تفسیر نور: سوره فیل

تفسیر نور:
سوره فیل آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِأَصْحَابِ الْفِیلِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا نشنیده‌ای که پروردگار تو با فیلداران چه کرده است و چه بر سر ایشان آورده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ تَرَ ؟ » : آیا ندیده‌ای‌ ؟ مراد از دیدن ، شنیدن و باخبر شدن است ( نگا : بقره‌ / 243 و 246 و 258 ، فجر / 6 ) . مخاطب هرچند پیغمبر است ، ولی مراد عموم مردم است . « أَصْحَابِ » : جمع صاحِب ، دارندگان . « الْفِیلِ » : فیل اسم جنس و در معنی جمع است . « أَصْحَابِ الْفِیلِ » : فیلداران . مراد سپاه حبشه است که به سرداری ابرهه برای تخریب کعبه به سوی مکّه حرکت کردند و فیلهائی را به همراه داشتند . علّت حمله این بود که حبشیها که بر یمن فرمانروائی می‌کردند ، چون توجّه مردم را به کعبه دیدند ، کلیسائی را در صنعاء ساختند تا توجّه مردمان جزیرةالعرب را بدان جلب کنند و آنجا را مرکز عبادت و تجارت نمایند ، ولیکن مکّه همچنان کانون پرستش ماند . در سرزمین ، « مغمس‌ » نزدیک مکّه سپاه ابرهه از سوی دسته‌های پرندگان مورد هجوم قرار گرفت و فیلهای عظیم‌الجثّه با پرندگان ضعیفی از پای درآمدند .‏

سوره فیل آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ یَجْعَلْ کَیْدَهُمْ فِی تَضْلِیلٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر نیرنگ ایشان را تباه و باطل نگردانده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَضْلِیلٍ » : سردرگم نمودن و از هدف منحرف کردن . باطل و تباه ساختن .‏

سوره فیل آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبَابِیلَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و مگر پرندگان را گروه گروه بر سر آنان نفرستاده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ أَرْسَلَ . . . » : واو حرف عطف است و ( أَرْسَلَ ) عطف بر ( أَلَمْ یَجْعَلْ ) است . مراد از استفهام ، تقریر و بیان است . یعنی ، بلی که پرندگانی را گروه گروه بر سر ایشان فرستاده است . « طَیْراً » : پرندگان . اسم جنس جمعی است . « أَبَابِیلَ » : دسته دسته . گروه گروه . جمع مکسّری است که مفرد آن به کار نمی‌رود . هرچند که برخی مفرد آن را إِبّالَة و بعضی أَبابِلَة دانسته‌اند . حال ( طَیْراً ) است . این واژه برخلاف آنچه بر سر زبانها و مشهور است ، اسم خاص هیچ یک از پرندگان نمی‌باشد .‏

سوره فیل آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ تَرْمِیهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّیلٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن پرندگان به سوی فیلداران سنگهای کوچکی از سنگْ گِل را می‌انداختند ( و به سویشان نشانه می‌رفتند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حِجَارَةٍ » : سنگ کوچک و ناچیزی . تنوین آن برای تحقیر است . « سِجِّیلٍ » : گِل متحجّر . سنگْ گِل ( نگا : هود / 82 ، حجر / 74 ) .‏

سوره فیل آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلَهُمْ کَعَصْفٍ مَّأْکُولٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ایشان را همچون برگ آفت‌زده ( کشتزار ، سوراخ سوراخ و نابود ) می‌کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَصْفٍ » : برگ گندم و جو و غیره . کاه ( نگا : رحمن‌ / 12 ) . « مَأْکُولٍ » : آفت‌زده و کرم خورده . خورده شده . « عَصْفٍ مَّأْکُولٍ » : برگ آفت‌زده و کرم خورده . برگ جویده شده و از دهان حیوانات افتاده . برگی که دانه آن خورده شده و به صورت کاه درآمده باشد ( نگا : روح‌البیان ) .‏

تفسیر نور: سوره ماعون

تفسیر نور:
سوره ماعون آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ أَرَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که به دین و آئین ، و سزا و جزا ( در پیشگاه خدا ) ایمان ندارند ، می‌فهمی که چگونه کسانیند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَرَأَیْتَ ؟ » : آیا ندیده‌ای‌ ؟ دیدن در اینجا به معنی آگاهی یافتن و شناختن است ( نگا : کهف‌ / 63 ، مریم‌ / 77 ، فرقان‌ / 43 ) . « الدِّینِ » : دین و دیانت . آئین . سزا و جزا . « الَّذِی‌ » : کسی که . جنس مراد است و در معنی « کسانی که‌ » است .‏

سوره ماعون آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان کسانیند که یتیم را سخت از پیش خود می‌رانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَدُعُّ » : سخت می‌راند و با خشونت طرد می‌کند ( نگا : طور / 13 ) .‏

سوره ماعون آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( و دیگران را به سیر کردن ) و به خوراک دادن مستمندان تشویق و ترغیب نمی‌نمایند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَحُضُّ » : تشویق و ترغیب نمی‌کند ( نگا : حاقّه‌ / 34 ) .‏

سوره ماعون آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏واویلا به حال نمازگزاران !‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَیْلٌ » : وای ! واویلا !‏

سوره ماعون آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسانی که نماز خود را به دست فراموشی می‌سپارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَاهُونَ » : جمع ساهی ، از ماده سَهْو ، بی‌خبران و غافلان . مراد کسانی است که یا به ترک نماز می‌گویند ، و یا نمازی را می‌خوانند و چهار تا را پشت گوش می‌اندازند ، و یا این که نماز می‌خوانند و همچون کودکان مقلّد از پدران و مادران ، بالا و پائین می‌روند ، و زمزمه‌هائی می‌کنند . نه حرکتشان ارادی و نه کلماتشان اختیاری است . نه می‌فهمند چه می‌کنند ، و نه می‌فهمند چه می‌گویند .‏

سوره ماعون آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ هُمْ یُرَاؤُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسانی که ریا و خودنمائی می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُرَآءُونَ » : ریاکاری می‌کنند . خودنمائی و تظاهر می‌کنند ( نگا : نساء / 142 ) .‏

سوره ماعون آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از دادن وسائل کمکی ناچیز ( منزل که معمولاً همسایگان به یکدیگر به عاریه و امانت می‌دهند ) خودداری می‌کنند و ( از یاری و کمک به مردمان ) دریغ می‌ورزند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَاعُونَ » : وسائل ناچیز منزل ، از قبیل : دیگ ، کلنگ ، کبریت ، آب ، نمک . وسائلی که در گره‌گشائی و رفع نیاز ، معمولاً به گونه امانتی مردم از یکدیگر می‌گیرند . مراد به طور کلّی خودداری از یاری و همکاری است . واژه ( مَاعُونَ ) صیغه مبالغه و از ماده ( مَعْن ) است به معنی شی‌ء ناچیز . نماد چیز بی‌ارزش است . یادآوری : بعضی آیات یک تا چهار را درباره کافران ، و آیات پنج تا هفت را راجع به منافقان می‌دانند . ولی اغلب مجموعه صفات رذیله تحقیر یتیمان ، ترک اطعام مستمندان ، غفلت از نماز ، ریاکاری ، و عدم همکاری با مردم حتّی در دادن وسائل کوچک و ناچیز زندگی را به مسلمانان اسمی برمی‌گردانند .‏

تفسیر نور: سوره قریش

تفسیر نور:
سوره قریش آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ لِإِیلَافِ قُرَیْشٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به خاطر أنس و الفت قریش .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لإِیلافِ » : به خاطر الفت دادن و خوگر شدن . واژه ( إیلاف ) مصدر باب افعال یا مفاعله است . می‌تواند یک مفعولی یا دو مفعولی بوده و اضافه مصدر به فاعل یا مفعول خود باشد ( نگا : لسان العرب ) . جار و مجرور ، متعلّق به ( فَلْیَعْبُدُوا ) است . یعنی اگر قریشیها به خاطر هیچ نعمتی خدا را پرستش نکنند ، دست کم به خاطر همین یک نعمت بزرگ انس و الفت ایشان به کوچ تجارتی تابستانه و زمستانه پرامن و امان توأم با تعظیم و احترام مردمان در حق ایشان ، می‌بایستی حق‌شناس باشند و خدا را پرستش کنند . یا جار و مجرور متعلّق به مفهوم سوره پیشین باشد . یعنی ، یکی از علل نابودی سپاه حبشه ، نشان دادن عنایت پروردگار در حق ساکنان کعبه ، و بدین وسیله تولید امن برای کاروان قریشیان است . و یا این که جار و مجرور نه متعلّق به ماقبل و نه متعلّق به مابعد بوده و بلکه متعلّق به فعل محذوف ( إِعْجَبُوا ) باشد ( نگا : کبیر ، جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) .‏

سوره قریش آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ إِیلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاء وَالصَّیْفِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به خاطر انس و الفت ایشان به کوچ زمستانه و تابستانه ( بازرگانی به سوی یمن در زمستان و به سوی شام در تابستان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِیلافِ » : بدل از إیلاف پیشین است . « رِحْلَةَ » : کوچ . مسافرت . مفعولٌ‌به است برای مصدر إیلاف . « الشِّتَآءِ » : زمستان . کوچ قریشیها در این فصل به سوی یمن بود . « الصَّیْفِ » : تابستان . در این فصل به شام بار سفر می‌بستند .‏

سوره قریش آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَیْتِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بایستی خداوندگار این خانه ( خدا ، کعبه ) را بپرستند ( که این امن و امنیّت را در طول راه و در شهرها و کشورهای پر از کشمکش و ستم و جنگ و غارت ، برای ایشان فراهم آورده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَبَّ » : خداوندگار . صاحب .‏

سوره قریش آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَآمَنَهُم مِّنْ خَوْفٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوندگاری که از گرسنگی ایشان را رهانیده است و خوراکشان داده است ، و آنان را از خوف و هراس ( راهزنان قبائل در راهها ، و ستمگران و قلدران در شهرها و کشورها ، رهائی بخشیده است و ) ایمن ساخته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَطْعَمَهُمْ » : خوراکشان داده است ( نگا : قصص‌ / 57 ) . « مِن جُوعٍ » : به جای گرسنگی . برای رفع گرسنگی . حرف ( مِنْ ) بدلیّه یا تعلیلیّه است ( نگا : قاسمی ) .‏

تفسیر نور: سوره کوثر

تفسیر نور:
سوره کوثر آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما به تو خیر و خوبی بی‌نهایت فراوانی را عطاء کرده‌ایم ( که نبوّت و دین حق و هدایت ، و هر آن چیزی است که سعادت دو جهان را به همراه دارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْکَوْثَرَ » : مبالغه در کثرت است ، یعنی خیر و خوبی بی‌نهایت فراوان .‏

سوره کوثر آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است تنها برای پروردگار خود نماز بخوان و قربانی بکن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَلِّ لِرَبِّکَ » : تنها برای پروردگارت نماز بخوان . مراد نماز خالی از ریا است . « إنْحَرْ » : تنها برای پروردگارت ، و تنها به نام او ، نه کس و چیز دیگری ، قربانی کن .‏

سوره کوثر آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدون شکّ ، دشمن کینه‌توز تو بی‌خیر و برکت و بی‌نام و نشان خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَانِئ‌َ » : دشمن کینه‌توز . از مصدر ( شَنَئَان ) به معنی‌کینه‌توزی ( نگا : مائده‌ / 2 و 8 ) . « الأبْتَرُ » : بی‌نام و نشان . بی‌خیر و برکت .‏

تفسیر نور: سوره نصر

تفسیر نور:
سوره نصر آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ إِذَا جَاء نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که یاری خدا و پیروزی ( و فتح مکّه ) فرا می‌رسد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَآءَ » : آمد . فعل ماضی برای تحقّق است . « نَصْرُ اللهِ » : یاری خدا در حقّ تو و مؤمنان ، برای پیروزی بر دشمنان « الْفَتْحُ » : فتح مکّه مراد است که به دنبال آن بساط بت‌پرستی از جزیرةالعرب برچیده شد ، و اسلام آماده برای جهش به کشورهای دیگر جهان گشت .‏

سوره نصر آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَرَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ أَفْوَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و مردم را می‌بینی که دسته دسته و گروه گروه داخل دین خدا می‌شوند ( و به اسلام ایمان می‌آورند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَفْوَاجاً » : فوج فوج . دسته دسته . حال ضمیر ( وَ ) در ( یَدْخُلُونَ ) است .‏

سوره نصر آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کَانَ تَوَّاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگار خود را سپاس و ستایش کن ، و از او آمرزش ( خود و یاران خویش را از شتابگری در فرا رسیدن فتح و وقوع پیروزی ، و اظهار دلتنگی و گلایه از زندگی ) بخواه . خدا بسیار توبه‌پذیر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِسْتَغْفِرْهُ » : از او طلب آمرزش کن . إستغفار از دلتنگی و شدّت غم و اندوه از عدم ایمان قوم خود ( نگا : انعام‌ / 33 ، حجر / 97 ، هود / 12 ، فاطر / 8 ، محمّد / 19 ، فتح‌ / 2 ) . « تَوَّاباً » : بسیار توبه‌پذیر .‏