تفسیر نور: سوره حجرات

تفسیر نور:
سوره حجرات آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! بر خدا و پیغمبرش پیشی مگیرید و پیشدستی مکنید ، و از خدا بترسید و پروا داشته باشید ، چرا که خدا شنوای ( گفتارتان ، و ) آگاه ( از کردارتان ) می‌باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تُقَدِّمُوا » : پیشی مگیرید . پیشدستی مکنید . بعضی این فعل را لازم و برخی آن را متعدی و مفعولش را محذوف دانسته‌اند ، و مراد این است که هیچ حکمی را بر حکم خدا و پیغمبرش مقدم ندارید . پیش از فهم و دریافت سخن و دستور خدا و رسول درباره حکم چیزی ، سخنی نگوئید . پیش از اخذ فرمان از خدا و پیغمبرش ، عملی را انجام ندهید . در جائی که خدا و پیغمبرش حکمی‌دارند ، شما حکم نکنید ، یعنی حکمی نکنید مگر به حکم خدا و رسول او ، و باید که همواره این ویژگی در شما باشد که پیرو و گوش بفرمان خدا و رسول باشید . « بَیْنَ یَدَیْ » : جلو . حضور . منظور مقام حکمرانی است که مختص به خدا و به رسول خدا - برابر رهنمود و با اجازه خدا - دارد ( نگا : نساء / 64 ) .‏

سوره حجرات آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَن تَحْبَطَ أَعْمَالُکُمْ وَأَنتُمْ لَا تَشْعُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! صدای خود را از صدای پیغمبر بلندتر مکنید ، و همچنان که با یکدیگر سخن می‌گوئید ، با او به آواز بلند سخن مگوئید ، تا نادانسته اعمالتان بی‌اجر و ضایع نشود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ » : صدای خود را فراتر از صدای پیغمبر نبرید . صدای خویش را بلندتر از صدای پیغمبر نکنید . مراد بلند سخن گفتن در محضر پیغمبر در حال حیات ، و بعد از وفات آن حضرت ، در کنار مرقد مبارک او ، و بویژه بهنگام خواندن احادیث نبوی است ( نگا : روح‌المعانی ) . « لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ . . . » : این بخش ناظر بدین امر است که طبق معمول با داد و فریاد با آن جناب صحبت نشود ، بلکه متین و آرام و محترمانه او را مخاطب قرار دهند .‏

سوره حجرات آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان که صدای خود را نزد پیغمبر خدا پائین نموده و آهسته برمی‌آورند ، کسانیند که خداوند دلهایشان را برای پرهیزگاری پاکیزه و ناب داشته است . ایشان آمرزش سترگ و پاداش بزرگی دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَغُضُّونَ » : پائین می‌آورند . آهسته برمی‌آورند . « إِمْتَحَنَ » : در بوته آزمایش آزموده است و پیراسته و پاکیزه کرده است . امتحان خدا نسبت به دل بنده ، آن است که دلش را نشانه انواع محنتها و تکلیفها گردانیده تا صدق ایمانش به واسطه فرمانبرداری و صبر معلوم شود ، و تقوای آن ظاهر گردد ، و از کوره آزمایش ، پاک و بیغش بیرون آید .‏

سوره حجرات آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ یُنَادُونَکَ مِن وَرَاء الْحُجُرَاتِ أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْقِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان کسانی که تو را از بیرون اطاقها فریاد می‌زنند ، اغلب ایشان نمی‌فهمند ( که تو چه مقام والائی در پیش خدا داری و باید با تو محترمانه رفتار کنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحُجُرَاتِ » : جمع حُجْرَة ، اطاقها . مراد اطاقهای همسران پاک پیغمبر است که در کنار مسجد پیغمبر تهیه دیده شده بود . افرادی از بیرون پیغمبر را صدا می‌زدند که بیرون بیا .‏

سوره حجرات آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَیْهِمْ لَکَانَ خَیْراً لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر آنان تأمّل کنند تا تو بیرون بیائی و به پیش ایشان روی ، برای آنان بهتر خواهد بود . خداوند آمرزگار و مهربان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَاللهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ » : این بخش به مرتکبان چنین اعمالی نوید می‌دهد که اگر توبه کنند مشمول مرحمت و مغفرت خدا واقع می‌شوند .‏

سوره حجرات آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن جَاءکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَیَّنُوا أَن تُصِیبُوا قَوْماً بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! اگر شخص فاسقی خبری را به شما رسانید درباره آن تحقیق کنید ، مبادا به گروهی - بدون آگاهی ( از حال و احوالشان و شناخت راستین ایشان‌ - ) آسیب برسانید ، و از کرده خود پشیمان شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاسِقٌ » : کافر ( نگا : نور / 55 ) . منافق ( نگا : توبه‌ / 67 ) . کسی که متجاوز از حدود شریعت بوده و برابر قرآن عمل نکند ( نگا : مائده‌ / 47 ) . در اینجا مراد کسی است که مجهول‌العداله بوده و صداقت او محرز نباشد . « بِجَهَالَةٍ » : از روی نادانی . به خاطر بی‌خبری و عدم آگاهی .‏

سوره حجرات آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَاعْلَمُوا أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ یُطِیعُکُمْ فِی کَثِیرٍ مِّنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَکَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْیَانَ أُوْلَئِکَ هُمُ الرَّاشِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدانید که پیغمبر خدا در میان شما است ( قدر او را بدانید و بدو احترام بگذارید ) . هرگاه در بسیاری از کارها از شما اطاعت کند ، به مشقت خواهید افتاد . اما خداوند ایمان را در نظرتان گرامی داشته است و آن را در دلهایتان آراسته است ، و کفر و نافرمانی و گناه را در نظرتان زشت و ناپسند جلوه داده است ، فقط آنان ( که دارای این صفات هستند ، یعنی ایمان در نظرشان محبوب و مزیّن ، و کفر و فسق و عصیان در نظرشان منفور و مطرود است ) راهیابند و بس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَعَنِتُّمْ » : قطعاً به مشقت می‌افتید . هلاک و نابود می‌گردید ( نگا : آل‌عمران‌ / 118 ، توبه‌ / 128 ) . « حَبَّبَ » : گرامی و دوست‌داشتنی کرده است . « کَرَّهَ » : زشت و ناپسند کرده است . « الْفُسُوقَ » : نافرمانی . خروج از حدود شریعت خدا . « الْعِصْیَانَ » : سرکشی . مخالفت با اوامر خدا . « أُولئِکَ » : آنان که مجمع این صفات و فضائلند . یعنی عاشقان ایمان و دوستداران فرمان یزدان ، و بیزاران از کفر و فسق و عصیان .‏

سوره حجرات آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ فَضْلاً مِّنَ اللَّهِ وَنِعْمَةً وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ، لطف و نعمتی از سوی خدا است ( که بدانان ارزانی داشته است ) و خداوند دارای آگاهی فراوان و فرزانگی بیشمار است ( و می‌داند چه کسی شایسته هدایت ، و بایسته مرحمت و نعمت است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَضْلاً » : مفعول مطلق برای فعل مقدری ، یا مفعول له است .‏

سوره حجرات آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی حَتَّى تَفِیءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِن فَاءتْ فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به جنگ پرداختند ، در میان آنان صلح برقرار سازید . اگر یکی از آنان در حق دیگری ستم کند و تعدی ورزد ( و صلح را پذیرا نشود ) ، با آن دسته‌ای که ستم می‌کند و تعدی می‌ورزد بجنگید تا زمانی که به سوی اطاعت از فرمان خدا برمی‌گردد و حکم او را پذیرا می‌شود . هرگاه بازگشت و فرمان خدا را پذیرا شد ، در میان ایشان دادگرانه صلح برقرار سازید و ( در اجرای مواد و انجام شرائط آن ) عدالت بکار برید ، چرا که خدا عادلان را دوست دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِقْتَتَلُوا . . . بَیْنَهُمَا » : ذکر فعل به صورت جمع با توجه به معنی ( طَآئِفَتَانِ ) و ذکر ضمیر به صورت مثنی با توجه به لفظ آن است . « بَغَتْ » : در طغیان از حدّ گذشت ( نگا : المصحف المیسر ) . تعدی و تجاوز کرد . برتری‌جوئی کرد . ستمگری نمود . « تَفی‌ءَ » : برمی‌گردد . بازگشت می‌کند ( نگا : بقره‌ / 226 ) . « أَقْسِطُوا » : دادگری کنید . مراد دادگری در پیاده کردن شرائط و مواد صلح در همه احوال و اعمال است .‏

سوره حجرات آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فقط مؤمنان برادران همدیگرند ، پس میان برادران خود صلح و صفا برقرار کنید ، و از خدا ترس و پروا داشته باشید ، تا به شما رحم شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ » : فقط مؤمنان برادران یکدیگرند .‏

سوره حجرات آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن یَکُونُوا خَیْراً مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن یَکُنَّ خَیْراً مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگری را استهزاء کنند ، شاید آنان بهتر از اینان باشند ، و نباید زنانی زنان دیگری را استهزاء کنند ، زیرا چه‌بسا آنان از اینان خوبتر باشند ، و همدیگر را طعنه نزنید و مورد عیبجوئی قرار ندهید ، و یکدیگر را با القاب زشت و ناپسند مخوانید و منامید . ( برای مسلمان ) چه بد است ، بعد از ایمان آوردن ، سخنان ناگوار و گناه‌آلود ( دالّ بر تمسخر ، و طعنه زدن و عیبجوئی کردن ، و به القاب بد خواندن ) گفتن و بر زبان راندن ! کسانی که ( از چنین اعمالی و اقوالی ) دست برندارند و توبه نکنند ، ایشان ستمگرند ( و با سخنان نیشدار ، و با خرده‌گیریها ، و ملقب گرداندن مردم به القاب زشت و توهین‌آمیز ، به دیگران ظلم می‌کنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَسْخَرْ » : مسخره نکند . مورد استهزاء قرار ندهد . « لا تَلْمِزُوا » : طعنه نزنید . عیبجوئی نکنید ( نگا : توبه‌ / 58 و 79 ) . « لا تَنَابَزُوا » : ملقب به القاب قبیح و ناپسند مکنید . ذکر ( القاب ) بعد از چنین فعلی ، برای تأکید است‌ ؛ همان گونه که واژه ( جَناحَیْهِ ) در ( انعام‌ / 38 ) چنین است . « الاِسْمُ » : نام . یاد کردن ( نگا : قاسمی ) . صفت ( نگا : المصحف المیسر ) . « الْفُسُوقُ » : ( نگا : بقره‌ / 197 و 282 ، حجرات‌ / 7 ) . « بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الإِیمَانِ » : چه بد است کسی را فاسق یا کافر نامید و او مؤمن باشد . برای مسلمانان چه بد است ، بعد از ایمان آوردن ، از یکدیگر به بدی یاد کنند ، و بجای ذکر خیر ، ذکر شر کنند .‏

سوره حجرات آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضاً أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! از بسیاری از گمانها بپرهیزید ، که برخی از گمانها گناه است ، و جاسوسی و پرده‌دری نکنید ، و یکی از دیگری غیبت ننماید ؛ آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد ؟ به یقین همه شما از مرده‌خواری بدتان می‌آید ( و از آن بیزارید ، غیبت نیز چنین است و از آن بپرهیزید و ) از خدا پروا کنید ، بی‌گمان خداوند بس توبه‌پذیر و مهربان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَثِیراً » : مفعول‌به است . « مِنَ الظَّنِّ » : صفت ( کَثیراً ) است . « لا تَجَسَّسُوا » : عیبجوئی نکنید . در پی کشف اسرار و معایب مردم نباشید . « مَیْتاً » : حال ( لَحْم ) یا ( أَخ ) است . « لا یَغْتَبْ . . . مَیْتاً » : غیبت پرده‌دری است و مرده‌خواری و لاشه‌دری . « فَکَرِهْتُمُوهُ » : جواب شرط ( إِنْ ) شرطیه است که هم خودش و هم ( قَدْ ) و هم فعل آن محذوف است . تقدیر چنین است : إِنْ عَرَضَ ذلِکَ فَقَدْ کَرِهْتُمُوهُ .‏

سوره حجرات آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوباً وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مردمان ! ما شما را از مرد و زنی ( به نام آدم و حواء ) آفریده‌ایم ، و شما را تیره تیره و قبیله قبیله نموده‌ایم تا همدیگر را بشناسید ( و هر کسی با تفاوت و ویژگی خاص درونی و بیرونی از دیگری مشخص شود ، و در پیکره جامعه انسانی نقشی جداگانه داشته باشد ) . بی‌گمان گرامی‌ترین شما در نزد خدا متقی‌ترین شما است . خداوند مسلّماً آگاه و باخبر ( از پندار و کردار و گفتار شما ، و از حال همه‌کس و همه چیز ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَکَرٍ وَ أُنثَی‌ » : یک نر و یک ماده . مراد آدم و حواء است . « شُعُوباً » : جمع شَعْب ، تیره‌ها و ملتها . جمع عظیمی از مردم که دارای اصل واحدی بوده و قبیله‌ها از آن منشعب می‌گردد . « لِتَعَارَفُوا » : تا یکدیگر را بشناسید و از هم جدا کنید . اشاره به این است که تفاوتهای بیرونی و درونی انسانها سبب شناسائی آنان است و اگر همه یکسان و شبیه همدیگر باشند ، زندگی اجتماعی مردمان مختل و ناممکن می‌گردد .‏

سوره حجرات آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَلَکِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمَانُ فِی قُلُوبِکُمْ وَإِن تُطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا یَلِتْکُم مِّنْ أَعْمَالِکُمْ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏عربهای بادیه‌نشین می‌گویند : ایمان آورده‌ایم . بگو : شما ایمان نیاورده‌اید ، بلکه بگوئید : تسلیم ( ظاهری رسالت تو ) شده‌ایم . چرا که ایمان هنوز به دلهایتان راه نیافته است ( و نور ایمان سراچه قلوبتان را روشن نکرده است ) . اگر از خدا و پیغمبرش فرمانبرداری کنید ، خدا از ( پاداش ) کارهایتان چیزی نمی‌کاهد . بی‌گمان خداوند آمرزگار و مهربان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأعْرَابُ » : عربهای بادیه‌نشین ( نگا : توبه‌ / 90 ) . « أَسْلَمْنَا » : مسلمان شده‌ایم . ظاهراً منقاد و تسلیم رسالت تو شده‌ایم . « لا یَلِتْکُمْ » : از شما نمی‌کاهیم . کم به شما نمی‌دهیم . از ( لاتَ ، یَلیتُ ) است . مهموزالفاء این فعل نیز به همین معنی است ( نگا : طور / 21 ) .‏

سوره حجرات آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مؤمنان ( واقعی ) تنها کسانیند که به خدا و پیغمبرش ایمان آورده‌اند ، سپس هرگز شکّ و تردیدی به خود راه نداده‌اند ، و با مال و جان خویش در راه خدا به تلاش ایستاده‌اند و به جهاد برخاسته‌اند . آنان ( بلی آنان ، در ایمان خود ) درست و راستگویند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمْ یَرْتَابُوا » : شک و تردید ننموده‌اند . گمان و دودلی به دل راه نداده‌اند .‏

سوره حجرات آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدِینِکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : آیا شما خدا را از ایمان خود باخبر می‌سازید ، در حالی که خدا از تمام چیزهائی که در آسمانها و زمین است باخبر است‌ ؟ ! و خدا از همه‌چیز دقیقاً آگاه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَتُعَلِّمُونَ » : آیا یاد می‌دهید ؟ « وَاللهُ یَعْلَمُ » : حرف واو حالیه است .‏

سوره حجرات آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ یَمُنُّونَ عَلَیْکَ أَنْ أَسْلَمُوا قُل لَّا تَمُنُّوا عَلَیَّ إِسْلَامَکُم بَلِ اللَّهُ یَمُنُّ عَلَیْکُمْ أَنْ هَدَاکُمْ لِلْإِیمَانِ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان بر تو منت می‌گذارند که اسلام آورده‌اند ! بگو : با اسلام خود بر من منت مگذارید ، بلکه خدا بر شما منت می‌گذارد که شما را به سوی ایمان آوردن رهنمود کرده است ، اگر ( در ادعای ایمان ) راست و درست هستید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنْ أَسْلَمُوا » : از این که اسلام آورده‌اند . « إِسْلامَکُمْ » : اسلام مفعول به ( لا تَمُنُّوا ) و یا منصوب به نزع خافض است و اصل آن چنین است : بِإِسْلامِکُمْ . « إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ » : جواب شرط محذوف است و ماقبل آن ، دالّ بر آن است .‏

سوره حجرات آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ غَیْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند رازها و نهانیهای آسمانها و زمین را می‌داند ، و او می‌بیند آنچه را که انجام می‌دهید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَیْبَ » : ( نگا : انعام‌ / 50 ، اعراف‌ / 188 ، هود / 31 ، نمل‌ / 65 ) .‏

تفسیر نور: سوره طور

تفسیر نور:
سوره طور آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالطُّورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به کوه طور ! ( که موسی بالای آن با خدا به گفتگو و مناجات پرداخته است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الطُّورِ » : اسم خاص کوهی در سرزمین سینا است ! ( نگا : مؤمنون‌ / 20 ، تین‌ / 2 ) .‏

سوره طور آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَکِتَابٍ مَّسْطُورٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و قسم به کتاب نوشته شده ( آسمانی ! که برای رهنمود انسانها به کره زمین فرستاده شده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِتَابٍ » : جنس کتاب مراد است و منظور همه کتابهای آسمانی است . قرآن . این نظریه به دو دلیل مقبول است : الف - قرآن ، چکیده و هماهنگ با مقاصد اصلی همه کتابهای آسمانی است ( نگا : بقره‌ / 41 و 91 و 97 ، آل‌عمران‌ / 3 و 50 ، مائده‌ / 46 و 48 ) ب - در موارد دیگری خداوند به قرآن قسم یاد کرده است ( نگا : یس‌ / 2 ، ص‌ / 1 ، زخرف‌ / 2 ، دخان‌ / 2 ) . « مَسْطُورٍ » : نگارش یافته . نوشته شده . ( نگا : اسراء / 58 ، احزاب‌ / 6 ) . لوح محفوظ . تورات ( نگا : اعراف‌ / 145 ) .‏

سوره طور آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ فِی رَقٍّ مَّنشُورٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( کتابی که نوشته شده است ) در صفحاتی و ( میان جهانیان ) پخش گردیده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَقٍّ » : صفحه . اسم جنس جمعی و مراد صفحات یا الواح است . « مَنشُورٍ » : پخش شده . گشوده و باز .‏

سوره طور آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْبَیْتِ الْمَعْمُورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و قسم به خانه آبادان ( کعبه ! که دائماً از زائران موج می‌زند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ » : کعبه مشرفه که در مکه است . بیت‌المعمور که در آسمان است و دائماً فرشتگان در آن گروه گروه به تقدیس و تسبیح خدا مشغولند .‏

سوره طور آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّقْفِ الْمَرْفُوعِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به سقف برافراشته ( آسمان ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّقْفِ » : آسمان مراد است ( نگا : انبیاء / 32 ) . « الْمَرْفُوعِ » : برافراشته . برپاداشته شده . آسمان با داشتن ستارگان فراوان آن چنان بالای سر ما را پوشانده و زینت داده‌اند ، انگار بام کره زمین بوده و قسمت پائین آن سقف این بنای آسمان ( نگا : نازعات‌ / 27 و 28 ) . البته بخشی از آسمان ، جو اطراف زمین است که قشر فشرده‌ای از هوا است که همچون سقف محکمی اطراف کره زمین را فرا گرفته است و آن را در برابر سنگهای سرگردان آسمانی و اشعه زیانبار کیهانی به خوبی حفظ می‌کند .‏

سوره طور آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْبَحْرِ الْمَسْجُورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به دریای سراپا آتش !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَسْجُورِ » : برافروخته . لبریز از شعله و آتش ( نگا : تکویر / 6 ) . منفجر شده . مراد آب دریاها در هنگامه وقوع قیامت است که اتمهای آبها منفجر می‌گردد ( نگا : انفطار / 3 ) و مواد مذاب و گداخته‌های درونی زمین در آنها روان می‌شود .‏

سوره طور آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ عَذَابَ رَبِّکَ لَوَاقِعٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏که قطعاً عذاب پروردگارت واقع می‌شود ( و کفار را در آغوش خود می‌کشد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّ عَذَابَ . . . » : جواب قسمهای متعدد پیشین است .‏

سوره طور آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ مَا لَهُ مِن دَافِعٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هیچ کس و هیچ چیزی نمی‌تواند از وقوع آن جلوگیری کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَافِعٍ » : دفع‌کننده . بازدارنده .‏

سوره طور آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ تَمُورُ السَّمَاء مَوْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی ( این عذاب الهی رخ می‌دهد که ) آسمان سخت به تکان و جنبش می‌افتد و تند درهم می‌لولد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَوْراً » : حرکت و اضطراب . رفت و برگشت . موج زدن و چرخیدن . درهم لولیدن و حرکت مارپیچی پیدا کردن .‏

سوره طور آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَسِیرُ الْجِبَالُ سَیْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کوهها ( از جا کنده می‌شوند و ) به شتاب روان می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَیْراً » : حرکت کردن . روان شدن .‏

سوره طور آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن روز ، وای به حال کسانی که ( حق را ) تکذیب کرده‌اند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَیْلٌ » : ( نگا : بقره . 79 ، ابراهیم‌ / 2 ، مریم‌ / 37 ) .‏

سوره طور آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ هُمْ فِی خَوْضٍ یَلْعَبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان که سرگرم کارهای باطل خویشند ( و پیوسته مشغول طعنه زدن به اسلام و قرآن و پیغمبرند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَوْضٍ » : فرو رفتن به کارهای بیهوده و کودکانه ( نگا : توبه‌ / 65 و 69 ، انعام‌ / 68 و 91 ) .‏

سوره طور آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یُدَعُّونَ إِلَى نَارِ جَهَنَّمَ دَعّاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی آنان را با زور به میان آتش دوزخ می‌اندازند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُدَعُّونَ » : با قهر و زور پرت می‌گردند و انداخته می‌شوند . « دَعّاً » : با خشونت فرو انداختن . به شدت پرت کردن و راندن ( نگا : ماعون‌ / 2 ) . « یُدَعُّونَ إِلَی النَّارِ » : با خشونت به آتش انداخته می‌شوند ( نگا : نمل‌ / 90 ) . با خشونت به سوی آتش رانده می‌شوند ( نگا : زمر / 71 ، مریم‌ / 86 ) .‏

سوره طور آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ هَذِهِ النَّارُ الَّتِی کُنتُم بِهَا تُکَذِّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( در این وقت فرشتگان بدیشان می‌گویند : ) این همان آتشی است که آن را دروغ می‌پنداشتید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذِهِ النَّارُ . . . » : ( نگا : سجده‌ / 20 ، سبأ / 42 ) .‏

سوره طور آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَسِحْرٌ هَذَا أَمْ أَنتُمْ لَا تُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا این جادو است‌ ؟ یا این که شما نمی‌بینید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَفَسِحْرٌ هذا . . . » : کافران پیوسته کارهای انبیاء را سحر می‌نامیدند ( نگا : مائده‌ / 110 ، یونس‌ / 76 ، هود / 7 ) . لذا روز قیامت به عنوان سرزنش هنگامی که آتش را می‌بینند و یا به درون آن انداخته می‌شوند ، بدیشان می‌گویند : این هم سحر و جادو است ! « أَمْ أَنتُمْ لا تُبْصِرُونَ » : این بخش هم جنبه سرزنش دارد . کافران در دنیا می‌گفتند : پیغمبران جادوگرند و بر چشمان ما پرده می‌افکنند ، و . . . ( نگا : اعراف‌ / 132 ) در قیامت بدیشان گفته می‌شود : آیا این عذاب سحر است‌ ؟ آیا پرده بر چشمان شما افکنده‌اند ؟‏

سوره طور آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ اصْلَوْهَا فَاصْبِرُوا أَوْ لَا تَصْبِرُوا سَوَاء عَلَیْکُمْ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به آتش وارد شوید و بدان بسوزید ، چه شکیبائی هم کنید و چه بیتابی ، به حال شما تفاوتی نمی‌کند . چرا که تنها برابر کارهائی که خودتان کرده‌اید کیفر داده می‌شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِصْلَوْهَا » : داخل آتش شوید و بدان بسوزید و حرارت آن را بچشید ( نساء / 115 و 30 و 56 ، صافات‌ / 163 ، ص 59 ) .‏

سوره طور آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَنَعِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اما پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و نعمتهای فراوان جای دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّاتٍ وَ نَعِیمٍ » : تنوین این واژه‌ها بیانگر کثرت و عظمت است .‏

سوره طور آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ فَاکِهِینَ بِمَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ وَوَقَاهُمْ رَبُّهُمْ عَذَابَ الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در برابر چیرهائی که خدا بدیشان داده است شاد و خوشحالند ، و ( نعمت بزرگتر از این ، این که ) خدای ایشان ، آنان را از عذاب دوزخ محفوظ و مصون داشته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاکِهِینَ » : افراد شاد و مسرور ( نگا : یس‌ / 55 ، دخان‌ / 27 ) .‏

سوره طور آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ کُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِیئاً بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به پاداش کارهائی که کرده‌اید بخورید و بیاشامید ، نوش و گوارایتان باد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَنِیئاً » : گوارا و بی‌دردسر . مفعول مطلق یا صفت مصدر محذوفی است ( نگا : نساء / 4 ) .‏

سوره طور آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ مُتَّکِئِینَ عَلَى سُرُرٍ مَّصْفُوفَةٍ وَزَوَّجْنَاهُم بِحُورٍ عِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این در حالی است که بر تختهای ردیف و کنار هم چیده تکیه زده‌اند ، و زنان سیاه چشم و درشت چشم زیبای بهشتی را همسرشان نموده‌ایم ( و در کنارشان قرار داده‌ایم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُرُرٍ » : جمع سَریر ، تختها ( نگا : حجر / 47 ، صافات‌ / 44 ) . « مَصْفُوفَةٍ » : ردیف و کنار هم چیده شده . رده نهاده . « حُورٍ عِینٍ » : ( نگا : دخان‌ / 54 ) . از این آیه و آیات دیگر قرآن برمی‌آید که تختها گرداگرد مجلس بزم و مقابل یکدیگر نهاده شده‌اند ، تا مجلس انس هر چه باشکوه‌تر باشد .‏

سوره طور آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُم بِإِیمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَمَا أَلَتْنَاهُم مِّنْ عَمَلِهِم مِّن شَیْءٍ کُلُّ امْرِئٍ بِمَا کَسَبَ رَهِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که خودشان ایمان آورده‌اند و فرزندانشان از ایشان در ایمان آوردن پیروی کرده‌اند ، ( در بهشت ) فرزندانشان را بدیشان ملحق می‌گردانیم ( تا زادگان دلبند خود را در کنار خود ببینند و از انس با آنان لذت بیشتر ببرند ) بی‌آنکه ما اصلاً از عمل آن کسان چیزی بکاهیم ( و از اندوخته پدران و مادران چیزی برداریم و به فرزندانشان بدهیم ، و یا بدین وسیله بر حسنات فرزندان بیفزائیم و یا گناهانشان را از این راه بزدائیم ) . چرا که هر کس در گرو کارهائی است که کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَلَتْنَاهُمْ » : از کارهایشان نکاسته‌ایم . فعل مهموز الفاء أَلَتَ ، یَأْلِتُ ، بر وزن ضَرَبَ یَضْرِبُ ، با فعل اجوف یائی لاتَ ، یَلیتُ ، در معنی یکسان است ( نگا : حجرات‌ / 14 ) . « مَآ أَلَتْنَا مِنْ عَمَلِهِمْ شَیْئاً » : از پاداش کارهای پدران اصلاً چیزی نمی‌کاهیم . مراد این است که ترفیع منزلت فرزندان باعث تنزل مقام پدران نبوده ، و بلکه مراد اعطاء نعمت انس و تشکیل مجمع دلهای عاشقان یزدان است . « رَهِینٌ » : گروگان .‏

سوره طور آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمْدَدْنَاهُم بِفَاکِهَةٍ وَلَحْمٍ مِّمَّا یَشْتَهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پیوسته هر گونه میوه‌ای و گوشتی را که بخواهند در اختیارشان می‌گذاریم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْدَدْنَاهُمْ » : یاریشان می‌دهیم . بدیشان می‌دهیم ( نگا : مؤمنون‌ / 55 ، نمل‌ / 36 ) .‏

سوره طور آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ یَتَنَازَعُونَ فِیهَا کَأْساً لَّا لَغْوٌ فِیهَا وَلَا تَأْثِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان در آنجا جامهای ( شراب طهور ) را که نه بیهوده‌گوئی و یاوه‌سرائی در آن است و نه با گناه همراه است ، از دست یکدیگر می‌گیرند ( و سر می‌کشند و خوش می‌شوند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتَنَازَعُونَ » : مشتاقانه از دست یکدیگر می‌ربایند و می‌گیرند . « لَغْوٌ » : یاوه‌سرائی . بیهوده‌گوئی . « تَأْثِیمٌ » : گناه‌ورزی . بزهکاری . یعنی شراب آخرت ، نه موجب یاوه‌سرائی و پریشان گوئی می‌شود ، و نه موجب گناه می‌گردد ، و نه کار مستان به کتک و کتک‌کاری می‌کشد .‏

سوره طور آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ غِلْمَانٌ لَّهُمْ کَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَّکْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پیوسته در گرداگرد آنان نوجوانان ایشان ( برای خدمتگزاریشان ) در چرخش و گردشند . انگار آنان ( در صفا و پاکی ) مرواریدهای پنهان ( در صدف ) هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غِلْمَانٌ » : جمع غُلام ، پسران نوجوان . مراد خدمتکاران و کارگزاران است . « لُؤْلُؤٌ » : مروارید . « مَکْنُونٌ » : پنهان در صدف . مروارید در درون صدف به قدری تازه و شفاف و زیبا است که حد ندارد ( نگا : واقعه‌ / 23 ) .‏

سوره طور آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یَتَسَاءلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پرسش‌کنان روی به همدیگر می‌کنند ( و هر یک از آنان از نعمتها و خوشیهای بهشت و الطاف بیکران یزدان با دیگری سخن می‌گوید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَقْبَلَ » : رو کرد . « یَتَسَآءَلُونَ » : از همدیگر می‌پرسند . مراد صحبت آنان از گذشته خود در دنیا ، و تعریف وضع خوش فعلی است .‏

سوره طور آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا إِنَّا کُنَّا قَبْلُ فِی أَهْلِنَا مُشْفِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏می‌گویند : ما پیش از این ( در دنیا ) در میان خانواده و فرزندانمان بیمناک ( از خشم خدا و حساب و کتاب و جزا و سزای قیامت ) بودیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِی أَهْلِنَا » : در میان اهل و خانواده خود . همراه با فرزندان و خانواده خود . « مُشْفِقِینَ » : جمع مُشْفِق ، ترسان و هراسان . بیمناک . مراد بیمناک از بازخواست الهی در پایان عمر ، و پی‌آمد اخروی است .‏

سوره طور آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْنَا وَوَقَانَا عَذَابَ السَّمُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سرانجام خداوند در حق ما لطف و مرحمت فرمود ، و از عذاب سراپا شعله دوزخ ما را بدور داشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَنَّ » : منت نهاد . منت بر دو قسم است : الف - مذموم ب - مقبول . قسمت اخیر که مراد آیه هم همین است ، به معنی لطف و مرحمت و خوبی و نیکی است . « السَّمُومِ » : شعله آتش بدون دود ( نگا : المصحف المیسر ) . آتشی که از سوراخهای بدن بگذرد ( نگا : روح‌المعانی ) . باد گرم و سوزان ( نگا : مجمع البیان الحدیث ، فرهنگ لغات قرآن قریب ) .‏

سوره طور آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا کُنَّا مِن قَبْلُ نَدْعُوهُ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما پیش از این ( در جهان ، تنها ) او را به فریاد می‌خواندیم و فقط وی را پرستش می‌کردیم . واقعاً او نیکوکار و مهربان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَدْعُوهُ » : بفریادش می‌خواندیم . او را می‌پرستیدیم . « الْبَرُّ » : نیکوکار ( نگا : روح‌المعانی ) .‏

سوره طور آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَکِّرْ فَمَا أَنتَ بِنِعْمَتِ رَبِّکَ بِکَاهِنٍ وَلَا مَجْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( مردمان را به قرآن ) پند و اندرز بده ، تو در پرتو لطف و مرحمت پروردگارت نه غیبگوئی و نه دیوانه .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَکِّرْ » : پند بده . موعظه کن . « بِنِعْمَةِ » : در پرتو نعمت . به برکت مرحمت . « کَاهِنٍ » : غیبگو . کسی که ادعای علم غیب می‌کند . کسی که خبر از اسرار غیبی می‌دهد و مدعی است که با جنیان و پریان ارتباط دارد و اخبار غیبی را از ایشان می‌گیرد .‏

سوره طور آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ یَقُولُونَ شَاعِرٌ نَّتَرَبَّصُ بِهِ رَیْبَ الْمَنُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا آنان می‌گویند که او شاعر است ( و بگذارید تا زنده است اشعار خود را بسراید و دل مردمانی را برباید ) و ما در انتظار مرگ او هستیم ( تا دفتر اشعار و طومار عمرش را درهم پیچد و ما را از دست او راحت سازد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَاعِرٌ » : چامه‌سرا . خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین است : هُوَ شَاعِرٌ . « نَتَرَبَّصُ » : انتظار می‌کشیم . منتظر هستیم . « رَیْبَ » : شک و گمان . مشکوک . در اینجا مراد نزول و تغییرات است . « الْمَنُونِ » : مرگ . از نظر لغوی ، به معنی قطع کننده است . مرگ هم رشته عمر را قطع می‌کند . « رَیْبَ الْمَنُونِ » : گمان مرگ . مرگ مشکوک . با توجه به معنی اخیر ، اضافه صفت به موصوف خود است . یعنی مرگی که وقت فرا رسیدنش مورد گمان است و معلوم نیست .‏

سوره طور آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ تَرَبَّصُوا فَإِنِّی مَعَکُم مِّنَ الْمُتَرَبِّصِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : شما در انتظار ( پندارهای خامتان ) باشید ، و من هم با شما در انتظار ( عاقبت نیک خود و سرانجام بد شما ) هستم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُتَرَبِّصِینَ » : انتظار کشندگان .‏

سوره طور آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلَامُهُم بِهَذَا أَمْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خردهایشان ایشان را به این ( سخنان متناقض ) دستور می‌دهد ؟ یا این که اصلاً مردمان طغیانگر و سرکشی هستند ( و سرپیچی از فرمان حق ، سرشت و خصیصه آنان شده است‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أحْلام‌ » : جمع حِلْم ، خردها و عقلها . « هذا » : این سخنان متناقض . یعنی گاهی پیغمبر را شاعر ، گاهی مجنون ، زمانی کاهن ، و غیره می‌نامند . در صورتی که کاهن و شاعر ، خردمند هستند ، و مجنون ، دیوانه و بی‌خرد است .‏

سوره طور آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ یَقُولُونَ تَقَوَّلَهُ بَل لَّا یُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا می‌گویند : ( محمد خودش قرآن را از پیش خود ساخته است و ) آن را فراهم آورده است‌ ؟ ! بلکه ایشان اصلاً ایمان ندارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَقَوَّلَهُ » : آن را از پیش خود ساخته است و به دروغ به خدا نسبت داده است ( نگا : حاقه‌ / 44 ) .‏

سوره طور آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ فَلْیَأْتُوا بِحَدِیثٍ مِّثْلِهِ إِن کَانُوا صَادِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر راست می‌گویند ( که محمد خودش قرآن را از پیش خود ساخته است ) سخنی همچون آن را بیاورند و ارائه دهند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَلْیَأْتُوا بِحَدِیثٍ مِّثْلِهِ . . . » : ( نگا : بقره‌ / 23 ، یونس‌ / 38 ، هود / 13 ، اسراء / 88 ) .‏

سوره طور آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ایشان ( همین جوری از عدم سر بر آورده‌اند و ) بدون هیچ گونه خالقی آفریده شده‌اند ؟ و یا این که ( خودشان خویشتن را آفریده‌اند و ) خودشان آفریدگارند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ » : بدون هیچ چیزی و هیچ آفریدگاری . یعنی بدون علت به وجود آمده‌اند . « أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ » : یعنی خودشان آفریدگار ، و علت خویشتن هستند .‏

سوره طور آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ خَلَقُوا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بَل لَّا یُوقِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که آنان آسمانها و زمین را آفریده‌اند ؟ ! بلکه ایشان طالب یقین نیستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یُوقِنُونَ » : به یقین و باور نرسیده‌اند و هنوز سرگشته‌اند . جویا و خواستار یقین نیستند و در پی ایمان به وحدانیت خدا نمی‌باشند .‏

سوره طور آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ عِندَهُمْ خَزَائِنُ رَبِّکَ أَمْ هُمُ الْمُصَیْطِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا گنجینه‌های پروردگارت نزد ایشان و در اختیار آنان است ( تا هر گونه که بخواهند قضاوت کنند و نبوت را به این بدهند و به آن ندهند ؟ ) یا این که ایشان ( بر همه چیز جهان ) سیطره دارند ( و ارباب و فرمانده کل کائنات هستند ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُصَیْطِرُونَ » : جمع مُصَیْطِر ، مسلط و توانا . غالب و چیره . مُصَیْطِر و مُسَیْطِر یکی است ( نگا : غاشیه‌ / 22 ) . علت تبدیل ( س ) به ( ص ) به سبب حرف استعلاء ( ط ) است .‏

سوره طور آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لَهُمْ سُلَّمٌ یَسْتَمِعُونَ فِیهِ فَلْیَأْتِ مُسْتَمِعُهُم بِسُلْطَانٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا نردبانی دارند و بالای آن ( می‌روند و در آسمانها ، به عالم ملکوت ) گوش فرا می‌دارند ( و اسرار وحی را می‌شنوند ؟ ) . گوش فرا دهنده ایشان دلیل روشنی بیاورد و ارائه دهد ( و این ادعای خود را ثابت کند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُلَّمٌ » : نردبان . « سُلْطَانٍ مُّبِینٍ » : دلیل و برهان روشن . دلیل و برهان بیانگر .‏

سوره طور آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لَهُ الْبَنَاتُ وَلَکُمُ الْبَنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا دختران ، سهم خدایند ، و پسران ، سهم شما ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَهُ الْبَنَاتُ » : دختر و پسر از نظر ارزش انسانی با هم تفاوتی ندارند ، و تعبیر آیه ، در حقیقت از قبیل استدلال به عقیده باطل طرف مخالف بر ضد خود او است . و آن این که عربها به شدت از دختر بیزار بودند ، و با وجود این زادگان خدا را دختر می‌دانستند ( نگا : نحل‌ / 57 ، زخرف‌ / 17 ، صافات‌ / 149 ) .‏

سوره طور آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْراً فَهُم مِّن مَّغْرَمٍ مُّثْقَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که تو از آنان اجر و پاداشی ( در مقابل ابلاغ رسالت خود بدیشان ) میخواهی ، و همچون بار گرانی بر دوش آنان سنگینی می‌کند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَغْرَمٍ » : غرامت . زیان . تاوان . خسارت ( نگا : توبه‌ / 98 ) . مصدر میمی است . « مُثْقَلُونَ » : سنگین باران . بار گرانان . از مصدر ( إثقال ) به معنی تحمیل مشقت و بار گران است .‏

سوره طور آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ فَهُمْ یَکْتُبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که نزد ایشان ، علم غیبیّات و اسرار نهان ( جهان و ملکوت یزدان ) است و از روی آن ( برای مردم هر چه بخواهند ) می‌نویسند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ ؟ » : آیا آنان غیب می‌دانند ؟ آیا دانش اسرار نهان و علم غیب در پیش آنان است‌ ؟‏

سوره طور آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ یُرِیدُونَ کَیْداً فَالَّذِینَ کَفَرُوا هُمُ الْمَکِیدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که می‌خواهند نیرنگ بزنند ( و طرحهای شیطانی بریزند و حیله‌گری کنند ، تا پیغمبر را از میان بردارند ، یا با آئین او مقابله کنند . باید بدانند که ) کفار به حیلت خود گرفتار می‌آیند ( و توطئه‌های ایشان سرانجام بر ضد خودشان تمام می‌شود و جملگی ایشان محکوم نقشه‌های الهی هستند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَیْداً » : نیرنگ . حیله‌گری . توطئه . نقشه سوء ( نگا : آل‌عمران‌ / 54 ) . « الْمَکِیدُونَ » : گرفتاران نیرنگ . شکست خوردگان توطئه ( نگا : فاطر / 43 ، انفال‌ / 30 ) .‏

سوره طور آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لَهُمْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که ( آنان خیال می‌کنند که ) معبودی ( و حامی و یاوری ) جز خدا دارند ؟ خدا پاک و منزه از چیزهائی است که انبازش می‌دانند و می‌خوانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْ لَهُمْ إِلهٌ . . . » : ( نگا : حجر / 96 ) .‏

سوره طور آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِن یَرَوْا کِسْفاً مِّنَ السَّمَاءِ سَاقِطاً یَقُولُوا سَحَابٌ مَّرْکُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر بنگرند که قطعه‌ای از آسمان فرو می‌افتد ، می‌گویند : ابر متراکمی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِسْفاً » : پاره . تکه . قطعه . « مَرْکُومٌ » : متراکم . « إِن یَرَوْا کِسْفاً » : مراد این است که مشرکان و منکران لجوج ، آن چنان در عناد و دشمنی با پیغمبر و اسلام ، پافشاری می‌کنند که اگر عذابی را که تمسخرکنان از پیغمبر خواسته بودند ( نگا : اسراء / 92 ) با چشم سر نزول آن را بالای سر خود ببینند ، قبول نمی‌کنند و چیز دیگری قلمداد می‌نمایند ( نگا : حجر / 14 و 15 ، احقاف‌ / 24 ) .‏

سوره طور آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَرْهُمْ حَتَّى یُلَاقُوا یَوْمَهُمُ الَّذِی فِیهِ یُصْعَقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ایشان را به حال خود واگذار ، تا برسند به روزی که در آن هلاک می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُصْعَقُونَ » : نابود گردانده می‌شوند . هلاک می‌گردند . مراد فرا رسیدن مرگ ایشان در جنگ یا به هنگام اجل است . از مصدر إصعاق به معنی إهلاک است .‏

سوره طور آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ لَا یُغْنِی عَنْهُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئاً وَلَا هُمْ یُنصَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن روزی که نیرنگها و توطئه‌هایشان سودی به حالشان نخواهد داشت ، و ( از هیچ سوئی ) مدد و یاری نمی‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَیْدُهُمْ » : نیرنگ ایشان . نقشه‌های سوء و توطئه‌های کثیفشان . حیله‌گریهایشان .‏

سوره طور آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا عَذَاباً دُونَ ذَلِکَ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏برای ستمگران عذابی پیش از آن ( عذاب سرمدی و ابدی ، در همین جهان ) هست ، ولی بیشتر ایشان متوجه نمی‌گردند و نمی‌فهمند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دُونَ ذلِکَ » : قبل از آن ، علاوه از آن . یعنی قبل از عذاب آخرت ، عذاب دیگری در همین جهان دارند ، و یا گذشته از عذاب دنیوی ، عذاب اخروی هم دارند .‏

سوره طور آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ وَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ فَإِنَّکَ بِأَعْیُنِنَا وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ حِینَ تَقُومُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏برابر فرمان پروردگارت ، صبر و شکیبائی پیش گیر ( و با استقامت و شجاعت ، پیام آسمانی را به گوش انسانها برسان و مترس ) که تو زیر نظر ما و تحت حفاظت و رعایت ما هستی . وقتی که ( سحرگاهان از خواب ) بلند می‌شوی ، به تسبیح و تقدیس و شکر و سپاس پروردگارت بپرداز .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِحُکْمِ رَبِّکَ » : برابر فرمان پروردگارت . در راه ابلاغ فرمان پروردگارت . بر قوانین و مقررات پروردگارت پایدار باش . « بِأَعْیُنِنَا » : زیر نظر ما . تحت مراقبت و محافظت ما . « حِینَ تَقُومُ » : وقتی که سحرگاهان برمی‌خیزی . وقتی که از جا ، و از مکانی ، و از مجلسی برمیخیزی . چرا که پیغمبر به هنگام برخاستن از هر جائی ، می‌فرمود : سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ ، أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ ، أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ ( نگا : المراغی ، نمونه ) .‏

سوره طور آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِنَ اللَّیْلِ فَسَبِّحْهُ وَإِدْبَارَ النُّجُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در پاره‌ای از شب ، و در وقت ناپدید شدن ستارگان ( به سبب نور خورشید به هنگام طلوع فجر ) شکر و سپاس و تسبیح و تقدیس خدای را بجای آور .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنَ الَّیْلِ » : در شب . در پاره‌ای از شب . مراد وقت ادای نماز مغرب و عشاء یا نماز تهجد است . « إِدْبَارَ » : پشت کردن . مراد ناپدید شدن ستارگان است به سبب نور خورشید . اشاره به وقت نماز صبح است .‏

تفسیر نور: سوره ذاریات

تفسیر نور:
سوره ذاریات آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالذَّارِیَاتِ ذَرْواً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به بادها ! که ( ابرها را برمی‌انگیزند و به این سو و آن سو برابر فرمان یزدان می‌برند و ) به سرعت پراکنده می‌دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذَّارِیَاتِ » : جمع ذَارِیَة ، بادهائی که ابرها را به حرکت درمی‌آورند و گرده گیاهان و چیزهای دیگر را اینجا و آنجا پراکنده می‌دارند . ( نگا : کهف‌ / 45 ) . « ذَرْواً » : پراکندن . پخش کردن . واژه ( ذرو ) از صفات ویژه بادها است ( نگا : أضواءالبیان ) و به معنی اسم فاعل ، یعنی ( ذَارِیَة ) است و در اصل چنین است : وَالْذَّارِیَاتِ ذَارِیَة ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

سوره ذاریات آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْحَامِلَاتِ وِقْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به ابرهائی که بار سنگینی ( از باران ) را با خود برمی‌دارند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحَامِلاتِ » : جمع حَامِلَة ، ابرهائی که آبستن به آب و بردارندگان آن هستند . « وِقْراً » : بار سنگین . مراد ابرهای سنگین و متراکم است ( نگا : اعراف‌ / 57 ) .‏

سوره ذاریات آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْجَارِیَاتِ یُسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به کشتیهائی که ساده و آسان ( در آبهای رودخانه‌ها و دریاها و اقیانوسها ) روان و در حرکتند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجَارِیَاتِ » : جمع جَارِیَة ، کشتیها . ( نگا : شوری‌ / 32 ، رحمن‌ / 24 ، حاقه‌ / 11 ) . « یُسْراً » : ساده و آسان . حال است و در تقدیر چنین است . فَالْجَارِیَاتِ فِی حَالِ کَوْنِهَا مُیَسَّرَةً مُسَخَّراً لَهَا الْبَحْرُ .‏

سوره ذاریات آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به فرشتگانی که کارها را ( میان خود برابر فرمان یزدان ) تقسیم کرده‌اند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُقَسِّمَاتِ » : تقسیم‌کنندگان . مراد فرشتگان است که هر یک عهده‌دار کاری از کارهای جهان هستند . رابطه ذاریات ، حاملات ، جاریات ، و مقسمات در این است که تا بادها ابرها را به حرکت در نیاورند و آنها را بارور و تلقیح نسازند ، آبی در میان نخواهد بود ، و اگر آب نباشد ، کشتیها از حرکت می‌ایستند ، و دنیای زندگان کره زمین هم نابود می‌شود ، و هنگامی که جانداران و بویژه انسان بر کره زمین نباشند ، کار فرشتگان راجع به انسان تعطیل می‌گردد ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

سوره ذاریات آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً چیزی که بدان وعده داده می‌شوید و از آن ترسانیده می‌شوید ، راست و قطعی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُوعَدُونَ » : وعد و وعید داده می‌شوید .‏

سوره ذاریات آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ الدِّینَ لَوَاقِعٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و روز جزا ، حتماً وقوع پیدا می‌کند و می‌آید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الدِّینَ » : جزا و سزا . ( نگا : فاتحه‌ / 4 ، حجر / 35 ، شعراء / 82 ) .‏

سوره ذاریات آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء ذَاتِ الْحُبُکِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به آسمان ! که دارای راهها است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحُبُکِ » : جمع حَبیکَة ، راهها . هم‌وزن و هم‌معنی طرائق ، جمع طَریقة است . مراد مسیرهای ستارگان و سیّارگان است .‏

سوره ذاریات آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّکُمْ لَفِی قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای کفار ! هر لحظه ) شما سخن و گفتار دیگری دارید . ( گاه فرستاده ما را مجنون ، گاه شاعر ، گاه ساحر ، و . . . می‌نامید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ » : سخنان گوناگون و گفتارهای جوراجور .‏

سوره ذاریات آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ یُؤْفَکُ عَنْهُ مَنْ أُفِکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی ( از ایمان به سزا و جزا ) منحرف می‌شوند که ( از مسیر دلیل عقل و منطق حق‌طلبی ، به سبب پیروی از اهریمن و هوا و هوس ) منحرف شده باشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُؤْفَکُ » : بازگردانده می‌شود . بدور داشته می‌شود . « عَنْهُ » : از ایمان به سزا و جزا در قیامت . « مَنْ أُفِکَ » : هر کس که اهریمن و هواها و هوسها او را بازداشته باشد . « یُؤْفَکُ عَنْهُ مَنْ أُفِکَ » : این جمله بدان می‌ماند که برای بیان شدت جنگ گفته شود : جنگ درگرفت و هر که کشته شد ، کشته شد ، و هر که نجات یافت ، نجات یافت . یعنی : از ایمان به سزا و جزا بازگردانده می‌شود هرکه باز گردانده می‌شود .‏

سوره ذاریات آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرگ بر دروغگویان !‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُتِلَ » : نفرین و نابود باد ! ( نگا : عبس‌ / 17 ) . « الْخَرَّاصُونَ » : دروغگویان . کسانی که حرفهای بی‌پایه و بی سر و ته می‌زنند . کسانی که از روی گمان و تخمین سخن می‌گویند .‏

سوره ذاریات آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ هُمْ فِی غَمْرَةٍ سَاهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسانی که در گرداب ضلالت و جهالت ، غافل و سرگشته‌اند ( و راه بجائی نمی‌برند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَمْرَةٍ » : گرداب . ورطه . مراد گرداب و ورطه غفلت و بی‌خبری و نادانی است . « سَاهُونَ » : جمع ساهی ، غافل . دچار اشتباه . مراد غافل از ادلّه و براهین یقینی و قطعی است .‏

سوره ذاریات آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ یَسْأَلُونَ أَیَّانَ یَوْمُ الدِّینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( با تمسخر پیوسته ) می‌پرسند : روز ( حساب و کتاب و ) سزا و جزا کی خواهد آمد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَیَّانَ » : کی‌ ؟ چه وقت‌ ؟ پرسش کفار هم جنبه استهزاء دارد و هم جنبه بعید به نظر رسیدن وقوع قیامت .‏

سوره ذاریات آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ یُفْتَنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن روز ، روزی است که ایشان روی آتش گداخته می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُفْتَنُونَ » : ذوب و گداخته می‌شوند . عذاب می‌گردند . مراد تعذیب ایشان با دوزخ است .‏

سوره ذاریات آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ ذُوقُوا فِتْنَتَکُمْ هَذَا الَّذِی کُنتُم بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بدیشان گفته می‌شود : ) بچشید عذاب خود را . این همان چیزی است که در فرا رسیدن آن شتاب می‌ورزیدید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِتْنَتَکُمْ » : عذاب خود را .‏

سوره ذاریات آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و چشمه‌ساران خواهند بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّ الْمُتَّقِینَ . . . » : ( حجر / 45 ) .‏

سوره ذاریات آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ آخِذِینَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ کَانُوا قَبْلَ ذَلِکَ مُحْسِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دریافت می‌دارند چیزهائی را که پروردگارشان بدیشان مرحمت فرموده باشد . چرا که آنان پیش از آن ( در سرای جهان ) از زمره نیکوکاران بوده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَاخِذِینَ » : دریافت‌کنندگان و خوشنودشوندگان .‏

سوره ذاریات آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ کَانُوا قَلِیلاً مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان اندکی از شب می‌خفتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَلِیلاً » : کمی ، پاسی . مفعول فیه یا صفت ظرف یا مصدر محذوف است : زَمَاناً قَلِیلاً . یا هُجُوعاً قَلِیلاً . « مَا » : حرف زائد و برای تأکید قلّت است‌ ؛ یا این که مصدریه و فاعل ( قَلِیلاً ) است . « یَهْجَعُونَ » : می‌خوابیدند . می‌خفتند . از مصدر هُجُوع . آیه اشاره به عظمت سربرداشتن از خواب گرم و بستر نرم ، و سر نهادن بر آستانه آفریدگار در دل شبها ، و برداشتن دست دعا به درگاه خدا است .‏

سوره ذاریات آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در سحرگاهان درخواست آمرزش می‌کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالأسْحَارِ » : در بامدادان . در سحرگاهان . یعنی تنها پاسی از شب می‌خوابیدند و در آخر شب هم طلب مغفرت می‌کردند .‏

سوره ذاریات آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در اموال و دارائیشان حقی و سهمی ( جز زکات ) برای گدایان و بینوایان تهی‌دست بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّآئِلِ » : گدا . فقیری که طلب صدقه و احسان می‌کند . « الَْمُحْرُومِ » : بی‌چیز . مراد فقیری است که روی گدائی را ندارد و درخواست چیزی از مردم نمی‌کند .‏

سوره ذاریات آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی الْأَرْضِ آیَاتٌ لِّلْمُوقِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در زمین دلائل و نشانه‌های فراوانی است برای کسانی که می‌خواهند به یقین برسند ( و از روی دلیل خدای را بشناسند و آثار قدرت او را ببینند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَایَاتٌ » : دلائل روشن . نشانه‌های آشکار . « لِلْمُوقِنِینَ » : برای افرادی که خواهان یقین هستند . کسانی که اهل یقین هستند .‏

سوره ذاریات آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی أَنفُسِکُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در خودِ وجود شما ( انسانها ، نشانه‌های روشن و دلائل متقن برای شناخت خدا و پی بردن به قدرت او ) است . مگر نمی‌بینید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِی أَنفُسِکُمْ » : دستگاههائی که در بدن انسان است ، مانند : قلب ، کلیه ، ریه ، دهها هزار کیلومتر رگهای درشت و باریک ، ده میلیون میلیارد سلول ، حواسی همچون بینائی و شنوائی و . . . هر یک آیتی از عظمت است . « أَفَلا تُبْصِرُونَ ؟ » : مگر غافل شده‌اید و نمی‌بینید ؟ ( نگا : قصص‌ / 72 ، زخرف‌ / 51 ) .‏

سوره ذاریات آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی السَّمَاء رِزْقُکُمْ وَمَا تُوعَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آسمان ، روزی شما است و نیز چیزهائی که بدان وعد و وعید داده می‌شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رِزْقُکُمْ » : ( نگا : هود / 6 ) . « مَا تُوعَدُونَ » : آنچه به آن وعده داده می‌شوید و آنچه از آن بیم داده می‌شوید . اشاره به هرگونه خیر و برکت یا بلا و عذابی است که خدا به انسانها مژده داده ، و یا انسانها را از آن ترسانده است ، از جمله بهشت ( نگا : نجم‌ / 15 ) .‏

سوره ذاریات آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَرَبِّ السَّمَاء وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّکُمْ تَنطِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به خدای آسمان و زمین سوگند که این ( مطلب ، یعنی وقوع رستاخیز ، حساب و کتاب ، جزا و سزا ، بهشت برای دینداران ، و دوزخ برای بی‌دینان ) حق است ، درست همان گونه که شما سخن می‌گوئید ( و سخن گفتن کاملاً برایتان محسوس است و درباره آن شک و تردیدی ندارید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِثْلَ مَآ أَنَّکُمْ تَنطِقُونَ » : مراد این است که وقوع رستاخیز و وجود بهشت و دوزخ و سعادت و شقاوت در آخرت ، محقق و بدور از شک و گمان است ، بدان گونه که سخن گفتن خودتان برایتان محسوس است و واقعیت دارد و درباره آن شک و تردید ندارید .‏

سوره ذاریات آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ ضَیْفِ إِبْرَاهِیمَ الْمُکْرَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خبر مهمانهای بزرگوار ابراهیم به تو رسیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَیْفِ » : مهمانها . این واژه برای مفرد و مثنی و جمع و مذکر و مؤنث بکار می‌رود ( نگا : حجر / 51 و 68 ، هود / 78 ) . مراد فرشتگانی است که به صورت انسان به پیش حضرت ابراهیم آمدند . « الْمُکْرَمِینَ » : بزرگواران .‏

سوره ذاریات آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ دَخَلُوا عَلَیْهِ فَقَالُوا سَلَاماً قَالَ سَلَامٌ قَوْمٌ مُّنکَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن زمانی که بر او وارد شدند و گفتند : سلام ( بر تو ! ) گفت : سلام بر شما ! ( شما مهمانان ، برایم ) مردمان ناآشنا و ناشناسی هستید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنکِرُونَ » : افراد ناآشنا و ناشناس ( نگا : حجر / 62 ) .‏

سوره ذاریات آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاء بِعِجْلٍ سَمِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به دنبال آن ، پنهانی به سوی خانواده خود رفت ، و گوساله فربه‌ای را ( که بریان کرده بودند ، برای ایشان ) آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَاغَ‌ » : پنهانی و یواشکی رفت ( نگا : صافات‌ / 91 و 93 ) . « عِجْلٍ » : گوساله . « سَمِینٍ » : چاق و فربه .‏

سوره ذاریات آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ فَقَرَّبَهُ إِلَیْهِمْ قَالَ أَلَا تَأْکُلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آن را نزدیک ایشان گذارد . ( ولی با تعجب دید دست به سوی غذا نمی‌برند و از آن چیزی نمی‌خورند ! ) گفت : آیا نمی‌خورید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلا تَأْکُلُونَ ؟ ! » : مگر نمی‌خورید ؟ ! چرا نمی‌خورید ؟ !‏

سوره ذاریات آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِیفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ وَبَشَّرُوهُ بِغُلَامٍ عَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( هنگامی که دید دست به سوی غذا نمی‌برند ) در دل از ایشان احساس ترس و وحشت کرد . گفتند : مترس ! سپس او را به تولد پسری دانا و آگاه بشارت دادند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْجَسَ » : احساس ترس کرد . خوف و هراس به دلش راه یافت . البته حضرت ابراهیم این ترس و خوف را بدیشان می‌گوید ( نگا : حجر / 52 ) . علت خوف ابراهیم این بوده که برابر عرف آن زمان ، اگر مهمان غذای مهماندار را نمی‌خورد ، نشانه این بود که برای دشمنی و کار خطرناکی آمده است ( نگا : هود / 69 و 70 ) . « غُلامٍ » : پسر . مراد حضرت اسحاق است .‏

سوره ذاریات آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِی صَرَّةٍ فَصَکَّتْ وَجْهَهَا وَقَالَتْ عَجُوزٌ عَقِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همسرش جلو آمد ، در حالی که ( از تعجب ) فریاد می‌کشید و به صورت خود می‌زد و می‌گفت : من پیرزنی نازا هستم ( مگر می‌شود در این سن و سال بزایم و فرزندی به دنیا بیاورم‌ ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَرَّةٍ » : فریاد . واویلا ( نگا : هود / 72 ) . « صَکَّتْ » : سیلی زد . چک زد . « عَجُوزٌ عَقِیمٌ » : ( نگا : هود / 72 ) .‏

سوره ذاریات آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا کَذَلِکَ قَالَ رَبُّکِ إِنَّهُ هُوَ الْحَکِیمُ الْعَلِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرشتگان گفتند : همان گونه خواهد بود که گفتیم . پروردگارت دستور فرموده است ( و قطعاً چنین خواهد شد ) . او ( کارهایش ) دارای حکمت ، و آگاه ( از هر چیز ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذلِکِ » : همان گونه خواهد شد که گفتیم . جار و مجرور است و در موضع نصب است و صفت مصدر محذوفی است و تقدیر چنین است : قَوْلاً مِّثْلَ ذلِکَ الَّذِی قُلْنَا .‏

سوره ذاریات آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ فَمَا خَطْبُکُمْ أَیُّهَا الْمُرْسَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ابراهیم گفت : ای فرستادگان ! ( بعد از مژده ، مأموریت شما چیست و ) چه کار مهمی‌دارید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَطْبُ » : کار مهم ( نگا : طه‌ / 95 ، حجر / 57 ، قصص‌ / 23 ، یوسف‌ / 51 ) .‏

سوره ذاریات آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ما به سوی مردمان بزهکاری فرستاده شده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ » : قوم لوط است .‏

سوره ذاریات آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ لِنُرْسِلَ عَلَیْهِمْ حِجَارَةً مِّن طِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا بارانی از سنگ گِلی برآنان ببارانیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حِجَارَةِ مِّن طِینٍ » : سنگی از گِل . همان چیزی است که در ( هود / 82 ، حجر / 74 ) با واژه ( سِجّیل‌= سنگ گِل ) بیان شده است و کیفیّت آن بر ما معلوم نیست .‏

سوره ذاریات آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّکَ لِلْمُسْرِفِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این سنگها ، از جانب پروردگارت ، برای اسرافکاران ( در فسق و فجور ) نشاندار شده بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُسَوَّمَةً » : دارای علامت و نشانه ، نشاندار ( نگا : آل‌عمران‌ / 14 ، هود / 83 ) .‏

سوره ذاریات آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَخْرَجْنَا مَن کَانَ فِیهَا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما تمام مؤمنانی را که در شهرهای قوم لوط زندگی می‌کردند ( قبل از نزول بلا از شهرها ) بیرون بردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِیهَا » : در شهرهای قوم لوط . مرجع ضمیر حذف شده و براثر شهرت از سیاق کلام پیدا است . همچون ( ارض ) در ( فاطر / 45 ) . « الْمُؤْمِنِینَ » : کسانی که ایمان داشته باشند ، و آن عقائد است .‏

سوره ذاریات آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا وَجَدْنَا فِیهَا غَیْرَ بَیْتٍ مِّنَ الْمُسْلِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن مناطق جز یک خانواده مسلمان ( راستین ) نیافتیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیْتٍ » : اهل یک خانواده یا خاندان . مراد خانواده یا خاندان لوط ( ع ) است . « الْمُسْلِمِینَ » : کسانی که اسلام داشته باشند ، و آن اعمال است ، از قبیل : نماز و روزه . مراد از این خانواده و یا خاندان ، کسانی است که ایمان و اسلام را یکجا در خود گرد آورده و در گفتار و کردار فرمانبردار آفریدگار بوده‌اند .‏

سوره ذاریات آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَرَکْنَا فِیهَا آیَةً لِّلَّذِینَ یَخَافُونَ الْعَذَابَ الْأَلِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن سرزمین نشانه‌ای ( دالّ بر هلاک کفار ) برای کسانی برجای گذاشتیم که از عذاب دردناک ( دنیوی و اخروی خدا ) می‌ترسند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَرَکْنَا » : باقی گذاشتیم . « ءَایَةً » : اثر و نشانه‌ای که به وسیله آن ، خداپرستان در آینده پند و عبرت بگیرند .‏

سوره ذاریات آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی مُوسَى إِذْ أَرْسَلْنَاهُ إِلَى فِرْعَوْنَ بِسُلْطَانٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در ( داستان زندگی ) موسی نیز پند و عبرت وجود دارد . آنگاه که او را مجهز به نیروی آشکاری ( از معجزات که عصا و ید بیضا بود ) به سوی فرعون فرستادیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُلْطَانٍ مُّبِینٍ » : قدرت آشکار . مراد معجزات موسی ( ع ) است ، از قبیل عصا و ید بیضاء ( نگا : هود / 96 ، مؤمنون‌ / 45 ، غافر / 23 ) .‏

سوره ذاریات آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ فَتَوَلَّى بِرُکْنِهِ وَقَالَ سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او همراه با نیروهای ( نظامی و انتظامی ) خود از ( پیام حق و از ایمان به ) موسی رویگردان شد و گفت : او جادوگر یا دیوانه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِرُکْنِهِ » : اگر حرف ( ب ) باء مصاحبت باشد ، معنی چنین است : فرعون و هم ارکان حکومت و لشکریانش از فرمان خدا و اطاعت از موسی رویگردان شدند . اگر باء سببیه باشد ، معنی چنین است : او به سبب تکیه بر ارکان حکومت و لشکریانش از فرمان خدا ، رویگردان شد . یا این که او با تمام وجود متکبرانه روی برتافت . اگر حرف تعدیه باشد ، معنی چنین است : او هم خودش از فرمان خدا روی برتافت و هم ارکان حکومت و لشکریان خود را از حق منحرف ساخت . « رُکْنٍ » : جانب ، مراد ارکان بدن ، یعنی تمام وجود است . تکیه‌گاه مادی ، از قبیل لشکر و سپاه و اموال و اولاد .‏

سوره ذاریات آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِی الْیَمِّ وَهُوَ مُلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما او را و لشکریانش را گرفتار کردیم و به دریایشان انداختیم ، و او سزاوار سرزنش بود ( و لذا تاریخ ، نام ننگین و رفتار و کردار شرم‌آورش را همیشه به خاطر خواهد داشت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَأَخَذْنَاهُ وَ جُنُودَهُ . . . » : ( نگا : قصص‌ / 40 ) . « مُلِیمٌ » : مستحق لومه و سزاوار سرزنش . کسی که کاری کند که به سبب آن درخور ملامت باشد ( نگا : صافات‌ / 142 ) .‏

سوره ذاریات آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی عَادٍ إِذْ أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمُ الرِّیحَ الْعَقِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در سرگذشت قوم عاد نیز پند و عبرتی است . بدانگاه که تندباد بی‌خیر و برکتی ( که مرگ و نابودی ایشان را به همراه داشت ) به سوی ایشان وزان کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الرِّیحَ الْعَقِیمَ » : باد نازا و بی‌باران . باد بیفایده و بی‌برکت . مراد بادی است که خیر و خوبی به همراه ندارد ، و بلکه هلاک و نابودی با خود می‌آرد ( نگا : احقاف‌ / 24 و 25 ) .‏

سوره ذاریات آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ مَا تَذَرُ مِن شَیْءٍ أَتَتْ عَلَیْهِ إِلَّا جَعَلَتْهُ کَالرَّمِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به هر چیزی که برمی‌خورد بر جایش نمی‌گذاشت ، مگر این که همچون استخوانهای پوسیده و پودر شده‌اش می‌کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا تَذَرُ » : رها نمی‌کرد . برجا نمی‌گذاشت . ترک نمی‌گفت . « الرَّمِیمِ » : استخوان پوسیده و متلاشی شده ( نگا : یس‌ / 78 ) .‏

سوره ذاریات آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ وَفِی ثَمُودَ إِذْ قِیلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در سرگذشت قوم ثمود نیز پند و عبرت است . بدان هنگام که بدیشان گفته شد : مدت کوتاهی از زندگی تمتع برگیرید و بهره ببرید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَتّی حِینٍ » : تا مدت ناچیزی . تا زمان کوتاهی . مراد تا پایان عمر و فرارسیدن مرگ است . یا مراد سه روز مذکور در ( هود / 65 ) می‌باشد ( نگا : زاد المسیر ) .‏

سوره ذاریات آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ یَنظُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان از فرمان پروردگارشان سر باز زدند و صاعقه ایشان را فرا گرفت و آنان خیره خیره بدان نگاه می‌کردند ( و نابودی خویش را می‌دیدند و قدرتی بر دفاع از خویشتن نداشتند ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَتَوْا » : سرکشی کردند . از پذیرش فرمان سرباز زدند ( نگا : فرقان‌ / 21 ) . « وَ هُمْ یَنظُرُونَ » : در حالی که ایشان صاعقه را می‌نگریستند که دارد ایشان را هلاک می‌سازد .‏

سوره ذاریات آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا اسْتَطَاعُوا مِن قِیَامٍ وَمَا کَانُوا مُنتَصِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان ( چنان نقش زمین شدند که ) نتوانستند برخیزند و نتوانستند ( از کسی یاری بطلبند و ) خویشتن را کمک کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنتَصِرِینَ » : یاری‌دهندگان . کمک‌کنندگان .‏

سوره ذاریات آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَوْمَ نُوحٍ مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْماً فَاسِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پیش از آنان ، ما قوم نوح را هلاک ساخته بودیم . چرا که ایشان قوم فاسقی بوده و ( با انجام کفر و معاصی ) از فرمان خدا خارج شده بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَانُوا قَوْماً فَاسِقِینَ » : ( نگا : نمل‌ / 12 ، زخرف‌ / 54 ) .‏

سوره ذاریات آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء بَنَیْنَاهَا بِأَیْدٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آسمان را با قدرت بنا ساخته‌ایم و همواره آن را وسعت می‌بخشیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَیْدٍ » : قدرت و قوت ( نگا : ص‌ / 17 ) . در رسم‌الخط قرآنی با دو یاء نوشته شده است . « لَمُوسِعُونَ » : جمع مُوسِع ، دارای قدرت و توانائی . گسترش‌دهنده . « إِنَّا لَمُوسِعُونَ » : این بخش از آیه ، اشاره به نظریه گسترش جهان دارد . علم امروز ثابت کرده است که نه تنها کره زمین ، بر اثر مواد آسمانی تدریجاً فربه و سنگین‌تر می‌شود ، بلکه آسمانها نیز در حال گسترش هستند . ستارگانی که در یک کهکشان قرار دارند ، به سرعت از مرکز کهکشان دور می‌شوند ، و میلیاردها کهکشان در فضای جهان از یکدیگر دور می‌گردند ، و بالاخره جهان پیوسته در حال انبساط و توسعه است . حتی دانشمندان می‌گویند : تمام کرات آسمانی و کهکشانها در آغاز در مرکز واحدی جمع بوده - با وزن مخصوص فوق‌العاده سنگین‌ - سپس انفجار عظیم و بسیار وحشتناکی در آن رخ داده ، و به دنبال آن ، اجزای جهان متلاشی شده ، و به صورت کرات درآمده است ، و به سرعت در حال عقب‌نشینی و توسعه است ( نگا : المنتخب . نمونه ) .‏

سوره ذاریات آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْأَرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و زمین را پهن کرده‌ایم ( و برای زندگی مردمان آماده ساخته‌ایم ) و چه آماده‌کنندگان خوبی بوده‌ایم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَرَشْنَاهَا » : زمین را پهن کرده‌ایم . « الْمَاهِدُونَ » : جمع ماهِد ، آماده سازنده . خدای مهربان زمین را برای زندگی مردمان همچون گهواره آماده فرموده است و چنانکه باید برای آسایش ایشان فراهم آورده است ( نگا : طه‌ / 53 ، زخرف‌ / 10 ) .‏

سوره ذاریات آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِن کُلِّ شَیْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَیْنِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما از هر چیز جفتی را آفریده‌ایم ، تا این که شما ( عظمت آفریدگار را ) یاد کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« زَوْجَیْنِ » : یک جفت نر و ماده در جهان جانداران و گیاهان و جمادات و غیره ( نگا : شعراء / 7 ، یس‌ / 36 ، زخرف‌ / 12 ، طه‌ / 53 ) .‏

سوره ذاریات آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّی لَکُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به سوی ( عبادت ) خدا بشتابید . من بیم‌دهنده آشکاری از سوی او برای شما هستم ( و پیغمبری من با دلائل و معجزات ، برای شما روشن است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِرُّوا » : بگریزید . مراد گریختن از کفر و بت‌پرستی ، به سوی خداشناسی و یکتاپرستی ، و از گناهان و سیئات ، به سوی عبادات و حسنات است . خلاصه گریز از موجبات عذاب و شقاوت ، به سوی موجبات نعمت و سعادت . « مُبِینٌ » : آشکار . یعنی پیغمبری من با دلائل و معجزات ، روشن است ، و برای شما ناشناخته نیست .‏

سوره ذاریات آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ إِنِّی لَکُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏با خدا ، معبود دیگری را انباز مسازید . من بیم‌دهنده و بیانگر ( عاقبت وحشتناک شرک و بت‌پرستی ) از سوی خدا برای شما می‌باشم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُبِینٌ » : بیانگر . یعنی عاقبت دردناک بت‌پرستی و شرک را برایتان بیان میدارم و کژراهه شقاوت را از شاهراه سعادت برایتان جدا می‌سازم .‏

سوره ذاریات آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَلِکَ مَا أَتَى الَّذِینَ مِن قَبْلِهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا قَالُوا سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همین گونه ( که اینان شما را تکذیب می‌دارند ) هیچ پیغمبری به سوی مردمان پیش از ایشان نرفته است ، مگر این که گفته‌اند : او جادوگر یا دیوانه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذلِکَ » : بهمین صورت . کار به همین منوال است . خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین است : أَلأََمْرُ کَذلِکَ .‏

سوره ذاریات آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ أَتَوَاصَوْا بِهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر همدیگر را ( به گفتن چنین سخنی ) سفارش کرده‌اند ؟ ! نه ، بلکه آنان مردمان طغیانگریند ( و عامل وحدت عمل ایشان همان روحیه واحد خبیث طغیانگریشان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَ تَوَاصَوْا بِهِ » : همزه استفهام برای تعجب است و مراد این است که ای مردم ! مایه تعجب است که بی‌دینان انگار یکدیگر را به تکذیب انبیاء سفارش کرده‌اند .‏

سوره ذاریات آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از ستیزه با آنان روی بگردان ، چون تو سرزنش نمیگردی ( که چرا ایشان ایمان نمی‌آورند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَوَلَّ عَنْهُمْ » : از ستیزه با آنان روی بگردان ، چرا که ایشان متکبر و ستیزه‌جویند « مَلُومٍ » : لومه شده . سزاوار سرزنش .‏

سوره ذاریات آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ وَذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پند و اندرز بده ، چرا که پند و اندرز به مؤمنان سود می‌رساند ( و کاری می‌کند که خدا را فراموش نکنند ، و پیوسته بر ایمان و یقینشان بیفزایند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذِّکْری‌ » : موعظه حسنه . پند و اندرزی که انسان را به یاد خدا می‌اندازد و موجب تقویت ایمان و افزایش تقوا می‌گردد .‏

سوره ذاریات آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏من پریها و انسانها را جز برای پرستش خود نیافریده‌ام .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَعْبُدُونِ » : تا مرا پرستش و بندگی کنند ( نگا : بینه‌ / 5 ) .‏

سوره ذاریات آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ مَا أُرِیدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ وَمَا أُرِیدُ أَن یُطْعِمُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏من از آنان نه درخواست هیچ گونه رزق و روزی می‌کنم ، و نه می‌خواهم که مرا خوراک دهند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أُرِیدُ مِنْهُمْ . . . » : من بی‌نیاز از جهانیانم و روزی‌ده ایشانم‌ ؛ نه روزیخوار آنان .‏

سوره ذاریات آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تنها خدا روزی‌رسان و صاحب قدرت و نیرومند است و بس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذُوالْقُوَّةِ » : دارای نیرو . « الْمَتِینُ » : دارای نیروی فراوان . تأکید ( ذُوالْقُوَّةِ ) است .‏

سوره ذاریات آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذَنُوباً مِّثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلَا یَسْتَعْجِلُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که ستم می‌کنند ، سهم بزرگی از عذاب دارند ، همانند سهم بزرگ یارانشان ( از اقوام ستمگر پیشین ! ) . بنابراین ، از من به شتاب وقوع عذاب را مخواهید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَنُوباً » : سطل بزرگ ، دلوهای بزرگی که دنباله دارند . « فَلا یَسْتَعْجِلُونِ » : ( نگا : انبیاء / 37 ) .‏

سوره ذاریات آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ کَفَرُوا مِن یَوْمِهِمُ الَّذِی یُوعَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏واویلا بر کافران ! از دست آن روزی که ایشان بدان وعده داده می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ . . . » : ( نگا : ابراهیم‌ / 2 ، مریم‌ / 37 ، ص‌ / 27 ، زخرف‌ / 65 ) .‏

تفسیر نور: سوره رحمن

تفسیر نور:
سوره رحمن آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ الرَّحْمَنُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند مهربان .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الرَّحْمَانُ » : مبتدا است و ( عَلَّمَ الْقُرْءَانَ ) در آیه بعدی خبر آن است .‏

سوره رحمن آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَّمَ الْقُرْآنَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قرآن را یاد داد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَّمَ الْقُرْءَانَ » : ترتیب طبیعی : خلق انسان ، و تعلیم بیان ، و تعلیم قرآن است . ولی از آنجا که بزرگترین نعمت خداوند مهربان ، تعلیم قرآن به انسان است ، تا انسان بتواند در پرتو قرآن به عبادت بپردازد که خلقت انسان به خاطر آن است ، تعلیم قرآن را قبل از مسأله آفرینش انسان و آموزش بیان ذکر فرموده است .‏

سوره رحمن آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ خَلَقَ الْإِنسَانَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انسان را بیافرید .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به او بیان ( آنچه در دل است ) آموخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبَیَانَ » : سخن گفتن از آنچه در دل است ، خواه با زبان ، خواه با قلم ، و خواه با وسائل دیگر .‏

سوره رحمن آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خورشید و ماه برابر حساب ( منظمی در چرخش و گردش ) هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حُسْبَانٍ » : حساب . نظم و نظام . مصدر ثلاثی مجردی است همچون غفران و کفران ( نگا : انعام‌ / 96 ) . « بِحُسْبَانٍ » : جار و مجرور متعلق به ( کَآئِنٌ ) یا ( مُسْتَقَرٌ ) و یا ( یَجْرِیَانِ ) محذوف است که خبر مبتدا است .‏

سوره رحمن آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ یَسْجُدَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گیاهان و درختان برای خدا سجده می‌کنند و کرنش می‌برند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّجْمُ » : روئیدنیهائی که دارای ساقه نباشند . مانند : کدو ، خیار . . . ستاره . « الشَّجَرُ » : روئیدنیهائی که دارای ساقه باشند . مانند : درختان ، غلات . « یَسْجُدَانِ » : منقاد فرمان خدا و تسلیم در برابر قوانین آفرینش هستند و همان مسیری را طی می‌کنند که خدا برای آنها تعیین فرموده است ( نگا : حج‌ / 18 ) .‏

سوره رحمن آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِیزَانَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آسمان را برافراشت ، و قوانین و ضوابطی را گذاشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَضَعَ » : گذاشت . ایجاد کرد . « الْمِیزَانَ » : قوانین و ضوابط . قواعد و مقررات ( نگا : شوری‌ / 17 ) . مراد میزان و معیار و قوانینی است که حاکم بر سراسر عالم هستی است .‏

سوره رحمن آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هدف ( از ایجاد قوانین و ضوابط در عالم هستی ) این است که شما هم ( قوانین و ضوابط را در زندگی فردی و اجتماعی خود رعایت کنید و ) از ( حد و مرز ) قوانین و ضوابط ( مقرره ) تجاوز نکنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلاّ تَطْغَوْا . . . » : تا این که شما هم سرکشی و تعدی نکنید . چرا که اساس جهان بر ضوابط و قوانین حساب شده بسیار دقیقی است ، و شما نیز بخشی از این عالم عظیم بوده و باید معیار و میزان و نظم و نظام در زندگیتان باشد . « الْمِیزَانَ » : مراد موازین و معاییر زندگی فردی و اجتماعی است .‏

سوره رحمن آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در وزن کردن و برکشیدن ( کالاها و در متر کردن و اندازه‌گیری چیزها ) دادگرانه رفتار کنید و از ترازو مکاهید ( و کم و کاست ندهید و کم‌فروشی نکنید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمِیزَانَ » : ترازو . در اینجا میزان و سنجش ، به معنی خاص خود مورد نظر است . یعنی در معامله چیزی کم و کسر نگذارند . بعضیها ، میزان را در آیه 7 اسم آلت و به معنی وسیله سنجش ، و در آیه 8 به معنی مصدری ، یعنی وزن کردن ، و در آیه 9 به معنی مفعولی ، یعنی جنس موزون می‌دانند ( نگا : قاسمی ، کبیر ) .‏

سوره رحمن آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند زمین را برای ( زندگی ) انسانها آفریده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنَام‌ » : مردمان . خلائق .‏

سوره رحمن آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهَا فَاکِهَةٌ وَالنَّخْلُ ذَاتُ الْأَکْمَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در زمین میوه‌های فراوان ، و از جمله خرما است که دارای غلاف است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکْمَام‌ » : جمع کِمّ ، غلاف ( نگا : فصّلت‌ / 47 ) . ذکر نخل به صورت جداگانه ، ذکر خاص بعد از عام بوده و برای نشان دادن اهمیتی است که در خرما موجود است . میوه درخت نخل در آغاز در غلافی پنهان است ، و سپس غلاف می‌شکافد و خوشه خرما به طرز جالبی بیرون می‌ریزد . این غلاف همچون رحم مادر ، میوه نخل را در خود پرورش می‌دهد و از آفات حفظ می‌کند ، و بعدها غلاف جدا می‌شود و کنار می‌رود .‏

سوره رحمن آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَالرَّیْحَانُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( در زمین ) گیاهان خوشبو وجود دارد ، و همچنین دانه‌هائی است که در میان پوسته قرار دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعَصْفِ » : قشر و پوسته . مراد کاه است که علوفه چهارپایان است . « الرَّیْحانُ » : گیاهان خوشبو .‏

سوره رحمن آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای گروه پریها و انسانها ! ) کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَالآءِ » : جمع إلْی ، نعمتها ( نگا : نجم‌ / 55 ) . « تُکَذِّبَانِ » : انکار می‌کنید و نادیده می‌گیرید . مخاطب انس و جن ، یعنی ثَقَلَیْن است . یعنی سراپای عالم هستی و از جمله وجود خودتان ، نعمتهای خداداد است ، کدامیک از آنها را می‌توانید انکار بکنید ؟ ! این همه نعمت چرا باید وسیله شناخت صاحب نعمت نشود ، و حس شکرگزاری را در شما برنینگیزد ؟ ! تکرار این آیه در 31 مورد ، آهنگ جالبی به سوره داده است . خداوند در مقطعهای مختلف پس از بیان برخی از نعمتهای این جهانی و آن جهانی خود و یادآور شدن گوشه‌ای از سعادت بهشتیان و شقاوت دوزخیان ، با ذکر مجدد آیه ، به انسانها و پریها بیدار باش و هوشیار باش می‌دهد و ایشان را به یاد آفریدگارشان می‌اندازد و شوق طاعت و بندگی را در دلشان افزون می‌کند .‏

سوره رحمن آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ خَلَقَ الْإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ کَالْفَخَّارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا انسان را از گِل خشکیده‌ای همچون سفال آفریده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الإِنسَانَ » : جنس انسان . مراد حضرت آدم است . انسان در آغاز آفرینش خاک بوده ( نگا : حج‌ / 5 ) سپس با آب آمیخته شده است و به صورت گِل در آمده است ( نگا : انعام‌ / 2 ) و بعد به صورت گِل بدبو یا لجن تغییر شکل داده ( نگا : حجر / 28 ) سپس حالت چسپندگی پیدا کرده است ( نگا : صافات‌ / 11 ) و بعد گِل خشکیده و سفال گونه‌ای شده است که این آیه بدان اشاره دارد . اما هر یک از این مراحل چه اندازه طول کشیده است ، و این حالتهای انتقالی تحت چه عواملی به وجود آمده است ، و نفخه ربّانی یا روح چیست و کی به کالبدش دمیده شده است ( نگا : حجر / 29 ) از حوزه علم بشری خارج و آن را خدا می‌داند و بس . « صَلْصَالٍ » : گِل خشکیده‌ای که با زدن تلنگری به صدا در می‌آید ( نگا : حجر / 26 و 27 و 33 ) . « فَخَّارِ » : سفال .‏

سوره رحمن آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَخَلَقَ الْجَانَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّارٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و جن را از زبانه شعله‌ور آتش خلق نموده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجَآنَّ » : جِنّ . جانّ و جنّ هر دو به یک معنی است ( نگا : اسراء / 88 ، ذاریات‌ / 56 ، رحمن‌ / 39 ) . « مَارِجٍ » : شعله لرزان و پیچان آتش . زبانه تنوره کش و لرزان آتش . آفرینش جن از چنین آتش شعله‌ور و زبانه‌کش و پیچان ، چگونه و به چه شکلی بوده ، و چه اندازه طول کشیده است ، و این گونه موجودات چگونه می‌زیند و چه سیمائی دارند ، دانش بشری بدان پی نبرده است .‏

سوره رحمن آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای گروه پریها و انسانها ! ) کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او پروردگار مشرقها و پروردگار مغربها است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَبُّ » : خبر مبتدای محذوف است : هُوَ رَبُّ . « الْمَشْرِقَیْنِ . . . الْمَغْرِبَیْنِ » : مراد از دو مشرق و دو مغرب ، خاور خورشید و ماه ، و باختر خورشید و ماه ، و یا این که تنها اشاره به خورشید است که با توجه به حداکثر میل شمالی آفتاب ، و میل جنوبی آن ، خورشید دو مشرق و دو مغرب عمده دارد . اما باید دانست که خورشید و ماه ، و بطور کلی خورشیدها و ماههای متعدد جهان هستی ، هر روز از نقطه‌ای طلوع و در نقطه‌ای غروب می‌کنند ، و به تعداد روزهای سال ، مشرق و مغرب دارند ، پس چه بسا مراد از تثنیه مشرق و مغرب ، جمع باشد . چرا که در سوره‌های دیگر قرآن مشارق و مغارب آمده است ( نگا : اعراف‌ / 137 ، معارج‌ / 40 ) .‏

سوره رحمن آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دو دریای ( مختلف شیرین و شور ، و گرم و سرد ) را در کنار هم روان کرده است و مجاور یکدیگر قرار داده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَرَجَ » : سر داده است . حرکت داده است . روان کرده است ( نگا : فرقان‌ / 53 ) . « الْبَحْرَیْنِ » : مراد از دو دریا ، آبهای شیرین و شور و یا آبهای گرم و سرد رودهای عظیمی است که در سراسر اقیانوسهای جهان جریان دارند ( نگا : نمونه ) از قبیل گلف استریم ( نگا : فاطر / 12 ) . « مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ » : دو دریا را به سوی هم سر داده است و در کنار همدیگر روان کرده است . دو دریا را در وقت برخورد ، به موج و تکان انداخته تا یکدیگر را دفع کنند و برانند و آمیزه هم نشوند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

سوره رحمن آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اما در میان آن دو حاجز و مانعی است که نمی‌گذارد یکی با دیگری بیامیزد و سرکشی کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَرْزَخٌ » : حاجز . مانع ( نگا : فرقان‌ / 53 ) . « لا یَبْغِیَانِ » : بر یکدیگر سرکشی نمی‌کنند و چیره نمی‌شوند . مراد این است که یکی دیگری را در خود فرو نمی‌برد ، و آمیخته نمی‌گردند .‏

سوره رحمن آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از آن دو ، مروارید و مرجان بیرون می‌آید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لُؤْلُؤ » : مروارید . « مَرْجَان‌ » : بُسَّد ، بُسَّدین ، گوهر سرخ رنگی که از جانوری دریازی به نام مرجان بدست می‌آید .‏

سوره رحمن آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَهُ الْجَوَارِ الْمُنشَآتُ فِی الْبَحْرِ کَالْأَعْلَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا کشتیهائی ساخته و پرداخته ( آفریدگان خود به نام انسانها ) در دریاها دارد که همسان کوهها هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجَوَارِی‌ » : جمع جَارِیَة ، کشتیها ( نگا : شوری‌ / 32 ، حاقه‌ / 11 ) . یاء آخر آن برای تخفیف حذف شده است . « الْمُنشَئَاتُ » : کشتیهائی با بادبانها و شراعهای برافراشته . ساخته و پرداخته . مراد ساخته و پرداخته دست انسانها است ، و انسانها هم که مخلوق خدایند ، از خواص خداداد که در مصالح مختلفی که در کشتیها بکار می‌رود استفاده می‌کنند . « الأعْلامِ » : جمع عَلَم ، کوهها .‏

سوره رحمن آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همه چیزها و همه کسانی که بر روی زمین هستند ، دستخوش فنا می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَیْهَا » : روی زمین . مرجع ( ها ) واژه ( الارض ) محذوف است که از سیاق کلام ، مفهوم می‌گردد ( نگا : نحل‌ / 61 ) . « فَانٍ » : فانی . دستخوش فنا و نابودی . « کُلُّ مَنْ . . . » : ( نگا : قصص‌ / 88 ) .‏

سوره رحمن آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَبْقَى وَجْهُ رَبِّکَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تنها ذات پروردگار با عظمت و ارجمند تو می‌ماند و بس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَجْهُ » : رخساره . تسمیه کل به اسم جزء است و مراد ( ذات ) است .‏

سوره رحمن آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ یَسْأَلُهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همه چیزها و همه کسانی که در آسمانها و زمینند ( به زبان حال یا قال ، روزی و نیاز خود را ) از خدا درخواست می‌کنند . او پیوسته دست‌اندرکار کاری است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسْأَلُهُ » : از او می‌طلبند . نیازمند بدو هستند . . « کُلَّ یَوْمٍ » : مراد هر لحظه و هر وقت ، یعنی پیوسته و همیشه است ( نگا : آلوسی ، صفوة‌التفاسیر ، المصحف المیسر ) . « هُوَ فِی شَأْنٍ » : او به کاری مشغول است . یعنی خدا دنیا را آفریده است و آن را به حال خود رها نساخته است . بلکه پیوسته بر آن نظارت دارد و دست‌اندرکار آفرینش نو و دگرگونی تازه است و متصرف در شؤون آفریده‌های خود است .‏

سوره رحمن آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ سَنَفْرُغُ لَکُمْ أَیُّهَا الثَّقَلَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای پریها و انسانها ! به حساب شما خواهیم پرداخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَنَفْرُغُ لَکُمْ » : به حساب شما خواهیم رسید . به شما خواهیم پرداخت . فَرَغَ لِکَذا : عَمِدَ إِلَیْهِ . « الثَّقَلانِ » : انس و جن . مثنی ( ثَقَل ) است . هر چیز که برای آن وزن و قدری هست ، آن را ( ثَقَل ) می‌نامند . انس و جن را به جهت بلندی مرتبت و منزلت و عظمت مقام نسبت به پدیده‌های دیگر ، و داشتن اختیار نسبی و مسؤولیت شخصی ، و بالاخره به خاطر سنگینی معنوی خدادادی ، ثَقَلَیْن می‌نامند .‏

سوره رحمن آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای گروه پریها و انسانها ! اگر می‌توانید از نواحی آسمانها و زمین بگذرید ، بگذرید ، ولیکن نمی‌توانید بگذرید مگر با قدرت عظیم ( مادی و معنوی ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَعْشَرَ » : گروه . دسته . « أَن تَنفُذُوا » : این که عبور کنید و بگذرید . « أَقْطَارِ » : جمع قُطْر ، نواحی و جوانب . « سُلْطَانٍ » : قدرت مادی و قوت معنوی . این آیه دارای دو معنی عمده است : الف - آیه ناظر به دنیا ، و اشاره به مسافرتهای فضائی بشر است که قرآن شرط آن را داشتن سلطه علمی و صنعتی و قدرت مادی دانسته است . ب - آیه ناظر به رستاخیز ، و اشاره به عدم فرار از چنگال عدالت الهی در قیامت است . با توجه به تفسیر دوم ، معنی آیه چنین است : ای گروه پریها و انسانها ! اگر می‌توانید از چنگال عدالت الهی و مجازات اخروی بگریزید و از گوشه‌ها و کنارهای آسمانها و زمین بگذرید و فرار کنید ، تا از دادگاه الهی و عذاب سرمدی اخروی برهید ، این کار را بکنید و از نواحی آسمانها و زمین بالا روید و بگذرید تا خویشتن را از کیفر و عذاب خدا قائم و پنهان کنید ، و لیکن قادر به چنین کاری نخواهید بود مگر با سلطه مادی و معنوی که چنین چیزی هم برایتان ممکن نیست .‏

سوره رحمن آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ یُرْسَلُ عَلَیْکُمَا شُوَاظٌ مِّن نَّارٍ وَنُحَاسٌ فَلَا تَنتَصِرَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آتش بی‌دود و مِس گداخته به سوی شما روانه می‌گردد و بر سر شما ریخته می‌شود ، و شما همدیگر را نمی‌توانید یاری بدهید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شُوَاظٌ » : آتش بی‌دود . زبانه و شعله خالص . چه بسا مراد جرقه‌ها و اشعه‌های کیهانی و شدت حرارت برخورد با اتمسفر زمین و دیگر چیزها باشد که به هنگام سفرهای فضائی بر سر راه سفینه‌ها قرار دارند . « نُحَاسٌ » : دود . شعله آمیخته با دود . آتشِ مِس‌گونه . مِس مذاب یا خود مِس که فلز مشهوری است . چه بسا مراد گدازه‌ها و گازها و اشعه‌های مختلف کیهانی باشد . معنی دیگر آیه : آتش و دود شما را در برمی‌گیرد و در نتیجه نمی‌توانید خویشتن را یاری دهید و از حضور و استقرار در دادگاه قیامت خود را رهائی بخشید .‏

سوره رحمن آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَاء فَکَانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدانگاه که آسمان شکافته شود ، و گلگون گردد همچون روغن گداخته ( حوادث هولناکی رخ می‌دهد که به گفتار در نمی‌آید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِذا » : شرطیه است و جواب آن محذوف است و ممکن است در تقدیر چنین باشد : فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَآءُ فَکَانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهَانِ ، کَانَ مَا کَانَ مِمَّا لا تُطِیقُهُ قُوَّةُ الْبَیَانِ ( نگا : آلوسی ) . « وَرْدَةً » : گُل سرخ . سرخ تیره . گلرنگ و گلگون . « دِهَان‌ » : روغن داغ . چرم سرخ . برخی آن را جمع ( دُهْن ) یعنی روغنها گرفته‌اند . وجه شبه این که : آسمان در رنگ یا رنگارنگ بودن ، به گُل و روغن مذاب ، و یا این که از لحاظ رنگ به گُل ، و از لحاظ گداختگی به روغن داغ تشبیه شده است . یعنی آسمان به رنگ سرخ درمی‌آید و همچون روغن داغ و مذاب روان می‌گردد .‏

سوره رحمن آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ فَیَوْمَئِذٍ لَّا یُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ إِنسٌ وَلَا جَانٌّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز هیچ پری و انسانی از گناهش پرسش نمی‌گردد ( چرا که آن روز زمان تخریب جهان است‌ ؛ نه وقت سؤال و پرسش یزدان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ . . . » : یا مراد این است که هنوز وقت پرسش فرا نرسیده است ، و یا این که پرسش مهربانانه‌ای در میان نیست تا از طرف بخواهند جبران مافات کند و یا این که عذر تقصیر بیاورد ( نگا : قصص‌ / 78 ) والا از یکایک گناهان پرسیده می‌شود ( نگا : حجر / 92 ، نحل‌ / 56 ، صافات‌ / 24 ) .‏

سوره رحمن آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالْأَقْدَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گناهکاران با قیافه‌هایشان شناخته می‌شوند ، و ایشان با سرها و پاها گرفتار می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّوَاصِی‌ » : جمع نَاصِیَة ، جلو سر . پیشانی . کاکل . « الأقْدَامِ » : جمع قَدَم ، پاها . « یُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَ الأقْدَامِ » : سراپا به غل و زنجیر کشیده می‌شوند . فرشتگان سرهای ایشان را و پاهای آنان را می‌گیرند و کشان کشان با خود می‌برند ، و یا به میان دوزخشان می‌اندازند ( نگا : علق‌ / 15 ) . « یُؤْخَذُ » : نائب فاعل آن ( بِالنَّوَاصِی وَالأقْدَامِ ) است ، این است که به صورت مفرد آمده است .‏

سوره رحمن آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِی یُکَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این همان دوزخی است که گناهکاران پیوسته آن را دروغ می‌نامند و تکذیبش می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذِهِ . . . » : مخاطب شخص پیغمبر و به تبع همه مسلمانانند که در دنیا خدا بدیشان می‌فرماید : این همان دوزخی است که . برخی هم مخاطبان را حاضران در محشر می‌دانند و معتقدند که این سخن در قیامت بدیشان گفته می‌شود . این همان دوزخی است که گناهکاران در دنیا پیوسته آن را دروغ می‌نامیدند و تکذیبش می‌کردند .‏

سوره رحمن آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ یَطُوفُونَ بَیْنَهَا وَبَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گناهکاران در میان آتش دوزخ و آب بسیار گرم و سوزان در رفت و آمد خواهند بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَمِیمٍ » : آب جوشان و سوزانی که از آن به دوزخیان می‌نوشانند ( نگا : محمد / 15 ) . « ءَانٍ » : بسیار داغ و گرم . پرحرارت . آب گرمی که به آخرین درجه حرارت رسیده باشد . از ماده ( انی ) و صفت ( حمیم ) است ( نگا : غاشیه‌ / 5 ) .‏

سوره رحمن آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر کسی که از مقام پروردگار خود بترسد ، باغهائی ( در بهشت ) دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَقَامَ » : جایگاه . مراد منزلت و مرتبت ، یعنی عظمت کبریائی الهی است . اسم مکان است . نظارت و مراقبت الهی بر بندگان . مصدر میمی است . « جَنَّتَانِ » : دو باغ . به گمانم مراد تثنیه نیست ، بلکه مراد جمع و کثرت است . چرا که در بیش از پنجاه مورد ( جَنَّات ) به مؤمنان وعده داده شده است ( نگا : بقره‌ / 25 ، آل‌عمران‌ / 15 و 136 ، نساء / 13 و 57 . . . ) . حتی در آیه 56 همین سوره ( فِیهِنَّ ) آمده است و ضمیر جمع بکار رفته است .‏

سوره رحمن آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ ذَوَاتَا أَفْنَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏باغهائی که دارای انواع درختان پرمیوه ، با شاخه‌های ترد و شاداب است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَوَاتَا » : در اصل ( ذَوَاتَانِ ) تثنیه ذات است و نون آن به هنگام اضافه حذف شده است . در تثنیه ذات ، ذَاتَانِ و ذَوَاتَانِ درست است ( نگا : روح‌المعانی ) . « أَفْنَانٍ » : جمع فَنّ ، انواع و اقسام . یا جمع فَنَن ، شاخه‌های ترد و شاداب .‏

سوره رحمن آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک ار نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِمَا عَیْنَانِ تَجْرِیَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجاها چشمه‌سارانی جاری است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْنَانِ » : دو چشمه . مراد چشمه‌ساران فراوان است ( نگا : حجر / 45 ، دخان‌ / 52 ، ذاریات‌ / 15 ، مرسلات‌ / 41 ) .‏

سوره رحمن آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِمَا مِن کُلِّ فَاکِهَةٍ زَوْجَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجاها از هر میوه‌ای ، انواع و اقسامی موجود است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« زَوْجَانِ » : دو صنف . دو نوع . مراد انواع و اقسام میوه‌ها است ( نگا : مؤمنون‌ / 19 ، صافات‌ / 42 ، مرسلات‌ / 42 ) .‏

سوره رحمن آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ مُتَّکِئِینَ عَلَى فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَجَنَى الْجَنَّتَیْنِ دَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بهشتیان بر فرشهائی تکیه می‌زنند و می‌لمند که ( چه رسد به رویه‌های آنها ) آسترهای آنها از ابریشم ضخیم است . و میوه‌های رسیده باغهای بهشت نزدیک و در دسترس است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُتَّکِئِینَ » : تکیه‌زنان . لمیدگان . حال است برای ( مَنْ ) در آیه 46 . « فُرُش‌ » : جمع فِراش ، فرشهای گستردنی . « بَطَآئِن‌ » : جمع بِطانَة ، آسترها . « إِسْتَبْرَقٍ » : ابریشم ضخیم . « جَنی‌ » : میوه رسیده . « دَانٍ » : نزدیک . در دسترس .‏

سوره رحمن آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ یَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در باغهای بهشت زنانی هستند که جز به همسران خود عشق نمی‌ورزند و پیش از آنان کسی از انسانها و پریها با ایشان نزدیکی و مقاربت نکرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِیهِنَّ » : در آن باغها . « قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ » : ( نگا : صافات‌ / 48 ، ص‌ / 52 ) . « لَمْ یَطْمِثْهُنَّ » : با ایشان مقاربت و نزدیکی نکرده است .‏

سوره رحمن آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ کَأَنَّهُنَّ الْیَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انگار که آن حوریان ، یاقوت و مرجانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْیَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ » : یاقوت سنگی است معدنی و معمولاً سرخ رنگ است . مرجان گاه به رنگ سفید است و گاه قرمز و یا رنگهای دیگر . در اینجا ظاهراً نوع سفید منظور است .‏

سوره رحمن آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا پاداش نیکی کردن جز نیکی دیدن خواهد بود ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَلْ جَزَآءُ . . . » : استفهام انکاری است ، و این آیه در حقیقت دلیلی برای آیات پیشین است که در آنها از نعمتهای ششگانه بهشتیان سخن رفته است .‏

سوره رحمن آیه 61
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 62
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏جدای از باغهای پیشین ، باغهای دیگری وجود دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِن دُونِهِمَا » : علاوه از دو باغ قبلی . « جَنَّتَانِ » : دو باغ . مراد باغها و باغها است .‏

سوره رحمن آیه 63
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 64
‏متن آیه : ‏
‏ مُدْهَامَّتَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر دو کاملاً سرسبز و خرم هستند ( و از شدت سبزی و شادابی به سیاهی می‌زنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُدْهَآمَّتَانِ » : صفت ( جَنَّتَانِ ) : یا خبر مبتدای محذوف بوده و از مصدر ( ادهیمام ) و از ریشه ( دهم ) است . بسیار سبز . سبز پررنگی که مایل به سیاهی باشد .‏

سوره رحمن آیه 65
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 66
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِمَا عَیْنَانِ نَضَّاخَتَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن باغها چشمه‌هائی است که قلقل کنان از زمین می‌جوشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَضَّاخَتَانِ » : فوران‌کنان . قلقل‌کنان . از ماده ( نَضْخ ) به معنی فوران آب و جوشش آن از زمین است .‏

سوره رحمن آیه 67
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت از نعمتهای پروردگارتان را انکار و تکذیب می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 68
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِمَا فَاکِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن باغها انواع میوه‌ها و از جمله خرما و انار است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَخْلٌ » : درخت خرما . ذکر درخت خرما بجای میوه خرما چه بسا از این نظر باشد که درخت خرما علاوه بر میوه‌اش از جهات مختلف مورد استفاده است . « نَخْلٌ وَ رُمَّانٌ » : انتخاب خرما و انار از میان میوه‌های بهشتی به خاطر تنوع این دو و سودهای سرشاری است که در آنها موجود است ( نگا : المنتخب . نمونه ) . ذکر خاص بعد از عام است .‏

سوره رحمن آیه 69
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 70
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِنَّ خَیْرَاتٌ حِسَانٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در میان باغهای بهشت ، زنان خوب و زیبا هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَیْرَاتٌ » : جمع خَیْرَة ، خوب و نیک سیرت . « حِسَان‌ » : جمع حَسَنَة ، زیبا و قشنگ . یعنی زنان بهشتی حُسن سیرت و حُسن صورت دارند .‏

سوره رحمن آیه 71
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 72
‏متن آیه : ‏
‏ حُورٌ مَّقْصُورَاتٌ فِی الْخِیَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سیاه چشمانی که هرگز از خیمه‌ها بیرون ( نمی‌شوند و اینجا و آنجا بدنبال کارهای ناپسند ) نمی‌روند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حُورٌ » : جمع حَوْراء ، زنان سیاه چشم ، « مَقْصُورَاتٌ » : جمع مَقصورة ، محدود . مخدَّره و محجَّبه . زنانی که از خانه‌های خود بیرون نمی‌روند و اینجا و آنجا نمی‌پلکند و چشم به نامحرمان نمی‌دوزند . کاخ نشینان ( نگا : روح‌البیان ، روح‌المعانی ) . « الْخِیَامِ » : جمع خَیْمَة ، خیمه‌ها ، بارگاهها ( نگا : عنکبوت‌ / 58 ، زمر / 20 ) .‏

سوره رحمن آیه 73
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 74
‏متن آیه : ‏
‏ لَمْ یَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پیش از آنان ، کسی از انسانها و پریها با ایشان نزدیکی و مقاربت نکرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمْ یَطْمِثْهُنَّ » : ( نگا : رحمن‌ / 56 ) .‏

سوره رحمن آیه 75
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 76
‏متن آیه : ‏
‏ مُتَّکِئِینَ عَلَى رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَعَبْقَرِیٍّ حِسَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بهشتیان بر بالشهای نگارین گرانبهای سبز رنگ تکیه می‌زنند ، و بر فرشهای منقش بی‌نظیر بسیار زیبا می‌لمند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَفْرَفٍ » : اسم جنس جمعی است و مفرد آن رَفْرَفَة است ، بالشها ، پشتیها ، شادروانها . « خُضْرٍ » : جمع أَخْضَر و خَضْراء ، سبز رنگ « عَبْقَرِیٍّ » : هر چیز نادر و بی‌نظیر . هر چیزی که از خوبی آن ، انسان شگفت زده شود . در اینجا مراد فرشهای گرانبها و منقش ، و گستردنیهای رنگارنگ بی‌نظیر و بی‌مانند است . مفرد و مثنی و جمع و مذکر و مؤنث در آن یکسان است . « حِسَانٍ » : ( نگا : رحمن‌ / 70 ) .‏

سوره رحمن آیه 77
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 78
‏متن آیه : ‏
‏ تَبَارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِی الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نام پروردگار بزرگوار و گرامی تو ، چه مبارک نامی است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَبَارَکَ » : ( نگا : اعراف‌ / 54 ، مؤمنون‌ / 14 ، فرقان‌ / 1 و 10 و 61 ) .‏

تفسیر نور: سوره قمر

تفسیر نور:
سوره قمر آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانشَقَّ الْقَمَرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قیامت هر چه زودتر فرا می‌رسد ، و ( در آن ) ماه به دو نیم می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِقْتَرَبَ » : نزدیک گشته است . ذکر فعل به صورت ماضی ، برای تحقق وقوع است ( نگا : نجم‌ / 57 ، انبیاء / 1 و 97 ) . « إِنشَقَّ » : دو نیم شد . مراد وقوع آن در آینده به هنگام فرا رسیدن قیامت است ( نگا : حاقه‌ / 16 ، رحمن‌ / 37 ، انشقاق / 1 ) . اکثر فعلهائی که برای رستاخیز و حساب و کتاب اخروی بکار رفته است ، به شکل ماضی است ( نگا : نحل‌ / 1 ، زمر / 68 و 69 و 70 ، تکویر / 1 - 14 ) . « إِنشَقَّ الْقَمَرُ » : ماه به دو نیم می‌گردد . ماه به دو نیم گشته است . معنی اخیر مبنی بر روایات متعددی است که می‌گویند پنج سال قبل از هجرت نبوی ، اهل مکه از پیغمبر درخواست کردند که ماه را بعنوان معجزه برای ایشان دو نیم سازد و پیغمبر نیز با اشاره انگشت چنین کرد . بسیاری از مفسرین این امر را پذیرفته و بسیاری هم آن را نقد نموده و حادثه را مربوط به آینده می‌دانند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ، المراغی ، المنتخب ، المصحف المیسر ) .‏

سوره قمر آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِن یَرَوْا آیَةً یُعْرِضُوا وَیَقُولُوا سِحْرٌ مُّسْتَمِرٌّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اگر مشرکان معجزه بزرگی را ببینند از آن روی‌گردان می‌گردند ( و بدان ایمان نمی‌آورند ) و می‌گویند : جادوی گذرا و ناپایداری است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِن یَرَوْا » : اگر ببینند . اگر بشنوند و بفهمند ( نگا : المصحف المیسر ) . « ءَایَةً » : دلیل و برهانی دالّ بر وحدانیت خدا و صدق پیغمبرش ( نگا : اعراف‌ / 146 ) . آیه قرآنی . چرا که مشرکان آیات قرآنی را سحر و جادو می‌نامیدند ( نگا : سبأ / 43 ، زخرف‌ / 30 ، مدثر / 24 ) . معجزه بزرگ که مراد شق‌القمر است . « مُسْتَمِرٌّ » : همیشگی و پیاپی . گذرا و ناپایدار .‏

سوره قمر آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَذَّبُوا وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءهُمْ وَکُلُّ أَمْرٍ مُّسْتَقِرٌّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان تکذیب می‌کنند و بدنبال هواهای خویش می‌روند . هر کاری هم ثابت و ماندگار می‌ماند ( و هیچ چیز در جهان از میان نمی‌رود ، و انسان جزا و سزای کردار بد و نیک خود را می‌بیند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُسْتَقِرٌّ » : ماندنی و ثابت . این تعبیر شاید به این حقیقت اشاره دارد که هیچ چیز در این عالم از میان نمی‌رود . لذا هر کار نیک و بدی ثابت و باقی می‌ماند و انسان مکافات عمل خویش را می‌بیند . هر کاری به غایتی و نهایتی می‌رسد که در آنجا آرام و قرار می‌گیرد ، و خوبی یا بدی آن آشکار می‌گردد . نظیرآیات 1 و 2 و 3 این سوره را در آیات 1 و 2 و 3 سوره انبیاء بخوانید .‏

سوره قمر آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ جَاءهُم مِّنَ الْأَنبَاء مَا فِیهِ مُزْدَجَرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اخباری که بتوانند موجب بیزاری ( و دوری ایشان از گناهها و بدیها ) شود به اندازه کافی برای آنان آمده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأنبَآءِ » : جمع نبأ ، اخبار . مراد خبرهای طوائف و ملل پیشین است که به عذابهای گوناگون دچار آمده‌اند و با بلاهای بزرگی ریشه‌کن گشته‌اند ، و نیز مراد وجود حقائق کونی و رهنمودهای پیغمبران و سخنان ایشان درباره مکافات و مجازات دنیا و آخرت است . « مُزْدَجَرٌ » : انزجار و ابتعاد از شرّ . دوری گزیدن و بیزاری جستن از گناهان و بدیها . مصدر میمی باب افتعال زجر است .‏

سوره قمر آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ حِکْمَةٌ بَالِغَةٌ فَمَا تُغْنِ النُّذُرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این آیات ) عبرتهای بسنده و اندرزهای رسائی هستند ( که می‌توانند در روح و جان شنوندگان و بینندگانی که آماده پذیرش حق و حقیقت باشند ، اثر بگذارند ) امّا بر حذر داشتنها و بیم دادنها ( ی قرآنی برای افراد لجوج بیفایده است و به حال آنان ) سودی ندارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حِکْمَةٌ » : سخنان پندآمیز . اندرزهای سودمند . خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین است : هذِهِ الأشْیَآءُ الَّتی جَآءَ بِهَا الْقُرءَانُ حِکْمَةٌ . « بَالِغَةٌ » : رسا . بسنده برای خردمندان . « النُّذُرُ » : ( نگا : یونس‌ / 101 ، قمر / 16 و 18 و 21 و 23 و 30 و 33 و 36 و 37 و 41 ) . یا این که جمع نَذیر به معنی مُنذِر ، یعنی پیغمبران الهی ( نگا : احقاف‌ / 21 ، نجم‌ / 56 ) . معنی دوم در سوره قمر چندان مناسب نیست .‏

سوره قمر آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ یَوْمَ یَدْعُ الدَّاعِ إِلَى شَیْءٍ نُّکُرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بنابراین از ایشان روی بگردان . آن روزی ( را خاطر نشان ساز ) که فرا خواننده ( الهی برای گرد آمدن مردمان در محل حساب و کتاب قیامت ایشان را ) به سوی چیز ناخوش‌آیندی فرا می‌خواند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَوَلَّ عَنْهُمْ » : از آنان روی بگردان . بدیشان اعتناء مکن . به ترک ایشان بگوی . « یَوْمَ » : مفعول به فعل محذوفی است ، و یا ظرف فعل ( یَخْرُجُونَ ) در آیه بعدی است . « یَدْعُو » : فرا می‌خواند . واو آن در رسم‌الخط قرآنی ، برای تخفیف حذف شده است . « الدَّاعی‌ » : فرا خواننده . مراد اسرافیل است بدانگاه که برای بار دوم در صور می‌دمد و همگان را به سوی محکمه دادگاه قیامت فرا می‌خواند . یاء آن در رسم‌الخط قرآنی ، برای تخفیف حذف شده است . « نُکُرٍ » : ناخوش‌آیند . ناپسند . مراد کار سخت و نامأنوس است که هول و هراس و دهشت و وحشت قیامت است .‏

سوره قمر آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ خُشَّعاً أَبْصَارُهُمْ یَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ کَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُّنتَشِرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏با چشمانی فروهشته و به زیر انداخته ( از شرمساری و خواری ) از گورها بیرون می‌آیند ( و به هر سو می‌روند و می‌دوند ) انگار آنان ملخهای پراکنده‌اند ( که در دسته‌ها و گروههای نامنظم و بی‌هدف ، راهی اینجا و آنجا می‌شوند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خُشَّعاً » : جمع خاشِع ، ذلیل و خوار . فرو افتاده و به زیر انداخته شده . حال ضمیر ( و ) در فعل ( یَخْرُجُونَ ) است . « أَبْصَارُ » : فاعل ( خُشَّعاً ) است ( نگا : قلم‌ / 43 ) . « الأجْدَاثِ » : جمع جَدَث ، قبرها . گورها . « جَرَادٌ » : ملخ . « مُنتَشِرٌ » : پخش و پراکنده .‏

سوره قمر آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ مُّهْطِعِینَ إِلَى الدَّاعِ یَقُولُ الْکَافِرُونَ هَذَا یَوْمٌ عَسِرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شتابان به سوی فرا خواننده ( الهی ، اسرافیل ) می‌روند ( و بدو می‌نگرند و چشم از او بر نمی‌دارند ) . کافران می‌گویند : امروز روز بسیار سخت و هراس‌انگیزی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُهْطِعِینَ » : جمع مُهْطِع ، شتابان و دوان . یعنی باشتاب به سوی اسرافیل می‌روند و در دادگاه الهی برای حساب و کتاب حاضر می‌شوند . یا این که به معنی گردن کشنده و خیره نگاه کننده بوده ، بدین معنی که انسانها چون صدای وحشتناک و شیپور جمع شدن را می‌شنوند ، فوراً گردن بلند می‌کنند و به سوی اسرافیل خیره خیره می‌نگرند و می‌دوند ( نگا : ابراهیم‌ / 43 ) . « عَسِرٌ » : سخت و دشوار . پر خوف و هراس ( نگا : فرقان‌ / 26 ، مدثر / 9 ) . « الدَّاعی‌ » : ( نگا : قمر / 6 ) .‏

سوره قمر آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَکَذَّبُوا عَبْدَنَا وَقَالُوا مَجْنُونٌ وَازْدُجِرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پیش از ایشان ، قوم نوح ، بنده ما ( نوح ) را تکذیب کردند ( و دروغگویش نامیدند ) و گفتند : دیوانه‌ای است و ( از میان خردمندان ) رانده شده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُزْدُجِرَ » : رانده شده است . یعنی به عقیده سست کفار ، نوح ( ع ) چون دیوانه است ، عقلاء او را از میان خود رانده‌اند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) یا جنیان و پریان بدو آسیب رسانده‌اند و از جامعه انسانیش رانده‌اند ( نگا : روح‌البیان ) . یا این که : ( وَازْدُجِرَ ) جمله مستأنفه‌ای بوده و معنی چنین است : کافران نوح را از تبلیغ رسالت منع کردند و بازش داشتند و او هم چاره‌ای نداشت جز این که بجای تبلیغ به نجاری پردازد ( نگا : هود / 36 و 37 و 38 ) . اغلب تفاسیر بر عقیده دوم هستند .‏

سوره قمر آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّی مَغْلُوبٌ فَانتَصِرْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا آنجا که نوح پروردگار خود را بفریاد خواند ( و عرضه داشت : ) پروردگارا ! من شکست خورده‌ام پس مرا یاری و کمک فرما ( و انتقام مرا از ایشان بگیر ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنِّی مَغْلُوبٌ . . . » : اصل آن ( بِأَنِّی مَغْلُوبٌ . . . ) است و منصوب به نزع خافض است .‏

سوره قمر آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فَفَتَحْنَا أَبْوَابَ السَّمَاء بِمَاء مُّنْهَمِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس درهای آسمان را با آب تند ریزان و فراوانی از هم گشودیم . ( بگونه‌ای که گوئی درهای آسمان همه باز شده و هر چه آب است فرو می‌بارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِمَآءٍ » : حرف ( ب ) برای استعانت یا ملابست است . یعنی با ابزاری که آب نام داشت و یا به همراه آب . « مُنْهَمِرٍ » : تند بارنده . سخت ریزان . زیاد و فراوان .‏

سوره قمر آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَفَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُیُوناً فَالْتَقَى الْمَاء عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از زمین چشمه‌ساران زیادی برجوشاندیم ( بگونه‌ای که گوئی تمام زمین یکپارچه به چشمه تبدیل شده است ) و آبها در هم آمیختند ، برای اجرای فرمانی که ( از جانب خدا صادر و ) مقدر شده بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عُیُوناً » : جمع عَین ، چشمه‌ها . تمییز است . « إِلْتَقی‌ » : بهم رسید . در هم آمیخت . مراد مخلوط شدن آبهای آسمان ، و زمین و نواحی مختلف آن است . « الْمَآءُ » : جنس آب مراد است . « عَلی أَمْرٍ . . . » : واژه ( عَلی ) به معنی لام تعلیل است ، یعنی بخاطر ( نگا : المصحف المیسر ) . مراد از ( أَمْرٍ ) غرق کردن قوم طاغی و یاغی نوح است . « قُدِرَ » : اندازه‌گیری شده بود . معین و مقدر گشته بود .‏

سوره قمر آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَحَمَلْنَاهُ عَلَى ذَاتِ أَلْوَاحٍ وَدُسُرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نوح را بر کشتی ساخته شده از تخته‌ها و میخها ، سوار کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَاتِ » : دارای . « أَلْوَاحٍ » : جمع لَوْح ، تخته‌ها . « دُسُرٍ » : جمع دِسار ، میخها .‏

سوره قمر آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ تَجْرِی بِأَعْیُنِنَا جَزَاء لِّمَن کَانَ کُفِرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این کشتی تحت مراقبت و مواظبت ما حرکت می‌کرد ، برای پاداش دادن به کسی که بدو ایمان آورده نشده بود و تصدیق نگشته بود ( و نعمت وجود او کفران شده بود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِأَعْیُنِنَا » : ( نگا : هود / 37 ، مؤمنون‌ / 27 ، طور / 48 ) . « جَزَآءً » : برای پاداش به . مفعول له است . « مَنْ » : مراد نوح ( ع ) است . « کَانَ کُفِرَ » : نسبت بدو کفر ورزیده شده بود . بدو ایمان آورده نشده بود . تصدیق نگشته بود . نعمت وجودش ناسپاس مانده بود و کفران شده بود .‏

سوره قمر آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَد تَّرَکْنَاهَا آیَةً فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما این داستان را ( که بیانگر غرق شدن کافران و نجات مؤمنان است ) به عنوان درس عبرتی ( در میان ملتها ) باقی گذاردیم . آیا هیچ پند گیرنده‌ای هست‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَرَکْنَاهَا » : برجایش گذاشتیم . آن را باقی گذاردیم . مرجع ضمیر ( ها ) قصه طوفان نوح است . برخی مرجع آن را ( سَفینَة ) دانسته و معتقدند که در کوههای آرارات تا صدر اسلام و بلکه تا به امروز ، تخته پاره‌هائی از این کشتی مانده است . « ءَایَةً » : عبرت . پند . حال یا مفعول دوم است . « مُدَّکِرٍ » : پند گیرنده . عبرت گیرنده . اسم فاعل باب افتعال ( ذکر ) است ( نگا : یوسف‌ / 45 ) .‏

سوره قمر آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من چگونه بوده است‌ ؟ ! ( آیا واقعیت داشته است ، و یا افسانه بوده است‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَکَیْفَ کَانَ . . . » : آیه برای تهدید کافرانی است که راه کفار زمان نوح را می‌سپردند . استفهام برای دریافت اقرار از مخاطبان است . « نُذُرِی‌ » : ( نگا : قمر / 5 ) . ضمیر متکلم ( ی ) برای تخفیف حذف شده است .‏

سوره قمر آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قرآن را آسان ساخته‌ایم ، آیا پند پذیرنده و عبرت گیرنده‌ای هست‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسَّرْنا » : ساده نموده‌ایم . آسان ساخته‌ایم . یعنی قرآن لغز و چیستان نبوده و پیچیدگی ندارد و به سادگی قابل آموزش است و تأثیر عمیق و شگفت‌انگیزی نیز در دلهای آماده دارد . « الذِّکْرِ » : یاد کردن . پند دادن و پند گرفتن .‏

سوره قمر آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَّبَتْ عَادٌ فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قوم عاد ( هم پیغمبر خود ، هود را ) تکذیب کردند . آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من به چه منوالی بوده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَادٌ » : ( نگا : هود / 50 ) . « نُذُرِی‌ » : ( نگا : قمر / 16 ) .‏

سوره قمر آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ رِیحاً صَرْصَراً فِی یَوْمِ نَحْسٍ مُّسْتَمِرٍّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما تندباد وحشتناک و سردی را در یک روز شومی که ( هفت شب و هشت روز ) ادامه داشت ، بر آنان وزان و روان کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَرْصَراً » : تند و سرد . پر سر و صدا و شدید . ( نگا : فصّلت‌ / 16 ) . « یَوْمٍ » : مراد آغاز وزیدن طوفانِ بلا و شروع آن است . والاّ هفت شب و هشت روز طوفان باد دوام داشته است ( نگا : حاقه‌ / 7 ) . یا این که مراد از ( یَوْمٍ ) مطلق زمان است ( نگا : آلوسی ) .‏

سوره قمر آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ تَنزِعُ النَّاسَ کَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ مُّنقَعِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بادی که مردمان را از زمین برمی‌داشت ، بگونه‌ای که گوئی تنه‌های درختان خرمائی هستند که از جا کنده شده باشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَنزِعُ » : برمی‌داشت . از جا بر می‌کند . « أَعْجَازُ » : جمع عَجُز ، تنه‌ها . « مُنْقَعِرٍ » : از ریشه کنده شده . قلع شده . « کَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ . . . » : مردمان آن روزی به سبب قد بلندی که داشته‌اند ، به تنه درختان خرما تشبیه شده‌اند .‏

سوره قمر آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من ( درباره مخالفان ) چگونه و به چه منوالی بوده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره قمر آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قرآن را ساده و آسان ساخته‌ایم ، آیا پندپذیر و عبرت‌گیری هست‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره قمر آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قوم ثمود نیز بیم‌دادنها و برحذر داشتنهای ( پیغمبر خود صالح ) را تکذیب کردند و دروغش نامیدند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النُّذُرِ » : جمع نَذِیر ، به معنی إنذار ، بیم دادنها و بر حذر داشتنها . جمع نَذِیر ، به معنی مُنْذِر ، پیغمبران بیم‌رسان الهی . چرا که تکذیب پیغمبری تکذیب جملگی پیغمبران است ( نگا : آلوسی ) .‏

سوره قمر آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ فَقَالُوا أَبَشَراً مِّنَّا وَاحِداً نَّتَّبِعُهُ إِنَّا إِذاً لَّفِی ضَلَالٍ وَسُعُرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان گفتند : آیا از انسانی از خودمان پیروی کنیم که تنها ( و بدون قوم و عشیره ) هم هست‌ ؟ در صورت پیروی از او ، ما گمراه و دیوانه خواهیم بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَشَراً واحِداً » : انسان تنها و بی‌قوم و عشیره و از عامه مردم ، نه از خاندان بزرگ و قبیله سترگ . یک فرد . ما همه از یک فرد ضعیف پیروی کنیم‌ ؟ ! « سُعُرٍ » : دیوانگی . ( مسعور ) به معنی مجنون ، از این واژه است .‏

سوره قمر آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ أَأُلْقِیَ الذِّکْرُ عَلَیْهِ مِن بَیْنِنَا بَلْ هُوَ کَذَّابٌ أَشِرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا از میان همه ما ( افراد بزرگ و محترم و دانا و دارا ) وحی بدو شده است‌ ؟ ! ( نه ! چنین نیست ) . بلکه او بسیار دروغگو و خودخواه است ( و با تکبر و جاه‌طلبی می‌خواهد بر ما ریاست کند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذِّکْرُ » : وحی مراد است . « أَشِرٌ » : بسیار مغرور و متکبر . خودخواه و جاه‌طلب .‏

سوره قمر آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ سَیَعْلَمُونَ غَداً مَّنِ الْکَذَّابُ الْأَشِرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فردا خواهند دانست که بسیار دروغگوی متکبر و خودخواه کیست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَداً » : فردای قیامت ( نگا : حشر / 18 ) . زمانی که عذاب دنیوی خدا گریبانگیرشان گردید .‏

سوره قمر آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا مُرْسِلُو النَّاقَةِ فِتْنَةً لَّهُمْ فَارْتَقِبْهُمْ وَاصْطَبِرْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما ماده شتر را برای امتحان ایشان خواهیم فرستاد ، بنگر و ببین که چه می‌کند و بر سر آنان چه می‌آید و بسیار شکیبائی داشته باش ( که خدا با تو است ، و دستشان را از اذیت و آزارت کوتاه خواهد کرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُرْسِلُو » : اصل آن مُرْسِلُونَ ، و نون جمع در حالت اضافه افتاده است . به معنی : فرستندگان ( نگا : فاطر / 2 ، قصص‌ / 45 ) . « فِتْنَةً » : امتحان . آزمون . مفعول له است . « إِرْتَقِبْهُمْ » : ایشان را بپا و بنگر . مراقبشان باش . « إصْطَبِرْ » : زیاد تحمل داشته باش . بسی صبر کن .‏

سوره قمر آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَبِّئْهُمْ أَنَّ الْمَاء قِسْمَةٌ بَیْنَهُمْ کُلُّ شِرْبٍ مُّحْتَضَرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به آنان بگو که آب ( چاهی که دارند ، به فرمان خدا ) میان ایشان و شتر تقسیم شده است ( یک روز مال شما و یک روز متعلق به شتر است ) . نوبت هر کدام که باشد ، بر سر آب می‌رود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قِسْمَةٌ » : تقسیم شده است . مصدر به معنی اسم مفعول است . « بَیْنَهُمْ » : میان ایشان و شتر . استعمال ضمیر ( هم ) به خاطر تغلیب است . « شِرْبٍ » : نوبت نوشیدن و بهره‌برداری از آب ( نگا : شعراء / 155 ) . « مُحْتَضَرٌ » : محل حضور . به صیغه اسم مفعول ، وصف نوبت است‌ ؛ نه وصف اهل آن .‏

سوره قمر آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ فَنَادَوْا صَاحِبَهُمْ فَتَعَاطَى فَعَقَرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قوم ثمود ، یار خود ( قدار بن سالف ) را صدا زدند ( که بیا این شتر را بکش ) . او هم بی‌باکانه دست بکار شد و شتر را پی کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَعَاطَیا » : کار کشتن را بدست گرفت . دست بکار شد . شمشیر را برگرفت . « عَقَرَ » : نحر کرد . پی کرد .‏

سوره قمر آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و بر حذر داشتنهای من به چه منوالی بوده است ( و به چه شکلی کافران را در بر گرفته است‌ ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَیْفَ کَانَ . . . » : ( نگا : قمر / 16 و 18 ) .‏

سوره قمر آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ صَیْحَةً وَاحِدَةً فَکَانُوا کَهَشِیمِ الْمُحْتَظِرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما بر آنان یک صدای سهمناک سر دادیم و ایشان همگی به صورت گیاه خشکی درآمدند که صاحب چهارپایان در آغل جمع‌آوری می‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَشِیمِ » : گیاه خشک و خرد شده . « الْمُحْتَظِرِ » : کسی که آغلی را برای گوسفندان و حیوانات درست می‌کند که مانع خروج آنها یا حمله حیوانات وحشی گردد ، یا این که علوفه چهارپایان را در آن انبار می‌کند . « هَشِیمِ الْمُحْتَظِرِ » : علوفه خشک موجود در آغل شخص آغلدار .‏

سوره قمر آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قرآن را ( برای یادگیری ) ساده و آسان نموده‌ایم ، آیا پندپذیری و عبرت‌گیری هست‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا . . . » : ( نگا : قمر / 17 ) .‏

سوره قمر آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ بِالنُّذُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قوم لوط نیز بیم دادنها و بر حذر داشتنهای ( پیغمبر خود لوط ) را تکذیب کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذَّبَتْ . . . بِالنُّذُرِ » : ( نگا : قمر / 23 ) .‏

سوره قمر آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ حَاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ نَّجَّیْنَاهُم بِسَحَرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما بر آنان تندبادی که ریگها را به حرکت در می‌آورد گماشتیم ( و همگان را هلاک ساختیم ) جز خاندان و پیروان لوط را که ما سحرگاهان ایشان را نجات دادیم ( و از آن سرزمین بلازده رهائیشان بخشیدیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَاصِباً » : بادی که سنگریزه را بردارد و پرت کند و ریگها را جابجا سازد ( نگا : اسراء / 68 ، عنکبوت‌ / 40 ) . « بِسَحَرٍ » : در بامدادان . در سحرگاهان .‏

سوره قمر آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ نِعْمَةً مِّنْ عِندِنَا کَذَلِکَ نَجْزِی مَن شَکَرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این نعمتی بود از جانب ما ( به آل لوط ) . ما اینگونه کسی را پاداش می‌دهیم که شکرگزار باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نِعْمَةً » : مفعول له است .‏

سوره قمر آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَنذَرَهُم بَطْشَتَنَا فَتَمَارَوْا بِالنُّذُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏لوط ایشان را از گرفتار کردن و کیفر دادن ما بیم داد ، ولی آنان بر شک و گمان خود نسبت به بیم دادنها و بر حذر داشتنها افزودند ( و بدانها باور نکردند و بیراهه رفتند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَطْشَةَ » : فرو گرفتن و گرفتار ساختن . حمله کردن و کیفر دادن ( نگا : دخان‌ / 16 ) . « تَمَارَوْا » : شک کردند و گمان ورزیدند . « النُّذُرِ » : ( نگا : قمر / 5 و 23 و 33 ) .‏

سوره قمر آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ رَاوَدُوهُ عَن ضَیْفِهِ فَطَمَسْنَا أَعْیُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذَابِی وَنُذُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و با لوط درباره مهمانانش سخن گفتند ( و از او خواستند آنان را در اختیار ایشان برای انجام کار منافی عفت بگذارد ) . ما چشمانشان را کور کردیم ، ( و بدیشان گفتیم : ) بچشید عذاب و عقاب مرا ، و بیم دادنها و بر حذر داشتنهای مرا .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَاوَدُوهُ » : با او گفتگو کردند . « رَاوَدُوهُ عَن ضَیْفِهِ » : مراد این است که از لوط خواستند که از جانبداری مهمانان دست بردارد و ایشان را در اختیار آنان بگذارد ، تا هر چه خواستند از اعمال منافی عفت نسبت بدیشان روا دارند ( نگا : هود / 78 ، حجر / 68 ) . « طَمَسْنَا » : از میان برداشتیم . محو و نابود کردیم ( نگا : نساء / 47 ، یونس‌ / 88 ، یس‌ / 66 ) . « نُذُرِ » : ( نگا : قمر / 30 ) .‏

سوره قمر آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ صَبَّحَهُم بُکْرَةً عَذَابٌ مُّسْتَقِرٌّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بامدادان عذاب پیاپی و کوبنده و پایدار به سراغ ایشان آمد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَبَّحَهُمْ » : در فاصله طلوع فجر صادق و طلوع خورشید به سروقتشان آمد . « صَبَّحَ » : از مصدر تصبیح ، بامدادان به پیش کسی آمدن . « بُکْرَةً » : صبح زود . اول صبح . « مُسْتَقِرٌّ » : دائم و همیشگی ، چرا که عذاب دنیوی ایشان با عذاب برزخی آنان اتصال پیدا کرد . پیاپی و کاری ، زیرا تا آنان را از میان نبرد ، ادامه داشت ( نگا : قمر / 3 ، نمل‌ / 40 ) .‏

سوره قمر آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ فَذُوقُوا عَذَابِی وَنُذُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس بچشید عذاب و عقاب مرا ، و بیم دادنها و بر حذر داشتنهای مرا .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَذُوقُوا . . . » : ( نگا : قمر / 37 ) .‏

سوره قمر آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قرآن را ( برای یاد گرفتن ) ساده و آسان نموده‌ایم ، آیا پندپذیری و عبرت‌گیری هست‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا . . . » : ( نگا : قمر / 17 و 32 ) .‏

سوره قمر آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ جَاء آلَ فِرْعَوْنَ النُّذُرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بیدار باشها و هوشدارها ( یکی پس از دیگری ) به سراغ فرعونیان آمد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النُّذُرُ » : ( نگا : قمر / 5 و 23 و 33 و 36 ) . « ءَالَ فِرْعَوْنَ » : خاندان و بستگان و همه پیروان فرعون .‏

سوره قمر آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا کُلِّهَا فَأَخَذْنَاهُمْ أَخْذَ عَزِیزٍ مُّقْتَدِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان همه آیات ما را تکذیب کردند ، و ما هم ایشان را گرفتار کردیم و کیفر دادیم بسان گرفتار ساختن و کیفر دادن خدائی چیره و پیروز و قدرتمند و زبردست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَایَاتِ » : آیه‌های کتاب آسمانی و معجزات پیغمبران .‏

سوره قمر آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ أَکُفَّارُکُمْ خَیْرٌ مِّنْ أُوْلَئِکُمْ أَمْ لَکُم بَرَاءةٌ فِی الزُّبُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای قریشیان ! ) آیا کافران شما بهتر از آنانی هستند که برایتان روایت کردیم ، ( مثل : قوم نوح ، عاد ، ثمود ، لوط ، فرعون‌ ؟ ! ) . یا این که برای شما امان‌نامه‌ای در کتابها ( از سوی خدا ) نازل شده است ( مبنی بر این که کافرانتان را عذاب نمی‌رسانیم‌ ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَ کُفَّارُکُم . . . » : استفهام انکاری است و برای تهدید و سرزنش قریشیان است ، و بدیشان می‌فهماند که میان کافران معاصر و میان کافران پیشین تفاوتی نیست و چه بسا شما هم به سرنوشت دردناک ایشان گرفتار آئید . « بَرَآءَةٌ » : امان نامه . مصونیت از عذاب الهی . امان . « الزُّبُرِ » : جمع زَبور ، به معنی مزبور ، یعنی مکتوب است . مراد کتابهای آسمانی است ( نگا : آل‌عمران‌ / 184 ، نحل‌ / 44 ، شعراء / 196 ) .‏

سوره قمر آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ یَقُولُونَ نَحْنُ جَمِیعٌ مُّنتَصِرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که می‌گویند : ما جمعیت متحد و نیرومند شکست‌ناپذیری هستیم و همدیگر را یاری می‌دهیم و از دشمنان خود انتقام می‌گیریم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَمِیعٌ » : جمعیت متحد ( نگا : شعراء / 56 ) . « مُنتَصِرٌ » : نیرومند شکست‌ناپذیر . یاری دهنده همدیگر . انتقام گیرنده ( نگا : کهف‌ / 43 ، قصص‌ / 81 ، ذاریات‌ / 45 ) .‏

سوره قمر آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ سَیُهْزَمُ الْجَمْعُ وَیُوَلُّونَ الدُّبُرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏جمعیت ایشان به زودی شکست می‌خورند و پشت می‌کنند و می‌گریزند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُوَلُّونَ الدُّبُرَ » : پشت خواهند کرد و خواهند گریخت ( نگا : آل‌عمران‌ / 111 ، حشر / 12 ) . در جنگ بدر چنین شد .‏

سوره قمر آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَالسَّاعَةُ أَدْهَى وَأَمَرُّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه موعدشان قیامت است ، و قیامت بلای آن عظیم‌تر و تلخ‌تر ( از کشتن و اسارت این جهانی برای ایشان ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَدْهَیا » : دارای بلای اعظم ، بگونه‌ای که نجات از آن ممکن نیست . « أَمَرُّ » : دارای مرارت و تلخی بیشتر .‏

سوره قمر آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُجْرِمِینَ فِی ضَلَالٍ وَسُعُرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً گناهکاران ، گمراه و دیوانه و گرفتار آتشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِی ضَلالٍ وَ سُعُرٍ » : گمراه و دیوانه‌اند ( نگا : قمر / 24 ) . در گمراهی و آتشند . « سُعُرٍ » : دیوانگی و جنون . آتش سراپا شعله .‏

سوره قمر آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یُسْحَبُونَ فِی النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی داخل آتش ، بر رخساره ، روی زمین کشیده می‌شوند ( و بدیشان گفته می‌شود : ) بچشید لمس و پسوده دوزخ را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُسْحَبُونَ » : روی زمین کشانده می‌شوند ( نگا : غافر / 71 ) . « مَسَّ » : لمس . پسوده . مراد رنج و الم و گرمی و حرارت آتش دوزخ است . « سَقَرَ » : اسم خاص دوزخ است و غیر منصرف .‏

سوره قمر آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا کُلَّ شَیْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما هر چیزی را به اندازه لازم و از روی حساب و نظام آفریده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِقَدَرٍ » : به اندازه لازم . از روی حساب و اندازه‌گیری دقیق و برابر نظم و نظام محکم و استوار ( نگا : رعد / 8 ، حجر / 19 و 21 ، فرقان‌ / 2 ) .‏

سوره قمر آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَمْرُنَا إِلَّا وَاحِدَةٌ کَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( نه تنها اعمال ما از روی حکمت است ، بلکه توأم با نهایت قدرت است . چرا که ) فرمانی بیش نیست ، ( و چنان با سرعت انجام می‌گیرد که انگار همسان با یک چشم برهم زدن ، و ) همانند یک نگاه سریع و با عجله است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْرُنَا » : فرمان ما برای پیدایش چیزی و انجام کاری . « إِلاّ وَاحِدَةٌ » : مگر یک بار . جز یک کلمه ( نگا : یس‌ / 82 ) . « لَمْحٍ » : نگاه سریع . چشم به هم زدن . طَرفة‌العین .‏

سوره قمر آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَهْلَکْنَا أَشْیَاعَکُمْ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما اشخاص همچون شما را ( در روزگاران پیشین ) نابود و هلاک ساخته‌ایم ، آیا پند پذیرنده و عبرت گیرنده‌ای هست‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَشْیَاعَکُمْ » : پیروان شما . مراد امثال و همگون در پیروی از کفر و شرک و معاصی است ( نگا : سبأ / 54 ) .‏

سوره قمر آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ وَکُلُّ شَیْءٍ فَعَلُوهُ فِی الزُّبُرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر کاری را که کرده‌اند ، در کتابها و نامه‌های اعمال ( با دست فرشتگان مأمور ، ثبت و ضبط و ) موجود است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الزُّبُرِ » : کتابها ( نگا : قمر / 43 ) . مراد نامه‌های اعمال و پرونده‌های کردار و رفتار و گفتار انسان است که توسط فرشتگان مأمور و مراقب ، نگارش و نگاهداری می‌گردد ( نگا : انفطار / 10 و 11 و 12 ) .‏

سوره قمر آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ وَکُلُّ صَغِیرٍ وَکَبِیرٍ مُسْتَطَرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر کار کوچک و بزرگی ( که در دنیا کرده‌اند ، در دفاتر مخصوص ) نوشته شده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُسْتَطَرٌ » : مکتوب . نوشته شده .‏

سوره قمر آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً پرهیزگاران در باغها و کنار جویباران بهشتی جای خواهند داشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَهَرٍ » : نهر . رودبار . جویبار . مفرد است و مراد جمع ، همچون واژه ( طفل ) در ( حج‌ / 5 ، نور / 31 ) . فراخی جا و مکان و وفور نعمت .‏

سوره قمر آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِیکٍ مُّقْتَدِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در مجلس راستینی ( که یاوه‌سرائی و بزهکاری در آن جائی ندارد . . . در ) پیشگاه پادشاه بزرگ و توانائی ( که آفریدگار و خداوندگار همه کائنات است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَقْعَدِ » : مجلس . جایگاه . « صِدْقٍ » : حق . راستین . « مَقْعَدِ صِدْقٍ » : مجلس حق . مجلس راستی و درستی خالی از دروغگوئی و بیهوده‌گوئی . « مَلِیکٍ » : پادشاه بزرگ . صیغه مبالغه است . « مُقْتَدِرٍ » : بسیار باقدرت و قوّت .‏