تفسیر نور: سوره نجم

تفسیر نور:
سوره نجم آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به ستاره در آن زمان که دارد غروب می‌کند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّجْمِ » : جنس نجم مراد است و شامل همه ستارگان آسمان می‌گردد . « هَوی‌ » : غروب کرد . مراد غروب ستارگان در همه اوقات ، یا غروب و فرو افتادن آنها در پایان جهان است . بعضی ( هَوی ) را برای طلوع و غروب استعمال کرده‌اند ( نگا : المراغی ) . به هر حال ، اشاره به طلوع و غروب ستارگان است که از نشانه‌های بارز عظمت یزدان ، و از اسرار بزرگ آفرینش ، و از مخلوقات فوق‌العاده عظیم پروردگارند .‏

سوره نجم آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمْ وَمَا غَوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏یار شما ( محمد ) گمراه و منحرف نشده است ، و راه خطا نپوئیده است و به کژراهه نرفته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا غَوی‌ » : به باطل نگرویده است . به خطا نرفته و به کژراهه نیفتاده است ( نگا : طه‌ / 121 ) .‏

سوره نجم آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَنِ الْهَوی‌ » : از روی هوا و هوس . دل بخواه و خودسرانه . یعنی آنچه می‌گوید ، به فرمان خدا می‌گوید و نه به فرمان دل ، و از سوی خدا می‌گوید ؛ نه از سوی خود .‏

سوره نجم آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن ( چیزی که با خود آورده است و با شما در میان نهاده است ) جز وحی و پیامی نیست که ( از سوی خدا بدو ) وحی و پیام می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ » : نیست . حرف نفی است . « هُوَ » : قرآن .‏

سوره نجم آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( جبرئیل ، فرشته ) بس نیرومند آن را بدو آموخته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَدِیدُ الْقُوی‌ » : دارای نیروهای شگفت و قدرتهای عظیم . مراد جبرئیل ، فرشته وحی است .‏

سوره نجم آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسی که دارای خرد استوار و اندیشه وارسته است . سپس او ( به صورت فرشتگی خود و با بالهائی که کرانه‌های آسمان را پر کرده بود ) راست ایستاد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِرَّةٍ » : تیزهوشی . خرد استوار . پختگی اندیشه . دقت و وارستگی . « ذُومِرَّةٍ » : تیزهوش و خردمند . دقیق و تیزبین . « إِسْتَوی‌ » : به پا خاست . راست ایستاد . در مأموریت خود چیره و توانا شد . مراد نمایان شدن جبرئیل در آغاز وحی است به شکل اصلی فرشتگی و با قیافه واقعی و با بالهائی که افق کوههای دور و بر غار حراء را پر کرده بود ( نگا : فاطر / 1 ، تکویر / 19 - 23 ) . حرف ( ف ) یا سببیه است . یعنی : به سبب قوّت و قدرتی که داشت ، خویشتن را نمودار کرد . و یا عاطفه است . یعنی : بعد از ابلاغ و تعلیم وحی ، به صورت اصلی خود ظاهر شد ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره نجم آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که او در جهت بلند ( آسمان رو به روی بیننده ) قرار داشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأفُقِ » : جهت . واژه افق ، به معنی کناره آسمان ، اصطلاح خاص علماء هیئت است و در اینجا مراد نیست ( نگا : المصحف المیسر ) . « الأفُقِ الأعْلی‌ » : جهت بالای سر بیننده .‏

سوره نجم آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس ( جبرئیل ) پائین آمد و سر در نشیب گذاشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَنَا » : نزدیک شد . « تَدَلّی‌ » : سر در نشیب گذاشت . رو به پائین آمد .‏

سوره نجم آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا آنکه فاصله او ( و محمد ) به اندازه دو کمان یا کمتر گردید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَابَ » : اندازه . مقدار . قدر . « قَابَ قَوْسَیْنِ » : مقدار طول دو کمان . در قدیم ادوات و ابزار اندازه‌گیری مسافات و فواصلِ کم عربها ، کمان ، نیزه ، ذراع ، و وَجَب بود ( نگا : المصحف المیسر ) . « أَدْنی‌ » : نزدیکتر . کمتر .‏

سوره نجم آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس جبرئیل به بنده خدا ( محمد ) وحی کرد آنچه می‌بایست وحی کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْحی‌ » : وحی کرد . پیام داد . فاعل جبرئیل است . « عَبْدِهِ » : مرجع ضمیر ( ه ) خدا است .‏

سوره نجم آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ مَا کَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏دل ( محمد ) تکذیب نکرد چیزی را که او ( با چشم سر ) دیده بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفُؤَادُ » : دل پیغمبر ( . « مَا » : مراد شکل و قیافه جبرئیل است . « رَأی » : محمد دید .‏

سوره نجم آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَتُمَارُونَهُ عَلَى مَا یَرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا با او درباره چیزی که دیده است ، ستیزه می‌کنید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُمَارُونَهُ » : با او مجادله و ستیزه‌گری می‌کنید ( نگا : کهف‌ / 22 ، شوری‌ / 18 ) .‏

سوره نجم آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏او که بار دیگر ( در شب معراج ) وی را دیده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَزْلَةً » : دفعه . یک بار . مراد شب معراج است .‏

سوره نجم آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ عِندَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏نزد سدرةالمنتهی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سِدْرَةِ الْمُنتَهی‌ » : مکانی است در آسمانها .‏

سوره نجم آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏بهشت که منزل ( و مأوای متقیان ) است در کنار آن است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّةُ الْمَأْوی‌ » : اضافه موصوف به صفت خود است ، همچون مسجد الجامع ، و یا این که اضافه بیانیه است ( نگا : آلوسی ) .‏

سوره نجم آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ یَغْشَى السِّدْرَةَ مَا یَغْشَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن هنگام ، چیزهائی سدره را فرا گرفته بود که فرا گرفته بود ( و چنان عجائب و غرائبی ، قابل توصیف و بیان ، با الفبای زبان انسان نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَغْشی‌ » : می‌پوشاند . فرا می‌گیرد . احاطه می‌کند . « مَا » : چیزهائی که . مراد آفریده‌هائی است که تنها خدا بدانها آشنا است . برخی هم گفته‌اند : منظور انوار تجلی الهی ، و زیبائیهای غیرقابل توصیف است . « مَا یَغْشی‌ » : مراد تعظیم و تفخیم و تکثیر شی‌ء یا اشیائی است که سدره را در آن وقت در بر گرفته بود .‏

سوره نجم آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏چشم ( محمد در دیدن خود به چپ و راست ) منحرف نشد و به خطا نرفت ، و سرکشی نکرد و ( تنها به همان چیزی نگریست که می‌بایست ببیند و بنگرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا زَاغَ » : منحرف نشد . به چپ و راست نگرائید . به خطا نرفت . « مَا طَغی‌ » : فراتر نرفت . جز به چیزی ننگریست که می‌بایست بنگرد و ببیند . یعنی درست به چیزی نگاه کرد که می‌بایست نگاه بکند ، و آنچه دید عین واقعیت بود و حقیقت داشت .‏

سوره نجم آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ لَقَدْ رَأَى مِنْ آیَاتِ رَبِّهِ الْکُبْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏او بخشی از نشانه‌های بزرگ ( و عجائب ملکوت ) پروردگارش را ( در آنجا ) مشاهده کرد ( از جمله ، سدرةالمنتهی ، بیت‌المعمور ، بهشت ، دوزخ ، و جبرئیل را با قیافه فرشتگی خود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْ ءَایَاتِ . . . » : برخی از عجائب و غرائب شگفت ملکوت . قسمتی از نشانه‌های بزرگ ساختار آفریدگار . حرف ( مِنْ ) تبعیضیه است . « الْکُبْری‌ » : بزرگ . صفت ( ءَایَاتِ ) است . « لَقَدْ رَأی مِنْ ءَایَاتِ رَبِّهِ الْکُبْری‌ » : سه نکته در این آیه است : الف - حضرت محمد در شب معراج برخی از عجائب و غرائب ملکوت ، یا به عبارت دیگر چندی از آسمانها را دیده است‌ ؛ نه همه آسمانها را ( نگا : اسراء / 1 ) . ب - او آیات عظمت و نشانه‌های بزرگ آفرینش را دیده است نه خود آفریدگار را ، چرا که خدا از تجلی خود چیزی نفرموده است و بحث از معراج را با رؤیت آیات کونی پایان داده است ( نگا : صفوة‌التفاسیر ) . ج - آنچه را که ملاحظه فرموده است واقعیت داشته است و در عالم بیداری بوده نه در عالم خواب و خیال .‏

سوره نجم آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَرَأَیْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا چنین می‌بینید ( و این گونه معتقدید ) که لات و عزی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« اللاّتَ » : نام صخره سنگ سفید و منقشی در طائف بوده که بارگاه و پرده‌دارانی برای آن ترتیب داده بودند و آن را می‌پرستیدند . « الْعُزّی‌ » : نام درختی در سرزمین نخله ، میان مکه و طائف بوده که بارگاه و پرده‌دارانی داشته است ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره نجم آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَنَاةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و منات ، سومین بت دیگر ( معبود شما و دختران خدایند ، و دارای قدرت و عظمت می‌باشند ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَنَاتَ » : نام صخره سنگی در سرزمین مشلّل ، نزدیک قدید ، میان مکه و مدینه بوده است . برخی هم لات و عزّی و منات را بتهائی از سنگ می‌دانند که در داخل کعبه بوده‌اند . « الثَّالِثَةَ الأُخْری‌ » : صفت اوّل و دوم منات هستند ، و برای تحقیر رتبه آن از دو تای نخست است . یعنی منات که در رتبه سوم و بعد از لات و عزی است . عربها به این سه بت اهمیت فراوانی می‌دادند و آنها را تمثال یا نظر کردگان فرشتگانی می‌پنداشتند که ایشان را دختران خدا می‌خواندند . در نامگذاری نیز از اسماء و صفات خداوند استفاده کرده بودند : ( أَلّلاّت ) مؤنث ( الله ) ، ( عُزّی ) مؤنث ( أَعَزّ ) ، و ( مَنات ) ظاهراً مؤنث ( مُنی ) است .‏

سوره نجم آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَکُمُ الذَّکَرُ وَلَهُ الْأُنثَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا پسر مال شما باشد ، و دختر مال خدا ؟ ! ( در حالی که به گمان شما دختران کم‌ارزش‌تر از پسرانند ؟ ! )‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَکُمُ الذَّکَرُ . . . » : عربها فرشتگان را مؤنث و دختر خدا می‌دانستند ( نگا : آیه 27 ) . همچنین بتهای خود را با اسمهای مؤنث نامگذاری می‌نمودند و انباز خداوند می‌شمردند !‏

سوره نجم آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ تِلْکَ إِذاً قِسْمَةٌ ضِیزَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در این صورت ، این تقسیم ظالمانه و ستمگرانه‌ای است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قِسْمَةٌ » : تقسیم . بخش کردن . « ضِیزَیا » : ستمگرانه . غیر عادلانه .‏

سوره نجم آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ إِنْ هِیَ إِلَّا أَسْمَاء سَمَّیْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَاؤُکُم مَّا أَنزَلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنفُسُ وَلَقَدْ جَاءهُم مِّن رَّبِّهِمُ الْهُدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏اینها فقط نامهائی ( بی‌محتوی و اسمهائی بی‌مسمی ) است که شما و پدرانتان ( از پیش خود ) بر آنها گذاشته‌اند . هرگز خداوند دلیل و حجتی ( بر صحت آنها ) نازل نکرده است . آنان جز از گمانهای بی‌اساس و از هواهای نفس پیروی نمی‌کنند . در حالی که هدایت و رهنمود از سوی پروردگارشان برای ایشان آمده است ( و در پرتو آن می‌توانند به ناچیزی بتها پی ببرند و رضای خدای را بجویند و راه سعادت بپویند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ هِیَ إِلاّ أَسْمَآءٌ » : بتها جز اسمهای بی‌مسمی نبوده و کمترین اثری از الوهیت در آنها موجود نمی‌باشد ، و معبودهای موهومی و زائیده پندار نفسهای بیمارند ، و لذا پرستش را نشایند .‏

سوره نجم آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لِلْإِنسَانِ مَا تَمَنَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر آنچه انسان آرزو کند به آن می‌رسد و خواهد داشت‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا تَمَنّی‌ » : آنچه خواسته است . یعنی انسان هر چه بخواهد ، نباید که چنان پیش بیاید و بشود . مراد این است که چشم طمع ایشان به شفاعت بتها بیجا است .‏

سوره نجم آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ فَلِلَّهِ الْآخِرَةُ وَالْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که دنیا و آخرت از آن خدا است ( و قانونگذاری و فرماندهی هر دو سرا مربوط بدو است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأولی‌ » : این جهان ( نگا : قصص‌ / 70 ) .‏

سوره نجم آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَم مِّن مَّلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ لَا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئاً إِلَّا مِن بَعْدِ أَن یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَن یَشَاءُ وَیَرْضَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏چه‌بسیار فرشتگانی که در آسمانها هستند و ( با وجود عظمت و بزرگواریشان ) شفاعت ایشان سودی نمی‌بخشد و کاری نمی‌سازد ، مگر بعد از آنکه خدا بخواهد به کسی ( که شفیع است ) اجازه دهد ، و ( از مشفوعٌ‌له ) راضی و خوشنود گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَمْ » : چه بسیار است ! « لا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئاً » : ( نگا : طه‌ / 109 ، زخرف‌ / 86 ، یس‌ / 23 ) . « یَرْضی‌ » : ( نگا : طه‌ / 109 ) .‏

سوره نجم آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ لَیُسَمُّونَ الْمَلَائِکَةَ تَسْمِیَةَ الْأُنثَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که به آخرت ایمان ندارند ، فرشتگان را با نامهای زنان وصف و نامگذاری می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَسْمِیَةَ » : نامگذاری کردن ( نگا : حجرات‌ / 11 ) . « تَسْمِیَةَ الأنثی‌ » : مراد این است که نامهای زنان را بر فرشتگان می‌گذارند و ایشان را دختران خدا می‌دانند ( نگا : نحل‌ / 57 ، زخرف‌ / 19 ) .‏

سوره نجم آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ایشان در این باب چیزی نمی‌دانند ( و از نر و ماده بودن فرشتگان کاملاً بی‌خبرند ) و جز از ظن و گمان پیروی نمی‌کنند ، و ظن و گمان هم ( در بخش اعتقادات ، به کسی سودی نمی‌رساند ، و انسان را ) بی‌نیاز از حق نمی‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِهِ » : به آن سخنی که درباره ماده بودن فرشتگان می‌گویند . مرجع ضمیر ( ه ) قول ، یا مذکور تسمیه است . « إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً » : ( نگا : یونس‌ / 36 ) . ظن بجای یقین نمی‌نشیند و سودی نمی‌بخشد .‏

سوره نجم آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَعْرِضْ عَن مَّن تَوَلَّى عَن ذِکْرِنَا وَلَمْ یُرِدْ إِلَّا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏از کسی روی بگردان که به قرآن ما پشت می‌کند و جز زندگی دنیوی نمی‌خواهد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَوَلّی‌ » : پشت کرد . روی گردان شد . « ذِکْرِنَا » : یاد ما . قرآن ما ( نگا : حجر / 6 و 9 ، نحل‌ / 44 . همچنین : المنتخب ) .‏

سوره نجم آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ ذَلِکَ مَبْلَغُهُم مِّنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏منتهای دانش ایشان همین است . پروردگار تو کسی را که از راه خدا منحرف شده باشد ، و همچنین کسی را که راهیاب بوده باشد ، به خوبی می‌شناسد ( و بهتر از همه ، احوال و اوضاع آنان را می‌داند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ » : منتهای دانش و آگاهی ایشان . نهایت فرزانگی و اطلاع آنان .‏

سوره نجم آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَسَاؤُوا بِمَا عَمِلُوا وَیَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر چه در آسمانها و هر چه در زمین است ، متعلق به خدا است . سرانجام خداوند بدکاران را در برابر کارهائی که می‌کنند کیفر می‌دهد ، و نیکوکاران را در برابر کارهائی که می‌کنند به بهترین وجه پاداش عطاء می‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَجْزِیَ . . . » : حرف ( ل ) لام غایت است . بنابراین جزا و سزا غایت و هدف آفرینش است . « بِالْحُسْنی‌ » : به بهترین وجه . به سبب اعمال نیک . پاداش نیکو که بهشت است .‏

سوره نجم آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّکَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِکُمْ إِذْ أَنشَأَکُم مِّنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنتُمْ أَجِنَّةٌ فِی بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ فَلَا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسانی که از گناهان بزرگ و بدکاریها کناره‌گیری می‌کنند و اگر گناهی از آنان سر زند تنها صغیره است ( و آن هم مورد عفو خدا قرار می‌گیرد ) چرا که پروردگار تو دارای آمرزش گسترده و فراخ است . خداوند از همان زمان که شما را از زمین آفریده است ، و از آن روز که شما به صورت جنینهای ناچیزی در درون شکمهای مادرانتان بوده‌اید ، از ( تمام ذرات و همه جزئیات وجود ) شما به خوبی آگاه بوده است و هست . پس از پاک بودن خود سخن مگوئید ، زیرا که او پرهیزگاران را ( از همه ) بهتر می‌شناسد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبَآئِرَ الإِثْمِ وَ الْفَوَاحِشَ » : ( نگا : شوری‌ / 37 ) . « إِلاّ » : لکن . « اللَّمَمَ » : صغائر . گناهان کوچک ، که مورد عفو خدایند ( نگا : نساء / 31 ) . « أَجِنَّةٌ » : جمع جَنین . بچه‌ای که هنوز در شکم مادر است . « لا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ » : خودستائی مکنید . از پاک بودن خود لاف مزنید و سخن مگوئید ( نگا : نساء / 49 ) .‏

سوره نجم آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَرَأَیْتَ الَّذِی تَوَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا آن کسی را دیده‌ای که ( از پیروی حق ) دوری گزیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَفَرَأَیْتَ ؟ » : آیا تأمّل کرده‌ای و شناخته‌ای‌ ؟ آیا اندیشیده‌ای و دیده‌ای‌ ؟ « تَوَلّی‌ » : به حق پشت کرد . از پذیرش اسلام دوری‌گزید .‏

سوره نجم آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَعْطَى قَلِیلاً وَأَکْدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اندکی بذل و بخشش کرده است و بعد از بذل و بخشش دست کشیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکْدی‌ » : عطاء را قطع کرد . بخل ورزید و نداد .‏

سوره نجم آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ أَعِندَهُ عِلْمُ الْغَیْبِ فَهُوَ یَرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا او علم غیب دارد ، و می‌بیند ( که پشت به اسلام کردن و حق را نپذیرفتن و بخل ورزیدن و بذل و بخشش ننمودن ، پسندیده و بلامانع است‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَری‌ » : می‌بیند . یعنی حقیقت را می‌بیند و می‌داند .‏

سوره نجم آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لَمْ یُنَبَّأْ بِمَا فِی صُحُفِ مُوسَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا بدانچه در تورات موسی بوده است ، مطلع و باخبرش نکرده‌اند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« صُحُفِ » : جمع صَحیفة ، کتابها . مراد تورات است ( نگا : طه / 133 ) .‏

سوره نجم آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِبْرَاهِیمَ الَّذِی وَفَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا از آنچه در صحف ابراهیم بوده است ، مطلع و باخبرش نکرده‌اند ؟ ابراهیمی که ( قهرمان توحید بوده و وظیفه خود را ) به بهترین وجه ادا کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَفّی‌ » : به تمام و کمال به عهد خود وفا نمود ، و وظیفه خود را چنانکه باید ادا کرد ( نگا : بقره‌ / 124 ) .‏

سوره نجم آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( در صحف ایشان آمده است ) که هیچکس بار گناهان دیگری را بر دوش نمی‌کشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلاّ تَزِرُ . . . » : اصل آن ( أَنْ لا تَزِرُ . . . ) است . حرف ( أَنْ ) مخفف از مثقله است « لا تَزِرُ وَازِةٌ وِزْرَ أُخْری‌ » : ( نگا : انعام‌ / 164 ، اسراء / 15 ، زمر / 7 ) .‏

سوره نجم آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که برای انسان پاداش و بهره‌ای نیست جز آنچه خود کرده است و برای آن تلاش نموده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنْ » : حرف مخفف از مثقله است . « مَا سَعی‌ » : واژه ( ما ) مصدریه است . یعنی جز سعی و تلاش خود انسان ، بهره دیگری ندارد . می‌تواند موصوله هم باشد . یعنی جز آنچه برای آن تلاش کرده و انجام داده است ، پاداش دیگری ندارد ( نگا : آلوسی ) .‏

سوره نجم آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً سعی و کوشش او دیده خواهد شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَوْفَ یُری‌ » : دیده خواهد شد . هم خدا و رسول کارکرد او را می‌بینند ، و هم مؤمنان و هم خودش ( نگا : توبه‌ / 105 ، زلزله‌ / 7 و 8 ، آل‌عمران‌ / 30 ) .‏

سوره نجم آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ یُجْزَاهُ الْجَزَاء الْأَوْفَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس ( در برابر کارش ) سزا و جزای کافی داده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأوْفی‌ » : به تمام و کمال . کافی و بسنده .‏

سوره نجم آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّ إِلَى رَبِّکَ الْمُنتَهَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً پایان راه به پروردگار تو منتهی می‌شود ( و بازگشت همگان در پایان جهان بدو است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُنتَهی‌ » : نهایت کار . مرجع . بازگشت ( نگا : غافر / 3 ، علق‌ / 8 ) .‏

سوره نجم آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ هُوَ أَضْحَکَ وَأَبْکَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً او است که می‌خنداند و می‌گریاند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَضْحَکَ وَ أَبْکی‌ » : خنداند و گریاند . یعنی اسباب خنده و گریه را فراهم می‌کند .‏

سوره نجم آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ هُوَ أَمَاتَ وَأَحْیَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً او است که می‌میراند و زنده می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمَاتَ وَ أَحْیَا » : ( نگا : بقره‌ / 258 ، حجر / 23 ، ق / 43 ) .‏

سوره نجم آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَالْأُنثَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که او است که جفتهای نر و ماده را می‌آفریند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذَّکَرَ » : بدل ( الزَّوْجَیْنِ ) است .‏

سوره نجم آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ مِن نُّطْفَةٍ إِذَا تُمْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏از نطفه ناچیزی ، بدانگاه که ( به رحم ) جهانده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُمْنی‌ » : پرانده و جهانده می‌گردد ( نگا : طارق / 6 ) .‏

سوره نجم آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّ عَلَیْهِ النَّشْأَةَ الْأُخْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً بر خدا است که ( رستاخیز را پدیدار و مردگان را ) زندگی دوباره بخشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّشْأَةَ الأُخْری‌ » : پیدایش دیگر . مراد رستاخیز مردگان و حیات دوباره است .‏

سوره نجم آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ هُوَ أَغْنَى وَأَقْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که او است که قطعاً ثروتمند می‌کند و فقیر می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَغْنی‌ » : دارائی داد و ثروتمند گرداند . « أَقْنی‌ » : همزه این واژه برای سلب است و به معنی ( فقیر کرد ) می‌باشد ( نگا : آلوسی ) . به دلیل تقابل . أَضْحَکَ وَ أَبْکی . . . أَماتَ وَ أَحْیَا . برخی هم آن را به معنی ( توشه داد و ارضاء کرد ) گرفته‌اند .‏

سوره نجم آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که او است خداوندگار ستاره شِعری .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الشِّعْری‌ » : نام ستاره‌ای است که گروهی از مشرکان عرب آن را می‌پرستیدند . قرآن می‌فرماید : چرا شعری را می‌پرستید ، آفریدگار آن را بپرستید .‏

سوره نجم آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ أَهْلَکَ عَاداً الْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که او است که عاد نخستین را نابود کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَادًا الأُولی‌ » : عاد نخستین ، قوم معروف که پیغمبرشان حضرت هود بوده است ( نگا : احقاف‌ / 21 ) . عاد دوم ، در مکه می‌زیسته‌اند و از نسل عاد نخستین بوده‌اند ( نگا : المصحف المیسر ) .‏

سوره نجم آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَثَمُودَ فَمَا أَبْقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و قوم ثمود را هلاک کرد و از ایشان هیچ باقی نگذاشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَبْقی‌ » : کسی از ایشان را باقی نگذاشت .‏

سوره نجم آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَوْمَ نُوحٍ مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ کَانُوا هُمْ أَظْلَمَ وَأَطْغَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نیز قوم نوح را قبل از آنان هلاک ساخت . چرا که ایشان از همگان ستمگرتر و سرکش‌تر بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَظْلَمَ » : ستمگرتر . « أَطْغی‌ » : سرکش‌تر و نافرمان‌تر .‏

سوره نجم آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْمُؤْتَفِکَةَ أَهْوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شهرهای زیر و رو شده قوم لوط را فرو انداخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُؤْتَفِکَةَ » : ( نگا : توبه‌ / 70 ) . « أَهْوی‌ » : از بالا به پائین انداخت . فرو انداخت .‏

سوره نجم آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ فَغَشَّاهَا مَا غَشَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن را فرو پوشاند آنچه می‌بایست آن را فرو پوشاند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَشّی » : فرا گرفت . دربر گرفت . پوشاند . « مَا » : مراد هول و هراس و سنگها و دیگر چیزها است . این واژه می‌تواند فاعل و یا مفعول به باشد .‏

سوره نجم آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکَ تَتَمَارَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ( ای کافر نعمت ) آیا به کدامیک از نعمتهای پروردگارت شک و تردید می‌ورزی‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَالآءِ » : جمع إِلْی ، نعمتها ( نگا : اعراف‌ / 69 ) . « تَتَمَاری » : شک و تردید داری . از ( مِرْیَة ) به معنی شک و گمان ( نگا : فصّلت‌ / 54 ) .‏

سوره نجم آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ هَذَا نَذِیرٌ مِّنَ النُّذُرِ الْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( پیغمبر ، یکی از پیغمبران خدا ، و ) از زمره بیم دهندگان پیشین است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذا » : این پیغمبر . « نَذِیرٌ » : بیم‌دهنده از عقاب خدا ( نگا : فاطر / 24 ) .‏

سوره نجم آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ أَزِفَتْ الْآزِفَةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قیامت نزدیک گردیده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَزِفَتْ » : نزدیک گردیده است . فرا رسیده است . « الآزِفَةُ » : نزدیک . مراد قیامت است ( نگا : غافر / 18 ) .‏

سوره نجم آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ لَیْسَ لَهَا مِن دُونِ اللَّهِ کَاشِفَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏جز خدا هیچکس نمی‌تواند آن را ظاهر و پدیدار کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَاشِفَةُ » : ظاهر کننده و پدید آورنده ( نگا : اعراف‌ / 187 ) . جلوگیری کننده . معنی دیگر آیه : جز خدا هیچکس نمی‌تواند از وقوع آن جلوگیری کند .‏

سوره نجم آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَمِنْ هَذَا الْحَدِیثِ تَعْجَبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا از این سخن تعجب می‌کنید و در شگفت می‌افتید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذَا الْحَدِیثِ » : مراد قرآن است ( نگا : زمر / 23 ) .‏

سوره نجم آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَضْحَکُونَ وَلَا تَبْکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آیا می‌خندید و گریه نمی‌کنید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَضْحَکُونَ » : می‌خندید . یعنی همچون استهزاء کنندگان می‌خندید . « لا تَبْکُونَ » : گریه نمی‌کنید . یعنی چرا باید همچون متقیان از خوف خدا گریه نکنید .‏

سوره نجم آیه 61
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنتُمْ سَامِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آیا پیوسته در غفلت و هوسرانی بسر می‌برید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَامِدُونَ » : جمع سامِد ، غافل و هوسران . متکبر و سرگردان از غرور .‏

سوره نجم آیه 62
‏متن آیه : ‏
‏ فَاسْجُدُوا لِلَّهِ وَاعْبُدُوا ‏

‏ترجمه : ‏
‏اکنون که چنین است خدا را سجده کنید و او را بپرستید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاسْجُدُوا . . . » : مراد این است که اگر می‌خواهید در صراط مستقیم حق ، گام بردارید ، تنها برای او که تمام خطوط عالم هستی به ذات پاک وی منتهی می‌گردد ، سجده کنید ، و اگر می‌خواهید به سرنوشت دردناک اقوام پیشین گرفتار نیائید که بر اثر شرک و کفر و ظلم و ستم در چنگال عذاب الهی گرفتار شدند ، تنها او را عبادت کنید .‏

تفسیر نور: سوره حدید

تفسیر نور:
سوره حدید آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرآنچه در آسمانها و زمین است ، خدای را تسبیح و تقدیس می‌کنند ( و با کرنش و پرستش رضای او را می‌جویند ) و خدا چیره کاردان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبَّحَ ِللهِ مَا . . . » : ( نگا : اسراء / 44 ، رعد / 13 ، نور / 41 ) .‏

سوره حدید آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یُحْیِی وَیُمِیتُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن خدا است ، و او زنده می‌گرداند و می‌میراند ، و او بر هر چیزی توانا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ . . . » : ( نگا : توبه‌ / 116 ) .‏

سوره حدید آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او پیشین و پسین و پیدا و ناپیدا است ، و او آگاه از همه چیز است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأوَّلُ » : پیشین . بی‌آغاز . آن که بودنش پیش از بودن همه موجودات است . « الآخِرُ » : پسین . بی‌انتها . آن که پس از نابودی همه موجودات ، باقی و برجای است . « الظَّاهِرُ » : پیدا و نمودار . آن که همه چیز جهان ، بودن او را فریاد می‌دارند ، و بر وجود او دلالت دارند . « الْبَاطِنُ » : ناپیدا . نهان . آن که حواس ، او را احاطه نمی‌سازد ، و عقول او را درک نمی‌کند .‏

سوره حدید آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ یَعْلَمُ مَا یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَمَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا یَنزِلُ مِنَ السَّمَاء وَمَا یَعْرُجُ فِیهَا وَهُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او است که آسمانها و زمین را در شش دوره آفرید و سپس بر تخت ( فرمانروائی کائنات ) قرار گرفت . و او می‌داند چه چیز به زمین نازل و از آن خارج می‌شود ، و چه چیز از آسمان پائین می‌آید و بدان بالا می‌رود . و او در هر کجا که باشید ، با شما است . و خدا می‌بیند هر چیزی را که می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سِتَّةِ أَیَّامٍ » : شش روز . مراد شش دوره است ( نگا : اعراف‌ / 54 ، یونس‌ / 3 ، هود / 7 ) . « إسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ » : ( نگا : اعراف‌ / 54 ، یونس‌ / 3 ، رعد / 2 ) . « یَلِجُ » : ( نگا : سبأ / 2 ) .‏

سوره حدید آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن او است ، و همه کارها بدو برگردانده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَهُ مُلْکُ . . . » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 109 ) .‏

سوره حدید آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَهُوَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او شب را در روز ، و روز را در شب داخل می‌گرداند ( و گاهی از شب می‌کاهد و بر روز می‌افزاید ، و گاهی از روز می‌کاهد و بر شب می‌افزاید ، و نور و ظلمت را بدنبال هم آهسته و آرام روان می‌دارد ) و او از انسانها و رازهای سینه‌ها مطلع و باخبر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُولِجُ » : داخل می‌گرداند ( نگا : حج‌ / 61 ، لقمان‌ / 29 ) . « ذَاتِ الصُّدُورِ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 119 و 154 ، مائده‌ / 7 )‏

سوره حدید آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُم مُّسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ کَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به خدا و پیغمبرش ایمان بیاورید ، و از چیزهائی ببخشید که شما را در آنها نماینده ( خود در تصرف ، و جانشین دیگران در بدست گرفتن اموال ) کرده است . زیرا کسانی که از شما ایمان بیاورند و ( در راه خدا ) بذل و بخشش کنند ، پاداش بزرگی دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُسْتَخْلَفِینَ » : نمایندگان خدا در صرف اموال و دادن آن به افراد مستحق . جانشینان دیگران در بدست گرفتن اموال . اشاره به دو چیز است : الف - در حقیقت مالک اصلی خدا است و اموال سپرده و امانتی در پیش انسان است . ب - دسته‌ای می‌روند و دسته‌ای می‌آیند و به نوبت اموال را بدست می‌گیرند و امانتدار می‌شوند ( نگا : انعام‌ / 165 ، یونس‌ / 14 ) .‏

سوره حدید آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا لَکُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّکُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا نباید به خدا ایمان بیاورید ؟ در حالی که پیغمبر ، شما را ( با دلائل قوی و معجزات روشن ) برای ایمان به پروردگارتان دعوت می‌کند ؟ و ( خداوند هم ) از شما پیمان ( فطری و کَونی ) گرفته است ( و نشانه‌های ایمان آوردن به خود را در درونتان سرشته است و در بیرونتان به معرض تماشا گذاشته شده است ) اگر خواهان ایمان آوردن هستید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ » : خداوند از شما پیمان ایمان آوردن گرفته است . این پیمان غیر از طریق وحی و نقل ، به دو شیوه از طریق درک و عقل ، از هر انسانی گرفته شده است : الف - خدا انسان را بر فطرت سلیم خداشناسی سرشته است ، و اگر حجاب مادیات و لذائذ دنیوی بگذارد ، انسان ذاتاً خداشناس است ، و ندای وجدان او را به پرستش یزدان فریاد می‌دارد ( نگا : روم‌ / 30 ) . ب - خدا قوانین و ضوابط و عجائب و غرائبی را در جلو دیدگان انسان گذاشته است و جهانی را در پیش روی او گسترانیده است که از ذره تا کهکشان آن ، دالّ بر وجود یزدان است ( نگا : اعراف‌ / 172 ) . « إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ » : اگر خواستار ایمان و حاضر برای پذیرش آن هستید . این بخش از آیه ، در معنی مقدم بر دیگر قسمتهای آیه است ، و در اصل چنین است : إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ ، مَا لَکُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللهِ ، وَ الرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّکُمْ وَ قَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ ؟ ( نگا : روح‌المعانی ، التفسیر القرآنی للقرآن ) . پس منظور از ( إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ ) این است که : اگر شما حاضر به ایمان آوردن به خدا و پذیرش دلائل هستید ، اینجا جای آن است .‏

سوره حدید آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ لِیُخْرِجَکُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا است که آیه‌های واضح و روشن را بر بنده خود نازل می‌گرداند تا شما را از تاریکیها ( ی جهالت و ضلالت برهاند ، و ) به نور ( ایمان و هدایت ) برساند . چرا که خدا نسبت به شما بسیار بامحبت و دارای مهر فراوان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَایَاتٍ بَیِّنَاتٍ » : ( نگا : بقره‌ / 99 ، یونس‌ / 15 ، نور / 1 ) . « رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ » : ( نگا : بقره‌ / 143 ، توبه‌ / 117 ) .‏

سوره حدید آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا لَکُمْ أَلَّا تُنفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِیرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا یَسْتَوِی مِنکُم مَّنْ أَنفَقَ مِن قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُوْلَئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِّنَ الَّذِینَ أَنفَقُوا مِن بَعْدُ وَقَاتَلُوا وَکُلّاً وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا در راه خدا نباید ببخشید و خرج کنید ، و حال این که ( اموال شما امانتی بیش نیست و تا آخر در دست شما نمی‌ماند ، و همه چیزهای ) برجای مانده آسمانها و زمین به خدا می‌رسد ؟ کسانی از شما که پیش از فتح ( مکّه ، به سپاه اسلام کمک کرده‌اند و از اموال خود ) بخشیده‌اند و ( در راه خدا ) جنگیده‌اند ، ( با دیگران ) برابر و یکسان نیستند . آنان درجه و مقامشان فراتر و برتر از درجه و مقام کسانی است که بعد از فتح ( مکه ، در راه اسلام ) بذل و بخشش نموده‌اند و جنگیده‌اند . اما به هر حال ، خداوند به همه ، وعده پاداش نیکو می‌دهد ، و او آگاه از هر آن چیزی است که می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِیرَاثُ » : ترکه . مرده ریگ . « لِلّهِ مِیراثُ السَّمَاوَاتِ . . . » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 180 ، حجر / 23 ، انبیاء / 89 ، قصص‌ / 58 ) . « الْفَتْحِ » : فتح مکه . « الْحُسْنی‌ » : جزا و پاداش نیکو که بهشت است .‏

سوره حدید آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ مَن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کیست که به خدا قرض نیکوئی دهد ( و از اموالی که بدو داده شده است ببخشد ) تا آن را برای او چندین برابر گرداند ، و پاداش ارزشمندی بدو رساند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُقْرِضُ اللهَ . . . » : ( نگا : بقره‌ / 245 ، مائده‌ / 12 ) . « کَرِیمٌ » : پرارزش . گرانقدر .‏

سوره حدید آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ یَسْعَى نُورُهُم بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِم بُشْرَاکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی مردان مؤمن و زنان مؤمن را خواهی دید که ( به سوی بهشت حرکت می‌کنند و ) نور ( ایمان و اعمال خوب ) ایشان ، پیشاپیش آنان و در سمت راستشان در تلألؤ و درخشش است ( و فرشتگان بدیشان مبارک‌بادی می‌گویند و می‌فرمایند : ) مژده باد ! که امروز به بهشتی درمی‌آئید که در زیر ( کاخها و درختان ) آن ، رودبارها جاری است و جاودانه در آنجا بسر می‌برید و می‌مانید . پیروزی بزرگ و رستگاری سترگ ، این است ( خوش باشید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسْعی‌ » : در حرکت است . « نُورُهُمْ » : نور ایمان و اعمال نیک آنان . « بَیْنَ أَیْدِیهِمْ » : جلو آنان . پیشاپیش ایشان . روبرویشان . « أَیْمَانِهِمْ » : أَیْمان ، جمع یَمین ، طرف راست . دست راست ایشان . هدف از روبرو و طرف راست همه جهات است ، ولی ذکر این دو جهت به خاطر احترام و شرفی است که دارند ( نگا : روح‌المعانی ) . « بُشْری‌ » : ( نگا : بقره‌ / 97 ، آل‌عمران‌ / 126 ، انفال‌ / 10 ) .‏

سوره حدید آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَرَاءکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَیْنَهُم بِسُورٍ لَّهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَابُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی مردان منافق و زنان منافق به مؤمنان می‌گویند : ( با شتاب به سوی بهشت حرکت نکنید و ) منتظرمان بمانید تا از نور شما فروغ و پرتوی ( به ما بتابد و از آن ) استفاده کنیم ! بدیشان گفته می‌شود : به عقب برگردید ( و مجدّداً به دنیا بروید ) و نوری به دست بیاورید ! در این حال ناگهان دیواری میان آنان زده می‌شود که دری دارد . داخل آن ( که به طرف مؤمنان است ) رو به رحمت است ( که بهشت و نعمت سرمدی است ) و خارج آن ( که به طرف منافقان است ) رو به عذاب است ( که دوزخ و نقمت ابدی است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُنظُرُونَا » : منتظر ما بمانید و شتاب مکنید . به ما بنگرید تا از نور صورت شما بهره‌مند شویم و راه خود را پیدا کنیم ( نگا : قاسمی ) . نظر لطف و محبتی به ما بیفکنید و سهمی از نور خود را به ما بدهید . « نَقْتَبِسْ » : شعله و پرتوی برگیریم ( نگا : طه‌ / 10 ) . « إِرْجِعُوا وَرَآءَکُمْ » : به عقب برگردید . مراد برگشتن به دنیا است . « قِیلَ » : گویندگان آن مؤمنان یا فرشتگانند . « سُورٍ » : دیوار بلند . باره . بارو . « بابٌ » : در . دروازه . چه بسا مراد این باشد که چنین دیواری دروازه‌ای دارد که مؤمنان از آنجا وارد طرف بهشت می‌گردند و پس از ورود همه آنان ، به روی منافقان بسته می‌شود . « بَاطِنُهُ » : داخل آن . قسمتی که مؤمنان در آنجا هستند . « ظَاهِرُهُ » : پشت دیوار . خارج دیوار . قسمتی که منافقان در آنجا هستند .‏

سوره حدید آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ یُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَکُن مَّعَکُمْ قَالُوا بَلَى وَلَکِنَّکُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَکُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْکُمُ الْأَمَانِیُّ حَتَّى جَاء أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّکُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏منافقان ، مؤمنان را فریاد می‌دارند ، مگر ما ( در دنیا ) با شما نبودیم‌ ؟ می‌گویند : بلی ! ولیکن ( با نفاق ) خویشتن را گرفتار بلا کردید ، و چشم به راه ( مرگ پیغمبر ، و نابودی مسلمانان ، و برچیده شدن اسلام ) ماندید و ( درباره حقانیت دعوت پیغمبر و قرآن و وجود معاد و رستاخیز ) شک و تردید ورزیدید ، و آرزوها و پندارها شما را گول زد ، تا این که فرمان خدا ( دائر بر مرگتان ) در رسید و اهریمن ( بدکاره و نفس امّاره ) فریبکار ، شما را درباره خدا فریب داد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَتَنتُمْ » : در فتنه و بلا انداخته‌اید . « تَرَبَّصْتُمْ » : درنگ کرده‌اید . منتظر مانده‌اید . « إِرْتَبْتُمْ » : شک و تردید نموده‌اید . دودلی ورزیده‌اید . « غَرَّتْکُمْ » : ( نگا : جاثیه‌ / 35 ، انعام‌ / 70 و 130 ، اعراف‌ / 51 ) . « الْغَرُورُ » : ( نگا : لقمان‌ / 33 ، فاطر / 5 ) .‏

سوره حدید آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْیَوْمَ لَا یُؤْخَذُ مِنکُمْ فِدْیَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مَأْوَاکُمُ النَّارُ هِیَ مَوْلَاکُمْ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس امروز ، هم از شما ، و هم از کافران ، عوضی و غرامتی پذیرفته نمی‌شود . جایگاه شماها آتش دوزخ است . دوزخ سرپرستتان است ( و پناهگاهی جز آن ندارید ) و چه بد سرنوشتی و چه بد جایگاهی است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِدْیَةٌ » : عوض . غرامت . در قیامت تنها وسیله نجات ایمان و عمل صالح است . در آن روز تمام اسباب و وسائل مادی که در این جهان برای رسیدن به مقاصد معمول است از کار می‌افتد ، و پیوندها بریده می‌شود ( نگا : بقره‌ / 48 و 254 ، دخان‌ / 41 ، طور / 46 ، مؤمنون‌ / 101 ، مدثر / 38 ) . « مَأْوَاکُمُ النَّارُ » : ( نگا : عنکبوت‌ / 25 ، جاثیه‌ / 34 ) . « مَوْلی‌ » : سرپرست . سرور . یار و یاور . در اینجا واژه آقا و یاور ، جنبه ریشخند و تمسخر دارد . بدان می‌ماند که ستمگری به مهلکه بیفتد و طلب کمک کند و بدو گفته شود : یار و مددکار و ولی و سرپرست تو چوبه دار ، و پرت کردن به میان آتش سوزان و قهار است . « بِئْسَ الْمَصِیرُ » : ( نگا : بقره‌ / 126 ، آل‌عمران‌ / 162 ، انفال‌ / 16 ) .‏

سوره حدید آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا وقت آن برای مؤمنان فرا نرسیده است که دلهایشان به هنگام یاد خدا ، و در برابر حق و حقیقتی که خدا فرو فرستاده است ، بلرزد و کرنش برد ؟ و آنان همچون کسانی نشوند که برای آنان قبلاً کتاب فرستاده شده است و سپس زمان طولانی بر آنان سپری گشته است ، و دلهایشان سخت شده است ، و بیشترشان فاسق و خارج ( از حدود دین خدا ) گشته‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ یَأْنِ . . . » : آیا نزدیک نشده است‌ ؟ آیا وقت آن فرا نرسیده است‌ ؟ از ماده ( أَنی ، یَأْنی ، أَنْیاً ) . « ذِکْرِ » : یاد . به خاطر آوردن . « لِذِکْرِ » : حرف ( ل ) به معنی ( عِندَ ) است ( نگا : اسراء / 78 ) . « مَا نَزَلَ . . . » : مراد قرآن است . « الأمَدُ » : زمان . مدت . مراد فاصله زمانی ایشان با پیغمبران است .‏

سوره حدید آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدانید که خداوند زمین مرده را زنده می‌کند . ما آیه‌ها را برای شما ( با ذکر مثالها ) روشن می‌گردانیم و بیان می‌داریم ، تا این که شما ( مطالب و مقاصد آنها را ) فهم کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُحْیِ الأرْضَ . . . » : ( نگا : روم‌ / 19 و 24 و 50 ) .‏

سوره حدید آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُصَّدِّقِینَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ کَرِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مردان بخشنده و زنان بخشنده‌ای که ( با دادن صدقات و انجام خیرات و حسنات ) به خدا قرض نیکوئی می‌دهند ( پاداش بخشش و وامشان ) برای ایشان چندین برابر می‌شود ، و مزد بزرگ و قابل توجهی دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُصَّدِّقِینَ » : متصدّقین . صدقه‌دهندگان . انفاق‌کنندگان . ( نگا : یوسف‌ / 88 ، احزاب‌ / 35 ) . « یُضَاعَفُ لَهُمْ » : ثواب تصدق و قرض ایشان چندین برابر گردانده می‌شود ( نگا : بقره‌ / 261 و 245 ، نساء / 40 ) . استعمال ضمیر ( هم ) در اینجا و ضمیر ( و ) در ( أَحْسَنُوا ) از راه تغلیب است و به مردان و زنان تعلق دارد .‏

سوره حدید آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُوْلَئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِینَ کَفَرُوا وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که به خدا و به پیغمبرانش ایمان بیاورند ، آنان راستان و گواهان پیشگاه پروردگارشانند و اجر خود را و نور خود را دارند . اما کسانی که کافر بشوند و آیات ما را تکذیب کنند ، آنان دوزخیانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَدَآءُ » : ( نگا : نساء / 69 ) . « عِندَ ربِّهِمْ » : در پیشگاه پروردگارشان . به عقیده پروردگارشان .‏

سوره حدید آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرّاً ثُمَّ یَکُونُ حُطَاماً وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدانید که زندگی دنیا تنها بازی ، سرگرمی ، آرایش و پیرایش ، نازش در میان همدیگر ، و مسابقه در افزایش اموال و اولاد است و بس . دنیا همچو باران است که گیاهان آن ، کشاورزان را به شگفت می‌آورد ، سپس گیاهان رشد و نمو می‌کنند ، و بعد گیاهان را زرد و پژمرده خواهی دید ، و آنگاه خرد و پرپر می‌گردند . در آخرت عذاب شدیدی ( برای دنیاپرستان ) و آمرزش و خوشنودی خدا ( برای خداپرستان ) است . اصلاً زندگی دنیا چیزی جز کالای فریب نیست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ » : ( نگا : انعام‌ / 32 ، عنکبوت‌ / 64 ، محمد / 36 ) . « تَفَاخُرٌ » : نازش بر یکدیگر . به خود بالیدن و خود را ستودن . « تَکَاثُرٌ » : مسابقه در افزایش مال و جاه ، و نازش به دارائی و عزت و قدرت . « غَیْثٍ » : باران . « الْکُفَّارَ » : جمع کافِر ، کشاورزان ( نگا : فتح‌ / 29 ) . « ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرّاً ثُمَّ یَکُونُ حُطَاماً » : ( نگا : زمر / 21 ) . « مَتَاعُ الْغُرُورِ » : ( نگا : آل‌عمران . 185 ) .‏

سوره حدید آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا کَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بر یکدیگر پیشی بگیرید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتی که پهنای آن همسان پهنای آسمان و زمین است . برای کسانی آماده شده است که به خدا و پیغمبرانش ایمان داشته باشند . این ، عطاء خدا است ، و به هر کس که بخواهد آن را می‌دهد ، و خدا دارای عطاء بزرگ و فراوان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَابِقُوا » : با همدیگر مسابقه دهید . بر یکدیگر پیشی گیرید . « عَرْضُهَا . . . » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 133 ) .‏

سوره حدید آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ مَا أَصَابَ مِن مُّصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی أَنفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ رخدادی در زمین به وقوع نمی‌پیوندد ، یا به شما دست نمی‌دهد ، مگر این که پیش از آفرینش زمین و خود شما ، در کتاب بزرگ و مهمی ( به نام لوح محفوظ ، ثبت و ضبط ) بوده است ، و این کار برای خدا ساده و آسان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُصِیبَةٍ » : رخداد در معنی عام خود ( نگا : فی ظلال القرآن ) اعم از خیر یا شر . « کِتَابٍ » : لوح محفوظ . علم خدا ( نگا : انعام‌ / 59 ، یس‌ / 12 ) . « نَبْرَأَهَا » : آن را بیافرینیم . مراد آفرینش زمین و انسانها و بطور کلی همه کائنات است . « یَسِیرٌ » : ساده . آسان . با قیاس به علم خدا ، زمان گذشته و حال و آینده ، و مشکل و مشکلتر و مشکلترین ، و آسان و آسانتر و آسانترین ، معنی ندارد . جهان برابر نقشه و طرح قبلی خدا ساخته شده است و همه چیز در آن دقیق و اندازه‌گیری گشته است ، و لذا چیزی ناسنجیده و خودسرانه رخ نمی‌دهد و خارج از نقشه پیاده نمی‌گردد .‏

سوره حدید آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این بدان خاطر است که شما نه بر از دست دادن چیزی غم بخورید که از دستتان بدر رفته است ، و نه شادمان بشوید بر آنچه خدا به دستتان رسانده است . خداوند هیچ شخص متکبر فخرفروشی را دوست نمی‌دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِکَیْ لا . . . » : شما را بر این مسأله باخبر کردیم که تا . جهان را بدین خاطر چنین آفریدیم که تا . « فَاتَکُمْ » : از دست دادید . از دستتان بدر رفت ( نگا : آل‌عمران‌ / 153 ) . « ءَاتَاکُمْ » : به شما داد . به دستتان رساند . « مُخْتَالٍ فَخُورٍ » : ( نگا : نساء / 36 ، لقمان‌ / 18 ) . مراد آیه این است که انسان بطور کلی غمگین یا شادمان نگردد ، بلکه آیه انسان را رهنمود می‌فرماید به این که او دلبسته و شیفته و عبد و اسیر زرق و برق جهان نگردد ، و خوشیها و ناخوشیهایش را گذرا بداند و آنها را جاودانه نپندارد ، و مست ناز و نعمت ، و یا زندانی بلا و مصیبت نشود ، و بداند که او مسافری به سوی آخرت است و راه از نشیب و فراز برخوردار است .‏

سوره حدید آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَیَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَن یَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسانی که بخل میورزند و مردم را نیز به بخل ورزیدن دعوت می‌کنند . هر کس که ( از این فرمان ) روی‌گردان شود ( به خدا زیانی نمی‌رساند ) چرا که خداوند بی‌نیاز و شایسته ستایش است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ . . . » : بدل از ( کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ) است . یا خبر مبتدای محذوف است : هُمُ الَّذِینَ . و یا این که مبتدا است و خبر آن محذوف است : الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَ یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ ، فَإِنَّهُمْ یَسْتَحِقُّونَ الْعَذَابَ . « یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ » : ( نگا : نساء / 37 ) .‏

سوره حدید آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما پیغمبران خود را همراه با دلائل متقن و معجزات روشن ( به میان مردم ) روانه کرده‌ایم ، و با آنان کتابهای ( آسمانی و قوانین ) و موازین ( شناسائی حق و عدالت ) نازل نموده‌ایم تا مردمان ( برابر آن در میان خود ) دادگرانه رفتار کنند . و آهن را پدیدار کرده‌ایم که دارای نیروی زیاد و سودهای فراوانی برای مردمان است . هدف ( از ارسال انبیاء و نزول کتب آسمانی و همچنین آفرینش وسائلی چون آهن ) این است که خداوند بداند چه کسانی او را و فرستادگانش را بگونه نهان و پنهان ( از دیدگان مردمان ) یاری می‌کنند . خداوند نیرومند و چیره است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبَیِّنَاتِ » : ( نگا : روم‌ / 47 ، غافر / 22 ) . « الْکِتَابَ » : جنس کتاب مراد است . یعنی همه کتابهای آسمانی . « الْمِیزَانَ » : ( نگا : شوری / 17 ، رحمن‌ / 7 و 8 و 9 ) . « الْقِسْطِ » : عدل ( نگا : آل‌عمران‌ / 18 و 21 ، نساء / 127 و 135 ) . « أَنزَلْنَا الحَدِیدَ » : آهن را آفریده‌ایم و پدیدار کرده‌ایم . « أَنزَلْنَا » : بوجود آورده‌ایم . خلق کرده‌ایم . ( نگا : اعراف‌ / 26 ، زمر / 6 ) . « لِیَقُومَ » : تا عمل بکنند . تا دست بیازند ( نگا : نساء / 127 ) . « بَأْسُ » : قوت . نیرو . ( نگا : نساء / 84 ، انعام‌ / 65 ، اسراء / 5 ) . « لِیَعْلَمَ اللهُ . . . » : ( نگا : بقره‌ / 143 ، آل‌عمران‌ / 140 و 142 ، کهف‌ / 12 ) . « بِالْغَیْبِ » : دور از چشم مردم . بعد از وفات انبیاء . بی‌آنکه خدا را ببینند .‏

سوره حدید آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً وَإِبْرَاهِیمَ وَجَعَلْنَا فِی ذُرِّیَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَالْکِتَابَ فَمِنْهُم مُّهْتَدٍ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما نوح و ابراهیم را ( پیغمبر ، و به سوی مردم ) روانه کرده‌ایم ، و در دودمان آنان نبوّت و کتابها ( ی آسمانی ، از جمله تورات و انجیل و زبور و قرآن ) را قرار دادیم . برخی از آنان راهیاب شدند ، و بسیاری از ایشان ( از راه راست خداشناسی ، منحرف و ) خارج شدند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُوحاً وَ إِبْرَاهِیمَ » : ذکر این دو پیغمبر اولوالعزم ، بدان خاطر است که آنان پدر همه انبیاء بعد از خود هستند ( نگا : عبدالکریم الخطیب ) و نوح شیخ‌الانبیاء ( نگا : صفوة التفاسیر ) و پدر دوم نام گرفته است ( نگا : شربینی ) ، و ابراهیم قهرمان توحید ، و ابوالانبیاء بوده ( نگا : صفوة التفاسیر ) و عربها و رومیها و بنی‌اسرائیل از نژاد او هستند ( نگا : شربینی ) . « الْکِتَابَ » : کتابهای آسمانی از جمله کتب اربعه : تورات و زبور و انجیل و قرآن . خط و نوشتن ( نگا : شربینی ، روح‌المعانی ) . « وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً وَ إِبْرَاهِیمَ . . . » : عطف بر ( لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ ) بوده و بخش پسین ، تفصیل اجمال بخش پیشین است .‏

سوره حدید آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ قَفَّیْنَا عَلَى آثَارِهِم بِرُسُلِنَا وَقَفَّیْنَا بِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ وَآتَیْنَاهُ الْإِنجِیلَ وَجَعَلْنَا فِی قُلُوبِ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِیَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا کَتَبْنَاهَا عَلَیْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاء رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَایَتِهَا فَآتَیْنَا الَّذِینَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس به دنبال نوح و ابراهیم ( و انبیاء پیشین و هم‌عصر با ایشان ) پیغمبرانی را روانه کردیم و بدنبال همه آنان ، عیسی پسر مریم را فرستادیم و بدو انجیل عطاء نمودیم ، و در دل پیروان عیسی مهر و عطوفت ( مسلمانان ) را قرار دادیم . پیروان او رهبانیت سختی را پدید آوردند که ما آن را بر آنان واجب نکرده بودیم ، ولیکن خودشان آن را برای بدست آوردن خوشنودی خدا پدید آورده بودند ( و بر خویشتن نذر و واجب نموده بودند ) . اما آنان چنانکه باید آن را مراعات نکردند . ما به کسانی که از ایشان ( به محمد ) ایمان آوردند پاداش درخورشان را دادیم ، ولی بیشترشان ( از راه راست منحرف و ) خارج شدند ( و سزای اعمال بد خود را دیدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَفَّیْنَا عَلی ءَاثَارِهِمْ » : ( نگا : مائده‌ / 46 ) . « جَعَلْنَا . . . رَأفَةً وَ رَحْمَةً » : برخی گفته‌اند چنین رأفت و رحمت خدادادی خودشان ، نسبت به خودشان ، مراد است ، همسان مهر و عطوفت مسلمانان در حق یکدیگر ( نگا : آل‌عمران‌ / 103 ) . بعضی گفته‌اند مراد رأفت و رحمت مسیحیان حقیقی نسبت به مسلمانان است ( نگا : مائده‌ / 82 ) . « رَهْبَانِیَّةً » : در آغاز به معنی ترس از خدا و بی‌اعتنائی نسبت به دنیا بود ، ولی بعدها جنبه غارنشینی و دیرنشینی و دوری از مردمان و ترک ازدواج و پشت پا زدن به تمام نعمتها و خوشیهای دنیا را پیدا کرد . منصوب به اشتغال است . « إِلاَّ ابْتِغَآءَ » : مستثنی منقطع است و ( إِلاّ ) به معنی ( لکِنَّ ) است ( نگا : کشاف ) . خلاصه : رهبانیت را کشیشان و مسیحیان برای رضای خدا پدیدار نمودند و بر خویشتن نذر و فرض کردند و بعدها آن را مراعات ننمودند ، و به آئین تثلیث درآمدند . ناگفته نماند که رهبانیت در اسلام حرام است و پیغمبر فرموده است : لا رَهْبانِیَّةَ فِی الإِسْلامِ ( نگا : المصحف المیسر ) .‏

سوره حدید آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِن رَّحْمَتِهِ وَیَجْعَل لَّکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای کسانی که ( از اهل کتاب بشمارید و به خدا و پیغمبران الهی و کتابهای تورات و انجیل ) ایمان آورده‌اید ! از خدا بترسید و به پیغمبر او ( محمدبن عبدالله ، خاتم انبیاء ، هم ) ایمان بیاورید ، تا خداوند دو پاداش از رحمت خود را به شما دهد ( یکی پاداش ایمان به عیسی ، و دیگری پاداش ایمان به محمد ) ، و نیز برای شما نوری را پدیدار گرداند که در پرتو آن حرکت کنید ، و شما را ببخشاید ، چرا که خدا بسیار بخشاینده و مهربان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا . . . » : مخاطب مسیحیانی هستند که به عیسی و همه انبیاء –صلوات‌الله علیهم‌ - ایمان آورده و به خاتم‌الانبیاء نیز ایمان می‌آورند ( نگا : المراغی ) . « کِفْلَیْنِ » : مثنی کِفْل است ، به معنی نصیب و بهره و سهم ( نگا : نساء / 85 ) ، برخی آن را به مثنی محدود نکرده و بلکه برای کثرت می‌دانند ( نگا : معجم‌الفاظ القرآن الکریم ) . در این صورت معنی : ( یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ ) چنین می‌شود : پاداش زیادی به شما می‌دهد . « نُوراً » : مراد نور قرآن در دنیا ( نگا : مائده‌ / 15 ) و یا نور ایمان در قیامت است ( نگا : حدید / 12 ) .‏

سوره حدید آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ لِئَلَّا یَعْلَمَ أَهْلُ الْکِتَابِ أَلَّا یَقْدِرُونَ عَلَى شَیْءٍ مِّن فَضْلِ اللَّهِ وَأَنَّ الْفَضْلَ بِیَدِ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا اهل کتاب بدانند که ( اگر به محمد ایمان نیاورند ) هیچ سهمی از فضل و عطاء الهی ندارند ، و این که فضل و عطاء در دست خدا است ، و آن را به هر کس که بخواهد مرحمت می‌کند ، و خداوند دارای فضل و عطاء فراوان و بزرگ است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِئَلاّ یَعْلَمَ » : تا بدانند . حرف ( لا ) زائد و برای تأکید نفی است . « أَهْلُ الْکِتَابِ » : مراد کسانی است که به عیسی و سایر پیغمبران ایمان آورده ، ولی به پیغمبر اسلام ایمان نداشته و بهشت را منحصر به خود می‌دانستند ( نگا : بقره‌ / 111 و 135 ) . « الْفَضْلِ » : موهبت . مرحمت . عطیه . لطف ( نگا : بقره‌ / 64 و 105 ، آل‌عمران‌ / 73 و 74 ) .‏

تفسیر نور: سوره واقعه

تفسیر نور:
سوره واقعة آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که واقعه ( ی عظیم قیامت ) برپا شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوَاقِعَةُ » : رخ دهنده . نام قیامت است . تعبیر از آغاز رستاخیز با فعل ماضی ، به علت قطعیت و حتمیت آن است .‏

سوره واقعة آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ لَیْسَ لِوَقْعَتِهَا کَاذِبَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏رخ دادن آن قطعی و جای تکذیب نیست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِوَقْعَتِهَا » : برای رخ دادن آن . هنگام رخ دادن آن . برخی حرف ( لِ ) را برای تعدیه ، و بعضی آن را برای توقیت و به معنی ( عِندَ=هنگامی که ) می‌دانند ، مانند ( لِدُلُوکِ الشَّمْسِ ) در ( اسراء / 78 ) . « کَاذِبَة » : دروغ . دروغ دانستن . دروغ شمرنده . تکذیب کننده . بعضی آن را مصدری همچون عاقِبَة و خاتِمَة و عافِیَة می‌دانند . برخی هم آن را اسم فاعل می‌شمارند . در صورت اخیر معنی آیه چنین است : به هنگام وقوع قیامت ، هیچکس نمی‌تواند آن را انکار و تکذیب کند . یا این که هنگام وقوع رستاخیز دیگر کسی یافته نمی‌شود که به خدا باور نداشته باشد و وجود او را تکذیب کند ( نگا : قاسمی ) . مؤنث آمدن ( کاذِبَة ) به خاطر آن است که در تقدیر چنین است : نَفْسٌ کاذِبَة .‏

سوره واقعة آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( گروهی را ) پائین می‌آورد و ( گروهی را ) بالا می‌برد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَافِضَةٌ » : پائین‌آورنده . خوارکننده . « رَافِعَةٌ » : بالابرنده . سرافرازنده . هر دو واژه خبر اوّل و دوم مبتدای محذوف و تقدیر چنین است : هِیَ خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ . قیامت انقلاب بزرگ و گسترده الهی است ، و همچون همه حوادث و انقلابات بزرگ ، گروهی را بالا می‌برد و والا می‌گرداند و گروهی را پائین می‌کشد و خوار می‌دارد . گذشته از این ، قیامت نیکان را به درجات والای بهشت می‌رساند ، و بدان را به درکات پست دوزخ می‌کشاند .‏

سوره واقعة آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِذَا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجّاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این در هنگامی است که زمین سخت به تکان و لرزه انداخته می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِذَا » : در هنگامی که . ظرف ( إِذَا ) متعلق به ( خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ ) است . « رُجَّتْ » : به تکان و لرزه انداخته شد . به زلزله و جنبش افکنده شد ( نگا : حجر / 1 ، زلزله‌ / 1 ) . « رَجّاً » : سخت تکان دادن . لرزاندن و جنباندن .‏

سوره واقعة آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ وَبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسّاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کوهها سخت درهم کوبیده می‌شوند و ریزه ریزه می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُسَّتْ » : کوبیده و ریزه ریزه گردانده شد . « بَسّاً » : کوبیدن و کوفتن . خرد کردن و ریزه ریزه نمودن . متلاشی کردن .‏

سوره واقعة آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَانَتْ هَبَاء مُّنبَثّاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به صورت گرد و غبار پراکنده درمی‌آیند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَبَآءً » : غبار . گرد و خاک ( نگا : فرقان‌ / 23 ) . « مُنبَثّاً » : پراکنده . پخش .‏

سوره واقعة آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَکُنتُمْ أَزْوَاجاً ثَلَاثَةً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شما سه گروه خواهید شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَزْوَاجاً » : اصناف و انواع . مراد گروهها و دسته‌ها است .‏

سوره واقعة آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَصْحَابُ الْمَیْمَنَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَیْمَنَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سمت راستیها ! امّا چه سمت راستیهائی‌ ؟ ( اهل سعادت و خوشبختی ! خوشا به حالشان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَیْمَنَةِ » : طرف راست . یُمن و برکت . « أَصْحَابُ الْمَیْمَنَةِ » : یاران دست راست . آنان کسانی هستند که نامه اعمال را با دست راست دریافت می‌دارند ( نگا : حاقه‌ / 19 ) . اهل سعادت و میمنت . « مَا » : اسم استفهام است و در چنین مواردی برای تعجب از حال نیکو ، یا - چنانکه می‌آید - از حال بد کسی یا کسانی است .‏

سوره واقعة آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سمت چپیها ! امّا چه سمت چپیهائی‌ ؟ ! ( اهل شقاوت و بدبختی ! بدا به حالشان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَشْئَمَةِ » : دست چپیها . سمت چپیها . آنان کسانی هستند که نامه اعمال را با دست چپ دریافت می‌دارند ( نگا : حاقه‌ / 25 ) . افراد بدبخت و تیره‌روز .‏

سوره واقعة آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پیشتازانِ پیشگام !‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّابِقُونَ . . . » : پیشقدمان در خیرات و پیشاهنگان در حسنات . پیشوایان و رهبران مردم در اخلاق و صفات انسانی و انجام اعمال و افعال خداپسندانه ( نگا : مؤمنون‌ / 61 ، فاطر / 32 ، توبه‌ / 100 ) . مراد پیشگامان و پیشتازان همه ملتها از آغاز جهان تا پایان آن ، در انجام اوامر و دوری از نواهی الهی است . ( السَّابِقُونَ ) اوّل مبتدا و دومی صفت یا تأکید ، و ( أُوْلئِکَ الْمُقَرَّبُونَ ) خبر آن است . یا این که اوّلی مبتدا و دومی خبر است . ناگفته پیدا است که این گروه برخوردار از مقام والاتری از سمت راستیها می‌باشند ، و پیغمبران و پیشقراولان ادیان آسمانی و بزرگان دین و مبارزان راه حق ، تشکیل دهندگان این گروهند .‏

سوره واقعة آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ أُوْلَئِکَ الْمُقَرَّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان ، مقرّبان ( درگاه یزدان ) هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُوْلئِکَ الْمُقَرَّبُونَ » : مبتدا و خبر بوده و رویهم خبر ( السَّابِقُونَ ) در آیه پیشین است .‏

سوره واقعة آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در میان باغهای پرنعمت بهشت جای دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّاتِ النَّعِیمِ » : ( نگا : مائده‌ / 65 ، یونس‌ / 9 ، حج‌ / 56 ) .‏

سوره واقعة آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ ثُلَّةٌ مِّنَ الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گروه زیادی از پیشینیان ( هر دینی ، از زمره دسته سوم ) هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثُلَّةٌ » : جماعت زیاد . دسته فراوان . « الأَوَّلِینَ » : نخستین گروندگان به هر دینی از ادیان آسمانی ، در روزها و سالهای اولیه دعوت هر پیغمبری ، برای مثال : اصحاب و تابعین آئین اسلام ( نگا : حدید / 10 ) .‏

سوره واقعة آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَلِیلٌ مِّنَ الْآخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و گروه اندکی از پسینیان ( هر دینی ، در میان دسته سوم ) می‌باشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الآخِرِینَ » : اشخاصی که بعد از روزها و سالهای دعوت هر پیغمبری ، جان بر کف در راه خدمت به دین خدا به تلاش می‌ایستند و از زمره آیندگان دینداران بشمارند .‏

سوره واقعة آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَى سُرُرٍ مَّوْضُونَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اینان بر تختهای مرصّع و مطرّز می‌نشینند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُرُرٍ » : جمع سَریر ، تختها . « مَوْضُونَةٍ » : مرصّع و زربفت . مطرّز و مکلّل .‏

سوره واقعة آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ مُتَّکِئِینَ عَلَیْهَا مُتَقَابِلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روبروی هم بر آن تختها تکیه می‌زنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُتَّکِئِینَ . . . مُتَقَابِلِینَ » : حال اول و دوم هستند برای ضمیر ( عَلی سُرُرٍ ) . یعنی : إِسْتَقَرُّوا عَلی سُرُرٍ مُتَّکِئِینَ مُتَقَابِلِینَ .‏

سوره واقعة آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نوجوانانی ، همیشه نوجوان ( برای خدمت بدیشان ، پیرامونشان در آمد و رفت هستند و باده را ) برای آنان می‌گردانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وِلْدانٌ » : جمع وَلَد ، پسرکان . نوجوانان ( نگا : طور / 24 ) . « مُخَلَّدُونَ » : جمع مُخَلَّد ، همیشه ماندگار و پیوسته نوجوان .‏

سوره واقعة آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ بِأَکْوَابٍ وَأَبَارِیقَ وَکَأْسٍ مِّن مَّعِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( برای آنان به گردش درمی‌آورند ) قدحها و کوزه‌ها و جامهائی از رودبار روان شراب را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکْوَابٍ » : جمع کُوب ، قَدح . لیوان ( نگا : زخرف‌ / 71 ) . « أَبَارِیقَ » : جمع إبریق ، کوزه دارای دسته و لوله . « کَأْسٍ » : جام . در اینجا باده مراد است ( نگا : صافات‌ / 45 ) . « مَعِینٍ » : روان . جاری . مراد رودبار خمر است ( نگا : محمد / 15 ) .‏

سوره واقعة آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ لَا یُصَدَّعُونَ عَنْهَا وَلَا یُنزِفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از نوشیدن آن ، نه سر درد می‌گیرند ، و نه عقل و شعور خود را از دست می‌دهند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یُصَدَّعُونَ » : دچار سر درد گردانده نمی‌شوند . « عَنْهَا » : به سبب آن . « لا یُنزِفُونَ » : عقل و شعور را از دست نمی‌دهند ( نگا : صافات‌ / 47 ) . قی و استفراغ نمی‌کنند ( نگا : المصحف المیسر ، صفوه التفاسیر ) .‏

سوره واقعة آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَفَاکِهَةٍ مِّمَّا یَتَخَیَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( نوجوانان بهشتی برای آنان می‌گردانند ) هر نوع میوه‌ای را که برگزینند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاکِهَةٍ » : میوه . عطف بر ( کَأْسٍ ) در آیه 18 است . « مِمَّا یَتَخَیَّرُونَ » : از میوه‌هائی که بخواهند . میوه‌هائی که خودشان برمی‌گزینند و برمی‌دارند .‏

سوره واقعة آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَحْمِ طَیْرٍ مِّمَّا یَشْتَهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و گوشت پرنده‌ای که بخواهند و آرزو کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَشْتَهُونَ » : اشتهاء کنند . بخواهند و مایل بدان باشند .‏

سوره واقعة آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَحُورٌ عِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و حوریان چشم درشت بهشتی دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حُورٌ » : سیاه چشمان . مبتدا و خبر آن ( عِندَهُمْ ) یا ( لَهُمْ ) محذوف است . برخی آن را عطف بر ( وِلْدانٌ ) دانسته‌اند . « عِینٌ » : جمع عَیْنَاء ، درشت چشمان . صفت ( حُورٌ ) است .‏

سوره واقعة آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ کَأَمْثَالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همسان مروارید میان صدفند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ » : ( نگا : طور / 24 ) .‏

سوره واقعة آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ جَزَاء بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اینها بدیشان داده می‌شود ) به پاداش کارهائی که می‌کرده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَزَآءً » : مفعولٌ‌له است .‏

سوره واقعة آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ لَا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْواً وَلَا تَأْثِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در میان باغهای بهشت ، نه سخن یاوه می‌شنوند ، و نه سخن گناه‌آلود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَغْواً . . . تَأْثِیماً » : ( نگا : طور / 23 ) .‏

سوره واقعة آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا قِیلاً سَلَاماً سَلَاماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر سخن سلام ! سلام ! را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قِیلاً » : سخن ( نگا : نساء / 122 ) . مستثنی است . « سَلاماً سَلاماً » : درود ! درود ! صفت ( قیلاً ) است . یعنی سخنی که سالم از یاوه و گناه است . یا بدل آن است و معنی چنین می‌شود : مگر سخنی را که سلام ! سلام ! است ( نگا : مریم‌ / 62 ) . « سَلاماً ، سَلاماً » : سلام بعد از سلام . سلامها و سلامها بر همدیگر . یا درود خدا بر ایشان ، و یا درود فرشتگان بر آنان ( نگا : السراج المنیر ) .‏

سوره واقعة آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَصْحَابُ الْیَمِینِ مَا أَصْحَابُ الْیَمِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سمت راستیها ! چه سمت راستیهائی‌ ؟ ! ( اوصاف مواهب و نعمتهایشان در بیان نمی‌گنجد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَصْحَابُ الْیَمِینِ . . . » : ( نگا : واقعه‌ / 8 ) .‏

سوره واقعة آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ فِی سِدْرٍ مَّخْضُودٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در ( سایه درخت ) سدر بی‌خار آرمیده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سِدْرٍ » : درخت سِدر . ولی سِدر بهشتی کجا و سِدر جهان کجا ! ( نگا : سبأ / 16 ) . « مَخْضُودٍ » : بی‌خار . سِدری که خارهایش را گرفته و بریده‌اند .‏

سوره واقعة آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ وَطَلْحٍ مَّنضُودٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در سایه درختان موزی بسر می‌برند که میوه‌هایش رویهم ردیف و چین چین افتاده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« طَلْحٍ » : درختی است سبز و خوشرنگ و خوشبو . درخت کُنار . درخت مَوز . « مَنضُودٍ » : متراکم . ردیف رویهم افتاده . چین چین ( نگا : هود / 82 ، ق / 10 ) .‏

سوره واقعة آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ وَظِلٍّ مَّمْدُودٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در میان سایه‌های فراوان و گسترده و کشیده ( خوش و آسوده‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ظِلٍّ » : سایه فراخ . « مَمْدُودٍ » : کشیده و گسترده . غرض این است که بهشتیان دائماً در سایه‌های مطبوع و روح‌افزای دائم و همیشگی بسر می‌برند و از رنج گرما در امانند .‏

سوره واقعة آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَاء مَّسْکُوبٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در کنار آبشارها و آبهای روان ( بسر می‌برند که زمزمه آن گوش جان را نوازش می‌دهد و منظره آن چشم انسان را فروغ می‌بخشد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَسْکُوبٍ » : ریزان و روان . همیشه جاری . از بالا به پائین در حال ریزش .‏

سوره واقعة آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ وَفَاکِهَةٍ کَثِیرَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در میان میوه‌های فراوان هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره واقعة آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ لَّا مَقْطُوعَةٍ وَلَا مَمْنُوعَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏که نه تمام می‌شود و نه منع می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا مَقْطُوعَةٍ » : ناگسستنی و قطع ناشدنی . « لا مَمْنُوعَةٍ » : قدغن ناشدنی و بلامانع .‏

سوره واقعة آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ وَفُرُشٍ مَّرْفُوعَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در بین همسران ارجمند و گرانقدر ( خوش می‌گذرانند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فُرُشٍ‌ » : جمع فِراش ، کنایه از همسر است . همان گونه که لباس گاهی بدین معنی است ( نگا : بقره‌ / 187 ) . « مَرْفُوعَةٍ » : والامقام . بلند بالا .‏

سوره واقعة آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنشَاء ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آنان را ( در آغاز کار ، بدین شکل زیبا و شمائل دلربا ) پدیدار کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنشَأْنَاهُنَّ » : حوریان را به گونه خاصی آفریده‌ایم . ایشان را به وضع خاصی پدید آورده‌ایم .‏

سوره واقعة آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْکَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ایشان را دوشیزگانی ساخته‌ایم ( که پس از آمیزش ، بکارت خود را باز می‌یابند ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَبْکَاراً » : جمع بِکْر ، دوشیزگان .‏

سوره واقعة آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ عُرُباً أَتْرَاباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏شیفتگان ( همسر خود ، و همه جوان و طناز و ) همسن و سال هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عُرُباً » : جمع عَرُوب ، زن شیفته و دلداده‌ای که شوهر خود را سخت دوست داشته باشد و با سخن و ناز و غمزه و خنده عشق و محبت خود را بدو اظهار کند ، خلاصه سراپا عاشق و واله شوهر باشد . « أَتْرَاباً » : جمع تِرْب ، زنان همسن و سال و جوان بکمال ( نگا : ص‌ / 52 ) . « عُرُباً أَتْراباً » : صفت اوّل و دوم ( أَبْکَاراً ) است .‏

سوره واقعة آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ لِّأَصْحَابِ الْیَمِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( همه این نعمتهای ششگانه ) متعلق به سمت راستیها است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لأصْحَابِ الْیَمِینِ » : بعضی جار و مجرور را متعلق به ( أَنشَأْنَاهُنَّ ) در آیه 35 می‌دانند . یعنی : ما چنین حوریانی را برای دست راستیها آفریده و پدیدار کرده‌ایم . برخی هم جار و مجرور را متعلق به فعل عام محذوفی می‌دانند و تقدیر چنین است : هذِهِ کُلُّها لاِصْحَابِ الْیَمِینِ .‏

سوره واقعة آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ ثُلَّةٌ مِّنَ الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سمت راستیها گروه زیادی از پیشینیان ( گروندگان به هر دینی از ادیان آسمانی ) هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأوَّلِینَ » : نخستین گروندگان به هر دینی از ادیان الهی . پیشینیان امتهای گذشته .‏

سوره واقعة آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ وَثُلَّةٌ مِّنَ الْآخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و گروه زیادی از پسینیان ( گروندگان به هر دینی از ادیان الهی ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الآخِرِینَ » : پسینیان . آیندگان . اشخاصی که بعد از روزها و سالهای دعوت هر پیغمبری ، ایمان آورده‌اند و مؤمنانه زیسته‌اند .‏

سوره واقعة آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمَالِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سمت چپیها ! چه سمت چپیهائی‌ ؟ ! ( بدا به حالشان ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَصْحَابُ الشِّمَالِ » : ( نگا : واقعه / 9 ) .‏

سوره واقعة آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ فِی سَمُومٍ وَحَمِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان در میان شعله‌های آتش و آب جوشان بسر خواهند برد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَمُومٍ » : شعله و لهب خالص ( نگا : طور / 27 ) . باد سوزان « حَمِیمٍ » : آب بسیار گرم و جوشان ( نگا : انعام‌ / 70 ، یونس‌ / 4 ، حج‌ / 19 ) .‏

سوره واقعة آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ وَظِلٍّ مِّن یَحْمُومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در سایه دودهای بسیار سیاه و گرم قرار خواهند گرفت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَحْمُومٍ » : دود پرحرارت و بسیار غلیظ و سیاه ( نگا : زمر / 16 ) .‏

سوره واقعة آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ لَّا بَارِدٍ وَلَا کَرِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نه خنک است و نه مفید فایده‌ای .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَارِدٍ » : سرد و خنک . « کَرِیمٍ » : در میان عربها معمول است که وقتی می‌خواهند شخص یا چیزی را ذم کنند و غیر مفید معرفی کنند ، واژه ( کریم ) را به دنبال شخص یا چیز دیگری که بیفایده و ناپسند قلمداد شده است ، ذکر می‌نمایند . مثلاً می‌گویند : مَا هذِهِ الدّارُ بِوَاسِعَةٍ وَ لا کَریمٍ . مَا هذَا بِسَمِینٍ وَ لا کَرِیمٍ ( نگا : زادالمسیر ) . در اینجا مراد از ( لا کَرِیمٍ ) بیفایده و بدمنظر است .‏

سوره واقعة آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمْ کَانُوا قَبْلَ ذَلِکَ مُتْرَفِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که آنان پیش از این ( در دنیا ، مست و مغرور نعمت و ) خوشگذران بوده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُتْرَفِینَ » : افراد خوشگذران و مست و مغرور فزونی نعمت ( نگا : اسراء / 16 ، مؤمنون‌ / 64 ) . در اینجا مراد همه کسانی است که به سبب پرداختن به جهان ، از عبادت یزدان غافل ، و تمام تلاششان برای معاششان بوده است .‏

سوره واقعة آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَانُوا یُصِرُّونَ عَلَى الْحِنثِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پیوسته بر انجام گناهان بزرگ ، پافشاری داشته‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحِنثِ الْعَظِیمِ » : گناه بزرگ . گناهان کبیره ، و از همه بدتر ، کفر و شرک .‏

سوره واقعة آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَانُوا یَقُولُونَ أَئِذَا مِتْنَا وَکُنَّا تُرَاباً وَعِظَاماً أَئِنَّا لَمَبْعُوثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و می‌گفته‌اند : آیا زمانی که مُردیم و خاک و استخوان گشتیم ، آیا دوباره زنده گردانده می‌شویم‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَإِذَا مِتْنَا . . . » : ( نگا : مؤمنون‌ / 82 ، صافات‌ / 16 و 53 ) .‏

سوره واقعة آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ أَوَ آبَاؤُنَا الْأَوَّلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا پدران و نیاکان پیشین ما هم‌ ؟ ! ( که هیچ اثری از آنان باقی نمانده است ، دوباره زنده می‌شوند ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوَ ءَابَآءُنَا . . . » : ( نگا : صافات‌ / 17 ) .‏

سوره واقعة آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : پیشینیان و گذشتگان ، و پسینیان و آیندگان .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأوَّلِینَ » : پیشینیان . گذشتگان . « الآخِرِینَ » : پسینیان . آیندگان .‏

سوره واقعة آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ لَمَجْمُوعُونَ إِلَى مِیقَاتِ یَوْمٍ مَّعْلُومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً جملگی در وعده‌گاه روز معین ( رستاخیز ) گرد آورده می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَجْمُوعُونَ » : گرد آورده شدگان ( نگا : هود / 103 ) . « مِیقَاتِ یَوْمٍ » : اضافه بیانیه است . یعنی وعده‌گاهی که روز مشخص و معینی در علم خدا است .‏

سوره واقعة آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنَّکُمْ أَیُّهَا الضَّالُّونَ الْمُکَذِّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس شما ای گمراهان تکذیب کننده ( زندگی دوباره ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُکَذِّبُونَ » : تکذیب کنندگان زنده شدن و حیات دوباره پیدا کردن .‏

سوره واقعة آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ لَآکِلُونَ مِن شَجَرٍ مِّن زَقُّومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً از درخت زقوم خواهید خورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« زَقُّومٍ » : ( نگا : صافات‌ / 62 ، دخان‌ / 43 ) .‏

سوره واقعة آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَالِؤُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شکمها را از آن پر خواهید کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَالِئُونَ » : پر کنندگان .‏

سوره واقعة آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ فَشَارِبُونَ عَلَیْهِ مِنَ الْحَمِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و روی آن ، آب جوشان و سوزان خواهید نوشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَارِبُونَ » : نوشندگان . مراد نوشیدن با اجبار و اکراه است .‏

سوره واقعة آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و همچون نوشیدن شترانی که مبتلا به بیماری تشنگی شده‌اند ، از آن خواهید نوشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْهِیمِ » : جمع أَهْیَم و هَیْماء ، شترانی که مبتلا به ( هُیام ) شده باشند . هُیام دردی است که تشنگی سبب آن می‌گردد . شتران مبتلا به چنین مرضی آنقدر آب می‌نوشند تا می‌میرند ، یا سخت بیمار می‌گردند ( نگا : معجم الفاظ القرآن الکریم ) .‏

سوره واقعة آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ هَذَا نُزُلُهُمْ یَوْمَ الدِّینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ، وسیله پذیرائی از ایشان در روز جزا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُزُل‌ » : وسیله پذیرائی ( نگا : آل‌عمران / 198 ، کهف / 102 و 107 ، صافات‌ / 62 ) . « یَوْمَ الدِّینِ » : ( نگا : فاتحه‌ / 4 ، حجر / 35 ، شعراء / 82 ) .‏

سوره واقعة آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ نَحْنُ خَلَقْنَاکُمْ فَلَوْلَا تُصَدِّقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما شما را ( از نیستی به هستی آورده‌ایم و ) خلقت بخشیده‌ایم ، پس چرا ( آفرینش دوباره خود را از خاک ) نباید تصدیق و باور کنید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَلَوْ لا تُصَدِّقُونَ » : پس چرا نباید تصدیق بکنید ؟ مفعول آن محذوف است که خلق و بعث ، یعنی آفرینش تازه و حیات مجدد است . واژه ( لَوْ لا ) برای تحضیض و تحریک بر انجام کاری است .‏

سوره واقعة آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَرَأَیْتُم مَّا تُمْنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا درباره نطفه‌ای که ( به رحم زنان ) می‌جهانید ، اندیشیده‌اید و دقت کرده‌اید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُمْنُونَ » : می‌جهانید . به داخل رحم می‌ریزید ( نگا : نجم‌ / 46 ، قیامت‌ / 37 ) .‏

سوره واقعة آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ أَأَنتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخَالِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا شما آن را می‌آفرینید ، و یا ما آن را می‌آفرینیم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَ أَنتُمْ تَخْلُقُونَهُ . . . » : اشاره به آفرینش و دگرگونی شگفت‌انگیز قطره آب به ظاهر ناچیز منی است که به تنهائی مجموعه‌ای از عجائب و غرائب است ( نگا : تفسیر نمونه ، جلد 23 ، صفحه 241 ، فرهنگ لغات قرآن دکتر قریب ، ماده منی ) .‏

سوره واقعة آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ نَحْنُ قَدَّرْنَا بَیْنَکُمُ الْمَوْتَ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما در میان شما مرگ را مقدر و معین ساخته‌ایم ، و هرگز بر ما پیشی گرفته نمی‌شود ( و کسی بر ما چیره نمی‌گردد و از دست ما بدر نمی‌رود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدَّرْنَا » : مقدر کرده‌ایم . قانون مرگ را گذاشته‌ایم ( نگا : حجر / 60 ، سبأ / 18 ، یس‌ / 39 ، نمل‌ / 57 ) . « مَسْبُوقِینَ » : عقب زدگان . پیشی گرفته‌شدگان . مراد مغلوبین و شکست خوردگان است ( نگا : انفال‌ / 59 ، عنکبوت‌ / 4 و 39 ) . یعنی مرگ را مقدر کرده‌ایم و کسی از دست آن رهائی نمی‌یابد . در این صورت آیه بعدی هدف این آیه است یا این که ما هرگز عاجز و ناتوان نیستیم از این که . در این صورت آیه بعدی دنباله این آیه است .‏

سوره واقعة آیه 61
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَى أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَکُمْ وَنُنشِئَکُمْ فِی مَا لَا تَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هدف ( از قانون مرگ ) این است که گروهی از شما را ببریم و گروه دیگری را جای آنان بیاوریم ، و ( سرانجام ) شما را در جهانی که نمی‌دانید آفرینش تازه ببخشیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلی أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَکُمْ » : تا این که شما انسانها را در این جهان مرتّباً جایگزین یکدیگر گردانیم . یعنی گروهی را بمیرانیم و دسته دیگری را جانشین ایشان گردانیم . در این صورت ( أَمْثَالَ ) به معنی اقوامی همچون خودتان است . یا این که : شما را در آخرت به حیات مجدد برمی‌گردانیم و با کیفیات تازه‌ای از نظر روح و جسم زنده و جاودانتان می‌گردانیم . در این صورت ( أَمْثَالَ ) خود انسانها هستند ، ولی با خصوصیات تازه و کیفیات خاص . « فِی مَا لا تَعْلَمُونَ » : در جهانی که شما چگونگی آن را نمی‌دانید و از اصول و نظامی که بر آن حاکم است بی‌خبرید . یا : در قالب و پیکر و روح و روانی که پیدا می‌کنید و شما فعلاً از اشکال و شرائط آن بی‌خبرید .‏

سوره واقعة آیه 62
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولَى فَلَوْلَا تَذکَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما که پیدایش نخستین ( این جهان را دیده‌اید ، و آن را لمس و اوضاع آن را ) دانسته‌اید ، پس چرا یادآور نمی‌گردید ( و آفرینش جهان دیگر را بر آفرینش این جهان قیاس نمی‌کنید ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّشْأَةَ الأُولی‌ » : آفرینش نخستین . مراد آفرینش این جهان و از جمله انسانها است که در مقابل آن ( النَّشْأَةَ الأخِرَة ) یا ( النَّشْأَه الأُخْری ) قرار دارد ( نگا : عنکبوت‌ / 20 ، نجم‌ / 47 ) . یعنی آفرینش جهان دیگر و از جمله رستاخیز مردگان در قیامت . « فَلَوْ لا تَذَکَّرُونَ » : پس چرا متذکر نمی‌گردید و درس عبرت نمی‌گیرید ؟ !‏

سوره واقعة آیه 63
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَرَأَیْتُم مَّا تَحْرُثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا هیچ درباره آنچه کشت می‌کنید اندیشیده‌اید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَحْرُثُونَ » : می‌کارید . کشت می‌کنید .‏

سوره واقعة آیه 64
‏متن آیه : ‏
‏ أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا شما آن را می‌رویانید ، یا ما می‌رویانیم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَزْرَعُونَهُ » : آن را می‌رویانید . بدیهی است کار انسانها تنها کشت است ، اما رویانیدن تنها کار خدا است .‏

سوره واقعة آیه 65
‏متن آیه : ‏
‏ لَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَاهُ حُطَاماً فَظَلْتُمْ تَفَکَّهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر بخواهیم کشتزار را به گیاه خشک و پرپر شده‌ای تبدیل می‌گردانیم بگونه‌ای که شما از آن در شگفت بمانید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حُطَاماً » : گیاه خشک و پرپر شده . خاشاک . « فَظَلْتُمْ تَفَکَّهُونَ » : بگونه‌ای که شما از آن در شگفت بمانید . پشیمان بشوید و اندوه بخورید . باب تفعل در اینجا برای سلب است ( نگا : آلوسی ) .‏

سوره واقعة آیه 66
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا لَمُغْرَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( حیران و اندوهناک خواهید گفت : ) ما واقعاً زیانمندیم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُغْرَمُونَ » : زیانباران . زیان دیدگان . از غرامت به معنی زیان و ضرر . هلاک شدگان . نابودشدگان . از ماده غرام به معنی هلاک .‏

سوره واقعة آیه 67
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه ما بکلی بی‌نصیب و بی‌بهره ( از رزق و روزی ) هستیم ! ( آخر چیزی برای ما نمانده است و بی‌چیز و بیچاره شده‌ایم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَحْرُومُونَ » : محروم از رزق و روزی . بی‌بهره از همه چیز .‏

سوره واقعة آیه 68
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَرَأَیْتُمُ الْمَاء الَّذِی تَشْرَبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا هیچ درباره آبی که می‌نوشید اندیشیده‌اید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَفَرَأَیْتُمْ » : ( نگا : شعراء / 75 ، زمر / 38 ، نجم‌ / 19 ) .‏

سوره واقعة آیه 69
‏متن آیه : ‏
‏ أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا شما آب را از ابر پائین می‌آورید ، یا ما آن را فرود می‌آوریم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« اَنزَلْتُمُوهُ » : آن را نازل کرده‌اید و فرو بارانده‌اید . « الْمُزْنِ » : ابر .‏

سوره واقعة آیه 70
‏متن آیه : ‏
‏ لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجاً فَلَوْلَا تَشْکُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر ما بخواهیم این آب ( شیرین و گوارا ) را تلخ و شور می‌گردانیم . پس چرا نباید سپاسگزاری کنید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُجَاجاً » : بسیار شور . تلخ ( نگا : فرقان‌ / 53 ، فاطر / 12 ) .‏

سوره واقعة آیه 71
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَرَأَیْتُمُ النَّارَ الَّتِی تُورُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا هیچ درباره آتشی که برمی‌افروزید ، اندیشیده‌اید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُورُونَ » : روشن می‌کنید . برمی‌افروزید . از مصدر ایراء ( نگا : عادیات‌ / 2 ) .‏

سوره واقعة آیه 72
‏متن آیه : ‏
‏ أَأَنتُمْ أَنشَأْتُمْ شَجَرَتَهَا أَمْ نَحْنُ الْمُنشِؤُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا شما ، در آغاز این آتش را پدیدار کرده‌اید ، یا این که ما پدیدآورندگان آن هستیم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَجَرَتَهَا » : درخت آتش . مراد درخت مرخ و درخت عِقار است که به عنوان چوب آتش و چوب آتش گیره ، آن دو را به هم می‌مالیدند و آتش تولید می‌گردید . یا این که مراد همه درختان است که حرارت و انرژی خورشید را در خود ذخیره می‌کنند و هنگام مالش آنها و یا سوختن آنها ، حرارت و انرژی را آزاد می‌کنند ( نگا : یس‌ / 80 ) . واژه ( شَجَر ) به معنی درخت و به معنی ذات و نفس ، یعنی خود آتش نیز گرفته شده است ( نگا : روح‌المعانی ) .‏

سوره واقعة آیه 73
‏متن آیه : ‏
‏ نَحْنُ جَعَلْنَاهَا تَذْکِرَةً وَمَتَاعاً لِّلْمُقْوِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آن را وسیله یادآوری ( قدرت خدا ) و وسیله زندگی اقویاء و فقراء نموده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَذْکِرَةً » : به یاد آوردن قدرت خدا . چرا که ذخیره کردن انرژیها در درختان و گیاهان و بازگرداندن انرژیها ، دالّ بر قدرت خدا در میراندن مردمان و رستاخیز مردگان است . « الْمُقْوِینَ » : صحرانشینان . فقراء . ثروتمندان . بطور کلی استفاده‌کنندگان از آن ( نگا : روح المعانی ، صفوه التفاسیر ، أضواء البیان ) .‏

سوره واقعة آیه 74
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است ، نام پروردگار بزرگوار خود را ورد زبان ساز ( و سپاسگزار نعمتهای فراوان او باش ، و به ستایش وی بپرداز ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ » : پروردگار خود را بستای و بگو : سُبْحانَ مَنْ خَلَقَ هذِهِ الأشْیاءَ بِقُدْرَتِهِ ، وَ سَخَّرَها لَنا بِحِکْمَتِهِ ، سُبْحانَهُ ما أَعْظَمَ شَأْنَهُ ، وَ أَکْبَرَ سُلْطانَهُ . نام پروردگار خود را ورد زبان ساز و یاد خدا کن .‏

سوره واقعة آیه 75
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به جایگاههای ستاره‌ها ، و محل طلوع و غروب آنها !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لآ أُقْسِمُ » : سوگند به . حرف ( لا ) در قسمهای قرآنی زائد و برای تأکید است ( نگا : حاقه‌ / 38 ، معارج‌ / 40 ، قیامت‌ / 1 و 2 ، تکویر / 15 ، انشقاِ / 16 ، بلد / 1 ) . چرا که خدا در آیه بعدی آن را قسم یادکردن قلمداد فرموده است ، و در کلام عرب ( لا ) زائد برای تأکید و تقویت کلام ، فراوان است . از جمله : تَذَکَّرْتُ لَیْلی ، فَاعْتَرَتْنی صَبابَةٌوَ کادَ نِیاطُ الْقَلْبِ ( لایَتَقَطَّعُ ) . . . ( لا وَ أَبیکِ ) ابْنَةَ الْعامِرِیِّلایَدَّعِی الْقَوْمُ أَنِّی‌أَفِرُّ دیگر این که به اغلب این چیزهائی که همراه ( لا ) مقسمٌ‌علیه قرار گرفته‌اند ، در جاهای دیگر قرآن بدون ( لا ) بدانها سوگند یاد شده است ( نگا : نجم‌ / 1 ، شمس‌ / 7 ، مریم‌ / 68 ، مدثر / 33 ، تکویر / 17 ، فجر / 2 و 4 ، لیل‌ / 1 ، تین‌ / 3 ) . « مَوَاقِعِ » : جمع مَوْقِع ، جایگاهها و مسیرها و مدارهای ستارگان . ستارگان آسمان بیشمارند و از جمله تنها در کهکشان ما حدود یک‌هزار میلیون ستاره وجود دارد ، و نظام مدارات هریک از آنها به قدری دقیق و حساب شده است که انسان را به شگفتی وامی‌دارند . مسیر و مدار و فاصله آنها از یکدیگر طبق قانون جاذبه و دافعه تعیین ، و سرعت سیر هر کدام با برنامه معینی انجام می‌پذیرد .‏

سوره واقعة آیه 76
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این قطعاً سوگند بسیار بزرگی است ، اگر ( درباره مفهوم آن بیندیشید ، و از علم نجوم و ستاره‌شناسی ، چیزی ) بدانید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَوْ تَعْلَمُونَ » : این بخش از آیه ، اشاره دارد به این که : در پرتو علم و دانش و اکتشافات بیشتر ، ارزش این سوگند روشن می‌گردد .‏

سوره واقعة آیه 77
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر آینه این ( چیزی را که محمد با خود آورده است ) قرآن گرانقدر و ارزشمند است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهُ » : این که قرآن که مقسم‌علیه است . « کَرِیمٌ » : گرانقدر . ارزشمند . یعنی قرآن کلام انسان نبوده و بلکه کلام یزدان است . نه شعر است و نه سحر است و نه غیبگوئی .‏

سوره واقعة آیه 78
‏متن آیه : ‏
‏ فِی کِتَابٍ مَّکْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در کتابی پنهان ( از دیدگان و دور از دسترس شیطان ، که لوح محفوظ است ) قرار دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَکْنُونٍ » : پنهان . گرانقدر و ارزشمند . دور از دسترس شیطان ( نگا : شعراء / 210 - 212 ) . مراد لوح محفوظ است . برخی چنین کتابی را قرآن می‌دانند .‏

سوره واقعة آیه 79
‏متن آیه : ‏
‏ لَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏جز پاکان ( یعنی فرشتگان یزدان ) بدان دسترسی ندارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَمَسُّهُ » : به آن دسترسی ندارند . از آن اطلاع پیدا نمی‌کنند . نباید به آن دست بزنند . « الْمُطَهَّرُونَ » : پاکان . مراد فرشتگان الهی است که آیات قرآن را به دست انسانها می‌رسانند ( نگا : عبس‌ / 11 - 16 ) . یا مراد افراد متقی است که دل خود را پاک و آماده دریافت قرآن می‌دارند و چنین پاکانی از قرآن بهره می‌برند و آن را فهم می‌کنند . و یا این که مراد کسانی است که جُنُب نباشند و وضو هم داشته باشند .‏

سوره واقعة آیه 80
‏متن آیه : ‏
‏ تَنزِیلٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از سوی پروردگار جهانیان نازل شده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَنزِیلٌ . . . » : ( نگا : شعراء / 192 ، سجده‌ / 2 ، یس‌ / 5 ) .‏

سوره واقعة آیه 81
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَبِهَذَا الْحَدِیثِ أَنتُم مُّدْهِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا نسبت به این کلام ( یزدان ، یعنی قرآن ) سستی و سهل‌انگاری می‌کنید ( و آن را جدی نمی‌گیرید ؟ )‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذَا الْحَدِیثِ » : این سخن . قرآن . « مُدْهِنُونَ » : جمع مُدْهِن ، سهل‌انگار و بی‌توجه . سازشکار . با توجه به مفهوم اخیر ، معنی چنین می‌شود : آیا با کافران و منافقان بر سر این قرآن سازش می‌کنید و همچون ایشان بدان کفر می‌ورزید ؟ ! ( نگا : قلم‌ / 9 ) .‏

سوره واقعة آیه 82
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَجْعَلُونَ رِزْقَکُمْ أَنَّکُمْ تُکَذِّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آیا بهره خود را از قرآن تنها تکذیب بدان می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« رِزْقَ » : بهره . قسمت . « أَنَّکُمْ تُکَذِّبُونَ » : مفعول دوم ( تَجْعَلُونَ ) است . برخی ( رِزْقَ ) را شکر معنی کرده‌اند و در این صورت مفهوم آیه چنین است : آیا بجای سپاسگزاری نعمت قرآن ، آن را تکذیب می‌کنید ؟ ! بعضی هم مضافی را مقدر می‌دانند که شکر است و آیه را چنین معنی می‌کنند : آیا شکر نعمت قرآن را تکذیب آن می‌نمائید ؟ ! برخی هم رزق را فقط نعمت قرآن نمی‌دانند ، بلکه همه نعمتها و روزیها می‌شمارند .‏

سوره واقعة آیه 83
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَوْلَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس چرا هنگامی که جان به گلوگاه می‌رسد ، ( توانائی بازگرداندن آن را ندارید ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَلَغَتْ » : فاعل آن ( الروحُ ) محذوف است و سیاق کلام دالّ بر آن است ( نگا : قیامه‌ / 26 ) . « الْحُلْقُومَ » : گلوگاه . خشکنای . حلق . حنجره .‏

سوره واقعة آیه 84
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنتُمْ حِینَئِذٍ تَنظُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شما در این حال می‌نگرید ( و کاری از دستتان ساخته نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنتُمْ » : شما اطرافیان شخص محتضر .‏

سوره واقعة آیه 85
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنکُمْ وَلَکِن لَّا تُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما به او نزدیکتریم از شما ، ولیکن شما نمی‌بینید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلَیْهِ » : به شخص محتضر .‏

سوره واقعة آیه 86
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَوْلَا إِن کُنتُمْ غَیْرَ مَدِینِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر شما مطیع فرمان ( یزدان ) نمی‌باشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَیْرَ مَدِینِینَ » : افراد نافرمان . اشخاص بی‌سزا و جزا . با توجه به مفهوم دوم ، معنی آیه چنین است : اگر شما هرگز در برابر اعمالتان جزا و سزا داده نمی‌شوید ( پس روح را به قالب او برگردانید ) .‏

سوره واقعة آیه 87
‏متن آیه : ‏
‏ تَرْجِعُونَهَا إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر راست می‌گوئید ( که خودتان مقتدر و توانا هستید ) روح را بازگردانید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَرْجِعُونَهَا » : روح را برگردانید و دوباره جان به کالبد محتضر بدمید .‏

سوره واقعة آیه 88
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا إِن کَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اما اگر ( شخص محتضر ) از زمره پیشگامان مقرّب باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُقَرَّبِینَ » : اشخاص مقرّب ، همان پیشگامانند ( نگا : واقعه‌ / 10 ) .‏

سوره واقعة آیه 89
‏متن آیه : ‏
‏ فَرَوْحٌ وَرَیْحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همین که مُرد ، بهره او راحت و آسایش و گلهای خوشبو و بهشت پرنعمت است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَرَوْحٌ . . . » : حرف ( ف ) برای تعقیب است . یعنی انسان مؤمن همین که در آستانه مرگ قرار گرفت ، رَوح و رَیحان و جنت نعیم بهره او می‌گردد . اغلب آیات قرآنی دالّ بر این است که انسان از نخستین لحظات عالم برزخ ، به نعمتها و لذتها و خوشیها می‌رسد ، و یا به نقمتها و مجازاتها و ناخوشیها گرفتار می‌گردد ( نگا : مؤمنون‌ / 100 ، انعام‌ / 93 ، فصّلت‌ / 30 ) . « رَوْحٌ » : راحت و آسایش . « رَیْحَانٌ » : گلهای خوشبو ( نگا : رحمن‌ / 12 ) . « جَنَّتُ نَعِیمٍ » : ( نگا : شعراء / 85 ) .‏

سوره واقعة آیه 90
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا إِن کَانَ مِنَ أَصْحَابِ الْیَمِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اما اگر از یاران سمت راستیها باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَصْحَابِ الْیَمِینِ » : همان اصحاب المیمنة هستند ( نگا : واقعه‌ / 8 ) .‏

سوره واقعة آیه 91
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَلَامٌ لَّکَ مِنْ أَصْحَابِ الْیَمِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از سوی یاران سمت راستیها درودت باد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلامٌ لَّکَ » : درودت باد ! مخاطب شخص محتضری است که پس از تحویل جان به جان آفرین ، به میان اصحاب الیمین خواهد رفت . در دم مرگ سلام دوستان همیشگی او را بدو می‌رسانند .‏

سوره واقعة آیه 92
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا إِن کَانَ مِنَ الْمُکَذِّبِینَ الضَّالِّینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اما اگر ( شخص محتضر ) از جمله تکذیب‌کنندگان و گمراهان ( دست چپی ) باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُکَذِّبِینَ الضَّآلِّینَ » : مراد سمت چپیها است ( نگا : واقعه‌ / 9 ) .‏

سوره واقعة آیه 93
‏متن آیه : ‏
‏ فَنُزُلٌ مِّنْ حَمِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( همین که محتضر مرد ) با آب جوشان از او پذیرائی می‌گردد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُزُلٌ » : ( نگا : واقعه‌ / 56 ) . « حَمِیمٍ » : ( نگا : واقعه‌ / 54 ) .‏

سوره واقعة آیه 94
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَصْلِیَةُ جَحِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به آتش دوزخ فروانداختن و جای دادن در آن است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَصْلِیَةُ » : فرو انداختن به آتش و جای دادن در آن .‏

سوره واقعة آیه 95
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْیَقِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً این ( چیزهائی که درباره پیشگامان و سمت راستیها و سمت چپیها گفته شد ) عین واقعیت است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذا » : آنچه در این سوره راجع به سه گروه پیشتازان و دست راستیها و دست چپیها آمده است . « حَقُّ الْیَقِینِ » : عین واقعیت . حق و حقیقت . در قرآن عِلْمُ الْیَقِین ( نگا : تکاثر / 5 ) و عَیْنُ الْیَقِین ( نگا : تکاثر / 7 ) و حَقُّ الْیَقِین آمده است . عِلْمُ الْیَقین ، خبر راستینی است که انسان آن را می‌شنود و باور می‌دارد . عَیْنُ الْیَقین ، آن است که انسان آن را می‌بیند . حَقُّ الْیَقِین ، آن است که آن را با حواس ظاهری یا باطنی درک می‌کند . مثلاً اگر شخصی بگوید که در این ظرف سربسته ، عسل است و تو هم او را راستگو بدانی ، و یا مقداری از عسل بر دور و بر ظرف ریخته شده باشد ، این علم‌الیقین است . اگر سرپوش ظرف را بردارند و عسل را در داخل آن ببینی ، این عین‌الیقین است . و اگر مقداری را از آن انگشت بزنی و بخوری ، این حق‌الیقین است که بالاتر از دوتای نخستین است ( نگا : المصحف المیسر ) .‏

سوره واقعة آیه 96
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است ، نام پروردگار بزرگ خود را ورد زبان ساز ( و سپاسگزار نعمتهای فراوان او باش ، و به ستایش وی بپرداز ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَسَبِّحْ بِاسْمِ . . . » : ( نگا : واقعه‌ / 74 ) .‏

تفسیر نور: سوره مجادله

تفسیر نور:
سوره مجادلة آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِی تُجَادِلُکَ فِی زَوْجِهَا وَتَشْتَکِی إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ یَسْمَعُ تَحَاوُرَکُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند گفتار آن زنی را می‌پذیرد که درباره شوهرش با تو بحث و مجادله می‌کند و به خدا شکایت می‌برد . خدا قطعاً گفتگوی شما دو نفر را می‌شنود ، چرا که خدا شنوا و بینا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدْ سَمِعَ » : قطعاً شنید . شنیدن در اینجا به معنی پذیرفتن است . همان گونه که واژه ( سَمِعَ ) در حالت اعتدال نماز ، در جمله سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ به همین معنی است . آیه‌های نخستین این سوره درباره زنی به نام خَوْلَه است که از طرف شوهرش اوس بن صامت مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد و او را ظهار می‌کند که نوعی طلاق غیرقابل بازگشت در زمان جاهلیت بوده است . خَوله به پیش پیغمبر می‌آید و قضیه را مطرح می‌کند و تقاضای رجوع به پیش شوهر پشیمان خود را می‌کند . لیکن رسول خدا بدو می‌فرمایند : تو بر او حرام شده‌ای . در اینجا است که حکم مسأله ظهار به پیغمبر وحی می‌گردد و مشکل خوله برطرف می‌شود . « تَشْتَکِی‌ » : شکایت می‌برد و تقاضای حل مشکل می‌کند . « تَحَاوُرَ » : گفتگو .‏

سوره مجادلة آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنکُم مِّن نِّسَائِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِی وَلَدْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنکَراً مِّنَ الْقَوْلِ وَزُوراً وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که زنان خود را ظهار می‌کنند ( و بدیشان می‌گویند : شما برای ما همسان مادرانمان هستید ) ، آنان مادرانشان نمی‌گردند ، و بلکه مادرانشان تنها زنانی هستند که ایشان را زائیده‌اند . چنین کسانی سخن ناهنجار و دروغی را می‌گویند ( چرا که مادر و فرزند بودن ، چیزی نیست که با سخن درست شود ) . خداوند بسیار باگذشت و آمرزگار است ( و اگر مسلمانی پیش از نزول این آیات ، مرتکب این عمل شده باشد ، خداوند او را می‌بخشد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُظَاهِرُونَ » : ظهار می‌کنند . ظهار عبارت از این است که شوهر به همسر خود بگوید : أَنتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی‌ ؛ تو برای من مادری . یعنی همان گونه که ازدواج با مادر خودم برایم حرام است ، تو نیز تا ابد بر من حرام هستی . این جمله به منزله صیغه طلاق بود . البته ظهار تنها بدین شکل انجام نمی‌گیرد . بلکه تشبیه همسر - به قصد تحریم ، نه به قصد تکریم - به یکی از زنانی که برای مرد ازدواج با ایشان حرام باشد ، ظهار بشمار است . این تحریم چه از راه نسب باشد و چه از راه شیرخوارگی و یا دامادی . همچنین تشبیه اندام همسر به اندام چنین زنانی چه سراپای او باشد و چه پشت و چه اعضاء دیگر ( نگا : المراغی ) . « زُوراً » : دروغ .‏

سوره مجادلة آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْلِ أَن یَتَمَاسَّا ذَلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که زنان خود را ظهار می‌کنند ، سپس از آنچه گفته‌اند پشیمان می‌شوند ، باید بنده‌ای را آزاد کنند ، پیش از آنکه با یکدیگر نزدیکی و آمیزش انجام دهند . این درس و پندی است که به شما داده می‌شود ، و خدا آگاه از آن چیزی است که می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَعُودُونَ لِمَا قالُوا » : از گفته خود پشیمان می‌شوند . می‌خواهند جبران سخنی کنند که گفته‌اند . قصد بازگشت به زنان خود را دارند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . « تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ » : ( نگا : نساء / 92 ، مائده‌ / 89 ) . « یَتَمَآسَّا » : مراد از تماس ، نزدیکی و آمیزش جنسی ، و هرگونه عملی است که منتهی بدان شود . از قبیل : بوسیدن ، لمس کردن ، در آغوش گرفتن .‏

سوره مجادلة آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِن قَبْلِ أَن یَتَمَاسَّا فَمَن لَّمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً ذَلِکَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر هم کسی بنده‌ای را نیابد و توانائی آزاد کردن او را نداشته باشد ، باید دو ماه پیاپی و بدون فاصله روزه بگیرد ، پیش از آنکه شوهر و همسر با همدیگر نزدیکی و آمیزش کنند . اگر هم نتوانست ، باید شصت نفر فقیر را خوراک دهد . این ( قانونگذاری ) بدان خاطر است که بگونه لازم به خدا و پیغمبرش ایمان بیاورید ( و برابر دستور اسلام ، نه جاهلیت ، زندگی را بسر برید ) . اینها قوانین و مقررات خدا است ( و آنها را مراعات دارید . هر که آنها را مراعات نکند و ناچیز انگارد ، به سوی کفر رهسپار است ) و کافران عذاب دردناکی دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُتَتَابِعَیْنِ » : پیاپی . مراد این است که دو ماه روزه باید بدون فاصله باشد . حتی اگر روزی روزه گرفته نشود ، روزهای ماقبل هدر می‌رود و باید دو ماه را تکمیل کند . « ذلِکَ » : این قانونگذاری . این بیان و تعلیم احکام . یادآوری : کفاره ظهار به ترتیب : آزاد کردن بنده ، دو ماه روزه گرفتن ، و یا شصت نفر فقیر را طعام دادن است . رعایت ترتیب واجب است ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ، المراغی ) .‏

سوره مجادلة آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ کُبِتُوا کَمَا کُبِتَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَقَدْ أَنزَلْنَا آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ مُّهِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که با خدا و پیغمبرش دشمنی می‌کنند ، خوار و ذلیل می‌شوند ، همان گونه که پیش از ایشان پیشینیان خوار و ذلیل شدند . ما آیات روشن و دلائل متقنی را فرو فرستاده‌ایم ( که دالّ بر حق و حقیقت ، و واقعیت و حقانیت اسلام هستند . کسانی که بدانها ایمان نیاورند کافرند ) و کافران عذاب خوارکننده‌ای دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُحَآدُّونَ » : دشمنی می‌کنند ( نگا : توبه‌ / 63 ) . « کُبِتُوا » : خوار و ذلیل گردانده شدند ( نگا : آل‌عمران‌ / 127 ) . « مُهِینٌ » : ( نگا : بقره‌ / 90 ، آل‌عمران‌ / 178 ) .‏

سوره مجادلة آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِیعاً فَیُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا أَحْصَاهُ اللَّهُ وَنَسُوهُ وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی خدا همگان را زنده می‌گرداند و آنان را از کارهائی که کرده‌اند آگاه می‌سازد . کارهائی که ایشان آنها را فراموش کرده‌اند ، ولی خداوند آنها را شمارش کرده است ( و به حساب آنان گرفته است ) . خدا حاضر و ناظر بر هر چیزی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَبْعَثُهُمْ » : ایشان را زنده می‌گرداند . « أَحْصَاهُ » : آن را شمارش کرده است . مراد دستور به فرشتگان برای ثبت و ضبط اعمال بندگان است ( نگا : کهف‌ / 49 ، یس‌ / 12 ، زخرف‌ / 80 ) . « شَهِیدٌ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 98 ، انعام‌ / 19 ، حج‌ / 17 ) .‏

سوره مجادلة آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ مَا یَکُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِن ذَلِکَ وَلَا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ مَا کَانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر ندیده‌ای که خداوند می‌داند چیزی را که در آسمانها و چیزی را که در زمین است‌ ؟ هیچ سه نفری نیست که با همدیگر رازگوئی کنند ، مگر این که خدا چهارمین ایشان است ، و نه پنج نفری مگر این که او ششمین ایشان است ، و نه کمتر از این و نه بیشتر از این ، مگر این که خدا با ایشان است در هر کجا که باشند ( و رازشان را می‌داند ) . بعداً خدا در روز قیامت آنان را از چیزهائی که کرده‌اند آگاه می‌سازد . چرا که خدا از هر چیزی باخبر و آگاه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَجْوی‌ » : رازگوئی . درگوشی و نهانی صحبت کردن . « خَمْسَةٍ » : عطف بر ( ثَلاثةٍ ) است . « أَدْنی‌ » : کمتر ( نگا : نجم‌ / 9 ) .‏

سوره مجادلة آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَى ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَیَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِیَتِ الرَّسُولِ وَإِذَا جَاؤُوکَ حَیَّوْکَ بِمَا لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللَّهُ وَیَقُولُونَ فِی أَنفُسِهِمْ لَوْلَا یُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ یَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمَصِیرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ندیده‌ای کسانی را که از نجوا نهی شده‌اند ، ولی آنان به سوی چیزی برمی‌گردند که از آن نهی گشته‌اند ، و برای انجام گناه و دشمنانگی و نافرمانی از پیغمبر ، با همدیگر به نجوا می‌پردازند ، و هنگامی که به پیش تو می‌آیند بگونه‌ای تو را سلام می‌گویند که خدا تو را بدانگونه سلام نگفته است . در دل به خود می‌گویند : ( اگر اعمال ما بد است و خدا می‌داند ) پس چرا ما را به خاطر گفته‌هایمان کیفر نمی‌دهد ؟ ! دوزخ بسنده ایشان است ( و نیازی به مجازات دیگر نیست ) . داخل آن خواهند شد و با آتش آن خواهند سوخت ، و چه بد سرانجامی و چه بد جایگاهی است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ نُهُوا . . . » : گروهی از یهودیان و منافقان بودند . « حَیَّوْکَ » : تو را درود می‌گویند . بر تو سلام می‌کنند . « بِمَا لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ » : با واژه‌هائی به تو سلام می‌کنند که خداوند تو را بدان سلام نگفته است . یهودیان بجای ( أَلسَّلامُ عَلَیْکَ ) می‌گفتند ( أَلسَّامُ عَلَیْکَ ) : مرگ بر تو ! ملامت و خستگی بهره‌ات ! « یَقُولُونَ فِی أَنفُسِهِمْ » : در دل به خود می‌گفتند . استهزاءکنان به همدیگر می‌گفتند . « یَصْلَوْنَهَا » : ( نگا : ابراهیم‌ / 29 ، ص‌ / 56 ) .‏

سوره مجادلة آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَیْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِیَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مؤمنان ! هنگامی که به نجوا پرداختید ، برای انجام گناه و دشمنانگی و نافرمانی از پیغمبر به نجوا نپردازید ، و بلکه درباره نیکی و پرهیزگاری نجوا کنید ، و از خدائی بترسید که در پیشگاه او گردآورده می‌شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبِرِّ » : خوبی و نیکی . هرچه در آن خیر و صلاح باشد . « التَّقْوی‌ » : مراد ترک معصیت است .‏

سوره مجادلة آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَلَیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئاً إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نجوا تنها از ناحیه اهریمن است و می‌خواهد مؤمنان را غمگین و اندوهناک سازد ! اما هیچ زیانی نمی‌تواند بدیشان برساند مگر این که اجازه خدا در میان باشد . پس مؤمنان باید به خدا توکل کنند و بس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَحْزُنَ » : تا غمگین سازد . باب اوّل است و متعدی . « لَیْسَ بِضَآرِّهِمْ » : شیطان نمی‌تواند بدیشان زیان و ضرری برساند .‏

سوره مجادلة آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللَّهُ لَکُمْ وَإِذَا قِیلَ انشُزُوا فَانشُزُوا یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مؤمنان ! هنگامی که به شما گفته شد : در مجالس جای باز کنید ، جای باز کنید تا خدا در کار شما گشایش دهد ، و هنگامی که به شما گفته شد : برخیزید ! برخیزید . اگر چنین کنید خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و بهره از علم دارند ، درجات بزرگی می‌بخشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ ءَامَنُوا مِنکُمْ ، وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ » : عطف ( الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ ) بر ( الَّذِینَ ءَامَنُوا ) از قبیل عطف خاص بر عام است . « تَفَسَّحُوا » : جای باز کنید . جمع و جور بنشینید و برای دیگران جا باز کنید . « أُنشُزُوا » : برخیزید . بلند شوید . مراد برخاستن از مجالس است تا جا برای دیگران پیدا شود .‏

سوره مجادلة آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَةً ذَلِکَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مؤمنان ! هرگاه خواستید با پیغمبر نجوا و رازگوئی کنید ، پیش از نجوای خود ، صدقه‌ای بدهید . این کار برای شما بهتر و پاکیزه‌تر ( برای زدودن حب مال از دلها ) است . اگر هم چیزی را نیافتید ( که با آن صدقه را انجام دهید ) خداوند آمرزگار و مهربان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیْنَ یَدَیْ . . . » : قبل از . پیشاپیش . « صَدَقَةً » : احسانی . بخششی . علت دادن صدقه پیش از گفتگوی نهانی با پیغمبر این بود که بسیاری از اعراب برای کسب افتخار همدمی ، و تظاهر به تقرب بدان حضرت ، بدون نیاز تقاضای نجوا و رازگوئی می‌کردند . به وسیله چنین صدقه‌ای ، این کار تقلیل پذیرفت و پروردگار مهربان ، آن را از میان برداشت ( نگا : المصحف المیسر ، روح المعانی ) . پرداخت چنین صدقه‌ای چه بسا آزمون موقتی برای گروه ویژه‌ای در آن مقطع تاریخی بوده است .‏

سوره مجادلة آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا می‌ترسید که پیشاپیش نجوای خود صدقه‌هائی را بدهید ( و مخارجی برای خود تولید کنید ؟ ! ) . حال که چنین کاری را نکرده‌اید و خداوند هم شما را بخشیده است ( و این رنج را از دوش شما برداشته است و اجازه داده است بدون دادن صدقه با پیغمبر به نجوا بپردازید ) پس نماز را چنانکه باید بخوانید و زکات مال بدر کنید و از خدا و پیغمبرش فرمانبرداری نمائید . ایزد آگاه از همه کارهائی است که می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَشْفَقْتُمْ » : ترسیدید .‏

سوره مجادلة آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ تَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِم مَّا هُم مِّنکُمْ وَلَا مِنْهُمْ وَیَحْلِفُونَ عَلَى الْکَذِبِ وَهُمْ یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا آگاهی از کسانی که گروهی را به دوستی می‌گیرند که خدا بر آنان خشمگین است . اینان ( منافقانی بیش نبوده و ) نه از شمایند و نه از آنانند . چنین کسانی بگونه آگاهانه سوگند دروغ یاد می‌کنند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَوَلَّوْا » : به دوستی گرفتند . مراد منافقان است ( نگا : حشر / 11 ) . « هُمْ » : ایشان که منافقانند ( نگا : نساء / 143 ) . « وَ هُمْ یَعْلَمُونَ » : در حالی که می‌دانند که دروغ می‌گویند .‏

سوره مجادلة آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَاباً شَدِیداً إِنَّهُمْ سَاء مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند عذاب سختی را برای ایشان آماده کرده و تهیه دیده است . آنان چه کار بدی می‌کنند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَعَدَّ » : آماده کرده است . تهیه دیده است . « مَا » : چیزهائی که . مراد نفاق و دروغ است .‏

سوره مجادلة آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِیلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان سوگندهایشان را سپری ( برای حفظ جان و مال خود ) ساخته‌اند و بدین وسیله مردمان را از راه یزدان بازداشته‌اند ، و لذا عذاب خوارکننده‌ای دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جُنَّةً » : سپر .‏

سوره مجادلة آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ لَن تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَیْئاً أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اموالشان و اولادشان ، به هیچ وجه ایشان را از دست خدا مصون و محفوظ نمی‌دارد . اینان دوزخیانند و در دوزخ جاودانه می‌مانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَن تُغْنِیَ . . . » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 10 و 116 ) .‏

سوره مجادلة آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَمَا یَحْلِفُونَ لَکُمْ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلَى شَیْءٍ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْکَاذِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی خداوند همه آنان را زنده می‌گرداند . آن روز برای خدا ( به دروغ ) سوگند می‌خورند همان گونه که ( امروز به دروغ ) برای شما سوگند می‌خورند ، و گمان می‌برند که ایشان دارای چیزی ( از هوش و زرنگی ) هستند ! ( و با این سوگندهای دروغ ، خویشتن را می‌رهانند و به جائی می‌رسانند ) . هان ! ایشان دروغگویانند ( و گرفتار خشم و عذاب یزدانند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَحْلِفُونَ لَهُ » : برای خدا سوگند یاد می‌کنند که منافق نبوده‌اند ( نگا : انعام‌ / 23 ، نحل‌ / 28 ) .‏

سوره مجادلة آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُوْلَئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اهریمن بر آنان چیره گشته است ( و با وسوسه‌های خود ایشان را از راستای راه بدر کرده است ) و یاد خدا را از خاطرشان برده است . اینان حزب اهریمن هستند . هان ! قطعاً حزب اهریمن زیانکار و زیانبارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِسْتَحْوَذَ » : چیره گشته است . مسلط شده و غلبه یافته است . « حِزْبُ » : ( نگا : مائده‌ / 56 ، مؤمنون‌ / 53 ، روم‌ / 32 ) .‏

سوره مجادلة آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِکَ فِی الأَذَلِّینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً کسانی که با خدا و پیغمبرش دشمنی می‌کنند ، از زمره پست‌ترین و خوارترین ( مردمان ) خواهند بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُحَآدُّونَ » : ( نگا : مجادله‌ / 5 ) . « الأذَلِّینَ » : ذلیل‌ترین و خوارترین و رسواترین انسانها .‏

سوره مجادلة آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ کَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلِی إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند چنین مقدر کرده است که من و پیغمبرانم قطعاً پیروز می‌گردیم . بی‌گمان خداوند نیرومند چیره است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَتَبَ » : مقدر کرده است . قضا و قدرش در لوح محفوظ چنین افتاده است ( نگا : رعد / 39 ) .‏

سوره مجادلة آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ لَا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُوْلَئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمَانَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَیُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مردمانی را نخواهی یافت که به خدا و روز قیامت ایمان داشته باشند ، ولی کسانی را به دوستی بگیرند که با خدا و پیغمبرش دشمنی ورزیده باشند ، هرچند که آنان پدران ، یا پسران ، یا برادران ، و یا قوم و قبیله ایشان باشند . چرا که مؤمنان ، خدا بر دلهایشان رقم ایمان زده است ، و با نفخه ربانی خود یاریشان داده است و تقویتشان کرده است ، و ایشان را به باغهای بهشتی داخل می‌گرداند که از زیر ( کاخها و درختان ) آنها رودبارها روان است ، و جاودانه در آنجا می‌مانند . خدا از آنان خوشنود ، و ایشان هم از خدا خوشنودند . اینان حزب یزدانند . هان ! حزب یزدان ، قطعاً پیروز و رستگار است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَتَبَ » : نگاشته است و رقم زده است . مراد مستقر کردن و جایگزین نمودن است . « أَیَّدَ » : یاری داد . تقویت کرد ( نگا : بقره‌ / 87 و 253 ، مائده‌ / 110 ، انفال‌ / 26 و 62 ) . « رُوحٍ » : نفخه . نیروی معنوی الهی ، از قبیل : آرامش درون ، نور بصیرت ( نگا : فتح‌ / 4 ) .‏

تفسیر نور: سوره حشر

تفسیر نور:
سوره حشر آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به تسبیح و تقدیس خدا مشغولند تمام چیزهائی که در آسمانها و در زمین هستند ، و خدا چیره کار بجا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبَّحَ ِللهِ ما . . . » : ( نگا : حدید / 1 ) .‏

سوره حشر آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ الَّذِی أَخْرَجَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مِن دِیَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنتُمْ أَن یَخْرُجُوا وَظَنُّوا أَنَّهُم مَّانِعَتُهُمْ حُصُونُهُم مِّنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَیْثُ لَمْ یَحْتَسِبُوا وَقَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ یُخْرِبُونَ بُیُوتَهُم بِأَیْدِیهِمْ وَأَیْدِی الْمُؤْمِنِینَ فَاعْتَبِرُوا یَا أُولِی الْأَبْصَارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او کسی است که کافران اهل کتاب را در نخستین گردهمآئی ( و لشکرکشی مسلمانان و برخورد با ایشان در پیرامون مدینه ) از سرزمینشان بیرون راند ( و به خیبر کوچاند ) . شما گمان نمی‌بردید که آنان بیرون روند ، و ایشان هم گمان می‌بردند که دژهایشان آنان را از عذاب خدا بدور می‌دارد . اما خدا از جانبی به سراغشان رفت که فکرش را نمی‌کردند ( از آن جانب بر آنان بتازند ) . به دلهایشان هراس انداخت ، بگونه‌ای که با دستهای خود و با دستهای مؤمنان خانه‌های خویش را ویران می‌کردند ! ای خردمندان ! درس عبرت بگیرید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَهْلِ الْکِتابِ » : مراد یهودیان بنی‌نضیر است که در دو میلی مدینه زندگی می‌کردند . به هنگام هجرت پیغمبر به مدینه ، با آن حضرت پیمان بستند که بی‌طرف بمانند و به نفع و یا به زیان مسلمانان کار نکنند . بعد از شکست مسلمانان در جنگ احد ، بنای بدرفتاری نهادند و حتی در صدد قتل پیغمبر برآمدند و با قریشیان علیه مسلمانان پیمان بستند . به دستور پیغمبر رئیس ایشان کعب پسر اشرف به قتل رسید ، و بنی‌نضیر از پیرامون مدینه بیرون رانده شدند و آنان به خیبر رفتند . « حَشْر » : گردهمآئی مردم و لشکرکشی ایشان بر سر قومی . گردآوردن مردمانی و بیرون کردن آنان از جائی . « لاَِوَّلِ الْحَشْرِ » : هنگام نخستین گردهمآئی ، و جمع‌آوری کسانی و بیرون راندن آنان ، واژه ( ل ) به معنی ( عِندَ ) یعنی ( هنگام ) است ( نگا : اسراء / 78 ) . اضافه ( اوّل ) به ( الْحَشْر ) اضافه صفت به موصوف است . حشر اوّل ، اخراج بنی‌نضیر از اطراف مدینه به خیبر است . حشر ثانی ، اخراج بنی‌نضیر و همه یهودیان دیگر است از جزیرةالعرب به شام در زمان امیرالمؤمنین عمر .‏

سوره حشر آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْلَا أَن کَتَبَ اللَّهُ عَلَیْهِمُ الْجَلَاء لَعَذَّبَهُمْ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذَابُ النَّارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر خداوند ترک دیار را بر آنان مقرر نمی‌کرد ، در دنیا ایشان را به عذاب ( سخت‌تر از اخراج ) گرفتار می‌نمود . ( بدا به حالشان ! گذشته از این خفت اخراج دنیوی ) آنان در آخرت عذاب آتش دوزخ دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجَلآءَ » : کوچ از شهر و دیار . ترک خانه و کاشانه .‏

سوره حشر آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ شَاقُّوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَمَن یُشَاقِّ اللَّهَ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( کیفر دنیوی و اخروی ) بدان خاطر است که آنان با خدا و پیغمبرش دشمنی ورزیده‌اند ، و هر کس با خدا دشمنی ورزد ( خدا او را به اشد مجازات می‌رساند ) چرا که خدا سخت عذاب می‌دهد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَن یُشَآقِّ اللهَ . . . » : هر کس با خدا دشمنی ورزد . جزای ( مَنْ ) محذوف است ، و یا این که جمله ( فَإِنَّ اللهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ ) جزای آن است و عائد آن محذوف است .‏

سوره حشر آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ مَا قَطَعْتُم مِّن لِّینَةٍ أَوْ تَرَکْتُمُوهَا قَائِمَةً عَلَى أُصُولِهَا فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِیُخْزِیَ الْفَاسِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر درخت خرمائی را که بریدید ، یا بر پایه‌ها و ریشه‌های خود برجای گذاشتید ، به فرمان خدا و اجازه او بوده است ( و گناهی متوجه شما مسلمانان نمی‌باشد . خدا این کار را کرده است ) تا بیرون‌روندگان ( از دستورات الهی و منحرفان از شرائع آسمانی ) را خوار و رسوا گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِینَةٍ » : درخت خرما . نوع خوب و ممتاز درخت خرما . « أُصُول‌ » : جمع أَصْل ، پایه . ریشه . « لِیُخْزِیَ الْفَاسِقِینَ » : متعلق به محذوفی مثل ( أَذِنَ ) است . أَذِنَ فِی قَطْعِ الأشْجَارِ لِیُخْزِیَ .‏

سوره حشر آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَفَاء اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَلَا رِکَابٍ وَلَکِنَّ اللَّهَ یُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چیزهائی را که خدا از دارائی ایشان ( یعنی بنی‌نضیر ) به پیغمبر خود ارمغان داشته است شما اسبانی و شترانی را برای آن به تاخت درنیاورده‌اید ( و با جنگ تصرف ننموده‌اید ) و بلکه خداوند پیغمبران خود را بر هر کس که بخواهد چیره می‌گرداند ، و خدا بر هر کاری توانا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا » : چیزهائی که . مبتدا است و جمله ( فَمَآ أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَ لا رِکَابٍ ) خبر آن است . « أَفَآءَ » : عطاء کرد . عائد کرد . ارمغان داشت ( نگا : احزاب‌ / 50 ) . ( فَیْء ) از این ماده است و به معنی غنیمتی است که بدون جنگ بدست آید . برخلاف ( غَنیمت ) که با جنگ بدست می‌آید . « مَآ أَوْجَفْتُمْ » : نتاخته‌اید . ندوانده‌اید . به شتاب و جولان درنیاورده‌اید . « خَیْلٍ » : اسبان . « رِکَابٍ » : شتران . خیل و رکاب ، اسم جمع بوده و از لفظ خود دارای مفرد نمی‌باشند .‏

سوره حشر آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ مَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لَا یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیَاء مِنکُمْ وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چیزهائی را که خداوند از اهالی این آبادیها به پیغمبرش ارمغان داشته است ، متعلق به خدا و پیغمبر و خویشاوندان ( پیغمبر ) و یتیمان و مستمندان و مسافران در راه مانده می‌باشد . این بدان خاطر است که اموال تنها در میان اشخاص ثروتمند شما دست بدست نگردد ( و نیازمندان از آن محروم نشوند ) . چیزهائی را که پیغمبر برای شما ( از احکام الهی ) آورده است اجراء کنید ، و از چیزهائی که شما را از آن بازداشته است ، دست بکشید . از خدا بترسید که خدا عقوبت سختی دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَهْلِ الْقُری‌ » : اهالی آبادیها . « فَلِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ . . . » : ( نگا : انفال‌ / 41 ) . « دُولَةً » : چیزی را که مردمان میان خود دست بدست می‌گردانند . با واژه ( تداول ) همریشه و تقریباً هم‌معنی است .‏

سوره حشر آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ لِلْفُقَرَاء الْمُهَاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَاناً وَیَنصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همچنین غنائم از آنِ فقرای مهاجرینی است که از خانه و کاشانه و اموال خود بیرون رانده شده‌اند . آن کسانی که فضل خدا و خوشنودی او را می‌خواهند ، و خدا و پیغمبرش را یاری می‌دهند . اینان راستانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِّنَ اللهِ وَ رِضْوَاناً » : ( نگا : مائده‌ / 2 ، فتح‌ / 29 ) . « الصَّادِقُونَ » : راستان . مؤمنانی که واقعاً ایمان دارند و راست و درست هستند .‏

سوره حشر آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ تَبَوَّؤُوا الدَّارَ وَالْإِیمَانَ مِن قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِّمَّا أُوتُوا وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنانی که پیش از آمدن مهاجران خانه و کاشانه ( آئین اسلام ) را آماده کردند و ایمان را ( در دل خود استوار داشتند ) کسانی را دوست می‌دارند که به پیش ایشان مهاجرت کرده‌اند ، و در درون احساس و رغبت نیازی نمی‌کنند به چیزهائی که به مهاجران داده شده است ، و ایشان را بر خود ترجیح می‌دهند ، هرچند که خود سخت نیازمند باشند . کسانی که از بخل نفس خود ، نگاهداری و مصون و محفوظ گردند ، ایشان قطعاً رستگارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ » : مراد انصار است . مبتدا ، و خبر آن ( یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ ) است . « تَبَوَّءُوا » : منزل و مأوی را آماده کرده‌اند . یعنی مدینه را برای آئین اسلام آماده کرده‌اند . یا این که منازل و خانه‌هائی تدارک دیده‌اند . « حَاجَةً » : نیاز . در اینجا به معنی میل و رغبت است . « خَصَاصَةٌ » : احتیاج شدید . نیاز زیاد . « شُحَّ » : بخل ( نگا : نساء / 128 ) . برخی گویند : شُحّ یکی از ویژگیهای نفس انسان است و او را به دلبستگی زیاد به مال ، و حرص و آز بر آن وامی‌دارد . بخل دست بازداشتن از بخشش و خرج مال است و اثری از آثار شُحّ است ( نگا : المصحف المیسر ) .‏

سوره حشر آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ جَاؤُوا مِن بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالْإِیمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلّاً لِّلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّکَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که پس از مهاجرین و انصار به دنیا می‌آیند ، می‌گویند : پروردگارا ! ما را و برادران ما را که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفته‌اند بیامرز . و کینه‌ای نسبت به مؤمنان در دلهایمان جای مده ، پروردگارا ! تو دارای رأفت و رحمت فراوانی هستی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ جَآءُوا . . . » : مراد تابعین و همه مؤمنانی است که تا دامنه قیامت به دنیا می‌آیند و آئین اسلام را می‌پذیرند . « غِلاًّ » : کینه . کینه‌توزی و دشمنانگی .‏

سوره حشر آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَر إِلَى الَّذِینَ نَافَقُوا یَقُولُونَ لِإِخْوَانِهِمُ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَکُمْ وَلَا نُطِیعُ فِیکُمْ أَحَداً أَبَداً وَإِن قُوتِلْتُمْ لَنَنصُرَنَّکُمْ وَاللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکَاذِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا منافقانی را ندیده‌ای که پیوسته به برادران کافر اهل کتاب خود می‌گویند : هرگاه شما را بیرون کنند ، ما هم با شما بیرون خواهیم آمد ، و هرگز به زیان شما از سخن کسی فرمانبرداری نخواهیم کرد ، و اگر با شما جنگ و پیکار شود ، قطعاً به کمکتان شتافته و یاریتان خواهیم داد . خدا گواهی می‌دهد که آنان دروغ می‌گویند ( و به عهد خود وفا نمی‌کنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ تَرَ . . . » : برای تعجب است . « أَهْلِ الْکِتَابِ » : مراد بنی‌نضیر و چه‌بسا یهودیان بنی‌قریظه هم باشد . « لا نُطِیعُ فِیکُمْ » : مراد اطاعت از فرمان جنگ درباره یهودیان است . « أَحَداً » : مراد پیغمبر و یکایک مسلمانان است . « قُوتِلْتُمْ » : با شما قتال گردید . با شما جنگ و پیکار درگرفت .‏

سوره حشر آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ لَئِنْ أُخْرِجُوا لَا یَخْرُجُونَ مَعَهُمْ وَلَئِن قُوتِلُوا لَا یَنصُرُونَهُمْ وَلَئِن نَّصَرُوهُمْ لَیُوَلُّنَّ الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا یُنصَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگاه اخراج شوند با آنان بیرون نمی‌روند ، و اگر با ایشان جنگ و پیکار شود ، به کمکشان نمی‌شتابند و یاریشان نمی‌دهند ، و اگر هم ( فرضاً ) به کمک و یاریشان روند ، پشت می‌کنند و می‌گریزند ، و دیگر کمک و یاری نخواهند شد ( و خدا ایشان را هلاک می‌گرداند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَئِن نَّصَرُوهُمْ . . . » : اگر هم فرضاً کمک کنند و یاری دهند . « ثُمَّ لا یُنصَرُونَ » : دیگر ، منافقان روی یاری و پیروزی نخواهند دید و خدا آنان را نابود می‌گرداند ( نگا : المختصر ) . از آن به بعد چنین یهودیانی یاری و کمک نخواهند شد ( نگا : صفوه التفاسیر ) .‏

سوره حشر آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ لَأَنتُمْ أَشَدُّ رَهْبَةً فِی صُدُورِهِم مِّنَ اللَّهِ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا یَفْقَهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هراس شما در سینه‌های ایشان ، بیش از هراس آنان از خدا است ! این بدان خاطر است که ایشان مردمان نفهم و نادانی هستند ( و عظمت خدای را درک نمی‌کنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَهْبَةً » : خوف و هراس . ترس و بیم . تمییز است . « بِأَنَّهُمْ » : به علت آنکه ایشان . بدان خاطر که آنان .‏

سوره حشر آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ لَا یُقَاتِلُونَکُمْ جَمِیعاً إِلَّا فِی قُرًى مُّحَصَّنَةٍ أَوْ مِن وَرَاء جُدُرٍ بَأْسُهُمْ بَیْنَهُمْ شَدِیدٌ تَحْسَبُهُمْ جَمِیعاً وَقُلُوبُهُمْ شَتَّى ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا یَعْقِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یهودیان هرگز با شما به صورت دسته‌جمعی جز در پس دژهای محکم و یا از پشت دیوارها نمی‌جنگند . عداوت و دشمنی در میان خودشان شدت دارد . تو ایشان را متحد می‌بینی ، ولی پراکنده دل بوده و هماهنگ نمی‌باشند . این بدان خاطر است که مردمان بیشعور و ناآگاهی هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُریً مُّحَصَّنَةٍ » : آبادیهای محکم . مراد دژهای استوار است . « جُدُرٍ » : جمع جِدار ، دیوارها . سورها . « بَأْسُهُم بَیْنَهُمْ شَدِیدٌ » : جنگ و عداوت در میان خودشان سخت است و متحد و متفق نیستند . در جنگ با یکدیگر توانا و نیرومندند ، ولی در مقابل مؤمنان راستین ترسو و ضعیف می‌باشند .‏

سوره حشر آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ کَمَثَلِ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ قَرِیباً ذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سرگذشت اینان به سرگذشت کسانی می‌ماند که چندی پیش از اینان ( در جنگ بدر ) طعم تلخ کار بد خود را چشیدند ، و ( گذشته از این ، در آخرت نیز ) عذاب دردناکی دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ . . . » : مراد مشرکان قریش است که در غزوه بدر شکست خوردند ( نگا : انفال‌ / 12 - 24 ) . برخی آنان را یهودیان بنی‌قریظه می‌دانند . « وَ بَالَ » : نتیجه بدِ کار ( نگا : مائده‌ / 95 ) .‏

سوره حشر آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ کَمَثَلِ الشَّیْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنسَانِ اکْفُرْ فَلَمَّا کَفَرَ قَالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِّنکَ إِنِّی أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( داستان منافقان با یهودیان ) همچون داستان اهریمن است که به انسان می‌گوید : کافر شو ( تا مشکلات تو حل شود ) . اما هنگامی که ( بر اثر وسوسه‌های اهریمن ) کافر می‌گردد ، اهریمن می‌گوید : من از تو بیزار و گریزانم ! چرا که من از خدا ، یعنی پروردگار جهانیان می‌ترسم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَالَ لِلإِنسَانِ » : به انسان ، هر نوع انسانی ، آمرانه دستور می‌دهد . البته دستور شیطان ، وسوسه‌های او است و بس ( نگا : ابراهیم‌ / 22 ، حجر / 42 ) . « بَرِی‌ءٌ » : بیزار . گریزان ( نگا : انفال‌ / 48 ) .‏

سوره حشر آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَانَ عَاقِبَتَهُمَا أَنَّهُمَا فِی النَّارِ خَالِدَیْنِ فِیهَا وَذَلِکَ جَزَاء الظَّالِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سرانجام کار ( اهریمن و کسی که او گمراهش کرده است ) بدانجا می‌انجامد که هر دو تا در آتش دوزخ جاودانه می‌مانند ، و این سزای ستمگران است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَاقِبَتُهُمَا » : خبر مقدم ( کانَ ) و جمله ( أَنَّهُمَا خَالِدَیْنِ فِیهَا ) محلاً مرفوع اسم کانَ است .‏

سوره حشر آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مؤمنان ! از خدا بترسید و هر کسی باید بنگرد که چه چیزی را برای فردا ( ی قیامت خود ) پیشاپیش فرستاده است . از خدا بترسید ، خدا آگاه از هر آن چیزی است که می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَفْسٌ » : هرکسی . هر شخصی . « غَدٍ » : فردا . مراد فردای قیامت است . « مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ » : واژه ( مَا ) می‌تواند موصوله یا استفهامیه باشد .‏

سوره حشر آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ أُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و همسان کسانی نباشید که خدا را از یاد بردند ، و خدا هم خودشان را از یاد خودشان برد ! آنان بیرون روندگان ( از حدود شرائع الهی ) و خارج شوندگان ( از دائره ایمان ) هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَسُوا اللهَ » : خدا را فراموش کردند و طاعت و عبادت را از یاد بردند . « فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ » : در نتیجه خدا هم ایشان را از یاد خودشان برد . یعنی خدا فراموشی ، منتهی به خود فراموشی می‌گردد . چرا که افراد بی‌دین ، در خوشیها به ناز نعمت و قدرت مبتلا می‌شوند و متکبر می‌گردند ، و در ناخوشیها ، به سردرگمی و ناسپاسی دچار می‌آیند ، و در هر دو صورت ، هدف آفرینش خود ، یا به عبارت دیگر هویت و انسانیت خویش را فراموش می‌کنند ، و همه تلاششان خور و خواب و لذت و شهوت می‌گردد ، و مبدأ و معاد و عبودیت و الوهیت ، در نظرشان واژه‌های نامفهومی می‌شوند ، و از این خواب سنگین غفلت تا نمیرند بیدار نمی‌شوند .‏

سوره حشر آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ لَا یَسْتَوِی أَصْحَابُ النَّارِ وَأَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمُ الْفَائِزُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بهشتیان و دوزخیان یکسان و برابر نیستند . بهشتیان ( به همه آرزوهای خود رسیده‌اند و ) رستگار و پیروزند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هُمُ الْفَآئِزُونَ » : ( نگا : توبه‌ / 20 ، مؤمنون‌ / 111 ، نور / 52 )‏

سوره حشر آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَّرَأَیْتَهُ خَاشِعاً مُّتَصَدِّعاً مِّنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَتِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر ما این قرآن را برای کوهی فرو می‌فرستادیم ، کوه را از ترس خدا ، کرنش‌کنان و شکافته می‌دیدی ! ما این مثالها را برای مردمان بیان می‌داریم ، شاید که ایشان بیندیشند ( و با دید بینا و بینش آگاه به آیات قرآنی بنگرند و دل سنگین خود را با برق قرآن منفجر و آن را به تکان و لرزه آورند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَوْ أَنزَلْنَا . . . » : این آیه اشاره دارد به این حقیقت که نفوذ قرآن به قدری عمیق است که اگر بر کوهها نازل می‌شد آنها را با همه صلابت و استحکامی که دارند تکان می‌داد و متلاشی می‌کرد ، اما عجب از انسانهای سنگدلی است که آیات آن را می‌شنوند و تکان نمی‌خورند و کمترین تغییری نمی‌کنند ( نگا : بقره‌ / 74 ) . « مُتَصَدِّعاً » : شکافته . « تِلْکَ الأمْثَالُ » : ( نگا : بقره‌ / 261 و 264 و 265 ، رعد / 17 ، حج‌ / 73 ) .‏

سوره حشر آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا کسی است که جز او پروردگار و معبودی نیست . آگاه از جهان نهان و آشکار است ( و ناپیدا و پیدا در برابر دانشش یکسان است ) . او دارای مرحمت عامه ( در این جهان ، در حق همگان ) ، و دارای مرحمت خاصه ( در آن جهان ، نسبت به مؤمنان ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ » : آگاه از دنیای پنهان از دیدگان و خرد انسان ، و مطلع از جهان عیان برای بینش و دانش مردمان است . « الرَّحْمَانُ الرَّحِیمُ » : ( نگا : فاتحه‌ / 1 ) .‏

سوره حشر آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا کسی است که جز او پروردگار و معبودی نیست . او فرمانروا ، منزه ، بی‌عیب و نقص ، امان‌دهنده و امنیت بخشنده ، محافظ و مراقب ، قدرتمند چیره ، بزرگوار و شکوهمند ، و والامقام و فرازمند است . خداوند دور و فرا از چیزهائی است که انباز او می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَلِکُ » : فرمانفرما . فرمانروا ( نگا : طه‌ / 114 ، مؤمنون‌ / 116 ) . « الْقُدُّوسُ » : پاک و منزه . « السَّلامُ » : بی‌عیب و نقص . « الْمُؤْمِنُ » : امنیّت بخشنده . امان دهنده . « الْمُهَیْمِنُ » : محافظ و مراقب . « الْجَبَّارُ » : شکوهمند . دارای جبروت . « الْمُتَکَبِّرُ » : والامقام . فرازمند .‏

سوره حشر آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَى یُسَبِّحُ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او خداوندی است که طراح هستی و آفریدگار آن از نیستی و صورتگر جهان است . دارای نامهای نیک و زیبا است . چیزهائی که در آسمانها و زمین هستند ، تسبیح و تقدیس او می‌گویند ، و او چیره کار بجا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْخَالِقُ » : اندازه‌گیرنده اشیاء در کمیت و کیفیت لازم ، طرّاح هستی ( نگا : مؤمنون‌ / 14 ) . « الْبَارِئُ » : آفریدگار جهان از نیستی . « الْمُصَوِّرُ » : صورتگر . شکل‌دهنده جهان بدینگونه که هست .‏