تفسیر نور:
سوره آل عمران آیه 1
متن آیه :
الم
ترجمه :
الف . لام . میم .
توضیحات :
« الم » : به سرآغاز سوره بقره مراجعه شود .
سوره آل عمران آیه 2
متن آیه :
اللّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ
ترجمه :
جز خدا ، خدائی نیست و او زنده ( به خود ) و متصرّف ( در کار و بار جهان ) است .
توضیحات :
«
الْحَیُّ » : زنده جاوید و باقی پایدار . « الْقَیُّومُ » : نگهدار جهان و
گرداننده امور آن . واژه ( الْحَیُّ ) و ( الْقَیُّومُ ) صفت یا بدل ، و
یا خبر مبتدای محذوف میباشند .
سوره آل عمران آیه 3
متن آیه :
نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَأَنزَلَ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِیلَ
ترجمه :
(
همان کسی که ) کتاب ( قرآن ) را بر تو نازل کرده است که مشتمل بر حق است (
و متضمّن اصول رسالتهای آسمانی پیشین ، و ) تصدیقکننده کتابهائی است که
قبل از آن ( برای پیغمبران فرستاده شدهاند و ) بودهاند . و خداوند پیش از
آن ، تورات را ( برای موسی ) و انجیل را ( برای عیسی ) نازل کرده است .
توضیحات :
«
بِالْحَقِّ » : مشتمل بر احکام و عقائد و اخبار صحیح ثابت . جار و مجرور
در موضع نصب بوده و حال کتاب است . « مُصَدِّقاً » : تصدیقکننده . حال دوم
کتاب است . تقدیر چنین خواهد بود : نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مُحَقِّقاً
مُصَدِّقاً لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ . « مَا بَیْنَ یَدَیْهِ » : مراد
کتابهای آسمانی پیشین است ( نگا : سبأ / 31 ) . « وَ أَنزَلَ الْتَوْرَاةَ
وَ الإِنجِیلَ » : این جمله بیانگر بعضی از ( مَا بَیْنَ یَدَیْهِ ) است که
از شهرت بیشتری برخوردارند .
سوره آل عمران آیه 4
متن آیه :
مِن قَبْلُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَأَنزَلَ الْفُرْقَانَ إِنَّ الَّذِینَ
کَفَرُواْ بِآیَاتِ اللّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَاللّهُ عَزِیزٌ ذُو
انتِقَامٍ
ترجمه :
پیش از ( قرآن ، تورات و انجیل
را نازل کرده است ) جهت رهنمود مردمان ، و ( چون منحرف گشتند ، قرآن یعنی )
جدا سازنده ( حق از باطل ) را فرو فرستاده است . بیگمان کسانی که نسبت به
آیات خدا کفر ورزند ، عذاب سختی دارند ، و خداوند توانا و انتقام گیرنده
است .
توضیحات :
« مِن قَبْلُ » : پیشتر . جار و
مجرور متعلّق به ( أَنزَلَ ) است . « هُدیً » : مفعولٌله ، و یا حال تورات و
انجیل است . « فُرْقَان » : جداسازنده هدایت از ضلالت و حق از باطل و حلال
از حرام ( نگا : بقره / 53 و 185 ، انبیاء / 48 ، فرقان / 1 ) . «
ذُوانتِقَامٍ » : انتقامگیرنده .
سوره آل عمران آیه 5
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ لاَ یَخْفَىَ عَلَیْهِ شَیْءٌ فِی الأَرْضِ وَلاَ فِی السَّمَاء
ترجمه :
شکّی
نیست که هیچچیز نه در زمین و نه در آسمان بر خدا پنهان نمیماند ( کوچک
باشد یا بزرگ ، پدیدار باشد یا پنهان ، دور باشد یا نزدیک ) .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 6
متن آیه :
هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی الأَرْحَامِ کَیْفَ یَشَاءُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
او
است که شما را در رحمهای ( مادران ) هر آن گونه که بخواهد شکل میبخشد ( و
به صورتهای مختلف میآفریند ) . جز او خدائی نیست ( و همو ) عزیز و حکیم است
.
توضیحات :
« یُصَوِّرُکُمْ » : شما را میآفریند و از لحاظ عقلانی و جسمانی شکل میبخشد . « أَرْحَام » : جمع رَحِم ، محلّ تکوین جنین .
سوره آل عمران آیه 7
متن آیه :
هُوَ الَّذِیَ أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُّحْکَمَاتٌ
هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فی
قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء
الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاء تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ
اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ
عِندِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الألْبَابِ
ترجمه :
او
است که کتاب ( قرآن ) را بر تو نازل کرده است . بخشی از آن ، آیههای «
مُحْکَمَات » است ( و معانی مشخّص و اهداف روشنی دارند و ) آنها اصل و اساس
این کتاب هستند ، و بخشی از آن آیههای « مُتَشَابِهَات » است ، ( و معانی
دقیقی دارند و احتمالات مختلفی در آنها میرود ) . و امّا کسانی که در
دلهایشان کژی است ( و گریز از حق ، زوایای وجودشان را فرا گرفته است ) برای
فتنهانگیزی و تأویل ( نادرست ) به دنبال متشابهات میافتند . در حالی که
تأویل ( درست ) آنها را جز خدا و کسانی نمیدانند که راسخان ( و ثابتقدمان )
در دانش هستند . ( این چنین وارستگان و فرزانگانی ) میگویند : ما به همه
آنها ایمان داریم ( و در پرتو دانش میدانیم که محکمات و متشابهات ) همه از
سوی خدای ما است . و ( این را ) جز صاحبان عقل ( سلیمی که از هوی و هوس
فرمان نمیبرند ، نمیدانند و ) متذکّر نمیشوند .
توضیحات :
«
مُحْکَمَاتٌ » : آیههای متقن و واضحی که همگان میتوانند به معانی و تفسیر
آنها پی ببرند و در فهم آنها دچار اشتباه و التباس نشوند . « أُمُّ
الْکِتَابِ » : اصل و اساس قرآن و مرجع احکام حلال و حرام و کلید مشکلات و
مجملات . « مُتَشَابِهَاتٌ » : آیاتی که مشکل و قابل تأویل بوده و معانی
کاملاً واضح و روشنی ندارند و چون محتمل مفاهیم و اوجه زیادی هستند ،
قاطعانه نمیتوان آنها را تفسیر و تبیین کرد . از قبیل : حروف مقطّعه ،
هنگامه رستاخیز ، چگونگی روح ، مجملات قرآن ، صفاتیزدان ، و . . . « زَیْغٌ
» : انحراف از حق . کجروی . « إِبْتِغاء » : خواستن . طلبیدن . « فِتْنَة »
: برگرداندن از دین . کفر و شرک ( نگا : بقره / 191 و 217 . . . ) . «
تَأْوِیل » : واژه ( تأویلِ ) نخستین به معنی تحریف و تفسیر نادرست ، و
دومی به معنی تفسیر صحیح و تبیین متشابهات در حدود توان بشری است . «
الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ » : دانشمندان زبردست و فرزانه . «
رَاسِخُونَ » : عطف بر ( اللهُ ) است و ضمیر ( هُ ) در ( تَأْویلَهُ ) به (
مَا ) یعنی متشابه برمیگردد . « کُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا » : هر یک از
محکم و متشابه ، از سوی پروردگارمان نازل شده است و ممکن نیست برخی از آن
مخالف برخی دیگر باشد .
سوره آل عمران آیه 8
متن آیه :
رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّابُ
ترجمه :
(
چنین فرزانگان خردمندی میگویند : ) پروردگارا ! دلهای ما را ( از راه حق )
منحرف مگردان بعد از آن که ما را ( حلاوت هدایت چشانده و به سوی حقیقت )
رهنمود نمودهای ، و از جانب خود رحمتی به ما عطاء کن . بیگمان بخشایشگر
توئی تو .
توضیحات :
« لا تُزِغْ » : منحرف مگردان . « هَبْ » : عطاء کن . ببخش . « مِن لَّدُنکَ » : از سوی خود . « الْوَهَّاب » : بس بخشنده .
سوره آل عمران آیه 9
متن آیه :
رَبَّنَا إِنَّکَ جَامِعُ النَّاسِ لِیَوْمٍ لاَّ رَیْبَ فِیهِ إِنَّ اللّهَ لاَ یُخْلِفُ الْمِیعَادَ
ترجمه :
پروردگارا
! تو مردمان را در روزی که تردیدی در آن نیست جمع خواهی کرد ( تا همگان را
در برابر کارشان پاداش دهی و بدین امر وعده دادهای و ) بیگمان خدا خلاف
وعده نمیکند .
توضیحات :
« لِیَوْمٍ » : برای حساب
روزی که قیامت است . مضاف محذوف است ، و تقدیر آن چنین است : لِحِسَابِ
یَوْمٍ . « الْمِیعَاد » : وعده . مصدر میمی است .
سوره آل عمران آیه 10
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَن تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ
أَوْلاَدُهُم مِّنَ اللّهِ شَیْئاً وَأُولَئِکَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ
ترجمه :
(
در چنین روزی ) به هیچ وجه اموال و اولاد کافران ، آنان را نمیتواند از (
عذاب ) خدا نجات دهد ( و مایه رهائی ایشان از عذاب خدا گردد ) و ایشان
افروزینه آتش ( دوزخ ) هستند .
توضیحات :
« لَن
تُغْنِیَ عَنْهُمْ » : بدیشان نفع نمیرساند . از ایشان دفع نمیگرداند . «
مِنَ اللهِ » : از عذاب خدا . « وَقُود » : افروزینه . هیمهای که آتش را با
آن روشن میسازند . هیزم .
سوره آل عمران آیه 11
متن آیه :
کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَالَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ کَذَّبُواْ
بِآیَاتِنَا فَأَخَذَهُمُ اللّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَاللّهُ شَدِیدُ
الْعِقَابِ
ترجمه :
( اینان رفتار و کردار زشتی
دارند ) همچون رفتار و کردار قوم فرعون و کسانی که پیش از ایشان بودند و
آیات ما را ( با وجود روشنی ) تکذیب میکردند ، پس خدا آنان را به ( کیفر )
گناهانشان گرفت ، و خداوند شدیدالعقاب است .
توضیحات :
«
دَأب » : عادت . کار . جار و مجرور « کَدَأْبِ » : متعلّق است به ( دَأْب )
محذوف و تقدیر آن چنین است : دَأْبُهُمْ کَدَأْبِ . « ءَالِ » : اهل .
پیروان . دار و دسته . « فِرْعَوْن » : لقب شاهان مصر . در اینجا مراد
فرعون معاصر موسی است به نام رامسس دوم .
سوره آل عمران آیه 12
متن آیه :
قُل لِّلَّذِینَ کَفَرُواْ سَتُغْلَبُونَ وَتُحْشَرُونَ إِلَى جَهَنَّمَ وَبِئْسَ الْمِهَادُ
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! ) به کسانی که کافرند ، بگو : شما ( در دنیا ) شکست خواهید
خورد و ( در آخرت ) گردآورده میشوید و به دوزخ افکنده میشوید ، و ( دوزخ )
چه بد جایگاهی است !
توضیحات :
« تُحْشَرُونَ » : گردآورده میشوید . « مِهَاد » : آرامگاه . قرارگاه . بستر
سوره آل عمران آیه 13
متن آیه :
قَدْ کَانَ لَکُمْ آیَةٌ فِی فِئَتَیْنِ الْتَقَتَا فِئَةٌ تُقَاتِلُ فِی
سَبِیلِ اللّهِ وَأُخْرَى کَافِرَةٌ یَرَوْنَهُم مِّثْلَیْهِمْ رَأْیَ
الْعَیْنِ وَاللّهُ یُؤَیِّدُ بِنَصْرِهِ مَن یَشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ
لَعِبْرَةً لَّأُوْلِی الأَبْصَارِ
ترجمه :
در دو
دستهای که ( در میدان جنگ بدر ) با هم روبرو شدند ، نشانهای ( و درس عبرتی )
برای شما است . دستهای در راه خدا میجنگید ( و برای اعلاء فرمان خدا و
انتشار دین حق میرزمید ) و دستهای دیگر کافر بود ( و در راه اهریمن هوی و
هوس نبرد میکرد . چنین کافرانی ) مؤمنان را ( بخواست خدا ) باچشم خویش دو
برابر ( تعداد واقعی ) خود میدیدند ( و بدینسبب ترس و هراس بر آنان چیره شد
و گریختند ) و خداوند هرکس را بخواهد با یاری خود تأیید میکند ( و پیروزی
را نصیب او میگرداند ) . بیگمان در این امر عبرتی برای صاحبان چشم ( بینا و
بینش راستین ) است .
توضیحات :
« إِلْتَقَتَا » :
با هم در جنگ بدر رویاروی شدند ( نگا : انفال / 41 - 44 ) . « فِئَةٌ » :
دسته . گروه . « یَرَوْنَهُم مِّثْلَیْهِمْ » : دسته کافران ، شماره گروه
مؤمنان را دو برابر خود میدیدند ( نگا : أنفال / 43 ) . ( مِثْلَیْهِمْ )
حال ضمیر ( هِمْ ) است . « رَأْیَ الْعَیْنِ » : دیدن روشن و آشکار . (
رَأْیَ ) مفعول مطلق ( یَرَوْنَهُمْ ) است . « أُوْلِی الأبْصَارِ » :
دارندگان چشم . صاحبان بینش .
سوره آل عمران آیه 14
متن آیه :
زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاء وَالْبَنِینَ
وَالْقَنَاطِیرِ الْمُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَیْلِ
الْمُسَوَّمَةِ وَالأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِکَ مَتَاعُ الْحَیَاةِ
الدُّنْیَا وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الْمَآبِ
ترجمه :
برای
انسان ، محبّت شهوات ( و دلبستگی به امور مادی ) جلوه داده شده است ، از
قبیل : عشق به زنان و فرزندان و ثروت هنگفت و آلاف و الوف طلا و نقره و
اسبهای نشاندار ( و مرکبهای ممتاز ) و چهارپایان ( همچون : شتر و گاو و بز و
گوسفند . . . ) و کشت و زرع . اینها ( همه ) کالای دنیای پست ( فعلی ) است
و سرانجام نیک ( تلاشگران در راه حق ) در پیشگاه خدا است ( و همو داند که
در آخرت به نیکوکاران چه چیزهائی عطاء خواهد کرد ) .
توضیحات :
«
مِنَ النِّسَآءِ وَ . . . » : از قبیل عشق به زنان و . . . . دوست داشت
زنان و . . . حرف ( مِنْ ) میتواند مفسّره یا بیانیّه باشد . « الْبَنِینَ »
: پسران . مراد فرزندان است . « الْقَنَاطِیر » : جمع قِنطار ، دارائی
هنگفت . آلاف و الوف . « الْمُقَنطَرَةِ » : انباشته . بیشمار . کومه . «
الذَّهَبِ » : طلا . « الْفِضَّةِ » : نقره . « الْخَیْلِ » : رمه اسبان . «
الْمُسَوَّمَةِ » : سر داده شده برای چَرا . نشاندار سفید پیشانی و دست و
پا . زیبا و برازنده . « الأنْعَامِ » : چهارپایان . شتر و گاو و بز و
گوسفند . « الْحَرْثِ » : کشتزار . مصدر است و به معنی اسم مفعول به کار
رفته است . « الْمَئَابِ » : مرجع . بازگشت . « حُسْنُ الْمَئَابِ » :
بازگشتگاه نیکو در بهشت . صفت به موصوف خود اضافه شده است .
سوره آل عمران آیه 15
متن آیه :
قُلْ أَؤُنَبِّئُکُم بِخَیْرٍ مِّن ذَلِکُمْ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِندَ
رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا
وَأَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ بَصِیرٌ
بِالْعِبَادِ
ترجمه :
بگو : آیا شما را از چیزی با
خبر سازم که از این ( چیزهائی که در دیدهها آراسته و جلوه داده شده است )
بهتر است ؟ برای کسانی که پرهیزگاری پیشه کنند در نزد پروردگارشان باغهائی (
در جهان دیگر ) است که رودخانهها از پای ( درختان ) آنها میگذرد ، آنان در
آنجاها جاویدانه خواهند بود . ( همچنین ایشان را ) همسران پاکیزه ( از هر
پلیدی و نقصی ) و خوشنودی خدا است . و خداوند ( رفتار و کردار ) بندگان را
میبیند ( و نیّت درونی ایشان را میداند ) .
توضیحات :
« أُنَبِّئُکُمْ » : آگاهتان کنم . « ذلِکُمْ » : آنچه گذشت از زنان و . . . « رِضْوَان » : خوشنودی فراوان .
سوره آل عمران آیه 16
متن آیه :
الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
ترجمه :
و
همان کسانی که ( ایمان ، دل آنان را لبریز میسازد و فریاد برمیآورند و )
میگویند : پرودگارا ! ما ایمان آوردهایم ، پس گناهان ما را ببخش و ما را از
عذاب آتش ( دوزخ ) به دور دار .
توضیحات :
« قِنَا » : ما را محفوظ و مصون دار . از ماده ( وقی ) .
سوره آل عمران آیه 17
متن آیه :
الصَّابِرِینَ وَالصَّادِقِینَ وَالْقَانِتِینَ وَالْمُنفِقِینَ وَالْمُسْتَغْفِرِینَ بِالأَسْحَارِ
ترجمه :
و
همان کسانی که ( در راه طاعت و عبادت ، و دوری از گناه و معصیت ، و تحمّل
مشقّات و ناملایمات ) بردبار ، و ( در نیّت و کردار و گفتار ) درستکار ، و (
با خشوع و خضوع بر طاعت و عبادت ) مداوم و ماندگار ، و ( از آنچه میتوانند
و بدان دسترسی دارند ) بخشاینده ، و در سحرگاهان آمرزش خواهند .
توضیحات :
«
الصَّابِرِینَ » : شکیبایان . ( الصَّابِرِینَ ) میتواند مجرور باشد و
بدل یا صفت ( الَّذِینَ ) و یا صفت ( الْعِبَادِ ) بشمار آید ، و یا منصوب
باشد و مخصوص به مدح قلمداد شود . « الْقَانِتِینَ » : مطیعان خاشع و خاضع .
مداومان بر طاعت و عبادت .
سوره آل عمران آیه 18
متن آیه :
شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِکَةُ
وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمَاً بِالْقِسْطِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ
الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
خداوند ( با نشان
دادن جهان هستی به گونه یک واحد بهم پیوسته و یک نظام یگانه و ناگسسته ،
عملاً ) گواهی میدهد این که معبودی جز او نیست ، و این که او ( در کارهای
آفریدگان خود ) دادگری میکند ، و فرشتگان و صاحبان دانش ( هر یک به گونهای
در این باره ) گواهی میدهند . جز او معبودی نیست که هم توانا است و هم حکیم
.
توضیحات :
« قَآئِماً بِالْقِسْطِ » : در میان بندگانش دادگرانه رفتار میکند . ( قَآئِماً ) حال ( هُوَ ) است .
سوره آل عمران آیه 19
متن آیه :
إِنَّ الدِّینَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِینَ
أُوْتُواْ الْکِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً
بَیْنَهُمْ وَمَن یَکْفُرْ بِآیَاتِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهِ سَرِیعُ
الْحِسَابِ
ترجمه :
بیگمان دین ( حق و پسندیده ) در
پیشگاه خدا اسلام ( یعنی خالصانه تسلیم فرمان الله شدن ) است ( و این ،
آئین همه پیغمبران بوده است ) و اهل کتاب ( در آن ) به اختلاف برنخاستند
مگر بعد از آگاهی ( بر حقیقت و صحّت آن ؛ این کار هم ) به سبب ستمگری و
سرکشی میان خودشان بود ( و انگیزهای جز ریاستخواهی و انحصارطلبی نداشت ) . و
کسی که به آیات خدا ( اعم از آیات دیدنی در آفاق و انفس ، یا آیات خواندنی
در کتابهای آسمانی پشت کند و ) کفر ورزد ( بداند که ) بیگمان خدا زود
حسابرسی میکند .
توضیحات :
« الإِسْلام » :
فرمانبرداری از خدا و قوانین و احکام آسمانی . آئین اسلام که همه انبیاء از
آدم تا خاتم بر آن بودهاند و در تبلیغ آن کوشیدهاند ( نگا : بقره / 132 ،
آلعمران / 67 ، انعام 161 - 163 ) . « بَغْیاً » : ستمگری و سرکشی .
مفعولٌله یا حال است .
سوره آل عمران آیه 20
متن آیه :
فَإنْ حَآجُّوکَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ لِلّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ
وَقُل لِّلَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ وَالأُمِّیِّینَ أَأَسْلَمْتُمْ
فَإِنْ أَسْلَمُواْ فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا
عَلَیْکَ الْبَلاَغُ وَاللّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ
ترجمه :
پس
اگر با تو به ستیز پرداختند ، بگو : من و کسانی که از من پیروی نمودهاند ،
خویشتن را تسلیم خدا کردهایم و رو بدو نمودهایم . و بگو به اهل کتاب (
یعنی یهودیان و مسیحیان ) و به بیسوادان ( یعنی مشرکان عرب ) : آیا شما
تسلیم شدهاید ؟ اگر تسلیم شوند ، بیگمان هدایت یافتهاند ( و راه را از چاه
باز شناختهاند ) و اگر سرپیچی کنند ( نگران مباش ؛ زیرا ) بر تو ابلاغ (
رسالت ) است و بس ، و خدا بینا به ( اعمال و عقائد ) بندگان است .
توضیحات :
«
حَآجُّوکَ » : با تو جدال و ستیزه کردند . « أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ ِللهِ » :
با تمام وجود فرمانبردار اوامر و نواهی خدایم و کسی را انباز او نمیگردانم
. « وَجْه » : مراد ذات و وجود است . « مَنْ » : عطف بر ضمیر ( تُ ) است .
« الأُمِّیِّینَ » : کسانی که نمیتوانند بخوانند و بنویسند . بیسوادان .
در اینجا مراد عربهای مشرک است . « ءَأَسْلَمْتُمْ » : این واژه ماضی و
استفهامی است ؛ ولی مراد امر است و تقدیر چنین است : أَسْلِمُوا ( نگا :
مائده / 91 ) . « الْبَلاغ » : تبلیغ .
سوره آل عمران آیه 21
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَیَقْتُلُونَ
النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَیَقْتُلُونَ الِّذِینَ یَأْمُرُونَ
بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ
ترجمه :
کسانی
که به آیات ( دیدنی و خواندنی ) خدا کفر میورزند ، و پیغمبران را به ناحق
به قتل میرسانند ، و کسانی از مردمان را میکشند که به عدالت و دادگری فرمان
میدهند ( و ایشان را به سوی خدا میخوانند ) ، پس آنان را به عذاب دردناکی
بشارت بده .
توضیحات :
« الْقِسْط » : دادگری .
سوره آل عمران آیه 22
متن آیه :
أُولَئِکَ الَّذِینَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِینَ
ترجمه :
آنان
کسانی هستند که اعمالشان در دنیا و آخرت تباه شده ( و اگر کردار نیکی هم
داشته باشند ، باطل و بیثمر خواهد بود ) و ایشان را یاور و مددکاری نیست (
تا آنان را از زیان دنیوی و عذاب اخروی نجات دهد ) .
توضیحات :
« حَبِطَتْ » : تباه و هدر رفته است . باطل و بیثمر شده است .
سوره آل عمران آیه 23
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ أُوْتُواْ نَصِیباً مِّنَ الْکِتَابِ
یُدْعَوْنَ إِلَى کِتَابِ اللّهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ یَتَوَلَّى
فَرِیقٌ مِّنْهُمْ وَهُم مُّعْرِضُونَ
ترجمه :
آیا
آگاهی از حال کسانی که بدیشان بهرهای از کتاب ( آسمانی ) داده شده است ؛ (
هنگامی که ) ایشان به سوی کتاب خدا ( قرآن ) دعوت میشوند تا در میانشان
داوری کند ( و حق را از باطل جدا سازد ، ولی آنان دعوت را نمیپذیرند ) سپس
گروهی از ایشان سرپیچی میکنند ، و حال آن که ( همیشه چنین کسانی از حق و
حقیقت ) روی گردانند .
توضیحات :
« أُوتُوا نَصِیباً
مِّنَ الْکِتَابِ » : بهرهای از کتاب بدیشان داده شده است و بدان آشنایند .
مراد از چنین کسانی ، رؤسای یهود ، و از کتاب ، تورات است . « إِلی
کِتَابِ اللهِ » : مراد از کتاب خدا تورات یا قرآن است . « مُعرِضُونَ » :
رویگردانان . پشتکنندگان .
سوره آل عمران آیه 24
متن آیه :
ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَیَّاماً
مَّعْدُودَاتٍ وَغَرَّهُمْ فِی دِینِهِم مَّا کَانُواْ یَفْتَرُونَ
ترجمه :
این
( عمل آنان ) بدان خاطر است که میگفتند : جز چند روز اندکی ، آتش ( دوزخ )
به ما نمیرسد ( و مجازات محدودی داریم . چرا که از قوم گزیدهایم ! ) و
افتراهائی که در دینشان به خدای میبستند و ( پیوسته ) به هم میبافتند ،
ایشان را گول زده است .
توضیحات :
« ذلِکَ » : آنچه
مذکور افتاد از تولّی و اعراض . ذلِکَ : مبتدا و عبارت ( بِأَنَّهُمْ
قَالُوا لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاّ أَیَّاماً مَّعْدُودَاتٍ ) خبر است .
« لَن تَمَسَّنَا » : به ما نمیرسد و ما را نمیسوزاند . « أیَّاماً
مَّعْدُودَاتٍ » : چند روز اندک . منظورشان تنها چهل روز است که در آن
گوسالهپرستی کردهاند . « غَرَّ » : گول زد . فریب داد .
سوره آل عمران آیه 25
متن آیه :
فَکَیْفَ إِذَا جَمَعْنَاهُمْ لِیَوْمٍ لاَّ رَیْبَ فِیهِ وَوُفِّیَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ
ترجمه :
پس
( حال آنان ) چگونه خواهد بود ( و چه کار خواهند کرد ) وقتی که ایشان را
در روزی که هیچ شکّی در ( وقوع ) آن نیست ، جمع میآوریم و به هر کسی (
پاداش و پادافره ) آنچه کرده و فراچنگ آورده است به تمام و کمال داده شود و
بر آنان ستم نرود .
توضیحات :
« کَیْفَ » : حال آنان چگونه خواهد بود ؟ چه وضعی پیدا میکنند ؟ . « وُفِّیَتْ » : به تمام و کمال داده شد .
سوره آل عمران آیه 26
متن آیه :
قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَن تَشَاء
وَتَنزِعُ الْمُلْکَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن
تَشَاء بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
بگو
: پروردگارا ! ای همه چیز از آن تو ! تو هر که را بخواهی حکومت و دارائی
میبخشی و از هر که بخواهی حکومت و دارائی را بازپس میگیری ، و هر کس را
بخواهی عزّت و قدرت میدهی و هرکس را بخواهی خوار میداری ، خوبی در دست تو
است و بیگمان تو بر هر چیزی توانائی .
توضیحات :
« مَالِکَ » : منادا است یا صفت ( الله ) . « تَنزِعُ » : بازپس میگیری . سلب میکنی .
سوره آل عمران آیه 27
متن آیه :
تُولِجُ اللَّیْلَ فِی الْنَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ
وَتُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَتُخْرِجُ الَمَیَّتَ مِنَ الْحَیِّ
وَتَرْزُقُ مَن تَشَاء بِغَیْرِ حِسَابٍ
ترجمه :
(
بخشی از ) شب را جزو روز میگردانی ( و بدین سبب شبها کوتاه و روزها دراز
میگردند ) و ( بخشی از ) روز را جزو شب میگردانی ( و لذا روزها کوتاه و
شبها دراز میشوند ) و زنده را از مرده پدید میآوری و مرده را از زنده ، و
به هر کس که بخواهی بدون حساب روزی میبخشی .
توضیحات :
«
تُولِجُ » : داخل میگردانی . وارد میکنی . « تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنْ . . .
» : زنده را از مرده ، و مرده را از زنده پدیدار میسازی . همان گونه که شب
به داخل روز میخزد و روز از شب میخیزد ، عین این خَزِش و خیزِش در سلولهای
بدن موجود زنده برقرار است . پیوسته سلولهائی میمیرند و سلولهای دیگری به
وجود میآیند ، و چرخه حیات و موت لحظهای متوقّف نمیگردد .
سوره آل عمران آیه 28
متن آیه :
لاَّ یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکَافِرِینَ أَوْلِیَاء مِن دُوْنِ
الْمُؤْمِنِینَ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللّهِ فِی شَیْءٍ
إِلاَّ أَن تَتَّقُواْ مِنْهُمْ تُقَاةً وَیُحَذِّرُکُمُ اللّهُ نَفْسَهُ
وَإِلَى اللّهِ الْمَصِیرُ
ترجمه :
مؤمنان نباید
مؤمنان را رها کنند و کافران را به جای ایشان به دوستی گیرند ، و هر که
چنین کند ( رابطه او با خدا گسسته است و بهرهای ) وی را در چیزی از ( رحمت )
خدا نیست - مگر آن که ( ناچار شوید و ) خویشتن را از ( اذیّت و آزار )
ایشان مصون دارید و ( به خاطر حفظ جان خود تقیه کنید ) - و خداوند شما را
از ( نافرمانی ) خود برحذر میدارد و بازگشت ( همگان ) به سوی او است .
توضیحات :
«
مِن دُونِ » : به جای . « فَلَیْسَ مِنَ اللهِ فِی شَیْءٍ » : بهرهای از
دین خدا ندارد ، و بسی دور از رحمت او است ( نگا : مائده / 51 ) . در اینجا
مضاف پیش از ( اللهِ ) حذف شده است که ( دین ) یا ( ثَواب ) یا ( رَحْمَة )
است . « إِلاّ أَن تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً » : مگر این که از اذیّت و
آزارشان بترسید که در این صورت میتوانید با آنان در ظاهر دوستی ورزید ،
بدان اندازه که دفع ضرر گردد ( نگا : نحل / 106 ) . « تُقَاة » : پرهیز
کردن و خویشتن را محفوظ داشتن . اصل آن ( وُقَیَة ) است و واو به تاء ، و
یاء به الف تبدیل شده است . مفعول مطلق است . « یُحَذِّرُکُمُ اللهُ
نَفْسَهُ » : خدا شما را از عقاب و عذاب خود برحذر میدارد . مضاف پیش از (
نَفْسَهُ ) حذف شده است که ( عِقَاب ) است .
سوره آل عمران آیه 29
متن آیه :
قُلْ إِن تُخْفُواْ مَا فِی صُدُورِکُمْ أَوْ تُبْدُوهُ یَعْلَمْهُ
اللّهُ وَیَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ وَاللّهُ عَلَى
کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
بگو : اگر آنچه را
که در سینههایتان دارید پنهان سازید یا آشکار کنید ، خداوند آن را میداند و
خداوند آگاه از هر چیزی است که در آسمانها و زمین است ، و خداوند بر هر
چیزی توانا است .
توضیحات :
« صُدُور » : سینهها . در اینجا مراد دل و درون است .
سوره آل عمران آیه 30
متن آیه :
یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُّحْضَراً وَمَا
عَمِلَتْ مِن سُوَءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَبَیْنَهُ أَمَداً
بَعِیداً وَیُحَذِّرُکُمُ اللّهُ نَفْسَهُ وَاللّهُ رَؤُوفُ بِالْعِبَادِ
ترجمه :
(
کسانی که از فرمان پروردگارشان سرپیچی میکنند ، بترسند از ) روزی که هر
کسی آنچه را از نیکی انجام داده است حاضر و آماده میبیند ( و مایه سرور او
میشود ) و دوست میدارد کاش میان او و آنچه از بدی انجام داده است فاصله
زیادی میبود ( تا دیدار زشت آن را نبیند و به فرجام نامبارک آن ، دچار عقاب
و عذاب نشود ) ، و خداوند شما را از ( نافرمانی ) خودش برحذر میدارد ، و
خداوند نسبت به بندگان مهربان است ( و با نافرمانی از او ، رحمت را به زحمت
، و نعمت را به نقمت تبدیل نکنید ) .
توضیحات :
« مُحْضَراً » : حاضر و آماده ( نگا : کهف / 49 ) . حال ( ما ) است . « أَمَداً بَعِیداً » : فاصله زیاد .
سوره آل عمران آیه 31
متن آیه :
قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ
وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
بگو
: اگر خدا را دوست میدارید ، از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد و
گناهانتان را ببخشاید ، و خداوند آمرزنده مهربان است .
توضیحات :
. . . .
سوره آل عمران آیه 32
متن آیه :
قُلْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ فإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
بگو
: از خدا و از پیغمبر اطاعت و فرمانبرداری کنید ، و اگر سرپیچی کنند (
ایشان به خدا و پیغمبر ایمان ندارند و کافرند و ) خداوند کافران را دوست
نمیدارد .
توضیحات :
« تَوَلَّوْا » : پشت کردند . سرپیچی نمودند .
سوره آل عمران آیه 33
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحاً وَآلَ إِبْرَاهِیمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِینَ
ترجمه :
خداوند
آدم و نوح و خاندان ابراهیم ( از قبیل : اسماعیل و اسحاق و یعقوب ) و
خاندان عِمران ( از قبیل : موسی و هارون و عیسی و مادرش مریم ) را از میان
جهانیان برگزید .
توضیحات :
« إصْطَفی » : برگزید و برتری بخشید . از ماده ( صفو ) .
سوره آل عمران آیه 34
متن آیه :
ذُرِّیَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
آنان
فرزندانی بودند که ( چه از نظر پاکی و تقوا و فضیلت ، و چه از نظر دودمان )
برخی از برخی دیگرند ( زیرا خاندان ابراهیم که اسماعیل و اسحاق و فرزندان
ایشانند از نسل ابراهیم هستند ، و ابراهیم از نسل نوح ، و نوح از آدم است ،
و خاندان عمران که موسی و هارون و عیسی و مادرش میباشند ، از نژاد ابراهیم
و نوح و آدم هستند ) ، و خداوند شنوا و دانا است ( و از گفتار بندگان و
افعال ایشان آگاه است ) .
توضیحات :
« ذُرِّیَّةً » : نسل . دودمان . بدل ( ءَالَ ) است .
سوره آل عمران آیه 35
متن آیه :
إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَکَ مَا فِی
بَطْنِی مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّی إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ
الْعَلِیمُ
ترجمه :
( خداوند شنید ) هنگامی که همسر
عمران گفت : پروردگارا ! من آنچه را در شکم دارم خالصانه نذر تو کردم ( تا
کارش تنها خدمت به بیتالمقدّس باشد . ) پس ( آن را ) از من بپذیر که تو
شنوا و دانائی ( و گریه و زاری مرا میشنوی و اخلاص و هدف مرا میدانی ) .
توضیحات :
« مُحَرَّراً » : آزاد از کار و بار دنیا ، و مختصّ عبادت تو و خدمت بیتالمقدّس . حال ( ما ) است .
سوره آل عمران آیه 36
متن آیه :
فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنثَى وَاللّهُ
أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیْسَ الذَّکَرُ کَالأُنثَى وَإِنِّی
سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وِإِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَذُرِّیَّتَهَا مِنَ
الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ
ترجمه :
پس هنگامی که او
را زائید ، ( دید که دختر است و به درگاه پروردگار دست مناجات برداشت و
عذر خواهان ) گفت : خداوندا ! من او را دختر زائیدم - ولی خدا بدانچه او به
دنیا آورده بود آگاهتر بود ( از خود مریم ، و بهتر میدانست که ) پسر مانند
دختر نیست ( و این دختر به مراتب از پسری که آرزوی او بود ، سودمندتر
خواهد بود - و گفت : ) من او را مریم نام گذاردم و او و فرزندانش را از (
وسوسه و گمراهسازی ) اهریمن مطرود ( از درگاه فضل و کرمت ، به تو میسپارم و
) در پناه تو میدارم .
توضیحات :
« رَبِّ إِنِّی
وَضَعْتُهَا أُنثَیا » : این جمله بیانگر افسوس مادر مریم است ، نه این که
او خدا را آگاه سازد . ( أُنثَیا ) حال ضمیر ( هَا ) است . « لَیْسَ
الذَّکَرُ کَالأُنثَیا » : این سخن میتواند گفته خدا باشد و یا گفته مادر
مریم که با افسوس میگوید : برای خدمت به بیتالمقدّس ، دختر همچون پسر
نمیتواند مفید باشد . « أُعِیذُهَا بِکَ » : او را در پناه تو میدارم و به
تو میسپارم . « الرَّجِیمِ » : مطرود .
سوره آل عمران آیه 37
متن آیه :
فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتاً حَسَناً
وَکَفَّلَهَا زَکَرِیَّا کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیْهَا زَکَرِیَّا
الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقاً قَالَ یَا مَرْیَمُ أَنَّى لَکِ
هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ
بِغَیْرِ حِسَابٍ
ترجمه :
خداوند ، او ( یعنی مریم )
را به طرز نیکوئی پذیرفت ، و به طرز شایستهای ( نهال وجود ) او را رویانید
( و پرورشش داد ) ، و زکریّا ( شوهر خاله او ) را سرپرست او کرد . هر زمان
که زکریّا وارد عبادتگاه او میشد ، غذای ( تمییز و زیادی ) را در پیش او
مییافت . ( باری ) به مریم گفت : این از کجا برای تو میآید ؟ ! گفت : این
از سوی خدا میآید . خداوند به هرکس که بخواهد بیحساب و بیشمار روزی میرساند
.
توضیحات :
« تَقَبَّلَ » : پذیرفت . « أَنبَتَهَا
نَبَاتاً حَسَناً » : او را به زیباترین وجه تربیت کرد و به بهترین صورت
محافظت و مراقبت نمود . ( نَبَاتاً ) مفعول مطلق است . « کَفَّلَهَا
زَکَرِیَّا » : زکریّا را سرپرست مریم کرد . « أَنَّیا » : از کجا ؟
سوره آل عمران آیه 38
متن آیه :
هُنَالِکَ دَعَا زَکَرِیَّا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِی مِن لَّدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاء
ترجمه :
بدان
هنگام ( که زکریّا آن همه مرحمت و محبّت خدا را در حق مریم دید ، خاشعانه
در عبادتگاه به پا خاست و رو به سوی آسمان کرد و ) پروردگار خویش را به
فریاد خواند ، گفت : پروردگارا ! ( هر چند که خود پیرم و همسرم نازا )
فرزند شایستهای از جانب ( لطف و کرم ) خویش به من عطاء فرما ، بیگمان تو
شنونده دعائی ( و پذیرنده تمنّائی ) .
توضیحات :
« هُنَالِکَ » : آنجا ، پیش مریم و در کنار عبادتگاه . « دَعَا » : به کمک طلبید . به فریاد خواند .
سوره آل عمران آیه 39
متن آیه :
فَنَادَتْهُ الْمَلآئِکَةُ وَهُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ
أَنَّ اللّهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیَى مُصَدِّقاً بِکَلِمَةٍ مِّنَ اللّهِ
وَسَیِّداً وَحَصُوراً وَنَبِیّاً مِّنَ الصَّالِحِینَ
ترجمه :
پس
( خداوند دعای او را پذیرفت و ) در حالی که در عبادتگاه به نیایش ایستاده
بود ، فرشتگان او را ندا در دادند که خداوند تو را به یحیی مژده میدهد ، و
او تصدیق کننده کلمه خدا ( یعنی عیسی ، چون با کلمه « کُن » پدید آمده است )
و پیشوا و برکنار از هوسهای سرکش ، و پیغمبری از ( تبار ) صالحان خواهد
بود .
توضیحات :
« مَلآئِکَةُ » : فرشتگان . در
اینجا چه بسا مراد تنها جبرئیل باشد . « مُصَدِّقاً » : تصدیقکننده . حال (
یَحْیی ) است . « کَلِمَةٍ » : مراد عیسی است ( نگا : آلعمران / 45 ) . «
سَیِّداً » : سَرور . مراد این است که با دانش و فضلی که دارد بر قوم خود
سروری و آقائی میکند . « حَصُوراً » : برکنار از هوسهای سرکش . کسی که با
وجود قدرت ازدواج برای زهد و پارسائی از آن چشم میپوشد . البتّه این امر
دلیل بر فضلِ ترک ازدواج نیست ؛ چرا که یحیی نه از پدر خود برتر بوده است و
نه از نیای خود ابراهیم خلیل . « مِنَ الصَّالِحِینَ » : از نژاد صالحان
.
سوره آل عمران آیه 40
متن آیه :
قَالَ
رَبِّ أَنَّىَ یَکُونُ لِی غُلاَمٌ وَقَدْ بَلَغَنِیَ الْکِبَرُ
وَامْرَأَتِی عَاقِرٌ قَالَ کَذَلِکَ اللّهُ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ
ترجمه :
(
با رسیدن این مژده ، زکریّا متحیّرانه و مضطربانه کیفیّت وقوع این امر
خارقالعاده را جویا شد و ) گفت : پروردگارا ! چگونه فرزندی مرا خواهد بود ،
در حالی که پیری به سراغ من آمده است و همسرم نازا است ؟ ( خداوند توسّط
فرشتگان بدو ) فرمود : همین طور است ، خداوند هر کاری را بخواهد انجام
میدهد .
توضیحات :
« أَنَّیا » : چگونه ؟ « غُلام » : فرزند . « الْکِبَرُ » : پیری . کهنسالی . « عَاقِرٌ » : نازا .
سوره آل عمران آیه 41
متن آیه :
قَالَ رَبِّ اجْعَل لِّیَ آیَةً قَالَ آیَتُکَ أَلاَّ تُکَلِّمَ النَّاسَ
ثَلاَثَةَ أَیَّامٍ إِلاَّ رَمْزاً وَاذْکُر رَّبَّکَ کَثِیراً وَسَبِّحْ
بِالْعَشِیِّ وَالإِبْکَارِ
ترجمه :
گفت :
پروردگارا ! نشانهای برای من قرار بده ( که حاملگی همسرم را برساند ) .
فرمود : نشانه تو آن است که نمیتوانی سه روز با مردم حرف بزنی مگر با رمز و
اشاره ، و ( در این مدّت به شکرانه نعمت ) پروردگارت را بسی یاد کن و
سحرگاهان و شامگاهان او را تسبیح گوی و به پاکی بستای .
توضیحات :
«
ءَایَةً » : نشانه . علامت . « أَلاَّ تُکلِّمَ النَّاسَ » : این که
نمیتوانی با مردم سخن بگوئی . « رَمْزاً » : اشاره با دست یا سر و غیره . «
الْعَشِیِّ » : شامگاهان . « الإِبْکَار » : سحرگاهان ( نگا : مریم / 11 )
.
سوره آل عمران آیه 42
متن آیه :
وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِکَةُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاکِ وَطَهَّرَکِ وَاصْطَفَاکِ عَلَى نِسَاء الْعَالَمِینَ
ترجمه :
(
تو حضور نداشتی ) هنگامی که فرشتگان گفتند : ای مریم ! خدا تو را برگزیده و
پاکیزهات داشته است ، و تو را بر همه زنان جهان برتری داده است .
توضیحات :
«
طَهَّرَکِ » : تو را از ناپاکیها زدوده است و از اتّهامات یهودیان پاکیزه
داشته است . « إصْطَفَاکِ عَلَیا نِسَآءِ الْعَالَمِینَ » : تو را بر سائر
زنان جهانیان برتری داد ؛ در این که تو یگانه زنی هستی که برای خدمت در
کلیسا پذیرفته شده و بدون شوهر ، صاحب نوزاد گشته است .
سوره آل عمران آیه 43
متن آیه :
یَا مَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَاسْجُدِی وَارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ
ترجمه :
ای
مریم ! ( به شکرانه این نعمت بزرگ ) همیشه خاشعانه به اطاعت و عبادت
پروردگارت مشغول شو و با نمازگزاران به سجده و رکوع بپرداز ( و با آنان
نماز بخوان ) .
توضیحات :
« أُقْنُتِی لِرَبِّکِ » :
فروتنانه به پرستش پروردگارت بپرداز . « أُسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ
الرَّاکِعِینَ » : با نمازگزاران نماز بخوان .
سوره آل عمران آیه 44
متن آیه :
ذَلِکَ مِنْ أَنبَاء الْغَیْبِ نُوحِیهِ إِلَیکَ وَمَا کُنتَ لَدَیْهِمْ
إِذْ یُلْقُون أَقْلاَمَهُمْ أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ وَمَا کُنتَ
لَدَیْهِمْ إِذْ یَخْتَصِمُونَ
ترجمه :
این (
چیزهائی که گفته شد ) از جمله خبرهای غیبی است که آن را به تو وحی میکنیم و
تو در آن هنگام که قلمهای خود را ( برای قرعهکشی به درون آب یا کیسهای و .
. . ) میافکندند تا ( روشن شود بر طبق قرعه ) کدام یک سرپرستی مریم را بر
عهده گیرد ، و بدان هنگام که میان خود ( بر سر سرپرستی او ) کشمکش داشتند
حضور نداشتی ( و همه اینها از راه وحی به تو میرسد ) .
توضیحات :
«
أَنبَآءِ » : جمع نَبَأ ، اخبار « أَقْلام » : قلمها . تیرها . «
أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ » : تا ببینند کدام یک سرپرستی مریم را به
عهده میگیرد . ( أَیُّ ) مبتدا و جمله بعدی خبر است ، و فعلی مانند (
یَنظُرُونَ ) یا ( یَعْلَمُونَ ) قبل از آن مقدّر است . « إِذْ
یَخْتَصِمُونَ » : آن گاه که منازعه و کشمکش میکردند .
سوره آل عمران آیه 45
متن آیه :
إِذْ قَالَتِ الْمَلآئِکَةُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللّهَ یُبَشِّرُکِ
بِکَلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ وَجِیهاً فِی
الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِینَ
ترجمه :
(
تو حضور نداشتی ) آن گاه که فرشتگان گفتند : ای مریم ! خداوند تو را به
کلمه خود که نامش مسیح عیسی پسر مریم است مژده میدهد ، و او در این جهان و
آن جهان بلندمرتبه و بزرگوار و از زمره مقرّبان است .
توضیحات :
«
مَسِیحُ » : لقب عیسی است ، معرّب ( مشیخا ) که در تورات آمده است و به
معنی مدهون و تعمید شده است . « وَجِیهاً » : دارای وجاهت و کرامت . محترم .
حال عیسی است .
سوره آل عمران آیه 46
متن آیه :
وَیُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَکَهْلاً وَمِنَ الصَّالِحِینَ
ترجمه :
و
در گهواره و در حالت کهولت ( یعنی میانسالی ، که از سی سال تا پنجاه و یک
سال است ) با مردم سخن خواهد گفت و از زمره صالحان بشمار است .
توضیحات :
«
مَهْد » : گهواره . « کَهْلاً » : کهولت و میانسالی . ( یُکَلِّمُ
النَّاسَ ) و ( کَهْلاً ) حالند و عطف بر ( وَجیهاً ) در آیه قبلی میباشند .
« صَالِحِینَ » : کاملان در تقوا و صلاح .
سوره آل عمران آیه 47
متن آیه :
قَالَتْ رَبِّ أَنَّى یَکُونُ لِی وَلَدٌ وَلَمْ یَمْسَسْنِی بَشَرٌ
قَالَ کَذَلِکِ اللّهُ یَخْلُقُ مَا یَشَاءُ إِذَا قَضَى أَمْراً
فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُن فَیَکُونُ
ترجمه :
(
مریم در حالی که از تولّد فرزند از راه غیرطبیعی ، شگفتزده شده بود ) گفت :
پروردگارا ! چگونه مرا فرزندی خواهد بود ، در حالی که انسانی با من نزدیکی
نکرده است ؟ ! فرمود : این گونه هر چه را بخواهد میآفریند ، و هنگامی که
اراده چیزی کند ( و بخواهد پدید آید ) فقط بدان میگوید : پدید آی ! پس (
بیدرنگ ) پدید میآید .
توضیحات :
« لَمْ یَمْسَسْنِی » : با من آمیزش و نزدیکی نکرده است . « قَضَیا » : اراده کرد . مقدّر فرمود .
سوره آل عمران آیه 48
متن آیه :
وَیُعَلِّمُهُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالإِنجِیلَ
ترجمه :
و بدو خطّ و کتابت ، و دانش راستین و سودمند ، و تورات و انجیل میآموزد .
توضیحات :
« کِتَابَ » : خطّ و کتابت . « یُعَلِّمُهُ الْکِتَابَ » : مراد این است که عیسی باسواد خواهد بود ؛ نه بیسواد .
سوره آل عمران آیه 49
متن آیه :
وَرَسُولاً إِلَى بَنِی إِسْرَائِیلَ أَنِّی قَدْ جِئْتُکُم بِآیَةٍ مِّن
رَّبِّکُمْ أَنِّی أَخْلُقُ لَکُم مِّنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ
فَأَنفُخُ فِیهِ فَیَکُونُ طَیْراً بِإِذْنِ اللّهِ وَأُبْرِئُ الأکْمَهَ
والأَبْرَصَ وَأُحْیِی الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللّهِ وَأُنَبِّئُکُم بِمَا
تَأْکُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِی بُیُوتِکُمْ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً
لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
و او را
به عنوان پیغمبری به سوی بنیاسرائیل روانه میدارد ( و بدیشان خبر میدهد )
که من ( بر صدق نبوّت خود ) نشانهای را از سوی پروردگارتان برایتان آوردهام
، و آن این که : من از گِل چیزی را به شکل پرنده برایتان میسازم ، سپس در
آن میدمم و به فرمان خدا پرندهای ( زنده ) میگردد ؛ و کور مادرزاد و مبتلای
به بیماری پیسی را شفا میدهم و مردگان را به فرمان خدا زنده میکنم و از
آنچه میخورید و از آنچه در خانههای خود ذخیره میکنید به شما خبر میدهم !
بیگمان در اینها نشانهای برای شما است اگر ( اراده پذیرش ) ایمان داشته
باشید .
توضیحات :
« رَسُولاً » : حال و تقدیر چنین
است : وَ یُکَلِّمُهُم رَسُولاً . یا این که مفعولٌبه فعل محذوفی است و
تقدیر چنین میشود : وَ نَجْعَلُهُ رَسُولاً . « أَنِّی » معمول ( رَسُولاً )
است و تقدیر چنین است : رَسُولاً ناطِقاً بِأَنِّی . « أَخْلُقُ » : شکل
میبخشم . « طِینِ » : گِل . « أُبْرِئُ » : شِفا میدهم . « أَکْمَهَ » :
کور مادرزاد . « أَبْرَصَ » : پیس . « مَوْتَیا » : جمع میّت ، مردگان .
سوره آل عمران آیه 50
متن آیه :
وَمُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَکُم
بَعْضَ الَّذِی حُرِّمَ عَلَیْکُمْ وَجِئْتُکُم بِآیَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ
فَاتَّقُواْ اللّهَ وَأَطِیعُونِ
ترجمه :
و ( من
پیغمبریم که ) تصدیقکننده آن چیزی هستم که پیش از من از تورات بوده است و (
آمدهام ) تا پارهای از چیزهائی را که ( بر اثر ستم و گناه ) بر شما حرام
شده است ( به عنوان تخفیفی از سوی خدا ) برایتان حلال کنم ، و نشانهای ( به
دنبال نشانهای ) را برایتان آوردهام ؛ بنابراین ( معجزهها و نشانههای
پیاپی ) از خدا بترسید و از من اطاعت کنید .
توضیحات :
« مُصَدِّقاً » : حال فعل محذوف ( جِئْتُکُمْ ) است . « مَا بَیْنَ یَدَیَّ » : آنچه پیش از من بوده است . « ءَایَةً » : معجزه .
سوره آل عمران آیه 51
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ رَبِّی وَرَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ
ترجمه :
بیگمان
خداوند پروردگار من و پروردگار شما است ، پس او را بپرستید ؛ این راه راست
است ( و انسان را به سعادت هر دو جهان میرساند ) .
توضیحات :
« صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ » : ( نگا : فاتحه / 6 ، بقره / 142 و 213 ) .
سوره آل عمران آیه 52
متن آیه :
فَلَمَّا أَحَسَّ عِیسَى مِنْهُمُ الْکُفْرَ قَالَ مَنْ أَنصَارِی إِلَى
اللّهِ قَالَ الْحَوَارِیُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ اللّهِ آمَنَّا بِاللّهِ
وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
ترجمه :
ولی هنگامی
که عیسی از ایشان احساس کفر ( و سرکشی و نافرمانی ) کرد ، گفت : کیست که
یاور من به سوی خدا ( و برای تبلیغ آئین او ) گردد ؟ حواریّون گفتند : ما
یاوران ( دین ) خدائیم ؛ ( زیرا ما ) به او ایمان آوردهایم ؛ و ( تو نیز )
گواه باش که ما مخلص و منقاد ( اوامر او ) هستیم .
توضیحات :
«
مَنْ أَنصَارِی إِلَی اللهِ » : چه کسانی در دعوت به سوی خدا مرا یاری
خواهند کرد ؟ ( إِلی ) به معنی ( لِ ) یا ( فی ) است . « حَوَارِیُّونَ » :
جمع حَواریّ ، خاصّگان . یاران گزیده . این واژه بیشتر برای یاران یکرنگ
انبیاء به کار میرود . « مُسْلِمُونَ » : مطیعان اوامر خدا .
سوره آل عمران آیه 53
متن آیه :
رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنزَلَتْ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ
ترجمه :
پرودرگارا
! ما بدانچه نازل فرمودهای ایمان آوردهایم و از پیغمبر پیروی نمودهایم ،
پس ما را از زمره گواهان ( بر تبلیغ پیغمبر و انکار بنیاسرائیل ) بنویس .
توضیحات :
« شَاهِدِینَ » : گواهان . اقرارکنندگان به یگانگی خدا .
سوره آل عمران آیه 54
متن آیه :
وَمَکَرُواْ وَمَکَرَ اللّهُ وَاللّهُ خَیْرُ الْمَاکِرِینَ
ترجمه :
و
( یهودیان و دشمنان مسیح برای نابودی او و آئین آسمانی ) نقشه کشیدند ، و
خداوند ( هم برای حفظ او و آئین آسمانی ) چارهجوئی کرد ؛ و خداوند بهترینِ
چارهجویان است .
توضیحات :
« مَکَرُوا » : نقشه
کشیدند و چارهجوئی نمودند . حیلهگری کردند . « مَکَرَ اللهُ » : خداوند
برای ابطال حیله و نقشه ایشان چارهجوئی کرد . میان ( مَکَرُوا ) و ( مَکَرَ
) مُشاکله است ؛ یعنی اتّفاق در لفظ و اختلاف در معنی .
سوره آل عمران آیه 55
متن آیه :
إِذْ قَالَ اللّهُ یَا عِیسَى إِنِّی مُتَوَفِّیکَ وَرَافِعُکَ إِلَیَّ
وَمُطَهِّرُکَ مِنَ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَجَاعِلُ الَّذِینَ اتَّبَعُوکَ
فَوْقَ الَّذِینَ کَفَرُواْ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ ثُمَّ إِلَیَّ
مَرْجِعُکُمْ فَأَحْکُمُ بَیْنَکُمْ فِیمَا کُنتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ
ترجمه :
(
به یاد آورید ) هنگامی را که خدا به عیسی فرمود : من تو را ( با مرگ طبیعی
در وقت معیّن ) میمیرانم و ( مقام تو را بالا میبرم و بعد از مرگ طبیعی )
به سوی خویش فرا میبرم ، و تو را از ( دست ) کافران میرهانم و کسانی را که
از تو پیروی میکنند تا روز رستاخیز برتر از کسانی خواهم ساخت که کفر
میورزند ، سپس برگشت ( همه ) شما به سوی من خواهد بود و در میان شما درباره
آنچه که اختلاف دارید داوری خواهم کرد .
توضیحات :
«
مُتَوَفِّیکَ » : تو را در وقت خود میمیرانم ( نگا : مائده / 117 ) . «
رَافِعُکَ إِلَیَّ » : تو را منزلت و رفعت میبخشم و با کسانی چون ادریس
همدم میگردانم ( نگا : مریم / 57 ) . « مُطَهِّر » : رهاننده . « فَوْقَ
الَّذِینَ » : مراد فوقیّت و برتری معنوی ، یعنی فضائل و قوّت حجّت است . «
مَرْجِع » : برگشت .
سوره آل عمران آیه 56
متن آیه :
فَأَمَّا الَّذِینَ کَفَرُواْ فَأُعَذِّبُهُمْ عَذَاباً شَدِیداً فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِینَ
ترجمه :
امّا
کافران را در دنیا ( با مسلّط کردن ملّتها بر آنان ) و در آخرت ( با
جاودانگی در آتش دوزخ ) به عذاب سختی گرفتار و مجازات خواهم کرد ، و هیچ
گونه یاورانی نخواهند داشت ( که ایشان را از عذاب خدا برهانند ) .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 57
متن آیه :
وَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الظَّالِمِینَ
ترجمه :
و
امّا کسانی که ایمان میآورند و کارهای شایسته انجام میدهند ، خداوند پاداش
آنان را به طور کامل خواهد داد ، و خداوند ستمکاران را دوست نمیدارد .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 58
متن آیه :
ذَلِکَ نَتْلُوهُ عَلَیْکَ مِنَ الآیَاتِ وَالذِّکْرِ الْحَکِیمِ
ترجمه :
این ( اخباری که ای محمّد ) بر تو میخوانیم از آیات ( خدا در قرآن است ) و از قرآن مشتمل بر علم نافع است .
توضیحات :
«
ذلِکَ » : آنچه راجع به کار و بار عیسی گذشت . « ذِکْر » : قرآن ( نگا :
حجر / 6 و 9 ) . « حَکِیم » : دارای حکمت . محکم و متقن .
سوره آل عمران آیه 59
متن آیه :
إِنَّ مَثَلَ عِیسَى عِندَ اللّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثِمَّ قَالَ لَهُ کُن فَیَکُونُ
ترجمه :
مسأله
( آفرینش ) عیسی برای خدا ، همچون مسأله ( آفرینش ) آدم است که او را از
خاک بیافرید ، سپس بدو گفت : پدید آی ! و ( بیدرنگ ) پدید آمد .
توضیحات :
«
مَثَلَ عِیسَیا . . . الخ » : مراد آن است که اگر آفرینش عیسی بدون پدر در
نظرتان بعید مینماید ، بدانید که آفرینش آدم بدون پدر و مادر شگفتتر از آن
است .
سوره آل عمران آیه 60
متن آیه :
الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ فَلاَ تَکُن مِّن الْمُمْتَرِینَ
ترجمه :
( این بیان درباره آفرینش عیسی ) حقیقتی است از جانب پروردگارت ؛ پس از تردیدکنندگان مباش .
توضیحات :
«
أَلْحَقُّ » : خبر مبتدای محذوف است که تقدیر آن چنین است : هُوَ الْحَقُّ
. « مُمْتَرِینَ » : شکّ کنندگان . از ماده ( مِرْیَة ) به معنی : شکّ .
سوره آل عمران آیه 61
متن آیه :
فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ
تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءکُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءکُمْ
وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللّهِ
عَلَى الْکَاذِبِینَ
ترجمه :
هرگاه بعد از علم و
دانشی که ( درباره مسیح ) به تو رسیده است ( باز ) با تو به ستیز پرداختند ،
بدیشان بگو : بیائید ما فرزندان خود را دعوت میکنیم و شما هم فرزندان خود
را فرا خوانید ، و ما زنان خود را دعوت میکنیم و شما هم زنان خود را فرا
خوانید ، و ما خود را آماده میسازیم و شما هم خود را آماده سازید ، سپس دست
دعا به سوی خدا برمیداریم و نفرین خدا را برای دروغگویان تمنّا مینمائیم
.
توضیحات :
« فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ » : پس اگر کسی
درباره مسأله عیسی با تو بدون دلیل مجادله کرد . « تَعَالَوْا » : بیائید .
« نَبْتَهِلْ » : فروتنانه دست دعا به درگاه خدا برداریم و به زاری از او
بخواهیم که . مباهله کنیم .
سوره آل عمران آیه 62
متن آیه :
إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلاَّ اللّهُ وَإِنَّ اللّهَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
بیگمان
این ( چیزی که درباره عیسی بر تو میخوانیم ) سرگذشت واقعی ( مسیح ) است ( و
ادّعاهائی همچون الوهیّت عیسی و فرزند خدا بودن او ، بیاساس است ) و هیچ
معبودی جز خداوند یگانه نیست و خداوند دارای عزّت و حکمت است .
توضیحات :
« هُوَ الْقَصَصُ » : ( هُوَ ) ضمیر فصل است و ( قَصَص ) خبر ( إِنَّ ) .
سوره آل عمران آیه 63
متن آیه :
فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ عَلِیمٌ بِالْمُفْسِدِینَ
ترجمه :
اگر
( با این همه شواهد روشن ، باز هم از پذیرش حق ) روی بگردانند ( بدان که
خواهان حقیقت نیستند و ) خداوند از تبهکاران آگاه است .
توضیحات :
« تَوَلَّوْا » : اعراض نمودند .
سوره آل عمران آیه 64
متن آیه :
قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى کَلَمَةٍ سَوَاء بَیْنَنَا
وَبَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً
وَلاَ یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِّن دُونِ اللّهِ فَإِن
تَوَلَّوْاْ فَقُولُواْ اشْهَدُواْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگو
: ای اهل کتاب ! بیائید به سوی سخن دادگرانهای که میان ما و شما مشترک است
( و همه آن را بر زبان میرانیم ، بیائید بدان عمل کنیم ، و آن این ) که جز
خداوند یگانه را نپرستیم ، و چیزی را شریک او نکنیم ، و برخی از ما برخی
دیگر را ، به جای خداوند یگانه ، به خدائی نپذیرد . پس هرگاه ( از این دعوت
) سر بر تابند ، بگوئید : گواه باشید که ما منقاد ( اوامر و نواهی خدا )
هستیم .
توضیحات :
« کَلِمَةٍ » : کلام . سخن . «
سَوَآءٍ » : دادگرانه . یکسان . صفت ( کَلِمَةٍ ) است . « سَوَآءٍ
بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمْ » : مراد این است که همه کتابهای آسمانی صحیح از
جمله تورات و انجیل و قرآن در آن اختلاف ندارند . « مِن دُونِ اللهِ » : به
جای خدا . غیر از خدا .
سوره آل عمران آیه 65
متن آیه :
یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تُحَآجُّونَ فِی إِبْرَاهِیمَ وَمَا
أُنزِلَتِ التَّورَاةُ وَالإنجِیلُ إِلاَّ مِن بَعْدِهِ أَفَلاَ
تَعْقِلُونَ
ترجمه :
ای اهل کتاب ! چرا درباره (
دین ) ابراهیم با یکدیگر به مجادله و ستیز میپردازید ( و هر یک از شما او
را بر آئین خویش میپندارید ) و حال آن که تورات و انجیل نازل نشدهاند مگر
بعد از او ؟ آیا نمیفهمید ( که پیشین نمیشود پیرو پَسین باشد ) ؟
توضیحات :
« لِمَ » : چرا . « تُحَآجُّونَ » : مجادله و ستیز میکنید .
سوره آل عمران آیه 66
متن آیه :
هَاأَنتُمْ هَؤُلاء حَاجَجْتُمْ فِیمَا لَکُم بِهِ عِلمٌ فَلِمَ
تُحَآجُّونَ فِیمَا لَیْسَ لَکُم بِهِ عِلْمٌ وَاللّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ
لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
هان ! شما ( ای یهودیان و
مسیحیان ) ای گروهی که درباره چیزی که ( به گمان خود ) نسبت بدان آگاهی و
اطّلاعی دارید ، مجادله و مناظره کردید ، ولی چرا درباره چیزی که آگاهی و
اطّلاعی از آن ندارید مجادله و مناظره مینمائید ؟ و خدا ( چگونگی دین
ابراهیم را ) میداند و شما نمیدانید .
توضیحات :
«
هَآ أَنتُمْ هَؤُلآءِ » : هان ! شما که . ( ها ) حرف تنبیه است و به اوّل
اسماء اشاره ، و ضمیر مرفوعی که با اسم اشاره از آن خبر دهند ، اضافه
میگردد . مانند : هذا . هاأَنَاذا .
سوره آل عمران آیه 67
متن آیه :
مَا کَانَ إِبْرَاهِیمُ یَهُودِیّاً وَلاَ نَصْرَانِیّاً وَلَکِن کَانَ حَنِیفاً مُّسْلِماً وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ
ترجمه :
ابراهیم
نه یهودی بود و نه مسیحی ، ولیکن ( از ادیان باطله بیزار و منصرف و ) بر (
دین ) حق و منقاد ( فرمان ) خدا بود ، و از زمره مشرکان ( و کافرانی چون
قریش و همگنان ایشان ) نبود .
توضیحات :
« حَنِیفاً » : دور از باطل و گراینده به حق . مخلصی که خویشتن را تسلیم فرمان خدا کرده و در هیچ چیز سر از فرمان دین او نپیچد .
سوره آل عمران آیه 68
متن آیه :
إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا
النَّبِیُّ وَالَّذِینَ آمَنُواْ وَاللّهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
سزاوارترین
مردم ( برای انتساب ) به ابراهیم ( و دین او ) کسانی هستند که ( در زمان
ابراهیم دعوت او را اجابت کردند و ) از او پیروی نمودند و نیز این پیغمبر (
محمّد ) و کسانیاند که ( با او ) ایمان آوردهاند ( زیرا محمّد و یارانش
اهل توحید خالصند که دین ابراهیم است ) و خداوند سرپرست و یاور مؤمنان است
.
توضیحات :
« أَوْلَیا » : سزاوارترین . « هذَا النَّبِیُّ » : مراد محمّد است .
سوره آل عمران آیه 69
متن آیه :
وَدَّت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یُضِلُّونَکُمْ وَمَا یُضِلُّونَ إِلاَّ أَنفُسَهُمْ وَمَا یَشْعُرُونَ
ترجمه :
گروهی
از اهل کتاب آرزو داشتند کاش میشد شما را گمراه کنند ! و ( با القاء
شبهههائی در دینتان ، شما را از اسلام برگردانند ، ولی با این کارها ) جز
خویشتن را گمراه نمیسازند و نمیفهمند .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 70
متن آیه :
یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ
ترجمه :
ای
اهل کتاب ! چرا آیههای ( دالّ بر صدق نبوّت محمّد ، فرستاده ) خداوند را
نادیده میگیرید و تکذیب میدارید ، و حال آن که ( صحّت آنها و نشانههای
نبوّت محمّد را در کتابهای خود ) میبینید ؟
توضیحات :
« تَشْهَدُونَ » : میبینید . بیگمان میدانید ( نگا : بقره / 146 ) .
سوره آل عمران آیه 71
متن آیه :
یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
ای
اهل کتاب ! چرا حق را با باطل میآمیزید و کتمانش میکنید ، و حال آن که شما
میدانید ( که عقاب و عذاب خدا در برابر چنین کاری چیست ) ؟
توضیحات :
« تَلْبِسُونَ » : آمیزه هم میدارید .
سوره آل عمران آیه 72
متن آیه :
وَقَالَت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ آمِنُواْ بِالَّذِیَ
أُنزِلَ عَلَى الَّذِینَ آمَنُواْ وَجْهَ النَّهَارِ وَاکْفُرُواْ آخِرَهُ
لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ
ترجمه :
جمعی از اهل کتاب (
به همکیشان خود ) گفتند : بدانچه بر مسلمانان نازل شده است ، در آغاز روز
ایمان بیاورید ، و در پایان روز بدان کافر شوید ، تا شاید ( از قرآن پیروی
نکنند و از آن ) برگردند .
توضیحات :
« أَلَّذِی » :
آنچه . « وَجْهَ الْنَّهَارِ » : آغاز روز . مراد از اوّل و آخر روز ،
مدّتی از زمان است ؛ نه آغاز و انجام اصطلاحیِ یک روز ( نگا : واژه « غَداً
» در کهف / 23 و لقمان / 34 ) .
سوره آل عمران آیه 73
متن آیه :
وَلاَ تُؤْمِنُواْ إِلاَّ لِمَن تَبِعَ دِینَکُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَى
هُدَى اللّهِ أَن یُؤْتَى أَحَدٌ مِّثْلَ مَا أُوتِیتُمْ أَوْ
یُحَآجُّوکُمْ عِندَ رَبِّکُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِیَدِ اللّهِ
یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
و
باور مکنید مگر به کسی که پیروی از آئین شما کرده باشد - بگو : بیگمان
هدایت ، هدایت خدا است - این که ( دیگران آن افتخارات و کتابهای آسمانی را
که نصیب شما شده است به دست آورند . یعنی ) به کسی همان چیزی داده شود که
به شما داده شده است ، و این که دیگران بتوانند در پیشگاه پروردگارتان با
شما به داوری بنشینند و اقامه حجّت کنند . بگو : فضل و بزرگی در دست خدا
است و آن را به هرکس که بخواهد میدهد . و خداوند ( عطاء و نعمتش ) فراخ ، و
آگاه ( از اهلیّت و شایستگی مستحقّ وحی و رسالتِ خویش ) است .
توضیحات :
«
لا تُؤْمِنُوا » : نپذیرید . تصدیق نکنید . « لا تُؤْمِنُوا إِلاّ لِمَنْ .
. . . » : نابکاران یهودی به پیروان خود میگفتند : نبوّت منحصر به قوم
یهود است و لذا امور دین را از دیگران نشنوید ، پیغمبری محمّد را نپذیرید ،
و قبول نداشته باشید در روز قیامت کسی بتواند علیه شما اقامه حجّت کند . «
وَاسِع » : دارای رحمت و قدرت فراوان .
سوره آل عمران آیه 74
متن آیه :
یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
هر کس را که بخواهد به رحمت خود مخصوص میگرداند . خداوند دارای فضل عظیم و لطف عمیم است .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 75
متن آیه :
وَمِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ یُؤَدِّهِ
إِلَیْکَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِینَارٍ لاَّ یُؤَدِّهِ
إِلَیْکَ إِلاَّ مَا دُمْتَ عَلَیْهِ قَآئِماً ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ
لَیْسَ عَلَیْنَا فِی الأُمِّیِّینَ سَبِیلٌ وَیَقُولُونَ عَلَى اللّهِ
الْکَذِبَ وَهُمْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و در میان
اهل کتاب کسانی هستند که اگر دارائی فراوانی به رسم امانت بدیشان بسپاری ،
آن را به تو بازپس میدهند . و در میان آنان کسانی هستند که اگر دیناری به
رسم امانت بدیشان بسپاری ، آن را به تو بازپس نمیدهند ، مگر آن که پیوسته
بالای سرشان ایستاده باشی . این بدان خاطر است که ایشان میگویند : ما در
برابر امّیها ( یعنی غیر یهود ) مسؤول نبوده و بازخواستی نداریم ! و بر خدا
دروغ میبندند ( و چنین چیزی حکم خدا نیست ) و حال آن که ایشان ( این را )
میدانند .
توضیحات :
« إِن تَأْمَنْهُ » : اگر او را
امین بدانی . « قِنطَارٍ » : مراد دارائی هنگفت است ( نگا : آلعمران / 14 و
نساء / 20 ) . « دِینَارٍ » : مراد دارائی اندک است . « إِلاّ مَا دُمْتَ
عَلَیْهِ قَآئِماً » : مگر آن که بالای سر او بایستی و پیوسته مطالبه کنی .
« أُمِّیِّینَ » : عربها . ملّتهای غیر یهود . منسوب است به ( أُمّ ) یا (
أُمَم ) که مفردش ( أُمَّة ) است و یاء نسبت بعد از حذف حرف تاء به آخر آن
افزوده میشود . « سَبِیل » : راه . مراد عتاب و عِقاب است .
سوره آل عمران آیه 76
متن آیه :
بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ
ترجمه :
آری
! کسی که به عهد و پیمان خود وفا کند و پرهیزگاری پیشه نماید ( محبّت و
رضایت خدا را فراچنگ آورده است ) زیرا خداوند پرهیزگاران را دوست میدارد .
توضیحات :
« بَلَیا » : ( نگا : بقره / 81 ) . « أَوْفَیا » : وفا کرد . « إِتَّقَیا » : پرهیزگاری کرد .
سوره آل عمران آیه 77
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَأَیْمَانِهِمْ ثَمَناً
قَلِیلاً أُوْلَئِکَ لاَ خَلاَقَ لَهُمْ فِی الآخِرَةِ وَلاَ یُکَلِّمُهُمُ
اللّهُ وَلاَ یَنظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَلاَ یُزَکِّیهِمْ
وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
کسانی که پیمان
خدا و سوگندهای خود را به بهای کمی ( از مادیات و مقامات دنیوی هر اندازه
هم در نظرشان بزرگ و سترگ جلوهگر شود ) بفروشند ، بهرهای در آخرت نخواهند
داشت و خداوند با ایشان در آخرت ( با مرحمت ) سخن نمیگوید ، و به آنان در
قیامت ( با محبّت ) نمینگرد ، و ایشان را ( از کثافات گناه ) پاک نمیسازد ،
و عذاب دردناکی دارند .
توضیحات :
« یَشْتَرُونَ
بِعَهْدِ اللهِ وَ أَیْمَانِهِمْ » : عهد خدا و سوگندهای خود را میفروشند .
« خَلاّق » : بهره و نصیب از خیر و نعمت . « لا یُکَلِّمُهُمُ اللهُ وَ لا
یَنظُرُ إِلَیْهِمْ » : مراد آن است که خداوند از آنان ناراضی است و
بدیشان نظر لطف ندارد . « لا یُزَکِّیهِمْ » : با مغفرت خود آنان را از
گناهان پاکیزه نمیدارد .
سوره آل عمران آیه 78
متن آیه :
وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِیقاً یَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْکِتَابِ
لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْکِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْکِتَابِ وَیَقُولُونَ
هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ وَیَقُولُونَ عَلَى
اللّهِ الْکَذِبَ وَهُمْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و در
میان آنان کسانی هستند که به هنگام خواندن کتاب ( خدا ) زبان خود را
میپیچند و آن را دگرگون میکنند تا شما گمان برید ( آنچه را که میخوانند )
از کتاب ( خدا ) است ! در حالی که از کتاب ( خدا ) نیست . و میگویند که :
آن از نزد خدا ( نازل شده ) است و با این که از سوی خدا نیامده است و به
خدا دروغ میبندند و حال آن که میدانند ( که دروغ میگویند ) .
توضیحات :
«
فَرِیق » : دسته . گروه . « یَلْوُونَ » : پیچ میدهند . به گونه صحیح اداء
نمیکنند . « یَلْوُون أَلْسِنَتَهُم بِالْکِتابِ » : آنچه میخوانند تحریفش
میکنند و درست بیان نمیدارند . مراد تحریف تورات و توجیه و تفسیر آن برابر
خواست خودشان است ( نگا : نساء / 46 ) .
سوره آل عمران آیه 79
متن آیه :
مَا کَانَ لِبَشَرٍ أَن یُؤْتِیَهُ اللّهُ الْکِتَابَ وَالْحُکْمَ
وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ یَقُولَ لِلنَّاسِ کُونُواْ عِبَاداً لِّی مِن دُونِ
اللّهِ وَلَکِن کُونُواْ رَبَّانِیِّینَ بِمَا کُنتُمْ تُعَلِّمُونَ
الْکِتَابَ وَبِمَا کُنتُمْ تَدْرُسُونَ
ترجمه :
هیچ
کسی ( از پیغمبران ) را نسزد که خدا بدو کتاب و حکمت و نبوّت بخشد ، آن
گاه او به مردمان بگوید : به جای خدا ، بندگان ( و پرستشکنندگان ) من باشید
. بلکه ( به مردمان این چنین میگوید که : ) با کتابی که آموختهاید و یاد
دادهاید و درسی که خواندهاید ، مردمانی خدائی باشید ( و جز او را بندگی
نکنید و نپرستید ) .
توضیحات :
« مِن دُونِ اللهِ » : به جای خدا . « رَبَّانِیِّینَ » : خداجویان و خداپرستان .
سوره آل عمران آیه 80
متن آیه :
وَلاَ یَأْمُرَکُمْ أَن تَتَّخِذُواْ الْمَلاَئِکَةَ وَالنِّبِیِّیْنَ
أَرْبَاباً أَیَأْمُرُکُم بِالْکُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
و
( هیچ کسی از پیغمبران ) به شما فرمان نمیدهد که فرشتگان و پیغمبران را به
پروردگاری خود گیرید . مگر ( معقول است که ) شما را به کفر فرمان دهد ،
بعد از آن که ( مخلصانه رو به خدا کردهاید و ) مسلمان شدهاید ؟ !
توضیحات :
« أَرْبَاب » : جمع رَبّ ، پروردگاران .
سوره آل عمران آیه 81
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِیثَاقَ النَّبِیِّیْنَ لَمَا آتَیْتُکُم مِّن
کِتَابٍ وَحِکْمَةٍ ثُمَّ جَاءکُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَکُمْ
لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ
عَلَى ذَلِکُمْ إِصْرِی قَالُواْ أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُواْ وَأَنَاْ
مَعَکُم مِّنَ الشَّاهِدِینَ
ترجمه :
( به خاطر
بیاورید ) هنگامی را که خداوند پیمان مؤکّد از ( یکایک ) پیغمبران ( و
پیروان آنان ) گرفت که چون کتاب و فرزانگی به شما دهم و پس از آن پیغمبری
آید و ( دعوت او موافق با دعوت شما بوده و ) آنچه را که با خود دارید تصدیق
نماید ، باید بدو ایمان بیاورید و وی را یاری دهید . ( و بدیشان ) گفت :
آیا ( بدین موضوع ) اقرار دارید و پیمان مرا بر این کارتان پذیرفتید ؟
گفتند : اقرار داریم ( و فرمان را پذیرائیم . خداوند بدیشان ) گفت : پس (
برخی بر برخی از خود ) گواه باشید و من هم با شما از زمره گواهانم .
توضیحات :
«
مِیثَاق » : پیمان استوار . « لَمَآ ءَاتَیْتُکُم مِّن کِتَابٍ » : اگر
کتاب برای شما فرستادم . ( لَ ) حرف تأکید است و ( مَا ) شرطیّه و فعل (
ءَاتَیْتُکُمْ ) شرط و فعل ( لَتُؤْمِنُنَّ ) جواب شرط میباشد . « مَا » :
اگر . آنچه . واژه ( مَا ) میتواند شرطیّه یا موصول باشد . « إِصْر » : عهد
. « أَخَذْتُمْ عَلَیا ذلِکُمْ إِصْرِی » : آیا پیمان مرا بر این کارتان
پذیرفتید ؟ آیا از پیروان خود بر این کار پیمان گرفتید ؟ « إشْهَدُوا » :
گواه باشید بر خود و پیروان خود .
سوره آل عمران آیه 82
متن آیه :
فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ
ترجمه :
پس
هر که بعد از این ( پیمان محکم ، از ایمان به پیغمبر اسلام ) روی بگرداند ،
از زمره فاسقان ( و بیرونروندگان از شرع خدا و کافران به انبیاء از اوّل
تا آخر ) است .
توضیحات :
« تَوَلَّیا » : پشت کرد و عهدشکنی نمود .
سوره آل عمران آیه 83
متن آیه :
أَفَغَیْرَ دِینِ اللّهِ یَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعاً وَکَرْهاً وَإِلَیْهِ یُرْجَعُونَ
ترجمه :
آیا
جز دین خدا را میجویند ( که اسلام است ) ؟ ولی آنان که در آسمانها و
زمینند از روی اختیار یا از روی اجبار در برابر او تسلیمند و به سوی او
بازگردانده میشوند .
توضیحات :
« یَبْغُونَ » : طلب
میکنند . میجویند . « طَوْعاً وَ کَرْهاً » : خواه و ناخواه . مطیعانه با
اراده و اختیار ، و مجبورانه در آفرینش و پیدایش . این دو مصدر در معنی اسم
فاعل ، یعنی طَآئِعینَ و کَارِهِینَ به کار رفته و حالند .
سوره آل عمران آیه 84
متن آیه :
قُلْ آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ عَلَیْنَا وَمَا أُنزِلَ عَلَى
إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالأَسْبَاطِ وَمَا
أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَالنَّبِیُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لاَ نُفَرِّقُ
بَیْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگو
: ایمان داریم به خدا و بدانچه بر ما و بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و
یعقوب و اسباط ( یعنی فرزندان و نوادگان دوازدهگانه یعقوب ) نازل شده است ،
و بدانچه به موسی و عیسی و سائر پیغمبران از سوی پروردگارشان داده شده است
. میان هیچ یک از پیغمبرانش ( در ایمان بدیشان ) تفاوت نمیگذاریم و ما (
بدین وسیله ) خالصانه و خاشعانه تسلیم اوئیم .
توضیحات :
« أَسْبَاط » : نوادگان . قبائل . مراد از قبائل ، قبائل دوازدهگانه بنیاسرائیل است ( نگا : بقره / 136 و 60 ، و اعراف / 160 ) .
سوره آل عمران آیه 85
متن آیه :
وَمَن یَبْتَغِ غَیْرَ الإِسْلاَمِ دِیناً فَلَن یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِینَ
ترجمه :
و کسی که غیر از ( آئین و شریعت ) اسلام ، آئینی برگزیند ، از او پذیرفته نمیشود ، و او در آخرت از زمره زیانکاران خواهد بود .
توضیحات :
« یَبْتَغِ » : بخواهد . طلب کند . « إِسْلام » : توحید و انقیاد . آئین اسلام .
سوره آل عمران آیه 86
متن آیه :
کَیْفَ یَهْدِی اللّهُ قَوْماً کَفَرُواْ بَعْدَ إِیمَانِهِمْ
وَشَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَاللّهُ لاَ
یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ
ترجمه :
چگونه
خداوند گروهی را رهنمونی میکند که بعد از ایمانشان و بعد از آن که گواهی
دادند به این که پیغمبر بر حق است و معجزات و دلائل روشنی برای آنان ( بر
حقّانیّت محمّد ) بیامد ، کافر شدند ؟ و خدا گروه ستمکاران را هدایت نخواهد
کرد .
توضیحات :
« بَیِّنَات » : دلائل روشن . معجزات .
سوره آل عمران آیه 87
متن آیه :
أُوْلَئِکَ جَزَآؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَالْمَلآئِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
ترجمه :
این چنین کسانی ، کیفرشان این است که لعنت خدا و فرشتگان و مردمان همه ، بر آنان باشد .
توضیحات :
« جَزَآؤُهُمْ » : مبتدای دوم است .
سوره آل عمران آیه 88
متن آیه :
خَالِدِینَ فِیهَا لاَ یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ یُنظَرُونَ
ترجمه :
در این لعن و نفرین ، جاودانه میمانند و عذابشان تخفیف نمیگردد و مهلتی بدیشان داده نخواهد شد .
توضیحات :
« وَلاهُمْ یُنظَرُونَ » : مهلتی بدیشان داده نمیشود و دخول آنان به دوزخ به تأخیر نمیافتد و عذاب ایشان بلاانقطاع خواهد بود .
سوره آل عمران آیه 89
متن آیه :
إِلاَّ الَّذِینَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِکَ وَأَصْلَحُواْ فَإِنَّ الله غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
مگر
کسانی که بعد از آن ، توبه کنند و به اصلاح بپردازند ( یعنی به سوی خدا
برگردند و در مقام جبران گذشته برآیند ، که توبه آنان پذیرفتنی است ) زیرا
خداوند آمرزنده و مهربان است .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 90
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ بَعْدَ إِیمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُواْ
کُفْراً لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الضَّآلُّونَ
ترجمه :
کسانی
که بعد از ایمانشان کافر میشوند و آن گاه بر کفر میافزایند ( و در این راه
اصرار میورزند ) هیچ گاه توبه آنان ( بعد از گذشت فرصت که از روی ناچاری
یا در آستانه مرگ صورت میگیرد ) قبول نمیشود و ایشان به حقیقت گمراهند .
توضیحات :
« ضَآلُّونَ » : گمراهان .
سوره آل عمران آیه 91
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمْ کُفَّارٌ فَلَن یُقْبَلَ
مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الأرْضِ ذَهَباً وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُوْلَئِکَ
لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِینَ
ترجمه :
کسانی
که کفر میورزند و با کفر از دنیا رخت برمیبندند ، اگر زمین پر از طلا باشد
و ( بتوانند برای بازخرید خود ) آن را به عنوان فدیه بپردازند ، هرگز از
هیچ کدام از آنان پذیرفته نخواهد شد . برای ایشان عذاب دردناکی است و یاوری
ندارند .
توضیحات :
« مِلْءُ الأرْضِ » : پرِ زمین . « ذَهَباً » : طلا . « لَوِ افْتَدَیا بِهِ » : اگر آن را برای رهائی خود و نجات از عذاب بدهد .
سوره آل عمران آیه 92
متن آیه :
لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَیْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ
ترجمه :
به
نیکی ( کاملی که جویای آنید و مورد پسند خدا است ) دست نمییابید ، مگر آن
که از آنچه دوست میدارید ( در راه خدا ) ببخشید . و هر چه را ببخشید ( کم
یا زیاد ، بیارزش یا باارزش ) خدا بر آن آگاه است .
توضیحات :
« لَن تَنَالُوا » : نائل نمیگردید . دست نمییابید . « بِرَّ » : خوبی . خیر کثیر . « مَا تُنفِقُوا » : آنچه را که میبخشید .
سوره آل عمران آیه 93
متن آیه :
کُلُّ الطَّعَامِ کَانَ حِلاًّ لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ إِلاَّ مَا حَرَّمَ
إِسْرَائِیلُ عَلَى نَفْسِهِ مِن قَبْلِ أَن تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ
فَأْتُواْ بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
همه
غذاها بر بنیاسرائیل حلال بود ، جز آنچه اسرائیل ( یعنی یعقوب به عللی ،
یا قوم اسرائیل به سبب ارتکاب گناهان ) پیش از نزول تورات بر خود حرام کرده
بود . بگو : اگر راست میگوئید ( که شریعت ابراهیم چنین چیزهائی را حرام
نموده است ، برای اثبات ادّعای خویش ) تورات را بیاورید و آن را بخوانید .
توضیحات :
« حِلّ » : حلال . ( نگا : مائده / 5 ) . « إِسْرَآئِیلُ » : یعقوب . قوم اسرائیل .
سوره آل عمران آیه 94
متن آیه :
فَمَنِ افْتَرَىَ عَلَى اللّهِ الْکَذِبَ مِن بَعْدِ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ترجمه :
بنابراین کسانی که بعد از این به خدا دروغ بندند ( و به ابراهیم و سایر پیغمبران پیشین ، نسبتهای ناروا دهند ) اینان ستمگرند .
توضیحات :
« إِفْتَرَیا » : بهم بافت . دروغ بست . نسبت ناروا داد .
سوره آل عمران آیه 95
متن آیه :
قُلْ صَدَقَ اللّهُ فَاتَّبِعُواْ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفاً وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ
ترجمه :
بگو
: خدا راست گفته است ( و همه خوراکیها بر بنیاسرائیل حلال بوده است )
بنابراین از آئین ابراهیم پیروی کنید که ( بیآلایش بود و ) به حق گرایش
داشت و جزو مشرکان نبود .
توضیحات :
« مِلَّةَ » : دین و آئین . « حَنِیفاً » : حقگرا ( نگا : بقره / 135 ) .
سوره آل عمران آیه 96
متن آیه :
إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکاً وَهُدًى لِّلْعَالَمِینَ
ترجمه :
نخستین
خانهای ( از حیث قدمت و حرمت که با دست انبیاء جهت پرستش و نیایش صحیح
خداوند یگانه ) برای مردم بنیانگذاری گشته است ، خانهای است که در مکّه
قرار دارد ( و کعبه نام و از لحاظ ظاهر و باطن ) پربرکت و نعمت است و ( از
آنجا که قبلهگاه نماز مسلمانان و مکان حجّ آنان یعنی کنگره بزرگ سالانه
ایشان است ، مایه ) هدایت جهانیان است .
توضیحات :
«
أوَّلَ بَیْتٍ » : نخستین خانه . مراد این است نخستین خانهای که برای
عبادت با دست پیغمبران ساخته شده است کعبه است که ابراهیم و اسماعیل آن را
ساختهاند و بعد از آن قرنها بعد مسجدالاقصی در سال 1005 پیش از میلاد توسّط
سلیمان ساخته شد . « بَکَّةَ » : اسمی از اسامی مکّه است . « مُبَارَکاً »
: پرخیر و برکت است برای حاجیان و ساکنان آنجا ( نگا : بقره / 126 ) . حال
ضمیر مستتر در ( وُضِعَ ) است .
سوره آل عمران آیه 97
متن آیه :
فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ کَانَ
آمِناً وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ
سَبِیلاً وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ
ترجمه :
در
آن نشانههای روشنی است ، مقام ابراهیم ( یعنی مکان نماز و عبادت او از
جمله آنها است ) . و هرکس داخل آن ( حرم ) شود در امان است . و حجّ این
خانه واجب الهی است بر کسانی که توانائی ( مالی و بدنی ) برای رفتن بدانجا
را دارند . و هرکس ( حجّ خانه خدا را به جای نیاورد ، یا اصلاً حجّ را
نپذیرد ، و بدین وسیله ) کفر ورزد ( به خود زیان رسانده نه به خدا ) چه
خداوند از همه جهانیان بینیاز است .
توضیحات :
«
مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ » : ( نگا : بقره / 125 ) . ( مَقَامُ ) خبر است
برای مبتدای محذوف ، و یا بدل از ( ءَایَاتٌ ) است . « حِجُّ » : رهسپار
بیتالله شدن و برای انجام مناسک در آنجا ماندن . « مَنِ اسْتَطَاعَ » : (
مَنْ ) بدل است .
سوره آل عمران آیه 98
متن آیه :
قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَاللّهُ شَهِیدٌ عَلَى مَا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
بگو
: ای اهل کتاب ! چرا نسبت به آیات خدا ( که دالّ بر صدق نبوّت محمّد است )
کفر میورزید و ( آنها را تکذیب میکنید ) با آن که خدا گواه بر اعمالِ شما
است ؟
توضیحات :
« شَهِیدٌ » : دانا و آگاه .
سوره آل عمران آیه 99
متن آیه :
قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ مَنْ
آمَنَ تَبْغُونَهَا عِوَجاً وَأَنتُمْ شُهَدَاء وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ
عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
بگو : ای اهل کتاب !
چرا کسی را که ایمان آورده است ، از راه خدا باز میدارید و میخواهید این
راه را کج نشان دهید ، و حال آن که شما ( از راستی و درستی این راه )
آگاهید ؟ و خدا از آنچه میکنید بیخبر نیست ( و پاداش شما را میدهد ) .
توضیحات :
«
تَصُدُّونَ » : باز میدارید . « تَبْغُونَهَا عِوَجاً » : آن راه را کج
میخواهید . مراد این است که راه خدا را در نظر مردم کج نشان میدهید . «
عِوَجاً » : کج . « وَ أَنتُمْ شُهَدَآءُ » : همان گونه که گواهان از حقیقت
قضیّه آگاهند ، شما نیز از روی کتابهای خود از راه خدا قاطعانه آگاهید .
سوره آل عمران آیه 100
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوَاْ إِن تُطِیعُواْ فَرِیقاً مِّنَ
الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ یَرُدُّوکُم بَعْدَ إِیمَانِکُمْ کَافِرِینَ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید ، اگر از
گروهی از کسانی که کتاب بدیشان داده شده است پیروی کنید ، شما را پس از
ایمان آوردنتان به کفر باز میگردانند .
توضیحات :
« یَرُدُّوکُمْ . . . کَافِرِینَ » : شما را کافر سازند . شما را به کفر برگردانند . « کَافِرِینَ » : مفعول دوم ، یا حال است .
سوره آل عمران آیه 101
متن آیه :
وَکَیْفَ تَکْفُرُونَ وَأَنتُمْ تُتْلَى عَلَیْکُمْ آیَاتُ اللّهِ
وَفِیکُمْ رَسُولُهُ وَمَن یَعْتَصِم بِاللّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلَى صِرَاطٍ
مُّسْتَقِیمٍ
ترجمه :
و چگونه باید شما کافر شوید و
حال آن که آیات خدا بر شما فرو خوانده میشود و پیغمبر او در میان شما است (
و نور قرآن راه را تابان و رهنمودهای فرستاده خدا حقیقت را عیان میدارد ! )
و هرکس به خدا تمسّک جوید ، بیگمان به راه راست و درست ( رستگاری ) رهنمود
شده است .
توضیحات :
« یَعْتَصِمْ » : چنگ بزند . متوسّل گردد .
سوره آل عمران آیه 102
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید آن چنان که باید از خدا ترسید از خدا بترسید ( و
با انجام واجبات و دوری از منهیّات گوهر تقوا را به دامان گیرید ) و شما (
سعی کنید غافل نباشید تا چون مرگتان به ناگاه در رسد ) نمیرید مگر آن که
مسلمان باشید .
توضیحات :
« لا تَمُوتُنَّ إِلا وَ
أَنتُم مُّسْلِمُونَ » : مراد این است که انسان باید پیوسته متمسّک به
اسلام و مراقب اعمال خود باشد تا به ناگاه چون پیک اجل در رسید ، با ایمان
استوار دار فانی را وداع گوید .
سوره آل عمران آیه 103
متن آیه :
وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعاً وَلاَ تَفَرَّقُواْ
وَاذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ
بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَاناً وَکُنتُمْ
عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنْهَا کَذَلِکَ
یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ
ترجمه :
و
همگی به رشته ( ناگسستنی قرآن ) خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا
را بر خود به یاد آورید که بدان گاه که ( برای همدیگر ) دشمنانی بودید و
خدا میان دلهایتان ( انس و الفت برقرار و آنها را به هم ) پیوند داد ، پس (
در پرتو نعمت او برای هم ) برادرانی شدید ، و ( همچنین شما با بتپرستی و
شرکی که داشتید ) بر لبه گودالی از آتش ( دوزخ ) بودید ( و هر آن با فرا
رسیدن مرگتان بیم فرو افتادنتان در آن میرفت ) ولی شما را از آن رهانید ( و
به ساحل ایمان رسانید ) ، خداوند این چنین برایتان آیات خود را آشکار
میسازد ، شاید که هدایت شوید .
توضیحات :
« حَبْل » :
ریسمان . رشته . « حَبْلِ الله » : مراد قرآن است . « إِخْوَان » : جمع
اَخ ، برادران . « شَفَا » : لبه . « أَنقَذَکُمْ » : شما را نجات داد .
سوره آل عمران آیه 104
متن آیه :
وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ
بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَأُوْلَئِکَ هُمُ
الْمُفْلِحُونَ
ترجمه :
باید از میان شما گروهی
باشند که ( تربیت لازم را ببینند و قرآن و سنّت و احکام شریعت را بیاموزند و
مردمان را ) دعوت به نیکی کنند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند ، و
آنان خود رستگارند .
توضیحات :
« وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ » : باید در میان شما جماعتی باشد که . باید ملّتی باشید که . « أُمَّةٌ » : جماعت . ملّت .
سوره آل عمران آیه 105
متن آیه :
وَلاَ تَکُونُواْ کَالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ
مَا جَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُوْلَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
و
مانند کسانی نشوید که ( با ترک امر به معروف و نهی از منکر ) پراکنده شدند
و اختلاف ورزیدند ( آن هم ) پس از آن که نشانههای روشن ( پروردگارشان ) به
آنان رسید ، و ایشان را عذاب بزرگی است .
توضیحات :
« بَیِّنَاتُ » : دلائل روشن .
سوره آل عمران آیه 106
متن آیه :
یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِینَ
اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَکْفَرْتُم بَعْدَ إِیمَانِکُمْ فَذُوقُواْ
الْعَذَابَ بِمَا کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ
ترجمه :
(
به یاد آورید روزی را که در چنین ) روزی ، روهائی سفید و روهائی سیاه
میگردند . و امّا آنان که ( به سبب انجام کارهای بد در پیشگاه پروردگارشان
شرمنده و سرافکنده و بر اثر غم و اندوه ) روهایشان سیاه است ( بدیشان گفته
میشود : ) آیا بعد از ایمان ( فطری و اذعان به حق ) خود کافر شدهاید ؟ ! پس
به سبب کفری که میورزیدهاید عذاب را بچشید !
توضیحات :
«
یَوْمَ » : مفعولٌبه فعل محذوفی چون ( أُذْکُرْ ) یا مفعولٌفیه ( وَ
لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ) است . « تَبْیَضُّ » : سفید میگردد . مراد بشّاشت
و شادی مؤمنان است . « تَسْوَدُّ » : سیاه میگردد . مراد اندوه و ناراحتی
کافران است . « ذُوقُوا » : بچشید . « بَعْدَ إِیمَانِکُمْ » : مراد ایمان
فطری یا ایمان ناشی از تبلیغ پیغمبران است .
سوره آل عمران آیه 107
متن آیه :
وَأَمَّا الَّذِینَ ابْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَةِ اللّهِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
و
امّا آنان که ( به سبب انجام کارهای شایسته در پیشگاه آفریدگارشان
سرافرازند و سر از پای نمیشناسند و بر اثر شادی و سرور ) روهایشان سفید است
، در رحمت خدای غوطهورند و جاودانه در آن ماندگارند !
توضیحات :
« إِبْیَضَّتْ » : سفید گردید .
سوره آل عمران آیه 108
متن آیه :
تِلْکَ آیَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ وَمَا اللّهُ یُرِیدُ ظُلْماً لِّلْعَالَمِینَ
ترجمه :
اینها
آیات خدا هستند که ( درباره پاداش نیکوکاران و پادافره بدکاران نازل
شدهاند و ) مشتمل بر حق و حقیقتند ، و خداوند ( هیچ گاه ) ستمی برای
جهانیان نمیخواهد .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 109
متن آیه :
وَلِلّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَإِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأُمُورُ
ترجمه :
و
( چگونه ممکن است خدا ستم کند در حالی که آفرینش و فرمانروائی و تصرّف
امور ) آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن خدا است و کارها ( ی
مردمان سرانجام ) به سوی خدا برگردانده میشود ( و پاداش و پادافره هر یک را
خواهد داد ) .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 110
متن آیه :
کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ
وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ
الْکِتَابِ لَکَانَ خَیْراً لَّهُم مِّنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ
وَأَکْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ
ترجمه :
شما ( ای
پیروان محمّد ) بهترین امّتی هستید که به سود انسانها آفریده شدهاید (
مادام که ) امر به معروف و نهی از منکر مینمائید و به خدا ایمان دارید . و
اگر اهل کتاب ( مثل شما به چنین برنامه و آئین درخشانی ) ایمان بیاورند ،
برای ایشان بهتر است ( از باور و آئینی که برآنند . ولی تنها عدّه کمی ) از
آنان با ایمانند و بیشتر ایشان فاسق ( و خارج از حدود ایمان و وظائف آن )
هستند .
توضیحات :
« کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ . . . »
: شما بهترین ملّت هستید اگر امر به معروف و نهی از منکر داشته باشید و با
جان و مال در این راه بکوشید .
سوره آل عمران آیه 111
متن آیه :
لَن یَضُرُّوکُمْ إِلاَّ أَذًى وَإِن یُقَاتِلُوکُمْ یُوَلُّوکُمُ الأَدُبَارَ ثُمَّ لاَ یُنصَرُونَ
ترجمه :
آنان
هرگز نمیتوانند به شما زیانی ( ژرف و پردامنه ) برسانند مگر آزار مختصری (
که اثر چندانی بر جای نمیگذارد ) و اگر با شما بجنگند پشت کرده و پای به
فرار مینهند ، سپس یاری نمیشوند ( و نصرت و پیروزی را فراچنگ نمیآورند ،
مادام که شما امر به معروف و نهی از منکر داشته باشید ) .
توضیحات :
« یُوَلُّوکُمُ الأدْبَارَ » : به شما پشت میکنند و میگریزند .
سوره آل عمران آیه 112
متن آیه :
ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ أَیْنَ مَا ثُقِفُواْ إِلاَّ بِحَبْلٍ
مِّنْ اللّهِ وَحَبْلٍ مِّنَ النَّاسِ وَبَآؤُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللّهِ
وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الْمَسْکَنَةُ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ کَانُواْ
یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَیَقْتُلُونَ الأَنبِیَاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ
ذَلِکَ بِمَا عَصَوا وَّکَانُواْ یَعْتَدُونَ
ترجمه :
آنان
هرکجا یافته شوند ، ( مُهر ) خواری بر ایشان خورده است ؛ مگر ( این که از
روش ناپسند خود دست بردارند و در اعمال خویش تجدیدنظر کنند و ) با پیمان
خدا ( یعنی رعایت قوانین شریعت ) و پیمان مردم ( یعنی رعایت مقرّرات
همزیستی مسالمتآمیز ، خویشتن را از اذیّت و آزار در امان دارند و از مساوات
حقوقی و قضائی برخوردار گردند ) و آنان شایسته خشم خدا شدهاند و ( مُهر )
بیچارگی بر ایشان خورده است . چرا که آنان به آیات خدا کفر میورزیدهاند و
پیغمبران را به ناحق میکشتهاند ( و هرکس هم در هر عصر و زمانی به چنین
کارهائی دست یازد و اعمال ننگین گذشتگان را بپسندد ، جزای او همین خواهد
بود ) . این ( جرأت بر گناهان بزرگ ، ناشی از استمرار گناهان کوچک بود و )
به سبب سرکشی ( از فرمان خدا ) و تجاوز ( از حدود شریعت یزدان ) میباشد .
توضیحات :
«
ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ » : خیمه ذلّت بالایِ سر آنان برافراشته
شده است . مُهر خواری بر ایشان خورده است . « أَیْنَمَا » : هرجا . «
ثُقِفُوا » : یافته شوند و فراچنگ آورده شوند . « حَبْلِ اللهِ » : آنچه
خدا بر مسلمانان واجب کرده است که در حق اهل کتاب روا دارند بدان گاه که
تحت ذمّه ایشان قرار میگیرند . « حَبْلِ النَّاسِ » : همکاری و همیاری
مسلمانان با افراد ذمّی . « بَآؤُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللهِ » : برگشتند و
خشم خدا را با خود آوردند . مستحقّ خشم خدا گشتند . « مَسْکَنَةُ » : خواری
و مذلّت . « عَصَوْا » : سرکشی کردند . « کَانُوا یَعْتَدُونَ » : تجاوز
میکردند .
سوره آل عمران آیه 113
متن آیه :
لَیْسُواْ سَوَاء مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ أُمَّةٌ قَآئِمَةٌ یَتْلُونَ آیَاتِ اللّهِ آنَاء اللَّیْلِ وَهُمْ یَسْجُدُونَ
ترجمه :
آنان
همه یکسان نیستند ، گروهی از اهل کتاب ( به دادگری خاستهاند و برحق )
پابرجایند و در بخشهائی از شب - در حالی که به نماز ایستادهاند - آیات خدا
را میخوانند .
توضیحات :
« سَوَآءً » : برابر و
یکسان . « أُمَّةٌ » : دسته . جماعت . « قَآئِمَةٌ » : بر دین خدا ماندگار و
استوار . « ءَانَآءَ » : جمع ( إِنْو ) یا ( إِنْی ) ، ساعاتی از شب .
پاسی از شب .
سوره آل عمران آیه 114
متن آیه :
یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ
وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَیُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ
وَأُوْلَئِکَ مِنَ الصَّالِحِینَ
ترجمه :
به خدا و
روز رستاخیز ایمان دارند و ( مردمان را ) به کار نیک میخوانند و از کار زشت
باز میدارند و در انجام اعمال شایسته و بایسته بر یکدیگر سبقت میگیرند ، و
آنان از زمره صالحانند .
توضیحات :
« یُسَارِعُونَ » : بر همدیگر پیشی میجویند .
سوره آل عمران آیه 115
متن آیه :
وَمَا یَفْعَلُواْ مِنْ خَیْرٍ فَلَن یُکْفَرُوْهُ وَاللّهُ عَلِیمٌ بِالْمُتَّقِینَ
ترجمه :
و
آنچه از اعمال نیک انجام دهند ( هدر نمیرود و بیپاداش نمیماند و ) از ثواب
آن محروم نمیگردند ، و خداوند آگاه از ( حال و احوال ) پرهیزگاران است .
توضیحات :
« لَن یُکْفَرُوهُ » : در پیشگاه خدا به هیچ وجه از اجر آن محروم نمیشوند و کارشان بیمزد نمیماند .
سوره آل عمران آیه 116
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَن تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ
أَوْلاَدُهُم مِّنَ اللّهِ شَیْئاً وَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ
فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
بیگمان اموال و اولاد
کسانی که کفر ورزیدهاند ، ایشان را به هیچ وجه از ( کیفر و عذاب ) خدا
نمیرهاند ( و کوچکترین سودی به حالشان ندارد ) و آنان دوزخیانند و در آنجا
جاودانه میمانند .
توضیحات :
« لَن تُغْنِیَ » : هرگز نمیرهاند . هرگز دفع نمیگرداند .
سوره آل عمران آیه 117
متن آیه :
مَثَلُ مَا یُنفِقُونَ فِی هِذِهِ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا کَمَثَلِ رِیحٍ
فِیهَا صِرٌّ أَصَابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ
فَأَهْلَکَتْهُ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللّهُ وَلَکِنْ أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ
ترجمه :
مَثَل
آنچه کافران در این جهان ( در راه خوشگذرانی و جاهطلبی و کسب قدرت و شهرت ،
و حتّی آنچه که در راه خیرات و حسنات ) بذل و بخشش میکنند ، همانند سرمای
سختی است که به کشتزار قومی اصابت کند که ( با کفر و معاصی ) بر خود ستم
کردهاند ، و آن را نابود سازد . و خداوند ( با هدر دادن اعمالشان ) بر آنان
ستم ننموده است و بلکه خودشان ( با ارتکاب پلشتیها و زشتیها ) به خویشتن
ستم روا میدارند .
توضیحات :
« رِیحٍ » : باد . «
صِرٌّ » : سرمای سخت . « رِیحٍ فِیهَا صِرُّ » : مراد باد صرصر است ( نگا :
حاقّه / 6 ، و فصّلت 16 ) . « حَرْثَ » : کشتزار . « أَنفُسَهُمْ » :
مفعول مقدّم ( یَظْلِمُونَ ) است .
سوره آل عمران آیه 118
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ بِطَانَةً مِّن
دُونِکُمْ لاَ یَأْلُونَکُمْ خَبَالاً وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ
الْبَغْضَاء مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ قَدْ
بَیَّنَّا لَکُمُ الآیَاتِ إِن کُنتُمْ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از غیر خود محرم اسرار برنگزینید ، آنان از
هرگونه شر و فسادی در حق شما کوتاهی نمیکنند . آنان آرزوی رنج و زحمت شما
را ( در دل ) دارند ( و پیوسته در انتظار آنند . نشانههای ) دشمنانگیاز
دهان آنان آشکار است ، و آنچه در دل دارند بزرگتر است ( از بدسگالیهائی که
ظاهر میسازند ) . ما نشانههائی را ( که بتوان با آنها دشمن را از دوست باز
شناخت ) برای شما بیان کردیم اگر اهل عقل و درایت هستید .
توضیحات :
«
بِطَانَةً » : مَحرم اَسرار . « مِن دُونِکُمْ » : از غیر خود . « لا یَأْ
لُونَکُمْ » : تقصیر و کوتاهی نمیکنند . از ماده ( أَلا ، یَأْ لُو ) . «
لا یَأْ لُونَکُمْ خَبَالاً » : برای تباهی کارتان کوتاهی نمیکنند و بلکه
به تلاش میایستند . « لا یَأْ لُونَ » : قصور نمیکنند . ترک نمیکنند . «
خَبَالاً » : فساد . تباهی . منصوب به نزع خافض یا تمییز است بنا به معنی
اوّل ( لا یَأْ لُونَ ) ، و مفعولٌبه است بنا به معنی دوم آن . « مَا
عَنِتُّمْ » : رنج و مشقّت شما را . ( مَا ) مصدریّه است و ( عَنِتُّمْ )
از ماده ( عَنَت ) به معنی مشقّت است . « أَکْبَرُ » : بزرگتر و بیشتر .
سوره آل عمران آیه 119
متن آیه :
هَاأَنتُمْ أُوْلاء تُحِبُّونَهُمْ وَلاَ یُحِبُّونَکُمْ وَتُؤْمِنُونَ
بِالْکِتَابِ کُلِّهِ وَإِذَا لَقُوکُمْ قَالُواْ آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْاْ
عَضُّواْ عَلَیْکُمُ الأَنَامِلَ مِنَ الْغَیْظِ قُلْ مُوتُواْ
بِغَیْظِکُمْ إِنَّ اللّهَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
هان
! ( ای مؤمنان ! ) این شمائید که آنان را ( به خاطر قرابت یا صداقت یا
مودّت ) دوست میدارید ، و ایشان شما را ( به خاطر تعصّب دینی خود ) دوست
نمیدارند ، و شما به همه کتابهای ( آسمانی ) ایمان دارید ( امّا آنان به
کتاب آسمانی شما ایمان ندارند ) . و وقتی که با شما برخورد میکنند ( برای
گولزدنتان ، به دروغ ) میگویند : ایمان آوردهایم . امّا هنگامی که تنها
میشوید ، از شدّت خشم بر شما ، سرانگشتان خود را به دندان میگزند ، بگو :
با ( درد همین ) خشمی که دارید ، بمیرید ، بیگمان خداوند از آنچه در درون
سینهها میگذرد آگاه است .
توضیحات :
« خَلَوْا » :
تنها ماندند و مجلسشان از اغیار خالی شد . رفتند . « عَضُّوا » : گاز
گرفتند . « أَنَامِل » : جمع أُنْمُلَة ، سرانگشتان .
سوره آل عمران آیه 120
متن آیه :
إِن تَمْسَسْکُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْکُمْ سَیِّئَةٌ
یَفْرَحُواْ بِهَا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لاَ یَضُرُّکُمْ
کَیْدُهُمْ شَیْئاً إِنَّ اللّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ
ترجمه :
اگر
نیکی به شما دست دهد ( و نعمتی همچون پیروزی و غنیمت بهره شما گردد )
ناراحت میشوند ، و اگر به شما بدی برسد ، شادمان میشوند . و اگر ( در برابر
اذیّت و آزارشان ) بردباری کنید و ( از دوستی با ایشان ) بپرهیزید ،
حیلهگری ( و دشمنانگی خائنانه ) آنان به شما هیچ زیانی نمیرساند ، ( چه )
شکّی نیست خداوند بدانچه انجام میدهند احاطه دارد ( و قادر به دفع نقشههای
خائنانه و نیرنگهای اهریمنانه ایشان از شما است ) .
توضیحات :
«
إِن تَمْسَسْکُمْ » : اگر به شما برسد . « لا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ
شَیْئاً » : اصلاً مکر ایشان به شما زیانی نمیرساند . ( شَیْئاً ) مفعول
مطلق است . انگار که چنین فرموده است : لا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ ضُرًّا (
نگا : آلعمران / 144 ، و نساء / 36 ) .
سوره آل عمران آیه 121
متن آیه :
وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! به یاد مؤمنان آور ) زمانی را که سحرگاهان از میان خانواده
خود بیرون رفتی و پایگاههای جنگ را برای مسلمانان آماده کردی ( و جای
تیراندازان و جای سواران و جای سائر مؤمنان را مشخّص نمودی ) و خداوند شنوا
و دانا است ( و گفتگوهایتان را میشنید و اندیشههایتان را میدانست ) .
توضیحات :
«
غَدَوْتَ » : سحرگاهان بیرون رفتی ، از واژه ( غُدْوَة ) به معنی : آغاز
روز . « تُبَوِّئُ » : جایگزین میکنی . ترتیب میدهی . « مَقَاعِدَ » :
جایگاهها . مفعول دوم است .
سوره آل عمران آیه 122
متن آیه :
إِذْ هَمَّت طَّآئِفَتَانِ مِنکُمْ أَن تَفْشَلاَ وَاللّهُ وَلِیُّهُمَا وَعَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ
ترجمه :
آن
گاه که دو طائفه از شما ( یعنی بَنُوسَلَمه از خَزْرَج ، و بَنُوحارِثه از
أَوْس ) آهنگ آن کردند که سستی ورزند ( و از وسط راه بازگردند و به جهاد
نپردازند ) ، ولی خداوند یار آنان بود ( و به ایشان کمک کرد تا از این
اندیشه برگشتند ) ، و مؤمنان باید تنها بر خدا توکّل کنند و بس .
توضیحات :
« هَمَّتْ » : خواست . قصد کرد . « أَن تَفْشَلا » : که سستی کنند . تنبلی کنند .
سوره آل عمران آیه 123
متن آیه :
وَلَقَدْ نَصَرَکُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
ترجمه :
خداوند
شما را در بدر پیروز گردانید و حال آن که ( نسبت به کافران ) ناچیز ( و از
ساز و برگ اندکی برخوردار ) بودید ، پس از خدا بترسید تا شکر ( نعمت او را
بتوانید ) به جای آورید .
توضیحات :
« أَذِلَّة » : جمع ذلیل ، خواران . در اینجا مراد این است که از لحاظ شماره اندک و از نظر توشه ضعیف بودید .
سوره آل عمران آیه 124
متن آیه :
إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِینَ أَلَن یَکْفِیکُمْ أَن یُمِدَّکُمْ رَبُّکُم بِثَلاَثَةِ آلاَفٍ مِّنَ الْمَلآئِکَةِ مُنزَلِینَ
ترجمه :
بدان
گاه که تو به مؤمنان میگفتی : آیا شما را بسنده نیست که پروردگارتان با سه
هزار از فرشتگانِ فرستاده ( از سوی خویش برای آرامش خاطرتان ) یاریتان کرد
؟
توضیحات :
« مُنزَلِینَ » : روانهشدگان . صفت ( ثَلاثَةِ ءَالافٍ ) یا حال ( الْمَلآئِکَةِ ) است .
سوره آل عمران آیه 125
متن آیه :
بَلَى إِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَیَأْتُوکُم مِّن فَوْرِهِمْ هَذَا
یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُم بِخَمْسَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلآئِکَةِ مُسَوِّمِینَ
ترجمه :
آری
! ( شما را بسنده است . و علاوه از آن ) اگر بردباری ( در کارزار ) داشته
باشید و پرهیزگاری کنید ( از معصیت خدا و مخالفت با پیغمبر ) ، و آنان (
یعنی دشمنان مشرک ) هم اینک بر شما تاخت آرند ، پروردگارتان ( بر تعداد
فرشتگان بیفزاید و ) با پنج هزار فرشته یورشگر و نشانگذار ، شما را یاری
کند .
توضیحات :
« مِن فَوْرِهِمْ هذا » : همین الآن
با سرعت . « مُسَوِّمِینَ » : یورشگران . نشانگذاران بر بدن خود یا بر
مرکب خویش . مسلّطکنندگان مؤمنان بر کافران .
سوره آل عمران آیه 126
متن آیه :
وَمَا جَعَلَهُ اللّهُ إِلاَّ بُشْرَى لَکُمْ وَلِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُکُم
بِهِ وَمَا النَّصْرُ إِلاَّ مِنْ عِندِ اللّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ
ترجمه :
و
خداوند آن ( یاری با فرشتگان ) را جز مژدهای برای ( پیروزی ) شما نساخت ، و
برای آن کرد که دلهای شما بدان آرام گیرد ، و پیروزی جز از جانب خداوند
توانای دانا نیست .
توضیحات :
« بُشْرَیا » : مژده .
سوره آل عمران آیه 127
متن آیه :
لِیَقْطَعَ طَرَفاً مِّنَ الَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْ یَکْبِتَهُمْ فَیَنقَلِبُواْ خَآئِبِینَ
ترجمه :
(
هدف از یاریتان توسّط فرشتگان آن است که ) تا گروهی از بزرگان کافران را
نابود کند و یا آنان را سرکوب و خوار نماید و با شکست و ننگ خشمگینشان سازد
و ناامید برگردند ( و دیگر بار آرزوی پیروزی در سر نپرورانند ) .
توضیحات :
«
لِیَقْطَعَ » : تا هلاک کند . « طَرَفاً » : جماعتی از رؤساء و اشراف . «
یَکْبِتَهُمْ » : خوار و سرکوبشان کند . « خَآئِبِینَ » : ناامیدان .
سوره آل عمران آیه 128
متن آیه :
لَیْسَ لَکَ مِنَ الأَمْرِ شَیْءٌ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ أَوْ یُعَذَّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ
ترجمه :
چیزی
از کار ( بندگان جز اجرا فرمان یزدان ) در دست تو نیست ( بلکه همه امور در
دست خدا است . این او است که ) یا توبه آنان را میپذیرد ( و دلهایشان را
با آب ایمان میشوید ) یا ایشان را ( با کشتن و خوار داشتن در دنیا ، و عذاب
آخرت ) شکنجه میدهد ، چرا که آنان ستمگرند .
توضیحات :
«
لَیْسَ لَکَ مِنَ الأمْرِ شَیْءٌ » : جمله معترضهای است میان سابق و لاحق
خود ، و درباره لعن و نفرین رسول ( بر کافران اُحُد ، یا قاتلان قاریان
بِئْرِمَعُونه نازل شده است . « یَتُوبَ عَلَیْهِمْ » : عطف بر (
یَکْبِتَهُمْ ) است .
سوره آل عمران آیه 129
متن آیه :
وَلِلّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ یَغْفِرُ لِمَن یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
و
از آن خدا است آنچه در آسمانها و زمین است . هر که را بخواهد میآمرزد ، و
هر که را بخواهد عذاب میدهد ، و خدا بخشنده و مهربان است .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 130
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَأْکُلُواْ الرِّبَا أَضْعَافاً مُّضَاعَفَةً وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید ! ربا را دو و چند برابر مخورید ، و از خدا بترسید ، باشد که رستگار شوید .
توضیحات :
«
أَضْعَافاً مُّضَاعَفَةً » : دو و چند برابر . این گفته ، قیدی برای تحریم
نیست ، بلکه بیان واقعیّتی است که در جاهلیّت بوده است و الاّ رِبا به هر
کیفیّتی که باشد - مضاعف یا غیرمضاعف ، کم یا زیاد - با نصّ صریح قرآن حرام
و مبغوض است ( نگا : بقره / 275 و 276 ) . ( أَضْعافاً ) حال رِبا است .
سوره آل عمران آیه 131
متن آیه :
وَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِی أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ
ترجمه :
و از آتشی بپرهیزید که برای کافران ( نه مؤمنان ) آماده شده است .
توضیحات :
« أُعِدَّتْ » : آماده گشته است .
سوره آل عمران آیه 132
متن آیه :
وَأَطِیعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ
ترجمه :
و از خدا و پیغمبر اطاعت کنید تا که ( در دنیا و آخرت ) مورد رحمت و مرحمت قرار گیرید .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 133
متن آیه :
وَسَارِعُواْ إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ
ترجمه :
و
( با انجام اعمال شایسته و بایسته ) به سوی آمرزش پروردگارتان ، و بهشتی
بشتابید و بر همدیگر پیشی گیرید که بهای آن ( برای مثال ، همچون بهای )
آسمانها و زمین است ؛ ( و چنین چیز با ارزشی ) برای پرهیزگاران تهیّه دیده
شده است .
توضیحات :
« سَارِعُوا إِلَیا مَغْفِرَةٍ
» : بشتابید به سوی اسباب مغفرت . از قبیل توبه و عبادت . « عَرْض » : بها
و ارزش . پهنا . اگر عرْض به معنی عوض و بدل یعنی بها و ارزش معنوی بهشت
گرفته نشود و بلکه عرض مخالف طول باشد ، باید مراد آسمانها و زمینِ منظومه
شمسی یا بخشی از جهان ناشناخته باشد ؛ نه همه افلاک و کرات ( نگا : یونس /
101 ، حدید / 21 ) .
سوره آل عمران آیه 134
متن آیه :
الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْکَاظِمِینَ
الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
آن
کسانی که در حال خوشی و ناخوشی و ثروتمندی و تنگدستی ، به احسان و بذل و
بخشش دست مییازند ، و خشم خود را فرو میخورند ، و از مردم گذشت میکنند ، و (
بدین وسیله در صف نیکوکاران جایگزین میشوند و ) خداوند ( هم ) نیکوکاران
را دوست میدارد .
توضیحات :
« سَرَّآءِ » : توانگری و
فراخ دستی . « ضَرَّآءِ » : ناداری و تنگدستی . « کَاظِمِینَ » :
فروخورندگان خشم و غضب . عطف بر ( ألَّذِینَ ) است . « عَافِینَ » :
عفوکنندگان . درگذرندگان .
سوره آل عمران آیه 135
متن آیه :
وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُواْ أَنْفُسَهُمْ
ذَکَرُواْ اللّهَ فَاسْتَغْفَرُواْ لِذُنُوبِهِمْ وَمَن یَغْفِرُ
الذُّنُوبَ إِلاَّ اللّهُ وَلَمْ یُصِرُّواْ عَلَى مَا فَعَلُواْ وَهُمْ
یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و کسانی که چون دچار گناه (
کبیرهای ) شدند ، یا ( با انجام گناه صغیرهای ) بر خویشتن ستم کردند ، به
یاد خدا میافتند ( و وعده و وعید و عقاب و ثواب و جلالت و عظمت او را پیش
چشم میدارند و پشیمان میگردند ) و آمرزش گناهانشان را خواستار میشوند - و
بجز خدا کیست که گناهان را بیامرزد ؟ - و با علم و آگاهی بر ( زشتی کار و
نهی و وعید خدا از آن ) چیزی که انجام دادهاند پافشاری نمیکنند ( و به
تکرار گناه دست نمییازند ) .
توضیحات :
« فَاحِشَةً »
: گناه کبیره ، مانند زنا و قتل . « وَهُمْ یَعْلَمُونَ » : آنان قبح
کارشان را میدانند . آنان میدانند که خداوند توبه توبهکاران را میپذیرد و
بندگان خود را میبخشد .
سوره آل عمران آیه 136
متن آیه :
أُوْلَئِکَ جَزَآؤُهُم مَّغْفِرَةٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَجَنَّاتٌ تَجْرِی
مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَنِعْمَ أَجْرُ
الْعَامِلِینَ
ترجمه :
آن چنان پرهیزگارانی
پاداششان آمرزش خدایشان و باغهای ( بهشتی ) است که در زیر ( درختان ) آنها
جویبارها روان است و جاودانه در آنجاها ماندگارند ، و این چه پاداش نیکی
است که بهره کسانی میگردد که اهل عملند ( و برابر فرمان خدا کار میکنند )
.
توضیحات :
« خَالِدِینَ » : جاودانگان . حال (
أوْلئِکَ ) است . « نِعْمَ اَجْرُ الْعَامِلِینَ » : بهترین پاداش برای
کسانی که برابر فرمان خدا کار میکنند ، بهشت است . مخصوص به مدح ، یعنی (
الْجَنَّةُ ) محذوف است .
سوره آل عمران آیه 137
متن آیه :
قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِکُمْ سُنَنٌ فَسِیرُواْ فِی الأَرْضِ فَانْظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذَّبِینَ
ترجمه :
پیش
از شما ( ای مؤمنان ، درباره گذشتگان ) قواعد و ضوابطی بوده است ( که ثابت
و تغییرناپذیر به مرحله اجرا درآمده است و امور اجتماعی بشر برابر آن
چرخیده و گردیده است و همیشه همچنین خواهد بود ) پس در زمین به گردش
بپردازید و بنگرید که فرجام تکذیبکنندگان ( حق که پیوسته با باطل در جنگ
است ) چگونه گشته است .
توضیحات :
« خَلَتْ » : رفته
است . گذشته است . « سُنَن » : جمع سُنَّة ، راهها و روشها . وقائع و
رخدادها . ملّتها و امّتها . مراد سُنَّةالله ، یعنی نظامی است که خداوند
آن را پدید آورده است و بر طبق آن آفرینش در گردش و چرخش است . « أُنظُرُوا
» : بنگرید . بیندیشید . « کَیْفَ کانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ » : (
کَیْفَ ) خبر مقدّم ( کانَ ) و ( عاقِبَة ) اسم آن است .
سوره آل عمران آیه 138
متن آیه :
هَذَا بَیَانٌ لِّلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِینَ
ترجمه :
این
( که درباره صفات مؤمنان و قواعد و ضوابط ثابت خدا درباره گذشتگان گذشت )
روشنگری است برای مردمان ، و مایه رهنمود و پندپذیری برای پرهیزگاران است
.
توضیحات :
« بَیَانٌ » : روشنگری .
سوره آل عمران آیه 139
متن آیه :
وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الأَعْلَوْنَ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
و
( از جهاد در راه خدا به سبب آنچه بر سرتان میآید ) سست و زبون نشوید و (
برای کشتگانتان ) غمگین و افسرده نگردید ، و شما ( با تأییدات خداوندی و
قوّه ایمان راستین و نیروی حقی که از آن دفاع میکنید ) برتر ( از دیگران )
هستید ( و پیروزی و بهروزی از آن شما است ) اگر که به راستی مؤمن باشید ( و
بر ایمان دوام داشته باشید ) .
توضیحات :
« لا تَهِنُوا » : سست و زبون نشوید . از ماده ( وَهْن ) . « أَعْلَوْنَ » : برتران . چیرگان .
سوره آل عمران آیه 140
متن آیه :
إِن یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِّثْلُهُ
وَتِلْکَ الأیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللّهُ
الَّذِینَ آمَنُواْ وَیَتَّخِذَ مِنکُمْ شُهَدَاء وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ
الظَّالِمِینَ
ترجمه :
اگر به شما ( در جنگ احد )
جراحتی رسیده است ( و به جانتان گزندی و به دارائیتان زیانی وارد آمده است ،
نگران و پریشان نشوید ) به آن جمعیّت نیز ( در جنگ بدر ) جراحتی همانند آن
رسیده است ، و ما این روزها ( ی پیروزی و شکست ) را در میان مردم دست به
دست میگردانیم ( و گاهی بهره اینان و گاهی نصیب آنان مینمائیم ) تا
ثابتقدمان بر ایمان را ( از سائرین ) جدا سازد و مؤمنان شناخته شوند و
خداوند از میان شما قربانیانی برگیرد و افتخار شهادت نصیبشان گرداند . و
خداوند ستمکاران را دوست نمیدارد .
توضیحات :
«
قَرْحٌ » : زخم . جراحت . مراد از ( قَرْحِ ) اوّل در این آیه و آیه 172
همین سوره ، اذیّت و آزار و شکست و زیانهائی است که در جنگ احد گریبانگیر
مسلمانان گردید . و مراد از ( قَرْحِ ) دوم ، کشت و کشتار و درد و آزار و
بلاها و زیانهائی است که در جنگ بدر به کافران رسید ( نگا : آلعمران / 165 )
. « نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ » : میان مردم دست به دست میگردانیم ، و
گاهی بدینان و گاهی بدانان میسپاریم . « أیَّام » : روزها . مراد ازمنه و
اوقات است ؛ نه روزهای معمولی . « لِیَعْلَمَ اللهُ » : تا خدا معلوم
گرداند . باید توجّه داشت که خدا همیشه آگاه بوده و هست . لذا منظور از (
یَعْلَمَ اللهُ ) و عباراتی از این قبیل ، این است که علم غیبی به علم عینی
تبدیل شود و خفیّ جلیّ گردد . « یَتَّخِذْ مِنکُمُ الشُّهَدَآءَ » : تا
برخی از شما را مفتخر به درجه شهادت در راه خود کند . تا به برخی از شما
افتخار گواهیدادن بر مردم در روز رستاخیز بخشد ( نگا : بقره / 143 ) .
سوره آل عمران آیه 141
متن آیه :
وَلِیُمَحِّصَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ وَیَمْحَقَ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و تا این که خداوند مؤمنان را سره و خالص گرداند و کافران را نابود و تباه سازد .
توضیحات :
« لِیُمَحِّصَ » : تا سره و خالصشان گرداند . تا از هر عیبی پاکشان دارد . « یَمْحَقَ » : هلاک و تباه کند .
سوره آل عمران آیه 142
متن آیه :
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَعْلَمِ اللّهُ الَّذِینَ جَاهَدُواْ مِنکُمْ وَیَعْلَمَ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
آیا
پنداشتهاید که شما ( تنها با ادّعای ایمان ) به بهشت درخواهید آمد ، بدون
آن که خداوند کسانی از شما را مشخّص سازد که به تلاش و پیکار برخاستهاند ، و
بدون آن که خداوند بردبارانی را متمایز گرداند ( که رنجها و سختیها ، آنان
را پاکیزه و آبدیده کرده باشد ) .
توضیحات :
« أَمْ
» : آیا . « حَسِبْتُمْ » : گمان بردهاید . « لَمَّا یَعْلَمِ اللهُ » :
خداوند هنوز نشناخته باشد و جدا نساخته باشد ( نگا : بقره / 143 و آلعمران /
140 ) . « یَعْلَمَ الصَّابِرِینَ » : فعل ( یَعْلَمَ ) منصوب است به (
أَنْ ) مقدّر . چکیده معنی آیه این است که : به بهشت دست نخواهید یافت مگر
آن گاه که آزمایش خود را بدهید و خداوند جهاد در راه خود و استقامت با
دشمنان دین را از شما مشاهده کند ( نگا : عنکبوت / 2 ) .
سوره آل عمران آیه 143
متن آیه :
وَلَقَدْ کُنتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِن قَبْلِ أَن تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَیْتُمُوهُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ
ترجمه :
شما
که تمنّای مرگ ( و شهادت در راه خدا ) را داشتید پیش از آن که با آن روبرو
شوید ، ( هماینک در میدان نبرد اُحُد آمادهاید و با شهادت یاران ) مرگ را
میبینید و شما بدان مینگرید ، ( پس چرا به دهشت افتادهاید و با دیدن آنچه
آرزو میکردید زبون و غمگین گشتهاید ؟ ! ) .
توضیحات :
« کُنتُمْ تَمَنَّوْنَ » : آرزو میکردید و میخواستید .
سوره آل عمران آیه 144
متن آیه :
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ
أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِکُمْ وَمَن
یَنقَلِبْ عَلَىَ عَقِبَیْهِ فَلَن یَضُرَّ اللّهَ شَیْئاً وَسَیَجْزِی
اللّهُ الشَّاکِرِینَ
ترجمه :
محمّد جز پیغمبری
نیست و پیش از او پیغمبرانی بوده و رفتهاند ؛ آیا اگر او ( در جنگ اُحُد
کشته میشد ، یا مثل هر انسان دیگری وقتی ) بمیرد یا کشته شود ، آیا چرخ
میزنید و به عقب برمیگردید ( و با مرگ او اسلام را رها میسازید و به کفر و
بتپرستی بازگشت میکنید ) ؟ ! و هرکس به عقب بازگردد ( و ایمان را رها کرده و
کفر را برگزیند ) هرگز کوچکترین زیانی به خدا نمیرساند ، ( بلکه به خود
ضرر میزند ) و خدا به سپاسگزاران پاداش خواهد داد .
توضیحات :
«
خَلَتْ » : رفته است . « إِنقَلَبْتُمْ عَلَیا أَعْقَابِکُمْ » : بر
پاشنههای خود عقبگرد میکنید و چرخ میزنید . مراد این که : به کفر برمیگردید
. « أَعْقَاب » : جمع عَقِبْ ، پاشنههای پا .
سوره آل عمران آیه 145
متن آیه :
وَمَا کَانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلاَّ بِإِذْنِ الله کِتَاباً
مُّؤَجَّلاً وَمَن یُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْیَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَن
یُرِدْ ثَوَابَ الآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا وَسَنَجْزِی الشَّاکِرِینَ
ترجمه :
و
هیچ کسی را نسزد که بمیرد مگر به فرمان خدا ، و خداوند وقت آن را دقیقاً
در مدّت مشخّص و محدودی ثبت و ضبط کرده است ( و در کتابی که مشتمل بر مرگ و
میرها است نوشته است ) . و هرکس پاداش ( و کالای ) دنیا را خواستار شود از
آن بدو میدهیم ، و هر که پاداش ( و متاع ) آخرت را خواهان باشد از آن بدو
میدهیم ، و ما پاداش سپاسگزاران را خواهیم داد .
توضیحات :
«
أَن تَمُوتَ » : اسم ( کانَ ) است و ( إِلاّ بِإِذْنِ اللهِ ) خبر آن . «
کِتَاباً مُّؤَجَّلاً » : در کتابی نوشته است که مشتمل بر مرگ و میرها است .
( نگا : تفسیرالمنتخب / 93 و انعام / 59 ) . وقت آن را دقیقاً در وقت
مشخّص و محدودی تعیین کرده است ( نگا : فاطر / 11 ، انعام / 2 ، هود / 104 )
. ( کِتَاباً ) : منصوب به نزع خافض یا مفعول مطلق است . تقدیر چنین
میشود : کَتَبَ اللهُ ذلِکَ فِی کِتَابٍ مُّشْتَمِلٍ عَلَی اْلآجَالِ ، یا :
کَتَبَ اللهُ ذلِکَ کِتَاباً مُّوَقَّتاً بِوَقْتٍ مَّعْلُومٍ . «
مُؤَجَّلاً » : مشتمل بر مرگ و میرها . دارای وقت معیّن و محدود .
سوره آل عمران آیه 146
متن آیه :
وَکَأَیِّن مِّن نَّبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَمَا
وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا
اسْتَکَانُواْ وَاللّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
و
چه بسیار پیغمبرانی که مردان خدای فراوانی به همراه آنان کارزار میکردهاند
و به سبب چیزی که در راه خدا بدانان میرسیده است ( از قبیل : کشتهشدن برخی
از یاران و مجروحشدن خود و دوستان ) سست و ضعیف نمیشدهاند و زبونی نشان
نمیدادهاند ( و بلکه شکیبائی میکردهاند ) و خداوند شکیبایان را دوست میدارد
.
توضیحات :
« کَأَیِّنْ » : چه بسیار . «
رِبِّیُّونَ » : جمع ( رِبّی ) ، عالِمان راسخ در علوم دینی . مردان خدا .
مؤمنان مخلص . « قَاتَلَ مَعَهُ » : در رکاب یکایک آنان جنگیدهاند . « مَا
اسْتَکَانُوا » : خواری ننمودند و برای دیگران کرنش نبردند . از ماده (
کَیْن ) یا از ( کَوْن ) .
سوره آل عمران آیه 147
متن آیه :
وَمَا کَانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَن قَالُواْ ربَّنَا اغْفِرْ لَنَا
ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِی أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا
وانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و
( این عمل ایشان به هنگام سختی بود ، و در این وقت ) گفتارشان جز این نبود
که میگفتند : پروردگارا ! گناهانمان را ببخشای و از زیادهرویها و
تندرویهایمان صرف نظر فرمای و گامهایمان را ثابت و استوار بدار و ما را بر
گروه کافران پیروز بگردان .
توضیحات :
« إِسْرَافَنَا فِی أَمْرِنَا » : مراد تجاوز از حدود و ثغور قوانین و مقرّرات الهی است .
سوره آل عمران آیه 148
متن آیه :
فَآتَاهُمُ اللّهُ ثَوَابَ الدُّنْیَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
پس
خداوند پاداش این جهان را ( با پیروز کردنشان بر دشمنان ، و فراچنگ آوردن
غنیمت و کرامت و عزّت ) بدیشان داد ، و پاداش نیکوی آخرت را ( برای آنان
تضمین کرد ) و خداوند نیکوکاران را دوست میدارد .
توضیحات :
« حُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ » : پاداش نیکوی آخرت . صفت به موصوف اضافه شده است .
سوره آل عمران آیه 149
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوَاْ إِن تُطِیعُواْ الَّذِینَ کَفَرُواْ
یَرُدُّوکُمْ عَلَى أَعْقَابِکُمْ فَتَنقَلِبُواْ خَاسِرِینَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! اگر از کافران ، فرمانبرداری کنید ، شما را به
کفر برمیگردانند و زیان دیده ( از سوی دین و ایمان به سوی کفر و حرمان )
برمیگردید .
توضیحات :
« خَاسِرِینَ » : زیانباران . حال ضمیر ( و ) است .
سوره آل عمران آیه 150
متن آیه :
بَلِ اللّهُ مَوْلاَکُمْ وَهُوَ خَیْرُ النَّاصِرِینَ
ترجمه :
( کافران یاور شما نیستند ) بلکه خدا یاور شما است و او بهترینِ یاوران ( و بزرگترینِ مددکاران ) است .
توضیحات :
« مَوْلی » : سرورِ مُتصرّف .
سوره آل عمران آیه 151
متن آیه :
سَنُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُواْ الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَکُواْ
بِاللّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ
وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِینَ
ترجمه :
در دلهای
کافران رُعْب و هراس خواهیم انداخت ، از آنرو که چیزهائی را انباز خدا
ساختهاند که خداوند دلیل و برهانی ( بر حقّانیّت آنها ) فرو نفرستاده است ،
و جایگاه آنان آتش ( دوزخ ) است ، و جایگاه ستمکاران چه بد جایگاهی است .
توضیحات :
«
سُلْطَان » : حجّت و برهان ( نگا : نساء / 91 ، 144 ، 153 ، انعام / 81 ،
اعراف / 33 ، حجّ / 71 ، روم / 35 ) . « مَثْوی » : اقامتگاه .
سوره آل عمران آیه 152
متن آیه :
وَلَقَدْ صَدَقَکُمُ اللّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُم بِإِذْنِهِ
حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِی الأَمْرِ وَعَصَیْتُم مِّن
بَعْدِ مَا أَرَاکُم مَّا تُحِبُّونَ مِنکُم مَّن یُرِیدُ الدُّنْیَا
وَمِنکُم مَّن یُرِیدُ الآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ
لِیَبْتَلِیَکُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنکُمْ وَاللّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى
الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
و در آن هنگام که آنان را (
در آغاز جنگ اُحُد ) با کمک و یاری او از پای در میآوردید ، خداوند به
وعده خود ( که پیروزی بود و بر زبان پیغمبر رفته بود ) با شما وفا کرد ، تا
آن گاه که سستی کردید و در امر ( ماندن در سنگرها و رهاکردن آنجاها ) به
کشمکش پرداختید و اختلاف ورزیدید ، و پس از آن که آنچه را دوست میداشتید به
شما نشان داد ( که غلبه بر دشمن بود ) نافرمانی کردید ( و دو دسته شدید : )
دستهای از شما خواهان کالای دنیا ( یعنی غنائم جنگ شد ) و دستهای خواستار
آخرت ( یعنی : رضایتالله و پاداش اخروی ) گردید . پس ( بر اثر فرار ، دست )
شما را از آنان بازداشت و از ایشان منصرفتان گردانید ( و بدین وسیله
پیروزی شما به شکست انجامید ) تا شما را بیازماید و ( مؤمنان مخلص ، از
دیگران ممتاز و جدا شوند . و هنگامی که پشیمان شدید ) شما را بخشید ، و
خداوند را بر مؤمنان نعمت و منّت است .
توضیحات :
«
تَحُسُّونَهُمْ » : ایشان را از پای در میآورید و مستأصلشان مینمائید . «
إِذْن » : مشیّت و فرمان . « فَشِلْتُمْ » : ضعیف و پست همت شُدید . «
عَصَیْتُمْ » : نافرمانی و سرکشی کردید . « أَرَاکُمْ » : نشانتان داد . «
صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ » : شما را از ایشان بازداشت . مراد این که خداوند شما
را از جنگ ایشان منصرف و معونت خود را بازگرفت و شکست را بهره شما کرد .
سوره آل عمران آیه 153
متن آیه :
إِذْ تُصْعِدُونَ وَلاَ تَلْوُونَ عَلَى أحَدٍ وَالرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ
فِی أُخْرَاکُمْ فَأَثَابَکُمْ غُمَّاً بِغَمٍّ لِّکَیْلاَ تَحْزَنُواْ
عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلاَ مَا أَصَابَکُمْ وَاللّهُ خَبِیرٌ بِمَا
تَعْمَلُونَ
ترجمه :
( ای مؤمنان به یاد آورید ) آن
گاه را که در زمین پراکنده میشدید و میگریختید و دور میگشتید و ( از شدّت
بیم و هراس ) در فکر کسی ( جز نجات خود ) نبودید ، و پیغمبر از پشت سر شما
را صدا میزد ( و میگفت : ای بندگان خدا ! به سوی من بیائید ، من پیغمبر
خدایم ، و هرکس بر دشمن بتازد ، بهشت از آن او است . . . ) . پس در برابر
غم ( و اندوهی که به سبب نافرمانی ، به پیغمبر چشاندید ) غم ( و اندوهی )
به شما رساند ( و غم و اندوهها یکی پس از دیگری به سوی شما روی میآورد )
این بدان خاطر بود که دیگر برای آنچه ( از غنیمت ) از دست دادهاید و بر
آنچه ( از هزیمت ) به شما رسیده است غمگین نشوید ، و خداوند از آنچه انجام
میدهید آگاه است .
توضیحات :
« تُصْعِدُونَ » : در
زمین پراکنده میشوید و میگریزید و دور میگردید . از مصدر ( إِصْعاد ) . فرق
( إِصْعاد ) با ( صُعود ) در این است که اصعاد در زمین صاف انجام میپذیرد ،
ولی صعود در تپهها و کوهها . « لا تَلْوُونَ » : روی برنمیگردانید و
نمینگرید . « فِی أُخْرَاکُمْ » : در پشت سرتان . « فَأَثَابَکُمْ غَمّاً
بِغَمٍّ » : خدا سزای غمی را که با مخالفت خود به پیغمبر رسانیدید ، با
غمیداد که بر اثر شکست به شما رساند . یا : خداوند غم هزیمت را بر غم جراحت
شما افزود .
سوره آل عمران آیه 154
متن آیه :
ثُمَّ أَنزَلَ عَلَیْکُم مِّن بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُّعَاساً
یَغْشَى طَآئِفَةً مِّنکُمْ وَطَآئِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ
یَظُنُّونَ بِاللّهِ غَیْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِیَّةِ یَقُولُونَ هَل
لَّنَا مِنَ الأَمْرِ مِن شَیْءٍ قُلْ إِنَّ الأَمْرَ کُلَّهُ لِلَّهِ
یُخْفُونَ فِی أَنفُسِهِم مَّا لاَ یُبْدُونَ لَکَ یَقُولُونَ لَوْ کَانَ
لَنَا مِنَ الأَمْرِ شَیْءٌ مَّا قُتِلْنَا هَاهُنَا قُل لَّوْ کُنتُمْ فِی
بُیُوتِکُمْ لَبَرَزَ الَّذِینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ إِلَى
مَضَاجِعِهِمْ وَلِیَبْتَلِیَ اللّهُ مَا فِی صُدُورِکُمْ وَلِیُمَحَّصَ
مَا فِی قُلُوبِکُمْ وَاللّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
سپس
به دنبال این غم و اندوه ، آرامشی به گونه خواب سبکی بر شما چیره کرد که
گروهی از ( مؤمنان راستین ) شما را فرا گرفت ، و گروه دیگری تنها در بند
خود بودند و درباره خدا پندارهای نادرستی چون پندارهای زمان جاهلیّت داشتند
( و بر سبیل انکار ) میگفتند : آیا چیزی از کار ( پیروزی و نصرتی که
پیغمبر به ما وعده داده بود ) نصیب ما میشود ؟ بگو : همه کارها ( اعم از
پیروزی و شکست ) در دست خدا است . ( آنان در حین گفتن این سخن ) در دل خود
چیزهائی را پنهان میدارند که برای تو آشکار نمیسازند . ( به خود )
میگویند : اگر کار به دست ما بود ( و یا : اگر برابر وعده محمّد ، سهمی از
پیروزی داشتیم ، ) در اینجا کشته نمیشدیم . بگو : اگر ( برای جنگ بیرون
نمیآمدید و ) در خانههای خود هم بودید ، آنان که کشتهشدن در سرنوشتشان بود ،
به قتلگاه خود میآمدند و ( در مسلخ مرگ کشته میشدند . آنچه خدا خواست -
بنا به مصلحتی که خود میدانست - در جنگ احد شد ) تا خداوند آنچه را که در
سینهها دارید بیازماید و تا آنچه را که در دلها دارید خالص و سره گرداند ، و
خداوند بدانچه در سینهها ( از اسرار و رازها ) است آگاه است .
توضیحات :
«
أَمَنَةً » : امن . آرامش . مفعولٌبه یا مفعوٌلله است . « نُعَاساً » :
چرت . بدل است . « أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ » : خودشان برای خودشان
اهمّیّت دارند و خویشتن را میپایند و بس . « ظَنَّ الْجَاهِلِیَّةِ » :
همچون گمان جاهلیّت . یا : همچون گمان اهل جاهلیّت . ( ظَنَّ ) بدل است . «
هَل لَّنَا مِنَ الأمْرِ شَیْءٌ » : مگر فتح و پیروزی نصیب ما میشود ؟
هرگز ! مگر در کار و بار خود اختیاری نداریم ؟ اگر داشتیم چنین و چنان
میکردیم و . . . « یُخْفُونَ » : پنهان میدارند . « لا یُبْدُونَ » : آشکار
نمیکنند . « بَرَزَ » : بیرون آمد ( نگا : بقره / 250 ) . « مَضَاجِع » :
جمع مَضْجَع ، آنجا که انسان در آن دراز میکشد و بر پهلو میافتد . مراد
خوابگاه مرگ و قتلگاه است . « لِیَبْتَلِیَ » : تا بیازماید . «
لِیُمَحِّصَ » : تا سره و خالص سازد ( نگا : بقره / 143 و آلعمران / 141 )
.
سوره آل عمران آیه 155
متن آیه :
إِنَّ
الَّذِینَ تَوَلَّوْاْ مِنکُمْ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا
اسْتَزَلَّهُمُ الشَّیْطَانُ بِبَعْضِ مَا کَسَبُواْ وَلَقَدْ عَفَا اللّهُ
عَنْهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ
ترجمه :
آنان
که در روز رویاروئی دو گروه ( مسلمانان و کافران در جنگ احد ) فرار کردند ،
بیگمان اهریمن به سبب پارهای از آنچه کرده بودند ( که سرکشی از فرمان خدا
بود ) آنان را به لغزش انداخت و خداوند ایشان را بخشید ، چرا که خداوند
آمرزنده و شکیبا است .
توضیحات :
« تَوَلَّوْا » :
پشت کردند . روی گرداندند . « الْجَمْعَانِ » : دو گروه مؤمنان و مشرکان . «
إِسْتَزَلَّهُمْ » : آنان را به لغزش انداخت . آنان را به خطا و گناه دچار
کرد .
سوره آل عمران آیه 156
متن آیه :
یَا
أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَکُونُواْ کَالَّذِینَ کَفَرُواْ
وَقَالُواْ لإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُواْ فِی الأَرْضِ أَوْ کَانُواْ
غُزًّى لَّوْ کَانُواْ عِندَنَا مَا مَاتُواْ وَمَا قُتِلُواْ لِیَجْعَلَ
اللّهُ ذَلِکَ حَسْرَةً فِی قُلُوبِهِمْ وَاللّهُ یُحْیِی وَیُمِیتُ
وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! شما همانند کافران نباشید که چون برادرانشان به
مسافرتی ( برای تجارت و کسب و کار ) میرفتند ( و میمردند ) یا ( در کشورهای
خود یا جای دیگری ) به جنگ میپرداختند ( و کشته میشدند ) میگفتند : اگر
نزد ما میماندند ، نمیمردند و کشته نمیشدند . ( شما ای مؤمنان ! چنین
سخنانی را نگوئید ) تا خداوند این ( گفتار و گمان ) را حسرتی بر دل آنان
کند . و خدا است که زنده میکند و میمیراند ( و زندگی و مرگ در دست او است )
و خدا آنچه را که میکنید ( چه خوب باشد و چه بد ) میبیند .
توضیحات :
«
ضَرَبُوا فِی الأرْضِ » : در زمین مسافرت کردند . « غُزّیً » : جمع غازی ،
جنگجویان . جهادگران . « لِیَجْعَلَ اللهُ ذلِکَ حَسْرَةً فِی قُلُوبِهِمْ
» : تا خداوند آن عقیده و باور نادرست ایشان را حسرتی در دل آنان گرداند .
تا خداوند جهاد مؤمنان و دستیابی به غنیمت و فوز شهادت ایشان را مایه حسرت
کافران گرداند . لام ( لِیَجْعَلَ ) لام عاقبت است ( نگا : قصص / 8 ) .
سوره آل عمران آیه 157
متن آیه :
وَلَئِن قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللّهِ وَرَحْمَةٌ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ
ترجمه :
و
اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید ، مغفرت و مرحمتی ( که شما را در
برمیگیرد ) بهتر از چیزهائی است که ( آنان در طول عمر ) جمعآوری میکنند .
توضیحات :
«
لَئِنْ » : اگر . « قُتِلْتُمْ . . . » : فعل شرط است ، و جواب شرط محذوف
است که ( لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللهِ . . . ) جانشین و در معنی آن است .
سوره آل عمران آیه 158
متن آیه :
وَلَئِن مُّتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لإِلَى الله تُحْشَرُونَ
ترجمه :
و
اگر بمیرید یا کشته شوید ( مگر نه این است که فانی نمیشوید و در هر دو
صورت ) به سوی خدا بازگردانده میشوید ( و پاداش اعمال خوب یا بدتان داده
میشود ) .
توضیحات :
« تُحْشَرُونَ » : جمعآوری میشوید .
سوره آل عمران آیه 159
متن آیه :
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظّاً غَلِیظَ
الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ
لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى
اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ
ترجمه :
از
پرتو رحمت الهی است که تو با آنان ( که سر از خطّ فرمان کشیده بودند )
نرمش نمودی . و اگر درشتخوی و سنگدل بودی از پیرامون تو پراکنده میشدند .
پس از آنان درگذر و برایشان طلب آمرزش نما و در کارها با آنان مشورت و
رایزنی کن . و هنگامی که ( پس از شور و تبادل آراء ) تصمیم به انجام کاری
گرفتی ( قاطعانه دست به کار شو و ) بر خدا توکّل کن ؛ چرا که خدا
توکّلکنندگان را دوست میدارد .
توضیحات :
« فَبِمَا
رَحْمَةٍ مِّنَ اللهِ » : به سبب رحمتی که خدا آن را در دل تو به ودیعت
نهاده است . ( مَا ) حرف زائدی است که برای تأکید ربط سبب یعنی ( رحمت ) ،
به مسبّب یعنی ( لِنتَ ) به کار رفته است . « لِنتَ » : نرم شدی . نرمش
نمودی . « فَظّاً » : تندخو . « غَلِیظَ الْقَلْبِ » : سنگدل . نامهربان . «
إنفَضُّوا » : پراکنده میشدند .
سوره آل عمران آیه 160
متن آیه :
إِن یَنصُرْکُمُ اللّهُ فَلاَ غَالِبَ لَکُمْ وَإِن یَخْذُلْکُمْ فَمَن
ذَا الَّذِی یَنصُرُکُم مِّن بَعْدِهِ وَعَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکِّلِ
الْمُؤْمِنُونَ
ترجمه :
اگر خداوند شما را یاری کند
( همان گونه که در جنگ بدر یاری کرد ) هیچ کس بر شما چیره نخواهد شد ، و
اگر خوارتان گرداند ( و دست از یاریتان بردارد ، همان گونه که در جنگ احد
چنین شد ) کیست که پس از او شما را یاری دهد ؟ و مؤمنان باید تنها بر خدا
توکّل کنند و بس .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 161
متن آیه :
وَمَا کَانَ لِنَبِیٍّ أَن یَغُلَّ وَمَن یَغْلُلْ یَأْتِ بِمَا غَلَّ
یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثُمَّ تُوَفَّى کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لاَ
یُظْلَمُونَ
ترجمه :
( شما گمان کردید ممکن است
پیغمبر به شما خیانت کند ! در حالی که ) هیچ پیغمبری را نسزد که خیانت کند ،
و هر کس خیانت ورزد ، در روز رستاخیز آنچه را که در آن خیانت کرده است با
خود ( به صحنه محشر ) میآورد ، سپس به هرکسی پاداش و پادافره آنچه کرده است
به تمام و کمال داده میشود ، و بدانان ستم نخواهد شد .
توضیحات :
« یَغُلَّ » : خیانت در غنیمت کند . « غَلَّ » : خیانت در غنیمت کرد . « تُوَفَّیا » : به تمام و کمال داده میشود .
سوره آل عمران آیه 162
متن آیه :
أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللّهِ کَمَن بَاء بِسَخْطٍ مِّنَ اللّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
آیا
کسی که ( با طاعت و عبادت ) در پی خوشنودی خدا است ، مانند کسی است که (
با معصیت و نافرمانی ) خشم خدا را نصیب خود میکند ، و جایگاه او دوزخ خواهد
بود ؟ ! و دوزخ بدترین بازگشتگاه است .
توضیحات :
«
إِتَّبَعَ » : پیروی کرد . دنبال کرد . « رِضْوَان » : خوشنودی . « بَآءَ »
: برگشت . « سَخَط » : خشم . « بَآءَ بِسَخَطٍ مِّنَ اللهِ » : با
کولهباری از خشم خدا برگشت . مراد این که مورد خشم خدا قرار گرفت . «
مَصِیر » : بازگشتگاه .
سوره آل عمران آیه 163
متن آیه :
هُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ اللّهِ واللّهُ بَصِیرٌ بِمَا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
(
هر یک از ) آنان ( چه دینداران و چه بیدینان ) برای خود جاه و مقام ، و جا
و مکانی در پیشگاه خدا دارند ( و برابر و یکسان نیستند ) و خداوند میبیند
آنچه را که انجام میدهند ( لذا درجات و درکات هر یک را برابر کردار و
رفتارشان تعیین مینماید و به هرکس آن دهد که سزد ) .
توضیحات :
«
هُمْ دَرَجَاتٌ » : آنان دارای منازل و مراتبی هستند . در اینجا مضاف
محذوف است و مضافٌالیه به جای آن قرار گرفته است . تقدیر چنین است : هُمْ
ذَوُو دَرَجَاتٍ عِندَ اللهِ .
سوره آل عمران آیه 164
متن آیه :
لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَى الْمُؤمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً
مِّنْ أَنفُسِهِمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ
وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِی
ضَلالٍ مُّبِینٍ
ترجمه :
یقیناً خداوند بر مؤمنان (
صدر اسلام ) منّت نهاد و تفضّل کرد بدان گاه که در میانشان پیغمبری از جنس
خودشان برانگیخت . ( پیغمبری که ) بر آنان آیات ( کتاب خواندنی قرآن و
کتاب دیدنی جهان ) او را میخواند ، و ایشان را ( از عقائد نادرست و اخلاق
زشت ) پاکیزه میداشت و بدیشان کتاب ( قرآن و به تبع آن خواندن و نوشتن ) و
فرزانگی ( یعنی اسرار سنّت و احکام شریعت ) میآموخت ، و آنان پیش از آن در
گمراهی آشکاری ( غوطهور ) بودند .
توضیحات :
«
بَعَثَ » : برانگیخت . فرستاد . « یَتْلُو » : میخواند . در رسمالخطّ قرآنی
الف زائدی به دنبال دارد . « یُزَکِّیهِمْ » : از عقائد تباه و رفتارهای
نابهنجار پاکشان میدارد . « الْکِتَاب » : قرآن مجید . « الْحِکْمَة » :
سنّت مطهّره .
سوره آل عمران آیه 165
متن آیه :
أَوَلَمَّا أَصَابَتْکُم مُّصِیبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَیْهَا
قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِکُمْ إِنَّ اللّهَ
عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
آیا ( به ناله و
افغان افتادهاید و بیحال و زبون شدهاید ) هنگامی که مصیبتی ( در جنگ احد )
به شما دست داده است ( و میگوئید : ) این ( کشتار و فرار ) از کجا است ؟ !
و حال آن که ( در جنگ بدر ) دو برابر آن ، ( پیروزی ) کسب کردهاید ( و از
طرف کشته و اسیر گرفتهاید ؟ ! ) بگو : این ( شکست خوردن و کشتهشدن ) از
ناحیه خودتان ( و نتیجه مخالفت با رهنمودهای رسول خدا و پیروی او حرص و
آزتان ) است . بیگمان خداوند بر هر چیزی توانا است ( و پیروزی و شکست در
حیطه اختیار او است ) .
توضیحات :
« أَوَلَمَّا » :
آیا هنگامی . ( أَ ) حرف استفهام ، ( وَ ) حرف عطف ، و ( لَمَّا ) ظرف
زمان است . « أَصَابَتْکُم مُّصِیبَةٌ » : بلائی که به شما رسید که عبارت
است از کشتهشدن هفتاد نفر از مسلمانان در جنگ احد . « أَصَبْتُم
مِّثْلَیْهَا » : دو برابرش به دیگران رساندهاید که عبارت است از کشتن
هفتاد نفر و اسیر نمودن هفتاد نفر از کافران در جنگ بدر . « أَنَّیا هذَا »
: این از کجا است ؟
سوره آل عمران آیه 166
متن آیه :
وَمَا أَصَابَکُمْ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ فَبِإِذْنِ اللّهِ وَلِیَعْلَمَ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
و
آنچه ( در جنگ احد ، ) در روزی که دو دسته ( مؤمنان و کافران ) با هم نبرد
کردند به شما رسید ، به فرمان خدا ( و برابر اراده و قضا و قدر پروردگار )
بود ، و برای این بود که خداوند ( ایمان ) مؤمنان را ( به مردم ) بنمایاند
.
توضیحات :
« إِلْتَقَیا » : بهم رسیدند و جنگیدند
( نگا : آلعمران / 155 ) . « لِیَعْلَمَ الْمُؤْمِنینَ » : تا مؤمنان
راستین را از مؤمنان دروغین جدا سازد .
سوره آل عمران آیه 167
متن آیه :
وَلْیَعْلَمَ الَّذِینَ نَافَقُواْ وَقِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْاْ
قَاتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَوِ ادْفَعُواْ قَالُواْ لَوْ نَعْلَمُ
قِتَالاً لاَّتَّبَعْنَاکُمْ هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ
لِلإِیمَانِ یَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِم مَّا لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ
وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا یَکْتُمُونَ
ترجمه :
و نیز
برای این بود که ( نفاق ) منافقان را ظاهر گرداند . منافقانی که چون
بدیشان گفته شد : بیائید در راه خدا بجنگید یا ( دستکم ) برای دفاع ( از
خود ) برزمید ، گفتند : اگر میدانستیم که جنگی واقع خواهد شد ، بیگمان از
شما پیروی میکردیم ( و شما را تنها نمیگذاشتیم ! ) آنان در آن روز ( که
چنین میگفتند ) به کفر نزدیکتر بودند تا به ایمان . ایشان با دهان چیزی
میگویند که در دلشان نیست ( و گفتار و کردارشان با هم نمیخواند ) و خداوند (
از هر کسِ دیگری ) داناتر بدان چیزی است که پنهانش میدارند .
توضیحات :
«
نَافَقُوا » : اظهار ایمان کردند و کفر را به دل گرفتند . « إِدْفَعُوا » :
دفاع کنید و شرّ دشمن را از سر خانواده و میهن خود کوتاه کنید .
سوره آل عمران آیه 168
متن آیه :
الَّذِینَ قَالُواْ لإِخْوَانِهِمْ وَقَعَدُواْ لَوْ أَطَاعُونَا مَا
قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُوا عَنْ أَنفُسِکُمُ الْمَوْتَ إِن کُنتُمْ
صَادِقِینَ
ترجمه :
آنان کسانی هستند که نشستند و (
از جنگ کنارهگیری کردند و نسبت ) به برادران خود گفتند : اگر از ما اطاعت
میکردند ( و حرف ما را میشنیدند ) کشته نمیشدند . بگو : پس مرگ را از خود
به دور دارید اگر راست میگوئید ( که میتوان با پرهیز و حذر از دست قضا و
قدر گریخت ) .
توضیحات :
« قَعَدُوا » : نشستند . « إِدْرَءُوا » : به دور دارید . دفع کنید .
سوره آل عمران آیه 169
متن آیه :
وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتاً بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ
ترجمه :
و
کسانی را که در راه خدا کشته میشوند ، مرده مشمار ، بلکه آنان زندهاند و
بدیشان نزد پروردگارشان روزی داده میشود ( و چگونگی زندگی و نوع خوراک
ایشان را خدا میداند و بس ) .
توضیحات :
« لا
تَحْسَبَنَّ » : گمان مبر . به حساب میاور . « أَمْوَاتاً » : مردگان .
مفعول دوم فعل ( لا تَحْسَبَنَّ ) است . « أَحْیَآءٌ » : زندگان . خبر
مبتدای محذوف است .
سوره آل عمران آیه 170
متن آیه :
فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَیَسْتَبْشِرُونَ
بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ
عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
آنان
شادمانند از آنچه خداوند به فضل و کرم خود بدیشان داده است ، و خوشحالند به
خاطر کسانی که بعد از آنان ماندهاند ( و هنوز در راه خدا میرزمند و به فوز
شهادت نائل نشدهاند و ) بدیشان نپیوستهاند . ( شادی و سرور آنان از این
بابت است که پیروزی یا شهادت در انتظار همکیشان ایشان است و مقامات برجسته
آنان را در آن جهان میبینند ، و میدانند ) این که ترس و هراسی بر ایشان
نیست و آنان اندوهگین نخواهند شد . ( چه نه مکروهی بر سر راه آنان در سرای
باقی است ، و نه بر کاری که در سرای فانی کردهاند و دارائی و عزیزانی را
که ترک گفتهاند ، پشیمانند ) .
توضیحات :
«
فَرِحِینَ » : شادمانان . حال ضمیر ( و ) در ( یُرْزَقُونَ ) است . «
یَسْتَبْشِرُونَ » : شادمان و خوشحالند . مژده و نوید میدهند ( نگا : فرهنگ
لسانالعرب ، و محیطالمحیط ) .
سوره آل عمران آیه 171
متن آیه :
یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَفَضْلٍ وَأَنَّ اللّهَ لاَ یُضِیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
شاد
و خوشحالند به خاطر نعمتی که خدا بدانان داده است و فضل و کرمی که او
بدیشان روا دیده است ، و خوشوقت و مسرورند از این که ( میبینند ) خداوند
اجر و پاداش مؤمنان را ضائع نکرده و هدر نمیدهد .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 172
متن آیه :
الَّذِینَ اسْتَجَابُواْ لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَا أَصَابَهُمُ
الْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَاتَّقَواْ أَجْرٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
کسانی
که پس از ( آن همه ) زخمهائی که خوردند و جراحتهائی که برداشتند ، فرمان
خدا و پیغمبر را اجابت کردند ( و هنوز زخمهای جنگ احد التیام نیافته به
تعقیب مشرکان پرداختند و به سوی حمْراءُ اْلاُسُد شتافتند و بدین وسیله کار
بسیار نیکوئی کردند ، ) برای کسانی از آنان که ( چنین کار ) نیکی کردند و (
از نافرمانی خدا و رسول ترسیدند و ) پرهیز نمودند ، اجر و پاداش بس بزرگی
است .
توضیحات :
« إسْتَجَابُوا » : اجابت و اطاعت کردند . « قَرْح » : زخم .
سوره آل عمران آیه 173
متن آیه :
الَّذِینَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُواْ لَکُمْ
فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِیمَاناً وَقَالُواْ حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ
الْوَکِیلُ
ترجمه :
آن کسانی که مردمان بدیشان
گفتند : مردمان ( قریش برای تاختن بر شما دست به دست هم دادهاند و ) بر ضدّ
شما گرد یکدیگر فراهم آمدهاند ، پس از ایشان بترسید ؛ ولی ( چنین تهدید و
بیمی به هراسشان نیانداخت ؛ بلکه برعکس ) بر ایمان ایشان افزود و گفتند :
خدا ما را بس و او بهترین حامی و سرپرست است .
توضیحات :
«
حَسْبُنَا » : ما را بس است . برای ما کافی است . « وَکِیلُ » : حامی و
سرپرست . فَعیل به معنی مَفْعول است ، یعنی وکیل به معنی موکول میباشد .
سوره آل عمران آیه 174
متن آیه :
فَانقَلَبُواْ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَفَضْلٍ لَّمْ یَمْسَسْهُمْ
سُوءٌ وَاتَّبَعُواْ رِضْوَانَ اللّهِ وَاللّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِیمٍ
ترجمه :
سپس
آنان ( برای جهاد بیرون رفتند ، ولیکن دشمنانشان را خوف و هراس برداشت و
از رویاروئی با چنین مؤمنانی خودداری ورزیدند ، و مسلمانان ) با نعمت بزرگ (
شهامت و عافیت و استقامت و بردن ثواب جهاد ) و فضل و مرحمت سترگ خداوند (
که با رعب و وحشت انداختن به دل دشمنان ، نصیب مسلمانان کرد و ایشان را از
دست کشتار و آزار کافران رستگار کرد ، به مدینه ) برگشتند ، و حال آن که
هیچ گونه آسیبی بدیشان نرسید ، و رضایت خدا را خواستند ( و در پی خرسندی
پروردگار بودند و شایستگی بزرگواری او را پیدا کردند ) و خداوند دارای فضل و
کرم سترگی است .
توضیحات :
« إِنقَلَبُوا » برگشتند
. « بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللهِ » : به همراه نعمتی از خدا که قوّت ایمان است .
« فَضْلٍ » : فضل و مرحمت بزرگی که اجر عظیم است . « لَمْ یَمْسَسْهُمْ » :
بدیشان نرسید .
سوره آل عمران آیه 175
متن آیه :
إِنَّمَا ذَلِکُمُ الشَّیْطَانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیَاءهُ فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
این
تنها اهریمن است که شما را از دوستان خود ( با پخش شایعات و سخنان بیاساس )
میترساند ، پس ( از آنجا که شما به خدا ایمان دارید ، بیباک و دلیر باشید و
) از آنان مترسید و از من بترسید اگر مؤمنان ( راستین ) هستید .
توضیحات :
«
الشَّیْطَانُ » : اهریمن . مراد از آن ، انسان منافق شیطانصفتی است که این
حرف را زد . « یُخَوِّفُ أَوْلِیَآءَهُ » : شما را از دوستان خود میترساند
. شما را با دوستان خود میترساند . مفعول اوّل ( یُخَوِّفُ ) محذوف است و
تقدیر چنین است : یُخَوِّفُکُمْ أوْلِیَآءَهُ . یا : یُخَوِّفُکُم
بِأوْلِیَآئِهِ .
سوره آل عمران آیه 176
متن آیه :
وَلاَ یَحْزُنکَ الَّذِینَ یُسَارِعُونَ فِی الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لَن
یَضُرُّواْ اللّهَ شَیْئاً یُرِیدُ اللّهُ أَلاَّ یَجْعَلَ لَهُمْ حَظّاً
فِی الآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
کسانی
که در ( راه ) کفر بر همدیگر پیشی میگیرند ( و همیشه بر کفرشان میافزایند و
از بد به بدتر میگرایند ) تو را غمگین نسازند ؛ چرا که آنان هیچ زیانی به
خدا نمیرسانند . خداوند میخواهد ( ایشان را به حال خود واگذارد و ) در آخرت
بهرهای ( از ثواب ) برای آنان برجای نگذارد ، و ( علاوه از محرومیّت از
ثواب ) ایشان را عذاب بزرگی است .
توضیحات :
«
یُسَارِعُونَ » : بر همدیگر شتاب میگیرند و سبقت میجویند . « شَیْئاً » :
به هیچ وجه . اصلاً . مفعول مطلق یا منصوب به نزع خافض است و تقدیر چنین
است : لَن یَضُرُّوا اللهَ ضَرَراً ما . یا : لَن یَضُرُّوا اللهَ بِشَیْءٍ
مَّا أَصْلاً . « حَظّاً » : بهره . نصیب .
سوره آل عمران آیه 177
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ اشْتَرَوُاْ الْکُفْرَ بِالإِیمَانِ لَن یَضُرُّواْ اللّهَ شَیْئاً وَلهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
بیگمان
کسانی که ( بهای ) ایمان را میدهند و ( کالای ) کفر را میخرند ، هیچ زیانی
به خدا نمیرسانند ، و ایشان را عذاب دردناکی است .
توضیحات :
« إشْتَرَوُا الْکُفْرَ بِالإِیمَانِ » : مراد این است که کفر را به جای ایمان برمیگزینند .
سوره آل عمران آیه 178
متن آیه :
وَلاَ یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ
لِّأَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدَادُواْ إِثْماً وَلَهْمُ
عَذَابٌ مُّهِینٌ
ترجمه :
کافران ( و بیدینانی که
ایمان را داده و کفر را خریداری کردهاند ) گمان نبرند که اگر بدیشان مهلت
میدهیم ( و وسائل رفاه دنیوی برایشان مهیّا میداریم و بر عمرشان میافزائیم )
به صلاح آنان است ، بلکه ما بدیشان فرصت میدهیم تا بر گناهان خود بیفزایند
و ( در آخرت به عذاب شدیدی دچار آیند . بیگمان ) برای آنان عذاب
خوارکنندهای است .
توضیحات :
« نُمْلِی » : فرصت و مجال میدهیم ( نگا : مؤمنون / 55 و 56 ) . « مُهِینٌ » : خوارکننده .
سوره آل عمران آیه 179
متن آیه :
مَّا کَانَ اللّهُ لِیَذَرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَى مَا أَنتُمْ عَلَیْهِ
حَتَّىَ یَمِیزَ الْخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّبِ وَمَا کَانَ اللّهُ
لِیُطْلِعَکُمْ عَلَى الْغَیْبِ وَلَکِنَّ اللّهَ یَجْتَبِی مِن رُّسُلِهِ
مَن یَشَاءُ فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَإِن تُؤْمِنُواْ
وَتَتَّقُواْ فَلَکُمْ أَجْرٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
( ای
مؤمنان ! سنّت ) خدا بر این نبوده است که مؤمنان را به همان صورتی که شما
هستید ( و مؤمن با منافق آمیزه یکدیگر شده است و مسلمان از نامسلمان جدا
نگشته است ) به حال خود واگذارد . بلکه خداوند ( با محکّ سختیها و دشواریها
و فرازها و نشیبهای زندگی ، از جمله جهاد ، منافق ) ناپاک را از ( مؤمن )
پاک جدا میسازد . و ( همچنین سنّت ) بر این نبوده است که ( کسی را از
آفریدگان خود ، و از جمله ) شما را بر غیب مطّلع سازد ( تا مؤمنان و
منافقان را از طریق علم غیب بشناسید . زیرا این برخلاف سنّت الهی است ) .
ولی خداوند از میان پیغمبران خود ، هر که را بخواهد برمیگزیند ( و بر قسمتی
از غیب مطّلع میسازد ، البتّه بدان اندازه که برای مقام رهبری او لازم و
ضروری باشد ) پس به خدا و پیغمبرانش ایمان بیاورید ، و اگر ایمان بیاورید و
پرهیزگار شوید ، پاداش بزرگی خواهید داشت .
توضیحات :
« لِیَذَرَ » : ترک کند . رها سازد . از ماده ( وذر ) . « یَجْتَبی » : برمیگزیند .
سوره آل عمران آیه 180
متن آیه :
وَلاَ یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن
فَضْلِهِ هُوَ خَیْراً لَّهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَّهُمْ سَیُطَوَّقُونَ مَا
بَخِلُواْ بِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَلِلّهِ مِیرَاثُ السَّمَاوَاتِ
وَالأَرْضِ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
آنان
که نسبت بدانچه خداوند از فضل و نعمت خود بدیشان عطاء کرده است بخل
میورزند ( و زکات مال بدرنمیکنند و در راه مصالح جامعه به بذل و بخشش دست
نمییازند ) گمان نکنند که این کار برای آنان خوب است و به سود ایشان است ،
بلکه این کار برای آنان بد است و به زیان ایشان تمام میشود . در روز قیامت
همان چیزی که بدان بخل ورزیدهاند ( و سخت بدان دل بستهاند و برابر قانون
خدا در راه خدمت به اجتماع به کار نبردهاند ، وبال آنان میگردد و عذاب آن )
طوق ( سنگین اسارت بر گردن ) ایشان میگردد . ( و این اموال چه در راه خدا
و بندگان او انفاق شود یا نشود ، بالاخره از صاحبان آن جدا خواهد شد ) و
همه آنچه در آسمانها و زمین است از آن خدا است و سرانجام هم همه را به ارث
خواهد برد ، ( چه : در حقیقت مالک اصلی خدا است ، و این امانت چند روزی
پیش ما است ) و خداوند از آنچه میکنید آگاه است .
توضیحات :
«
هُوَ خَیْراً » : ( هُوَ ) ضمیر فصل است . ( خَیْراً ) مفعول دوم ( لا
یَحْسَبَنَّ ) و مفعول اوّل آن ( الْبُخْلَ ) و محذوف است و تقدیر چنین است
: وَ لا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ بِمَآ ءَاتَاهُمُ اللهُ مِن
فَضْلِهِ الْبُخْلَ خَیْراً لَّهُمْ . « سَیُطَوَّقوُنَ » : طوق گردن ایشان
میگردد .
سوره آل عمران آیه 181
متن آیه :
لَّقَدْ سَمِعَ اللّهُ قَوْلَ الَّذِینَ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ فَقِیرٌ
وَنَحْنُ أَغْنِیَاء سَنَکْتُبُ مَا قَالُواْ وَقَتْلَهُمُ الأَنبِیَاءَ
بِغَیْرِ حَقٍّ وَنَقُولُ ذُوقُواْ عَذَابَ الْحَرِیقِ
ترجمه :
(
با وجود این که ملک آسمانها و زمین از آن او است و همه چیز را همو به ارث
میبرد ، برخی از یهودیان از روی ریشخند گفتند : ای محمّد ! خدای تو فقیر
است و از ما درخواست قرض میکند ! بگو : ) بیگمان خداوند سخن کسانی را شنید
که گفتند : خدا فقیر است و ما بینیازیم ! آنچه را گفتند ( بر ایشان )
خواهیم نوشت ، و به قتل رساندن پیامبران را به ناحق ( توسّط گذشتگان )
ایشان ( هم ثبت و ضبط خواهد شد ) و بدانان خواهیم گفت : بچشید عذاب ( آتش )
سوزان را .
توضیحات :
« إِنَّ اللهَ فَقِیرٌ » :
سخن یهودیانی است که قرآن را به استهزاء میگرفتند و با توجّه به آیه 245
بقره ( مَن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً . . . ) چنین بیادبانه دم
میزدند . « قَتْلَهُم » : عطف به ( مَا ) است . « الأنبِیَآءَ » : مفعولٌبه
مصدر ( قَتْلَ ) است . « الْحَرِیقِ » : سوزاندن . سوزاننده . اسم مصدری
است به معنی إحراق یا فعیل به معنی فاعل یعنی مُحْرِق است . در هر صورت
مراد دوزخ است .
سوره آل عمران آیه 182
متن آیه :
ذَلِکَ بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَأَنَّ اللّهَ لَیْسَ بِظَلاَّمٍ لِّلْعَبِیدِ
ترجمه :
این
( عذاب آتش سوزان ) به خاطر چیزی است که دستهای خودتان ( مرتکب آن گشته
است و برایتان با انجام اعمال ناشایست ) پیشاپیش فرستاده است ، و خداوند به
بندگان ( هرگز کمترین ) ستمی روا نمیدارد .
توضیحات :
«
ذلِکَ » : آن عذاب . در اینجا معنی ( این ) دارد و مبتدا است و خبر آن
جمله ( بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ ) است . « بِمَا » : به سبب آنچه . «
قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ » : دستهایتان تقدیم داشته است . تعبیر کلّ با جزء
است و مراد : خودتان کردهاید و پیشاپیش فرستادهاید . « لَیْسَ بِظَلاّمٍ » :
کمترین ستمی روا نمیدارد ( نگا : نساء / 40 ) . ستمپیشه نیست . واژه (
ظَلاّم ) صیغه مبالغه در کمیّت است ؛ نه کیفیّت ، یا صیغه نسبت است و به
معنی ( ظالم ) ، همچون نجّار منسوب به نجّارة ، و حَدّاد منسوب به حِدادَة ،
و عَطّار منسوب به عِطْر .
سوره آل عمران آیه 183
متن آیه :
الَّذِینَ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ عَهِدَ إِلَیْنَا أَلاَّ نُؤْمِنَ
لِرَسُولٍ حَتَّىَ یَأْتِیَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْکُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ
جَاءکُمْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِی بِالْبَیِّنَاتِ وَبِالَّذِی قُلْتُمْ فَلِمَ
قَتَلْتُمُوهُمْ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
آنان
کسانی هستند که گفتند : خداوند از ما پیمان گرفته است ( و به ما سفارش
کرده است ) که به هیچ پیغمبری ایمان نیاوریم ، مگر هنگامی که برای ما
قربانی بیاورد و آتش ( آذرخش آسمانی پیدا شود و در برابر دیدگانمان ) آن را
بخورد ! بگو : پیغمبرانی پیش از من دلائل روشن و چیزی را که گفتید با خود
آوردهاند ( و به شما نمودهاند ) پس چرا آنان را کشتهاید ، اگر راستگوئید ؟
!
توضیحات :
« قُرْبَان » : هر نوع نیکی و خوبیای که
با انجام آن به خدا تقرّب جویند . مصدری است مانند غُفران و رُجحان و به
معنی اسم مفعول به کار میرود ، یعنی : الْمُتقرّب بِهِ إِلَی اللهِ ( نگا :
مائده / 27 ) . « بَیِّنَات » : معجزات .
سوره آل عمران آیه 184
متن آیه :
فَإِن کَذَّبُوکَ فَقَدْ کُذِّبَ رُسُلٌ مِّن قَبْلِکَ جَآؤُوا بِالْبَیِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْکِتَابِ الْمُنِیرِ
ترجمه :
پس
اگر ( این بهانهجویان ) تو را تکذیب کردند ( چیز تازهای نیست و غمگین مباش
) چه پیغمبران زیادی پیش از تو تکذیب شدهاند که معجزات و دلائل روشن و
کتابهای متقن و مشتمل بر مواعظ و اندرز و کتاب روشنگر ( راه نجات ) با خود
آوردهاند .
توضیحات :
« زُبُر » : جمع زَبُور ، کتاب
مشتمل بر مواعظ . کتاب آسمانی داود ( نگا : نساء / 163 و انبیاء / 105 ) .
« کِتَاب » : مراد جنس کتاب است و شامل تورات و انجیل و صُحُف ابراهیم
میگردد . عطف آن بر ما قبل خود ، عطف عامّ بر خاصّ است . « مُنِیر » :
روشنگر راه حق .
سوره آل عمران آیه 185
متن آیه :
کُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ
یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ
فَقَدْ فَازَ وَما الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلاَّ مَتَاعُ الْغُرُورِ
ترجمه :
هر
کسی مزه مرگ را میچشد ، و بیگمان به شما پاداش و پادافره خودتان به تمام و
کمال در روز رستاخیز داده میشود . و هرکه از آتش دوزخ به دور گردد و به
بهشت برده شود ، واقعاً سعادت را فراچنگ آورده و نجات پیدا کرده است . و
زندگی دنیا چیزی جز کالای فریب نیست .
توضیحات :
«
نَفْسٍ » : کس . شخص . « ذَآئِقَة » : چشنده . « تُوَفَّوْنَ » : به تمام و
کمال به شما داده میشود . « زُحْزِحَ » : دور کرده شد . « فَازَ » :
کامیاب شد . به مراد رسید . « مَتَاع » : کالا . « غُرُور » : خدعه و فریب
.
سوره آل عمران آیه 186
متن آیه :
لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوَالِکُمْ وَأَنفُسِکُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ
الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ مِن قَبْلِکُمْ وَمِنَ الَّذِینَ
أَشْرَکُواْ أَذًى کَثِیراً وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِکَ
مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ
ترجمه :
به طور مسلّم از
لحاظ مال و جان خود مورد آزمایش قرار میگیرید و حتماً از کسانی که پیش از
شما بدیشان کتاب داده شده است ، و از کسانی که کفر ورزیدهاند ، اذیّت و
آزار فراوانی میبینید ( و اعمال ناشایستی و سخنان نابایستی میشنوید ) و اگر
( در برابر آزمایش مالی و جانی ) بردباری کنید و ( از آنچه باید پرهیز کرد
) بپرهیزید ، ( کارهای شایسته همین است و ) این اموری است که باید بر
انجام آنها عزم را جزم کرد و در اجرای آنها کوشید .
توضیحات :
«
لَتُبْلَوُنَّ » : مسلّماً آزموده میشوید ( نگا : بقره / 155 و انبیاء /
35 ) . « لَتَسْمَعُنَّ » : مسلّماً خواهید شنید . مراد از شنیدن در اینجا
دیدن و دریافتن است . « مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ » : مراد
یهودیان و مسیحیان است . « مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا » : مراد سائر کفّار
است . « عَزْم » : مصدر است و در معنی اسم مفعول یعنی مَعْزُوم ، به معنی
آنچه باید در راه رسیدن بدان به تلاش ایستاد و جدّی بود ، به کار رفته است
.
سوره آل عمران آیه 187
متن آیه :
وَإِذَ
أَخَذَ اللّهُ مِیثَاقَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ لَتُبَیِّنُنَّهُ
لِلنَّاسِ وَلاَ تَکْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاء ظُهُورِهِمْ
وَاشْتَرَوْاْ بِهِ ثَمَناً قَلِیلاً فَبِئْسَ مَا یَشْتَرُونَ
ترجمه :
و
( به یاد بیاور ای پیغمبر ! ) آن گاه را که خداوند پیمان مؤکّد ( بر زبان
انبیاء ) از اهل کتاب گرفت که باید کتاب ( خود ) را برای مردمان آشکار
سازید و توضیح دهید و آن را کتمان و پنهان نسازید . امّا آنان آن را پشت سر
افکندند و به بهای اندکی آن را فروختند ! چه بد چیزی را خریدند ! ( آنان
باقی را با فانی معاوضه کردند ! ) .
توضیحات :
«
مِیثَاق » : عهد و پیمان . « لَتُبَیِّنُنَّهُ » : قطعاً آن را باید بیان
دارید و توضیح دهید و تفهیم کنید . « نَبَذُوهُ » : آن را دور انداختند و
نسبت بدان اهمال و سهلانگاری کردند و تعالیم آن را به کار نبستند . «
وَرَآء » : فراسوی . « ظُهُور » : جمع ظَهْر ، پشتها .
سوره آل عمران آیه 188
متن آیه :
لاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَفْرَحُونَ بِمَا أَتَواْ وَّیُحِبُّونَ أَن
یُحْمَدُواْ بِمَا لَمْ یَفْعَلُواْ فَلاَ تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ
مِّنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
گمان
مبر آنان که از کارهای ( ناشایستی ) که انجام میدهند خوشحال میشوند ، و
دوست میدارند که در برابر کارهای ( نیکی ) که انجام ندادهاند ستایش شوند ،
از عذاب ( الهی ) نجات یابند و رستگار شوند . بلکه برای ایشان عذاب دردناکی
است .
توضیحات :
« مَفَازَةٍ » : مصدر میمی است و بمعنی نجات و رستگاری . یا اسم مکان است و به معنی مکان نجات و رستگاری . برکنار .
سوره آل عمران آیه 189
متن آیه :
وَلِلّهِ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاللّهُ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
و ملک آسمانها و زمین از آن خدا است ، و خدا بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
« مُلْک » : سلطنت و شاهی . کشور .
سوره آل عمران آیه 190
متن آیه :
إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ
ترجمه :
مسلّماً
در آفرینش ( عجیب و غریب و منظّم و مرتّب ) آسمانها و زمین ، و آمد و رفت (
پیاپی ، و تاریکی و روشنی ، و کوتاهی و درازی ) شب و روز ، نشانهها و
دلائلی ( آشکار برای شناخت آفریدگار و کمال و دانش و قدرت او ) برای
خردمندان است .
توضیحات :
« خَلْق » : آفرینش .
آفریده . « إِخْتِلاف » : آمد و شد . دگرگونی . « ءَایَات » : ادلّه و
نشانههای دالّ بر قدرت خدا . « أُوْلِیالألْبَاب » : صاحبان عقل و خرد .
سوره آل عمران آیه 191
متن آیه :
الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللّهَ قِیَاماً وَقُعُوداً وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ
وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا
خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
ترجمه :
کسانی
که خدا را ایستاده و نشسته و بر پهلوهایشان افتاده ( و در همه اوضاع و
احوال خود ) یاد میکنند و درباره آفرینش ( شگفتانگیز و دلهرهانگیز و
اسرارآمیز ) آسمانها و زمین میاندیشند ( و نقشه دلربا و ساختار حیرتزای آن ،
شور و غوغائی در آنان برمیانگیزد ، و به زبان حال و قال میگویند : )
پروردگارا ! این ( دستگاه شگفت کائنات ) را بیهوده و عبث نیافریدهای ؛ تو
منزّه و پاکی ( از دست یازیدن به کار باطل ! ) ، پس ما را ( با توفیق بر
انجام کارهای شایسته و بایسته ) از عذاب آتش ( دوزخ ) محفوظ دار .
توضیحات :
«
قِیَاماً » : جمع قائم ، ایستادگان . « قُعُوداً » : جمع قاعد ، نشستگان .
« قِیَاماً وَ قُعُوداً وَ . . . الأرْضِ » : حال ضمیر ( و ) یَذْکُرُونَ
بوده و بر همدیگر عطف شدهاند . « جُنُوب » : جمع جنْب ، پهلوها . «
بَاطِلاً » : بیهوده و عبث . صفت مصدر محذوفی است و تقدیر چنین است :
خَلْقاً باطِلاً . یا حال ( هذا ) است . « سُبْحَانَکَ » : پاک و منزّهی تو
. مفعول مطلق فعل محذوف ( سَبَّحَ ) . « قِنَا » : ما را محفوظ و مصون دار
. از ماده ( وقی ) .
سوره آل عمران آیه 192
متن آیه :
رَبَّنَا إِنَّکَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنصَارٍ
ترجمه :
پروردگارا
! بیگمان تو هر که را ( به خاطر اعمال زشتش ) به آتش درآری ، به راستی
خوار و زبونش کردهای . و ( اینان بر خود و دیگران ستم کردهاند و ) ستمکاران
را یاوری نیست .
توضیحات :
« أَخْزَیْتَهُ » : خوار و زبونش کردهای .
سوره آل عمران آیه 193
متن آیه :
رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیاً یُنَادِی لِلإِیمَانِ أَنْ
آمِنُواْ بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا
وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ
ترجمه :
پروردگارا
! ما از منادی ( بزرگوار توحید ، یعنی محمّد پسر عبدالّله ) شنیدیم که (
مردم را ) به ایمان به پروردگارشان میخواند و ما ایمان آوردیم ( و ندای او
را لبّیک گفتیم . اکنون که چنین است ) پروردگارا ! گناهانمان را بیامرز و
بدیهایمان را بپوشان و ما را با نیکان و ( در مسیر ایشان ) بمیران .
توضیحات :
«
مُنَادِیاً » : ندادهنده . مراد پیغمبر اسلام یا قرآنی است که به ارمغان
آورده است . « ذُنُوب » : گناهان کبیره . « سَیِّئَات » : گناهان صغیره . «
أَبْرَار » : جمع بَرّ و بارّ ، نیکان . « تَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَار » :
ما را با نیکان بمیران . مراد این است که هر چند ما نیک نیستیم ولی با این
وجود ما را در سلک نیکان قرار و از زمره ایشان قلمداد فرما .
سوره آل عمران آیه 194
متن آیه :
رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَى رُسُلِکَ وَلاَ تُخْزِنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّکَ لاَ تُخْلِفُ الْمِیعَادَ
ترجمه :
پروردگارا
! آنچه را که بر ( زبان ) پیغمبران خود ( و به پاداش تصدیق ایشان و پیروی
از آنان ) به ما وعده دادهای ، ( از قبیل : پیروزی دنیا و نعمت آخرت ) به
ما عطاء کن ، و در روز رستاخیز ما را ( با درآوردن به دوزخ ) خوار و زبون
مگردان . بیگمان تو خلف وعده نخواهی کرد .
توضیحات :
«
عَلَیا رُسُلِکَ » : بر زبان پیغمبرانت . مضاف محذوف است و تقدیر چنین است
: عَلَیا أَلْسِنَةِ رُسُلِکَ . « لا تُخْزِنَا » : خوارمان مدار و
زبونمان مگردان . « مِیعَاد » : مصدر میمی است و به معنی وعده . یا به معنی
زمان وعده است و مراد رستاخیز است .
سوره آل عمران آیه 195
متن آیه :
فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لاَ أُضِیعُ عَمَلَ عَامِلٍ
مِّنکُم مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِینَ
هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِیَارِهِمْ وَأُوذُواْ فِی سَبِیلِی
وَقَاتَلُواْ وَقُتِلُواْ لأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ
وَلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ثَوَاباً
مِّن عِندِ اللّهِ وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ
ترجمه :
پس
پروردگارشان دعای ایشان را پذیرفت و پاسخشان داد که من عمل هیچ کسی از شما
را که به کار پرداخته باشد - خواه زن باشد یا مرد - ضائع نخواهم کرد .
پارهای از شما از پاره دیگر هستید ( و همگی همنوع و همجنس میباشید ) . آنان
که هجرت کردند ، و از خانههای خود رانده شدند ، و در راه من اذیّت و
آزارشان رساندند ، و جنگیدند و کشته شدند ، هر آینه گناهانشان را میبخشم و
به بهشتشان درمیآورم . بهشتی که رودخانهها در زیر ( درختان ) آن روان است .
این پاداشی از سوی خدا ، ( ایشان را ) است ، و پاداش نیکو تنها نزد خدا
است .
توضیحات :
« إِسْتَجَابَ » : پذیرفت . پاسخ
داد . « أَنِّی » : که من . فتحه همزه با توجّه به حرف جرّ محذوفی است که
تقدیر چنین است : فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ بِأَنِّی لآ أُضِیعُ . «
بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ » : برخی از برخی دیگرید . مراد این که مرد و زن از
یک جنس بوده و برتری آنان با عمل صالح است . « لاُکَفِّرَنَّ » : بیگمان
محو میگردانم و میزدایم . « ثَوَاباً » : مفعول مطلق فعل محذوف (
لأُثِیبَنَّهُمْ ) است یا تمییز و یا حال ( جَنَّات ) و . . . « حُسْنُ
الثَّوَابِ » : پاداش نیکو . اضافه صفت به موصوف است .
سوره آل عمران آیه 196
متن آیه :
لاَ یَغُرَّنَّکَ تَقَلُّبُ الَّذِینَ کَفَرُواْ فِی الْبِلاَدِ
ترجمه :
رفت و آمد ( پیروزمندانه ، و اشتغال به کسب و کار و تجارت و بسر بردن در ناز و نعمت ) کافران در شهرها ، تو را نفریبد .
توضیحات :
«
لا یَغُرَّنَّکَ » : تو را گول نزند . « تَقَلُّبُ » : گشت و گذار . آمد و
شد ( نگا : نحل / 46 ) . غلْط خوردن در ثروت و نعمت . « بِلاد » : جمع بلد
، شهرها . جاها و سرزمینها .
سوره آل عمران آیه 197
متن آیه :
مَتَاعٌ قَلِیلٌ ثُمَّ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ
ترجمه :
( این ) متاع ناچیزی است ، سپس ( به دنبال این نعمت و قدرت ناچیز ظاهری ) جایگاهشان دوزخ است ، و چه بد جایگاهی است !
توضیحات :
«
مَتَاعٌ » : کالا و نعمت . تمتّع و بهرهمندی . خبر مبتدای محذوفی چون (
هُوَ ) است که مرجع آن ( تَقَلُّب ) است . « مَأْوَیا » : مکانی که سرانجام
بدان پناه میبرند ( نگا : آلعمران / 151 ) . « مِهَاد » : آرامگاه . بِستر
.
سوره آل عمران آیه 198
متن آیه :
لَکِنِ
الَّذِینَ اتَّقَوْاْ رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا
الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا نُزُلاً مِّنْ عِندِ اللّهِ وَمَا عِندَ
اللّهِ خَیْرٌ لِّلأَبْرَارِ
ترجمه :
ولی آنان که
از ( خشم ) پروردگارشان ( با انجام طاعات و ترک منهیّات ) میپرهیزند ، بهشت
از آن ایشان است که در زیر ( درختان ) آن رودخانهها روان است ، و جاودانه
در آن میمانند . ( تازه ، این لذائذ جسمانی ) به عنوان مهمانی و پذیرائی (
نخستین ) از جانب خدا است ، و آنچه ( از لذائذ روحانی و الطاف بیکران
صمدانی ) در پیشگاه یزدان است برای نیکان ( بسی والاتر از آن ، و ) بهتر (
از متاع فانی جهان ) است .
توضیحات :
« نُزُلاً » : نوشیدنی و خوراکی که از مهمان در آغاز نزول ، بدان پذیرائی میکنند . زاد و توشه . حال ( جَنَّات ) است .
سوره آل عمران آیه 199
متن آیه :
وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَمَن یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ
إِلَیْکُمْ وَمَا أُنزِلَ إِلَیْهِمْ خَاشِعِینَ لِلّهِ لاَ یَشْتَرُونَ
بِآیَاتِ اللّهِ ثَمَناً قَلِیلاً أُوْلَئِکَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ
رَبِّهِمْ إِنَّ اللّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ
ترجمه :
برخی
از اهل کتاب هستند که به خدا و بدانچه بر شما نازل شده و بدانچه بر خود
آنان نازل گردیده است ، ایمان دارند . در برابر خدا فروتن بوده و آیات خدا
را به بهای ناچیز ( دنیا ) نمیفروشند . پاداش ایشان در نزد پروردگارشان (
محفوظ ) است . بیگمان خداوند سریعالحساب است ( و به سرعت تمام در مدّتی
اندک به حساب اعمال همگان رسیدگی کرده و پاداش و پادافره نیکان و بدان را
بدون کم و کاست خواهد داد ) .
توضیحات :
« خَاشِعِینَ » : فروتنان . حال است .
سوره آل عمران آیه 200
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! ( در برابر شدائد و ناملایمات ) شکیبایی ورزید
و ( در مقابل دشمنان ) استقامت و پایداری کنید و ( از مرزهای مملکت خویش )
مراقبت به عمل آورید و از ( خشم ) خدا بپرهیزید ، تا این که رستگار شوید
.
توضیحات :
« صَابِرُوا » : بر دیگران در صبرکردن
پیروز شوید و از آنان شکیباتر باشید . « رَابِطُوا » : مرزداری کنید و از
سرزمین اسلامی خود مراقبت به عمل آورید .