُفِ » : جمع صَحیفَة ، کتابها ( نگا : طه / 133 ، نجم / 36 ، عبس / 13 ،
تکویر / 10 ) . « الصُّحُفِ الأولی » : مراد همه کتابهای پیش از انجیل و قرآن است
.
سوره أعلى آیه 19
متن آیه :
صُحُفِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَى
ترجمه :
( از جمله در ) کتابهای ابراهیم و موسی .
توضیحات :
« صُحُفِ » : بدل از صُحُف قبلی است . این آیه اشاره به این واقعیّت دارد که اصول
کلّی و مطالب اساسی ادیان آسمانی همگی یکسان بوده و از یک منبع سرچشمه گرفتهاند ،
و تنها تعلیمات و دستوراتی با هم تفاوت داشته است که اختلاف زمان و رشد انسان
مقتضی آن بوده است .
تفسیر نور:
سوره فجر آیه 1
متن آیه :
وَالْفَجْرِ
ترجمه :
به سپیدهدم ( صبحگاهان ) سوگند !
توضیحات :
«
الْفَجْرِ » : سپیده دم . صبحدم ( نگا : تکویر / 18 ) . سپیدهدم صبح ،
پرده ظلمت شب را میشکافد ، و سرچشمه نور را از میان افق منفجر میسازد ، و
بندهائی را باز میکند که بر حرکت و حیات زندگان زده شده است و هستی را
نورباران و زندگی را دگرگون میگرداند .
سوره فجر آیه 2
متن آیه :
وَلَیَالٍ عَشْرٍ
ترجمه :
و به شبهای دهگانه سوگند !
توضیحات :
«
لَیَالٍ عَشْرٍ » : شبهای دهگانه . برخی گفتهاند که مراد ده شب و روز ماه
ذیالحجّه است که شاهد بزرگترین و تکان دهندهترین اجتماعات مسلمین جهان
در سرزمین وحی است و عید قربان در آن انجام میپذیرد . بعضی هم آن را شبهای
دهگانه آخر رمضان میدانند که لیلةالقدر در آن است . گروهی هم آن را ده
شبانهروز اوّل ماه محرم میشمارند که عاشوراء در آن است . ولی نکره بودن
آن ، علاوه از بیان عظمت ، بیانگر نامعیّن و نامحدود بودن چنین شبهائی است
.
سوره فجر آیه 3
متن آیه :
وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ
ترجمه :
و به جفت و تک ( هر چیزی ) سوگند !
توضیحات :
«
الشَّفْعِ » : زوج . جفت . « الْوَتْرِ » : فرد . تک . طاق . شفع و وتر ،
شامل همه کائنات میگردد . برخی شفْع را مخلوقات خدا ، و وتْر را ذات خدا
دانستهاند ( نگا : قاسمی ) .
سوره فجر آیه 4
متن آیه :
وَاللَّیْلِ إِذَا یَسْرِ
ترجمه :
و به شب سوگند بدان گاه که ( به سوی روشنائی روز ) حرکت میکند !
توضیحات :
« یَسْری » : رهسپار میشود . میرود و پایان میپذیرد ( نگا : مدّثّر / 33 ) . در رسمالخطّ قرآنی ، یاء آن حذف شده است .
سوره فجر آیه 5
متن آیه :
هَلْ فِی ذَلِکَ قَسَمٌ لِّذِی حِجْرٍ
ترجمه :
آیا در آنچه گفته شد ، سوگند مهمّی برای افراد خردمند ، موجود است ؟
توضیحات :
«
ذِی حِجْرٍ » : عاقل . صاحب عقل و خرد . یادآوری : جواب قسم ، آیه 14 است ،
یعنی : اِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَاد . یا این که جواب قسم محذوف است و
آیات آینده که سخن از مجازات طغیانگران میگوید ، گواه بر آن است ، و در
معنی چنین است : قسم بدانچه گفته شد که ما کفّار و طغیانگران را عذاب
میکنیم !
سوره فجر آیه 6
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِعَادٍ
ترجمه :
آیا ندانستهای که پروردگارت چگونه با قوم عاد رفتار کرده است ( و چه بلائی بر سر ایشان آورده است ؟ ) .
توضیحات :
«
أَلَمْ تَرَ ؟ » : آیا ندیدهای ؟ دیدن در اینجا به معنی دانستن و آگاه
شدن است ( نگا : بقره / 243 و 246 و 258 ) . « عَادٍ » : قوم هود ( نگا :
اعراف / 65 و 74 ، توبه / 70 ، هود / 50 ) .
سوره فجر آیه 7
متن آیه :
إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ
ترجمه :
قوم اِرَم که صاحب قامتهای بلند ستون مانند ، و ( کاخها و خیمههای ) ستوندار بودند .
توضیحات :
«
إِرَمَ » : نام دیگر قوم عاد است . بدل عادٍ و مجرور است . « ذَاتِ
الْعِمَادِ » : دارای قد و قامت بلند ستون مانند . تنومند و بلند بالا .
دارای کاخها و خیمههای پرستون . مراد بیان قدرت مادی و قوّت بدنی قوم عاد
است .
سوره فجر آیه 8
متن آیه :
الَّتِی لَمْ یُخْلَقْ مِثْلُهَا فِی الْبِلَادِ
ترجمه :
کسانی که همسان ایشان ( از نظر پیکر تنومند و کاخهای بلند ) باشد در شهرها و کشورها ، آفریده و پیدا نشده است .
توضیحات :
« الْبِلادِ » : جمع بَلَد ، شهرها . کشورها .
سوره فجر آیه 9
متن آیه :
وَثَمُودَ الَّذِینَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ
ترجمه :
و
( آیا ندانستهای که پروردگارت ) با قوم ثمود چه کرده است ؟ همان قومی که
صخرههای عظیم را در وادی القری ( میان مدینه و شام ) میبریدند و
میتراشیدند ( و در دل کوهها خانهها و کاخها میساختند ) .
توضیحات :
«
ثَمُودَ » : قوم صالح است ( نگا : اعراف / 73 ، هود / 61 ، نمل / 45 ) .
« جَابُوا » : بریدند . نقب زدند ( نگا : حجر / 82 ، شعراء / 149 ) . «
الْوَادِی » : وادیالقری ، مکانی است به نام حجر ، میان مدینه منوّره و
شام . یاء آن برای تخفیف و سجع آخر آیات حذف شده است . « الصَّخْرَ » :
مفرد آن صَخْرَة ، سنگهای بزرگ سخت ( نگا : کهف / 63 ، لقمان / 16 ) .
سوره فجر آیه 10
متن آیه :
وَفِرْعَوْنَ ذِی الْأَوْتَادِ
ترجمه :
و
( آیا خبر نداری که پروردگارت ) با فرعون چه کرده است ؟ فرعونی که دارای (
ساختمانهای محکم و استواری به شکل ) میخها ( ی وارونه همچون هِرَم ) بود
.
توضیحات :
« فِرْعَوْنَ » : مراد فرعون زمان موسی (
ع ) بالاخصّ ، و فرعونها و فرعونیان بالعموم است . « ذِیالأوْتَادِ » :
دارای میخها ( نگا : ص / 12 ) . مراد ابنیه و عمارات عظیمی همچون کوه است
که نمای آنها به شکل میخهای وارونه جلوهگر بود . اهرام ثلاثه مصر نمونهای
از آنها است ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ، فی ظلال القرآن ، التفسیر
القرآنی للقرآن ) .
سوره فجر آیه 11
متن آیه :
الَّذِینَ طَغَوْا فِی الْبِلَادِ
ترجمه :
اقوامی که در شهرها و کشورها طغیان و سرکشی کردند .
توضیحات :
« الَّذِینَ » : اقوام سهگانه مذکور ، یعنی عاد ، و ثمود ، و فرعون و فرعونیان .
سوره فجر آیه 12
متن آیه :
فَأَکْثَرُوا فِیهَا الْفَسَادَ
ترجمه :
و در آنجاها خیلی فساد و تباهی به راه انداختند .
توضیحات :
« الْفَسَادَ » : مراد فساد و تباهی همه جانبه ، یعنی انواع کفر و شرک و ظلم و زور و فسق و فجور است .
سوره فجر آیه 13
متن آیه :
فَصَبَّ عَلَیْهِمْ رَبُّکَ سَوْطَ عَذَابٍ
ترجمه :
لذا پروردگار تو تازیانه عذاب را بر سر ایشان فرو ریخت ( و شلاّق عذاب را پیاپی بر آنان فرو آورد ) .
توضیحات :
«
صَبَّ » : فرو ریخت . در اینجا فرو ریختن به جای فرو آوردن استعمال شده
است و اشاره به عذابهای شدید و پیاپی دارد . « سَوْطَ » : تازیانه . شلاّق
.
سوره فجر آیه 14
متن آیه :
إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَادِ
ترجمه :
مسلّماً پروردگار تو در کمین ( مردمان و مترصّد اعمال ایشان ) است .
توضیحات :
«
الْمِرْصَادِ » : کمینگاه ( نگا : توبه / 5 ، نبأ / 21 ) . در کمین بودن
خداوند ، کنایه از احاطه شامل و مراقبت کامل خدا است ، به گونهای که همگان
را میپاید و بر اعمالشان نظارت مینماید و کسی و چیزی از حیطه قدرت و
دسترس سلطه او خارج نمیباشد .
سوره فجر آیه 15
متن آیه :
فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ
ترجمه :
امّا
انسان ( آن انسانی که در پرتو ایمان عقل و خردش رشد نیافته است ، و شخص
خود را مقیاس همه چیز میپندارد ) همین که پروردگارش او را بیازماید و برای
این کار او را بزرگی ببخشد و بدو نعمت بدهد ، خواهد گفت : پروردگارم مرا
بزرگوار و گرامی و محترم و مکرم دیده است ! ( و این عزّت و نعمت ، حق من و
شایسته من است ) .
توضیحات :
« فَأَمَّا الإِنسَانُ
» : شأن خدا چنان بود که گذشت ، و امّا حال انسان . مراد انسان کافر یا
سست ایمان و سست باور است ( نگا : مؤمنون / 55 و 56 ، معارج / 19 - 22 ) .
« إِبْتَلاهُ » : او را آزمایش کرد ( نگا : انبیاء / 35 ) . « أَکْرَمَهُ »
: سَروریش بخشید و بزرگیش داد . بدو جاه و مقام و قدرت و قوّت داد . «
نَعَّمَهُ » : بدو نعمت و ثروت داد . دارا و ثروتمندش کرد . « أَکْرَمَنِی
» : مرا گرامی و بزرگوار کرده است و شایسته احترام و اکرام دیده است . یکی
از معانی باب افعال ، چیزی یا کسی را بر صفتی دیدن است ( نگا : گنجینه صرف
) . یعنی چنین فردی ، جاه و مقام و ثروت و نعمت را نشانه عزّت و کرامت
ذاتی خود در نزد پروردگار میشمارد و خویشتن را در خور چنین تفضّلی میداند
.
سوره فجر آیه 16
متن آیه :
وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهَانَنِ
ترجمه :
و
امّا زمانی که پروردگارش او را بیازماید و برای این کار روزی او را تنگ و
کم نماید ، خواهد گفت : پروردگارم مراخوار و زبون داشته است ( و با فقر و
فاقه ، ذلیل و حقیرم نموده است ) .
توضیحات :
«
قَدَرَ » : تنگ کرد . کم کرد ( نگا : رعد / 26 ، قصص / 82 ، اسراء / 30 ) .
« أَهَانَنِی » : به من اهانت کرده است . خوار و ناچیزم داشته است .
سوره فجر آیه 17
متن آیه :
کَلَّا بَل لَّا تُکْرِمُونَ الْیَتِیمَ
ترجمه :
هرگزا
هرگز ! ( چنین نیست که کرامت و ذلّت انسان در نزد یزدان به دارائی و
ناداری باشد ) . بلکه شما ( گذشته از اقوال زشت ، افعال پلشت هم دارید ! از
جمله : ) یتیم را گرامی نمیدارید .
توضیحات :
«
بَلْ » : این واژه دلالت دارد بر انتقال از اقوال بد به اعمال بد . « لا
تُکْرِمُونَ » : مخاطب جنس انسان است ، این است به صورت جمع ذکر شده است .
سوره فجر آیه 18
متن آیه :
وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ
ترجمه :
و همدیگر را تشویق و ترغیب نمیکنید به خوراک دادن به مستمند .
توضیحات :
«
لا تَحَآضُّونَ » : همدیگر را ترغیب و تشویق نمیکنید . فعل مضارع باب
تفاعل از ماده ( حَضّ ) است و تائی از اوّل آن برداشته شده است . « طَعَامِ
» : إطعام . خوراک دادن .
سوره فجر آیه 19
متن آیه :
وَتَأْکُلُونَ التُّرَاثَ أَکْلاً لَّمّاً
ترجمه :
و
میراث را حریصانه یکجا میخورید ( و ملاحظه حق بستگان و محرومان و یتیمان و
ضعیفان نمیکنید ، و حلال و حرام را رویهم انباشته و مشتاقانه صرف میکنید
) .
توضیحات :
« التُّرَاثَ » : میراث . ارث . ترکه
. « لَمّاً » : سرجمع . یکجا . یعنی حلال و حرام و حق خود و حق دیگران
برای شما مطرح نیست ، و اموال زنان و کودکان و پیران و مظلومان را جمع و
ضبط مینمائید و حقالإرث ایشان را نمیپردازید . واژه ( لَمّاً ) صفت (
أَکلاً ) است .
سوره فجر آیه 20
متن آیه :
وَتُحِبُّونَ الْمَالَ حُبّاً جَمّاً
ترجمه :
و
اموال و دارائی را بسیار دوست میدارید ( و سخت دلباخته مال و متاع دنیا
هستید ، و لذا ملاحظه مشروع و نامشروع و حلال و حرام را نمیکنید ) .
توضیحات :
« جَمّاً » : فراوان . بسیار .
سوره فجر آیه 21
متن آیه :
کَلَّا إِذَا دُکَّتِ الْأَرْضُ دَکّاً دَکّاً
ترجمه :
هرگزا هرگز ! ( حقیقت آن چنان نیست که میپندارید ) . زمانی که زمین سخت درهم کوبیده میشود و صاف و مسطّح میگردد .
توضیحات :
«
دُکَّتْ » : درهم کوبیده شد و صاف و مسطّح گردید ( نگا : اعراف / 143 ،
کهف / 98 ، حاقّه / 14 ) . « دَکّاً » : واژه نخستین مفعول مطلق و واژه
دوم تأکید است ، یا این که روی هم رفته حالند ( نگا : اعراب القرآن درویش )
. با توجّه به حال بودن ، معنی آیه چنین است : زمانی که زمین پیاپی در هم
کوبیده شد و سراسر آن بهم ریخته شد .
سوره فجر آیه 22
متن آیه :
وَجَاء رَبُّکَ وَالْمَلَکُ صَفّاً صَفّاً
ترجمه :
و پروردگارت بیاید و فرشتگان صف صف حاضر آیند .
توضیحات :
«
جَآءَ رَبُّکَ » : چگونگی آمدن خدا ، بر ما مجهول است ، و به گونهای است
که تنها خود میداند و بس ( نگا : المنتخب ) . یا این که مراد تجلّی ذات
اقدس و ظهور نشانههای قدرت و عظمت او است ، به گونهای که جای انکار شناخت
خدا برای کسی باقی نمیماند ، گوئی همگان با چشم خود ذات بیمثال کبریائی
را میبینند . « الْمَلَکُ » : فرشتگان . اسم جنس است . « صَفّاًصَفّاً » :
صف در صف . صف صف . حال است .
سوره فجر آیه 23
متن آیه :
وَجِیءَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ یَوْمَئِذٍ یَتَذَکَّرُ الْإِنسَانُ وَأَنَّى لَهُ الذِّکْرَى
ترجمه :
در
آن روز دوزخ را حاضر آورند ( و نشانش دهند ) . در آن روز انسان به خود
میآید ، ولی چنین به خود آمدنی کی سودی به حال او دارد ؟ !
توضیحات :
«
جِیءَ » : آورده شد . مراد از حاضر آوردن دوزخ ، پدیدار کردن و نشان دادن
آن است ( نگا : شعراء / 91 ، نازعات / 36 ) . « یَتَذَکَّرُ » : به خود
میآید . بیدار و هوشیار میشود . متوجّه میگردد و پند میگیرد . « أَنّی
» : کی ؟ این واژه اسم استفهام است و معنی نفی دارد . « الذِّکْری » :
به خود آمدن . بیداری و هوشیاری . پند گرفتن .
سوره فجر آیه 24
متن آیه :
یَقُولُ یَا لَیْتَنِی قَدَّمْتُ لِحَیَاتِی
ترجمه :
خواهد گفت : کاش برای زندگی خود ( خیرات و حسناتی ) پیشاپیش میفرستادم !
توضیحات :
«
قَدَّمْتُ » : پیشاپیش میفرستادم . تقدیم میداشتم . « حَیَاتِی » :
زندگی خود . اشاره به این است که آخرت زندگی اصلی است و دنیا در حقیقت
زندگی نبوده است .
سوره فجر آیه 25
متن آیه :
فَیَوْمَئِذٍ لَّا یُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ
ترجمه :
در
آن روز ( که چنین احوال و اوضاعی رخ میدهد ، خداوند کافر را چنان عذابی
میرساند که ) هیچ کس عذابی همسان عذاب او را بدو نمیرساند .
توضیحات :
«
عَذَابَهُ » : عذابی که خدا میدهد . عذاب مفعولٌبه یا مفعول مطلق است و
ضمیر ( هُ ) به خدا برمیگردد ، و در حقیقت اضافه مصدر به فاعل خود است .
سوره فجر آیه 26
متن آیه :
وَلَا یُوثِقُ وَثَاقَهُ أَحَدٌ
ترجمه :
و ( در آن روز ) هیچ کسی همچون خداوند او را به بند نمیکشد ( و به غل و زنجیر نمیبندد ) .
توضیحات :
«
لا یُوثِقُ » : به بند نمیکشد . به غل و زنجیر نمیبندد . « وَثَاق » :
به بند کشیدن . به غل و زنجیر بستن . وَثاق به معنی إیثاق است ، همچون
عَطاء به معنی إعطاء .
سوره فجر آیه 27
متن آیه :
یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ
ترجمه :
ای
انسانِ آسوده خاطر ( که در پرتو یاد خدا و پرستش الله ، آرامش به هم
رساندهای و هم اینک با کولهباری از اندوخته طاعات و عبادات ، در اینجا
آرمیدهای ) !
توضیحات :
« النَّفْسُ » : خود شخص .
ذات انسان ( نگا : نحل / 111 ، اسراء / 14 ، کهف / 6 ) . «
الْمُطْمَئِنَّةُ » : آسوده خاطر . آرمیده . دارای آرامش .
سوره فجر آیه 28
متن آیه :
ارْجِعِی إِلَى رَبِّکِ رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً
ترجمه :
به
سوی پروردگارت بازگرد ، در حالی که تو ( از کرده خود در جهان و از نعمت
آخرت یزدان ) خوشنودی ، و ( خدا هم ) از تو خوشنود ( است ) .
توضیحات :
«
رَاضِیَةً » : راضی و خوشنود . « مَرْضِیَّةً » : مورد رضایت . کسی که از
او خوشنودند . « رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً » : حال اوّل و دوم هستند .
سوره فجر آیه 29
متن آیه :
فَادْخُلِی فِی عِبَادِی
ترجمه :
به میان بندگانم درآی ( و همراه شایستگان و از زمره بایستگان شو ) .
توضیحات :
« عِبَادِی » : بندگان خاصّ و آفریدگان صالح خدا مراد است .
سوره فجر آیه 30
متن آیه :
وَادْخُلِی جَنَّتِی
ترجمه :
و به بهشت من داخل شو ( و خوش باش ! ) .
توضیحات :
«
جَنَّتِی » : اضافه جنّت به خدا ، بیانگر عظمت بهشت و فراوانی نعمت آنجا
است . از تعبیرات روحپرور ( عِبَادِی ) و ( جَنَّتِی ) لطف و صفا میبارد
.
تفسیر نور:
سوره غاشیه آیه 1
متن آیه :
هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ
ترجمه :
آیا خبر حادثه فراگیر ( روز قیامت که مردمان بیدین و گناهکار را در بر میگیرد ) به تو رسیده است ؟
توضیحات :
«
هَلْ أَتَاکَ ؟ » : استفهام ، برای نشان دادن عظمت شدائد و اهوال روز
قیامت است . « الْغَاشِیَةِ » : فراگیرنده . مراد روز قیامت است که مردمان
کافر و فاجر و فاسق را زیر مصائب و شدائد خود میگیرد .
سوره غاشیة آیه 2
متن آیه :
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ
ترجمه :
مردمانی ، در آن روز خوار و زبون خواهند بود .
توضیحات :
«
وُجُوهٌ » : چهرهها . مراد خود اشخاص و افراد است . « خَاشِعَةٌ » : خوار
و زبون . فرو شکسته و درهم شکسته . خضوع ایشان ، سرافکندگی آمیخته با
شرمندگی و نگرانی است .
سوره غاشیة آیه 3
متن آیه :
عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ
ترجمه :
دائماً خواهند کوشید و رنج خواهند کشید .
توضیحات :
«
عَامِلَةٌ » : کوشا و پویا . مراد این است که همیشه این پا و آن پا
میکنند و برمیجهند و میافتند ، و آسایش و آرامش از آنان سلبمیگردد ، و
هر دم گرفتار عذابی میشوند ( نگا : غافر / 71 و 72 ، قمر / 47 و 48 ،
رحمن / 44 ) . « نَاصِبَةٌ » : در رنج . دچار زحمت و مشقّت . خسته و مانده
.
سوره غاشیة آیه 4
متن آیه :
تَصْلَى نَاراً حَامِیَةً
ترجمه :
به آتش بس سوزان و گدازان دوزخ در خواهند آمد و خواهند سوخت .
توضیحات :
«
تَصْلی » : بهآتش داخل میشوند و بدان میسوزند ( نگا : انشقاق 12 ،
اعلی / 12 ) . « حَامِیَةً » : بینهایت گرم و سوزان ( نگا : قاسمی ) .
سوره غاشیة آیه 5
متن آیه :
تُسْقَى مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ
ترجمه :
از چشمه بسیار داغ و گرمی نوشانده خواهند شد .
توضیحات :
« عَیْنٍ » : چشمه . « ءَانِیَةٍ » : بسیار داغ و گرم .
سوره غاشیة آیه 6
متن آیه :
لَّیْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِن ضَرِیعٍ
ترجمه :
آنان خوراکی جز ضریع نخواهند داشت .
توضیحات :
«
ضَرِیعٍ » : گیاهخارداری که شبرق نامیده میشود . خشکیده آن را ضَریع
میگویند . گویا ناگوارترین و تهوّعآورترین گیاه است و هیچ حیوانی آن را
نمیچرد ، جز شتر که تا تَر است آن را میخورد و چون خشکید از آن
کنارهگیری میکند . اگر در جاهائی طعام دوزخیان منحصر به زقّوم ( نگا :
صافّات / 62 ، دخان / 43 ، واقعه / 52 ) و در موردی محدود به غِسْلین (
نگا : حاقّه / 36 ) شده است ، بدان خاطر است که دوزخیان مختلفند و عذاب هم
دارای انواع و اقسام است ، و هر یک از آنها برای گروهی از ایشان است . یا
این که این الفاظ ، تعبیرها و تمثیلهائی از غذای دوزخیان است .
سوره غاشیة آیه 7
متن آیه :
لَا یُسْمِنُ وَلَا یُغْنِی مِن جُوعٍ
ترجمه :
نه فربه خواهد کرد و نه از گرسنگی خواهد رهاند .
توضیحات :
« لا یُسْمِنُ » : چاق و فربه نمیسازد . « لا یُغْنی » : بینیاز نمیگرداند . « جُوعٍ » : گرسنگی .
سوره غاشیة آیه 8
متن آیه :
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ
ترجمه :
مردمانی در آن روز شادان و شاداب و دارای نعمت و لذّت خواهند بود .
توضیحات :
« نَاعِمَةٌ » : شادان و شاداب . در خوشی و رفاه . دارای نعمت و لذّت .
سوره غاشیة آیه 9
متن آیه :
لِسَعْیِهَا رَاضِیَةٌ
ترجمه :
از کوشش خود خوشنود و به سبب تلاش خویش راضی خواهند بود .
توضیحات :
«
لِسَعْیِهَا » : حرف لام به معنی ( ب ) و برای تعلیل است ( نگا : المصحف
المیسّر ) . یا این که برای تعلیل نمیباشد ( نگا : روحالمعانی ) . یعنی
به خاطر سعی خود ، یا از سعی خود .
سوره غاشیة آیه 10
متن آیه :
فِی جَنَّةٍ عَالِیَةٍ
ترجمه :
در بهشت برین و عالیقدر بسر خواهند برد .
توضیحات :
« عَالِیَةٍ » : عالیقدر و ارزشمند . برین . بالا و والا .
سوره غاشیة آیه 11
متن آیه :
لَّا تَسْمَعُ فِیهَا لَاغِیَةً
ترجمه :
در آنجا سخن یاوهای نخواهند شنید .
توضیحات :
«
لا تَسْمَعُ » : نمیشنوند . نمیشنوی . این فعل میتواند متعلّق به (
وُجُوهٌ ) باشد ، و یا به مخاطبی برگردد که شایستگی چنین مکانی را برای خود
فراهم میسازد . « لاغِیَةً » : یاوه . سخنان پوچ و بیهوده . مصدری است
همچون لَغْو ( نگا : واقعه / 25 ) .
سوره غاشیة آیه 12
متن آیه :
فِیهَا عَیْنٌ جَارِیَةٌ
ترجمه :
در آنجا چشمههای روانی است .
توضیحات :
«
عَیْنٌ » : چشمه . چشمهها . این واژه میتواند مفرد یا اسم جنس باشد (
نگا : نمونه ) . یا این که تنوین آن برای تکثیر است ( نگا : روحالبیان ) .
چرا که در قرآن آمده است : إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ (
ذاریات / 15 ) .
سوره غاشیة آیه 13
متن آیه :
فِیهَا سُرُرٌ مَّرْفُوعَةٌ
ترجمه :
در آنجا تختهای بلند و عالی است .
توضیحات :
« سُرُرٌ » : جمع سَریر ، تختهائی که بر آنها مینشینند یا میخوابند . « مَرْفُوعَةٌ » : بلند و برکشیده . عالی و گرانبها .
سوره غاشیة آیه 14
متن آیه :
وَأَکْوَابٌ مَّوْضُوعَةٌ
ترجمه :
و ساغرهائی که ( در کنار چنین چشمههائی و در حضور بهشتیان ) گذارده شدهاند .
توضیحات :
«
أَکْوَابٌ » : جمع کُوب ، قَدَحهاو ساغرها ( نگا : زخرف / 71 ، واقعه /
18 ، انسان / 15 ) . « مَوْضُوعَةٌ » : نهاده شده . گذارده شده .
سوره غاشیة آیه 15
متن آیه :
وَنَمَارِقُ مَصْفُوفَةٌ
ترجمه :
و بالشها و پشتیهائی که به ردیف چیده شدهاند .
توضیحات :
« نَمَارِقُ » : جمع نَمْرُقَة ، بالشها . پشتیها . « مَصْفُوفَةٌ » : ردیف شده . به رسته نهاده . به صف چیده شده .
سوره غاشیة آیه 16
متن آیه :
وَزَرَابِیُّ مَبْثُوثَةٌ
ترجمه :
و فرشهای فاخر و گرانبهائی که گسترده و پهن گشتهاند .
توضیحات :
«
زَرَابِیُّ » : جمع زَرْبِیَّة ، فرشهای عالی خوابدار که هم نرم و راحت ، و
هم گرانبها و قیمتی هستند . « مَبْثُوثَةٌ » : گسترده و پهن شده . اینجا و
آنجا باز و پراکنده شده ، که نشانه رفاهیّت و فراخی نعمت و ثروت است .
سوره غاشیة آیه 17
متن آیه :
أَفَلَا یَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ
ترجمه :
آیا به شتران نمینگرند که چگونه آفریده شدهاند ؟ !
توضیحات :
«
أَفَلا یَنظُرُونَ ؟ » : آیا نمینگرند ؟ آیا دقّت نمیکنند و نمیاندیشند
؟ « الإِبِلِ » : شتران . از لفظ خود دارای مفرد نیست . آفرینش شتر دارای
اسرار شگفتانگیز است .
سوره غاشیة آیه 18
متن آیه :
وَإِلَى السَّمَاء کَیْفَ رُفِعَتْ
ترجمه :
و به آسمان نگاه نمیکنند که چگونه برافراشته شده است ؟ !
توضیحات :
« رُفِعَتْ » : برافراشته شده است .
سوره غاشیة آیه 19
متن آیه :
وَإِلَى الْجِبَالِ کَیْفَ نُصِبَتْ
ترجمه :
و به کوهها نمینگرند که چگونه نصب و پابرجای شدهاند ؟ !
توضیحات :
« نُصِبَتْ » : نصب شده است . پا برجای گشته است . ثابت و استوار شده است .
سوره غاشیة آیه 20
متن آیه :
وَإِلَى الْأَرْضِ کَیْفَ سُطِحَتْ
ترجمه :
و به زمین نمینگرند که چگونه پهن و گسترانیده شده است ؟ !
توضیحات :
« سُطِحَتْ » : مسطّح شده است . پهن گشته است .
سوره غاشیة آیه 21
متن آیه :
فَذَکِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَکِّرٌ
ترجمه :
تو پند و اندرز بده و ( مردمان را به وظائفشان ) یادآوری کن . چرا که تو تنها پند دهنده و یادآوری کنندهای و بس .
توضیحات :
« ذَکِّرْ » : پند بده . یادآوری کن . « مُذَکِّرٌ » : پند دهنده . یادآوری کننده .
سوره غاشیة آیه 22
متن آیه :
لَّسْتَ عَلَیْهِم بِمُصَیْطِرٍ
ترجمه :
تو بر آنان چیره و مسلّط نیستی ( تا ایشان را به ایمان واداری ) .
توضیحات :
«
مُصَیْطِرٍ » : مسلّط . چیره ( نگا : بقره / 256 ، یونس / 99 ، ق / 45 )
. این واژه را با ( س ) و ( ص ) خواندهاند . تبدیل سین به صاد به علّت
مناسبت با ( ط ) است .
سوره غاشیة آیه 23
متن آیه :
إِلَّا مَن تَوَلَّى وَکَفَرَ
ترجمه :
امّا کسی که ( از حق و حقیقت روی بگرداند و به آئین الهی ) پشت کند و کفر ورزد .
توضیحات :
«
إِلاّ » : لیکن . امّا . استثناء منقطع است ( نگا : نساء / 80 ، انعام /
107 ، شوری / 48 ) . برخی استثناء را متّصل میدانند و مستثنیمنه را
مفعول محذوف فعل ( فَذَکِّرْ ) میشمارند . در این صورت معنی چنین است : ای
پیغمبر ! همهکس را اندرز بده ، مگر آنان که میروند و روی میگردانند و
به ایمان و قرآن پشت میکنند ( نگا : زخرف / 83 ) .
سوره غاشیة آیه 24
متن آیه :
فَیُعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذَابَ الْأَکْبَرَ
ترجمه :
خداوند بزرگترین عذاب را بدو میرساند ( که عذاب اخروی است ) .
توضیحات :
«
الْعَذَابَ الأکْبَرَ » : بزرگترین عذاب . مراد عذاب آخرت است که در مقابل
آن عذاب دنیا است که کمترین عذاب نامیده میشود ( نگا : سجده / 21 ) .
سوره غاشیة آیه 25
متن آیه :
إِنَّ إِلَیْنَا إِیَابَهُمْ
ترجمه :
مسلّماً بازگشت آنان ( پس از مرگ و رستاخیز ) به سوی ما خواهد بود .
توضیحات :
« إِیَاب » : بازگشتن . برگشتن . رجوع .
سوره غاشیة آیه 26
متن آیه :
ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا حِسَابَهُمْ
ترجمه :
آن گاه حساب ( و کتاب و سروکار ) ایشان با ما خواهد بود .
توضیحات :
« ثُمَّ » : پس از آن . « عَلَیْنَا حِسَابَهُمْ » : حساب ایشان با ما است و ما خودمان میدانیم که با آنان چه کار میکنیم .