تفسیر نور: سوره بروج

تفسیر نور:
سوره بروج آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء ذَاتِ الْبُرُوجِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به آسمان که دارای برجها و باروها است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَاتِ الْبُرُوجِ » : دارای برجها و باروها . کمتر تفسیری است که بروج را به برجهای دوازده‌گانه خورشید و بیست و هفتگانه ماه اختصاص نداده باشد . ولی باید مراد همه کواکب و ستارگانی باشد که میلیاردها از آنها تشکیل کهکشانی ، و به اصطلاح شهری جداگانه با نظم و نظامی شگفت تشکیل می‌دهند ، و کهکشانهای بیشمار جهان هستی ، بر طبق نقشه و حساب پدیدار گشته و با هم رابطه تنگاتنگ داشته و دارای وحدت ساختمان و ساختارند و نمایاننده کمال تدبیر و عظمت و قدرت الهی می‌باشند ، و در اصل کشور کائنات را تشکیل می‌دهند و برابر آیه‌های قرآن موجودات زنده در گوشه‌هائی از این کشور پهناور گیتی موجود و ساکنان مخصوص به خود دارد ( نگا : شوری‌ / 29 ) .‏

سوره بروج آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْیَوْمِ الْمَوْعُودِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به روز وعده داده شده ( برای حساب و کتاب و سزا و جزا ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ » : مراد روز قیامت است که وعده آن جهت حساب و کتاب و سزا و جزا داده شده است ( نگا : اسراء / 7 ، زمر / 20 ، جاثیه‌ / 32 ، انبیاء / 104 ) .‏

سوره بروج آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به هر که و هرچه گواهی دهد و به هر که و هرچه مورد گواهی قرار گیرد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَاهِدٍ » : گواهی‌دهنده . « مَشْهُودٍ » : بر آن گواهی داده شده . مراد از شاهد ، همه گواهان روز قیامت است ، اعم از پیغمبران ( نگا : نساء / 41 ) و فرشتگان ( نگا : ق / 21 ) و اعضاء و اندامهای آدمی ( نگا : نور / 24 ) . و منظور از مشهود ، انسانها و اعمالشان است . یا این که شاهد و مشهود ، به معنی خدا و جمیع آفریدگان خدا و همه احوال و عجائبی است که در صحنه قیامت یا حضور پیدا می‌کنند و یا حاضر آورده می‌شوند .‏

سوره بروج آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نفرین بر صاحبان گودال ( شکنجه ) باد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُتِلَ » : هلاک باد . مرگ بر . نفرین بر ( نگا : ذاریات‌ / 10 ، مدّثّر / 19 و 20 ، عبس‌ / 17 ) . « الأُخْدُودِ » : گودال مستطیلی شکلی در زمین‌ ؛ مفرد است و جمع آن أَخادید است . نماد همه کوره‌های آدم‌سوزی و شکنجه‌گاهها و سیاه‌چالهای تاریخ است . « أَصْحَابُ الأُخْدُودِ » : شکنجه‌گران کافر و بیرحمی‌بودند که در سرزمین یمن ، گودال ژرف و درازی را کندند و در آن آتش زیادی را برافروختند و از مؤمنان مسیحی خواستند که دست از ایمان خود بردارند . هنگامی که با مقاومت آنان روبرو شدند ، ایشان را بدان گودال هولناک انداختند و در کنار آن ایستادند و از سوختن و بریان شدن مؤمنان شادی کردند و لذّت بردند . « قُتِلَ أَصْحَابُ الأُخْدُودِ » : این جمله می‌تواند خبریّه و جواب قسم باشد ، بدین معنی : صاحبان گودال شکنجه ، به عذاب خدا و کیفر اعمال خود گرفتار شدند و نابود گشتند . یا این که دعائی بوده و معنی آن در بالا گذشت . در این صورت رهنمود به جواب قسم محذوف است و تقدیر چنین است : أُقْسِمُ بِهذِهِ الأُمُورِ ، إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ ، مُعَذِّبُونَ وَ مَلْعُونُونَ ، کَمَا لُعِنَ أَصْحَابُ الأُخْدُودِ .‏

سوره بروج آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گودال پر از آتش و دارای هیمه و افروزینه فراوان .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّارِ » : بدل اشتمال ( الأُخْدُود ) است . « ذَاتِ الْوَقُودِ » : دارای هیمه و افروزینه . « الْوَقُودِ » : افروزینه و هیمه آتش ( نگا : بقره‌ / 24 ، آل‌عمران‌ / 10 ، تحریم‌ / 6 ) .‏

سوره بروج آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ هُمْ عَلَیْهَا قُعُودٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏وقتی آنان بر کناره گودال آتش ( به نظاره‌گری سوختن و جزغاله شدن مؤمنان ) نشسته بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُعُودٌ » : جمع قاعِد ، نشستگان .‏

سوره بروج آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَهُمْ عَلَى مَا یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِینَ شُهُودٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ایشان چیزی را تماشا می‌کردند که بر سر مؤمنان می‌آوردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَفْعَلُونَ » : استعمال فعل مضارع ، دلیل بر این است که کوره گودال آدم‌سوزی مدّتی استمرار داشته و یک حادثه زودگذر نبوده است . « شُهُودٌ » : جمع شاهِد ، گواهان . مشاهده‌کنندگان . حاضران .‏

سوره بروج آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَن یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شکنجه‌گران هیچ ایرادی و عیبی و جرمی بر مؤمنان نمی‌دیدند جز این که ایشان به خداوند قادر و چیره ، و شایسته هرگونه ستایشی ، ایمان داشتند ! !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا نَقَمُوا » : انتقام نگرفتند . گناه و عیب و رخنه و ایرادی پیدا نکردند . ناخوش نداشتند . « إِلاّ أَن یُؤْمِنُوا . . . » : ( نگا : اعراف‌ / 126 ، مائده‌ / 59 ) .‏

سوره بروج آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوندی که سلطنت و سرزمین آسمانها و زمین از آن او است ، و بر هر چیزی حاضر و ناظر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُلْکُ » : سلطنت . سرزمین . « شَهِیدٌ » : حاضر . گواه ( نگا : آل‌عمران‌ / 98 ، مائده‌ / 117 ، حجّ‌ / 17 ) .‏

سوره بروج آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِیقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان کسانی که مردان مؤمن و زنان مؤمن را شکنجه می‌دهند تا از دین الهی برگردند ، و سپس توبه نمی‌کنند و از کرده خویش پشیمان نمی‌شوند ، قطعاً عذاب دوزخ دامنگیر ایشان خواهد شد و همچنین عذاب آتش سوزان بهره آنان خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَتَنُوا » : شکنجه و آزار دادند تا از دین برگردند . عذاب دادند ( نگا : ذاریات‌ / 13 و 14 ) . « الْحَرِیقِ » : سوزان ( نگا : آل‌عمران‌ / 181 ، انفال‌ / 50 ) .‏

سوره بروج آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ذَلِکَ الْفَوْزُ الْکَبِیرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً کسانی که ایمان می‌آورند و کارهای شایسته می‌کنند ، بدون شکّ باغهای بهشت از آن ایشان است که از زیر ( کاخها و درختان ) آن رودبارها روان است ، و رستگاری و کامیابی بزرگ این است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفَوْزُ الْکَبِیرُ » : رستگاری و پیروزی و کامیابی بزرگ .‏

سوره بروج آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان پروردگارت یورش و تاخت بردن و درهم کوبیدن و به کیفر رساندنش سخت و شدید است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَطْشَ » : تاخت بردن و یورش کردن . درهم کوبیدن و ناگهانی دستگیر کردن و به کیفر رساندن ( نگا : زخرف‌ / 8 ، ق / 36 ، دخان‌ / 16 ) .‏

سوره بروج آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ هُوَ یُبْدِئُ وَیُعِیدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او است که قبلاً آفرینش را آغازیده است ، و او است که بعداً آفرینش را دوباره باز می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هُوَ یُبْدِئُ وَ یُعِیدُ » : او است که آفرینش را از نیستی به هستی آورده است و پس از نابودی دوباره آن را هستی می‌بخشد . البتّه این کار همیشگی آفریدگار متعال است . یعنی ، همه موجودات به وسیله قدرت مطلقه پروردگار ، پیوسته از ناچیزی چیز و باز ناچیز می‌شوند ، و از ناتوانی توان می‌یابند و ناتوان می‌گردند ، و بدون اراده و دخالت خود از صورتی به صورتی درمی‌آیند ( نگا : یونس‌ / 4 و 34 ، نمل‌ / 64 ، روم‌ / 11 و 27 ) .‏

سوره بروج آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا آمرزگار و دوستدار ( بندگان مؤمن ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوَدُودُ » : بسیار دوستدار و بامحبّت و مودّت .‏

سوره بروج آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ ذُو الْعَرْشِ الْمَجِیدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و او صاحب تخت ( حکومت مطلقه بر عالم هستی ) و دارای مجد و عظمت است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذُوالْعَرْشِ » : صاحب عرش ( نگا : اعراف‌ / 54 ) . کنایه از قدرت و حاکمیّت است و بیانگر این واقعیّت است که حکومت جهانی هستی از آن او است . « الْمَجِیدُ » : دارای مجد و عظمت . خبر چهارم است .‏

سوره بروج آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ فَعَّالٌ لِّمَا یُرِیدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنچه بخواهد ، هرچه زودتر و باقدرت هرچه بیشتر به انجام می‌رساند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَعَّالٌ » : صیغه مبالغه فاعل ، انجام دهنده‌ای که تمام کائنات توان و نیروی آن را ندارد که در راه اراده و تصمیم او ایجاد موانع کند ، و هیچ مقاومتی در برابر فرمانش نیست . لذا مسأله معاد و زنده‌کردن مردگان بعد از مرگ ، و کیفر و مجازات و شکنجه‌گران ، برای قدرت مطلقه خداوند مشکل و دشوار نیست .‏

سوره بروج آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْجُنُودِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خبر لشکرها و سپاهیان ( کفّار ) به تو رسیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجُنُودِ » : جمع جند ، لشکرها و سپاه‌ها . مراد گروهها و دسته‌های کافری است که خویشتن را برای مبارزه پیغمبران مجهّز نموده‌اند و با حق و حقیقت مبارزه کرده‌اند .‏

سوره بروج آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ فِرْعَوْنَ وَثَمُودَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏لشکرهای فرعون و قوم ثمود ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ » : مضاف ، محذوف است و در اصل جنودِ فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ ، بدل از ( الْجُنُودِ ) و مجرورند . « ثَمُودَ » : قوم پیغمبر خدا صالح بودند ( نگا : هود / 61 - 68 ) .‏

سوره بروج آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی تَکْذِیبٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اصلاً کافران پیوسته کارشان تکذیب ( حق و حقیقت ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ کَفَرُوا » : مراد کافران سراسر تاریخ به طور عام ، و کفّار مکّه به طور خاصّ است . « فِی تَکْذِیبٍ » : غرق در تکذیب هستند . عشق به تکذیب ، انگار خرد دوراندیش و چشم حق بین ایشان را تباه کرده است و به ژرفای دریای غفلتشان انداخته است .‏

سوره بروج آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّهُ مِن وَرَائِهِم مُّحِیطٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند ، از پشت سر ، ایشان را دَور زده است و احاطه کرده است ( و راه فراری برای ایشان باقی نگذاشته است و کاملاً مراقب اوضاع و احوالشان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَرَآءِ » : پشت سر . مراد از هر جهت است ( نگا : نمونه ) . « مُحِیطٌ » : احاطه کننده .‏

سوره بروج آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَّجِیدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این سخن سحر و دروغ نیست ) بلکه این ، قرآن بزرگوار و عالیقدر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَجِیدٌ » : شریف . دارای منزلت و مکانت . عالیقدر .‏

سوره بروج آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ فِی لَوْحٍ مَّحْفُوظٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در لوح محفوظ جای دارد ( و دست نااهلان و شیاطین و کاهنان هرگز به آن نمی‌رسد ، و از هرگونه تغییر و تبدیل و زیاده و نقصانی برکنار و در امان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَوْحٍ مَّحْفُوظٍ » : لوح محفوظ چیزی است که خدا از آن خبر داده است ، و کتاب خود قرآن را در آن به ودیعت گذارده است و ما را با حقیقت آن آشنا نفرموده است . در قرآن از آن تحت عنوان : کتاب مبین ( نگا : انعام‌ / 59 ) و امّ الکتاب ( نگا : رعد / 39 ) و امام مبین ( نگا : یس‌ / 12 ) سخن رفته است .‏

تفسیر نور: سوره طارق

تفسیر نور:
سوره طارق آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء وَالطَّارِقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به آسمان و به ستارگانی که شبانگاهان پدیدار می‌آیند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّمَآءِ » : آسمان . مراد جهان بالای سر ما زمینیان است . « الطَّارِقِ » : مهمان شبانه . راه‌پیمای شبرو . در اینجا مراد ستارگانی است که شبانگاهان پدیدار می‌آیند و انگار مسافران یا مهمانانی هستند که در شب درگاه خانه‌ها را بر روی آدمیان می‌زنند . واژه آسمان عام است ، و واژه ستارگان خاصّ و بیانگر اهمّیّت ویژه آنها است .‏

سوره طارق آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَدْرَاکَ مَا الطَّارِقُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو چه می‌دانی که ستارگانی که شبانگاهان پدیدار می‌گردند چه هستند ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَدْرَاکَ » : ( نگا : حاقّه‌ / 3 ، مدّثّر / 27 ، مرسلات‌ / 14 ) .‏

سوره طارق آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ النَّجْمُ الثَّاقِبُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ستارگان درخشانی هستند که ( با نور خود دل تاریکیها را می‌شکافند و ) سوراخ می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّجْمُ » : ستاره . اسم جنس است و مراد همه ستارگان است . « الثَّاقِبُ » : سوراخ‌کننده ( نگا : صافّات‌ / 10 ) . درخشان و فروزان ( نگا : فرهنگ لغات قرآن دکتر قریب ، جزء عمّ ترجانی‌زاده ) .‏

سوره طارق آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِن کُلُّ نَفْسٍ لَّمَّا عَلَیْهَا حَافِظٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسی وجود ندارد مگر این که بر او نگهبانی است ( که او را می‌پاید و پندار و کردار و گفتارش را ثبت و ضبط و حفظ می‌نماید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إنْ » : حرف نفی و به معنی ( مَا ) است . « إِن کُلُّ . . . » : مسلّماً هرکسی مراقبی دارد . « حَافِظٌ » : مُراقب . مُحافظ . مراد فرشتگان آفریدگارند که به منزله سپاهیان محافظ و مراقب انسان هستند . هم او را از چیزهائی که خدا بخواهد حفظ می‌کنند ، و هم اعمال او را می‌پایند و می‌نگارند ( نگا : زخرف‌ / 80 ، انفطار / 10 و 11 ) . « لَمَّا » : مگر این که . به معنی ( إِلاّ ) است . این آیه ، جواب قسم است .‏

سوره طارق آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انسان باید بنگرد و دقّت کند که از چه چیز آفریده شده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَنظُرْ » : باید بنگرد . نگریستن به معنی اندیشیدن و وارسی کردن است ( نگا : اعراف‌ / 185 ، ق / 6 ، حشر / 18 ) .‏

سوره طارق آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او از آب جهنده ناچیزی آفریده شده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآءٍ » : آب . نکره آمدن آن دلیل بر ناچیزی و حقارت است ( نگا : سجده‌ / 8 ، مرسلات‌ / 20 ) . « دَافِقٍ » : جهنده . توصیف نطفه است که در آب منی شناور است و به هنگام بیرون آمدن ، جهش و پرش دارد ( نگا : عبس‌ / 18 و 19 ) .‏

سوره طارق آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ یَخْرُجُ مِن بَیْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( و پس از رشد کامل در رحم ) از میان پشت و استخوانهای سینه ( مادر می‌گذرد و ) بیرون می‌آید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصُّلْبِ » : استخوان پشت . ستون فقرات . « التَّرَآئِبِ » : جمع تَریبَة ، استخوانهای سینه . فاعل فعل « یَخْرُجُ » ضمیر مستتر ( هو ) است که به ( انسان ) در آیه 5 همین سوره برمی‌گردد . دو قطب جنین رشد یافته انسان در هفته‌های آخر جنینی مابین جناغ و دنده‌های تحتانی سینه مادر و ستون فقرات پشت مادر قرار داشته و از آنجا حرکت در مسیر کانال زایمانی را در موعد مقرر آغاز می‌کند . ضمیر ( ه ) در « رجعه » نیز به انسان برمی‌گردد . . . این آیات مسیر زندگی انسان را از بدو انعقاد نطفه تا رستاخیز مرور می‌کنند .‏

سوره طارق آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان خداوند ( تعالی که انسان را در آغاز از آب نطفه آفریده است ، همو ) قادر است که بار دیگر انسان را ( پس از مرگ به زندگی ) برگرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَجْع‌ » : بازگرداندن ( نگا : توبه‌ / 83 ) . مراد زنده گرداندن در آخرت است .‏

سوره طارق آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این بازگشت ) روزی تحقّق می‌یابد که رازهای نهان و کارهای پنهان آشکار و آزموده می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُبْلی » : مورد امتحان و آزمایش قرار می‌گیرد . نمایان و هویدا می‌شود . از آنجا که به هنگام آزمایش ، حقیقت اشیاء ظاهر و آشکار می‌شود ، این ماده در اینجا به معنی ظهور و بروز آمده است . « السَّرَآئِرُ » : جمع سَرِیرَة ، نهانیها و پنهانیها . اسرار و رازها . نیّات و عقائد و هرچیزی که نهفته و پوشیده باشد .‏

سوره طارق آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ وَلَا نَاصِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدین هنگام برای انسان نه نیروئی است ( که بر زشتیهای اعمال و عقائدش پرده بیفکند ) و نه یار و یاوری است ( که او را از عذاب الهی رهائی بخشد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ . . . » : برابر بسیاری از آیات قرآن ، در آخرت تنها وسیله نجات انسان ، ایمان و عمل صالح است و بس ( نگا : انفطار / 19 ) .‏

سوره طارق آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء ذَاتِ الرَّجْعِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به آسمان برگرداننده ( امواج رادیوئی و بخارهای آب به صورت برف و باران ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَاتِ الرَّجْعِ » : برگرداننده . دارای باران . تمام تفسیرهائی را که در دسترس بود بررسی کردم . در میان وجوه مختلف ، تنها دو معنی برای « رجع‌ » مقبول به نظر رسید : باران ، و برگرداندن بخار آب . به گمان اینجانب معنی ( رَجْع ) برگرداندن است ، اعم از برگرداندن بخارهای متصاعد اقیانوسها و دریاها به صورت برف و باران ، و یا برگرداندن امواج رادیوئی به هنگام برخورد با آتمسفر زمین ، و برگرداندن اشعّه‌های کیهانی مگر به اندازه نیاز موجودات کره زمین . البتّه در تفسیر کبیر چنین جمله‌ای به چشم می‌خورد : کَأَنَّهُ مِنْ تَرْجیعِ الصَّوْتِ وَ هُوَ إِعادَتُهُ .‏

سوره طارق آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به زمین شکاف بردار ( در برابر قدرت حرکت گیاهها و ریشه‌دوانی آنها ، و یا بر اثر عوامل دیگر ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَاتِ الصَّدْعِ » : شکاف بردار . « الصَّدْع‌ » : شکاف برداشتن و ازهم جدا شدن . اشاره به قابل نفوذ بودن زمین برای رشد گیاهان و درختان است . یعنی خاک زمین سفت و سخت نبوده و بلکه نرم است و به آب و به مویرگها و ریشه‌های روئیدنیها اجازه می‌دهد به داخل زمین نفوذ کنند و فرو روند ، و جوانه‌های رُستنیها از داخل آن سر برآورند . صَدْع ، به خود گیاه هم گفته شده است .‏

سوره طارق آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً قرآن سخن فیصله بخشی است ( که خیر و شر ، و خوب و بد ، و حق و باطل را از هم جدا می‌سازد ، و یگانه وسیله راه تشخیص حقائق از اوهام ، و دیانتهای آسمانی از خرافه‌های زمینی است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهُ » : این که قرآن . این که رستاخیز در میان است و رازها هویدا و اسرار آزموده می‌گردد . و . . . یعنی ضمیر ( هُ ) یا به قرآن برمی‌گردد که از قرینه پیدا است ، و یا به مفاهیم پیشین سوره که درباره معاد و قدرت خدا بر رستاخیز مردگان و نمایان شدن نهانیها و آزمون رازها در آن است . « فَصْلٌ » : داورانه . فیصله‌دهنده . مصدر است و برای مبالغه در معنی وصفی ، یعنی فاصِل ، به کار رفته است ( نگا : انعام‌ / 57 ، صافّات‌ / 21 ، ص‌ / 20 ) . این آیه جواب قسم است .‏

سوره طارق آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سخن گزافه نبوده و شوخی نمی‌باشد . ( بلکه جدّی و قطعی است و از آستانه باعظمت و محکمه دادگرانه الهی صادر شده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْهَزْلِ » : یاوه و گزافه . شوخی و غیر جدّی .‏

سوره طارق آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمْ یَکِیدُونَ کَیْداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان ( که دشمنان اسلامند ، درباره قرآن ) پیوسته به نیرنگ می‌پردازند و ( برای جلوگیری و نابودی اسلام ) نقشه می‌کشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَکِیدُونَ » : نیرنگ می‌زنند . نقشه می‌کشند . توطئه می‌کنند .‏

سوره طارق آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَکِیدُ کَیْداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و من هم ( در برابر آنان ) همیشه نیرنگ می‌زنم و نقشه می‌ریزم ( و نیرنگ آنان را بی‌اثر ، و نقشه ایشان را نقش برآب می‌سازم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکِیدُ » : مراد از کَیْدِ خدا ، چاره‌جوئی و نقشه حق و نیرنگ پسندیده و حکیمانه است . برابر صنعت مقابله و مشاکله ، چاره‌سازی و برداشتن موانع اهریمنانه شیطان صفتان ، از مسیر راه حق و حقیقت ، کید نامیده شده است ( نگا : اعراف‌ / 183 ، یوسف‌ / 76 ، قلم‌ / 45 ) .‏

سوره طارق آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَهِّلِ الْکَافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس به کافران مهلت بده ، بدیشان مختصر مهلتی بده ( تا نسبت به ایشان اتمام حجّت گردد ، و بعدها کارشان زار و نزار ، و خودشان در دنیا و آخرت شرمسار شوند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَهِّلْ » : مهلت بده . فرصت بده . « أَمْهِلْ » : مهلت بده . فرصت بده . « رُوَیْداً » : کمی . اندکی . مفعول مطلق تأکیدی ، یا حال مؤکّده است . این واژه ، مصدر و مصغّر رَوْد است . در این آیه ، سه بار به رسول اکرم گوشزد شده است که در کار تبلیغ شکیبائی پیش گیرد تا درسی برای پیروان او و داعیان الی الله باشد ، یکی از مصدر تمهیل و دیگری از مصدر امهال و سومی از مصدر مصغّر رَوْد ، استفاده شده است .‏

تفسیر نور: سوره أعلى

تفسیر نور:
سوره اعلى آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏تسبیح و تقدیس کن پروردگار والا مقام خود را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبِّحْ » : منزّه‌دار . به پاکی یاد کن . تسبیح و تقدیس نما . « إسْمَ » : نام . مراد صفاتی است که با آن ما خدا را می‌شناسیم ( نگا : جزء عمّ ترجانی‌زاده ) . ذات . یعنی ذات مقدّس او را از هر فعل و صفتی که لایق مقام و عظمتش نباشد ، پاک و منزّه بداریم و از خیال و قیاس و گمان و وهم دورتر و برتر بدانیم ( نگا : واقعه‌ / 74 و 96 ، حاقّه‌ / 52 ) . « الأعْلَی‌ » : بسیار والامقام . بسیار بلند مرتبه .‏

سوره أعلى آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی خَلَقَ فَسَوَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان خداوندی که ( چیزها را ) می‌آفریند و سپس ( آنها را هماهنگ می‌کند و ) می‌آراید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَوَّی‌ » : موزون و منظّم و آراسته و پیراسته کرد . نظم و نظام بخشید . هرچیزی را آماده کاری کرد که برای انجام آن آفریده شده است ( نگا : بقره‌ / 29 ، کهف‌ / 37 ، نازعات‌ / 28 ) .‏

سوره أعلى آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِی قَدَّرَ فَهَدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوندی که اندازه‌گیری می‌کند و ( هرچیزی را آن گونه که شایسته و بایسته است می‌آفریند ، و آن گاه آن را به کاری ) رهنمود می‌نماید ( که باید بکند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدَّرَ » : اندازه‌گیری کرد . هرچیزی را به اندازه‌ای و به گونه‌ای بیافرید که متناسب با حال آن است ( نگا : فرقان‌ / 2 ، عبس‌ / 19 ) . « هَدی‌ » : به وظیفه رهنمود و به برنامه آشنا کرد ( نگا : طه‌ / 50 ) .‏

سوره أعلى آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِی أَخْرَجَ الْمَرْعَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوندی که چَراگاه را ( برای تغذیه جانداران از زمین می‌رویاند و ) بیرون می‌آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَرْعی‌ » : چَراگاه . مراد سبزه‌زارها و چمنزارها و همه روئیدنیها است ( نگا : نازعات‌ / 31 ) .‏

سوره أعلى آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلَهُ غُثَاء أَحْوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس آن را خشک و سیاه می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غُثَآءً » : گیاهان خشکیده و درهم ریخته‌ای که سیل آن را به کنار می‌اندازد . خس و خاشاک و برگهای پوسیده . « أَحْوی‌ » : سیاه تیره .‏

سوره أعلى آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ سَنُقْرِؤُکَ فَلَا تَنسَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قرآن را بر تو خواهیم خواند و به تو خواهیم آموخت ، و تو دیگر آن را فراموش نخواهی کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَنُقْرِئُکَ » : بر تو خواهیم خواند . به تو خواهیم آموخت .‏

سوره أعلى آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا مَا شَاء اللَّهُ إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا یَخْفَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر چیزی را که خدا بخواهد . قطعاً او آشکارا و نهان را می‌داند . ( چنین خدائی نگاهبان قرآن است و آنچه مورد نیاز بشر بوده و هست از طریق وحی قرآن به تو می‌رساند ، و چیزی را در این زمینه فروگذار نمی‌کند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ مَا شَآءَ اللهُ » : این استثناء بدان خاطر است که مردمان بدانند حاکمیّت اراده و گستره قدرت خدا نامحدود است و هر کاری را که بخواهد می‌تواند بکند ، نه این که چیزی از قرآن از دل پاک پیغمبر فراموش گردد و زدوده شود ( نگا : اسراء / 86 ، هود / 108 ) .‏

سوره أعلى آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَنُیَسِّرُکَ لِلْیُسْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما تو را برای شریعت ساده و آسان ( آئین اسلام ) آماده می‌سازیم ( و کارهای خیری را برای تو آسان می‌نمائیم و در انجام آنها توفیقت می‌دهیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُیَسِّرُکَ » : تو را آماده می‌سازیم . تو را توفیق می‌دهیم . « الْیُسْری‌ » : آسانترین راه . ساده‌ترین آئین و سهل‌ترین شریعت ( نگا : کهف‌ / 88 ) . از لحاظ معنی ، صفت موصوف محذوفی همچون « الشَّرِیعَةِ » یا « أَلطَّرِیقَةِ » : است . تقدیر چنین است : لِلشَّرِیعَةِ الْیُسْری . لِلطَّرِیقَةِ الْیُسْری ( نگا : عبس‌ / 20 ، لیل‌ / 7 و 10 ) . اسم تفضیل است .‏

سوره أعلى آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَکِّرْ إِن نَّفَعَتِ الذِّکْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر پند و اندرز سودمند باشد ، پند و اندرز بده .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ » : اگر . زمانی که . حتماً و قطعاً ( نگا : قاسمی ) . این واژه می‌تواند شرطیّه بوده و جواب آن مدلول ( فَذَکِّرْ ) باشد ، و یا به معنی ( إِذْ ) باشد ( نگا : آل‌عمران‌ / 139 ) . یعنی زمانی که احساس شود ، موقعیّت مناسب ، و شنوندگان آمادگی پذیرائی حق را دارند ، اندرز بجا و سودمند خواهد بود ( نگا : ق / 45 ) . یا این که به معنی ( قَدْ ) و برای تحقّق باشد . یعنی قطعاً اندرز سودمند خواهد بود ( نگا : ذاریات‌ / 55 ) . « الذِکْری‌ » : پند و اندرز .‏

سوره أعلى آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ سَیَذَّکَّرُ مَن یَخْشَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسی که ( احساس مسؤولیّت می‌کند و از خدا ) می‌ترسد ، پند و اندرز خواهد گرفت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَیَذَّکَّرُ » : پند خواهد گرفت . اندرز خواهد پذیرفت .‏

سوره أعلى آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بدبخت‌ترین فرد ( پند و اندرز را کنار خواهد گذاشت و ) از آن دوری خواهد گزید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتَجَنَّبُهَا » : به ترک آن خواهد گفت . از آن کناره‌گیری خواهد کرد . ضمیر ( هَا ) به ( الذِّکْری ) برمی‌گردد . « الأشْقی‌ » : بدبخت‌ترین . بدبیارترین . یعنی کسی که اندرز قرآنی و قوانین الهی را در گوش نگیرد ، بدبخت‌ترین مردم است .‏

سوره أعلى آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی یَصْلَى النَّارَ الْکُبْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن کسی که داخل عظیم‌ترین ( و هولناکترین ) آتش خواهد شد و بدان خواهد سوخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَصْلی‌ » : وارد آتش می‌گردد و بدان می‌سوزد ( نگا : نساء / 10 ، ابراهیم‌ / 29 ، انشقاق / 12 ) . « الْکُبْری‌ » : بزرگترین .‏

سوره أعلى آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ لَا یَمُوتُ فِیهَا وَلَا یَحْیَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس در آن آتش ( برای همیشه می‌ماند و ) نه می‌میرد ( و آسوده می‌گردد ) و نه زنده ( بشمار می‌آید و حالتی که در آن است زندگی نامیده ) می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَمُوتُ . . . » : مراد این است که شخص دوزخی در میان مرگ و زندگی دست و پا می‌زند .‏

سوره أعلى آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً رستگار می‌گردد کسی که خویشتن را ( از کثافت کفر و معاصی ) پاکیزه دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدْ أَفْلَحَ » : قطعاً نجات یافته است و رستگار گردیده است . « تَزَکّی‌ » : خود را پاکیزه داشت . زکات داد ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره أعلى آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نام پروردگار خود را ببرَد و نماز بگزارد و فروتنی کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إسْمَ » : نام . مراد از یاد کردن نام خدا ، یاد خدا در دل و ذکر او به زبان است ( نگا : تفهیم‌القرآن ) . « صَلّی‌ » : نماز گزارد . خشوع و خضوع کرد ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . « ذَکَرَ . . . فَصَلّی‌ » : الله اکبر را بگوید و به نماز ایستد .‏

سوره أعلى آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه ( بنا به سرشت انسانی ) زندگی دنیا را ( که محسوس و نقد است ، بر زندگی آخرت که نامحسوس و نسیه است ) ترجیح می‌دهید و برمی‌گزینید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُؤْثِرُونَ » : ترجیح می‌دهید . برمی‌گزینید . خطاب عام است . ترجیح دنیا بر آخرت ، کار بسیاری از مردم است و از راه تغلیب به صورت عام ذکر شده است . به عبارت دیگر هرکس در هر مرتبه‌ای که باشد ، مجذوب حیات محسوس و ملموس دنیا می‌گردد ، و انسان خود به خود در میان دو جاذبه حیات پست‌تر و حیات برتر بسر می‌برد . تنها افراد مؤمن می‌توانند خود را از جاذبه قوی دنیای مادیات برهانند و خویشتن را به نعمتهای سرمدی آخرت برسانند .‏

سوره أعلى آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْآخِرَةُ خَیْرٌ وَأَبْقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که آخرت ( از دنیا ) بهتر و پاینده‌تر است ( عاقل چرا باید فانی و گذرا را بر باقی و پایا ترجیح دهد ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ » : واو حالیّه است .‏

سوره أعلى آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذَا لَفِی الصُّحُفِ الْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( چیزها منحصر به این کتاب آسمانی نیست ، بلکه ) در کتابهای پیشین ( نیز آمده و ) بوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذا » : این چیزهای مذکور در آیات 14 تا 17 ، و یا مواعظ مذکور در سوره . « الصُّحُفِ » : جمع صَحیفَة ، کتابها ( نگا : طه‌ / 133 ، نجم‌ / 36 ، عبس‌ / 13 ، تکویر / 10 ) . « الصُّحُفِ الأولی‌ » : مراد همه کتابهای پیش از انجیل و قرآن است .‏

سوره أعلى آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ صُحُفِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( از جمله در ) کتابهای ابراهیم و موسی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صُحُفِ » : بدل از صُحُف قبلی است . این آیه اشاره به این واقعیّت دارد که اصول کلّی و مطالب اساسی ادیان آسمانی همگی یکسان بوده و از یک منبع سرچشمه گرفته‌اند ، و تنها تعلیمات و دستوراتی با هم تفاوت داشته است که اختلاف زمان و رشد انسان مقتضی آن بوده است .‏

تفسیر نور: سوره فجر

تفسیر نور:
سوره فجر آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْفَجْرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به سپیده‌دم ( صبحگاهان ) سوگند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفَجْرِ » : سپیده دم . صبحدم ( نگا : تکویر / 18 ) . سپیده‌دم صبح ، پرده ظلمت شب را می‌شکافد ، و سرچشمه نور را از میان افق منفجر می‌سازد ، و بندهائی را باز می‌کند که بر حرکت و حیات زندگان زده شده است و هستی را نورباران و زندگی را دگرگون می‌گرداند .‏

سوره فجر آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَیَالٍ عَشْرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به شبهای دهگانه سوگند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَیَالٍ عَشْرٍ » : شبهای دهگانه . برخی گفته‌اند که مراد ده شب و روز ماه ذی‌الحجّه است که شاهد بزرگترین و تکان دهنده‌ترین اجتماعات مسلمین جهان در سرزمین وحی است و عید قربان در آن انجام می‌پذیرد . بعضی هم آن را شبهای دهگانه آخر رمضان می‌دانند که لیلةالقدر در آن است . گروهی هم آن را ده شبانه‌روز اوّل ماه محرم می‌شمارند که عاشوراء در آن است . ولی نکره بودن آن ، علاوه از بیان عظمت ، بیانگر نامعیّن و نامحدود بودن چنین شبهائی است .‏

سوره فجر آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به جفت و تک ( هر چیزی ) سوگند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الشَّفْعِ » : زوج . جفت . « الْوَتْرِ » : فرد . تک . طاق . شفع و وتر ، شامل همه کائنات می‌گردد . برخی شفْع را مخلوقات خدا ، و وتْر را ذات خدا دانسته‌اند ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره فجر آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّیْلِ إِذَا یَسْرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به شب سوگند بدان گاه که ( به سوی روشنائی روز ) حرکت می‌کند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسْری‌ » : رهسپار می‌شود . می‌رود و پایان می‌پذیرد ( نگا : مدّثّر / 33 ) . در رسم‌الخطّ قرآنی ، یاء آن حذف شده است .‏

سوره فجر آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ فِی ذَلِکَ قَسَمٌ لِّذِی حِجْرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا در آنچه گفته شد ، سوگند مهمّی برای افراد خردمند ، موجود است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذِی حِجْرٍ » : عاقل . صاحب عقل و خرد . یادآوری : جواب قسم ، آیه 14 است ، یعنی : اِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَاد . یا این که جواب قسم محذوف است و آیات آینده که سخن از مجازات طغیانگران می‌گوید ، گواه بر آن است ، و در معنی چنین است : قسم بدانچه گفته شد که ما کفّار و طغیانگران را عذاب می‌کنیم !‏

سوره فجر آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِعَادٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ندانسته‌ای که پروردگارت چگونه با قوم عاد رفتار کرده است ( و چه بلائی بر سر ایشان آورده است‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ تَرَ ؟ » : آیا ندیده‌ای‌ ؟ دیدن در اینجا به معنی دانستن و آگاه شدن است ( نگا : بقره‌ / 243 و 246 و 258 ) . « عَادٍ » : قوم هود ( نگا : اعراف‌ / 65 و 74 ، توبه‌ / 70 ، هود / 50 ) .‏

سوره فجر آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قوم اِرَم که صاحب قامتهای بلند ستون مانند ، و ( کاخها و خیمه‌های ) ستوندار بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِرَمَ » : نام دیگر قوم عاد است . بدل عادٍ و مجرور است . « ذَاتِ الْعِمَادِ » : دارای قد و قامت بلند ستون مانند . تنومند و بلند بالا . دارای کاخها و خیمه‌های پرستون . مراد بیان قدرت مادی و قوّت بدنی قوم عاد است .‏

سوره فجر آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ الَّتِی لَمْ یُخْلَقْ مِثْلُهَا فِی الْبِلَادِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که همسان ایشان ( از نظر پیکر تنومند و کاخهای بلند ) باشد در شهرها و کشورها ، آفریده و پیدا نشده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبِلادِ » : جمع بَلَد ، شهرها . کشورها .‏

سوره فجر آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَثَمُودَ الَّذِینَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( آیا ندانسته‌ای که پروردگارت ) با قوم ثمود چه کرده است‌ ؟ همان قومی که صخره‌های عظیم را در وادی القری ( میان مدینه و شام ) می‌بریدند و می‌تراشیدند ( و در دل کوهها خانه‌ها و کاخها می‌ساختند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثَمُودَ » : قوم صالح است ( نگا : اعراف‌ / 73 ، هود / 61 ، نمل‌ / 45 ) . « جَابُوا » : بریدند . نقب زدند ( نگا : حجر / 82 ، شعراء / 149 ) . « الْوَادِی‌ » : وادی‌القری ، مکانی است به نام حجر ، میان مدینه منوّره و شام . یاء آن برای تخفیف و سجع آخر آیات حذف شده است . « الصَّخْرَ » : مفرد آن صَخْرَة ، سنگهای بزرگ سخت ( نگا : کهف‌ / 63 ، لقمان‌ / 16 ) .‏

سوره فجر آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِرْعَوْنَ ذِی الْأَوْتَادِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( آیا خبر نداری که پروردگارت ) با فرعون چه کرده است‌ ؟ فرعونی که دارای ( ساختمانهای محکم و استواری به شکل ) میخها ( ی وارونه همچون هِرَم ) بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِرْعَوْنَ » : مراد فرعون زمان موسی ( ع ) بالاخصّ ، و فرعونها و فرعونیان بالعموم است . « ذِی‌الأوْتَادِ » : دارای میخها ( نگا : ص‌ / 12 ) . مراد ابنیه و عمارات عظیمی همچون کوه است که نمای آنها به شکل میخهای وارونه جلوه‌گر بود . اهرام ثلاثه مصر نمونه‌ای از آنها است ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ، فی ظلال القرآن ، التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

سوره فجر آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ طَغَوْا فِی الْبِلَادِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اقوامی که در شهرها و کشورها طغیان و سرکشی کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ » : اقوام سه‌گانه مذکور ، یعنی عاد ، و ثمود ، و فرعون و فرعونیان .‏

سوره فجر آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَکْثَرُوا فِیهَا الْفَسَادَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در آنجاها خیلی فساد و تباهی به راه انداختند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفَسَادَ » : مراد فساد و تباهی همه جانبه ، یعنی انواع کفر و شرک و ظلم و زور و فسق و فجور است .‏

سوره فجر آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ فَصَبَّ عَلَیْهِمْ رَبُّکَ سَوْطَ عَذَابٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏لذا پروردگار تو تازیانه عذاب را بر سر ایشان فرو ریخت ( و شلاّق عذاب را پیاپی بر آنان فرو آورد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَبَّ » : فرو ریخت . در اینجا فرو ریختن به جای فرو آوردن استعمال شده است و اشاره به عذابهای شدید و پیاپی دارد . « سَوْطَ » : تازیانه . شلاّق .‏

سوره فجر آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَادِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً پروردگار تو در کمین ( مردمان و مترصّد اعمال ایشان ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمِرْصَادِ » : کمینگاه ( نگا : توبه‌ / 5 ، نبأ / 21 ) . در کمین بودن خداوند ، کنایه از احاطه شامل و مراقبت کامل خدا است ، به گونه‌ای که همگان را می‌پاید و بر اعمالشان نظارت می‌نماید و کسی و چیزی از حیطه قدرت و دسترس سلطه او خارج نمی‌باشد .‏

سوره فجر آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏امّا انسان ( آن انسانی که در پرتو ایمان عقل و خردش رشد نیافته است ، و شخص خود را مقیاس همه چیز می‌پندارد ) همین که پروردگارش او را بیازماید و برای این کار او را بزرگی ببخشد و بدو نعمت بدهد ، خواهد گفت : پروردگارم مرا بزرگوار و گرامی و محترم و مکرم دیده است ! ( و این عزّت و نعمت ، حق من و شایسته من است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَأَمَّا الإِنسَانُ » : شأن خدا چنان بود که گذشت ، و امّا حال انسان . مراد انسان کافر یا سست ایمان و سست باور است ( نگا : مؤمنون‌ / 55 و 56 ، معارج‌ / 19 - 22 ) . « إِبْتَلاهُ » : او را آزمایش کرد ( نگا : انبیاء / 35 ) . « أَکْرَمَهُ » : سَروریش بخشید و بزرگیش داد . بدو جاه و مقام و قدرت و قوّت داد . « نَعَّمَهُ » : بدو نعمت و ثروت داد . دارا و ثروتمندش کرد . « أَکْرَمَنِی‌ » : مرا گرامی و بزرگوار کرده است و شایسته احترام و اکرام دیده است . یکی از معانی باب افعال ، چیزی یا کسی را بر صفتی دیدن است ( نگا : گنجینه صرف ) . یعنی چنین فردی ، جاه و مقام و ثروت و نعمت را نشانه عزّت و کرامت ذاتی خود در نزد پروردگار می‌شمارد و خویشتن را در خور چنین تفضّلی می‌داند .‏

سوره فجر آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهَانَنِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا زمانی که پروردگارش او را بیازماید و برای این کار روزی او را تنگ و کم نماید ، خواهد گفت : پروردگارم مراخوار و زبون داشته است ( و با فقر و فاقه ، ذلیل و حقیرم نموده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدَرَ » : تنگ کرد . کم کرد ( نگا : رعد / 26 ، قصص‌ / 82 ، اسراء / 30 ) . « أَهَانَنِی‌ » : به من اهانت کرده است . خوار و ناچیزم داشته است .‏

سوره فجر آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا بَل لَّا تُکْرِمُونَ الْیَتِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگزا هرگز ! ( چنین نیست که کرامت و ذلّت انسان در نزد یزدان به دارائی و ناداری باشد ) . بلکه شما ( گذشته از اقوال زشت ، افعال پلشت هم دارید ! از جمله : ) یتیم را گرامی نمی‌دارید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَلْ » : این واژه دلالت دارد بر انتقال از اقوال بد به اعمال بد . « لا تُکْرِمُونَ » : مخاطب جنس انسان است ، این است به صورت جمع ذکر شده است .‏

سوره فجر آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و همدیگر را تشویق و ترغیب نمی‌کنید به خوراک دادن به مستمند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَحَآضُّونَ » : همدیگر را ترغیب و تشویق نمی‌کنید . فعل مضارع باب تفاعل از ماده ( حَضّ ) است و تائی از اوّل آن برداشته شده است . « طَعَامِ » : إطعام . خوراک دادن .‏

سوره فجر آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَأْکُلُونَ التُّرَاثَ أَکْلاً لَّمّاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و میراث را حریصانه یکجا می‌خورید ( و ملاحظه حق بستگان و محرومان و یتیمان و ضعیفان نمی‌کنید ، و حلال و حرام را رویهم انباشته و مشتاقانه صرف می‌کنید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« التُّرَاثَ » : میراث . ارث . ترکه . « لَمّاً » : سرجمع . یکجا . یعنی حلال و حرام و حق خود و حق دیگران برای شما مطرح نیست ، و اموال زنان و کودکان و پیران و مظلومان را جمع و ضبط می‌نمائید و حق‌الإرث ایشان را نمی‌پردازید . واژه ( لَمّاً ) صفت ( أَکلاً ) است .‏

سوره فجر آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَتُحِبُّونَ الْمَالَ حُبّاً جَمّاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اموال و دارائی را بسیار دوست می‌دارید ( و سخت دلباخته مال و متاع دنیا هستید ، و لذا ملاحظه مشروع و نامشروع و حلال و حرام را نمی‌کنید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَمّاً » : فراوان . بسیار .‏

سوره فجر آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا إِذَا دُکَّتِ الْأَرْضُ دَکّاً دَکّاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگزا هرگز ! ( حقیقت آن چنان نیست که می‌پندارید ) . زمانی که زمین سخت درهم کوبیده می‌شود و صاف و مسطّح می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دُکَّتْ » : درهم کوبیده شد و صاف و مسطّح گردید ( نگا : اعراف‌ / 143 ، کهف‌ / 98 ، حاقّه‌ / 14 ) . « دَکّاً » : واژه نخستین مفعول مطلق و واژه دوم تأکید است ، یا این که روی هم رفته حالند ( نگا : اعراب القرآن درویش ) . با توجّه به حال بودن ، معنی آیه چنین است : زمانی که زمین پیاپی در هم کوبیده شد و سراسر آن بهم ریخته شد .‏

سوره فجر آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَاء رَبُّکَ وَالْمَلَکُ صَفّاً صَفّاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پروردگارت بیاید و فرشتگان صف صف حاضر آیند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَآءَ رَبُّکَ » : چگونگی آمدن خدا ، بر ما مجهول است ، و به گونه‌ای است که تنها خود می‌داند و بس ( نگا : المنتخب ) . یا این که مراد تجلّی ذات اقدس و ظهور نشانه‌های قدرت و عظمت او است ، به گونه‌ای که جای انکار شناخت خدا برای کسی باقی نمی‌ماند ، گوئی همگان با چشم خود ذات بی‌مثال کبریائی را می‌بینند . « الْمَلَکُ » : فرشتگان . اسم جنس است . « صَفّاًصَفّاً » : صف در صف . صف صف . حال است .‏

سوره فجر آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ وَجِیءَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ یَوْمَئِذٍ یَتَذَکَّرُ الْإِنسَانُ وَأَنَّى لَهُ الذِّکْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز دوزخ را حاضر آورند ( و نشانش دهند ) . در آن روز انسان به خود می‌آید ، ولی چنین به خود آمدنی کی سودی به حال او دارد ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« جِی‌ءَ » : آورده شد . مراد از حاضر آوردن دوزخ ، پدیدار کردن و نشان دادن آن است ( نگا : شعراء / 91 ، نازعات‌ / 36 ) . « یَتَذَکَّرُ » : به خود می‌آید . بیدار و هوشیار می‌شود . متوجّه می‌گردد و پند می‌گیرد . « أَنّی‌ » : کی‌ ؟ این واژه اسم استفهام است و معنی نفی دارد . « الذِّکْری‌ » : به خود آمدن . بیداری و هوشیاری . پند گرفتن .‏

سوره فجر آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی قَدَّمْتُ لِحَیَاتِی ‏

‏ترجمه : ‏
‏خواهد گفت : کاش برای زندگی خود ( خیرات و حسناتی ) پیشاپیش می‌فرستادم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدَّمْتُ » : پیشاپیش می‌فرستادم . تقدیم می‌داشتم . « حَیَاتِی‌ » : زندگی خود . اشاره به این است که آخرت زندگی اصلی است و دنیا در حقیقت زندگی نبوده است .‏

سوره فجر آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ فَیَوْمَئِذٍ لَّا یُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ( که چنین احوال و اوضاعی رخ می‌دهد ، خداوند کافر را چنان عذابی می‌رساند که ) هیچ کس عذابی همسان عذاب او را بدو نمی‌رساند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَذَابَهُ » : عذابی که خدا می‌دهد . عذاب مفعولٌ‌به یا مفعول مطلق است و ضمیر ( هُ ) به خدا برمی‌گردد ، و در حقیقت اضافه مصدر به فاعل خود است .‏

سوره فجر آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یُوثِقُ وَثَاقَهُ أَحَدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( در آن روز ) هیچ کسی همچون خداوند او را به بند نمی‌کشد ( و به غل و زنجیر نمی‌بندد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یُوثِقُ » : به بند نمی‌کشد . به غل و زنجیر نمی‌بندد . « وَثَاق » : به بند کشیدن . به غل و زنجیر بستن . وَثاق به معنی إیثاق است ، همچون عَطاء به معنی إعطاء .‏

سوره فجر آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای انسانِ آسوده خاطر ( که در پرتو یاد خدا و پرستش الله ، آرامش به هم رسانده‌ای و هم اینک با کوله‌باری از اندوخته طاعات و عبادات ، در اینجا آرمیده‌ای ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّفْسُ » : خود شخص . ذات انسان ( نگا : نحل‌ / 111 ، اسراء / 14 ، کهف‌ / 6 ) . « الْمُطْمَئِنَّةُ » : آسوده خاطر . آرمیده . دارای آرامش .‏

سوره فجر آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ ارْجِعِی إِلَى رَبِّکِ رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً ‏

‏ترجمه : ‏
‏به سوی پروردگارت بازگرد ، در حالی که تو ( از کرده خود در جهان و از نعمت آخرت یزدان ) خوشنودی ، و ( خدا هم ) از تو خوشنود ( است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَاضِیَةً » : راضی و خوشنود . « مَرْضِیَّةً » : مورد رضایت . کسی که از او خوشنودند . « رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً » : حال اوّل و دوم هستند .‏

سوره فجر آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ فَادْخُلِی فِی عِبَادِی ‏

‏ترجمه : ‏
‏به میان بندگانم درآی ( و همراه شایستگان و از زمره بایستگان شو ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عِبَادِی‌ » : بندگان خاصّ و آفریدگان صالح خدا مراد است .‏

سوره فجر آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ وَادْخُلِی جَنَّتِی ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به بهشت من داخل شو ( و خوش باش ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّتِی‌ » : اضافه جنّت به خدا ، بیانگر عظمت بهشت و فراوانی نعمت آنجا است . از تعبیرات روح‌پرور ( عِبَادِی ) و ( جَنَّتِی ) لطف و صفا می‌بارد .‏

تفسیر نور: سوره غاشیة

تفسیر نور:
سوره غاشیه آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خبر حادثه فراگیر ( روز قیامت که مردمان بی‌دین و گناهکار را در بر می‌گیرد ) به تو رسیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَلْ أَتَاکَ‌ ؟ » : استفهام ، برای نشان دادن عظمت شدائد و اهوال روز قیامت است . « الْغَاشِیَةِ » : فراگیرنده . مراد روز قیامت است که مردمان کافر و فاجر و فاسق را زیر مصائب و شدائد خود می‌گیرد .‏

سوره غاشیة آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مردمانی ، در آن روز خوار و زبون خواهند بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وُجُوهٌ » : چهره‌ها . مراد خود اشخاص و افراد است . « خَاشِعَةٌ » : خوار و زبون . فرو شکسته و درهم شکسته . خضوع ایشان ، سرافکندگی آمیخته با شرمندگی و نگرانی است .‏

سوره غاشیة آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دائماً خواهند کوشید و رنج خواهند کشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَامِلَةٌ » : کوشا و پویا . مراد این است که همیشه این پا و آن پا می‌کنند و برمی‌جهند و می‌افتند ، و آسایش و آرامش از آنان سلب‌می‌گردد ، و هر دم گرفتار عذابی می‌شوند ( نگا : غافر / 71 و 72 ، قمر / 47 و 48 ، رحمن‌ / 44 ) . « نَاصِبَةٌ » : در رنج . دچار زحمت و مشقّت . خسته و مانده .‏

سوره غاشیة آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ تَصْلَى نَاراً حَامِیَةً ‏

‏ترجمه : ‏
‏به آتش بس سوزان و گدازان دوزخ در خواهند آمد و خواهند سوخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَصْلی‌ » : به‌آتش داخل می‌شوند و بدان می‌سوزند ( نگا : انشقاق 12 ، اعلی‌ / 12 ) . « حَامِیَةً » : بی‌نهایت گرم و سوزان ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره غاشیة آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ تُسْقَى مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از چشمه بسیار داغ و گرمی نوشانده خواهند شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْنٍ » : چشمه . « ءَانِیَةٍ » : بسیار داغ و گرم .‏

سوره غاشیة آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ لَّیْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِن ضَرِیعٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان خوراکی جز ضریع نخواهند داشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَرِیعٍ » : گیاه‌خارداری که شبرق نامیده می‌شود . خشکیده آن را ضَریع می‌گویند . گویا ناگوارترین و تهوّع‌آورترین گیاه است و هیچ حیوانی آن را نمی‌چرد ، جز شتر که تا تَر است آن را می‌خورد و چون خشکید از آن کناره‌گیری می‌کند . اگر در جاهائی طعام دوزخیان منحصر به زقّوم ( نگا : صافّات‌ / 62 ، دخان‌ / 43 ، واقعه‌ / 52 ) و در موردی محدود به غِسْلین ( نگا : حاقّه‌ / 36 ) شده است ، بدان خاطر است که دوزخیان مختلفند و عذاب هم دارای انواع و اقسام است ، و هر یک از آنها برای گروهی از ایشان است . یا این که این الفاظ ، تعبیرها و تمثیلهائی از غذای دوزخیان است .‏

سوره غاشیة آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ لَا یُسْمِنُ وَلَا یُغْنِی مِن جُوعٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نه فربه خواهد کرد و نه از گرسنگی خواهد رهاند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یُسْمِنُ » : چاق و فربه نمی‌سازد . « لا یُغْنی‌ » : بی‌نیاز نمی‌گرداند . « جُوعٍ » : گرسنگی .‏

سوره غاشیة آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مردمانی در آن روز شادان و شاداب و دارای نعمت و لذّت خواهند بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَاعِمَةٌ » : شادان و شاداب . در خوشی و رفاه . دارای نعمت و لذّت .‏

سوره غاشیة آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ لِسَعْیِهَا رَاضِیَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از کوشش خود خوشنود و به سبب تلاش خویش راضی خواهند بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِسَعْیِهَا » : حرف لام به معنی ( ب ) و برای تعلیل است ( نگا : المصحف المیسّر ) . یا این که برای تعلیل نمی‌باشد ( نگا : روح‌المعانی ) . یعنی به خاطر سعی خود ، یا از سعی خود .‏

سوره غاشیة آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فِی جَنَّةٍ عَالِیَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در بهشت برین و عالیقدر بسر خواهند برد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَالِیَةٍ » : عالیقدر و ارزشمند . برین . بالا و والا .‏

سوره غاشیة آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ لَّا تَسْمَعُ فِیهَا لَاغِیَةً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا سخن یاوه‌ای نخواهند شنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَسْمَعُ » : نمی‌شنوند . نمی‌شنوی . این فعل می‌تواند متعلّق به ( وُجُوهٌ ) باشد ، و یا به مخاطبی برگردد که شایستگی چنین مکانی را برای خود فراهم می‌سازد . « لاغِیَةً » : یاوه . سخنان پوچ و بیهوده . مصدری است همچون لَغْو ( نگا : واقعه‌ / 25 ) .‏

سوره غاشیة آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهَا عَیْنٌ جَارِیَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا چشمه‌های روانی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْنٌ » : چشمه . چشمه‌ها . این واژه می‌تواند مفرد یا اسم جنس باشد ( نگا : نمونه ) . یا این که تنوین آن برای تکثیر است ( نگا : روح‌البیان ) . چرا که در قرآن آمده است : إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ ( ذاریات‌ / 15 ) .‏

سوره غاشیة آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهَا سُرُرٌ مَّرْفُوعَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا تختهای بلند و عالی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُرُرٌ » : جمع سَریر ، تختهائی که بر آنها می‌نشینند یا می‌خوابند . « مَرْفُوعَةٌ » : بلند و برکشیده . عالی و گرانبها .‏

سوره غاشیة آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَکْوَابٌ مَّوْضُوعَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ساغرهائی که ( در کنار چنین چشمه‌هائی و در حضور بهشتیان ) گذارده شده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکْوَابٌ » : جمع کُوب ، قَدَحهاو ساغرها ( نگا : زخرف‌ / 71 ، واقعه‌ / 18 ، انسان‌ / 15 ) . « مَوْضُوعَةٌ » : نهاده شده . گذارده شده .‏

سوره غاشیة آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَمَارِقُ مَصْفُوفَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بالشها و پشتیهائی که به ردیف چیده شده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَمَارِقُ » : جمع نَمْرُقَة ، بالشها . پشتیها . « مَصْفُوفَةٌ » : ردیف شده . به رسته نهاده . به صف چیده شده .‏

سوره غاشیة آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَزَرَابِیُّ مَبْثُوثَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و فرشهای فاخر و گرانبهائی که گسترده و پهن گشته‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« زَرَابِیُّ » : جمع زَرْبِیَّة ، فرشهای عالی خوابدار که هم نرم و راحت ، و هم گرانبها و قیمتی هستند . « مَبْثُوثَةٌ » : گسترده و پهن شده . اینجا و آنجا باز و پراکنده شده ، که نشانه رفاهیّت و فراخی نعمت و ثروت است .‏

سوره غاشیة آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَلَا یَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا به شتران نمی‌نگرند که چگونه آفریده شده‌اند ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَفَلا یَنظُرُونَ ؟ » : آیا نمی‌نگرند ؟ آیا دقّت نمی‌کنند و نمی‌اندیشند ؟ « الإِبِلِ » : شتران . از لفظ خود دارای مفرد نیست . آفرینش شتر دارای اسرار شگفت‌انگیز است .‏

سوره غاشیة آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِلَى السَّمَاء کَیْفَ رُفِعَتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به آسمان نگاه نمی‌کنند که چگونه برافراشته شده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« رُفِعَتْ » : برافراشته شده است .‏

سوره غاشیة آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِلَى الْجِبَالِ کَیْفَ نُصِبَتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به کوهها نمی‌نگرند که چگونه نصب و پابرجای شده‌اند ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُصِبَتْ » : نصب شده است . پا برجای گشته است . ثابت و استوار شده است .‏

سوره غاشیة آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِلَى الْأَرْضِ کَیْفَ سُطِحَتْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به زمین نمی‌نگرند که چگونه پهن و گسترانیده شده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُطِحَتْ » : مسطّح شده است . پهن گشته است .‏

سوره غاشیة آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَکِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَکِّرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو پند و اندرز بده و ( مردمان را به وظائفشان ) یادآوری کن . چرا که تو تنها پند دهنده و یادآوری کننده‌ای و بس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَکِّرْ » : پند بده . یادآوری کن . « مُذَکِّرٌ » : پند دهنده . یادآوری کننده .‏

سوره غاشیة آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ لَّسْتَ عَلَیْهِم بِمُصَیْطِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو بر آنان چیره و مسلّط نیستی ( تا ایشان را به ایمان واداری ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُصَیْطِرٍ » : مسلّط . چیره ( نگا : بقره‌ / 256 ، یونس‌ / 99 ، ق / 45 ) . این واژه را با ( س ) و ( ص ) خوانده‌اند . تبدیل سین به صاد به علّت مناسبت با ( ط ) است .‏

سوره غاشیة آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا مَن تَوَلَّى وَکَفَرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏امّا کسی که ( از حق و حقیقت روی بگرداند و به آئین الهی ) پشت کند و کفر ورزد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ » : لیکن . امّا . استثناء منقطع است ( نگا : نساء / 80 ، انعام‌ / 107 ، شوری‌ / 48 ) . برخی استثناء را متّصل می‌دانند و مستثنی‌منه را مفعول محذوف فعل ( فَذَکِّرْ ) می‌شمارند . در این صورت معنی چنین است : ای پیغمبر ! همه‌کس را اندرز بده ، مگر آنان که می‌روند و روی می‌گردانند و به ایمان و قرآن پشت می‌کنند ( نگا : زخرف‌ / 83 ) .‏

سوره غاشیة آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ فَیُعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذَابَ الْأَکْبَرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند بزرگترین عذاب را بدو می‌رساند ( که عذاب اخروی است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعَذَابَ الأکْبَرَ » : بزرگترین عذاب . مراد عذاب آخرت است که در مقابل آن عذاب دنیا است که کمترین عذاب نامیده می‌شود ( نگا : سجده‌ / 21 ) .‏

سوره غاشیة آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ إِلَیْنَا إِیَابَهُمْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً بازگشت آنان ( پس از مرگ و رستاخیز ) به سوی ما خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِیَاب‌ » : بازگشتن . برگشتن . رجوع .‏

سوره غاشیة آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا حِسَابَهُمْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن گاه حساب ( و کتاب و سروکار ) ایشان با ما خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثُمَّ » : پس از آن . « عَلَیْنَا حِسَابَهُمْ » : حساب ایشان با ما است و ما خودمان می‌دانیم که با آنان چه کار می‌کنیم .‏