تفسیر نور: سوره حاقة

تفسیر نور:
سوره حاقه آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ الْحَاقَّةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏رخداد راستین !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ألْحَآقَّةُ » : یکی از نامهای قیامت است . از آنجا که قیامت حتماً و قطعاً فرا می‌رسد و حقیقت و واقعیّت دارد ، بدین نام خوانده شده است .‏

سوره حاقة آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ مَا الْحَاقَّةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏رخداد راستین چگونه رخدادی است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا » : مبتدا ، و ( أَلْحَآقَّةُ ) خبر مبتدا است ، و جمله ( مَاحاقّه ) خبر ( ألْحَآقَّةُ ) در آیه قبلی است .‏

سوره حاقة آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَدْرَاکَ مَا الْحَاقَّةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو چه می‌دانی رخداد راستین چگونه رخدادی است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَدْرَاکَ » : چه چیز تو را متوجّه کرده است‌ ؟ تو کَی می‌دانی‌ ؟ قیامت جزو غیب است و غیب دان تنها خدا است . فرا رسیدن قیامت و چگونگی آن ، برای انسانها که زندانیان زندان دنیایند ، معمّا و راز سربه مهری است . تکرار واژگان و شیوه سخن بدین گونه که در این سه آیه است ، برای بیان عظمت مسأله و تأکید بر یقینی بودن آن است . در تعبیرات روزمرّه خود ، گاهی می‌گوئیم : فلان کس انسان است ! چه انسانی‌ ؟ تو چه می‌دانی چگونه انسانی است‌ ؟ یعنی حدّ و مرزی برای توصیف انسانیّت او نیست . در اینجا دنباله کلام ، یا بحث از قیامت و چگونگی‌آن قطع می‌گردد و راز بود و راز ماند .‏

سوره حاقة آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قوم ثمود و قوم عاد ( رخداد راستین ) درهم کوبنده را تکذیب کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْقَارِعَةَ » : یکی از نامهای قیامت است . از آنجا که جهان را در هم می‌کوبد و حوادث و اهوال آن مردمان را فرا می‌گیرد ، بدان نام خوانده شده است .‏

سوره حاقة آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِکُوا بِالطَّاغِیَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در نتیجه قوم ثمود با عذاب سرکش و سهمگین ( صاعقه ) نابود گشتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثَمُودُ » : قوم پیغمبری به نام صالح بودند . « الطَّاغِیَة » : حادثه و بلائی که شدّت آن از حدّ در گذرد . مراد صاعقه مذکور در ( فصّلت‌ / 13 ) است . صاعقه هم همیشه با لرزش و صدای مهیب همراه است ، لذا در ( اعراف‌ / 78 ) رَجْفه ، و در ( هود / 67 ) صَیْحَه ذکر شده است .‏

سوره حاقة آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا عَادٌ فَأُهْلِکُوا بِرِیحٍ صَرْصَرٍ عَاتِیَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و قوم عاد به وسیله تندباد سرد و سرکش و پر سر و صدای ویرانگری نابود شدند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَادٌ » : قوم پیغمبری به نام هود بودند . « صَرْصَرٍ » : باد تند و ویرانگر و سرد و پر سر و صدا . « عَاتِیَةٍ » : سرکش . سخت ویرانگر .‏

سوره حاقة آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ سَخَّرَهَا عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیَالٍ وَثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُوماً فَتَرَى الْقَوْمَ فِیهَا صَرْعَى کَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِیَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند چنین تندبادی را هفت شب و هشت روز پیاپی بر آنان گمارد . ( اگر در آنجا می‌بودی ) در این مدّت مردمان را می‌دیدی که روی زمین افتاده‌اند و انگار تنه‌های پوک و توخالی درختان خرمایند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَخَّرَهَا » : باد را مسلّط کرد . باد را گمارد . « حُسُوماً » : پی در پی . ریشه کن کننده و خانمانسوز . حال ضمیر ( هَا ) یا صفت ( سَبْعَ و ثَمانِیَةَ ) و یا مفعول مطلق فعل محذوفی است . این واژه جمع حاسِم است ، و یا این که مصدر ثلاثی مجرّد است . « فِیهَا » : در آن‌روزها . درآنجاها . در گذر باد . « صَرْعی‌ » : جمع صَریع ، روی زمین‌افتاده . نقش زمین شده . مرده . حال است . « أَعْجَازُ » : ( نگا : قمر / 20 ) . « خَاوِیَةٍ » : فروتپیده ( نگا : بقره‌ / 259 ، کهف‌ / 42 ، حجّ‌ / 45 ، نمل‌ / 52 ) . پوک و توخالی . در اینجا مراد پوسیده و متلاشی است .‏

سوره حاقة آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ فَهَلْ تَرَى لَهُم مِّن بَاقِیَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا کسی را می‌بینی که از ایشان بر جای مانده باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« باقِیَةٍ » : باقیمانده . بر جای . در اصل : مِن بَقِیَّةٍ بَاقِیَةٍ ، یا این که مِن نَّفْسٍ بَاقِیَةٍ . یا به معنی بقاء و اثر است . مصدری است همچون طَاغِیَة ، به معنی طغیان ( نگا : اعراب القرآن درویش ) .‏

سوره حاقة آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَاء فِرْعَوْنُ وَمَن قَبْلَهُ وَالْمُؤْتَفِکَاتُ بِالْخَاطِئَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرعون و کسانی که پیش از او بودند ، و همچنین اهالی شهرها و آبادیهای زیر و روشده ( قوم لوط ) مرتکب گناهان بزرگ شدند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَآءَ . . . بِالْخَاطِئَةِ » : گناه ورزیدند . مرتکب گناه شدند . « الْمُؤْتَفِکَاتُ » : جمع مُؤْتَفِکَة ، شهرها و آبادیهای زیر و رو شده ( نگا : توبه‌ / 70 ، نجم‌ / 53 ) . در اینجا مراد اهالی آنجا ، یعنی قوم لوط است . « الْخَاطِئَةِ » : خطا . مراد کفر و شرک و ظلم و فساد و انواع گناهان است . مصدر ثلاثی مجرّد است ، همچون عَافِیَة و عاقِبَة .‏

سوره حاقة آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَّابِیَةً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان با فرستاده پروردگارشان به مخالفت برخاستند ، و خداوند ایشان را به سختی فرو گرفت ( و به عذاب شدیدی گرفتار ساخت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَخْذَةً » : گرفتار کردن . فرو گرفتن . « رَابِیَةً » : فوق العاده شدید . زیاد و فراوان .‏

سوره حاقة آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاء حَمَلْنَاکُمْ فِی الْجَارِیَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما بدان گاه که ( در طوفان نوح ) آب طغیان کرد ( و از حدّ معمول فراتر رفت ، نیاکان ) شما را سوار کشتی کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَمَلْنَاکُمْ » : شما را حمل کردیم . این تعبیر کنایه از اسلاف و نیاکان ما است . چرا که اگر آنان نجات نمی‌یافتند ، ما نیز امروزه وجود نداشتیم . « الْجَارِیَةِ » : کشتی ( نگا : ذاریات‌ / 3 ، شوری‌ / 32 ، رحمن‌ / 24 ) .‏

سوره حاقة آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ لِنَجْعَلَهَا لَکُمْ تَذْکِرَةً وَتَعِیَهَا أُذُنٌ وَاعِیَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا آن ( حادثه نجات مؤمنان و غرق شدن کافران ، درس عبرتی و ) مایه اندرزی ، برای شما بوده و گوشهای شنوا آن را فرا گیرند و به خاطر سپرند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَذْکِرَةً » : پند و اندرز . درس عبرت ( نگا : طه‌ / 3 ، واقعه‌ / 73 ) . « وَاعِیَةٌ » : شنوا و نگاه دارنده . به خاطر سپارنده ( نگا : / 37 ) .‏

سوره حاقة آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا نُفِخَ فِی الصُّورِ نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که یک دم در صور دمیده شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ » : یک دم . دمیدن نفخه نخستین در صور مراد است .‏

سوره حاقة آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَحُمِلَتِ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ فَدُکَّتَا دَکَّةً وَاحِدَةً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و زمین و کوهها از جا برداشته شوند و یکباره در هم کوبیده و متلاشی گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَکَّةً » : یکباره در هم کوبیدن و پخش و پراکنده کردن ( نگا : اعراف‌ / 143 ، کهف‌ / 98 ) . « الْجِبَالُ » : ذکر کوهها بعد از زمین ، مراد همواریها و ناهمواریهای زمین است که به هم می‌خورند و صاف می‌گردند ( نگا : طه‌ / 106 و 107 ) .‏

سوره حاقة آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ فَیَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدان هنگام است که آن واقعه ( بزرگ قیامت در جهان ) رخ می‌دهد ( و رستاخیز بر پا می‌شود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَیَوْمَئِذٍ » : این آیه ، جواب شرط ( إِذا ) است .‏

سوره حاقة آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَانشَقَّتِ السَّمَاء فَهِیَ یَوْمَئِذٍ وَاهِیَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آسمان از هم می‌شکافد و می‌پراکند ، و در آن روز سست و نااستوار می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إنشَقَّتْ » : از هم می‌شکافد و متفرّق می‌گردد . « وَاهِیَةٌ » : سست و شُل ( نگا : رحمن‌ / 37 ) .‏

سوره حاقة آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْمَلَکُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَیَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّکَ فَوْقَهُمْ یَوْمَئِذٍ ثَمَانِیَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و فرشتگان در اطراف و کناره‌های آسمان ( جدید آن روزی ) قرار می‌گیرند ، و در آن روز ، هشت فرشته ، عرش پروردگارت را بر فراز سر خود بر می‌دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَلَکُ » : فرشتگان . اسم جنس است و در اینجا معنی جمع دارد . « أَرْجَآئِهَا » : أَرْجَآء جمع رَجیِّ ، یا رَجا ، کناره‌ها ، جوانب و اطراف . ضمیر ( ها ) به آسمان جدید آن روز بر می‌گردد ( نگا : المصحف المیسّر ) . « ثَمَانِیَةٌ » : عرش ، بردارندگان عرش ، ملائکه ، کرسی ، قلم ، لوح ، و مانند اینها از غیبیّات است و ما بدانها ایمان داریم و از چند و چون و کم و کیف آنها بی‌خبریم .‏

سوره حاقة آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لَا تَخْفَى مِنکُمْ خَافِیَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ( برای حساب و کتاب ، به خدا ) نموده می‌شوید ، و ( چه رسد به کارهای آشکارتان ) چیزی از کارهای نهانیّتان مخفی و پوشیده نمی‌ماند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُعْرَضُونَ » : عرضه می‌شوید . نموده می‌شوید ( نگا : غافر / 46 ، شوری‌ / 45 ) . بسان می‌گردید ( نگا : هود / 18 ) . « لا تَخْفی مِنکُمْ خَافِیَةٌ » : هیچ نهانی از نهانیهای شما بر خدا پنهان نمی‌ماند . هیچ کاری مخفی و نهانی از کارهایتان بر خودتان و بر دیگران پنهان نمی‌ماند ( نگا : طارق / 9 ) .‏

سوره حاقة آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ فَیَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَؤُوا کِتَابِیهْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا هر کس که نامه اعمالش به دست راست او داده شود ، ( فریاد شادی سر می‌دهد و ) می‌گوید : ( ای اهل محشر ! بیائید ) نامه اعمال مرا بگیرید و بخوانید !‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَآؤُمُ » : بگیرید ! . ( هَآء ) اسم الفعل است و به معنی ( بگیرید ) . واژه ( م ) بیانگر جمع بودن مخاطب است که افراد پیرامون او هستند . « کِتَابِیَهْ » : حرف ( ه ) در آخر این واژه و واژه‌های : حِسَابِیَهْ ، و مَالِیَهْ ، و سُلْطَانِیَهْ در آیات بعدی ، هاء سکته نامیده می‌شود و معنی خاصّی ندارد .‏

سوره حاقة آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ إِنِّی ظَنَنتُ أَنِّی مُلَاقٍ حِسَابِیهْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آخر من می‌دانستم که ( رستاخیزی در کار است و ) من با حساب و کتاب خود رویاروی می‌شوم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ظَنَنتُ » : به یقین می‌دانستم . « مُلاقٍ » : ملاقات کننده . رویاروی شونده .‏

سوره حاقة آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ فَهُوَ فِی عِیشَةٍ رَّاضِیَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس او در زندگی رضایت بخشی خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَاضِیَةٍ » : رضایت بخش .‏

سوره حاقة آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ فِی جَنَّةٍ عَالِیَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در میان باغ والای بهشت ، جایگزین خواهد شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِی جَنَّةٍ عَالِیَةٍ » : این آیه ، بدل ( فی عِیشَةٍ رَاضِیَةٍ ) است .‏

سوره حاقة آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ قُطُوفُهَا دَانِیَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏میوه‌های آن در دسترس است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُطُوف‌ » : جمع قِطْف ، به معنی میوه‌های چیده شده ، ولی در اینجا به معنی میوه‌هائی است که آماده چیدن است . « دَانِیَةٌ » : نزدیک . در دسترس .‏

سوره حاقة آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ کُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِیئاً بِمَا أَسْلَفْتُمْ فِی الْأَیَّامِ الْخَالِیَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در برابر کارهائی که در روزگاران گذشته ( دنیا ) انجام می‌داده‌اید . بخورید و بنوشید ، گوارا باد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَنِیئاً » : گوارا . گوارا باد . « بِمَا » : در مقابل چیزی که . در برابر کارهائی که . « أَسْلَفْتُمْ » : پیشاپیش فرستاده‌اید و تقدیم داشته‌اید ( نگا : یونس‌ / 30 ) . « الْخَالِیَةِ » : گذشته . مراد روزگاران دنیا است .‏

سوره حاقة آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَیَقُولُ یَا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتَابِیهْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا کسی که نامه اعمالش به دست چپش داده شود ، می‌گوید : ای کاش هرگز نامه اعمالم به من داده نمی‌شد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« شِمَال‌ » : دست چپ .‏

سوره حاقة آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِیهْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هرگز نمی‌دانستم که حساب من چیست !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا » : اسم استفهام و مبتدا است .‏

سوره حاقة آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ یَا لَیْتَهَا کَانَتِ الْقَاضِیَةَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای کاش پایان بخشِ عمرم ، همان مرگ بود و بس !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَیْتَهَا » : ضمیر ( هَا ) به ( مَوْتَة ) یعنی مرگ بر می‌گردد . شخص کافر آرزو می‌کند که همان گونه که عقیده داشت ، مرگ آخرین لحظات عمر بود ، و دیگر زنده شدنی در میان نبود . یا این که ضمیر ( هَا ) به ( حَالَة ) و وضع کنونی او بر می‌گردد که از مقام پیدا است . در این صورت معنی آیه چنین است : ای کاش مرگم فرا می‌رسید و هم اکنون می‌مُردم ! . « الْقَاضِیَة » : پایان دهنده . قطع کننده رشته حیات .‏

سوره حاقة آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ مَا أَغْنَى عَنِّی مَالِیهْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دارائی من ، مرا سودی نبخشید ، و به درد ( بیچارگی امروز ) من نخورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا أَغْنی‌ » : ( نگا : اعراف‌ / 48 ، حجر / 84 ، شعراء / 207 ) .‏

سوره حاقة آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ هَلَکَ عَنِّی سُلْطَانِیهْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قدرت من ، از دست من برفت ! ( و دلیل و برهان من ، پوچ و نادرست از آب درآمد ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُلْطَانِیَهْ » : سلطان ، عبارت از سُلطه و قدرت است . مراد ، هم صحّت بدنی و هم قدرت مقام و هم نفوذ کلام است . دلیل و برهان . در این صورت مراد این است که حجّت و برهان دنیوی او باطل بوده و هم اینک عکس آن ثابت شده است .‏

سوره حاقة آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خدا به فرشتگان نگهبان دوزخ دستور می‌فرماید : ) او را بگیرید و به غل و بند و زنجیرش کشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غُلُّوهُ » : غل و بند و زنجیرش کنید ( نگا : اعتراف‌ / 157 ، رعد / 5 ، سبأ / 33 ) .‏

سوره حاقة آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ الْجَحِیمَ صَلُّوهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس او را به دوزخ بیندازید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَلُّوهُ » : او را داخل آتش کنید ( نگا : نساء / 10 ، ابراهیم‌ / 29 ، یس‌ / 64 ) .‏

سوره حاقة آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ فِی سِلْسِلَةٍ ذَرْعُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعاً فَاسْلُکُوهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس او را با زنجیری ببندید و بکَشید که هفتاد ذراع درازا دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سِلْسِلَةٍ » : زنجیر . « ذَرْع‌ » : اندازه و درازا . اندازه گرفتن . « سَبْعُونَ » : هفتاد . مراد تکثیر است . « ذِرَاعاً » : فاصله آرنج تا نوک انگشتان دست . ارش . « أسْلُکُوهُ » : جایگزینش کنید . داخلش کنید .‏

سوره حاقة آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ کَانَ لَا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که او به خداوند بزرگ ایمان نمی‌آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَانَ لا یُؤْمِنُ » : در سراسر زندگی دنیویش ، ایمان و باور نداشت .‏

سوره حاقة آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و مردمان را به دادن خوراک به بینوا ، تشویق و ترغیب نمی‌کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَحُضُّ » : تشویق نمی‌کرد . ترغیب نمی‌نمود . « طَعَامِ » : به معنی اطعام ، یعنی خوراک دادن است ، یا این که مضافی همچون ( بذل ) محذوف است .‏

سوره حاقة آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَیْسَ لَهُ الْیَوْمَ هَاهُنَا حَمِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏لذا امروز در اینجا یار مهربانی ندارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَمِیمٌ » : دوست صمیمی . یار مهربان ( نگا : شعراء / 101 ، غافر / 18 ، فصّلت‌ / 34 ) .‏

سوره حاقة آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا طَعَامٌ إِلَّا مِنْ غِسْلِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خوراکی هم ندارد مگر از زردابه و خونابه ( دوزخیان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غِسْلِینٍ » : چرک و خون . شوخابه . خونابه . زردابه . ریم . دوزخیان دارای مکان و عذاب مختلفی هستند و هریک از ( ضَرِیع ) و ( زَقُّوم ) و ( غِسْلِین ) غذای گروهی از ایشان است . یا این که هر یک از اینها - که در حقیقت خوراک نیست - به همه دوزخیان داده می‌شود ، و خوراک ایشان همچون چیزهائی است ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

سوره حاقة آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ لَا یَأْکُلُهُ إِلَّا الْخَاطِؤُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چنین خوراکی را جز بزهکاران نمی‌خورند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْخَاطِئُونَ » : مجرمان و بزهکاران . خطاکاران .‏

سوره حاقة آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَا أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند می‌خورم به آنچه می‌بینید !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه‌ / 75 ) .‏

سوره حاقة آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا لَا تُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند می‌خورم به آنچه نمی‌بینید !‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِمَا تُبْصِرُونَ . . . وَ مَا لا تُبْصِرُونَ » : مراد از دیدنیها و نادنیها ، همه مخلوقات و موجودات است .‏

سوره حاقة آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( قرآن از سوی خدا آمده است و ) گفتاری است ( که ) از ( زبان ) پیغمبر بزرگواری ( به نام محمّد ، پخش و تبلیغ می‌شود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهُ » : قرآن . « رَسُولٍ » : مراد پیغمبر اسلام است که از سوی خداوند مبلّغِ کلام آسمانی است ( نگا : حاقّه‌ / 43 ) .‏

سوره حاقة آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ قَلِیلاً مَا تُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سخن هیچ شاعری نیست ( چنان که شما گمان می‌برید . اصلاً ) شما کمتر ایمان می‌آورید ( و به دنبال حق و حقیقت می‌افتید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَلِیلاً مَّا تُؤْمِنُونَ » : ( نگا : بقره‌ / 88 ) .‏

سوره حاقة آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا بِقَوْلِ کَاهِنٍ قَلِیلاً مَا تَذَکَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و گفته هیچ غیبگو و کاهنی نیست . اصلاً شما کمتر پند می‌گیرید ( و یادآور حق و حقیقت می‌گردید ، و درست و نادرست را فرق می‌نهید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَلِیلاً مَّا تَذَکَّرُونَ » : ( نگا : اعراف‌ / 3 ، نمل‌ / 62 ، غافر / 58 ) .‏

سوره حاقة آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ تَنزِیلٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بلکه کلامی است که ) از جانب پروردگار جهانیان نازل شده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَنزِیلٌ » : ( نگا : شعراء / 192 ، سجده‌ / 2 ، یس‌ / 5 ) .‏

سوره حاقة آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِیلِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر پیغمبر پاره‌ای سخنان را به دروغ بر ما می‌بست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأَقَاوِیلِ » : جمع أَقْوال ، و آن جمع قَوْل است همچون اَبابیت جمع اَبْیات ، و اَناعیم جمع اَنْعام . این واژه بیشتر به سخنان دروغین گفته می‌شود .‏

سوره حاقة آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْیَمِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما دست راست او را می‌گرفتیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْیَمِینِ » : دست راست . مراد دست راست پیغمبر است ( نگا : روح المعانی ، روح البیان ، کشّاف ) . منظور جلوگیری از تعدّی به کلام خدا است . همان گونه که می‌گویند : جلو دستش را بگیرید .‏

سوره حاقة آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس رگ دلش را پاره می‌کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوَتِینَ » : شاهرگ قلب که خون را به تمام اعضاء بدن می‌رساند و اگر قطع شود مرگ انسان آنی و حتمی است .‏

سوره حاقة آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا مِنکُم مِّنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کسی از شما نمی‌توانست مانع ( این کار ما در باره ) او شود ( و مرگ را از او باز دارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَاجِزِینَ » : جمع حاجِز ، به معنی مانِع و رادِع . بازدارندگان . جلوگیری کنندگان . خبر ( مَا ) است .‏

سوره حاقة آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهُ لَتَذْکِرَةٌ لِّلْمُتَّقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً قرآن پند و اندرز پرهیزگاران است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَذْکِرَةٌ » : ( نگا : طه‌ / 3 ) .‏

سوره حاقة آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّا لَنَعْلَمُ أَنَّ مِنکُم مُّکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قطعاً می‌دانیم که برخی از شما ( قرآن را ) تکذیب می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُکَذِّبِینَ » : تکذیب کنندگان .‏

سوره حاقة آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهُ لَحَسْرَةٌ عَلَى الْکَافِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آخر قرآن ، مایه حسرت و سبب اندوه کافران است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهُ » : این که قرآن .‏

سوره حاقة آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهُ لَحَقُّ الْیَقِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قرآن ، یقینِ راستین ( و حق و حقیقت فرو فرستاده جهان آفرین ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَقُّ الْیَقِینِ » : ( نگا : واقعه‌ / 95 ) .‏

سوره حاقة آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است . با ذکر نام پروردگار بزرگوار خود ، خدا را تسبیح و تقدیس کن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَسَبِّحْ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 41 ، حجر / 98 ، طه‌ / 130 ) . « بِاسْمِ‌ » : به وسیله نام . با بردن نام .‏