تفسیر نور: سوره إنسان

تفسیر نور:
سوره انسان آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شَیْئاً مَّذْکُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ( جز این است که ) مدّت زمانی بر انسان ( در شکم مادر ، به گونه نطفه و جنین ) گذشته است و او چیز قابل ذکر و شایسته توجّه نبوده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَلْ أَتی . . . » : = قَدْ أَتی . استفهام تقریری است و مراد تحقّق و تذکّر است ، یعنی بلی که چنین زمانی بوده است . « مَذْکُوراً » : قابل ذکر . دارای نام و نشان .‏

سوره إنسان آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما انسان را از نطفه آمیخته ( از اسپرماتوزوئید و اوول ) آفریده‌ایم ، و چون او را ( با وظائف و تکالیفی ، بعدها ) می‌آزمائیم ، وی را شنوا و بینا ، ( به عبارت دیگر عاقل و دانا ) کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْشَاجٍ » : جمع مَشَِج یا مَشیج ، آمیخته . آمیزه . مراد ترکیبی از موادّ و عناصر مختلف ، یا آمیزه‌ای از اسپرماتوزوئید و اوول است . صفت ( نُطْفَةٍ ) است ، چرا که مراد از نطفه ، مجموع اسپرماتوزوئید و اوول ، یا اجزاء مختلفه است و موصوف به منزله جمع گرفته شده است ( نگا : روح‌المعانی ) . « نَبْتَلِیهِ » : او را با وظائف و تکالیف و عبادات می‌آزمائیم . « فَجَعَلْنَاهُ » : حرف ( فَ ) سببیّه است ، و اصل جمله بدین شکل است : فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً لِنَبْتَلِیَهُ ( نگا : تفسیرالقرآنی للقرآن ) .‏

سوره إنسان آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً وَإِمَّا کَفُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما راه را بدو نموده‌ایم ، چه او سپاسگزار باشد یا بسیار ناسپاس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ » : خدا راه را به انسانها نشان داده است . خرد را بدو بخشیده است ، و کتاب هستی را در مقابل دیدگانش باز کرده است ، و پیغمبرانی برای او روانه نموده است ، و بالاخره راه خوب و راه بد را بدو نشان داده است ( نگا : بلد / 10 ) . این ، انسان است که به اختیار و انتخاب خود راه سعادت یا راه شقاوت می‌پوید و بهشت یا دوزخ را می‌جوید ( نگا : فصّلت‌ / 17 ) . « شَاکِراً » : حال ضمیر ( ه ) است . برخی هم احتمال می‌دهند که خبر ( یَکُونُ ) محذوفی بوده و تقدیر چنین است : إمَّا یَکُونُ شَاکِراً وَ إمَّا یَکُونُ کَفُوراً .‏

سوره إنسان آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ سَلَاسِلَا وَأَغْلَالاً وَسَعِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما برای کافران زنجیرها و غلّها و آتش فروزان دوزخ را آماده کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلاسِلَ » : جمع سِلْسِلَة ، زنجیرها . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد . « أَغْلالاً » : ( نگا : اعراف‌ / 157 ، رعد / 5 ، غافر / 71 ) .‏

سوره إنسان آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نیکان ، جامهای شرابی را سر می‌کشند و می‌نوشند که آمیخته به کافور است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَأْسٍ » : جام پر از شراب . « مِزَاجُ » : آمیزه . آمیخته . چیزی که در جام است که خود شراب است . « کَافُوراً » : گیاه خوشبوئی است که عربها آن را به داخل شراب می‌ریختند تا معطّر گردد ( نگا : فی‌ظلال القرآن ) . ولی در اینجا اسم آبی است در بهشت . تشبیه آن به کافور از لحاظ سفیدی و خوشبوئی است . « کَانَ مِزَاجُهَا کَافُوراً » : آمیخته به کافور است . محتوای آن از آبی به نام کافور است . شراب آن ، خوشبو و سفید همچو کافور است .‏

سوره إنسان آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این جامها پر می‌شود از ) چشمه‌ای که بندگان خدا از آن می‌نوشند و هرجا که بخواهند با خود روان می‌کنند و می‌برند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْناً » : چشمه‌ای . بدل از ( کافُوراً ) یا مفعول به فعل محذوف ( أَعْنی ) یا ( أَخُصُّ ) است . « یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً » : به گونه شگفتی از آن مصرف می‌کنند و می‌نوشند . جاری و روان می‌کنند . بر می‌جوشانند و به فوران در می‌آورند .‏

سوره إنسان آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْماً کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بندگانی که در جهان اعمال و اوصافی این چنین ، در پیش می‌گرفتند : ) به نذر خود وفا می‌کردند ، و از روزی می‌هراسیدند که شر و بلای آن گسترده و فراگیر است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّذْرِ » : مراد دو چیز است : نخست ، چیزی که انسان برای خوشنودی خدا بر خود واجب می‌کند ، دیگر چیزی که خدا بر انسان واجب گردانده است ( نگا : تفهیم‌القرآن ) . « مُسْتَطِیراً » : پران و گسترده . فراگیر و پراکنده .‏

سوره إنسان آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَیَتِیماً وَأَسِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خوراک می‌دادند به بینوا و یتیم و اسیر ، به خاطر دوست داشت خدا .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلی حُبِّهِ » : به خاطر دوست داشت خدا و عشق به الله ، با وجود دوست داشت خوراک و نیاز خود بدان . ضمیر ( ه ) به خدا بر می‌گردد که از سیاق کلام پیدا است ( نگا : کهف‌ / 28 ، روم‌ / 39 ) . و یا به طعام برمی‌گردد ( نگا : آل‌عمران‌ / 92 ) .‏

سوره إنسان آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( به زبان حال ، بدیشان می‌گویند : ) ما شما را تنها به خاطر ذات خدا خوراک می‌دهیم ، و از شما پاداش و سپاسگزاری نمی‌خواهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ . . . » : این آیه از زبان حال نیکان و نیکوکاران است‌ ؛ نه این که محسنان چنین سخنی را هربار به مستمندان گفته باشند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . « لِوَجْهِ اللهِ » : به خاطر ذات پاک یزدان . برای رضای خدا . مراد از وجه ، ذات است ( نگا : بقره‌ / 115 و 272 ، رعد / 22 ، روم‌ / 38 و 39 ) .‏

سوره إنسان آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما ( از عذاب ) پروردگارمان می‌ترسیم‌ ؛ از ( عذاب ) روز بس ترشرو و سخت اخموئی ( که قیامت نام دارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْماً » : مفعولٌ‌به است ( نگا : اعراب القرآن درویش ، روح‌البیان ) و ( مِن رَبِّنَا ) حال متقدّم آن است ، یا ( مِن رَبِّنَا ) مفعولٌ‌به است و ( یَوْماً ) بدل از محلّ آن است ( نگا : روح‌البیان ) . « عَبُوساً » : بس ترشرو و چهره در هم کشیده . « قَمْطَرِیراً » : سخت اخمو . بسیار سخت و شدید .‏

سوره إنسان آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏به همین خاطر ، خداوند آنان را از شرّ و بلای آن روز محفوظ می‌دارد ، و ایشان را به خرّمی و شادمانی می‌رساند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَرَّ » : بلایا و شدائد قیامت . مفعولٌ‌به دوم است . « لَقَاهُمْ » : ایشان را می‌رساند به . بدیشان می‌رساند و می‌بخشد . « نَضْرَةً » : سرسبزی و خرّمی . شادی و شادمانی ( نگا : مطفّفین‌ / 24 ) .‏

سوره إنسان آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در برابر صبری که نموده‌اند ، خداوند بهشت و جامه ابریشمین را پاداششان می‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَرِیراً » : ابریشم که جامه بهشتیان است ( نگا : حجّ‌ / 23 ، فاطر / 33 ) .‏

سوره إنسان آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ فِیهَا شَمْساً وَلَا زَمْهَرِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در بهشت بر تختهای زیبا و مجلّل تکیه می‌کنند ، و نه ( گرمای ) آفتابی و نه سوز سرمائی در آنجا می‌یابند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُتَّکِئِینَ » : تکیه‌زنندگان . حال ضمیر ( هم ) در آیه پیشین است . « الأرَائِکِ » : جمع أَریکَة ، تختهای زیبا و مبلمان مجلّل . ( نگا : کهف‌ / 31 ، یس‌ / 56 ) . « زَمْهَرِیراً » : سوز سرما . شدّت سرما .‏

سوره إنسان آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَدَانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سایه‌های ( درختان ) بهشتی بر آنان فرو می‌افتد ، و میوه‌های آنجا سهل‌الوصول و در دسترس است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَانِیَةً » : نزدیک . فرو افتاده . « قُطُوفُ » : جمع قِطْف ، میوه رسیده ( نگا : حاقّه‌ / 22 و 23 ) .‏

سوره إنسان آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُطَافُ عَلَیْهِم بِآنِیَةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِیرَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏جامه‌های سیمین شراب و قدحهای بلورینِ می میانشان به گردش در می‌آید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکْوَابٍ » : جمع کُوب ، قَدَح ( نگا : زخرف‌ / 71 ، واقعه‌ / 18 ) . « قَوَارِیرَ » : جمع قَارُورَة ، ظرف بلورین و شیشه‌ای . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر وجود دارد .‏

سوره إنسان آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏قدحهای بلورینی که از نقره‌اند . ( خدمتکاران بهشتی ) آنها را درست به اندازه لازم پیموده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ . . . » : ظرفهای بلورینی که سیمین هستند ! در جهان ما چنین ظرفی مطلقاً وجود ندارد . یا این که مراد شفّافیّت بی‌حدّ ظروف است . « قَدَّرُوهَا » : خدمتکاران بهشتی آنها را به اندازه لازم و برابر ذوق و طبع و خواست بهشتیان تهیّه دیده‌اند و پیموده‌اند ( نگا : فرقان‌ / 2 ) .‏

سوره إنسان آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْساً کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا از جامهای شرابی بدیشان می‌دهند که آمیزه آن زنجبیل است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِزَاجُهَا » : ( نگا : انسان‌ / 5 ) . « زَنجَبِیلاً » : اسم گیاهی است که در مناطق گرمسیر می‌روید . عربها زنجبیل را به خاطر نشاط‌آور و محرک و خوشبو بودن در شراب می‌ریختند .‏

سوره إنسان آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ عَیْناً فِیهَا تُسَمَّى سَلْسَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این جامها پر می‌شوند از ) چشمه‌ای که در بهشت است و سلسبیل نامیده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْناً » : ( نگا : انسان‌ / 6 ) . « سَلْسَبِیلاً » : در لغت ، به معنی آب روان و خوشگوار است . در اینجا اسم خاصّ است .‏

سوره إنسان آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَّنثُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏همواره نوجوانان جاودانه‌ای میانشان می‌گردند ( و به خدمتشان می‌پردازند ) که هرگاه ایشان را بنگری چنین می‌انگاری که مروارید غلتانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وِلْدانٌ مُّخَلَّدُونَ » : ( نگا : واقعه‌ / 17 ) . « مَنثُوراً » : پراکنده . « لؤْلُؤاً مَّنثُوراً » : مروارید پراکنده . مروارید غلتان . اشاره به زیبائی و درخشندگی و جذّابیّت غلامان خدمتگزار است .‏

سوره إنسان آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعِیماً وَمُلْکاً کَبِیراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که بنگری ، در آنجا نعمت فراوانی و سرزمین فراخی و پادشاهی بزرگی را خواهی دید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثَمَّ » : آنجا . مراد بهشت است . « مُلْکاً کَبِیراً » : سرزمین بزرگ و وسیع . مملکت فراخ . پادشاهی و سلطنت عظیم ( نگا : تفسیر کبیر ) .‏

سوره إنسان آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ عَالِیَهُمْ ثِیَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَاباً طَهُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏بر تن ایشان ، لباسهای ابریشم نازک سبز و دیبای ضخیم است ، و با دستبندها و النگوهای سیمین ، زیب و زینت شده‌اند ، و پروردگارشان بدیشان شراب پاک می‌نوشاند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَالِیَهُمْ » : بر اندام ایشان است . به تن ایشان است . واژه عالی ، حال ضمیر ( هم ) در ( عَلَیْهِم ) ، یا مفعول‌فیه است ، هرچند که در قالب اسم فاعل است . مثل : ( خارج ، داخل ، باطن ، ظاهر ) . می‌توان گفت : جَلَسْتُ خَارِجَ الدَّارِ . « سُندُسٍ . . . إِسْتَبْرَقٌ » : ( نگا : کهف‌ / 31 ، دخان‌ / 53 ) . « حُلُّوا » : آراسته گشته‌اند . زینت شده‌اند . فعل ماضی مجهول از مصدر تحلیه است . « أَسَاوِرَ » : ( نگا : کهف‌ / 31 ، حجّ‌ / 23 ، فاطر / 33 ) . « طَهُوراً » : بسیار پاک و پاکیزه ( نگا : فرقان‌ / 48 ) . این شراب عالی‌ترین نوع شراب بوده و غیر از شراب مذکور در آیات پنجم و هفدهم است .‏

سوره إنسان آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاء وَکَانَ سَعْیُکُم مَّشْکُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( نعمتهای فراوان ) پاداش ( کارهای پسندیده دنیوی ) شما است ، و ( بدین وسیله ) از تلاش و کوشش شما قدردانی و سپاسگزاری می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَشْکُوراً » : مورد تشکّر ( نگا : اسراء / 19 ) .‏

سوره إنسان آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنزِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما خودمان قرآن را به تدریج بر تو نازل کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَزَّلْنَا . . . تَنزِیلاً » : ( نگا : اسراء / 106 ، فرقان‌ / 25 ) . ذکر مفعول مطلق ، اشاره به نزول تدریجی قرآن است ، و تأکیدی بر نزول قرآن از سوی یزدان جهان .‏

سوره إنسان آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ کَفُوراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است در طریق تبلیغ و اجرای احکام پروردگارت شکیبا باش ، و از هیچ کدام از گناهکاران و بی‌دینانشان فرمانبرداری مکن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ » : ( نگا : قلم‌ / 48 ) . « ءَاثِم‌ » : گناهکار . « کَفُوراً » : بسیار بی‌دین . غرق در کفر . بسیار ناسپاس ( نگا : تفهیم القرآن ) . « لا تُطِعْ مِنْهُمْ . . . » : یعنی از تهدیدشان نترس ، و تحت تأثیر کردار و گفتارشان قرار نگیر ، و فرمان خدا را بدون کم و کاست و ملاحظه این و آن برسان .‏

سوره إنسان آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَأَصِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏بامدادان و شامگاهان نام پروردگارت را ورد زبان ساز .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُکْرَةً » : بامدادان . اشاره‌ای به ادای نماز صبح در سپیده‌دمان نیز دارد . « أَصِیلاً » : شامگاهان . به فاصله میان ظهر و غروب آفتاب نیز اطلاق می‌شود ، و لذا اشاره‌ای هم به ادای نمازهای ظهر و عصر دارد .‏

سوره إنسان آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیْلاً طَوِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شبانگاهان برای خدا سجده و کرنش ببر ، و در شب خیلی او را تسبیح و تقدیس کن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنَ الَّیْلِ » : حرف ( مِنْ ) تبعیضیّه است . « فَاسْجُدْ لَهُ » : علاوه از عبادت شبانه ، اشاره‌ای هم به ادای نماز مغرب و عشاء دارد . « سَبِّحْهُ لَیْلاً طَوِیلاً » : علاوه از ذکر و تسبیح شبانه ، اشاره‌ای هم به نماز تهجّد دارد که از اهمّیّت خاصّی برخوردار است . واژه ( طَوِیلاً ) به ظاهر صفت ( الَّیْلِ ) است . ولی ذکر این قید برای این نیست که در شبهای کوتاه نماز تهجّد اداء نگردد ، بلکه مراد این است که شب هر اندازه هم باشد دراز است و باید برای تقویت اراده و تهذیب نفس و افزایش ایمان ، از آن استفاده کرد . یا این که ( طَویلاً ) صفت مصدر محذوف ( تَسْبیحاً ) است . یعنی خیلی خدا را در شب تسبیح و تقدیس کن ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . به هر حال این مقدار در ( مزّمّل‌ / 1 - 4 ) مشخّص شده است . به هر حال آیات 25 و 26 در حقیقت بیانگر لزوم توجّه شبانه‌روزی و مستمرّ به ذات اقدس پروردگار و ذکر او به زبان حال و قال است .‏

سوره إنسان آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَؤُلَاء یُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَیَذَرُونَ وَرَاءهُمْ یَوْماً ثَقِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( کافران و مشرکان ) زندگی زودگذر دنیا را دوست می‌دارند ، و روز سخت و دشوار آخرت را پسِ پشت خود می‌افکنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَذَرُونَ » : رها می‌سازند . ترک می‌گویند . « وَرَآءَهُمْ » : پشت سر خود . مقابل و جلو خود ( نگا : المصحف المیسّر ) . « ثَقِیلاً » : سخت و پر دردسر . دشوار و ناگوار . مراد قیامت است .‏

سوره إنسان آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ نَحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَهُمْ وَإِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما ایشان را آفریده‌ایم و بندها و پیوندهای اندامشان را سفت بهم بسته و استوار داشته‌ایم ، و هر وقت بخواهیم ( ایشان را نابود می‌کنیم و ) انسانهای دیگری را جایگزین آنان می‌سازیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَسْرَ » : مفصل . بند . پیوند . ساختمان بدن . ترکیب بند تن . یا مراد رباط و اعصاب است که ریسمان و طناب بدن و وسیله ارتباط اندامها بشمارند . « بَدَّلْنَآ أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً » : ( نگا : توبه‌ / 39 ، محمّد / 38 ، واقعه‌ / 61 ) .‏

سوره إنسان آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَةٌ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( آیه‌ها ) اندرز و یادآوری ( برای جهانیان ) است ، و هرکس که بخواهد ( می‌تواند با استفاده از آن ) راهی به سوی پروردگارش برگزیند ، ( راهی که او را به آمرزش و بهشت خدا می‌رساند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذِهِ » : این آیات پیشین . « تَذْکِرَةٌ » : ( نگا : طه‌ / 3 ، واقعه‌ / 73 ، حاقّه‌ / 12 و 48 ) . « إِتَّخَذَ إِلی رَبِّهِ سَبِیلاً » : ( نگا : نساء / 137 ، فرقان‌ / 57 ، مزّمّل‌ / 19 ) .‏

سوره إنسان آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیماً حَکِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما نمی‌توانید بخواهید ، مگر این که خدا بخواهد . بی‌گمان خداوند بس آگاه و کاربجا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ تَشَآءُونَ إِلّآ أَن یَشَآءَ اللهُ » : مراد این است که از خواستنتان چیزی ساخته نیست ، تا وقتی که خدا نخواسته باشد . یعنی اراده کردن و خواستن وظیفه انسان است و در برابرش سزا و جزا می‌بیند ، و توفیق دادن و نتیجه بخشیدن در دست خدا است ، و خدا قادر مطلق است . خلاصه ، مشیّت بندگان در گرو مشیّت خدا است ، یا به عبارت دیگر : حرکت کار بندگان ، و برکت کار یزدان است . مثلاً به هنگام گرسنگی ، نان خوردن کار انسان و سیر کردن کار خدا است . در وقت بیماری ، دوا خوردن کار آفریدگان و شفا دادن کار خدای سبحان است .‏

سوره إنسان آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ یُدْخِلُ مَن یَشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَاباً أَلِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند هرکس را بخواهد ( مشمول رحمت خود می‌سازد و ) به بهشت خویش داخل می‌گرداند ، ولی برای ستمکاران عذاب دردناکی را فراهم ساخته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الظَّالِمِینَ » : مفعولٌ‌به فعل محذوفی است که فعل ملفوظ مابعدش ، آن را بیان می‌دارد . « رَحْمَتِهِ » : رحمت او . مراد بهشت خدا است .‏