سورۀ رحمن

سورۀ رحمن

مدنی است؛ ترتیب آن 55؛ شمار آیات آن 78

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿ٱلرَّحۡمَٰنُ ١﴾.

پروردگار رحمان که رحمتش همه چیزها را فراگیر است و او در دنیا و آخرت بخشاینده و مهربان است؛

﴿عَلَّمَ ٱلۡقُرۡءَانَ ٢﴾.

قرآن کریم را برای انسان آموزش داد، حفظ و تلاوت، فهم معانی و عمل به احکام آن را برایش آسان نمود.

﴿خَلَقَ ٱلۡإِنسَٰنَ ٣﴾.

خداوند عزوجل انسان را بعد از اینکه چیزی نبود و ذکری از او صورت نمی‌گرفت با آفرینش آدم به وجود آورد.

﴿عَلَّمَهُ ٱلۡبَیَانَ ٤﴾.

الله تعالی بیان مفاهیمی را که در دل و ضمیر خطور می‌کند وجود دارد برای انسان اموزش داد و بدین وسیله او را از دیگر چیزها متمایز ساخت.

﴿ٱلشَّمۡسُ وَٱلۡقَمَرُ بِحُسۡبَانٖ ٥﴾.

خداوند سبحان خورشید و ماه را طوری آفرید که به حساب و وقت دقیقی که اختلاف و اختلال نمی‌پذیرد جریا می‌یابند.

﴿وَٱلنَّجۡمُ وَٱلشَّجَرُ یَسۡجُدَانِ ٦﴾.

ستاره‌های آسمان و درخت‌های زمین، پروردگار خود را می‌شناسند، با طاعت و انقیاد و با فروتنی برایش سجده می‌کنند و به منظور مصالح و منافع بندگان به اذن پروردگار مسخّر ساخته شده‌اند.

﴿وَٱلسَّمَآءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ ٱلۡمِیزَانَ ٧﴾.

حق‌تعالی آسمان را رفعت بخشید و سقف آن را بلند ساخت، عدالت را در زمین وضع کرد و مردم را به انجام آن فرمان داد؛ یعنی مراعات آن را در زمینۀ حقوق، حدود، علوم و سایر چیزها بر بندگانش فرض نمود؛

﴿أَلَّا تَطۡغَوۡاْ فِی ٱلۡمِیزَانِ ٨﴾.

برای اینکه از حدود تجاوز نکنید، بر یکدیگر تعدّا ننمایید و آنگاه که برای کسی وزن و پیمانه می‌کردید جور و خیانت نکنید، بلکه عدالت را پیشۀ خود سازید.

﴿وَأَقِیمُواْ ٱلۡوَزۡنَ بِٱلۡقِسۡطِ وَلَا تُخۡسِرُواْ ٱلۡمِیزَانَ ٩﴾.

وزن را به عدل برابر سازید؛ یعنی حق خود را کامل بگیرید و حقّ دیگران را کامل بسپارید، طوری که نه زیانمند شوید و نه به کسی زیانی برسانید و چون چیزی را برای کسی وزن می‌کردید کم ندهید.

﴿وَٱلۡأَرۡضَ وَضَعَهَا لِلۡأَنَامِ ١٠﴾.

خداوند منّان زمین را برابر و هموار داشته و برای مخلوقاتش گهواره‌ای ساخته است تا زندگی بر روی آن امکان پذیر شود.

﴿فِیهَا فَٰکِهَةٞ وَٱلنَّخۡلُ ذَاتُ ٱلۡأَکۡمَامِ ١١﴾.

حق‌تعالی میوه‌های خوشمزّه‌ای را در روی زمین پدید آورد، همچنان درخت‌های خرمایی را آفرید که با پرورش شکوفه و میوه‌اش ظرفیت بازدهی تمر و رطب را دارا می‌باشد.

﴿وَٱلۡحَبُّ ذُو ٱلۡعَصۡفِ وَٱلرَّیۡحَانُ ١٢﴾.

الله تعالی دانه را در داخل غلافی از کشت سبزی می‌آفریند که در نهایت دَرَو می‌شوند تا غذا و خوردنی شما و چارپایان‌تان باشد و نیز از انواع سبزه‌ها و گل‌ها روییدنی‌های خوشبویی را آفریده است.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ١٣﴾.

پس به کدام یک از نعمت‌های دینی و دنیوی، و بخشش‌های آشکار و پنهان پروردگار‌تان گروه جنّ و انس تکذیب می‌کنید؟ چه پاسخ نیک و زیبایی دادند آنگاه که این سوره را از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم شنیدند. آری! هر باری که این آیه را می‌شنیدند می‌گفتند: به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خویش تکذیب نمی‌کنیم، حمد و ستایش مخصوص توست. بنابراین بر شخص مسلمان واجب است آنگاه که نعمت‌های خداوند عزوجل را می‌شنود و یا به یادش می‌آید، پروردگارش را در برابر آن‌ها شکر و سپاس گوید.

﴿خَلَقَ ٱلۡإِنسَٰنَ مِن صَلۡصَٰلٖ کَٱلۡفَخَّارِ ١٤﴾.

الله عزوجل آدم پدر همه انسان‌ها را از گِل خشکی چون سفال پخته آفرید؛ سفالی که از آن ظرف‌ها را می‌سازد.

﴿وَخَلَقَ ٱلۡجَآنَّ مِن مَّارِجٖ مِّن نَّارٖ ١٥﴾.

و ابلیس را که از جنّیان بود از شعلۀ آتش آفرید. آری! او از ترکیب شعله و دود آتش به وجود آمده است.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ١٦﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿رَبُّ ٱلۡمَشۡرِقَیۡنِ وَرَبُّ ٱلۡمَغۡرِبَیۡنِ ١٧﴾.

خداوند بزرگ پروردگار هر‌دو طلوعگاه و هر‌دو غروبگاه خورشید در تابستان و زمستان است؛ یعنی که همه در زیر فرمان و تصرّفش قرار دارند و اوتعالی پروردگار زمان و مکان است.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ١٨﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید،‌ در حالی که تنها اوتعالی بخشایندۀ نعمت‌ها و سزاوار ستایش است؟

﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَیۡنِ یَلۡتَقِیَانِ ١٩﴾.

خداوند بزرگ آب در دریای شیرین و نمکین را در هم آمیخته که با هم یکجا شوند.

﴿بَیۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ لَّا یَبۡغِیَانِ ٢٠﴾.

اما میان آن دو دریا پرده‌ای است که یکی بر ویژگی‌های دیگری غلبه نمی‌کند، بلکه هر‌کدام خصوصیت‌هایی را که خداوند عزوجل در آن به ودیعت نهاده حفظ کند؛ یعنی با وجود یکجا‌شدن با ویژگی‌های شیرینی و شوری خویش محفوظ می‌مانند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٢١﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿یَخۡرُجُ مِنۡهُمَا ٱللُّؤۡلُؤُ وَٱلۡمَرۡجَانُ ٢٢﴾.

از هردو دریای شیرین و نمکین به قدرت الله عزوجل مروارید و مرجان بیرون می‌آید که برای زینت به کار می‌روند و منافع مردم را تأمین می‌نمایند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٢٣﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿وَلَهُ ٱلۡجَوَارِ ٱلۡمُنشَ‍َٔاتُ فِی ٱلۡبَحۡرِ کَٱلۡأَعۡلَٰمِ ٢٤﴾.

کشتی‌هایی که به منظور منافع مخلوقات بر روی دریا‌ها در حرکت‌اند و شِراع و باد‌بان آن‌ها مانند کوه منصوب و استوار است، مملوک حق‌تعالی است.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٢٥﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿کُلُّ مَنۡ عَلَیۡهَا فَانٖ ٢٦﴾.

هر یک از زنده‌جان‌های که در روی زمین زندگی می‌نمایند، می‌میرند و در نهایت فنا و نابود می‌شوند.

﴿وَیَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّکَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِکۡرَامِ ٢٧﴾.

امّا وجه پروردگارت که صاحب عظمت و بزرگی، و کبریا و جلال است باقی می‌ماند؛ زیرا او زندۀ فنا ناپذیر است.

با این آیه صفت وجه برای خداوند عزوجل طوری که سزاوار جلال اوست ثابت می‌شوند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٢٨﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿یَسۡ‍َٔلُهُۥ مَن فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ کُلَّ یَوۡمٍ هُوَ فِی شَأۡنٖ ٢٩﴾.

همه مخلوقاتی که در آسمان‌ها و زمین اند نیازهای خویش را تنها از خداوند عزوجل می‌خواهند. آری!‌ همه به او نیازمند‌اند و روزی‌شان بر خداست؛ یعنی هیچ کسی از اوتعالی یک لحظه بی‌نیاز بوده نمی‌تواند. او هر روزی در شأنی است؛ یعنی مقام انسان‌ها را بالا می‌برد و پایین می‌آورند؛ عزّت می‌دهد و ذلیل می‌سازد؛ می‌دهد و می‌ستاند؛ هدایت می‌کند و گمراه می‌سازد.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٣٠﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿سَنَفۡرُغُ لَکُمۡ أَیُّهَ ٱلثَّقَلَانِ ٣١﴾.

به زودی خداوند عزوجل از حساب اعمالی که در دنیا انجام داده‌اید فارغ خواهد شد؛ بدین‌گونه که جزا و پاداش مطیع و عصیانگر را می‌دهد و همۀتان جزای اعمالی را که انجام داده‌اید خواهید دید.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٣٢﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿یَٰمَعۡشَرَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِ إِنِ ٱسۡتَطَعۡتُمۡ أَن تَنفُذُواْ مِنۡ أَقۡطَارِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ فَٱنفُذُواْۚ لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلۡطَٰنٖ ٣٣﴾.

ای گروه جنّ و انس! اگر توان جلوگیری فرمان خداوند عزوجل و فرار از حکمش را دارید،‌ از اطراف آسمان‌ها و زمین بگریزید و چنین کاری در توان شماست؛ زیرا همه امور در زیر سلطه،‌ حکم و تصرّف اوتعالی قرار دارد و شما بدون حُجّت، نیرو و اذن حق‌تعالی توان گریز را ندارید. چگونه این کار در توان شما خواهد بود،‌ در حالی که شما بندگانی ناتوان و مغلوب می‌باشید.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٣٤﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿یُرۡسَلُ عَلَیۡکُمَا شُوَاظٞ مِّن نَّارٖ وَنُحَاسٞ فَلَا تَنتَصِرَانِ ٣٥﴾.

ای گروه جنّ و انس! الله تعالی بر شما شعله‌ای از آتش و مِس گداخته‌ای را می‌فرستد که بر سر شما ریخته شود و آنگاه این عذاب را از همدیگر‌تان دفع کرده نمی‌توانید؛ از آن‌رو که قوت خداوند کامل است و شما ناتوان و عاجز می‌باشید.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٣٦﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿فَإِذَا ٱنشَقَّتِ ٱلسَّمَآءُ فَکَانَتۡ وَرۡدَةٗ کَٱلدِّهَانِ ٣٧﴾.

آنگاه که در روز قیامت آسمان شکافته شود و دروازه‌هایش را باز گشاید، در نتیجه از شدّت هول‌انگیزی،‌ دشواری و سختی، مانند گُل سرخ، رنگ قرمز گیرد و مانند روغن داغ و جوشان و قلعی گداخته و ذوب شده‌ای گردد.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٣٨﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿فَیَوۡمَئِذٖ لَّا یُسۡ‍َٔلُ عَن ذَنۢبِهِۦٓ إِنسٞ وَلَا جَآنّٞ ٣٩﴾.

در روز قیامت فرشتگان از انسان‌ها و جنّیان بد‌‌کار در مورد گناهان آنان نمی‌پرسند، ‌یا این موقفی از مواقف روز محشر است که هیچ کسی سؤال کرده نمی‌شوند،‌ بلکه در موقف دیگری مورد باز‌پرس قرار می‌گیرند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٤٠﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿یُعۡرَفُ ٱلۡمُجۡرِمُونَ بِسِیمَٰهُمۡ فَیُؤۡخَذُ بِٱلنَّوَٰصِی وَٱلۡأَقۡدَامِ ٤١﴾.

فرشتگان، بد‌‌کاران را به نشانه‌های بد‌کاره‌گی آشکاری که دارند می‌شناسند. آنگاه آنان را از پیشانی و پا‌های‌شان می‌گیرند و در آتش دوزخ فرو می‌ریزند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٤٢﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿هَٰذِهِۦ جَهَنَّمُ ٱلَّتِی یُکَذِّبُ بِهَا ٱلۡمُجۡرِمُونَ ٤٣﴾.

برای بد‌‌کاران در آتش دوزخ به طور توبیخ گفته می‌شوند: این همان دوزخی است که بد‌‌کاران در دنیا بدان تکذیب می‌کردند.

﴿یَطُوفُونَ بَیۡنَهَا وَبَیۡنَ حَمِیمٍ ءَانٖ ٤٤﴾.

یک بار در دوزخ عذاب می‌شوند، بار دیگر برای آنان از حمیم نوشانده می‌شود که نوشیدنی نهایت جوشانی است؛ چنان‌که روده‌ها و سایر اعضای داخلی شکم را تکّه تکّه می‌سازد.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٤٥﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿وَلِمَنۡ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِۦ جَنَّتَانِ ٤٦﴾.

امّا برای کسی که از خداوند سبحان بترسد؛ یعنی به طاعاتش عمل کند و از معاصی‌اش پرهیز نماید دو بهشت داده می‌شوند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٤٧﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿ذَوَاتَآ أَفۡنَانٖ ٤٨﴾.

برای کسی که از پروردگارش بترسد دو بهشت داده می‌شوند که شاخچه‌های میوه‌دار نرم، سبز و شادابی دارد.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٤٩﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿فِیهِمَا عَیۡنَانِ تَجۡرِیَانِ ٥٠﴾.

در این دو بهشت، دو جوی آب زلال و گوارا وجود دارد که از زیر کاخ‌ها و درخت‌هایش جریان می‌یابد.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٥١﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿فِیهِمَا مِن کُلِّ فَٰکِهَةٖ زَوۡجَانِ ٥٢﴾.

در این دو بهشت،‌ از هر صنف میوه‌ای دو نوع وجود دارد و آماده شده است.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٥٣﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿مُتَّکِ‍ِٔینَ عَلَىٰ فُرُشِۢ بَطَآئِنُهَا مِنۡ إِسۡتَبۡرَقٖۚ وَجَنَى ٱلۡجَنَّتَیۡنِ دَانٖ ٥٤﴾.

اهل آن دو بهشت بر بالای فرش‌های که از ابریشم ضخیمی آستر شده تکیه زده‌اند و میوۀ درختان این دو بهشت به کسی که از آن استفاده کند نزدیک است.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٥٥﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿فِیهِنَّ قَٰصِرَٰتُ ٱلطَّرۡفِ لَمۡ یَطۡمِثۡهُنَّ إِنسٞ قَبۡلَهُمۡ وَلَا جَآنّٞ ٥٦﴾.

بر روی این فرش‌ها زنانی مقیم‌اند که چشم‌های‌شان بر شوهر‌های‌شان کوتاه است و به کسی دیگر آشنایی ندارند. ایشان زنانی‌اند که تنها به شوهر‌‌های خویش تعلّق خاطر دارند و پیش از شوهران‌شان هیچ‌کس از انسان‌ها و جنّیان با آن‌ها جماع نکرده است.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٥٧﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿کَأَنَّهُنَّ ٱلۡیَاقُوتُ وَٱلۡمَرۡجَانُ ٥٨﴾.

این زنان در زیبایی و جمال‌شان مانند یاقوت و مرجان‌اند؛ از آن‌رو که با ارزشمندی، پاکیزه‌گی را نیز با خود دارند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٥٩﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿هَلۡ جَزَآءُ ٱلۡإِحۡسَٰنِ إِلَّا ٱلۡإِحۡسَٰنُ ٦٠﴾.

آیا جزای کسی که در دنیا اعمال نیکو انجام دهد، در روز ملاقات پروردگارش جز احسان اوتعالی که بهشت را جایگاهش سازد چیز دیگری است؟

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٦١﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿وَمِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ ٦٢﴾.

دو بهشت دیگر موجود است که در خوبی و زیبا‌یی خود نسبت به دو بهشت یاد شدۀ نخستین کمتر‌اند؛ هر‌چند اندازه یک وجَب از این دو بهشت نیز از دینا و همه داشته‌هایش بهتر می‌باشد.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٦٣﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿مُدۡهَآمَّتَانِ ٦٤﴾.

این دو بهشت بسیار تر و تازه و نهایت سر‌سبز‌اند؛ به اندازه‌ای که سر‌سبزی آن‌ها به سیاهی همانند است.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٦٥﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿فِیهِمَا عَیۡنَانِ نَضَّاخَتَانِ ٦٦﴾.

در این دو بهشت، دو چشمۀ جاری وجود دارد که آب گوارا از آن‌ها فوّاره می‌کند و هیچگاه خشک نمی‌شوند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٦٧﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿فِیهِمَا فَٰکِهَةٞ وَنَخۡلٞ وَرُمَّانٞ ٦٨﴾.

در این دو بهشت، انواع میوه‌ها، درخت‌های خرمای بلند قامت با خوشه‌های پخته و انار‌های خوشمزّه وجود دارد.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٦٩﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿فِیهِنَّ خَیۡرَٰتٌ حِسَانٞ ٧٠﴾.

در این بهشت‌ها زنانی وجود دارند که دارای خوی نیک و صورت زیبا هستند و پاکیزه و با کرامت‌اند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٧١﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿حُورٞ مَّقۡصُورَٰتٞ فِی ٱلۡخِیَامِ ٧٢﴾.

زنانی زیبا و فراخ‌چشمی در خیمه‌های بهشت محفوظ‌اند که غیر از شوهران خویش به سوی کسی چشم ندوخته‌اند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٧٣﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿لَمۡ یَطۡمِثۡهُنَّ إِنسٞ قَبۡلَهُمۡ وَلَا جَآنّٞ ٧٤﴾.

با این زنان خوش‌چهره و زیبا پیش از شوهران‌شان هیچ کسی از انسان‌ها و جنّیان جماع نکرده است، بلکه بکر هستند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٧٥﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿مُتَّکِ‍ِٔینَ عَلَىٰ رَفۡرَفٍ خُضۡرٖ وَعَبۡقَرِیٍّ حِسَانٖ ٧٦﴾.

اهل بهشت بر بالش‌هایی که پوشش‌های سبز رنگ دارد و بر فرش‌هایی که نرم، ملایم و زیباست تکیه زده‌اند.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ٧٧﴾.

به کدام یک از نعمت‌های پروردگار خویش ای گروه انس و جنّ تکذیب می‌کنید؟ به هیچ‌یک از نعمت‌های پروردگار خود تکذیب نمی‌کنیم و ثنا و ستایش سزاوار توست.

﴿تَبَٰرَکَ ٱسۡمُ رَبِّکَ ذِی ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِکۡرَامِ ٧٨﴾.

نعمت‌های خداوند عزوجل زیاد است، احسانش بسیار است و خیرش عام می‌باشد. او صاحب عظمت آشکار، نیروی غالب، بزرگی عظیم و جلال دایمی است و دوستانش را کرامت می‌بخشد.

تفسیر نور: سوره رحمن

تفسیر نور:
سوره رحمن آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ الرَّحْمَنُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند مهربان .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الرَّحْمَانُ » : مبتدا است و ( عَلَّمَ الْقُرْءَانَ ) در آیه بعدی خبر آن است .‏

سوره رحمن آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَّمَ الْقُرْآنَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قرآن را یاد داد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَّمَ الْقُرْءَانَ » : ترتیب طبیعی : خلق انسان ، و تعلیم بیان ، و تعلیم قرآن است . ولی از آنجا که بزرگترین نعمت خداوند مهربان ، تعلیم قرآن به انسان است ، تا انسان بتواند در پرتو قرآن به عبادت بپردازد که خلقت انسان به خاطر آن است ، تعلیم قرآن را قبل از مسأله آفرینش انسان و آموزش بیان ذکر فرموده است .‏

سوره رحمن آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ خَلَقَ الْإِنسَانَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انسان را بیافرید .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به او بیان ( آنچه در دل است ) آموخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبَیَانَ » : سخن گفتن از آنچه در دل است ، خواه با زبان ، خواه با قلم ، و خواه با وسائل دیگر .‏

سوره رحمن آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خورشید و ماه برابر حساب ( منظمی در چرخش و گردش ) هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حُسْبَانٍ » : حساب . نظم و نظام . مصدر ثلاثی مجردی است همچون غفران و کفران ( نگا : انعام‌ / 96 ) . « بِحُسْبَانٍ » : جار و مجرور متعلق به ( کَآئِنٌ ) یا ( مُسْتَقَرٌ ) و یا ( یَجْرِیَانِ ) محذوف است که خبر مبتدا است .‏

سوره رحمن آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ یَسْجُدَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گیاهان و درختان برای خدا سجده می‌کنند و کرنش می‌برند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّجْمُ » : روئیدنیهائی که دارای ساقه نباشند . مانند : کدو ، خیار . . . ستاره . « الشَّجَرُ » : روئیدنیهائی که دارای ساقه باشند . مانند : درختان ، غلات . « یَسْجُدَانِ » : منقاد فرمان خدا و تسلیم در برابر قوانین آفرینش هستند و همان مسیری را طی می‌کنند که خدا برای آنها تعیین فرموده است ( نگا : حج‌ / 18 ) .‏

سوره رحمن آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِیزَانَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آسمان را برافراشت ، و قوانین و ضوابطی را گذاشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَضَعَ » : گذاشت . ایجاد کرد . « الْمِیزَانَ » : قوانین و ضوابط . قواعد و مقررات ( نگا : شوری‌ / 17 ) . مراد میزان و معیار و قوانینی است که حاکم بر سراسر عالم هستی است .‏

سوره رحمن آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هدف ( از ایجاد قوانین و ضوابط در عالم هستی ) این است که شما هم ( قوانین و ضوابط را در زندگی فردی و اجتماعی خود رعایت کنید و ) از ( حد و مرز ) قوانین و ضوابط ( مقرره ) تجاوز نکنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلاّ تَطْغَوْا . . . » : تا این که شما هم سرکشی و تعدی نکنید . چرا که اساس جهان بر ضوابط و قوانین حساب شده بسیار دقیقی است ، و شما نیز بخشی از این عالم عظیم بوده و باید معیار و میزان و نظم و نظام در زندگیتان باشد . « الْمِیزَانَ » : مراد موازین و معاییر زندگی فردی و اجتماعی است .‏

سوره رحمن آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در وزن کردن و برکشیدن ( کالاها و در متر کردن و اندازه‌گیری چیزها ) دادگرانه رفتار کنید و از ترازو مکاهید ( و کم و کاست ندهید و کم‌فروشی نکنید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمِیزَانَ » : ترازو . در اینجا میزان و سنجش ، به معنی خاص خود مورد نظر است . یعنی در معامله چیزی کم و کسر نگذارند . بعضیها ، میزان را در آیه 7 اسم آلت و به معنی وسیله سنجش ، و در آیه 8 به معنی مصدری ، یعنی وزن کردن ، و در آیه 9 به معنی مفعولی ، یعنی جنس موزون می‌دانند ( نگا : قاسمی ، کبیر ) .‏

سوره رحمن آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند زمین را برای ( زندگی ) انسانها آفریده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنَام‌ » : مردمان . خلائق .‏

سوره رحمن آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهَا فَاکِهَةٌ وَالنَّخْلُ ذَاتُ الْأَکْمَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در زمین میوه‌های فراوان ، و از جمله خرما است که دارای غلاف است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکْمَام‌ » : جمع کِمّ ، غلاف ( نگا : فصّلت‌ / 47 ) . ذکر نخل به صورت جداگانه ، ذکر خاص بعد از عام بوده و برای نشان دادن اهمیتی است که در خرما موجود است . میوه درخت نخل در آغاز در غلافی پنهان است ، و سپس غلاف می‌شکافد و خوشه خرما به طرز جالبی بیرون می‌ریزد . این غلاف همچون رحم مادر ، میوه نخل را در خود پرورش می‌دهد و از آفات حفظ می‌کند ، و بعدها غلاف جدا می‌شود و کنار می‌رود .‏

سوره رحمن آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَالرَّیْحَانُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( در زمین ) گیاهان خوشبو وجود دارد ، و همچنین دانه‌هائی است که در میان پوسته قرار دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعَصْفِ » : قشر و پوسته . مراد کاه است که علوفه چهارپایان است . « الرَّیْحانُ » : گیاهان خوشبو .‏

سوره رحمن آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای گروه پریها و انسانها ! ) کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَالآءِ » : جمع إلْی ، نعمتها ( نگا : نجم‌ / 55 ) . « تُکَذِّبَانِ » : انکار می‌کنید و نادیده می‌گیرید . مخاطب انس و جن ، یعنی ثَقَلَیْن است . یعنی سراپای عالم هستی و از جمله وجود خودتان ، نعمتهای خداداد است ، کدامیک از آنها را می‌توانید انکار بکنید ؟ ! این همه نعمت چرا باید وسیله شناخت صاحب نعمت نشود ، و حس شکرگزاری را در شما برنینگیزد ؟ ! تکرار این آیه در 31 مورد ، آهنگ جالبی به سوره داده است . خداوند در مقطعهای مختلف پس از بیان برخی از نعمتهای این جهانی و آن جهانی خود و یادآور شدن گوشه‌ای از سعادت بهشتیان و شقاوت دوزخیان ، با ذکر مجدد آیه ، به انسانها و پریها بیدار باش و هوشیار باش می‌دهد و ایشان را به یاد آفریدگارشان می‌اندازد و شوق طاعت و بندگی را در دلشان افزون می‌کند .‏

سوره رحمن آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ خَلَقَ الْإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ کَالْفَخَّارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا انسان را از گِل خشکیده‌ای همچون سفال آفریده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الإِنسَانَ » : جنس انسان . مراد حضرت آدم است . انسان در آغاز آفرینش خاک بوده ( نگا : حج‌ / 5 ) سپس با آب آمیخته شده است و به صورت گِل در آمده است ( نگا : انعام‌ / 2 ) و بعد به صورت گِل بدبو یا لجن تغییر شکل داده ( نگا : حجر / 28 ) سپس حالت چسپندگی پیدا کرده است ( نگا : صافات‌ / 11 ) و بعد گِل خشکیده و سفال گونه‌ای شده است که این آیه بدان اشاره دارد . اما هر یک از این مراحل چه اندازه طول کشیده است ، و این حالتهای انتقالی تحت چه عواملی به وجود آمده است ، و نفخه ربّانی یا روح چیست و کی به کالبدش دمیده شده است ( نگا : حجر / 29 ) از حوزه علم بشری خارج و آن را خدا می‌داند و بس . « صَلْصَالٍ » : گِل خشکیده‌ای که با زدن تلنگری به صدا در می‌آید ( نگا : حجر / 26 و 27 و 33 ) . « فَخَّارِ » : سفال .‏

سوره رحمن آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَخَلَقَ الْجَانَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّارٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و جن را از زبانه شعله‌ور آتش خلق نموده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجَآنَّ » : جِنّ . جانّ و جنّ هر دو به یک معنی است ( نگا : اسراء / 88 ، ذاریات‌ / 56 ، رحمن‌ / 39 ) . « مَارِجٍ » : شعله لرزان و پیچان آتش . زبانه تنوره کش و لرزان آتش . آفرینش جن از چنین آتش شعله‌ور و زبانه‌کش و پیچان ، چگونه و به چه شکلی بوده ، و چه اندازه طول کشیده است ، و این گونه موجودات چگونه می‌زیند و چه سیمائی دارند ، دانش بشری بدان پی نبرده است .‏

سوره رحمن آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای گروه پریها و انسانها ! ) کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او پروردگار مشرقها و پروردگار مغربها است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَبُّ » : خبر مبتدای محذوف است : هُوَ رَبُّ . « الْمَشْرِقَیْنِ . . . الْمَغْرِبَیْنِ » : مراد از دو مشرق و دو مغرب ، خاور خورشید و ماه ، و باختر خورشید و ماه ، و یا این که تنها اشاره به خورشید است که با توجه به حداکثر میل شمالی آفتاب ، و میل جنوبی آن ، خورشید دو مشرق و دو مغرب عمده دارد . اما باید دانست که خورشید و ماه ، و بطور کلی خورشیدها و ماههای متعدد جهان هستی ، هر روز از نقطه‌ای طلوع و در نقطه‌ای غروب می‌کنند ، و به تعداد روزهای سال ، مشرق و مغرب دارند ، پس چه بسا مراد از تثنیه مشرق و مغرب ، جمع باشد . چرا که در سوره‌های دیگر قرآن مشارق و مغارب آمده است ( نگا : اعراف‌ / 137 ، معارج‌ / 40 ) .‏

سوره رحمن آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دو دریای ( مختلف شیرین و شور ، و گرم و سرد ) را در کنار هم روان کرده است و مجاور یکدیگر قرار داده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَرَجَ » : سر داده است . حرکت داده است . روان کرده است ( نگا : فرقان‌ / 53 ) . « الْبَحْرَیْنِ » : مراد از دو دریا ، آبهای شیرین و شور و یا آبهای گرم و سرد رودهای عظیمی است که در سراسر اقیانوسهای جهان جریان دارند ( نگا : نمونه ) از قبیل گلف استریم ( نگا : فاطر / 12 ) . « مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ » : دو دریا را به سوی هم سر داده است و در کنار همدیگر روان کرده است . دو دریا را در وقت برخورد ، به موج و تکان انداخته تا یکدیگر را دفع کنند و برانند و آمیزه هم نشوند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

سوره رحمن آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اما در میان آن دو حاجز و مانعی است که نمی‌گذارد یکی با دیگری بیامیزد و سرکشی کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَرْزَخٌ » : حاجز . مانع ( نگا : فرقان‌ / 53 ) . « لا یَبْغِیَانِ » : بر یکدیگر سرکشی نمی‌کنند و چیره نمی‌شوند . مراد این است که یکی دیگری را در خود فرو نمی‌برد ، و آمیخته نمی‌گردند .‏

سوره رحمن آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از آن دو ، مروارید و مرجان بیرون می‌آید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لُؤْلُؤ » : مروارید . « مَرْجَان‌ » : بُسَّد ، بُسَّدین ، گوهر سرخ رنگی که از جانوری دریازی به نام مرجان بدست می‌آید .‏

سوره رحمن آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَهُ الْجَوَارِ الْمُنشَآتُ فِی الْبَحْرِ کَالْأَعْلَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا کشتیهائی ساخته و پرداخته ( آفریدگان خود به نام انسانها ) در دریاها دارد که همسان کوهها هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجَوَارِی‌ » : جمع جَارِیَة ، کشتیها ( نگا : شوری‌ / 32 ، حاقه‌ / 11 ) . یاء آخر آن برای تخفیف حذف شده است . « الْمُنشَئَاتُ » : کشتیهائی با بادبانها و شراعهای برافراشته . ساخته و پرداخته . مراد ساخته و پرداخته دست انسانها است ، و انسانها هم که مخلوق خدایند ، از خواص خداداد که در مصالح مختلفی که در کشتیها بکار می‌رود استفاده می‌کنند . « الأعْلامِ » : جمع عَلَم ، کوهها .‏

سوره رحمن آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همه چیزها و همه کسانی که بر روی زمین هستند ، دستخوش فنا می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَیْهَا » : روی زمین . مرجع ( ها ) واژه ( الارض ) محذوف است که از سیاق کلام ، مفهوم می‌گردد ( نگا : نحل‌ / 61 ) . « فَانٍ » : فانی . دستخوش فنا و نابودی . « کُلُّ مَنْ . . . » : ( نگا : قصص‌ / 88 ) .‏

سوره رحمن آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَبْقَى وَجْهُ رَبِّکَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تنها ذات پروردگار با عظمت و ارجمند تو می‌ماند و بس .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَجْهُ » : رخساره . تسمیه کل به اسم جزء است و مراد ( ذات ) است .‏

سوره رحمن آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ یَسْأَلُهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همه چیزها و همه کسانی که در آسمانها و زمینند ( به زبان حال یا قال ، روزی و نیاز خود را ) از خدا درخواست می‌کنند . او پیوسته دست‌اندرکار کاری است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسْأَلُهُ » : از او می‌طلبند . نیازمند بدو هستند . . « کُلَّ یَوْمٍ » : مراد هر لحظه و هر وقت ، یعنی پیوسته و همیشه است ( نگا : آلوسی ، صفوة‌التفاسیر ، المصحف المیسر ) . « هُوَ فِی شَأْنٍ » : او به کاری مشغول است . یعنی خدا دنیا را آفریده است و آن را به حال خود رها نساخته است . بلکه پیوسته بر آن نظارت دارد و دست‌اندرکار آفرینش نو و دگرگونی تازه است و متصرف در شؤون آفریده‌های خود است .‏

سوره رحمن آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ سَنَفْرُغُ لَکُمْ أَیُّهَا الثَّقَلَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای پریها و انسانها ! به حساب شما خواهیم پرداخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَنَفْرُغُ لَکُمْ » : به حساب شما خواهیم رسید . به شما خواهیم پرداخت . فَرَغَ لِکَذا : عَمِدَ إِلَیْهِ . « الثَّقَلانِ » : انس و جن . مثنی ( ثَقَل ) است . هر چیز که برای آن وزن و قدری هست ، آن را ( ثَقَل ) می‌نامند . انس و جن را به جهت بلندی مرتبت و منزلت و عظمت مقام نسبت به پدیده‌های دیگر ، و داشتن اختیار نسبی و مسؤولیت شخصی ، و بالاخره به خاطر سنگینی معنوی خدادادی ، ثَقَلَیْن می‌نامند .‏

سوره رحمن آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای گروه پریها و انسانها ! اگر می‌توانید از نواحی آسمانها و زمین بگذرید ، بگذرید ، ولیکن نمی‌توانید بگذرید مگر با قدرت عظیم ( مادی و معنوی ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَعْشَرَ » : گروه . دسته . « أَن تَنفُذُوا » : این که عبور کنید و بگذرید . « أَقْطَارِ » : جمع قُطْر ، نواحی و جوانب . « سُلْطَانٍ » : قدرت مادی و قوت معنوی . این آیه دارای دو معنی عمده است : الف - آیه ناظر به دنیا ، و اشاره به مسافرتهای فضائی بشر است که قرآن شرط آن را داشتن سلطه علمی و صنعتی و قدرت مادی دانسته است . ب - آیه ناظر به رستاخیز ، و اشاره به عدم فرار از چنگال عدالت الهی در قیامت است . با توجه به تفسیر دوم ، معنی آیه چنین است : ای گروه پریها و انسانها ! اگر می‌توانید از چنگال عدالت الهی و مجازات اخروی بگریزید و از گوشه‌ها و کنارهای آسمانها و زمین بگذرید و فرار کنید ، تا از دادگاه الهی و عذاب سرمدی اخروی برهید ، این کار را بکنید و از نواحی آسمانها و زمین بالا روید و بگذرید تا خویشتن را از کیفر و عذاب خدا قائم و پنهان کنید ، و لیکن قادر به چنین کاری نخواهید بود مگر با سلطه مادی و معنوی که چنین چیزی هم برایتان ممکن نیست .‏

سوره رحمن آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ یُرْسَلُ عَلَیْکُمَا شُوَاظٌ مِّن نَّارٍ وَنُحَاسٌ فَلَا تَنتَصِرَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آتش بی‌دود و مِس گداخته به سوی شما روانه می‌گردد و بر سر شما ریخته می‌شود ، و شما همدیگر را نمی‌توانید یاری بدهید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شُوَاظٌ » : آتش بی‌دود . زبانه و شعله خالص . چه بسا مراد جرقه‌ها و اشعه‌های کیهانی و شدت حرارت برخورد با اتمسفر زمین و دیگر چیزها باشد که به هنگام سفرهای فضائی بر سر راه سفینه‌ها قرار دارند . « نُحَاسٌ » : دود . شعله آمیخته با دود . آتشِ مِس‌گونه . مِس مذاب یا خود مِس که فلز مشهوری است . چه بسا مراد گدازه‌ها و گازها و اشعه‌های مختلف کیهانی باشد . معنی دیگر آیه : آتش و دود شما را در برمی‌گیرد و در نتیجه نمی‌توانید خویشتن را یاری دهید و از حضور و استقرار در دادگاه قیامت خود را رهائی بخشید .‏

سوره رحمن آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَاء فَکَانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدانگاه که آسمان شکافته شود ، و گلگون گردد همچون روغن گداخته ( حوادث هولناکی رخ می‌دهد که به گفتار در نمی‌آید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِذا » : شرطیه است و جواب آن محذوف است و ممکن است در تقدیر چنین باشد : فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَآءُ فَکَانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهَانِ ، کَانَ مَا کَانَ مِمَّا لا تُطِیقُهُ قُوَّةُ الْبَیَانِ ( نگا : آلوسی ) . « وَرْدَةً » : گُل سرخ . سرخ تیره . گلرنگ و گلگون . « دِهَان‌ » : روغن داغ . چرم سرخ . برخی آن را جمع ( دُهْن ) یعنی روغنها گرفته‌اند . وجه شبه این که : آسمان در رنگ یا رنگارنگ بودن ، به گُل و روغن مذاب ، و یا این که از لحاظ رنگ به گُل ، و از لحاظ گداختگی به روغن داغ تشبیه شده است . یعنی آسمان به رنگ سرخ درمی‌آید و همچون روغن داغ و مذاب روان می‌گردد .‏

سوره رحمن آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ فَیَوْمَئِذٍ لَّا یُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ إِنسٌ وَلَا جَانٌّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز هیچ پری و انسانی از گناهش پرسش نمی‌گردد ( چرا که آن روز زمان تخریب جهان است‌ ؛ نه وقت سؤال و پرسش یزدان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ . . . » : یا مراد این است که هنوز وقت پرسش فرا نرسیده است ، و یا این که پرسش مهربانانه‌ای در میان نیست تا از طرف بخواهند جبران مافات کند و یا این که عذر تقصیر بیاورد ( نگا : قصص‌ / 78 ) والا از یکایک گناهان پرسیده می‌شود ( نگا : حجر / 92 ، نحل‌ / 56 ، صافات‌ / 24 ) .‏

سوره رحمن آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالْأَقْدَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گناهکاران با قیافه‌هایشان شناخته می‌شوند ، و ایشان با سرها و پاها گرفتار می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّوَاصِی‌ » : جمع نَاصِیَة ، جلو سر . پیشانی . کاکل . « الأقْدَامِ » : جمع قَدَم ، پاها . « یُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَ الأقْدَامِ » : سراپا به غل و زنجیر کشیده می‌شوند . فرشتگان سرهای ایشان را و پاهای آنان را می‌گیرند و کشان کشان با خود می‌برند ، و یا به میان دوزخشان می‌اندازند ( نگا : علق‌ / 15 ) . « یُؤْخَذُ » : نائب فاعل آن ( بِالنَّوَاصِی وَالأقْدَامِ ) است ، این است که به صورت مفرد آمده است .‏

سوره رحمن آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِی یُکَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این همان دوزخی است که گناهکاران پیوسته آن را دروغ می‌نامند و تکذیبش می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذِهِ . . . » : مخاطب شخص پیغمبر و به تبع همه مسلمانانند که در دنیا خدا بدیشان می‌فرماید : این همان دوزخی است که . برخی هم مخاطبان را حاضران در محشر می‌دانند و معتقدند که این سخن در قیامت بدیشان گفته می‌شود . این همان دوزخی است که گناهکاران در دنیا پیوسته آن را دروغ می‌نامیدند و تکذیبش می‌کردند .‏

سوره رحمن آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ یَطُوفُونَ بَیْنَهَا وَبَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گناهکاران در میان آتش دوزخ و آب بسیار گرم و سوزان در رفت و آمد خواهند بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَمِیمٍ » : آب جوشان و سوزانی که از آن به دوزخیان می‌نوشانند ( نگا : محمد / 15 ) . « ءَانٍ » : بسیار داغ و گرم . پرحرارت . آب گرمی که به آخرین درجه حرارت رسیده باشد . از ماده ( انی ) و صفت ( حمیم ) است ( نگا : غاشیه‌ / 5 ) .‏

سوره رحمن آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر کسی که از مقام پروردگار خود بترسد ، باغهائی ( در بهشت ) دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَقَامَ » : جایگاه . مراد منزلت و مرتبت ، یعنی عظمت کبریائی الهی است . اسم مکان است . نظارت و مراقبت الهی بر بندگان . مصدر میمی است . « جَنَّتَانِ » : دو باغ . به گمانم مراد تثنیه نیست ، بلکه مراد جمع و کثرت است . چرا که در بیش از پنجاه مورد ( جَنَّات ) به مؤمنان وعده داده شده است ( نگا : بقره‌ / 25 ، آل‌عمران‌ / 15 و 136 ، نساء / 13 و 57 . . . ) . حتی در آیه 56 همین سوره ( فِیهِنَّ ) آمده است و ضمیر جمع بکار رفته است .‏

سوره رحمن آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ ذَوَاتَا أَفْنَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏باغهائی که دارای انواع درختان پرمیوه ، با شاخه‌های ترد و شاداب است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَوَاتَا » : در اصل ( ذَوَاتَانِ ) تثنیه ذات است و نون آن به هنگام اضافه حذف شده است . در تثنیه ذات ، ذَاتَانِ و ذَوَاتَانِ درست است ( نگا : روح‌المعانی ) . « أَفْنَانٍ » : جمع فَنّ ، انواع و اقسام . یا جمع فَنَن ، شاخه‌های ترد و شاداب .‏

سوره رحمن آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک ار نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِمَا عَیْنَانِ تَجْرِیَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجاها چشمه‌سارانی جاری است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْنَانِ » : دو چشمه . مراد چشمه‌ساران فراوان است ( نگا : حجر / 45 ، دخان‌ / 52 ، ذاریات‌ / 15 ، مرسلات‌ / 41 ) .‏

سوره رحمن آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِمَا مِن کُلِّ فَاکِهَةٍ زَوْجَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجاها از هر میوه‌ای ، انواع و اقسامی موجود است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« زَوْجَانِ » : دو صنف . دو نوع . مراد انواع و اقسام میوه‌ها است ( نگا : مؤمنون‌ / 19 ، صافات‌ / 42 ، مرسلات‌ / 42 ) .‏

سوره رحمن آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ مُتَّکِئِینَ عَلَى فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَجَنَى الْجَنَّتَیْنِ دَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بهشتیان بر فرشهائی تکیه می‌زنند و می‌لمند که ( چه رسد به رویه‌های آنها ) آسترهای آنها از ابریشم ضخیم است . و میوه‌های رسیده باغهای بهشت نزدیک و در دسترس است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُتَّکِئِینَ » : تکیه‌زنان . لمیدگان . حال است برای ( مَنْ ) در آیه 46 . « فُرُش‌ » : جمع فِراش ، فرشهای گستردنی . « بَطَآئِن‌ » : جمع بِطانَة ، آسترها . « إِسْتَبْرَقٍ » : ابریشم ضخیم . « جَنی‌ » : میوه رسیده . « دَانٍ » : نزدیک . در دسترس .‏

سوره رحمن آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ یَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در باغهای بهشت زنانی هستند که جز به همسران خود عشق نمی‌ورزند و پیش از آنان کسی از انسانها و پریها با ایشان نزدیکی و مقاربت نکرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِیهِنَّ » : در آن باغها . « قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ » : ( نگا : صافات‌ / 48 ، ص‌ / 52 ) . « لَمْ یَطْمِثْهُنَّ » : با ایشان مقاربت و نزدیکی نکرده است .‏

سوره رحمن آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ کَأَنَّهُنَّ الْیَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انگار که آن حوریان ، یاقوت و مرجانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْیَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ » : یاقوت سنگی است معدنی و معمولاً سرخ رنگ است . مرجان گاه به رنگ سفید است و گاه قرمز و یا رنگهای دیگر . در اینجا ظاهراً نوع سفید منظور است .‏

سوره رحمن آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا پاداش نیکی کردن جز نیکی دیدن خواهد بود ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَلْ جَزَآءُ . . . » : استفهام انکاری است ، و این آیه در حقیقت دلیلی برای آیات پیشین است که در آنها از نعمتهای ششگانه بهشتیان سخن رفته است .‏

سوره رحمن آیه 61
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 62
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏جدای از باغهای پیشین ، باغهای دیگری وجود دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِن دُونِهِمَا » : علاوه از دو باغ قبلی . « جَنَّتَانِ » : دو باغ . مراد باغها و باغها است .‏

سوره رحمن آیه 63
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 64
‏متن آیه : ‏
‏ مُدْهَامَّتَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر دو کاملاً سرسبز و خرم هستند ( و از شدت سبزی و شادابی به سیاهی می‌زنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُدْهَآمَّتَانِ » : صفت ( جَنَّتَانِ ) : یا خبر مبتدای محذوف بوده و از مصدر ( ادهیمام ) و از ریشه ( دهم ) است . بسیار سبز . سبز پررنگی که مایل به سیاهی باشد .‏

سوره رحمن آیه 65
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 66
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِمَا عَیْنَانِ نَضَّاخَتَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن باغها چشمه‌هائی است که قلقل کنان از زمین می‌جوشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَضَّاخَتَانِ » : فوران‌کنان . قلقل‌کنان . از ماده ( نَضْخ ) به معنی فوران آب و جوشش آن از زمین است .‏

سوره رحمن آیه 67
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت از نعمتهای پروردگارتان را انکار و تکذیب می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 68
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِمَا فَاکِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن باغها انواع میوه‌ها و از جمله خرما و انار است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَخْلٌ » : درخت خرما . ذکر درخت خرما بجای میوه خرما چه بسا از این نظر باشد که درخت خرما علاوه بر میوه‌اش از جهات مختلف مورد استفاده است . « نَخْلٌ وَ رُمَّانٌ » : انتخاب خرما و انار از میان میوه‌های بهشتی به خاطر تنوع این دو و سودهای سرشاری است که در آنها موجود است ( نگا : المنتخب . نمونه ) . ذکر خاص بعد از عام است .‏

سوره رحمن آیه 69
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 70
‏متن آیه : ‏
‏ فِیهِنَّ خَیْرَاتٌ حِسَانٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در میان باغهای بهشت ، زنان خوب و زیبا هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَیْرَاتٌ » : جمع خَیْرَة ، خوب و نیک سیرت . « حِسَان‌ » : جمع حَسَنَة ، زیبا و قشنگ . یعنی زنان بهشتی حُسن سیرت و حُسن صورت دارند .‏

سوره رحمن آیه 71
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌نمائید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 72
‏متن آیه : ‏
‏ حُورٌ مَّقْصُورَاتٌ فِی الْخِیَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سیاه چشمانی که هرگز از خیمه‌ها بیرون ( نمی‌شوند و اینجا و آنجا بدنبال کارهای ناپسند ) نمی‌روند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حُورٌ » : جمع حَوْراء ، زنان سیاه چشم ، « مَقْصُورَاتٌ » : جمع مَقصورة ، محدود . مخدَّره و محجَّبه . زنانی که از خانه‌های خود بیرون نمی‌روند و اینجا و آنجا نمی‌پلکند و چشم به نامحرمان نمی‌دوزند . کاخ نشینان ( نگا : روح‌البیان ، روح‌المعانی ) . « الْخِیَامِ » : جمع خَیْمَة ، خیمه‌ها ، بارگاهها ( نگا : عنکبوت‌ / 58 ، زمر / 20 ) .‏

سوره رحمن آیه 73
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 74
‏متن آیه : ‏
‏ لَمْ یَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پیش از آنان ، کسی از انسانها و پریها با ایشان نزدیکی و مقاربت نکرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمْ یَطْمِثْهُنَّ » : ( نگا : رحمن‌ / 56 ) .‏

سوره رحمن آیه 75
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامین نعمت از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 76
‏متن آیه : ‏
‏ مُتَّکِئِینَ عَلَى رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَعَبْقَرِیٍّ حِسَانٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بهشتیان بر بالشهای نگارین گرانبهای سبز رنگ تکیه می‌زنند ، و بر فرشهای منقش بی‌نظیر بسیار زیبا می‌لمند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَفْرَفٍ » : اسم جنس جمعی است و مفرد آن رَفْرَفَة است ، بالشها ، پشتیها ، شادروانها . « خُضْرٍ » : جمع أَخْضَر و خَضْراء ، سبز رنگ « عَبْقَرِیٍّ » : هر چیز نادر و بی‌نظیر . هر چیزی که از خوبی آن ، انسان شگفت زده شود . در اینجا مراد فرشهای گرانبها و منقش ، و گستردنیهای رنگارنگ بی‌نظیر و بی‌مانند است . مفرد و مثنی و جمع و مذکر و مؤنث در آن یکسان است . « حِسَانٍ » : ( نگا : رحمن‌ / 70 ) .‏

سوره رحمن آیه 77
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره رحمن آیه 78
‏متن آیه : ‏
‏ تَبَارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِی الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نام پروردگار بزرگوار و گرامی تو ، چه مبارک نامی است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَبَارَکَ » : ( نگا : اعراف‌ / 54 ، مؤمنون‌ / 14 ، فرقان‌ / 1 و 10 و 61 ) .‏