تفسیر نور: سوره بلد

تفسیر نور:
سوره بلد آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به این شهر ( مکّه که کعبه در آن است ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لآ أُقْسِمُ . . . » : سوگند می‌خورم ( نگا : واقعه‌ / 75 ، حاقّه‌ / 38 ، قیامت‌ / 1 ) . « هذَا الْبَلَدِ » : این شهر . مراد مکّه است که بیت‌الحرام در آن است .‏

سوره بلد آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنتَ حِلٌّ بِهَذَا الْبَلَدِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شهری که تو ساکن آنجا هستی ( و وجود پرفیض و پربرکت تو ، بر شرافت و عظمت آن افزوده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ أَنتَ » : در حالی که تو . و تو . حرف واو ، حالیّه یا اعتراضیه است و جمله بعد از آن معترضه . « حِلٌّ » : نازل و ساکن . مصدر و به معنی اسم فاعل ، یعنی حال است . برخی آن را به معنی حَلال ضدّ حرام می‌دانند ( نگا : مائده‌ / 5 ) که اشاره به توطئه آینده قریشیان برای کشتن پیغمبر در منزل خود است که منتهی به هجرت نبوی گردید . یا اشاره به مدّتی از روز فتح مکّه است که جنگیدن در مکّه برای پیغمبر حلال و مباح گشت . « أَنتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ » : تو ساکن این شهری . خون تو در این شهر حلال می‌گردد . جنگیدن در این شهر برای تو حلال و مباح می‌شود .‏

سوره بلد آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَوَالِدٍ وَمَا وَلَدَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به پدر ، و فرزندی که به وجود می‌آورد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَالِدٍ » : پدر . « وَلَدَ » : به وجود آورد . مرجع ضمیر فاعلی ( والد ) است . « وَالِدٍ وَ مَا وَلَدَ » : اشاره به هر پدر و فرزندی است ، اعم از انسان و حیوان ( نگا : المصحف المیسّر ) . چرا که مسأله توالد و تناسل انسان و دیگر جانداران در طول ادوار مختلف ، به گونه تساوی تقریبی نر و ماده ، از شگفت‌انگیزترین مسائل خلقت است .‏

سوره بلد آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی کَبَدٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آدمی را برای رنج و محنت آفریده‌ایم ( نه برای راحت و آسایش ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَقَدْ خَلَقْنَا . . . » : جواب قسمهای بالا است . « فِی‌ » : معنی مصاحبت و مرادفت دارد . یعنی انسان همراه و همزاد با رنج و زحمت است و زندگی این جهان او برای استراحت و خوشی نیست . سرتاسر حیات او میدان مبارزه با مشکلات است و زندگی وی غرق در درد و رنج ، حرف ( فی ) علاوه از معنی ظرفیّت ، مقارن حرف لام نیز می‌باشد . گویند : إِنَّما أَنْتَ لِلْعَنَاءِ وَ النَّصَبِ . یا این که : إَنَّمَا أَنْتَ فِی الْعَنَاءِ وَ النَّصَبِ ( نگا : روح‌البیان ، کبیر ) . « کَبَدٍ » : درد و رنج . مشقّت و محنت . « فِی کَبَدٍ » : حال انسان است ( نگا : روح‌البیان ) .‏

سوره بلد آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ أَیَحْسَبُ أَن لَّن یَقْدِرَ عَلَیْهِ أَحَدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا انسان ( با وجود این همه درد و رنجی که بدان گرفتار است و نشانه ضعف او است ) گمان می‌برد هرگز کسی بر او توانائی ندارد و بدو دست نمی‌یابد ؟ ( لذا هر کاری را بکند بازخواست نمی‌شود و از قلمرو مجازات در امن و امان است ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنْ » : مخفّف از مثقّله است ، و تقدیر جمله چنین است : أَنَّهُ لَن یَقْدِرَ عَلیْهِ أَحَدٌ . . . مفهوم آیه این است : کافر گمان می‌برد هرگونه فسق و فجوری را مرتکب شود ، بازخواستی در میان نیست ، و از قلمرو مجازات الهی برکنار است ، و کسی نمی‌تواند قدرت و یا ثروت وی را پس بگیرد . در صورتی که زندگیِ آمیخته با درد و رنجِ انسان ، دلیل بر ضعف و ناتوانی او در برابر خدا است .‏

سوره بلد آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَقُولُ أَهْلَکْتُ مَالاً لُّبَداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏می‌گوید : من دارائی فراوانی را ( در راه خوشگذرانیها و لذائذ خرج نموده‌ام و ) نابود و تباه کرده‌ام .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَهْلَکْتُ » : نابود و تباه کردم . مراد خرج کردن و مصرف نمودن است . « لُبَداً » : انباشته و فراوان . « أَهْلَکْتُ مالاً لُّبَداً » : مرادِ چنین کافری و کافرانی ، اظهار تفاخر به کثرت دارائی ، و بذل و بخشش بی‌رویه به مردمان ، و گشاده‌دستیها و ولخرجیهای فراوان است .‏

سوره بلد آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ أَیَحْسَبُ أَن لَّمْ یَرَهُ أَحَدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا گمان می‌برد که کسی او را ندیده است‌ ؟ ( بی‌خبر است که اگر کسی هم از آفریدگان ندیده و ندانسته است ، خدا دیده و دانسته است که او این اموال را از کجا به دست آورده است و در چه راهی مصرف کرده است و نیّت وی چه بوده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَیَحْسَبُ . . . ؟ » : انسان مغرور و خودستا بی‌خبر است که خدا از پندار و گفتار و کردار او مطّلع است . اگر مالی دارد به شبی است ، و اگر جانی دارد به تبی است . اصلاً ثروت و قدرت و سراپای وجودش داده خدا و از آن الله است .‏

سوره بلد آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ نَجْعَل لَّهُ عَیْنَیْنِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر ما برای او دو چشم را ترتیب نداده و نساخته‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ نَجْعَلْ » : مگر ترتیب نداده و نساخته‌ایم‌ ؟‏

سوره بلد آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَلِسَاناً وَشَفَتَیْنِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و زبانی و دو لب را نیافریده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَفَتَیْنِ » : مثنّی شَفَة ، دو لب . یعنی ابزار دیدار و دستگاه گفتار و تمام وسائل اقتدار بنده ، متعلّق به خدای دادار است . پس او کی دارا است‌ ؟ بلکه نادار است .‏

سوره بلد آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَهَدَیْنَاهُ النَّجْدَیْنِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( و او را به دو پستان رهنمود نکرده‌ایم‌ ؟ ) و راه خیر و شرّ را بدو ننموده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّجْدَیْنِ » : دو راه واضح و آشکار . مراد راه خیر و شرّ است که کاملاً برای عقل انسان نمایان است ( نگا : انسان‌ / 3 ، شمس‌ / 8 ) . دو برجستگی . مراد دو پستان است ( نگا : قاموس ، زادالّمسیر ) .‏

سوره بلد آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ما که دو راه پیش پای انسان نهاده‌ایم ، آن کس که ناسپاس است ) او خویشتن را به گردنه ( رهائی از شقاوت و رسیدن به سعادت ) نمی‌زند ( و آن را پشت سر نمی‌گذارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا اقْتَحَمَ » : اقتحام ، به معنی بی‌باکانه دست به کار شدن و شجاعانه به کاری آغازیدن است . « الْعَقَبَةَ‌ » : گردنه . مراد گردنه نجات است که بر سر راه سعادت قرار دارد و باید با انجام وظائف و تکالیف بندگی ، خویشتن را بدان زد و آن را پشت سر گذاشت .‏

سوره بلد آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَدْرَاکَ مَا الْعَقَبَةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو چه می‌دانی آن گردنه چیست‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَدْرَاکَ » : تو چه می‌دانی‌ ؟ ( نگا : حاقّه / 3 ، مدّثّر / 27 ، مرسلات‌ / 14 ) .‏

سوره بلد آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ فَکُّ رَقَبَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آزاد کردن برده و بنده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَکُّ » : بازکردن . مراد آزاد کردن و رها ساختن است . « رَقَبَةٍ » : گردن . مراد برده و بنده است ( نگا : نساء / 92 ، مائده‌ / 89 ، مجادله‌ / 3 ) .‏

سوره بلد آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ أَوْ إِطْعَامٌ فِی یَوْمٍ ذِی مَسْغَبَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا خوراک دادن در زمان گرسنگی ( قحطی و خشکسالی ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَسْغَبَةٍ » : مراد بیشتر گرسنگی زمان قحطی و خشکسالی است که در آن غذا و خوراک سخت عزیز و بسیار مهمّ است ، و در چنین موقعی ایثار نشانه باور راستین شخص به خدا و آخرت است .‏

سوره بلد آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ یَتِیماً ذَا مَقْرَبَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خاصّه ) به یتیمی خویشاوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَا مَقْرَبَةٍ » : دارای قرابت خویشاوندی ، یا نزدیکی همسایگی . « مَقْرَبَةٍ » : خویشاوندی . نزدیکی . واژه یتیم ، مفعولٌ‌به إطعام است .‏

سوره بلد آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ أَوْ مِسْکِیناً ذَا مَتْرَبَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا به مستمندی خاک‌نشین .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَا مَتْرَبَةٍ » : خاک‌نشین . سخت درمانده و بیچاره . « مَتْرَبَةٍ » : فقر شدید . خاک‌نشینی .‏

سوره بلد آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ کَانَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گذشته از اینها ، او باید از زمره کسانی باشد که ایمان می‌آورند و همدیگر را به صبر و شکیبائی توصیه می‌کنند ، و به ترحّم و مهربانی سفارش می‌نمایند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثُمَّ » : گذشته از اینها . علاوه از اینها ( نگا : ابن‌کثیر ، المنتخب ، فی ظلال القرآن ، نوین ) . « ثُمَّ کَانَ مِنَ الَّذِینَ . . . » : گذشته از اینها باید باشد از . سپس از زمره کسانی خواهد شد که ( نگا : روح‌البیان ) . معنی آیه با توجّه به بیان اخیر چنین می‌شود : سپس از زمره کسانی می‌گردد که ایمان می‌آورند و یکدیگر را به شکیبائی می‌خوانند و به مهربانی سفارش می‌کنند . « الْمَرْحَمَةِ » : لطف و مهربانی . شفقت و دلسوزی .‏

سوره بلد آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ الْمَیْمَنَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان ( که دارای چنین صفات و خصالی هستند ) سمت راستیها و اهل سعادتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَصْحَابُ الْیَمِینِ » : دست راستیها . آنان که در سمت راست قرار دارند . افراد مبارک و اهل سعادت ( نگا : واقعه‌ / 27 و 38 و 90 و 91 ) . « الْمَیْمَنَةِ » : سمت راست . یمن و برکت . سعادت و اقبال ( نگا : واقعه‌ / 8 ) .‏

سوره بلد آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ کَفَرُوا بِآیَاتِنَا هُمْ أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ولی کسانی که آیات ( کتابهای آسمانی و دلائل گسترده در گستره جهانی ) ما را نپذیرند ، ایشان سمت چپیها و اهل شقاوتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ » : سمت چپیها . اهل شقاوت . بدبیاران و بدبختان ( نگا : واقعه‌ / 9 ) . « الْمَشْأَمَةِ » : سمت چپ . شومی و نحوست . بدبیاری و شقاوت .‏

سوره بلد آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَیْهِمْ نَارٌ مُّؤْصَدَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آتشی آنان را در بر خواهد گرفت که سرپوشیده و دربسته است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَیْهِمْ » : بر آنان گماشته شده است . ایشان را در برگرفته است . « مُؤْصَدَةٌ » : در بسته . سرپوشیده . بر کوره سوزان دوزخ سرپوش گذاشته شده ، و درهایش بسته گشته است ، آیا دوزخیان ، در چنین جائی ، چه حالی خواهند داشت‌ ؟ !‏

تفسیر نور: سوره شمس

تفسیر نور:
سوره شمس آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به خورشید ( که منبع نور است ) و سوگند به پرتو آن ( که سرچشمه حیات است ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضُحی‌ » : پرتو . روشنائی . چاشتگاه . مراد نور خورشید در آغاز روز ، یا موقع چاشتگاه آن است که اشعّه زرین خورشید ، زمین را نورباران می‌کند .‏

سوره شمس آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به ماه بدان گاه که از پس خورشید برمی‌آید ( و به نیابت آفتاب زمین را زیر بال سیمین مهتاب می‌گیرد ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَلاهَا » : به دنبال آن برآمد . از پس آن روان شد . مراد تابیدن ماه در شب ، پس از درخشیدن خورشید در روز است . این آیه ، صورت دیگری از تابش و تجلّی خورشید را می‌نمایاند .‏

سوره شمس آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به روز بدان گاه که خورشید را ظاهر و جلوه‌گر می‌سازد ( و عظمت آن را در سیمای خود می‌نمایاند ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّهارِ » : روز . « جَلاّهَا » : جلوه‌گرش ساخت . نمایاندش . ضمیر ( ها ) به خورشید برمی‌گردد . درست است که در حقیقت خورشید روز را ظاهر می‌کند ، ولی معنی صریح آیه این است که روز خورشید را آشکار می‌سازد . و با اشاره‌ای خفی ، دخالت زمین در تجلّی آفتاب فهمیده می‌شود . زیرا در واقع ، تقابل قسمتی از زمین با خورشید است که روز را برمی‌آورد و آفتاب متجلّی می‌گردد . در هر حال باز هم سخن از نور خورشید و تأثیر فوق‌العاده آن در موجودات کره زمین است .‏

سوره شمس آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به شب بدان گاه که خورشید را می‌پوشاند ( و آن را در پس پرده ظلمت پنهان می‌نماید ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَغْشَاهَا » : خورشید را می‌پوشاند . ضمیر ( هَا ) به خورشید برمی‌گردد . چرا که باز هم بر اثر تقابل قسمتی از زمین با خورشید ، شب مانند پرده‌ای بر چهره آفتاب فرو می‌افتد و روی خورشید را در آفاق زمین می‌پوشاند .‏

سوره شمس آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء وَمَا بَنَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به آسمان ، و به آن که آن را ساخته است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا » : این واژه موصوله است و مراد ذات پاک خداوند است . در لغت عرب موصول مشترک ( مَنْ ) برای عاقل و ( مَا ) برای غیر عاقل به کار می‌رود ، ولی در مواردی به جای یکدیگر استعمال می‌شوند ( نگا : نساء / 3 و 22 ، بلد / 3 ) . در اینجا استعمال ( مَا ) برای وصفیّت است ، یعنی آن چیز عظیم‌الشأن توانائی که . گذشته از اینها استعمال ( مَنْ ) یا ( مَا ) برای خدا یکسان است‌ ؛ چرا که به کار بردن هر یک از این دو واژه ، در آن مفهوم معهود بشری ، نسبت به خدا نادرست است ( نگا : جزء عم شیخ محمّدعبده ) .‏

سوره شمس آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْأَرْضِ وَمَا طَحَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به زمین ، و به آن که زمین را پرت کرده است و غلتانده است و ( با وجود گرد و کروی بودن و گردش شتاب‌آمیز ، آن را برای زندگی انسانها و رویش گیاهان ) پهن نموده است و گسترانیده است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« طَحَا » : راند . پرت کرد . غلتاند . گستراند . این واژه مرادف با ( دَحا ) در سوره نازعات آیه 30 است . تبدیل دالّ به طاء جائز است ( نگا : لسان‌العرب ، روح‌البیان ، کبیر ) . اشاره به کرویّت زمین و حرکت انتقالی و وضعی آن دارد ( نگا : نمونه . پرتوی از قرآن ) .‏

سوره شمس آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به نفس آدمی ، و به آن که او را ساخته و پرداخته کرده است ( و قوای روحی وی را تعدیل ، و دستگاههای جسمی او را تنظیم نموده است ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَفْسٍ » : نفس انسان . منظور انسانیّت آدمی با دو بعد روح و جسم است که مملوّ از شگفتیها و اسرار است . نکره آمدن نفس ، می‌تواند اشاره به عظمت و اهمّیّت مافوق تصوّر و آمیخته با ابهام انسان ، این اعجوبه و شاهکار عالم آفرینش باشد که دانشمندان به حق او را « موجود ناشناخته‌ » نامیده‌اند . « سَوَّاهَا » : ساخته و پرداخته‌اش کرده است . بدین نحو که هر یک از اندامهای بدن انسان را برای کاری ، و هر یک از نیروهای آن را جهت امری آفریده است و اندازه و تناسب نماد و نهاد دستگاه تن را مراعات فرموده است ( نگا : قیامه‌ / 38 ، کهف‌ / 37 ، انفطار / 7 ) .‏

سوره شمس آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس بدو گناه و تقوا را الهام کرده است ( و چاه و راه و حسن و قبح را توسّط عقل و وحی به او نشان داده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلْهَمَ » : الهام کرده است . نشان داده است . فهمانده است . « فُجُورَ » : گرایش به گناه و معصیت و کناره‌گیری از حق و حقیقت ( نگا : معجم‌الفاظ القرآن الکریم ) . مراد راه شرّ و طریق معصیت است . مصدر ثلاثی مجرّدی است همچون جُلوس و قُعود . « تَقْوی‌ » : پرهیز . مراد راه خیر و طریق حق است ( نگا : بلد / 10 ) .‏

سوره شمس آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏( قسم به همه اینها ! ) کسی رستگار و کامیاب می‌گردد که نفس خویشتن را ( با انجام طاعات و عبادات ، و ترک معاصی و منهیّات ) پاکیزه دارد و بپیراید ( و آن را با هویدا ساختن هویّت انسانی رشد دهد و بالا برد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدْ أَفْلَحَ » : قطعاً رستگار است . کامیاب شد . جواب قسمهای یازده‌گانه است ( نگا : المصحف المیسّر ، صفوه التفاسیر ، روح‌المعانی ) . « زَکّی‌ » : پاکیزه داشت . پیراست . مراد پاکیزه داشتن و پیراستن نفس است با انجام اوامر و ترک نواهی ( نگا : بقره‌ / 129 و 151 ، توبه‌ / 103 ، نازعات‌ / 18 ) . رشد داد و بالا برد ( نگا : روح‌المعانی ، پرتوی از قرآن ) . مراد رشد روحِ تقوا و طاعت ، و جلوه‌گر ساختن هویّت انسانی ، و بالا بردن استعدادِ نیکی و نیکوکاری است . از مصدر تزکیه ، به معنی تطهیر و تَنْمِیَه است .‏

سوره شمس آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کسی ناامید و ناکام می‌گردد که نفس خویشتن ( و فضائل و مزایای انسانیّت خود را در میان کفر و شرک و معصیت ) پنهان بدارد و بپوشاند ، و ( به معاصی ) بیالاید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدْ خَابَ » : قطعاً ناامید و ناکام گردید . حتماً به مطلوب و مقصود نرسید و محروم و بی‌بهره گشت ( نگا : آل‌عمران‌ / 127 ، ابراهیم‌ / 15 ، طه‌ / 61 و 111 ) . « دَسّی‌ » : پنهان داشت . آلوده کرد . از مصدر تَدْسِیَة ، به معنی نقص و اخفاء ، و آلوده‌کردن و خاموش داشتن استعداد است . در اصل ( دَسَّسَ ) از ( دَسَّ ) به معنی پنهان کردن چیزی در زیر خاک است و حرف دوم مضاعف قلب به یاء شده است ، مانند تَقَضَّضَ و تَظَنَّنَ ، که تَقَضّی و تَظنّی هم خوانده‌اند ( نگا : جزء عمّ ترجانی‌زاده ) . نکته قابل توجّه این است که خدا استعدادهای لازم ، و وجدان بیدار ، و فهم تشخیص حسن و قبح امور را برای پیمودن راه سعادت به انسان عطاء فرموده است ، و انسان در مقابل ضائع کردن یا بی‌ثمر گذاشتن آنها مورد بازخواست قرار می‌گیرد .‏

سوره شمس آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَّبَتْ ثَمُودُ بِطَغْوَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏قوم ثمود با طغیان و سرکشی خود ( پیغمبرشان ، صالح را ) تکذیب کردند ( و دروغگویش نامیدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« طَغْوَیا‌ » : طغیان ، سرکشی . مراد تجاوز از حدود مقرّرات الهی ، و تمرّد از فرمانهای او است که بزرگترین تَدْسِیَه‌ی نفس است . « بِطَغْوَاهَا » : به سبب سرکشی و طغیانشان . با سرکشی و طغیانشان .‏

سوره شمس آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ إِذِ انبَعَثَ أَشْقَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن گاه که بدبخت‌ترین ایشان برخاست و رفت ( تا شتر را پَی بکند . دیگران هم جلو او را نگرفتند ، و لذا همچون او بزهکار شدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إنبَعَثَ » : برخاست و روان شد . « أَشْقَیا‌ » : بدبخت‌ترین ( نگا : اعلی‌ / 11 ، لیل‌ / 15 ) .‏

سوره شمس آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ نَاقَةَ اللَّهِ وَسُقْیَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرستاده خدا ( صالح ) بدیشان گفت : کاری به شتر خدا نداشته باشید و او را از نوبت آبش باز ندارید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَاقَةَ اللهِ » : شتر خدا ( نگا : اعراف‌ / 73 و 77 ، هود / 64 ، اسراء / 59 ، قمر / 27 ) . تحذیر است و واژه ناقه مفعولٌ‌به فعل محذوف ( إِحْذَرُوا ) است . « سُقْیَا » : نوبت آب آشامیدن . حِصّه‌ی آب ( نگا : شعراء / 155 ) .‏

سوره شمس آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا فَدَمْدَمَ عَلَیْهِمْ رَبُّهُم بِذَنبِهِمْ فَسَوَّاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏او را دروغگو نامیدند ( و بیم و تهدیدش را نادرست شمردند ) و شتر را پی کردند و کشتند . پس خدا به سبب گناهشان بر آنان خشم گرفت و ایشان را هلاک کرد و با خاک یکسانشان ساخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَمْدَمَ عَلَیْهِمْ » : بر آنان خشم گرفت . عذاب را بر همگان گماشت . ایشان را خُرد و خمیر کرد . آنان را هلاک و نابود کرد . « سَوَّاهَا » : ایشان را با خاک یکسان ساخت . عذاب و هلاک را به طور یکسان گریبانگیر همگان کرد و کارشان را یکسره ساخت . « فَدَمْدَمَ عَلَیْهِمْ . . . فَسَوَّاهَا » : به سبب گناهشان عذاب را بر همگان گماشت و ایشان را یکسان نابود کرد .‏

سوره شمس آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یَخَافُ عُقْبَاهَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خدا از عاقبت کارشان نمی‌ترسد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عُقْبَیا‌ » : عاقبت . پی آمد . مراد این است که خداوند چنین کرد و از پی‌آمد و عاقبت کارشان هم نمی‌ترسد و باکی از ایشان را ندارد .‏

تفسیر نور: سوره ضحى

تفسیر نور:
سوره ضحى آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالضُّحَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به روز ( در آن زمان که آفتاب بلند می‌گردد و همه جا را فرا می‌گیرد ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الضُّحَیا » : روز ( نگا : اعراف‌ / 98 ، طه‌ / 59 ) . چاشتگاه ( نگا : شمس‌ / 1 ) .‏

سوره ضحى آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّیْلِ إِذَا سَجَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به شب در آن هنگام که می‌آرامد ( و تاریک می‌شود و همه‌جا را فرا می‌گیرد ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَجَیا » : آرمید . آرام یافت . آرمیدن شب ، در حقیقت آرمیدن ساکنان آن است ( نگا : المصحف المیسّر ) . تاریک گردید . پوشاند . فرا گرفت ( نگا : فرهنگ لغات قرآن . نمونه . تفهیم القرآن ) .‏

سوره ضحى آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَمَا قَلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارت تو را رها نکرده است و دشمن نداشته است و مورد خشم قرار نداده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا وَدَّعَکَ » : تو را ترک و رها نکرده است . به ترک تو نگفته است . « مَا قَلَیا » : خشم نگرفته است و دشمن نداشته است .‏

سوره ضحى آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَلْآخِرَةُ خَیْرٌ لَّکَ مِنَ الْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و فرجام ( کار و زندگی ) برای تو ، بهتر از آغاز ( آنها ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الآخِرَةُ » : پایان کار . اواخر زندگی . « الأُولَیا » : آغاز کار . اوائل زندگی .‏

سوره ضحى آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پروردگارت به تو ( بهروزی و پیروزی و نعمت و قدرت ) عطاء خواهد کرد ، و تو خوشنود خواهی شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَسَوْفَ یُعْطِیکَ » : مراد نزول وحی ، ظهور دین ، تنفیذ فرمان ، خوشبختی و پیروزی بر ملّتهای دیگر است .‏

سوره ضحى آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ یَجِدْکَ یَتِیماً فَآوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خدا تو را یتیم نیافت و پناهت داد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتِیماً » : پیغمبر هنوز طفل شش ماهه‌ای در شکم مادر بود که پدرش از دنیا رفت . در عمر شش سالگی مادرش آمنه هم وفات کرد . در هشت سالگی پدر بزرگش عبدالمطّلب که سرپرستی او را به عهده داشت دار فانی را وداع گفت . از آن به بعد تحت سرپرستی عمویش ابوطالب قرار گرفت . « ءَاوَیا » : منزل و مأوی داد . پناه داد .‏

سوره ضحى آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَوَجَدَکَ ضَالّاً فَهَدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تو را سرگشته و حیران ( در میان شرکِ بت‌پرستان و یهودیان و مسیحیان ، کفر کافران ، فسق و فجور فاسقان و فاجران ، ظلم و زور قلدران ، کشت و کشتار قبائل به فرمان جاهلان ، و خرافه‌پرستی اینان و آنان ) نیافت و ( در پرتوِ وحی آسمانی به یکتاپرستی یزدانی ) رهنمودت کرد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَآلاًّ » : گمراه و سرگشته . پیغمبر قبل از نبوّت ، دریای موّاج کفر و شرک و ظلم و فسق و جهل و خرافات محیط را می‌دید و غرق‌شدگان در آن را نظاره می‌کرد ، امّا راه به جائی نمی‌برد . نمی‌دانست چگونه خالق جهان را بپرستد و بدو نزدیک بشود ، و از بارگاه یزدان نجات مردمان را بطلبد . به غار حراء پناه می‌برد و شبها و شبها با خود خلوت می‌کرد و سرگشته در تفکّرات و حیرت‌زده از مشاهده اوضاع به دنبال نجات می‌گشت ، تا در دل غار حراء نور وحی پرتو افکند و او را به حق رهنمود کرد ( نگا : شوری‌ / 52 ، یوسف‌ / 3 ) .‏

سوره ضحى آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَوَجَدَکَ عَائِلاً فَأَغْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تو را فقیر و بی‌چیز نیافت و ثروتمند و دارایت کرد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَآئِلاً » : فقیر و بی‌چیز ( نگا : توبه‌ / 28 ) . چیزهائی که پیغمبر از پدر به ارث برد ، شتر ماده‌ای و کنیزکی بود ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . خدا او را با سود تجارت ، و ثروت خدیجه ، و غنائم جنگی دارا و بی‌نیاز کرد . آیات گذشته ، بیانگر الطاف و عنایات خاصّ الهی در حق پیغمبر است .‏

سوره ضحى آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلَا تَقْهَرْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است ، یتیم را زبون مدار ( و اموال و دارائی ایشان را با قهر و زور مگیر و تصرّف مکن ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَقْهَرْ » : خوار و زبون مدار . اموال و دارائیشان را با زور مگیر و تصرّف مکن .‏

سوره ضحى آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و گدا را با خشونت مران .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَنْهَرْ » : با خشونت مران . برخی سائل را خواهان دانش و پرسش کننده از مسائل علمی شمرده‌اند .‏

سوره ضحى آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه نعمتهای پروردگارت را بازگو کن ( و از آنها صحبت بدار ، و شکر آنها را با بذل و بخشش بگزار ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَدِّثْ » : صحبت بدار . بازگو کن . بازگو کردن نعمت ، شکرگزاری از آن با قول و فعل ، امکان‌پذیر است . سپاس با زبان ، و بذل و بخشش از آن . ذکر ثروت و قدرت برای تفاخر ، مراد نیست .‏

تفسیر نور: سوره لیل

تفسیر نور:
سوره لیل آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به شب در آن هنگام که ( روی زمین را فرا می‌گیرد ، و همه اشیاء را با تاریکی خود ) می‌پوشاند ( و مردمان و جانداران را به استراحت و سکون می‌کشاند ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَغْشَیا‌ » : فرا می‌گیرد و می‌پوشاند .‏

سوره لیل آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَالنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به روز سوگند در آن هنگام که جلوه‌گر و روشن می‌گردد ( و ظلمت شب را می‌راند و مردمان و جانداران را دیگر باره به جنبش و تلاش می‌اندازد ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَجَلَّیا‌ » : روشن و آشکار گردید . جلوه‌گر آمد .‏

سوره لیل آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا خَلَقَ الذَّکَرَ وَالْأُنثَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به آن که نر و ماده را می‌آفریند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذَّکَرَ وَ الأُنثَیا‌ » : نر و ماده انسانها و حیوانها و گیاهها و همه اشیاء مراد است ( نگا : رعد / 3 ، ذاریات‌ / 49 ، یس‌ / 36 ) .‏

سوره لیل آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ سَعْیَکُمْ لَشَتَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سعی و تلاش شما جوراجور و گوناگون است ( و لذا جزا و سزای شما هم متفاوت و مختلف خواهد بود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَتَّیا‌ » : جمع شَتِیت ، پراکنده . مراد مختلف و متفاوت و از هم جدا است . دسته‌ای نیکوکار و پرهیزگار ، و گروهی بدکردار و ناپرهیزگار ، بعضی مؤمن و صادق ، و برخی کافر و فاسق ، و . . . تلاشهائی برای درم و شکم و لذائذ نفسانی ، و تلاشهائی در راه خدمت به مردمان و رضای یزدان و اجرای اوامر ربّانی . و . . . این آیه بیانگر دو خطّ سیر متمایز و جهت‌گیری متفاوت است و جواب قسم است .‏

سوره لیل آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا مَن أَعْطَى وَاتَّقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسی که ( در راه خدا دارائی خود را ) بذل و بخشش کند ، و پرهیزگاری پیشه سازد ( و از آفریدگار خویش بهراسد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَعْطَیا » : صرف کرد و داد . خرج و پخش کرد . « إتَّقَیا » : از خدا ترسید . تقوا و پرهیزگاری پیشه کرد .‏

سوره لیل آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به پاداش خوب ( خدا در این سرا ، و خوبتر خدا در آن سرا ) ایمان و باور داشته باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحُسْنَیا » : پاداش خوب خدا که در این جهان بهره مؤمنان می‌گردد ( نگا : زمر / 10 ، نحل‌ / 30 ) و پاداش بهتر خدا که در آن جهان نصیب مسلمانان می‌شود ( نگا : آل‌عمران‌ / 148 ، یونس‌ / 26 ) . خیر مطلقی که خدا آن را خیر می‌داند . یعنی آن کسی که بذل و بخشش می‌کند و پرهیزگاری پیشه می‌سازد و به خوب و خوبی ایمان دارد ، و در یک کلام ، حسنات و سیّئات و فضیلت و رذیلت را همسان نمی‌شمارد ، و بالطبع به پاداش نیکیها و پادافره بدیها معتقد است . ( الْحُسْنَیا ) می‌تواند صفت مشبّهه ، یا صفت تفضیلی باشد .‏

سوره لیل آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( مشکلات و موانع را برای او آسان می‌سازیم و در کار خیر توفیقش می‌دهیم و ) او را آماده رفاه و آسایش می‌نمائیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُیَسِّرُهُ » : او را مهیّا و آماده می‌سازیم . « الْیُسْرَیا » : رفاه و آسایش . ساده و آسان . آیه متضمّن دو معنی است : الف - او را آماده برای زندگی خوش و آسوده آخرت می‌سازیم ( نگا : نحل‌ / 97 ) . ب - او را آماده انجام کارهای ساده و آسانی می‌سازیم که پیشتر برای او مشکل و دشوار بود . یعنی در پرتو گام نهادن به راه خدا مشکلات را برایش ساده و در انجام آنها توفیقش می‌دهیم ( نگا : مائده‌ / 16 ، عنکبوت‌ / 69 ) . اصولاً ایمان به معاد و پاداش عظیم الهی ، مشکلات را در نظر انسان سهل و آسان جلوه‌گر می‌سازد و نه تنها مال ، بلکه جان خود را در طبق اخلاص می‌گذارد و از این ایثارگری لذّت می‌برد .‏

سوره لیل آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا مَن بَخِلَ وَاسْتَغْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا کسی که تنگ‌چشمی بکند ( و به بذل و بخشش دارائی در راه خدا دست نیازد ) و خود را بی‌نیاز ( از خدا و توفیق و پاداش دنیوی و اخروی الهی ) بداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إسْتَغْنَیا » : خود را بی‌نیاز دانست . مراد بی‌نیاز از خدا ، و مدد و یاری دنیوی ، و اجر و پاداش اخروی یزدان جهان است ( نگا : عبس‌ / 5 ) .‏

سوره لیل آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَذَّبَ بِالْحُسْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به پاداش خوب ( خدا در این سرا ، و خوبتر خدا در آن سرا ) ایمان و باور نداشته باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحُسْنَیا » : ( نگا : آیه ششم ) .‏

سوره لیل آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْعُسْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏او را آماده برای سختی و مشقّت ( و زندگی بس مشکل و ناگوار دوزخ ) می‌سازیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعُسْرَیا » : سختی و مشقّت . شدّت و محنت . خواری ناشی از عدم توفیق در اعمال صالحه ( نگا : المیزان ) . عذاب دوزخ .‏

سوره لیل آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا یُغْنِی عَنْهُ مَالُهُ إِذَا تَرَدَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن هنگام که ( به گور ) پرت می‌گردد ، دارائیش چه سودی به حال او دارد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا یُغْنِی عَنْهُ » : چه سودی به حال او دارد ؟ سودی به حال او ندارد . واژه ( مَا ) استفهامیّه و برای انکار ، یا حرف نفی است . « تَردَّیا » : پرت گردید . سقوط کرد . مراد سقوط در قبر یا سرنگون شدن به دوزخ است . هلاک شد و مرد .‏

سوره لیل آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ عَلَیْنَا لَلْهُدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً نشان دادن ( راه هدایت و ضلالت به مردم ) بر عهده ما است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَیْنَا » : بر ما است . « الْهُدَیا » : رهنمود . راهنمائی . ارائه طریق .‏

سوره لیل آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ لَنَا لَلْآخِرَةَ وَالْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و قطعاً آخرت و دنیا همه از آن ما است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَلآخِرَةَ وَ الأُولَیا » : آن جهان و این جهان . مقدّم شدن آخرت بر دنیا ، به خاطر اهمّیّت فراوان و مقصود اصلی بودنِ آن است .‏

سوره لیل آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَنذَرْتُکُمْ نَاراً تَلَظَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏من شما را از آتش هولناکی بیم می‌دهم که شعله‌ور می‌شود و زبانه می‌کشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَأَنذَرْتُکُمْ » : فاعل پیغمبر اسلام است که خطاب به کفّار مکّه صحبت می‌فرماید . « تَلَظَّیا » : شعله‌ور می‌شود . زبانه می‌کشد . فعل مضارع است و در اصل ( تَتَلَظَّیا ) است .‏

سوره لیل آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ لَا یَصْلَاهَا إِلَّا الْأَشْقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدان داخل نمی‌شود و نمی‌سوزد مگر بدبخت‌ترین ( انسانها ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأَشْقَیا‌ » : بدبخت‌ترین .‏

سوره لیل آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی کَذَّبَ وَتَوَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسی که ( حق و حقیقت را دروغ می‌داند و آن را ) تکذیب می‌نماید و ( به آیات آسمانی ) پشت می‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَوَلَّیا » : پشت کرد . رویگردان شد ( نگا : بقره‌ / 205 ، آل‌عمران‌ / 82 ، نجم‌ / 29 ) .‏

سوره لیل آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَسَیُجَنَّبُهَا الْأَتْقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏ولیکن پرهیزگارترین ( انسانها ) از آن ( آتش هولناک ) به دور داشته خواهد شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأتْقَیا » : پرهیزگارترین .‏

سوره لیل آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی یُؤْتِی مَالَهُ یَتَزَکَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن کسی که دارائی خود را ( در راه خدا خرج می‌کند و ) می‌دهد تا خویشتن را ( به وسیله این کار ، از کثافت بخل ) پاکیزه بدارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتَزَکَّیا » : خود را پاک می‌دارد و پاکیزه می‌کند . حال یا بدل از فاعل است .‏

سوره لیل آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا لِأَحَدٍ عِندَهُ مِن نِّعْمَةٍ تُجْزَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ کسی بر او حق نعمتی ندارد تا ( بدین وسیله به نعمتش پاسخ گوید و از سوی او آن ) نعمت جزا داده شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُجْزَیا » : نعمت جزا داده شود . سپاس گفته شود .‏

سوره لیل آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِ الْأَعْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه تنها هدف او جلب رضای ذات پروردگار بزرگوارش می‌باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إبْتِغَآءَ » : خواستار شدن . طلبیدن . « وَجْهِ » : ذات ( نگا : انعام‌ / 52 ، کهف‌ / 28 ، قصص‌ / 88 ) .‏

سوره لیل آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَسَوْفَ یَرْضَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً ( چنین شخصی ، از کارهائی که کرده است ) راضی خواهد بود و ( از پاداشهائی که از پروردگار خود دریافت می‌دارد ) خوشنود خواهد شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَسَوْفَ یَرْضَیا » : راضی خواهد بود . راضی خواهد شد ( نگا : توبه‌ / 96 ، نجم‌ / 26 ) .‏

تفسیر نور: سوره شرح

تفسیر نور:
سوره شرح آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ما سینه تو را نگشودیم ( و دلت را از بند غم حیرت رها نساختیم ، و تاب تحمّل نابسامانیهای محیط جاهلیّت و سختیهای مسؤولیّت بزرگ نبوّت را به تو عطاء نکردیم‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ نَشْرَحْ . . . » : شرح صدر . کنایه از : سعه صدر ، رهائی از غم و اندوه حیرت و ضلال پیش از نبوّت ، تاب تحمّل مشکلات مسؤولیّت نبوّت و رهبری ، صبر و حوصله در برابر ناملایمات محیط و دردسرهای کفّار و مشرکان و دیگران است ( نگا : انعام‌ / 125 ، زمر / 22 ، طه‌ / 25 ، نحل‌ / 106 ) .‏

سوره شرح آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَوَضَعْنَا عَنکَ وِزْرَکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بار سنگین ( تلاش فراوان ، برای هدایت مردمان ) را از ( دوش ) تو برنداشتیم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَضَعْنَا » : فرو آوردیم . پائین آوردیم . « وِزْر » : بار سنگین . مراد بار کمرشکن غم و رنج حاصل از مشاهده کفر و شرک و تبهکاریها و خونریزیها و ستمگریها و نابسامانیهای جامعه پیش از نبوّت ، و تلاش و کوشش آن حضرت برای هدایت مردمان و دفع اذیّت و آزار ایشان در آغاز نبوّت است .‏

سوره شرح آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان بار سنگینی که پشت تو را در هم شکسته بود ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنقَضَ » : سنگینی کرده بود . گرانبار ساخته بود . مَجازاً شکستن پشت معنی می‌دهد .‏

سوره شرح آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آوازه تو را بلند نکردیم و بالا نبردیم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذِکْر » : آوازه . نام نیک . حسن شهرت . آوای گواهی به پیغمبری محمّد ، به دنبال گواهی به توحید خداوند ، شبانه‌روز دست کم پنج بار بر فراز مناره‌ها و بر بال امواج تلویزیونها و رادیوها در آفاق طنین‌انداز است .‏

سوره شرح آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که همراه با سختی و دشواری ، آسایش و آسودگی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَإِنَّ . . . » : بیان علّت و سبب مطالب پیش است . « الْعُسْرِ » : سختی . دشواری ( نگا : بقره‌ / 185 ، طلاق / 7 ، کهف‌ / 73 ) . « یُسْراً » : آسایش . آسودگی .‏

سوره شرح آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً با سختی و دشواری ، آسایش و آسودگی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّ مَعَ . . . » : تکرار آیه ، برای تحکیم مطلب پیشین و تأکید این سنّت خدائی در همه ادوار است .‏

سوره شرح آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگاه ( از کار مهمّی ) بپرداختی ، به دنبال آن ( به کار مهمّ دیگری بپرداز و در آن بکوش و ) رنج ببر ( و فرجام کاری را آغاز کار دیگری‌کن ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَرَغْتَ » : فراغت یافتی . تمام شدی و بیکار ماندی . « إنصَبْ » : رنج ببر . مؤمن باید انسان متحرّک و پویائی باشد و پس از فراغت از وظیفه‌ای ، آماده کوشیدن و سختی کشیدن در وظیفه دیگری باشد . چون : ما زنده به آنیم که آرام نگیریم .‏

سوره شرح آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِلَى رَبِّکَ فَارْغَبْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و یکسره به سوی پروردگارت روی آر ( و تنها بدو دل و امید ببند ، و جز به او خود را مشغول مساز ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إرْغَبْ » : رغبت کن . علاقه‌مند شو ( نگا : قلم‌ / 32 ) .‏