سُورَةُ التَّحۡرِیمِ

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَآ أَحَلَّ ٱللَّهُ لَکَۖ تَبۡتَغِی مَرۡضَاتَ أَزۡوَٰجِکَۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِیمٞ ١ قَدۡ فَرَضَ ٱللَّهُ لَکُمۡ تَحِلَّةَ أَیۡمَٰنِکُمۡۚ وَٱللَّهُ مَوۡلَىٰکُمۡۖ وَهُوَ ٱلۡعَلِیمُ ٱلۡحَکِیمُ ٢ وَإِذۡ أَسَرَّ ٱلنَّبِیُّ إِلَىٰ بَعۡضِ َزۡوَٰجِهِۦ حَدِیثٗا فَلَمَّا نَبَّأَتۡ بِهِۦ وَأَظۡهَرَهُ ٱللَّهُ عَلَیۡهِ عَرَّفَ بَعۡضَهُۥ وَأَعۡرَضَ عَنۢ بَعۡضٖۖ فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِۦ قَالَتۡ مَنۡ أَنۢبَأَکَ هَٰذَاۖ قَالَ نَبَّأَنِیَ ٱلۡعَلِیمُ ٱلۡخَبِیرُ ٣ إِن تَتُوبَآ إِلَى ٱللَّهِ فَقَدۡ صَغَتۡ قُلُوبُکُمَاۖ وَإِن تَظَٰهَرَا عَلَیۡهِ فَإِنَّ ٱللَّهَ هُوَ مَوۡلَىٰهُ وَجِبۡرِیلُ وَصَٰلِحُ ٱلۡمُؤۡمِنِینَۖ وَٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ بَعۡدَ ذَٰلِکَ ظَهِیرٌ ٤ عَسَىٰ رَبُّهُۥٓ إِن طَلَّقَکُنَّ أَن یُبۡدِلَهُۥٓ أَزۡوَٰجًا خَیۡرٗا مِّنکُنَّ مُسۡلِمَٰتٖ مُّؤۡمِنَٰتٖ قَٰنِتَٰتٖ تَٰٓئِبَٰتٍ عَٰبِدَٰتٖ سَٰٓئِحَٰتٖ ثَیِّبَٰتٖ وَأَبۡکَارٗا ٥ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ قُوٓاْ أَنفُسَکُمۡ وَأَهۡلِیکُمۡ نَارٗا وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلۡحِجَارَةُ عَلَیۡهَا مَلَٰٓئِکَةٌ غِلَاظٞ شِدَادٞ لَّا یَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَیَفۡعَلُونَ مَا یُؤۡمَرُونَ ٦ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ لَا تَعۡتَذِرُواْ ٱلۡیَوۡمَۖ إِنَّمَا تُجۡزَوۡنَ مَا کُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ ٧﴾

به نام الله بخشندۀ مهربان

ای پیامبر! چرا چیزی را که الله بر تو حلال کرده است به خاطر خشنودی همسرانت (بر خود) حرام می‌کنی؟! و الله آمرزندۀ مهربان است. ﴿۱﴾به راستی الله (راه) گشودن سوگندهای‌تان را برای شما مقرر داشته است، و الله دوستدار (و مولای) شماست، و او دانای حکیم است. ﴿۲﴾و هنگامی‌که پیامبر به بعضی از همسرانش سخنانی را به راز گفت، پس چون (آن همسر) آن را (به دیگری) خبر داد، و الله او (پیامبر) را بر آن آگاه کرد، قسمتی از آن را برای او بیان کرد و از قسمتی (دیگر) خود داری نمود، پس هنگامی‌که (پیامبر) او را از آن خبر داد، گفت: «چه کسی این را به تو خبر داده است؟» (پیامبر) فرمود: «(الله) دانای آگاه مرا خبر داده است». ﴿۳﴾(ای همسران پیامبر!) اگر شما دو نفر به درگاه الله توبه کنید (به سود شماست) بی‌گمان دل‌های تان (از حق) منحرف گشته است، و اگر شما دو نفر بر علیه او همدست (متفق) شوید پس (بدانید) که الله یاور (و مولای) اوست، و (نیز) جبرئیل و مردمان شایسته از مؤمنان، و فرشتگان (نیز) بعد از آن پشتیبان (و مددکار او) هستند. ﴿۴﴾چه بسا اگر شما را طلاق دهد، پروردگارش همسرانی بهتر از شما برایش جایگزین کند، (که) مسلمان، مؤمن، فرمانبردار، توبه‌کار، عبادت‌کننده، روزه‌دار، بیوه و دوشیزه باشند. ﴿۵﴾ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! خودتان و خانوادۀ‌تان را از آتشی که هیمۀ آن مردم و سنگ‌هاست نگه دارید (آتشی که) برآن فرشتگان خشن و سخت‌گیر (گمارده شده) که هرگز الله را در آنچه به آنان فرمان داده نافرمانی نمی‌کنند، و هرچه فرمان می‌یابند انجام می‌دهند. ﴿۶﴾ای کسانی‌که کافر شده‌اید! امروز عذرخواهی نکنید، جز این نیست که در برابر آنچه می‌کردید جزا داده می‌شوید. ﴿۷﴾

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ تُوبُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ تَوۡبَةٗ نَّصُوحًا عَسَىٰ رَبُّکُمۡ أَن یُکَفِّرَ عَنکُمۡ سَیِّ‍َٔاتِکُمۡ وَیُدۡخِلَکُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ یَوۡمَ لَا یُخۡزِی ٱللَّهُ ٱلنَّبِیَّ وَٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥۖ نُورُهُمۡ یَسۡعَىٰ بَیۡنَ أَیۡدِیهِمۡ وَبِأَیۡمَٰنِهِمۡ یَقُولُونَ رَبَّنَآ أَتۡمِمۡ لَنَا نُورَنَا وَٱغۡفِرۡ لَنَآۖ إِنَّکَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ قَدِیرٞ ٨ یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّبِیُّ جَٰهِدِ ٱلۡکُفَّارَ وَٱلۡمُنَٰفِقِینَ وَٱغۡلُظۡ عَلَیۡهِمۡۚ وَمَأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمَصِیرُ ٩ ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا لِّلَّذِینَ کَفَرُواْ ٱمۡرَأَتَ نُوحٖ وَٱمۡرَأَتَ لُوطٖۖ کَانَتَا تَحۡتَ عَبۡدَیۡنِ مِنۡ عِبَادِنَا صَٰلِحَیۡنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمۡ یُغۡنِیَا عَنۡهُمَا مِنَ ٱللَّهِ شَیۡ‍ٔٗا وَقِیلَ ٱدۡخُلَا ٱلنَّارَ مَعَ ٱلدَّٰخِلِینَ ١٠ وَضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱمۡرَأَتَ فِرۡعَوۡنَ إِذۡ قَالَتۡ رَبِّ ٱبۡنِ لِی عِندَکَ بَیۡتٗا فِی ٱلۡجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِن فِرۡعَوۡنَ وَعَمَلِهِۦ وَنَجِّنِی مِنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِینَ ١١ وَمَرۡیَمَ ٱبۡنَتَ عِمۡرَٰنَ ٱلَّتِیٓ أَحۡصَنَتۡ فَرۡجَهَا فَنَفَخۡنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتۡ بِکَلِمَٰتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِۦ وَکَانَتۡ مِنَ ٱلۡقَٰنِتِینَ ١٢﴾

ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! به سوی الله توبه کنید، توبه‌ای خالص، امید است پروردگارتان گناهان‌تان را از شما بزداید، و شما را به باغ‌هایی (از بهشت) که نرها زیر (درختان) آن جاری است وارد کند، روزی‌که الله، پیامبر و کسانی را که با او ایمان آورده‌اند خوار نمی‌کند، نورشان پیشاپیش آنان و سمت راست‌شان در حرکت است، می‌گویند: «پروردگارا! نور ما را به تمام (و کمال) برسان، و ما را بیامرز بی‌گمان تو بر هرچیز توانایی». ﴿۸﴾ای پیامبر! با کفار و منافقان جهاد کن، و بر آن‌ها سخت بگیر، و جایگاه‌شان جهنم است، و بد جایگاهی است. ﴿۹﴾الله برای کسانی‌که کافر شده‌اند، همسر نوح و همسر لوط را مَثَل زده است که آن دو در نکاح دو تن از بندگان صالح ما بودند، پس به آن دو خیانت کردند، آنگاه (آن دو بندۀ صالح) نتوانستند چیزی از (عذاب) الله را از آن دو دفع کنند، و (به آن دو) گفته شد: «همراه وارد شوندگان به آتش (جهنم) وارد شوید». ﴿۱۰﴾و الله برای کسانی‌که ایمان آورده‌اند، همسر فرعون (آسیه) را مَثَل زده است، هنگامی‌که گفت: «پروردگارا! خانۀ‌ برای من نزد خودت در بهشت بساز، و مرا از فرعون و کردارش نجات بده، و مرا از قوم ستمگر رهایی بخش». ﴿۱۱﴾و (نیز) مریم دختر عمران را (مَثَل زده) که شرمگاه خویش را (پاک) نگه داشت، پس ما از روح خود در آن دمیدیم، و (او) کلمات پروردگارش و کتاب‌های او را تصدیق کرد و از فرمانبرداران بود. ﴿۱۲﴾

سوره تحریم

سُورَةُ التَّحۡرِیمِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَآ أَحَلَّ ٱللَّهُ لَکَۖ تَبۡتَغِی مَرۡضَاتَ أَزۡوَٰجِکَۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِیمٞ ١ قَدۡ فَرَضَ ٱللَّهُ لَکُمۡ تَحِلَّةَ أَیۡمَٰنِکُمۡۚ وَٱللَّهُ مَوۡلَىٰکُمۡۖ وَهُوَ ٱلۡعَلِیمُ ٱلۡحَکِیمُ ٢ وَإِذۡ أَسَرَّ ٱلنَّبِیُّ إِلَىٰ بَعۡضِ َزۡوَٰجِهِۦ حَدِیثٗا فَلَمَّا نَبَّأَتۡ بِهِۦ وَأَظۡهَرَهُ ٱللَّهُ عَلَیۡهِ عَرَّفَ بَعۡضَهُۥ وَأَعۡرَضَ عَنۢ بَعۡضٖۖ فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِۦ قَالَتۡ مَنۡ أَنۢبَأَکَ هَٰذَاۖ قَالَ نَبَّأَنِیَ ٱلۡعَلِیمُ ٱلۡخَبِیرُ ٣ إِن تَتُوبَآ إِلَى ٱللَّهِ فَقَدۡ صَغَتۡ قُلُوبُکُمَاۖ وَإِن تَظَٰهَرَا عَلَیۡهِ فَإِنَّ ٱللَّهَ هُوَ مَوۡلَىٰهُ وَجِبۡرِیلُ وَصَٰلِحُ ٱلۡمُؤۡمِنِینَۖ وَٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ بَعۡدَ ذَٰلِکَ ظَهِیرٌ ٤ عَسَىٰ رَبُّهُۥٓ إِن طَلَّقَکُنَّ أَن یُبۡدِلَهُۥٓ أَزۡوَٰجًا خَیۡرٗا مِّنکُنَّ مُسۡلِمَٰتٖ مُّؤۡمِنَٰتٖ قَٰنِتَٰتٖ تَٰٓئِبَٰتٍ عَٰبِدَٰتٖ سَٰٓئِحَٰتٖ ثَیِّبَٰتٖ وَأَبۡکَارٗا ٥ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ قُوٓاْ أَنفُسَکُمۡ وَأَهۡلِیکُمۡ نَارٗا وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلۡحِجَارَةُ عَلَیۡهَا مَلَٰٓئِکَةٌ غِلَاظٞ شِدَادٞ لَّا یَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَیَفۡعَلُونَ مَا یُؤۡمَرُونَ ٦ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ لَا تَعۡتَذِرُواْ ٱلۡیَوۡمَۖ إِنَّمَا تُجۡزَوۡنَ مَا کُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ ٧﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

[1177]اى پیغامبر! چرا حرام می‌کنى چیزی راکه حلال ساخته است خدا براى تو؟ مى‏طلبى خوشنودى زنان خود و خدا آمرزگار مهربان است. ﴿1﴾هرآیینه مشروع ساخته است خدا براى شما گشادن سوگندهاى شما را [1178]و خدا کارساز شما است و اوست دانای با حکمت. ﴿2﴾و یاد کن چون پنهان گفت پیغامبر یا بعض ازواج خود سخنى را. پس چون افشا کرد آن سخن را و مطلع ساخت خداى تعالى پیغامبر را بر افشاى آن سخن، شناسا کرد پیغامبر به بعض آن سخن و اعراض کرد از ذکر بعض. پس وقتى که خبردار کرد آن را با افشاى راز آن زن، گفت: که خبر داد تو را به افشاى این راز؟ پیغامبر فرمود که خبر داد مرا خداى دانای خبردار. ﴿3﴾[اى دو زن پیغامبر!] [1179]اگر رجوع کنید به سوى خدا، خوش باشد. هرآیینه کج شده است دلِ شما و اگر باهم متفق شوید برنجانیدن پیغامبر، پس هرآیینه خدا کارساز اوست و جبرییل و مردمان شایسته از مسلمانان و نیز فرشتگان بعد از این مددکارند. ﴿4﴾اگر طلاق دهد پیغامبر، شما را، نزدیک است که پروردگار او عوض دهد براى او زنان دیگر بهتر از شما، گردن نهادگانِ باوردارندگانِ دعاکنندگانِ توبه نمایندگان عبادت به جا آرندگانِ روزه‌دارندگانِ شوهر دیدگان و شوهر نادیدگان. ﴿5﴾اى مسلمانان! نگاه دارید خویشتن را و اهل خانۀ خود را از آتشى که آتش‏انگیز آن مردمان باشند و سنگ‌ها نیز، بر آن آتش موکل‏اند فرشتگان درشت خو سخت‏ رو، نافرمانى نمى‏کنند خدا را در آنچه فرموده است خدا ایشان را و می‌کنند هرچه حکم می‌شود ایشان را. ﴿6﴾[آن روز کوییم:] اى کافران! عذر پیش میارید امروز: جز این نیست که جزا داده می‌شود شما را به حسب آنچه می‌کردید. ﴿7﴾

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ تُوبُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ تَوۡبَةٗ نَّصُوحًا عَسَىٰ رَبُّکُمۡ أَن یُکَفِّرَ عَنکُمۡ سَیِّ‍َٔاتِکُمۡ وَیُدۡخِلَکُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ یَوۡمَ لَا یُخۡزِی ٱللَّهُ ٱلنَّبِیَّ وَٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥۖ نُورُهُمۡ یَسۡعَىٰ بَیۡنَ أَیۡدِیهِمۡ وَبِأَیۡمَٰنِهِمۡ یَقُولُونَ رَبَّنَآ أَتۡمِمۡ لَنَا نُورَنَا وَٱغۡفِرۡ لَنَآۖ إِنَّکَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ قَدِیرٞ ٨ یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّبِیُّ جَٰهِدِ ٱلۡکُفَّارَ وَٱلۡمُنَٰفِقِینَ وَٱغۡلُظۡ عَلَیۡهِمۡۚ وَمَأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمَصِیرُ ٩ ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا لِّلَّذِینَ کَفَرُواْ ٱمۡرَأَتَ نُوحٖ وَٱمۡرَأَتَ لُوطٖۖ کَانَتَا تَحۡتَ عَبۡدَیۡنِ مِنۡ عِبَادِنَا صَٰلِحَیۡنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمۡ یُغۡنِیَا عَنۡهُمَا مِنَ ٱللَّهِ شَیۡ‍ٔٗا وَقِیلَ ٱدۡخُلَا ٱلنَّارَ مَعَ ٱلدَّٰخِلِینَ ١٠ وَضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱمۡرَأَتَ فِرۡعَوۡنَ إِذۡ قَالَتۡ رَبِّ ٱبۡنِ لِی عِندَکَ بَیۡتٗا فِی ٱلۡجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِن فِرۡعَوۡنَ وَعَمَلِهِۦ وَنَجِّنِی مِنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِینَ ١١ وَمَرۡیَمَ ٱبۡنَتَ عِمۡرَٰنَ ٱلَّتِیٓ أَحۡصَنَتۡ فَرۡجَهَا فَنَفَخۡنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتۡ بِکَلِمَٰتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِۦ وَکَانَتۡ مِنَ ٱلۡقَٰنِتِینَ ١٢﴾

اى مسلمانان! رجوع کنید به سوى خدا، رجوع خالص. امید است از پروردگار شما که زایل کند از شما جرم‌هاى شما را و در آرد شما را به بوستان‌ها، می‌رود زیر آن جوی‌ها، روزی که رسوا نکند خداى تعالى پیغامبر را و نه آنان راکه ایمان آورده‏اند همراه او. نور ایشان می‌رود میان دو دست ایشان و به جانب راست ایشان. می‌گویند: اى پروردگار ما! تمام ده براى ما نور ما را و بیامرز ما را، هرآیینه تو بر هر چیز توانایى. ﴿8﴾اى پیغامبر! جهاد کن با کافران و با منافقان نیز و درشت شو بر ایشان و جاى ایشان دوزخ‏ است و وى بدجایی است. ﴿9﴾پدید آورد خدا داستانى را براى آنان‌که کافر شدند، زنِ نوح را و زن لوط را، بودند زیر نکاح دو بندهۀ شایسته از بندگانِ ما، پس خیانت کردند به آن دو بنده‌، پس دفع نکردند ایشان از آن دو زن چیزی را از عذاب خدا و گفته شد: درآیید در دوزخ با درآیندگان! . ﴿10﴾و پدید آورد خدا داستانى را براى آنان‌که ایمان آوردند، زن فرعون را چون گفت: اى پروردگار من! بناکن براى من نزدیک خود خانه‌ای در بهشت و خلاص کن مرا از فرعون و کار او و خلاصى داده مرا از قوم ستمکاران. ﴿11﴾و مریم، دختر عمران، راکه نگاه داشت فَرْج خود را، پس دمیدیم در فرج او روح خود را، و باور داشت سخنان پروردگار خود را و کتاب‌هاى او را و بود از فرمانبردارندگان [1180]. ﴿12﴾

[1132] زنی را شوهر او گفت: «أنت علی کظهر أمی» تو بر من مانند پشت مادر منی. آن زن پیش آن حضرجاین ماجرا عرض کرد. فرمود که حرام شدی آن زن کثرت عیال و قلت مال عرض کرد خدای تعالی این آیت فرستاد. [1133] یعنی تشبیه می‌دهند زنان خود را به پشت مادر. [1134] یعنی جماع کنند. [1135] یعنی یهود که راز ایشان در ایذای مسلمین بود، والله اعلم. [1136] یعنی به جای «السلام علیک»، «السام علیک» گویند. یعنی مرگ بر تو باد! [1137] یعنی اگر پیغامبر راست است، بایستی که مارا عذاب رسیدی، والله اعلم. [1138] مترجم گوید: این حکم منسوخ است به آیتی که می‌آید، والله اعلم. [1139] یعنی منافقان با یهود دوستی کردند، والله اعلم. [1140] مترجم گوید: آن حضرتجچون به مدینه آمدند، با بنی نضیر صلح کردن و ایشان به سبب شقاوت ازلی، سعی عداوت آن حضرتجپیش گرفتند، آن حضرتجاراده فرمود که آن جماعت را جلا و طن فرماید. منفافقان آن ملاعین را پیغام فرستادند که شما قتال کنید و در جنگ استواری ورزید که ما رفیق شماایم. خدای تعالی بر خلاف ارادۀ منافقان در اول جمع کردن لشکر بر یهود القای رُعب فرمود تا عاجز آمدند و جلا وطنی اختیار کردند و سخن اهل نفاق را نشنیدند و به قتال و تکرار جمع رجال اتفاق نیفتاد و اموال ایشان فَئ شد و فَئ آن را گویند که به غیر قتال به دست مسلمانان افتد. خدای تعالی منت بر مسلمان نهاد حکم فَئ بیان فرمود و از ارادۀ منافقان خبر داد، والله اعلم. [1141] به نوعی دیگر، والله اعلم. [1142] یعنی قطع درخت میوه‌دار وقت جهاد، جائز است وترک آن نیز جائز، والله اعلم. [1143] یعنی خویشاوندان پیغامبر را. [1144] یعنی به مدینه. [1145] مترجم گوید: از این آیت معلوم شد که در فئ هر مسلمان را حق است. پس احوج فالاحوج را باید داد تا آنکه مال فئ کفایت کند، والله اعلم. [1146] یعنی از عذاب خداکه مؤجل است، پرواندارند، والله اعلم. [1147] یعنی با یکدیگر خانه جنگی‌ها دارند، مصلحت ایشان یکی نیست، والله اعلم. [1148] یعنی چنانکه اهل بدر مغلوب و منهزم شدند، ایشان نیز منهزم گشتند، والله اعلم. [1149] یعنی برای روز قیامت. [1150] مترجم گوید: آن حضرتجخواستند که به فتح مکه متوجه شوند و می‌خواستند کسی اهل مکه را به قصد آن حضرت مطلع نکند تا ناگهان بر سرایشان رسند. یکی از صحابه به طرف ایشان نامه نوشت و بر قصد آن حضرت مطلع ساخت. خدای تعالی آن حضرتجرا اطلع داد تا آن نامه را از راه بازآوردند و خدای تعالی در باب منع از دوستی کفار نازل ساخت. [1151] یعنی در این قول اقتدا به ابراهیم نشاید کردن و استغفار برای کافر، درست نیست، والله اعلم. [1152] یعنی ایشان را توفیق اسلام دهد. [1153] مترجم گوید: در صلح حدیبیه بعض نساء کفار هجرت کرده به مدینه می‌آمدند و بعض نساء مسلمین مرتد گشته به کفار ملحق می‌شدند. خدای تعالی حکم این جماعت بیان فرمود، والله اعلم. [1154] یعنی قسم دهید ایشان راکه به سبب ناخوشی شوهران خود یا به سبب عشق مردان دیگر نیامده‌اند، والله اعلم. [1155] یعنی مهری که شوهران کفار داده بودند، بازگردانید، والله اعلم. [1156] یعنی بر نکاح کافره اقامت نباید کرد، والله اعلم. [1157] یعنی اگر زنی مرتد شده با مشرکان ملحق شود مهرِ او باید طلبید اگر زنی مسلمان شده، هجرت کند، مهر او باید داد، والله اعلم. [1158] یعنی غنیمت ستانید از ایشان. [1159] مترجم گوید که: اگر کفار معاهد باشند وزنی مرتده به ایشان ملحق گردد، از ایشان مهر باید طلبید، چنانچه در آیت سابقه معلوم شده اگر کفار حربیان باشند، از غنائمِ اموالِ ایشان شوهران مرتده را مهر باید داد. بعد فتح مکه این همه احکام مرتفع شدند. نزدیک این فقیر، نسخ این احکام ثابت نشده است، پس اگر مثل حالتی که در صلح حدیبیه بود، باز رودهد تحقیق که بر همین احکام عمل کرده شود، والله اعلم. [1160] یعنی فرزند کسی را به دیگری منسوب نکنند، والله اعلم. [1161] یعنی خدای تعالی حکم به عذاب ایشان کرده است، پس هرگز ایمان نیارند و ثواب نیابند، چنانچه کافران بعد مردن بر کفر توقع ثواب ندارند، والله اعلم. [1162] یعنی با خدا عهد کنید به وفا نرسانید. [1163] پس در ترویج دین عیسی سعی کردند. [1164] یعنی عرب. [1165] فارس یعنی سائرِ عجم. [1166] یعنی به وفق آن عمل نکردند. [1167] یعنی در خطبه. [1168] مترجم گوید: این آیت عتاب است بر اصحاب و اشارت است به آن قصّه که کاروانی از شام آمد. در اثنای خطبه ایشان را دیده متفرق شدند ودر خدمت آن حضرتجنماندند، مگر دوازده شخص که حضرت ابو بکر سوعمر ساز آن جمله بودند، والله اعلم. [1169] مترجم گوید: رئیس منافقان در سفری سخنان نفاق‌انگیز بر زبان آورد، آن را شخصی از انصار به عرض آن حضرتجرسانید. مناقان به مجلس شریف آمده قسم خوردند که مرتکب آن کلمات نشده‌اند. این سوره در حکایت آن اقوال و تهدید و تکذیب ایشان نازل شد. [1170] یعنی بر فقرای مهاجرین. [1171] یعنی نوانگرانِ اهلِ نفاق، فقرای مسلمین را. [1172] یعنی قرآن. [1173] یعنی آنکه بر بخل حمل کنند. [1174] یعنی در طهری که مساس نکرده باشید. [1175] یعنی موافقت پدید آید و مراجعت کند، والله اعلم. [1176] یعنی از مطلقات. [1177] مترجم گوید که: آن حضرتجماریه قبطیه را سریۀ خود ساخته و ازواج آن حضرت، غیرت کردند. آن حضرتجبرای خاطرداشتِ ایشان ماریه را بر خود حرام گردانید و آن حضرت سِرّی از اسرارِ خود با بعض ازواج اظهار فرموده و در کتمان آن مبالغه کرد، آن زوجه به دیگری اظهار نمود. آن حضرتجبه طریق وحی بر افشای آن سر مطلع شدند و به نوعی از رمز آن قصه در میان نهادند و عتاب فرمودند. خدای تعالی در باب پند ازواج طاهرات و تهدید ایشان نازل ساخت، والله اعلم. [1178] یعنی به ادای کفاره. [1179] یعنی حفصه وعائشهب، والله اعلم. [1180] یعنی روح حضرت عیسی در رحم مریم آمد و فرج، کنایت است از رحم.