تفسیر نور: سوره نصر

تفسیر نور:
سوره نصر آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ إِذَا جَاء نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که یاری خدا و پیروزی ( و فتح مکّه ) فرا می‌رسد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَآءَ » : آمد . فعل ماضی برای تحقّق است . « نَصْرُ اللهِ » : یاری خدا در حقّ تو و مؤمنان ، برای پیروزی بر دشمنان « الْفَتْحُ » : فتح مکّه مراد است که به دنبال آن بساط بت‌پرستی از جزیرةالعرب برچیده شد ، و اسلام آماده برای جهش به کشورهای دیگر جهان گشت .‏

سوره نصر آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَرَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ أَفْوَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و مردم را می‌بینی که دسته دسته و گروه گروه داخل دین خدا می‌شوند ( و به اسلام ایمان می‌آورند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَفْوَاجاً » : فوج فوج . دسته دسته . حال ضمیر ( وَ ) در ( یَدْخُلُونَ ) است .‏

سوره نصر آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کَانَ تَوَّاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگار خود را سپاس و ستایش کن ، و از او آمرزش ( خود و یاران خویش را از شتابگری در فرا رسیدن فتح و وقوع پیروزی ، و اظهار دلتنگی و گلایه از زندگی ) بخواه . خدا بسیار توبه‌پذیر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِسْتَغْفِرْهُ » : از او طلب آمرزش کن . إستغفار از دلتنگی و شدّت غم و اندوه از عدم ایمان قوم خود ( نگا : انعام‌ / 33 ، حجر / 97 ، هود / 12 ، فاطر / 8 ، محمّد / 19 ، فتح‌ / 2 ) . « تَوَّاباً » : بسیار توبه‌پذیر .‏

تفسیر نور: سوره فلق

تفسیر نور:
سوره فلق آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : پناه می‌برم به خداوندگار سپیده‌دم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَعُوذُ » : پناه می‌برم . متوسّل می‌گردم . « الْفَلَقِ » : سپیده دم . صبح . از آنجا که به هنگام دمیدن سپیده صبح ، پرده سیاه شب می‌شکافد ، این واژه به معنی طلوع صبح به کار رفته است . بعضی آن را به معنی خلق ، یعنی همه آفریدگان جهان دانسته‌اند . چرا که با آفرینش هستی پرده عدم شکافته شده است و نور وجود آشکار گردیده است ، و هر روز و هر ساعت هم با آفرینش و پیدایش هر موجودی پرده نیستی شکافته می‌شود و سیمای هستی سر به در می‌آورد .‏

سوره فلق آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ مِن شَرِّ مَا خَلَقَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از شر هر آنچه خداوند آفریده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَرِّ » : بلا و بدی . « شَرِّ مَا . . . » : در اضافه ( شَرِّ ) به ( مَا ) این نکته است که پروردگار با این بیان به انسان فهمانده است که هر شرّی از هر مخلوقی صادر و ناشی شود ، منتسب و مرتبط به خود آن مخلوق است . شرّ محض هم وجود ندارد و بلکه شُرور نسبی است . آنچه نسبت به تو شرّ است ، نسبت به آفریده دیگری خیر است . مثلاً اگر گرگی گوسفند تو را بخورد ، این کار نسبت به تو و گوسفند شرّ است و نسبت به گرگ خیر . تفنگ یک حربه دفاعی است‌ ؛ نشانه رفتن آن به سوی دشمن خونخواره خیر ، و به سوی دوست یا آدم بیگناهی شرّ است . و . . . خلاصه خدا هر چیزی را برای کاری و مصلحتی آفریده است و اغلب حکمت و فلسفه آنها از دید ما پنهان است .‏

سوره فلق آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از شرّ شب بدان گاه که کاملاً فرا می‌رسد ( و جهان را به زیر تاریکی خود می‌گیرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَاسِقٍ » : شب تاریک ( نگا : روح‌البیان ) . « وَقَبَ » : فرا رسید و فرا پوشید .‏

سوره فلق آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از شرّ کسانی که در گره‌ها می‌دمند ( و با نیرنگ‌سازی و حقه‌بازیِ خود ، اراده‌ها ، ایمانها ، عقیده‌ها ، محبّتها ، و پیوندها را سست می‌نمایند و فساد و تباهی می‌کنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّفَّاثَاتِ » : جمع نَفَّاثَة ، دمندگان . مراد سخن‌چینان فساد پیشه است ( نگا : جزء عمّ طبّاره ، جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . صیغه مبالغه است و برای مذکّر و مؤنّث به کار می‌رود . دمیدن در گره ، کنایه از افسون و جادو است ( نگا : تفهیم القرآن ) . افسونگران رشته‌ها را گره می‌زدند و همراه با مقداری آب دهان به گره‌ها فوت می‌کردند و بدانها می‌دمیدند ، و سپس گره‌ها را باز می‌کردند ، تا به عامّه مردم نشان دهند که گره پیوند زناشوئی فلان مرد و فلان زن را باز و آنان را از هم جدا ساخته‌اند . نمّامان و سخن‌چینان هم خویشتن را در لباس دلسوزان و دوستداران در پیش اینان و آنان نشان می‌دهند و بدین وسیله پیوندها را سست و گسسته می‌کنند . لذا کار افسونگران و سخن‌چینان به هم شبیه است . « الْعُقَدِ » : جمع عُقْدَة ، گره‌ها . مراد پیوندها و رابطه‌های انسانها است‌ ؛ از قبیل پیوند زناشوئی ، رابطه دوستی ، ارتباط مکتبی .‏

سوره فلق آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از شرّ حسود بدان گاه که حسد می‌ورزد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَاسِدٍ » : حسود . بدخواه . کسی که زوال نعمت دیگران را می‌خواهد ( نگا : بقره‌ / 109 ، نساء / 54 ، فتح‌ / 15 ) . یادآوری : در آیه دوم این سوره ، خداوند به طور عام دستور می‌فرماید که انسان از شرّ و بلا و اذیّت و آزار همه آفریده‌های شَرور ، خویشتن را در پناه خدا دارد ، سپس در آیات سوم و چهارم و پنجم به طور خاصّ اشاره به سه منبع عمده شرّها می‌فرماید که عبارتند از : شب تاریک ، و سخن‌چینانِ توطئه‌گر ، و حسودان بدخواه .‏

تفسیر نور: سوره إخلاص

تفسیر نور:
سوره إخلاص آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : خدا ، یگانه یکتا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« اللهُ » : اسم خاصّ آفریدگار هستی است . « أَحَدٌ » : یکتا . یگانه .‏

سوره إخلاص آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ اللَّهُ الصَّمَدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا ، سَرورِ والای برآورنده امیدها و برطرف کننده نیازمندیها است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصَّمَدُ » : سَرورِ والائی که برای رفع حوائج و دفع مصائب ، تنها بدو رو کنند . می‌توان واژه‌های رائج در زبان فارسی همچون « حضرت والا ، قبله عالم ، کعبه آمال‌ » را مفاهیمی از واژه « صمد » دانست .‏

سوره إخلاص آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ن

است و

نشده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمْ یَلِدْ » : فرزندی ن

است . یعنی نه کسی فرزند او است ، و نه او پدر کسی است . « لَمْ یُولَدْ » :

نشده است . به دنیا آورده نشده است . یعنی نه فرزند کسی است ، و نه کسی پدر او است .‏

سوره إخلاص آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُواً أَحَدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کسی همتا و همگون او نمی‌باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کُفُواً » : همتا . همگون . یعنی خداگونه‌ای وجود ندارد ، و کسی شبیه و همسنگ و همبر او نیست .‏

تفسیر نور: سوره مسد

تفسیر نور:
سوره مسد آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نابود باد ابولهب ! و حتماً هم نابود می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَبَّتْ » : هلاک شد . نابود گردید . این فعل برای دعا است و به معنی : هلاک باد و نابود باد ! « یَدَا أَبِی لَهَبٍ » : دو دست ابولهب . تسمیه کلّ به اسم جزء است و مراد از دست ، ذات او است ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . « تَبَّ » : هلاک و نابود گردید . فعل ماضی برای تحقّق است و خبر از آینده قطعی می‌دهد . ابولهب عموی پیغمبر بود و سرسخت‌ترین دشمنان آن حضرت بشمار می‌آمد . دائماً او و همسرش أمّ جمیل بر ضدّ اسلام و برای اذیّت و آزار مسلمین در تلاش و تکاپو بودند .‏

سوره مسد آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا کَسَبَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دارائی و آنچه ( از شغل و مقام ) به دست آورده است ، سودی بدو نمی‌رساند ( و او را از آتش دوزخ نمی‌رهاند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَغْنَیا عَنْهُ » : بدو سودی نبخشید ( نگا : اعراف‌ / 48 ، حجر / 84 ، شعراء / 207 ) . « مَا » : چیزی که . مراد شغل و مقام است .‏

سوره مسد آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ سَیَصْلَى نَاراً ذَاتَ لَهَبٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به آتش بزرگی در خواهد آمد و خواهد سوخت که زبانه‌کش و شعله‌ور خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَیَصْلَیا‌ » : به آتش داخل خواهد شد و بدان خواهد سوخت ( نگا : نساء / 10 ، ابراهیم‌ / 29 ، إسراء / 18 ) . « ذَاتَ لَهَبٍ » : زبانه‌کش و مشتعل ( نگا : مرسلات‌ / 31 ) .‏

سوره مسد آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و همچنین همسرش که ( در اینجا آتش بیار معرکه و سخن‌چین است در آنجا بدبخت و ) هیزم‌کش خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إمْرَأَتُهُ » : همسرش . عطف بر ضمیر فاعلی مستتر در اصل ( سَیَصْلَیا ) است . « حَمَّالَةَ » : بسیار بارکش . مفعولٌ‌به برای فعل محذوفی است و مخصوص به ذمّ است . برخی آن را حال هم دانسته‌اند . « الْحَطَبِ » : هیزم . « حَمَّالَةَ الْحَطَبِ » : هیزم‌کش . کنایه از سخن‌چین است که با برافروختن آتش کینه‌توزی و دشمنانگی در میان مردم ، خرمن محبّت و مودّت آنان را آتش می‌زند ، و رشته دوستی و رابطه خویشاوندی همگان را می‌گسلاند .‏

سوره مسد آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فِی جِیدِهَا حَبْلٌ مِّن مَّسَدٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در گردنش رشته طناب تافته و بافته‌ای از الیاف است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جِیدِ » : گردن . « حَبْلٌ » : ریسمان . « مَسَدٍ » : رشته به هم تابیده از لیف خرما و غیره . این آیه حال است و کنایه از تحقیر چنین شخصی است . این سرنوشت نه تنها برای ابولهب و امّ جمیل است و بس ، بلکه هرکه با قرآن مخالف باشد و مانع رواج و رسوخ احکام آن در جهان گردد ، در دوزخ قرین و همدم آنان خواهد گشت .‏

تفسیر نور: سوره ناس

تفسیر نور:
سوره ناس آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : پناه می‌برم به پروردگار مردمان‌‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُلْ » : مخاطب پیغمبر است که الگو و پیشوا است ، و به پیروی از این قُدوه مبارک والامقام ، همه مؤمنان باید چنین گویند و به چنان پناهی روند .‏

سوره ناس آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ مَلِکِ النَّاسِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به مالک و حاکم ( واقعی ) مردمان .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَلِکِ » : صاحب . فرمانروا . عطف بیان ، یا بدل ، و یا صفت ( رَبِّ ) است ( نگا : اعراب‌القرآن درویش ) .‏

سوره ناس آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَهِ النَّاسِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به معبود ( به حقّ ) مردمان .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلهِ » : معبود ( نگا : بقره‌ / 133 ) .‏

سوره ناس آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از شر وسوسه‌گری که واپس می‌رود ( اگر برای چیره‌شدن بر او ، از خدا کمک بخواهی و خویشتن را در پناهش داری ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوَسْوَاسِ » : وسوسه‌کننده . وسوسه‌گر . مراد اهریمن است . اسم مصدر است و به معنی اسم فاعل ، یعنی « مُوَسْوِس‌ » به کار رفته است . « الْخَنَّاسِ » : واپس رونده . یعنی موجودی است که برای گول زدن شخص به سراغش می‌آید ، ولی همین که آن فرد برای نبرد با او از خدا یاری خواست ، شکست می‌خورد و واپس می‌کشد و میدان را خالی می‌کند و در انتظار فرصت بعدی می‌ماند .‏

سوره ناس آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏وسوسه‌گری است که در سینه‌های مردمان به وسوسه می‌پردازد ( و ایشان را به سوی زشتی و گناه و ترک خوبیها و واجبات می‌خواند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّاسِ » : اشخاص . افراد . گذشته از انسانها ، جنّیها هم مراد است . چرا که در قرآن واژه « رِجَال‌ » و « نَفَر » هم برای جنّیها به کار رفته است ( نگا : جنّ‌ / 1 و 6 ، أحقاف‌ / 29 ) و یکی از دو گروه مخاطب قرآن هستند ( نگا : أنعام‌ / 130 ، أعراف‌ / 38 و 179 ، ذاریات‌ / 56 ) .‏

سوره ناس آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( در سینه‌های مردمانی ) از جنّیها و انسانها .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْ » : این حرف ، بیانیّه است . یا بیان ( ناس ) در آیه پنجم است که معنی آن گذشت ، و یا بیان ( وسواس ) که معنی چنین خواهد بود : وسوسه‌گری که از شیاطین جنّی است ، و یا از انسانهای شیطان صفت ( نگا : بقره‌ / 14 ، انعام‌ / 112 ، مؤمنون‌ / 97 ) .‏