تفسیر نور: سوره زخرف

تفسیر نور:
سوره زخرف آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ حم ‏

‏ترجمه : ‏
‏حا . میم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حم‌ » : از حروف مقطّعه است ( نگا : بقره‌ / 1 ) .‏

سوره زخرف آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به قرآن ! که خود روشن و روشنگر ( عقائد و احکام آسمانی ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْکِتَابِ الْمُبِینِ » : مراد قرآن است که از الفاظ و عبارات روشنی فراهم آمده است و روشنگر عقائد و احکام الهی و مفاهیم والای اخلاقی است ( نگا : مائده‌ / 15 ، یوسف‌ / 1 ، شعراء / 2 ، نمل‌ / 1 ) .‏

سوره زخرف آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِیّاً لَّعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قرآن را به زبان عربی فراهم آورده‌ایم تا شما ( بتوانید پی به اعجاز آن ببرید و معانی و مفاهیم آن را ) درک کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُرْءَاناً عَرَبِیّاً » : ( نگا : یوسف‌ / 2 ، طه‌ / 113 ، زمر / 28 ، فصّلت‌ / 3 ، شوری‌ / 7 ) .‏

سوره زخرف آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ لَدَیْنَا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قرآن که در لوح محفوظ در پیش ما است ، والا و استوار است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُمِّ الْکِتَابِ » : اصل هر کتابی ، مراد لوح محفوظ است ( نگا : رعد / 39 ، بروج‌ / 22 ) . « عَلِیٌّ » : والا . در بالاترین مرتبه اعجاز است و ناسخ همه کتابهای آسمانی بوده و مقدّم بر جملگی آنها است . « حَکِیمٌ » : مستحکم و خلل‌ناپذیر ( نگا : هود / 1 ) . پرحکمت . حاکم .‏

سوره زخرف آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَنَضْرِبُ عَنکُمُ الذِّکْرَ صَفْحاً أَن کُنتُمْ قَوْماً مُّسْرِفِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ما این قرآن را ( که مایه بیداری و راهیابی شما است ) از شما بازگیریم ( و شما را به خود واگذاریم و با آیات حیات‌بخش آن رهنمودتان نسازیم ) بدان خاطر که شما مردمان متجاوز و اسرافکارید ؟ ! ( هرگز چنین نمی‌کنیم . بلکه قرآن را بر شما نازل می‌نمائیم تا دلهائی که اندک آمادگی دارند ، تکان بخورند و به راه آیند ، و گمراهانی چون شما ، فردای قیامت حجّتی در دست نداشته باشند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« اَفَنَضْرِبُ عَنکُمْ » : آیا از شما باز داریم‌ ؟ آیا از شما به دور و منصرف داریم‌ ؟ « الذِّکْرَ » : قرآن . پند دادن با سخنان گهربار قرآنی ، و رهنمود با احکام آسمانی . « صَفْحاً » : اعراض و روگردانی . در این صورت مفعول مطلق و از غیر لفظ فعل است . روگردانان . در این صورت حال است . جانب و طرف چیزی . در این صورت ظرف است و معنی چنین است : آیا ما این قرآن را از شما بازگیریم و به جانب دیگری ببریم‌ ؟ « اَن کُنتُمْ قَوْماً مُّسْرِفِینَ » : اصل آن ( لأنْ کُنتُمْ ) است و به معنی ( لِکَوْنِکُمْ ) می‌باشد . « مُسْرِفِینَ » : مراد متجاوزین از حدّ و افراد سخت گمراه است . معنی دیگر آیه : آیا چون شما قوم متجاوزی هستید ، از شما درگذریم ، و از عقاب و عذاب خود نترسانیم و فردای قیامت حجّتی در دست داشته باشید ؟‏

سوره زخرف آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَمْ أَرْسَلْنَا مِن نَّبِیٍّ فِی الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( فرستادن پیغمبری به سوی شما چرا باید عجیب باشد ؟ قبلاً ) ما پیغمبران زیادی را به میان ملّتهای پیشین روانه کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَمْ » : فراوان . چه زیاد . مفعول به ( أَرْسَلْنا ) است .‏

سوره زخرف آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا یَأْتِیهِم مِّن نَّبِیٍّ إِلَّا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُون ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ پیغمبری به پیش آنان نمی‌آمد ، مگر این که او را مورد استهزاء قرار می‌دادند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا یَأْتِیهِمْ . . . » : اشاره به این حقیقت است که مخالفتها و مسخره‌کردنها مانع این نشده است که خدا ارسال پیغمبران را قطع کند ، و مؤمنان راستین هم بدانند که این رویگردانیهای از حقّ و مبارزه با آن ، و شکنجه خوبان و تمسخر ایشان ، سابقه طولانی دارد .‏

سوره زخرف آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَهْلَکْنَا أَشَدَّ مِنْهُم بَطْشاً وَمَضَى مَثَلُ الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( رویگردانیها و تمسخرها هم بی‌کیفر نمانده است ) و ما کسانی را هلاک کرده‌ایم که نیرومندتر از اینها هم بوده‌اند و قدرت بیشتری هم داشته‌اند . نمونه‌هائی از داستان پیشینیان ( بارها در قرآن به میان آمده و ) گذشته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَطْشاً » : نیرومندی ( نگا : قصص‌ / 78 ، غافر‌ / 21 ) دلیری . حمله و یورش . تندی و تیزی . ( نگا : اعراف‌ / 195 ، قصص‌ / 19 ، شعراء / 130 ) . « مَثَلُ » : سرگذشت . نمونه زندگی . « مِنْهُمْ » : از قریشیان و مکّیان .‏

سوره زخرف آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِیزُ الْعَلِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر از مشرکان بپرسی که چه کسی آسمانها و زمین را آفریده است ، قطعاً خواهند گفت : خداوند با عزّت و بس آگاه . ( چرا که می‌دانند بتهای ایشان چنین کاری را نکرده‌اند و آنان به معبودان خود حقّ خالقیّت نمی‌دهند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَئِن سَأَلْتَهُمْ » : ( نگا : عنکبوت‌ / 61 ، لقمان‌ / 25 ، زمر / 38 ) .‏

سوره زخرف آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ مَهْداً وَجَعَلَ لَکُمْ فِیهَا سُبُلاً لَّعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسی که زمین را گاهواره ( زندگی و محلّ آرامش ) شما کرده است و در آن راه‌هائی برای شما به وجود آورده است تا این که رهنمود شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَهْداً » : گاهواره . مکان آماده . ( نگا : مجمع‌البیان الحدیث ) . « جَعَلَ لَکُمْ فِیهَا سُبُلاً » : ( نگا : نحل‌ / 15 ، طه‌ / 53 ، انبیاء / 31 ) . « لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ » : تا به مقصدهای خود رهنمود شوید . تا به نشانه‌های قدرت خدا پی ببرید .‏

سوره زخرف آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِی نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَنشَرْنَا بِهِ بَلْدَةً مَّیْتاً کَذَلِکَ تُخْرَجُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آن کسی که از سوی آسمان ، آبی به اندازه لازم باراند . ما با چنین آبی زمین مرده را زندگی بخشیدیم ، همین گونه ( که زمینهای مرده با نزول باران زنده گردانده می‌شوند ، شما نیز زنده گردانده می‌شوید و ) بیرون آورده می‌شوید ( و برای حساب و کتاب به محشر گسیل می‌گردید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِقَدَرٍ » : به اندازه لازم . به مقدار معیّن . « أَنشَرْنَا » : زنده گرداندیم ( نگا : انبیاء / 21 ) .‏

سوره زخرف آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِی خَلَقَ الْأَزْوَاجَ کُلَّهَا وَجَعَلَ لَکُم مِّنَ الْفُلْکِ وَالْأَنْعَامِ مَا تَرْکَبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و همان کسی است که همه جفتها ( و نرها و ماده‌ها ، اعم از انسانها و حیوانها و گیاهها ) را آفریده است . و برای شما از کشتیها و چهارپایان مرکبهائی تهیّه دیده است که بر آنها سوار می‌گردید ( و راحت و سریع راه را طی می‌کنید و بدینجا و آنجا می‌روید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأزْوَاجَ » : جفتها . مراد نرها و ماده‌ها و مثبتها و منفیها و بالاخره همه جنسهای مخالف است . ( نگا : یس‌ / 36 ) . نوعها و صنفها ( نگا : حجّ‌ / 5 ) .‏

سوره زخرف آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ لِتَسْتَوُوا عَلَى ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْکُرُوا نِعْمَةَ رَبِّکُمْ إِذَا اسْتَوَیْتُمْ عَلَیْهِ وَتَقُولُوا سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خدا این مراکب را آفریده است ) تا این که بر پشت آنها قرار بگیرید ، و هنگامی که بر آنها سوار شدید نعمت پروردگار خود را یاد کنید و بگوئید : پاک و منزّه خدائی است که او اینها را به زیر فرمان ما درآورد ، و گرنه ما بر ( رام کردن و نگهداری ) آنها توانائی نداشتیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِتَسْتَوُوا » : تا مستقرّ گردید و جا خوش کنید . « مُقْرِنینَ » : توانایان . به زیر فرمان درآورندگان و نگاه‌دارندگان .‏

سوره زخرف آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما به سوی پروردگارمان بازمی‌گردیم ( و حساب و کتاب نحوه زندگی دنیای خود را بازپس می‌دهیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنقَلِبُونَ » : برگردندگان ( نگا : اعراف‌ / 125 ، شعراء / 50 ) . « وَ إِنَّآ إِلَیا رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ » : این آیه اشاره دارد به این که : بعد از این جهان معاد و محاسبه در میان است و نباید هنگام سوار شدن بر مرکبهای راهوار و داشتن زرق و برق دنیا مغرور شد و بر دیگران تکبّر نمود ، بلکه باید به هنگام بهره‌گیری و بهره‌مندی از نعمتها یاد خدا کرد .‏

سوره زخرف آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلُوا لَهُ مِنْ عِبَادِهِ جُزْءاً إِنَّ الْإِنسَانَ لَکَفُورٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مشرکان از میان بندگان یزدان ، برخی را پاره‌ای از او می‌دانند ( چرا که فرشتگان را دختران خدا قلمداد می‌کنند و فرزند هم جزئی از وجود پدر و مادر است که به صورت نطفه از آنان جدا می‌شود ) . واقعاً انسان بس ناسپاس و کفرپیشه آشکاری است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جُزْءًا » : بخش . تکّه و پاره . همتا و همگون ( نگا : أضواء البیان ) . مؤنّث و ماده ( نگا : همان مرجع ) . مراد فرزند است که جزئی از وجود والدین است . مشرکان معتقد بودند که فرشتگان دختران خدایند ( نگا : انعام‌ / 100 ، نحل‌ / 57 ، صافّات‌ / 149 ) . « کَفُورٌ » : بسیار کفرپیشه ، بس ناسپاس ( نگا : المصحف المیسّر ) .‏

سوره زخرف آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ أَمِ اتَّخَذَ مِمَّا یَخْلُقُ بَنَاتٍ وَأَصْفَاکُم بِالْبَنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا از میان چیزهائی که خدا می‌آفریند ، دختران را برای خود برگزیده است و پسران را ویژه شما کرده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« إتَّخَذَ » : برگزیده است . برگرفته است . « أَصْفَاکُمْ » : برای شما انتخاب کرده است ( نگا : اسراء / 40 ) .‏

سوره زخرف آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُم بِمَا ضَرَبَ لِلرَّحْمَنِ مَثَلاً ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدّاً وَهُوَ کَظِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که هرگاه یکی از آنان را به همان چیزی مژده دهند که نظیر و شبیه برای خدای مهربان می‌سازد ، چهره‌اش ( از فرط ناراحتی ) سیاه می‌شود و مملوّ از خشم و کین می‌گردد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَرَبَ لِلرَّحْمنِ مَثَلاً » : برای خداوند مهربان همسان و همانند می‌سازد . چرا که فرزند از جنس والدین خود و نظیر و شبیه ایشان در جنسیّت است . برای خداوند مهربان مثال می‌آورد و مثل می‌زند . « کَظِیمٌ » : پر از خشم و لبریز از غم و اندوه ( نگا : یوسف‌ / 84 ، نحل‌ / 58 ) .‏

سوره زخرف آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ أَوَمَن یُنَشَّأُ فِی الْحِلْیَةِ وَهُوَ فِی الْخِصَامِ غَیْرُ مُبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا کسی را که در لابلای زینت و زیور پرورش می‌یابد ، و به هنگام گفتگو و کشمکش در بحث و مجادله ( به خاطر حیا و شرم و عاطفه نازکی که دارد ) نمی‌تواند مقصود خود را خوب و آشکار بیان و اثبات کند ، ( فرزند خدا می‌دانید و پسران را فرزند خود ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُنَشَّأُ » : پرورش می‌یابد و بالیده می‌گردد . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی به دنبال دارد . « الْحِلْیَةِ » : زینت . زیور . « مَن یُنَشَّأُ فِی الْحِلْیَةِ . . . » : مراد این است که زنان غالباً علاقه شدیدی به زینت‌آلات دارند ، و به هنگام جرّ و بحث ، به خاطر حیا و شرم و عطوفت زیاد ، در اثبات مقصود و بیان منظور خود درمی‌مانند .‏

سوره زخرف آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلُوا الْمَلَائِکَةَ الَّذِینَ هُمْ عِبَادُ الرَّحْمَنِ إِنَاثاً أَشَهِدُوا خَلْقَهُمْ سَتُکْتَبُ شَهَادَتُهُمْ وَیُسْأَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان فرشتگان را که بندگان خدای مهربانند ، مؤنّث بشمار می‌آورند ( و دختران خدا قلمداد می‌نمایند ! ) . آیا ایشان به هنگام آفرینش فرشتگان حضور داشته‌اند و خِلقتشان را مشاهده نموده‌اند ؟ ! اظهارنظر و گواهی ایشان ( بر این عقیده بی‌اساس ، در نامه‌های اعمالشان ) ثبت و ضبط می‌شود و ( در روز قیامت ، از سوی خدا ) بازخواست می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَعَلُوا الْمَلآئِکَةَ . . . إِنَاثاً » : ( نگا : اسراء / 40 ، صافّات‌ / 150 ) .‏

سوره زخرف آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُوا لَوْ شَاء الرَّحْمَنُ مَا عَبَدْنَاهُم مَّا لَهُم بِذَلِکَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا یَخْرُصُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و می‌گویند : اگر خدا می‌خواست ما فرشتگان را پرستش نمی‌کردیم . آنان کمترین اطّلاع و کوچکترین خبری از این ( رضایت الهی ) ندارند ! ایشان سخنانشان جز بر پایه حدس و گمان و تخمین نیست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَوْ شَآءَ الرَّحْمَانُ » : مشرکان تنها برای توجیه عقائد فاسد و اعمال خرافی خود چنین سخنی می‌گفتند . درست است که در عالم هستی چیزی بی‌اراده خدا واقع نمی‌شود ، ولی خدا خواسته است که ما مختار و صاحب آزادی اراده باشیم . خود آنان اگر کسی حقوقی از ایشان را پایمال می‌کرد ، هرگز از مجازات او چشم‌پوشی نمی‌کردند و نمی‌گفتند : چه مانعی است ، دست تقدیر چنین کرده است . « یَخْرُصُونَ » : تخمین می‌زنند و ناسنجیده می‌گویند ( نگا : انعام‌ / 116 و 148 ، یونس‌ / 66 ) .‏

سوره زخرف آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ آتَیْنَاهُمْ کِتَاباً مِّن قَبْلِهِ فَهُم بِهِ مُسْتَمْسِکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که ما کتابی را پیش از این قرآن ، بدانان داده‌ایم و آنان بدان چنگ زده‌اند ( و آن کتاب افتراء ایشان را تأیید می‌کند ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْ » : ما بعد خود را عطف بر ( أَشَهِدُوا خَلْقَهُمْ ) می‌سازد . « قَبْلِهِ » : پیش از قرآن .‏

سوره زخرف آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ قَالُوا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُّهْتَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه ایشان می‌گویند : ما پدران و نیاکان خود را بر آئینی یافته‌ایم و ما نیز بر پی آنان می‌رویم ( و راه بت‌پرستی را در پیش می‌گیریم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَاثَارَ » : جمع أَثَر . مراد راه و رسم است ( نگا : صافّات‌ / 70 ) . « أُمَّةٍ » : دین و آئین .‏

سوره زخرف آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَذَلِکَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ فِی قَرْیَةٍ مِّن نَّذِیرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُّقْتَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همین گونه در هیچ شهر و دیاری پیش از تو ( پیغمبر ) بیم‌دهنده‌ای مبعوث نکرده‌ایم مگر این که متنعّمان ( خوشگذران و مغرور از ثروت و قدرت ) آنجا گفته‌اند : ما پدران و نیاکان خود را بر آئینی یافته‌ایم ( که بت‌پرستی را بر همگان واجب کرده است ) و ما هم قطعاً ( بر شیوه ایشان ماندگار می‌شویم و ) به دنبال آنان می‌رویم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذلِکَ » : به همین منوال . همین گونه . یعنی مشرکان در همه ادوار ، وقتی که از حجّت و برهان درمانده‌اند ، سلسله خصومت با حقیقت را جنبانده‌اند ، و دست به دامان تقلید زده‌اند . « قَرْیَةٍ » : ( نگا : اعراف‌ / 94 ، فرقان‌ / 51 ، شعراء / 208 ) . « مُتْرَفُوهَا » : ( نگا : اسراء / 16 ، مؤمنون‌ / 64 ، سبأ / 34 ) . « أُمَّةٍ » : دین و آئین . « مُقْتَدُونَ » : اقتداءکنندگان . پیروی کنندگان . مقلّدان .‏

سوره زخرف آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ أَوَلَوْ جِئْتُکُم بِأَهْدَى مِمَّا وَجَدتُّمْ عَلَیْهِ آبَاءکُمْ قَالُوا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ کَافِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( پیغمبرشان بدیشان ) می‌گفت : آیا اگر من آئینی را هم برای شما آورده باشم که از آئینی هدایت‌بخش‌تر باشد که پدران و نیاکان خود را بر آن یافته‌اید ( باز هم از گذشتگان خود پیروی می‌کنید و بر بت‌پرستی‌خویش می‌روید و دست به دامان تقلید می‌شوید ؟ ) می‌گفتند : ( آری ! چنین است و ) اصلاً ما به چیزی که ( با خود آورده‌اید و ) بدان مأمور و مبعوث شده‌اید ، باور نداریم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُرْسِلْتُم بِهِ » : همراه با آن فرستاده شده‌اید و برای تبلیغ آن برانگیخته شده‌اید .‏

سوره زخرف آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَانظُرْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ما از ایشان انتقام گرفته‌ایم ( و آنان را به مجازات سخت دنیوی گرفتار ساخته‌ایم . ای مخاطب اندیشمند ) بنگر عاقبت کار تکذیب‌کنندگان ( پیغمبران ، به کجا کشیده است و ) چگونه شده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ » : ( نگا : اعراف‌ / 136 ، حجر / 79 ، روم‌ / 47 ) . « فَانظُرْ » : مخاطب پیغمبر اسلام یا هر شنونده و خواننده‌ای است .‏

سوره زخرف آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ لِأَبِیهِ وَقَوْمِهِ إِنَّنِی بَرَاء مِّمَّا تَعْبُدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! ) برای تکذیب‌کنندگان معاصر بیان کن گوشه‌ای از داستان ابراهیم را . وقتی ابراهیم به پدر و قوم خود گفت : من از معبودهائی که می‌پرستید بیزارم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَرَآءٌ » : بری ( نگا : انعام‌ / 78 ، انفال‌ / 48 ، ممتحنه‌ / 4 ) . بیزار . در اصل مصدر است .‏

سوره زخرف آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا الَّذِی فَطَرَنِی فَإِنَّهُ سَیَهْدِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بجز آن معبودی که مرا آفریده است . ( او را خواهم پرستید ) چرا که او مرا ( به راه حق ) رهنمود خواهد کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَطَرَنِی‌ » : مرا از نیستی به هستی آورده است . « سَیَهْدِینِ » : مرا هدایت خواهد کرد . یاء ضمیر حذف شده است . فعل مضارع با وجود حرف استقبال ، در اینجا برای استمرار حال و آینده است . چرا که همین واژه در سوره شعراء ، آیه 78 بدون آن آمده است و قصّه یکی است .‏

سوره زخرف آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلَهَا کَلِمَةً بَاقِیَةً فِی عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ابراهیم توحید را به عنوان شعار یکتاپرستی در میان قوم خود باقی گذاشت ، تا این که ایشان ( بدان ایمان آورده و ) برگردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَعَلَهَا » : مرجع ضمیر فاعلی فعل ( جَعَلَ ) خدا یا ابراهیم است . ضمیر ( ها ) به کلمه توحید ، یعنی ( لآ إِلهَ إِلاَّ اللهُ ) برمی‌گردد که مفهوم از مجموع ( الَّذِی فَطَرَنِی ) و ( إِنَّنِی بَرَآءٌ مِّمَّا تَعْبُدُونَ ) است . یا این که مرجع ( هذِهِ الْمَقَالَة ) است که از فحوای کلام پیدا است .‏

سوره زخرف آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ مَتَّعْتُ هَؤُلَاء وَآبَاءهُمْ حَتَّى جَاءهُمُ الْحَقُّ وَرَسُولٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( مشرکان امید ابراهیم را برآورده نکردند و برنامه‌اش را پیاده ننمودند و من هم در عقوبت ایشان عجله‌ای نکردم ) بلکه من اینان و پدرانشان را از مواهب دنیا بهره‌مند ساختم تا ( قرآن فراخواننده مردمان به ) حق ( و حقیقت ) ، و پیغمبر روشنگری به نزدشان آمد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَتَّعْتُ » : بهره‌مند ساختم . مهلت دادم . « الْحَقُّ » : حقیقت . مراد قرآن است . « مُبِینٌ » : روشنگر و بیانگر . واضح و روشن . یعنی پیغمبری که رسالتش ثابت و روشن است . مراد حضرت محمّد است .‏

سوره زخرف آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَمَّا جَاءهُمُ الْحَقُّ قَالُوا هَذَا سِحْرٌ وَإِنَّا بِهِ کَافِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که قرآن به پیش ایشان آمد ، گفتند : این جادو است و ما بدان باور نداریم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحَقُّ » : قرآن ( نگا : زخرف‌ / 29 و 31 ) .‏

سوره زخرف آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُوا لَوْلَا نُزِّلَ هَذَا الْقُرْآنُ عَلَى رَجُلٍ مِّنَ الْقَرْیَتَیْنِ عَظِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : چرا این قرآن بر مرد بزرگواری از یکی از دو شهر ( مکّه و طائف ) فرو فرستاده نشده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَجُلٍ » : مرد بزرگوار . مرادشان مردی سرشناس و ثروتمند است . هرچند منظورشان چه بسا شخص معیّنی نباشد ، ولی اغلب گفته‌اند مرادشان ولید پسر مغیره مخزومی از مکّه ، و عروه پسر مسعود ثقفی از طائف بود . « الْقَرْیَتَیْنِ » : دو شهر . مرادشان مکّه و طائف بود .‏

سوره زخرف آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ أَهُمْ یَقْسِمُونَ رَحْمَةَ رَبِّکَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَیْنَهُم مَّعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضاً سُخْرِیّاً وَرَحْمَتُ رَبِّکَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا آنان رحمت پروردگار تو را تقسیم می‌کنند ( و کلید رسالت را به هر کس که بخواهند می‌سپارند ؟ ) . این مائیم که معیشت آنان را در زندگی دنیا میانشان تقسیم کرده‌ایم . و برخی را بر برخی دیگر برتریهائی داده‌ایم ، تا بعضی از آنان بعضی دیگر را به کار گیرند ( و به یکدیگر خدمت کنند ) . و رحمت پروردگارت از تمام آنچه جمع‌آوری می‌کنند بهتر است ( که نبوّت است و نبوّت از همه مقامات برتر است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَحْمَة » : در رسم‌الخطّ قرآنی با تاء کشیده نوشته شده است . « مَعِیشَتَهُمْ » : قوت زندگی ایشان ، از قبیل : خوردنی و نوشیدنی . « دَرَجَاتٍ » : مراتب . مراد تفاوت در استعدادها و لیاقتها و اعمال و ارزاق است . « سُخْرِیّاً » : مسخّر . زیر فرمان . به کار گرفته شده . منسوب به ( سُخْرَه ) است . « لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضاً سُخْرِیّاً » : تسخیر در اینجا به معنی بهره‌کشی ظالمانه نیست ، بلکه منظور به کار گرفتن عموم مردم برای خدمت به یکدیگر و چرخاندن زندگی تعاونی و ایجاد نظم در اجتماع است . چرخش زندگی و نظم بدون تفاوتها امکان‌پذیر نیست . همه انسانها آزادند و باید نیروهای متفاوت و خلاّق خود را به کار گیرند و نبوغ جوراجور خود را شکوفا سازند و از نتایج فعّالیّتهای خویش بی‌کم و کاست بهره گیرند و در رفع نارسائیها بکوشند . انسانها همچون ظروف یکدستی نیستند که در یک کارخانه ، یک شکل و یک نواخت و یک اندازه و با یک نوع فایده ، ساخته شده باشند . همچنین انسانها مانند پیچ و مهره‌های یک ماشین هم نیستند که سازنده مربوطه آنها را تنظیم کرده باشد و به گونه اجبار به کار معیّن خود ادامه دهند . بلکه انسانها در عین تفاوت استعدادها و لیاقتها ، آزادی اراده و مسؤولیّت دارند . اگر جز این بود ، زندگی برای انسانها ناممکن می‌گردید . « رَحْمَةُ » : مراد نبوّت ، و سعادت دارین مترتّب بر آن است .‏

سوره زخرف آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْلَا أَن یَکُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً لَجَعَلْنَا لِمَن یَکْفُرُ بِالرَّحْمَنِ لِبُیُوتِهِمْ سُقُفاً مِّن فَضَّةٍ وَمَعَارِجَ عَلَیْهَا یَظْهَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر ( بهره‌مند شدن کفّار از انواع مواهب مادی ) سبب نمی‌شد که همه مردم ( تمایل به کفر پیدا کنند و در گمراهی ) ملّت واحدی گردند ، ما برای کسانی که به خداوند مهربان باور نمی‌داشتند خانه‌هائی با سقفهائی از نقره فراهم می‌آوردیم ، و برای آنان پلّه‌ها و نردبانهای سیمین ترتیب می‌دادیم که از آنها بالا روند . ( چرا که نعمت چندروزه حیات بی‌ارزش است و در مقابل نعمت جاویدان آخرت چیزی به حساب نمی‌آید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُمَّةً » : ملّت . مراد ملّت گمراه و بی‌دین است . « سُقُفاً » : جمع سَقْف ، آسمانه خانه . پوشش بالای اطاق . « فِضَّةٍ » : نقره . « مَعَارِجَ » : جمع مَعْرَج ، پلّه . نردبان . بالارو . « یَظْهَرُونَ » : بالا روند . بر شوند .‏

سوره زخرف آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ وَلِبُیُوتِهِمْ أَبْوَاباً وَسُرُراً عَلَیْهَا یَتَّکِؤُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و برای خانه‌هایشان درهائی فراهم می‌آوردیم ، و تختهائی نقره‌ای که بر آنها تکیه می‌زنند و می‌لمند ترتیب‌ می‌دادیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُرُراً » : جمع سَریر ، تختها .‏

سوره زخرف آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ وَزُخْرُفاً وَإِن کُلُّ ذَلِکَ لَمَّا مَتَاعُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةُ عِندَ رَبِّکَ لِلْمُتَّقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و زر و زیور و انواع وسائل تجمّلی و زینت‌آلات بدیشان می‌دادیم . امّا همه اینها متاع زندگی این جهانی است ، و آخرت در پیشگاه پروردگارت برای پرهیزگاران آماده است ( و نعمت سرای جاویدان که از آن خداپرستان است ، با نعمت جهان گذران قابل مقایسه نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« زُخْرُفاً » : زر و زیور . زینت‌آلات و وسائل تجملی . بعضی ( زُخْرُفاً ) را عطف بر ( سُقُفاً ) دانسته ، و اشاره به وسائل زینتی مستقلّی می‌دانند که در اختیار این گونه افراد گذارده می‌شود . و برخی عطف بر ( مِن فِضَّةٍ ) دانسته و در اصل ( مِن زُخْرُفٍ ) بوده ، سپس منصوب به نزع خافض شده است . در این صورت مفهوم جمله چنین می‌شود : سقفها و درها و تختهای خانه‌های آنان را بعضی از طلا و بعضی از نقره ترتیب می‌دادیم . « لَمَّا » : بجز . مگر . این واژه به معنی ( إِلاّ ) است .‏

سوره زخرف آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَن یَعْشُ عَن ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر کس از یاد خدا غافل و روگردان شود ، اهریمنی را مأمور او می‌سازیم ، و چنین اهریمنی همواره همدم وی می‌گردد ( و گمراه و سرگشته‌اش می‌سازد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَعْشُ » : غافل شود . رخ بتابد و روی بگرداند . کور شود . کم‌سو شود . « ذِکْرِ » : یاد . قرآن ( نگا : آل‌عمران‌ / 58 ، اعراف‌ / 63 ، حجر / 6 و 9 ) . « ذِکْرِ الرَّحْمنِ » : قرآن خدا . خدا را یاد کردن . تذکیر و اندرز خدا . « نُقَیِّضْ » : آماده می‌سازیم . فراهم می‌آوریم . تهیّه می‌بینیم . ( نگا : فصّلت‌ / 25 ) « قَرِینٌ » : همنشین . همدم .‏

سوره زخرف آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شیاطین این گروه را از راه ( خدا ) بازمی‌دارند و ( به گونه‌ای گمراهی را در نظرشان می‌آرایند که ) گمان می‌کنند ایشان هدایت‌یافتگان حقیقی هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهُمْ » : مرجع ( هُمْ ) شیاطین است . اگرچه در آیه پیشین به صورت ( شَیْطاناً ) و مفرد آمده است ، در واقع معنی جمعی دارد . « لَیَصُدُّونَهُمْ » : شیاطین کفّار را باز می‌دارند . یعنی زشتیها را در نظرشان زیبا ، بیراهه را شاهراه ، گمراهی را هدایت ، حرام را حلال ، و بالاخره نادرست را درست جلوه می‌دهند و ایشان را از راه به در می‌کنند . « یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ » : ( نگا : اعراف‌ / 30 ، کهف‌ / 103 - 106 ) .‏

سوره زخرف آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ حَتَّى إِذَا جَاءنَا قَالَ یَا لَیْتَ بَیْنِی وَبَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِینُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا آن گاه که چنین کسی ( همراه با چنان اهریمنی ، در قیامت ) به پیش ما می‌آید ، ( رو بدین همنشین نفرت‌انگیز می‌کند و نادمانه ) می‌گوید : کاشکی ! میان من و میان تو ، به اندازه مشرِق و مغرب فاصله بود ! ( ای وای من ! ) چه همدم و همنشین بدی است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُعْدَ » : فاصله . اندازه . « الْمَشْرِقَیْنِ » : دو مشرِق ، مراد مشرِق و مغرب است . این واژه ملحق به مثنّی است . همچون والِدَیْنِ ( نگا : بقره‌ / 83 و 180 و 215 ) . أَبَوَیْنِ ( نگا : نساء / 11 ، کهف‌ / 80 ، یوسف‌ / 6 و 99 و 100 ) .‏

سوره زخرف آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَن یَنفَعَکُمُ الْیَوْمَ إِذ ظَّلَمْتُمْ أَنَّکُمْ فِی الْعَذَابِ مُشْتَرِکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگز این گفتگوها امروز به حال شما سودی نمی‌بخشد ، چرا که شما ستم کرده‌اید ، و حق این است که همگی در عذاب دوزخ مشترک باشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِذْ » : چرا که . به علّت این که . « أَنَّکُمْ » : بیان علّت عدم نفع است . یعنی : لِأَنَّ حَقَّکُمْ أَن تَشْتَرِکُوا .‏

سوره زخرف آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَأَنتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ أَوْ تَهْدِی الْعُمْیَ وَمَن کَانَ فِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا تو می‌توانی سخن خود را به گوش کران برسانی‌ ؟ و یا این که کوران و کسانی را که در گمراهی آشکاری هستند ، رهنمود گردانی‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« اَفَأَنتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ . . . ؟ » ( نگا : یونس‌ / 42 و43 ، نمل‌ / 80 و 81 ) .‏

سوره زخرف آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِکَ فَإِنَّا مِنْهُم مُّنتَقِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگاه تو را بمیرانیم و از میان برداریم ( و ناظر بر مجازات ایشان نباشی ) قطعاً ما از آنان انتقام خواهیم گرفت ( و به مجازاتشان خواهیم رساند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِکَ . . . » : روی سخن به پیغمبر گرامی است و این آیه و چند آیه بعدی ، برای تسلّی و آرامش خاطر مبارک او است .‏

سوره زخرف آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ أَوْ نُرِیَنَّکَ الَّذِی وَعَدْنَاهُمْ فَإِنَّا عَلَیْهِم مُّقْتَدِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا ( اگر زنده بمانی ) آنچه را از عذاب بدیشان وعده داده‌ایم ، به تو نشان خواهیم داد ، زیرا ما بر آنان مسلّط و توانائیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْ نُرِیَنَّکَ الَّذِی . . . » : ( نگا : غافر / 77 ) . در قید حیات رسول ، چنین شد ، و همه سران قریش بعدها به پناه ایمان خزیدند . ( نگا : قاسمی )‏

سوره زخرف آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ فَاسْتَمْسِکْ بِالَّذِی أُوحِیَ إِلَیْکَ إِنَّکَ عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏محکم چنگ بزن بدان چیزی که به تو وحی شده است . چرا که تو قطعاً بر راه راست قرار داری .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إسْتَمْسِکْ » : با تمام توان چنگ بزن و محکم برگیر . مراد ماندگاری بر قرآن و کاملاً عمل بدان است . « الَّذِی أُوحِیَ إِلَیْکَ » : مراد قرآن است .‏

سوره زخرف آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهُ لَذِکْرٌ لَّکَ وَلِقَوْمِکَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و قرآن مایه بیداری تو و قوم تو است ، و از شما ( درباره این برنامه الهی ) پرسیده خواهد شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذِکْرٌ » : یادآوری و بیداری ( نگا : قمر / 17 و 22 و 32 و 40 ) . آوازه و افتخار ( نگا : انبیاء / 10 ) . در صورت اخیر ، معنی چنین است : قرآن مایه افتخار و سبب شهرت تو و قوم تو است . « سَوْفَ تُسْأَلُونَ » : از شما درباره عمل به قرآن و حرکت در پرتو آن پرسیده می‌شود .‏

سوره زخرف آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ وَاسْأَلْ مَنْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ مِن رُّسُلِنَا أَجَعَلْنَا مِن دُونِ الرَّحْمَنِ آلِهَةً یُعْبَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از ( پیروان راستین ) انبیای پیشین ما بپرس که آیا ما معبودهائی بجز خدا را برای پرستش شدن پدیدار کرده‌ایم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِسْأَلْ مَنْ أَرْسَلْنَا . . . » : از پیغمبرانی که پیش از تو فرستاده‌ایم بپرس . مراد پرسش از پیروان راستین پیغمبران و علماء فرزانه و پرهیزگار ادیان الهی است که در سوره آل‌عمران ، آیه‌های 113 و 114 بدیشان اشاره شده است . یا این که مراد مطالعه کتابهای آسمانی پیشین و دقّت در شرائع پیغمبران راستین ایزد متعال است ( نگا : المنتخب ، المختصر ) . هدف آیه از مراجعه به پیروان مورد اطمینان پیعمبران پیشین یا بررسی کتابهای آسمانی ، نفی مذهب شرک‌آلود مشرکان است‌ ؛ نه آرامش روح پیغمبر . چرا که پیغمبر در مسأله توحید چنان غرق بود و از شرک بیزار که نیازی به سؤال نداشت . برخی گفته‌اند که سؤال‌کننده شخص پیغمبر است و سؤال‌شدگان خود انبیای پیشین هستند . این موضوع در شب معراج تحقّق یافت ، و یا تماس روحانی پیغمبر با ارواح سایر انبیاء در اوقات معمولی منظور است ! مگر مشرکان معراج را قبول داشتند ؟ و یا این که خود پیغمبر را فرستاده خدا می‌دانستند تا به تماس روحانی او قانع شوند ؟ !‏

سوره زخرف آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآیَاتِنَا إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَقَالَ إِنِّی رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما موسی را همراه با معجزات خود ( که دالّ بر حقّانیّت پیغمبری او بود ) به سوی فرعون و درباریانش روانه کردیم . ( موسی بدیشان ) گفت : من فرستاده پروردگار جهانیانم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَلَئِهِ » : درباریان و بزرگان قوم فرعون .‏

سوره زخرف آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمَّا جَاءهُم بِآیَاتِنَا إِذَا هُم مِّنْهَا یَضْحَکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که معجزات ما را بدیشان نمود ، ناگهان همگی بدانها خندیدند ( و موسی و کارهایش را به مسخره گرفتند تا به دیگران بفهمانند که دعوت او ارزش برخورد جدّی را ندارد و قابل تأمّل و بررسی نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْهَا یَضْحَکُونَ » : به معجزات خندیدند . از آنها به خنده افتادند .‏

سوره زخرف آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا نُرِیهِم مِّنْ آیَةٍ إِلَّا هِیَ أَکْبَرُ مِنْ أُخْتِهَا وَأَخَذْنَاهُم بِالْعَذَابِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ معجزه‌ای بدیشان نمی‌نمودیم مگر این که یکی از دیگری بزرگ‌تر و مهمتر بود . و ( هنگامی که به سرکشی خود ادامه دادند و بر لجاجت خویش افزودند ) ایشان را به انواع بلایا گرفتار کردیم تا این که ( از گمراهی خود ) برگردند و توبه کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هِیَ أَکْبَرُ مِنْ أُخْتِهَا » : این از آن بزرگ‌تر و آن از این مهمّتر بود . یعنی همه معجزات بزرگ و مهم بودند . « الْعَذَابِ » : مراد بلایای مذکور در آیه 133 سوره اعراف است . « أُخْت‌ » : خواهر . مراد همردیف و همسنخ است .‏

سوره زخرف آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُوا یَا أَیُّهَا السَّاحِرُ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ بِمَا عَهِدَ عِندَکَ إِنَّنَا لَمُهْتَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( هنگامی که بلایا ایشان را فرا گرفت ، از موسی کمک طلبیدند ) و گفتند : ای جادوگر ! پروردگار خود را برایمان با توسّل به عهدی که با تو کرده است به کمک بخوان ، ( تا ما را از این درد و رنج و بلا و مصیبت رهائی بخشد ، و مطمئن باش که ) ما راه هدایت را پیش خواهیم گرفت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّاحِرُ » : جادوگر . از لحن آنان ، مثل ( رَبَّکَ ) و ( بِمَا عَهِدَ عِندَکَ ) پیدا است که مستکبران مغرور و طاغوتهای مستبد در آغاز موسی را ساحر می‌خوانند ، و سپس دست به دامنش می‌زنند ، و در پایان وعده قبول هدایت می‌دهند . یا این که ساحر به معنی عالم و ماهر است . چرا که سحر و جادو در نظرشان مقبول و پسندیده ، و جادوگران مورد تعظیم و تکریم ایشان بوده‌اند . « بِمَا عَهِدَ عِندَکَ » : با توسّل به عهدی که با تو کرده است . مراد اکرام پروردگار در حق موسی ، به وسیله پیغمبر نمودن او است ( نگا : اعراف‌ / 134 ) . یا منظورشان این است که اگر ایمان بیاوریم و از تو پیروی کنیم خدا عذاب را از ما برطرف می‌سازد ( نگا : المختصر ) .‏

سوره زخرف آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمَّا کَشَفْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِذَا هُمْ یَنکُثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏امّا هنگامی که عذاب و مصائب را از ایشان به دور داشتیم و برطرف ساختیم ، آنان هرچه زودتر عهدشکنی کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَلَمَّا کَشَفْنَا . . . » : ( نگا : اعراف‌ / 135 ، یونس‌ / 98 ) .‏

سوره زخرف آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِی قَوْمِهِ قَالَ یَا قَوْمِ أَلَیْسَ لِی مُلْکُ مِصْرَ وَهَذِهِ الْأَنْهَارُ تَجْرِی مِن تَحْتِی أَفَلَا تُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرعون در میان قوم خود ندا درداد و گفت : ای قوم من ! آیا حکومت و مملکت مصر ، و این رودبارهائی که در زیر ( کاخها و قصرهای ) من روانند ، از آن من نیست‌ ؟ مگر ( ضعف موسی و شکوه مرا ) نمی‌بینید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُلْکُ » : حکومت . مملکت . « مِن تَحْتِی‌ » : زیر کاخهای من . تحت فرمان من . در صورت اخیر ، معنی این بخش چنین می‌شود : مگر این رودبارها تحت فرمان و برابر دستور من جریان ندارند و آب آنها طبق مقرّرات من در میان آبادیها تقسیم نمی‌شود ؟ ( نگا : نمونه ) .‏

سوره زخرف آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ أَنَا خَیْرٌ مِّنْ هَذَا الَّذِی هُوَ مَهِینٌ وَلَا یَکَادُ یُبِینُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اصلاً من برترم از این مردی که حقیر و ضعیف ( و از خانواده پائین و از طبقه پستی ) است و هرگز نمی‌تواند گویا سخن بگوید و مراد خویش را روشن بیان دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْ » : بلکه . « مَهِینٌ » : حقیر . پست . مراد فرعون ، فقیر و بی‌پول و بی‌دار و دسته و عشیره و قبیله و لشکر و سپاه و جاه و مقام است . « لا یَکَادُ یُبِینُ » : نمی‌تواند فصیح صحبت کند و مراد خود را واضح و روشن به دیگران بگوید . اشاره به لکنت زبان موسی پیش از پیغمبری است ( نگا : طه‌ / 27 - 36 ، قصص‌ / 34 ) . و یا این که اشاره به اختلاف زبان عبری و قبطی است . چرا که موسی دارای زبان عبری و فرعون و فرعونیان دارای زبان قبطی بودند ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره زخرف آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَوْلَا أُلْقِیَ عَلَیْهِ أَسْوِرَةٌ مِّن ذَهَبٍ أَوْ جَاء مَعَهُ الْمَلَائِکَةُ مُقْتَرِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اگر راست می‌گوید که پیغمبر خدا و دارای مقام والا است ) پس چرا دستبندهای زرین بدو داده نشده است ( تا دستبندها نشانه عظمت و ریاست او باشد ؟ ) و یا چرا فرشتگان همراه او نیامده‌اند ( تا صداقت گفتار و ادّعای رسالت او را تأیید کنند و برای پیروزی او بکوشند و بجنگند ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَلَوْ لا أُلْقِیَ عَلَیْهِ ؟ » : پس چرا برای او فرستاده نشده است‌ ؟ « أَسْوِرَةٌ » : جمع سِوار ، دستبند ، النگو . در میان آنان رسم بوده است که چون یکی را رئیس می‌کردند ، دستبند و النگوی زرین به دستش می‌نمودند و گردن‌بند به گردنش می‌آویختند . « مُقْتَرِنِینَ » : همراهان . همدمان . کسانی که در رکاب کسی و در کنار او خواهند بود .‏

سوره زخرف آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْماً فَاسِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرعون ( برای ادامه خودکامگی خود ) قوم خویش را فرومایه و ناآگاه بارآورد ( و آنان را در سطح پائینی از فرهنگ و رشد فکری نگاه داشت ) و ایشان هم از او فرمانبرداری و پیروی کردند . آنان قومی فاسق ( و خارج از اطاعت فرمان خدا و حکم عقل ) بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِسْتَخَفَّ » : سبکسر و فرومایه کرد . کم خرد و بی‌خبر نمود ( نگا : روم‌ / 60 ) .‏

سوره زخرف آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمَّا آسَفُونَا انتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که ما را ( با افراط در فساد و استمرار در طغیان ) بر سر خشم آوردند ، از آنان انتقام گرفتیم و به کیفرشان رساندیم و همه را ( در رودخانه دریاگون نیل ) غرق کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَاسَفُونَا » : ما را خشمگین کردند . این نکته قابل توجّه است که نه خشم و کین درباره خداوند مهربان مفهومی‌دارد ، و نه رضایت و خوشنودی خدا بدان معنی که در میان ما معروف است . بلکه خشم و کین او به معنی اراده مجازات ، و رضایت و خوشنودی او به معنی اراده اجر و ثواب است .‏

سوره زخرف آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلْنَاهُمْ سَلَفاً وَمَثَلاً لِلْآخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آنان را پیشگامانی ( در کفر و زندقه ) و پیشینیانی ( برای کفّار و فسقه ) ، و مثالی عبرت‌انگیز و سرگذشتی پندآمیز برای دیگران ساخته‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلَفاً » : گذشتگان . یعنی سردستگان و رهبرانی که در گذشته بوده‌اند و مقتدی و قدوه کافر و مثل سوء آیندگانی همچون خود شده‌اند . پیشگامان کفر و سرکشی در دنیا ، و جلوداران ورود به عذاب دوزخ در آخرت . « مَثَلاً » : مثال . ضرب‌المثل . مایه پند و عبرت .‏

سوره زخرف آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلاً إِذَا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که فرزند مریم به عنوان مثال ذکر شد ، قوم تو از آن خندیدند و سر و صدا به راه انداختند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضُرِبَ . . . مَثَلاً » : مشرکان به هنگام شنیدن ( إنَّکُمْ وَ مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ ) آیه 98 سوره انبیاء ، مسخره‌کنان و خنده‌زنان گفتند : عیسی پسر مریم نیز پرستیده شده است ، و به حکم این آیه باید به دوزخ برود ، چه بهتر که ما و بتهای ما نیز با عیسی باشیم ! مگر نه این است که در طول تاریخ ، افراد پاکی چون « عیسی‌ » و « عُزَیر » و حتّی فرشتگان پرستش شده‌اند ؟ ما حاضریم در آخرت با چنین پاکان و معصومانی باشیم ! البتّه کفّار چنین گفتاری را به عنوان استهزاء و مجاب و مغلوب کردن حضرت محمّد مطرح می‌کردند . پیدا است که معبودهائی وارد دوزخ می‌گردند که راضی باشند از طرف دیگران عبادت و پرستش شوند . « یَصِدُّونَ » : می‌خندند . سر و صدا به راه می‌اندازند . رویگردان می‌شوند . معنی دیگر آیه : وقتی که خدا فرزند مریم را به عنوان مثلی ذکر می‌نماید و می‌گوید : عیسی که بدون پدر آفریده شده است چرا باید باعث جار و جنجال باشد و داستان او همچون داستان آدم است که بدون پدر و مادر آفریده شد ، قوم تو آن را نمی‌پذیرند و رویگردان می‌شوند .‏

سوره زخرف آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُوا أَآلِهَتُنَا خَیْرٌ أَمْ هُوَ مَا ضَرَبُوهُ لَکَ إِلَّا جَدَلاً بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( مشرکان ادامه دادند ) و گفتند : آیا ( به نظر شما ) معبودهای ما بهترند یا عیسی‌ ؟ ( به عقیده شما او به دوزخ می‌رود ، پس بگذار ما و معبودهایمان که از او هم بدترند به دوزخ برویم ! ) . آنان این مثال را جز از روی جدال بیان نمی‌دارند . بلکه ایشان گروهی کینه‌توز و پرخاشگرند ( و برای مبارزه با تو و جلوگیری از حق ، به استدلال باطل متوسّل می‌شوند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَ ءَالِهَتُنَا خَیْرٌ أَمْ هُوَ » : آیا معبودهای ما بهترند یا عیسی‌ ؟ دو چیز مراد است : الف - شما که بتهای ما را بدتر از عیسی می‌دانید . ب - عیسی بدون پدر متولّد شده ، بتهای ما که دختران خدا و فرشتگان اویند بدون پدر و مادر آفریده شده‌اند و بهترند . « جَدَلاً » : جدال و خصومت . کشمکش و نزاع باطل ( نگا : کهف‌ / 54 ) . مفعولٌ‌له و یا این که حال است و به معنی مُجَادِلینَ می‌باشد . « خَصِمُونَ » : جمع خَصِم ، دشمن سرسخت . معنی دیگر آیه : مشرکان می‌گویند : آیا معبودهای ما بهترند یا عیسی‌ ؟ ( عیسی چون پدر نداشته از طرف مسیحیان پرستش شده و کارشان بجا است ، ما هم معبودهای خود را می‌پرستیم ، چرا که هُبَل و لات و منات و عزّی دختران خدا و فرشتگان اویند ، و چون بدون پدر و مادر آفریده شده‌اند معلوم است که بهترند ) و . . .‏

سوره زخرف آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنَا عَلَیْهِ وَجَعَلْنَاهُ مَثَلاً لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏عیسی بنده‌ای بیش نبود که ما بدو نعمت خود را ارزانی داشتیم و او را نمونه و الگوئی برای بنی‌اسرائیل کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنْعَمْنَا عَلَیْهِ » : مراد نعمت نبوّت است . « مَثَلاً » : نشانه‌ای از قدرت و عظمت خدا . چرا که تولّدش از مادر ، بدون پدر ، آیتی از قدرت و نشانه بارزی از عظمت خداوند بود و بنی‌اسرائیل همچون مَثَل ، آن را روایت می‌کردند . نمونه و الگوی عفّت و پاکی و تقوا ، و اسوه خداشناسی و یکتاپرستی .‏

سوره زخرف آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَا مِنکُم مَّلَائِکَةً فِی الْأَرْضِ یَخْلُفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر ما بخواهیم از شما فرزندان صالح و فرشته‌گونی پدیدار و در زمین جایگزین شما می‌سازیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنکُمْ » : به جای شما . از خود شما . « مَلآئِکَةً » : فرشتگان . فرزندان پاک فرشته‌گونه . « یَخْلُفُونَ » : فرشتگان جایگزین فرشتگان شوند . فرشتگان جایگزین فرزندان شما گردند . فرشتگان به جای پیغمبران قرار گیرند و به عنوان پیغمبرانی به سوی شما فرستاده شوند . فرزندان فرشته‌گون ، جایگزین شما شوند « وَ لَوْ نَشَآءُ . . . » : این آیه برداشت معانی گوناگونی دارد : الف - اگر ما بخواهیم به جای شما ، فرشتگانی در زمین قرار می‌دهیم که جانشین شما گردند . ب - اگر ما بخواهیم به جای شما فرشتگانی در زمین پدید می‌آوریم تا در آن زندگی کنند و جانشین یکدیگر گردند . ج - اگر ما بخواهیم از شما - با تغییر خلقت‌ - فرشتگانی به وجود می‌آوریم تا در زمین جایگزین شما شوند . د - اگر ما بخواهیم از شما فرزندانی فرشته‌گون و پرهیزگار پدیدار و در زمین جایگزین شما می‌نمائیم ( نگا : محمّد / 38 ) . ه‍ - اگر ما بخواهیم به جای شما انسانها ، پیغمبرانی از فرشتگان ترتیب و به میان شما گسیل می‌داریم و در زمین جایگزین پیغمبران می‌سازیم .‏

سوره زخرف آیه 61
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ فَلَا تَمْتَرُنَّ بِهَا وَاتَّبِعُونِ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً وجود عیسی خبر از وقوع قیامت می‌دهد ، و هرگز درباره قیامت شکّ و تردید نداشته باشید ، و از من پیروی کنید که راه راست این است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهُ » : مرجع ضمیر ( ه ) می‌تواند ( عیسی ) یا ( قرآن ) باشد . در صورت اوّل ، دارای دو معنی است : تولّد عیسی بدون پدر ، دلیلی است بر قدرت و توانائی خدا برای برپائی قیامت و ایجاد زندگی بعد از مرگ . تولّد عیسی پیش از خاتم‌الانبیاء ، نشانه نزدیکی فرا رسیدن قیامت است . در صورت دوم نیز ، دارای دو معنی است : قرآن درباره قیامت اطّلاعاتی در دسترس قرار می‌دهد . نزول قرآن نشانه قریب‌الوقوع بودن وقوع قیامت است . « لا تَمْتَرُنَّ » : شکّ نکنید . دودلی به خود راه ندهید .‏

سوره زخرف آیه 62
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یَصُدَّنَّکُمُ الشَّیْطَانُ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( به هوش باشید ) شیطان شما را ( از راه خدا و از توجّه به سرنوشتتان در رستاخیز ) بازندارد . او دشمن آشکار شما است . ( پس مواظب وی باشید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لایَصُدَّنَّکُمْ » : ( نگا : طه‌ / 16 ، قصص‌ / 87 ) .‏

سوره زخرف آیه 63
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَمَّا جَاء عِیسَى بِالْبَیِّنَاتِ قَالَ قَدْ جِئْتُکُم بِالْحِکْمَةِ وَلِأُبَیِّنَ لَکُم بَعْضَ الَّذِی تَخْتَلِفُونَ فِیهِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِیعُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که عیسی با در دست داشتن معجزات آشکار و آیات روشن ( به پیش بنی‌اسرائیل ) آمد ، گفت : من شریعت حکیمانه‌ای را ( درباره مبدأ و معاد و نیازهای زندگی بشر ) برای شما آورده‌ام ، و آمده‌ام تا برایتان برخی از امور ( دینی ) را روشن گردانم که در آنها اختلاف می‌ورزید . پس از خدا بترسید و از من پیروی کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبَیِّنَاتِ » : معجزات . آیه‌های روشن . « الْحِکْمَةِ » : نبوّت . شریعت حکیمانه . برنامه راستین و عقائد درست ( نگا : آل‌عمران‌ / 48 ) . « بَعْضَ الَّذِی . . . » : احکام مورد اختلاف تورات . بخشهائی از اختلافات که در سرنوشت انسانها از نظر اعتقاد و عمل ، و از نظر فرد و جامعه مؤثّرند ؛ نه اختلافات در اموری که سرنوشت‌ساز نیستند ، همچون نظرات مختلفی که درباره منظومه شمسی و سایر کرات ، و ماهیّت روح آدمی ، و حقیقت حیات و مانند اینها است .‏

سوره زخرف آیه 64
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّی وَرَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به طور قطع خداوند پروردگار من و پروردگار شما است ، پس او را پرستش کنید ، راه راست این است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَبِّی وَ رَبُّکُمْ » : تکرار واژه ( رَبّ ) برای این است که تأکید شود عیسی نیز همچون سایر انسانها انسان ، و نیازمند پروردگاراست و پرستش را نسزد .‏

سوره زخرف آیه 65
‏متن آیه : ‏
‏ فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْ عَذَابِ یَوْمٍ أَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گروهها و دسته‌ها ( ی اهل کتاب نسبت به عیسی ) در میان خود به اختلاف پرداختند ( و هر یک او را به نامی‌خواندند و راه افراط و تفریط در پیش گرفتند ) . وای بر کسانی که ستم کردند ! چه عذاب دردناکی در روز قیامت گریبانگیرشان می‌گردد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأحْزَابُ » : ( نگا : مریم‌ / 37 ) .‏

سوره زخرف آیه 66
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ یَنظُرُونَ إِلَّا السَّاعَةَ أَن تَأْتِیَهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا یَشْعُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا منتظر همین هستند که قیامت ناگهانی و در حالی که از آن بی‌خبرند به سروقتشان بیاید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَلْ یَنظُرُونَ . . . » : مراد آیه ، بیان حال واقعی کافران و مذمّت ایشان است . « السَّاعَةَ » : قیامت . « بَغْتَةً » : ناگهانی . ( نگا : انعام‌ / 31 و 47 ) .‏

سوره زخرف آیه 67
‏متن آیه : ‏
‏ الْأَخِلَّاء یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دوستان ، در آن روز ، دشمنان یکدیگر خواهند شد ، مگر پرهیزگاران .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأخِلآّءُ » : جمع خَلیل ، دوستان . رفیقان . مراد دوستان بی‌دین دنیائی است . امّا دوستان دیندار دنیائی ، در قیامت نیز دوستان و عزیزان یکدیگرند .‏

سوره زخرف آیه 68
‏متن آیه : ‏
‏ یَا عِبَادِ لَا خَوْفٌ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ وَلَا أَنتُمْ تَحْزَنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای بندگان ( پرهیزگار ) من ! امروز نه بیمی بر شما است ( که عذاب و عقابی گریبانگیرتان شود ) و نه غم و اندوهی دارید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَا عِبَادِی‌ » : مراد بندگان مؤمن و متّقی است .‏

سوره زخرف آیه 69
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ آمَنُوا بِآیَاتِنَا وَکَانُوا مُسْلِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن بندگانی که به آیه‌های ما ایمان آورده‌اند و مسلمان و مطیع فرمان ( آفریدگار خود ) بوده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُسْلِمِینَ » : مسلمانان . تسلیم‌شدگان اوامر یزدان . منقادان .‏

سوره زخرف آیه 70
‏متن آیه : ‏
‏ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ أَنتُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ تُحْبَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما و همسرانتان به بهشت درآئید ، در آنجا شادمان و شادکام و مکرّم و محترم خواهید بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُحْبَرُونَ » : غرق شادمانی می‌گردید . مکرّم و محترم می‌شوید ( نگا : روم‌ / 15 ) .‏

سوره زخرف آیه 71
‏متن آیه : ‏
‏ یُطَافُ عَلَیْهِم بِصِحَافٍ مِّن ذَهَبٍ وَأَکْوَابٍ وَفِیهَا مَا تَشْتَهِیهِ الْأَنفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْیُنُ وَأَنتُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏برایشان کاسه‌ها و جامهای زرین به گردش انداخته می‌شود ، و هرچه دل بخواهد و هرچه چشم از آن لذّت ببرد ، در بهشت وجود دارد ، و شما در آنجا جاودانه خواهید بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صِحَافٍ » : جمع صَحْفَة ، کاسه . ظرف . « أَکْوَابٍ » : جمع کُوب ، لیوان . فنجان . جام . کوزه و تُنگ بی‌دسته ( نگا : المصحف المیسّر ) .‏

سوره زخرف آیه 72
‏متن آیه : ‏
‏ وَتِلْکَ الْجَنَّةُ الَّتِی أُورِثْتُمُوهَا بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این بهشتی است که به سبب کارهائی که می‌کرده‌اید ، بدان دست یافته‌اید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُورِثْتُمُوهَا » : مال شما شده است و به شما رسیده است ( نگا : اعراف‌ / 42 ، مریم‌ / 63 ) .‏

سوره زخرف آیه 73
‏متن آیه : ‏
‏ لَکُمْ فِیهَا فَاکِهَةٌ کَثِیرَةٌ مِنْهَا تَأْکُلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا برایتان میوه‌های فراوان و جوراجوری است که از آنها می‌خورید و استفاده می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْهَا » : برای تبعیض است و این واقعیّت را بیان می‌دارد که میوه‌های بهشتی آن اندازه فراوان است که شما تنها جزئی از آنها را می‌توانید بخورید ، چرا که درختان بهشت همیشه پربار و پرثمر است و مجموعه فناناپذیری است ( نگا : رعد / 35 ) .‏

سوره زخرف آیه 74
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُجْرِمِینَ فِی عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بزهکاران ، جاودانه در عذاب دورخ می‌مانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُجْرِمِینَ » : مراد بزهکاران و گناهکاران کفرپیشه است . به قرینه مقابله با مؤمنانی که در آیه‌های قبلی سخن از آنان بود .‏

سوره زخرف آیه 75
‏متن آیه : ‏
‏ لَا یُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَهُمْ فِیهِ مُبْلِسُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏عذابشان کاسته نمی‌گردد و سبک نمی‌شود ، و آنان در میان عذاب ، اندوهناک و نومید و خاموش می‌مانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لایُفَتَّرُ » : کاسته نمی‌گردد و سبک نمی‌شود . تخفیف داده نمی‌شود . « مُبْلِسُونَ » : ناامیدشدگان . اندوهگینان . خاموشان از فرط اندوه و از شدّت گرفتاری ( نگا : انعام‌ / 44 ، مؤمنون‌ / 77 ، روم‌ / 12 و 49 ) .‏

سوره زخرف آیه 76
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَکِن کَانُوا هُمُ الظَّالِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما بدیشان ستم نکرده‌ایم ( که آنان را بدین عذاب گرفتار ساخته‌ایم ) ولیکن خودشان به خویشتن ستم کرده‌اند ( که با انجام کارهای زشت و بیراهه رفتن ، خود را به دوزخ انداخته‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ مَا ظَلَمْنَاهُمْ . . . » : ( نگا : هود / 101 ، نحل‌ / 118 ) .‏

سوره زخرف آیه 77
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَادَوْا یَا مَالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنَا رَبُّکَ قَالَ إِنَّکُم مَّاکِثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان فریاد می‌زنند : ای مالک ! پروردگارت ما را بمیراند و نابودمان گرداند ( تا بیش از این رنج نبریم و از این عذاب دردناک آسوده شویم . او بدیشان ) می‌گوید : شما ( اینجا ) می‌مانید ( و مرگ و میر و نیستی و نابودی در کار نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَالِکُ » : نام فرشته‌ای است که رئیس فرشتگان نگهبان دوزخ است . « لِیَقْضِ عَلَیْنَا . . . » : ما را نابود گرداند و بمیراند ( نگا : فاطر / 36 ) . « مَاکِثُونَ » : درنگ‌کنندگان . توقّف‌کنندگان .‏

سوره زخرف آیه 78
‏متن آیه : ‏
‏ لَقَدْ جِئْنَاکُم بِالْحَقِّ وَلَکِنَّ أَکْثَرَکُمْ لِلْحَقِّ کَارِهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خداوند بدیشان پیام می‌دهد که ) ما حق را برای شما آوردیم ( و توسّط پیغمبران برایتان فرو فرستادیم ) ولی اکثر شما حق را نپسندیدید و آن را دشمن داشتید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَقَدْ جِئْنَاکُم بِالْحَقِّ » : ما حق را برایتان آوردیم . گوینده می‌تواند خدا ، مالک و سایر دستیاران او باشد . مراد از حق ، دین راستین و همه حقایق سرنوشت‌ساز است .‏

سوره زخرف آیه 79
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ أَبْرَمُوا أَمْراً فَإِنَّا مُبْرِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه ، آنان تصمیم محکمی ( بر توطئه قتل محمّد ) گرفتند و ما نیز اراده محکم و تغییرناپذیری کردیم ( درباره مجازات سخت و کیفر دادنشان در دنیا و آخرت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَبْرَمُوا » : عزم را جزم کردند . تصمیم محکمی‌گرفتند . « أَمْراً » : مراد حیله و نیرنگ و توطئه قتل پیغمبر اسلام است . « مُبْرِمُونَ » : تصمیم‌گیرندگان . عزم را جزم‌کنندگان .‏

سوره زخرف آیه 80
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ یَحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُم بَلَى وَرُسُلُنَا لَدَیْهِمْ یَکْتُبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا گمان می‌برند که ما اسرار پنهانی و سخنان درگوشی آنان را نمی‌شنویم‌ ؟ ! آری ! ( ما آگاه از راز و رمز ایشان و شنوای نجوای آنان بوده و ) گذشته از این ، فرشتگان مأمور ما در کنارشان حاضر و بر اعمالشان ناظرند و ( همه کردار و گفتارشان را ) می‌نویسند وثبت و ضبط می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رُسُلُنَا » : فرستادگان ما . مراد فرشتگان مأمور ضبط و ثبت اعمال است ( نگا : / 18 ، انفطار / 10 ) .‏

سوره زخرف آیه 81
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ إِن کَانَ لِلرَّحْمَنِ وَلَدٌ فَأَنَا أَوَّلُ الْعَابِدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : اگر خداوند مهربان فرزندی می‌داشت ، من نخستین کسی بودم که چنین ( فرزندی را ) پرستش می‌کردم ( چرا که من ایمان و اعتقادم به خدا بیشتر و شناخت و آگاهیم فزونتر است . امّا خدا نیازی به فرزند ندارد ، و بندگانی چون عُزَیر و عیسی و فرشتگان کی خود را فرزند خدا نامیده‌اند ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعَابِدِینَ » : پرستندگان . عبادت‌کنندگان .‏

سوره زخرف آیه 82
‏متن آیه : ‏
‏ سُبْحَانَ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوندگار آسمانها و زمین و عرش ( و تخت سلطنت مجموعه عالم هستی ) پاک و منزّه از این توصیفهائی است که ( درباره او ) می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَبِّ » : مالک و مدبّر . خداوندگار . « الْعَرْشِ » : ( نگا : اعراف‌ / 54 ، توبه‌ / 129 ، یونس‌ / 3 ) .‏

سوره زخرف آیه 83
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَرْهُمْ یَخُوضُوا وَیَلْعَبُوا حَتَّى یُلَاقُوا یَوْمَهُمُ الَّذِی یُوعَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان را به حال خود واگذار تا در باطل غوطه‌ور گردند و سرگرم بازی شوند ، تا برخورد می‌کنند به روز قیامتی که بدیشان وعده داده می‌شود ( و سرانجام تلخ اعمال زشت و افکار پلشت خود را می‌بینند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَرْهُمْ » : ( نگا : انعام‌ / 91 و 112 و 137 ، حجر / 3 ، مؤمنون‌ / 54 ) . « یَخُوضُوا » : فرو روند . سرگرم یاوه و بیان اباطیل شوند ( نگا : نساء / 140 ، انعام‌ / 68 ) .‏

سوره زخرف آیه 84
‏متن آیه : ‏
‏ وَهُوَ الَّذِی فِی السَّمَاء إِلَهٌ وَفِی الْأَرْضِ إِلَهٌ وَهُوَ الْحَکِیمُ الْعَلِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا آن کسی است که در آسمان معبود است و در زمین معبود ، و او حکیم و علیم است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلهٌ » : معبود . « الْحَکِیمُ » : کسی که تمام کارهایش از روی حساب و حکمت است . « الْعَلِیمُ » : کسی که از همه چیز آگاه و باخبر است .‏

سوره زخرف آیه 85
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَبَارَکَ الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا وَعِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بزرگوار و دارای خیر و برکت آن کسی است که شاهی و مملکت آسمانها و زمین ، و هر آنچه میان آن دو است از آن او است ، و آگاهی از وقوع قیامت ویژه او ، و همه شما ( در آخرت ، برای حساب و کتاب و جزا و سزا ) به سوی او برگردانده می‌شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَبَارَکَ » : ( نگا : اعراف‌ / 54 ، مؤمنون‌ / 14 ، فرقان‌ / 1 و 10 و 61 ) . « عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ » : آگاهی از قیامت ویژه او است و تنها او از وقوع رستاخیز و شروع قیامت مطّلع است و بس .‏

سوره زخرف آیه 86
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یَمْلِکُ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِهِ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَن شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏معبودهائی که مشرکان بجز خدا به فریاد می‌خوانند و می‌پرستند قدرت و توانائی هیچ گونه شفاعت و میانجیگری را ندارند ، مگر کسانی که آگاهانه بر حق شهادت و گواهی داده ( و خدا را به یگانگی پرستیده ) باشند ( همچون عیسی و عُزَیر و فرشتگان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَدْعُونَ » : به فریاد می‌خوانند . می‌پرستند . « الْحَقِّ » : توحید . وحدانیّت خدا . « وَ هُمْ یَعْلَمُونَ » : در حالی که می‌دانند . یعنی گواهی و شهادتشان از روی علم و آگاهی بوده ، یا این که می‌دانند اگر خدا بدیشان اجازه دهد ، شفاعت می‌کنند ، و می‌دانند برای چه کسی یا کسانی شفاعت کنند . ذکر ( شَهِدَ ) به صورت مفرد ، و ( یَعْلَمُونَ ) به صورت جمع ، با توجّه به لفظ و معنی ( مَنْ ) است .‏

سوره زخرف آیه 87
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَهُمْ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى یُؤْفَکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر از مشرکان بپرسی ، چه کسی آنان را آفریده است‌ ؟ مؤکّدانه می‌گویند : خدا ! پس چگونه ( از عبادت حق تعالی ) منحرف می‌شوند ( و متوجّه پرستش چیزهای دیگری می‌گردند ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنَّی‌ » : چگونه‌ ؟ « یُؤْفَکُونَ » : بازگردانده می‌شوند . از حق منصرف و به سوی چیزهای دیگری رهنمود می‌شوند . « أَنّی یُؤْفَکُونَ » : ( نگا : مائده‌ / 75 ، توبه‌ / 30 ، عنکبوت‌ / 61 ) .‏

سوره زخرف آیه 88
‏متن آیه : ‏
‏ وَقِیلِهِ یَارَبِّ إِنَّ هَؤُلَاء قَوْمٌ لَّا یُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( خدا آگاه است ) از گفتار محمّد که گفت : پروردگارا ! اینها قومی هستند که ایمان نمی‌آورند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قِیلِهِ » : قیل و قَول و مَقال ، مصدر ثلاثی مجرّدند و به معنی گفته و سخن هستند . برخی واژه ( قیل ) را عطف بر ( السَّاعَة ) در سه آیه قبل می‌دانند که معنی چنین می‌شود : خدا از قیامت آگاه است و از شکایت پیغمبر نیز درباره ایمان نیاوردن قوم خود آگاه است . بعضی هم واو پیش از آن را حرف جر و برای قسم می‌دانند ، و چیزی را که قسم بر آن یاد شده است ( یَارَبِّ إِنَّ هؤُلآءِ قَوْمٌ لاّ یُؤْمِنُونَ ) و یا این که محذوف می‌دانند . مرجع ضمیر ( ه ) پیغمبر است که از ( لَئِن سَأَلْتَهُمْ ) در آیه پیش پیدا است .‏

سوره زخرف آیه 89
‏متن آیه : ‏
‏ فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَقُلْ سَلَامٌ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس از آنان روی بگردان و بگو : بدرود ! بعدها خواهند دانست ( که برای خود چه آشی پخته‌اند و چه آتش سوزانی و عذاب دردناکی را فراهم ساخته‌اند ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إصْفَحْ » : روی بگردان ( نگا : بقره‌ / 109 ، مائده‌ / 13 ، حجر / 85 ) . « سَلامٌ » : بدرود . این سلام ، برای جدائی بوده و نشانه بی‌اعتنائی است ( نگا : فرقان‌ / 63 ، قصص‌ / 55 ) .‏