سورۀ بروج

سورۀ بروج

مکی است؛ ترتیب آن 85؛ شمار آیات آن 22

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿وَٱلسَّمَآءِ ذَاتِ ٱلۡبُرُوجِ ١﴾.

سوگند به آسمان که دارای منازل دوازده‌گانه برای ستاره‌گان است و ستاره‌گان در هر‌یک از منازل و برج‌هایش با حساب، استحکام و حکمتی فرود می‌آیند.

﴿وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡمَوۡعُودِ ٢﴾.

به روزی سوگند یاد می‌کنم که خداوند عزوجل آن را موعد حکم و فیصله‌اش در میان جهانیان مقرّر داشته است؛ موعدی که خلاف نمی‌شود، خواهی نخواهی واقع‌شدنی است و مدّت معیّن و مشخّصی به وقوع می‌پیوندد.

﴿وَشَاهِدٖ وَمَشۡهُودٖ ٣﴾.

و سوگند به گواهان، حاضر آن و مشاهده کنندگاه آن روز و به همه کسانی که به اعمال انجام شدۀ آنان گواهی صورت می‌گیرد. آری! پیامبران شاهد و امّت‌های آنان مشهود هستند و هر کسی قضیه، گواهان و خصومت‌گران دارد و حکم تنها به دست خداوند عزوجل است.

﴿قُتِلَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأُخۡدُودِ ٤﴾.

اصحاب اخدود که اهل نجران بودند به لعنت و عذاب گرفتار شدند. آنان‌که خندق‌هایی را در زمین ایجاد کردند و پر از آتش نمودند تا مؤمنان را در آن بیندازند.

﴿ٱلنَّارِ ذَاتِ ٱلۡوَقُودِ ٥﴾.

آتش بزرگی را برافروخته بودند که با شعله‌اش هر که را در آن افتاری می‌خورد و آن را کافران برای مؤمنان آماده ساخته بودند.

﴿إِذۡ هُمۡ عَلَیۡهَا قُعُودٞ ٦﴾.

کافران در کنار آتش نشسته بودند و عذاب مؤمنان را مشاهده می‌نمودند تا خود را با حضور در تعذیب‌شان مانند مستکبران زورمند بزرگ جلوه دهند.

﴿وَهُمۡ عَلَىٰ مَا یَفۡعَلُونَ بِٱلۡمُؤۡمِنِینَ شُهُودٞ ٧﴾.

کافران به سوی مؤمنان در حالی نگاه می‌کردند که به عذاب گرفتار بودند و می‌دیدند که آتش ایشان را بریان می‌کند. آری! در آنجا نشسته بودند تا با مشاهدۀ عذاب صالحان لذّت جویند و شادمان گردند.

﴿وَمَا نَقَمُواْ مِنۡهُمۡ إِلَّآ أَن یُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ ٱلۡعَزِیزِ ٱلۡحَمِیدِ ٨﴾.

بر مؤمنان جز ایمان به خداوند عزوجل دیگر عیبی نمی‌گرفتند؛ یعنی مؤمنان در نزد آنان هیچ گناهی نداشتند، مگر اینکه از پروردگار‌شان اطاعت می‌نمودند و اگر چنین نمی‌بود، نه ایشان را آزار می‌دادند و نه بر آنان ستم روا می‌داشتند.

﴿ٱلَّذِی لَهُۥ مُلۡکُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ شَهِیدٌ ٩﴾.

به خداوند معبودی ایمان داشتند که پادشاهی و اختیار آسمان‌ها و زمین از نگاه آفرینش، تدبیر و تصرّف مخصوص اوست. او بر هر چیزی گواه و به هر امری داناست، بر هر کاری آگاه و به امور کوچک و بزرگ احاطه دارد.

﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ فَتَنُواْ ٱلۡمُؤۡمِنِینَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ ثُمَّ لَمۡ یَتُوبُواْ فَلَهُمۡ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمۡ عَذَابُ ٱلۡحَرِیقِ ١٠﴾.

به راستی کسانی که مؤمنان را با سوختاندن آزار دادند، از دین‌شان باز داشتند، به خاطر عقیدۀ‌شان به بلا دچار ساختند، به کفر و اذیت مؤمنان دوام دادند و از عمل بد و اذیت هراس‌آور خود توبه نکردند به زودی حق‌تعالی آنان را در آتش دوزخ آخرت می‌سوزاند؛ در آتشی که چیزی را باقی نمی‌گذارد، رها نمی‌نماید و در آن جاودان و ماندگار می‌باشند.

﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَهُمۡ جَنَّٰتٞ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۚ ذَٰلِکَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡکَبِیرُ ١١﴾.

هر آینه پاداش کسانی که به خداوند عزوجل ایمان آوردند و اعمال نیکو انجام دادند بهشت‌هایی است که در آن همیشه جای می‌گیرند و نعمت‌های عظیمی را در جوار پروردگار کریم درمی‌یابند. این همان کامیابی به مطلوب، دستیابی به امور خوشایند و دریافت همه خوبی‌هاست که به فضل خداوند منّان به دست می‌آید.

﴿إِنَّ بَطۡشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ ١٢﴾.

یقیناً عذاب پروردگارت دشوار و از طاقت بیرون است، مجازاتش چنان سخت است که در برابرش مقاومت نمی‌شود و چون کسی را بگیرد هلاک و تباه می‌سازد. او روز آوران را در هم می‌شکند، سرکشان را نابود می‌سازد و گمراهان را تباه می‌سازد.

﴿إِنَّهُۥ هُوَ یُبۡدِئُ وَیُعِیدُ ١٣﴾.

مسلّم است که الله عزوجل مخلوقات را در بدایت آفرینش به وجود آورده و در نهایت دوباره زنده می‌کند. از عدم خلق کرده و در عین اینکه استخوان‌های پوسیده‌اند زنده می‌گرداند. او می‌میراند و باز زنده می‌سازد، ایجاد کرده و برابر ساخته است؛ بیافریده وهدایت نموده است.

﴿وَهُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلۡوَدُودُ ١٤﴾.

اوتعالی برای اهل گناه و معاصی بسیار آمرزنده است، برای هر تایب و پشیمان از گناه حلم فراوان دارد، تقصیر‌کاران را می‌آمرزد و کسانی را که به او رو آورند دوست می‌دارد.

﴿ذُو ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡمَجِیدُ ١٥﴾.

او خداوندی است که عرش عظیم را آفرید و بر آن استوا نمود، ذات بزرگ و صفات زیبا دارد، دارای افعال نیکو است و عَظَمت و جلال مخصوص اوست.

﴿فَعَّالٞ لِّمَا یُرِیدُ ١٦﴾.

آنچه را بخواهد انجام می‌دهد، هر‌چه را اراده نماید حکم می‌نماید، حکمش را کسی باز نمی‌گرداند، قضایش را کسی رد نمی‌کند، عطایش را کسی منع نمی‌نماید و چون منع کند کسی داده نمی‌تواند، قدرتش نافذ است و حکمتش واضح.

﴿هَلۡ أَتَىٰکَ حَدِیثُ ٱلۡجُنُودِ ١٧﴾.

ای پیامبر! آیا تو را از اقوام طغیانگر ناکس آگاه سازیم؟ آنان‌که با پیامبران بزرگوار به جنگ پرداختند، گناهان زیادی را در زمین انجام دادند و به روزگار خویش مغرور شدند.

﴿فِرۡعَوۡنَ وَثَمُودَ ١٨﴾.

آنان لشکر فرعون سرکش، سپاه آن طغیانگر هراس افگن و همچنان قوم ثمود بودند که از حد می‌گذشتند. همه در فساد و الحاد به نهایت رسیده بودند و با عناد دور اندیشی می‌کردند.

﴿بَلِ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ فِی تَکۡذِیبٖ ١٩﴾.

بلکه حال این کافران عجیب و خبر آنان غریب است؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را تکذیب کرده‌اند، از قرآن انکار نموده‌اند، از حساب منکر شده‌اند، در مسیر گمراهی روان‌اند و از هدایت انحراف می‌ورزند.

﴿وَٱللَّهُ مِن وَرَآئِهِم مُّحِیطُۢ ٢٠﴾.

الله عزوجل به آنان احاطه دارد و او را عاجز ساخته نمی‌توانند، بر آنان قادر است و از نزدش گریخته نمی‌توانند، تحت سیطرۀ حکمش قرار دارند و از دایرۀ ملکش بیرون شده نمی‌توانند.

﴿بَلۡ هُوَ قُرۡءَانٞ مَّجِیدٞ ٢١﴾.

بلکه قرآن کریم منزلت بزرگ و بیان واضح دارد، کتاب با برکت و عظیم و رهنمای کریمی است؛ زیرا کلام خداوند بخشنده و مهربان است.

﴿فِی لَوۡحٖ مَّحۡفُوظِۢ ٢٢﴾.

در لوح محفوظ نوشته شده که از زیادت و نقصان محفوظ و از تحریف انسان‌ها و جنّیان مصون است. از خطا منزّه است و بلند‌تر از این است که در آن خللی وارد شود؛ زیرا از نزد پروردگار جهانیان فرود آمده است.

سوره بروج

سوره بروج

Ayah: 1

وَٱلسَّمَآءِ ذَاتِ ٱلۡبُرُوجِ

سوگند به آسمان که دارندۀ بُرج‌هاست،

Ayah: 2

وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡمَوۡعُودِ

و سوگند به روز موعود [قیامت]،

Ayah: 3

وَشَاهِدٖ وَمَشۡهُودٖ

و سوگند به هر کس که گواهی دهد و به هر کس که مورد گواهی قرار گیرد.

Ayah: 4

قُتِلَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأُخۡدُودِ

مرگ بر آدم‌سوزان خندق!

Ayah: 5

ٱلنَّارِ ذَاتِ ٱلۡوَقُودِ

[همان آتشِ] افروخته از هیزم‌های بسیار [که مؤمنان را در آن می‌سوزاندند]؛

Ayah: 6

إِذۡ هُمۡ عَلَیۡهَا قُعُودٞ

هنگامی ‌که بر [کنارۀ] آن نشسته بودند

Ayah: 7

وَهُمۡ عَلَىٰ مَا یَفۡعَلُونَ بِٱلۡمُؤۡمِنِینَ شُهُودٞ

و آنچه را با مؤمنان انجام می‌دادند، تماشا می‌کردند؛

Ayah: 8

وَمَا نَقَمُواْ مِنۡهُمۡ إِلَّآ أَن یُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ ٱلۡعَزِیزِ ٱلۡحَمِیدِ

و هیچ ایرادی از آنان [=مؤمنان] نگرفتند، جز اینکه به الله پیروزمندِ ستوده ایمان آورده بودند.

Ayah: 9

ٱلَّذِی لَهُۥ مُلۡکُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ شَهِیدٌ

[همان] ذاتی که فرمانروایی آسمان‌ها و زمین از آنِ اوست؛ و الله بر همه چیز گواه است.

Ayah: 10

إِنَّ ٱلَّذِینَ فَتَنُواْ ٱلۡمُؤۡمِنِینَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ ثُمَّ لَمۡ یَتُوبُواْ فَلَهُمۡ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمۡ عَذَابُ ٱلۡحَرِیقِ

به راستی کسانی که مردان و زنان مؤمن را شکنجه [و آزار] دادند و پس [از انجام آن کار،] توبه نکردند، عذاب جهنم برایشان [مهیّا] است و عذاب آتش [در پیش دارند].

Ayah: 11

إِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّـٰلِحَٰتِ لَهُمۡ جَنَّـٰتٞ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۚ ذَٰلِکَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡکَبِیرُ

همانا برای کسانی ‌که ایمان آوردند و کار‌های شایسته کردند، باغ‌هایی [از بهشت] است که جویبارها زیر [درختان] آن جاری است؛ و این است کامیابی بزرگ.

Ayah: 12

إِنَّ بَطۡشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ

بی‌گمان، [مجازات و] سختگیریِ پروردگارت بسیار شدید است.

Ayah: 13

إِنَّهُۥ هُوَ یُبۡدِئُ وَیُعِیدُ

در حقیقت، اوست که [آفرینش را] آغاز می‌کند و دوباره [بعد از مرگ] بازمی‌گرداند؛

Ayah: 14

وَهُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلۡوَدُودُ

و همو آمرزنده [و] دوستدار [مؤمنان] است.

Ayah: 15

ذُو ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡمَجِیدُ

[الله] صاحب‌عرش [و] بلندمرتبه [و شکوهمند] است

Ayah: 16

فَعَّالٞ لِّمَا یُرِیدُ

[و] آنچه را بخواهد، انجام می‌دهد.

Ayah: 17

هَلۡ أَتَىٰکَ حَدِیثُ ٱلۡجُنُودِ

[ای پیامبر،] آیا داستان لشکر‌یان [حق‌ستیز] به تو رسیده است؟

Ayah: 18

فِرۡعَوۡنَ وَثَمُودَ

[لشکر] فرعون و [قوم] ثمود.

Ayah: 19

بَلِ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ فِی تَکۡذِیبٖ

بلکه کسانی ‌که کافر شدند، پیوسته در تکذیب [حق] هستند،

Ayah: 20

وَٱللَّهُ مِن وَرَآئِهِم مُّحِیطُۢ

و الله از هر سو بر آنان احاطه دارد.

Ayah: 21

بَلۡ هُوَ قُرۡءَانٞ مَّجِیدٞ

آری، این [آیات، شعر و سحر نیست؛ بلکه] قرآن شکوهمند است.

Ayah: 22

فِی لَوۡحٖ مَّحۡفُوظِۭ

در لوح محفوظ [از هر گونه تحریف و تبدیل، در امان] است.

---

Al-Burūj

تفسیر سوره‌ی بروج

مکی و ۲۲ آیه است.

آیه‌ی ۲۲-۱:

﴿وَٱلسَّمَآءِ ذَاتِ ٱلۡبُرُوجِ١﴾[البروج: ۱]. «سوگند به آسمان که دارای برج‌هاست».

﴿وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡمَوۡعُودِ٢﴾[البروج: ۲]. «و به روز موعود».

﴿وَشَاهِدٖ وَمَشۡهُودٖ٣﴾[البروج: ۳]. «و به گروه و مورد گواهی».

﴿قُتِلَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأُخۡدُودِ٤﴾[البروج: ۴]. «اهل خندق‌ها نابود شدند».

﴿ٱلنَّارِ ذَاتِ ٱلۡوَقُودِ٥﴾[البروج: ۵]. «گودالِ پر از آتش و دارای هیزم فراوان».

﴿إِذۡ هُمۡ عَلَیۡهَا قُعُودٞ٦﴾[البروج: ۶]. «هنگامی‌که آنان بر آن نشسته بودند».

﴿وَهُمۡ عَلَىٰ مَا یَفۡعَلُونَ بِٱلۡمُؤۡمِنِینَ شُهُودٞ٧﴾[البروج: ۷]. «و آنان بر آنچه با مؤمنان می‌کردند حاضر بودند».

﴿وَمَا نَقَمُواْ مِنۡهُمۡ إِلَّآ أَن یُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ ٱلۡعَزِیزِ ٱلۡحَمِیدِ٨﴾[البروج: ۸]. «و از آنان ایرادی جز این نگرفته بودند که به خداوند توانای ستوده ایمان آوردند».

﴿ٱلَّذِی لَهُۥ مُلۡکُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ شَهِیدٌ٩﴾[البروج: ۹]. «خدایی که فرمانروایی آسمان‌ها و زمین از آن اوست، و خداوند بر همه چیز گواه است».

﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ فَتَنُواْ ٱلۡمُؤۡمِنِینَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ ثُمَّ لَمۡ یَتُوبُواْ فَلَهُمۡ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمۡ عَذَابُ ٱلۡحَرِیقِ١٠﴾[البروج: ۱۰]. «بی‌گمان کسانی‌که مردان و زنان مؤن را شکنجه دادند آن‌گاه توبه نکردند دوزخ دامنگیرشان خواهد شد و عذاب‌ سوزان آتش را در پیش دارند».

﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَهُمۡ جَنَّٰتٞ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۚ ذَٰلِکَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡکَبِیرُ١١﴾[البروج: ۱۱]. «به‌راستی آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند باغ‌هایی دارند که از زیر آن رودها روان است. این است کامیابی بزرگ».

﴿إِنَّ بَطۡشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ١٢﴾[البروج: ۱۲]. «بی‌گمان فرو گرفتن پروردگارت سخت است».

﴿إِنَّهُۥ هُوَ یُبۡدِئُ وَیُعِیدُ١٣﴾[البروج: ۱۳]. «به‌راستی او (از آغاز) پدید می‌آورد و باز می‌آفریند».

﴿وَهُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلۡوَدُودُ١٤﴾[البروج: ۱۴]. «و او آمرزگارِ دوستدار است».

﴿ذُو ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡمَجِیدُ١٥﴾[البروج: ۱۵]. «صاحب ارجمند عرش».

﴿فَعَّالٞ لِّمَا یُرِیدُ١٦﴾[البروج: ۱۶]. «هر آنچه بخواهد انجام می‌دهد».

﴿هَلۡ أَتَىٰکَ حَدِیثُ ٱلۡجُنُودِ١٧﴾[البروج: ۱۷]. «آیا خبر لشکرها به تو رسیده است»؟!.

﴿فِرۡعَوۡنَ وَثَمُودَ١٨﴾[البروج: ۱۸]. «که (همان) فرعون و ثمود باشند».

﴿بَلِ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ فِی تَکۡذِیبٖ١٩﴾[البروج: ۱۹]. «حق این است که کافران همواره تکذیب می‌کنند».

﴿وَٱللَّهُ مِن وَرَآئِهِم مُّحِیطُۢ٢٠﴾[البروج: ۲۰]. «و خداوند از پشت سر ایشان را احاطه کرده است».

﴿بَلۡ هُوَ قُرۡءَانٞ مَّجِیدٞ٢١﴾[البروج: ۲۱]. «بلکه این قرآن، بزرگوار و عالی‌قدر است».

﴿فِی لَوۡحٖ مَّحۡفُوظِۢ٢٢﴾[البروج: ۲۲]. «در لوح محفوظ (حای دارد)».

﴿وَٱلسَّمَآءِ ذَاتِ ٱلۡبُرُوجِ١﴾سوگند به آسمان که دارای منازل است و منازل خورشید و ماه و ستارگان را که با نظمی کامل در حرکت هستند دربردارد. سیر خورشید و ماه و ستارگان بر کمال قدرت خداوند و بر کمال رحمت و گستردگی علم و حکمتش دلالت می‌نماید.

﴿وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡمَوۡعُودِ٢﴾و سوگند به روز موعود که روز قیامت است و خداوند به مردم وعده داده است که آن‌ها را در آن روز گرد آوَرَد و همه را یک جا جمع کند. این وعده الهی امکان ندارد که تغییر کند یا خلاف آن عمل شود.

﴿وَشَاهِدٖ وَمَشۡهُودٖ٣﴾و این شامل هرکس می‌گردد که به این صفت متصف باشد. یعنی بیننده و آنچه دیده می‌شود و حاضر و آنچه حاضر شده است. آنچه خداوند برای اثبات آن سوگند خورده مواردی است که این سوگند در بردارد و آن نشانه‌های بزرگ الهی و فرمان آشکار و رحمت گسترده‌اش می‌باشد.

گفته شده آنچه بر آن قسم خورده شده فرموده الهی است که می‌فرماید: ﴿قُتِلَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأُخۡدُودِ٤﴾اهل خندق‌ها نابود گردند. اهل خندق‌ها قومی کافر بودند که گروهی مومن با آن‌ها زندگی می‌کردند. کافران از مومنان خواستند که به دین آن‌ها بگروند اما مؤمنان از پذیرفتن دین کافران امتناع ورزیدند. آنگاه کافران چاله‌هایی در زمین کندند و در آن آتش برافروختند و اطراف آن نشسته و مومنان را در این چاله‌ها می‌انداختند. هرکس دین آن‌ها را می‌پذیرفت او را آزاد می‌کردند و هرکس بر ایمان خود باقی می‌ماند او را در آتش می‌انداختند و این نهایت مبارزه با خدا و حزب خداست.

بنابراین، خداوند آن‌ها را لعنت کرد و نابودشان گرداند و آنان را تهدید نمود پس فرمود: ﴿قُتِلَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأُخۡدُودِ٤﴾اهل خندق‌ها نابود گردند. سپس گودال‌ها (أخدود) را توضیح داد و فرمود: ﴿ٱلنَّارِ ذَاتِ ٱلۡوَقُودِ٥﴾گودال‌های پر از آتش و دارای هیزم فراوان، ﴿إِذۡ هُمۡ عَلَیۡهَا قُعُودٞ٦﴾هنگامی‌که بر آن نشسته بودند، ﴿وَهُمۡ عَلَىٰ مَا یَفۡعَلُونَ بِٱلۡمُؤۡمِنِینَ شُهُودٞ٧﴾و آنان بر آنچه با مژمنان می‌کردند حاضر و گواه بودند. این نهایت سنگدلی و ستمگری است چون آن‌ها هم به آیات خدا کفر ورزیدند و با آن عناد ورزیدند و هم مومنان را شکنجه کردند، شکنجه‌ای بسیار فجیع که دل‌ها را به تکان و لرزه می‌دارد!.

کافران بر کنار گودال‌های پر از آتش حاضر می‌شدند و به تماشای صحنه‌ی انداختن مومنان به داخل آتش می‌پرداختند، و از مؤمنان ایرادی جز خصلتی نگرفته بودند که مومنان به خداوند ایمان آورده بودند. که در حقیقت به واسطه‌ی آن خصلت مورد مدح و ستایش قرار می‌گیرند و مایه سعادت آنان است، و آن عبارت است از ایمان به خدای چیره و ستوده، خداوندی که دارای آن چنان عزتی است که بر هر چیزی غالب آمده، و او در گفته‌ها و اوصاف و اقوالش ستوده است. و خداوندی که ﴾﴿لَهُۥ مُلۡکُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ﴾همه آنچه را در آسمان‌ها و زمین است آفریده و همه تحت فرمانروایی او قرار دارند و هرگونه که بخواهد در آن‌ها تصّرف می‌نماید ﴿وَٱللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ شَهِیدٌ﴾و خداوند با علم و شنیدن و دیدن بر همه چیز حاضر و گواه است. (یعنی علم و شنوایی و بینایی خداوند بر همه چیز احاطه دارد). پس آیا این سرکشان نمی‌ترسند از اینکه خداوند توانا آن‌ها را فرو بگیرد و آیا نمی‌دانند که همه تحت فرمانروایی خدا هستند و هیچ کسی بر دیگری جز به اجازه‌ی خداوند سلطه‌ای ندارد؟!.

و آیا بر آن‌ها پوشیده است که خداوند بر کارهایشان احاطه دارد و آنان را مجازات خواهد کرد؟ هرگز، بدون تردید کافران در فریب به سر می‌برند و جاهلان در گمراهی قرار دارند. سپس خداوند آن‌ها را تهدید کرد و توبه را به آنان پیشنهاد نمود و فرمود: ﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ فَتَنُواْ ٱلۡمُؤۡمِنِینَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ ثُمَّ لَمۡ یَتُوبُواْ فَلَهُمۡ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمۡ عَذَابُ ٱلۡحَرِیقِ١٠﴾بی‌گمان کسانی‌که مردان و زنان مومن را شکنجه دادند، سپس توبه نکردند، عذاب سوزان دوزخ دامنگیرشان خواهد شد.

حسن /گفته است: به این همه بزرگواری و کرم بنگرید! کافران دوستان خدا و بندگان فرمانبردارش را کشتند اما باز هم آنان را به توبه و برگشتن فرامی خواند!.

وقتی سزای ستمگران را بیان کرد پاداش مومنان را نیز ذکر کرد و فرمود: ﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ﴾کسانی که با دل ایمان آوردند، ﴿وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ﴾و با اعضا و جوارح کارهای شایسته کردند به باغ‌هایی وارد می‌شوند که از زیر کاخ‌ها و درختان آن رودها روان است. این است کتابی بزرگ، زیرا آنان به رضایت خداوند دست یافته و به بهشت او درآمده‌اند.

﴿إِنَّ بَطۡشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ١٢﴾کیفر دادن مجرمان و گناهکاران سخت و شدید است و او در کمین ستمگران است. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَکَذَٰلِکَ أَخۡذُ رَبِّکَ إِذَآ أَخَذَ ٱلۡقُرَىٰ وَهِیَ ظَٰلِمَةٌۚ إِنَّ أَخۡذَهُۥٓ أَلِیمٞ شَدِیدٌ١٠٢﴾[هود: ۱۰۲]. «و اینگونه است فرو گرفتن پروردگارت آنگاه که اهل آبادی‌های ستمگر را فروگرفت، بی‌گمان فرو گرفتن او سخت است».

﴿إِنَّهُۥ هُوَ یُبۡدِئُ وَیُعِیدُ١٣﴾او به تنها آفرینش را آغاز می‌کند و آن را باز تکرار می‌نماید و هیچ کسی در این کار با او مشارکتی ندارد. ﴿وَهُوَ ٱلۡغَفُورُ﴾او آمرزگار است و همه گناهان کسی را که توبه نماید و از او آمرزش بخواهد می‌آمرزد ﴿ٱلۡوَدُودُ﴾و او ودود است. یعنی دوستانش او را چنان دوست می‌دارند که هیچ چیزی را همانند او دوست نمی‌دارند. پس همان طور که هیچ چیزی در صفات و شکوه و زیبایی و معانی و افعال با او شبیه نیست همین طور محبت او در دل بندگان برگزیده با هیچ محبتی شباهت ندارد.

بنابراین، دوست داشتن خداوند اساس بندگی است و محبتی است که بر همه محبت‌ها مقدم و چیره است و اگر دیگر محبت‌ها به دنبال محبت خدا نباشند برای محبت کنندگان مایه‌ی عذاب خواهند بود.

خداوند نیز دوستانش را دوست می‌دارد. همان‌طور که می‌فرماید: ﴿یُحِبُّهُمۡ وَیُحِبُّونَهُ﴾[المائدة: ۵۴]. «خداوند آن‌ها را دوست می‌دارد و آن‌ها هم خدا را دوست می‌دارند». مودّت یعنی محبت ناب و خالص.

در اینجا نکته‌ای باریک است که خداوند واژه‌ی «ودود» را با «غفور» یک جا بیان کرده است تا بر این دلالت نماید که گناهکاران هرگاه به‌سوی خدا برگردند و توبه کنند خداوند گناهانشان را می‌آمرزد و آنان را دوست می‌دارد. چنین نیست همان طور که برخی به اشتباه می‌گویند «فقط گناهانشان بخشیده می‌شود و دیگر آن‌ها را دوست ندارد». بلکه خداوند از توبه بنده‌اش بیش‌تر از مردی شاد می‌شود که شترش را با آب و غذایش در بیابانی گم کرده و ناامید و به انتظار مرگ در زیر سایه درختی دراز کشیده است.

اما ناگهان شتر را بالای سر خود می‌یابد و مهار آن را می‌گیرد و از فرط خوشحالی آن چنان کنترل خود را از دست میدهد که می‌گوید: «پروردگارا! تو بنده منی و من خدای تو»! خداوند از توبه بنده‌اش بیشتر از این مرد خوشحال می‌شود. ستایش و تمجید خدا را سزاست که احسان خیر فراوانی دارد!.

﴿ذُو ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡمَجِیدُ١٥﴾خدا صاحب عرش بزرگ است که آسمان‌ها و زمین و کرسی را فرا گرفته است. آسمان‌ها و زمین و کرسی نسبت به عرش مانند حلقه‌ای افتاده در بیابان هستند نسبت به سایر زمین.

خداوند به طور ویژه عرش را ذکر کرد چون خیلی بزرگ است و از همه مخلوقات به خداوند نزدیک‌تر است. این در صورتی است که «المجید» به کسر خوانده شود که در این صورت صفت عرش قرار می‌گیرد واگر به رفع خوانده شود صفت خداوند است یعنی دارای صفات بزرگ و گسترده است.

﴿فَعَّالٞ لِّمَا یُرِیدُ١٦﴾هرگاه خداوند چیزی بخواهد آن را انجام می‌دهد و برای هرکاری که بخواهد فقط همین کافی است که به آن بگوید: «باش» پس آن می‌شود. و هیچ کسی چنین نیست که هرچه بخواهد بتواند انجام دهد.

و مخلوقات اگر بخواهند کاری بکنند باید کسی آن‌ها را کمک کند و نیز کسی از آنها جلوگیری نکند. اما خداوند نیازی به کسی ن دارد که او را یاری کند و هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی اراده او را بگیرد. سپس به بیان بخشی از افعال خود پرداخت که دالّ بر صداقت چیزی است که پیامبرانش آورده‌اند، و فرمود: ﴿هَلۡ أَتَىٰکَ حَدِیثُ ٱلۡجُنُودِ١٧﴾آیا خبر لشکرهای فرعون و ثمود به تو رسیده است که چگونه پیامبران را تکذیب کردند و آنگاه خداوند آنان را هلاک ساخت؟!.

﴿بَلِ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ فِی تَکۡذِیبٖ١٩﴾حقیقت این است که کافران همواره دروغ انگاشتن حق و مخالفت با آن را ادامه می‌دهند و آیات و موعظه‌ها در مورد آنان کارساز و سودمند نیست.

﴿وَٱللَّهُ مِن وَرَآئِهِم مُّحِیطُۢ٢٠﴾و علم و آگاهی خداوند آنان را از هر سو احاطه کرده و قدرت الهی بر آنان چیره است. همان طور که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿إِنَّ رَبَّکَ لَبِٱلۡمِرۡصَادِ١٤﴾[الفجر: ۱۴]. «بی‌گمان پروردگارت در کمین است». پس در اینجا به کافران هشدار سختی داده شده مبنی بر اینکه آنان همه تحت تدبیر و در قبضه او هستند و حتما آنها را کیفر خواهد داد.

﴿بَلۡ هُوَ قُرۡءَانٞ مَّجِیدٞ٢١﴾بلکه این قرآنی است که معانی و مفاهیم آن بزرگ و زیاد است و خیر و دانش فراوان دارد، ﴿فِی لَوۡحٖ مَّحۡفُوظِۢ٢٢﴾در لوح محفوظ جای دارد و در آن جا از هرگونه تغییر و کاستی و از شیطان‌ها محفوظ است. و آن لوحی است که خداوند همه چیز را در آن ثبت و ضبط کرده است. و این بر بزرگی و اهمیت مقام والای قرآن دلالت می‌نماید.

پایان تفسیر سوره‌ی بروج

سورة البروج

سورة البروج - سورة 85 - عدد آیاتها 22

بسم الله الرحمن الرحیم

1. وَالسَّمَاء ذَاتِ الْبُرُوجِ

2. وَالْیَوْمِ الْمَوْعُودِ

3. وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ

4. قُتِلَ أَصْحَابُ الأُخْدُودِ

5. النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ

6. إِذْ هُمْ عَلَیْهَا قُعُودٌ

7. وَهُمْ عَلَى مَا یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِینَ شُهُودٌ

8. وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلاَّ أَن یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ

9. الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ

10. إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِیقِ

11. إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ذَلِکَ الْفَوْزُ الْکَبِیرُ

12. إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ

13. إِنَّهُ هُوَ یُبْدِئُ وَیُعِیدُ

14. وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ

15. ذُو الْعَرْشِ الْمَجِیدُ

16. فَعَّالٌ لِّمَا یُرِیدُ

17. هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْجُنُودِ

18. فِرْعَوْنَ وَثَمُودَ

19. بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی تَکْذِیبٍ

20. وَاللَّهُ مِن وَرَائِهِم مُّحِیطٌ

21. بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَّجِیدٌ

22. فِی لَوْحٍ مَّحْفُوظٍ

سورة بروج

به نام الله بخشندة مهربان

قسم به آسمان که دارندۀ برجها است. ﴿1﴾ و سوگند به روز موعود (= روز قیامت). ﴿2﴾ و سوگند به. شاهد (= روز جمعه) و «مشهود» (= روز عرفه). ﴿3﴾ اصحاب اخدود (= خندق داران) به هلاکت (و نابودی) رسیدند. ﴿4﴾ (خندق‌های) افروخته از هیزم‌های بسیار. ﴿5﴾ هنگامی‌که بر (کنارۀ) آن نشسته بودند. ﴿6﴾ و آنان آنچه را با مؤمنان انجام می‌دادند تماشا می‌کردند. ﴿7﴾ و هیچ ایرادی از آنان نگرفتند، جز اینکه به الله پیروزمند ستوده ایمان آورده بودند. ﴿8﴾ (همان) کسی‌که فرمانروایی آسمان‌ها و زمین از آن اوست، و الله و بر همه چیز گواه است. ﴿9﴾ به راستی کسانی‌که مردان مومن را و زنان مؤمنه را شکنجه (و آزار) دادند، سپس توبه نکردند، پس برای آن‌ها عذاب جهنم است، و برایشان  عذاب (آتش) سوزان است. ﴿10﴾ همانا برای کسانی‌که ایمان آوردند و کار‌های شایسته کردند، باغ‌هایی  (از بهشت) است که نهر‌ها زیر (درختان) آن جاری است، و این کامیابابی بزرگ است. ﴿11﴾ به راستی (مجازات و) فرو گرفتن پروردگارت سخت است. ﴿12﴾ همانا اوست که (آفرینش را) آغاز می‌کند و دوباره (بعد از مرگ) باز می‌گرداند. ﴿13﴾ و او آمرزندۀ دوستدار است. ﴿14﴾ صاحب عرش مجید است. ﴿15﴾ آنچه را بخواهد انجام می‌دهد. ﴿16﴾ (ای پیامبر) آیا داستان لشکر‌ها به تو رسیده است، ﴿17﴾ (لشکریان) فرعون و (قوم) ثمود؟! ﴿18﴾ بلکه کسانی‌که کافر شدند پیوسته در تکذیب (حق) هستند. ﴿19﴾ و الله از هر سو بر آن‌ها احاطه دارد. ﴿20﴾ بلکه این قرآن مجید است. ﴿21﴾ که در لوح محفوظ (نگاشته شده) است. ﴿22﴾

سُورَةُ البُرُوجِ

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

وَٱلسَّمَآءِ ذَاتِ ٱلۡبُرُوجِ ١ وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡمَوۡعُودِ ٢ وَشَاهِدٖ وَمَشۡهُودٖ ٣ قُتِلَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأُخۡدُودِ ٤ ٱلنَّارِ ذَاتِ ٱلۡوَقُودِ ٥ إِذۡ هُمۡ عَلَیۡهَا قُعُودٞ ٦ وَهُمۡ عَلَىٰ مَا یَفۡعَلُونَ بِٱلۡمُؤۡمِنِینَ شُهُودٞ ٧ وَمَا نَقَمُواْ مِنۡهُمۡ إِلَّآ أَن یُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ ٱلۡعَزِیزِ ٱلۡحَمِیدِ ٨ ٱلَّذِی لَهُۥ مُلۡکُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ شَهِیدٌ ٩ إِنَّ ٱلَّذِینَ فَتَنُواْ ٱلۡمُؤۡمِنِینَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ ثُمَّ لَمۡ یَتُوبُواْ فَلَهُمۡ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمۡ عَذَابُ ٱلۡحَرِیقِ ١٠ إِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَهُمۡ جَنَّٰتٞ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۚ ذَٰلِکَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡکَبِیرُ ١١ إِنَّ بَطۡشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ ١٢ إِنَّهُۥ هُوَ یُبۡدِئُ وَیُعِیدُ ١٣ وَهُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلۡوَدُودُ ١٤ ذُو ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡمَجِیدُ ١٥ فَعَّالٞ لِّمَا یُرِیدُ ١٦ هَلۡ أَتَىٰکَ حَدِیثُ ٱلۡجُنُودِ ١٧ فِرۡعَوۡنَ وَثَمُودَ ١٨ بَلِ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ فِی تَکۡذِیبٖ ١٩ وَٱللَّهُ مِن وَرَآئِهِم مُّحِیطُۢ ٢٠ بَلۡ هُوَ قُرۡءَانٞ مَّجِیدٞ ٢١ فِی لَوۡحٖ مَّحۡفُوظِۢ ٢٢

سوره بروج

به نام خداوند بخشندة مهربان

سوگند به آسمان که دارای برج‌هاست. ﴿1﴾ و به روز موعود. ﴿2﴾ و به گروه و مورد گواهی. ﴿3﴾ اهل خندق‌ها نابود شدند. ﴿4﴾ گودالِ پر از آتش و دارای هیزم فراوان. ﴿5﴾ هنگامی‌که آنان بر آن نشسته بودند. ﴿6﴾ و آنان بر آنچه با مؤمنان می‌کردند حاضر بودند. ‌﴿7﴾ و از آنان ایرادی جز این نگرفته بودند که به خداوند توانای ستوده ایمان آوردند. ﴿8﴾ خدایی که فرمانروایی آسمان‌ها و زمین از آن اوست، و خداوند بر همه چیز گواه است. ﴿9﴾ بی‌گمان کسانی‌که مردان و زنان مؤن را شکنجه دادند آن‌گاه توبه نکردند دوزخ دامنگیرشان خواهد شد و عذاب‌ سوزان آتش را در پیش دارند. ﴿10﴾ به‌راستی آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند باغ‌هایی دارند که از زیر آن رودها روان است. این است کامیابی بزرگ. ﴿11﴾ بی‌گمان فرو گرفتن پروردگارت سخت است. ﴿12﴾ به‌راستی او (از آغاز) پدید می‌آورد و باز می‌آفریند. ﴿13﴾ و او آمرزگارِ دوستدار است. ﴿14﴾ صاحب ارجمند عرش. ﴿15﴾ هر آنچه بخواهد انجام می‌دهد. ﴿16﴾ آیا خبر لشکرها به تو رسیده است؟!. ﴿17﴾ که (همان) فرعون و ثمود باشند. ﴿18﴾ حق این است که کافران همواره تکذیب می‌کنند. ﴿19﴾ و خداوند از پشت سر ایشان را احاطه کرده است. ﴿20﴾ بلکه این قرآن، بزرگوار و عالی‌قدر است. ﴿21﴾ در لوح محفوظ (حای دارد). ﴿22﴾