سورۀ شرح

سورۀ شرح

مکی است؛ ترتیب آن 94؛ شمار آیات آن 8

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿أَلَمۡ نَشۡرَحۡ لَکَ صَدۡرَکَ ١﴾.

ای محمّد! آیا سینه‌ات را با نور نبوّت و هدایت بعد از تنگی فراخ نساختیم؟ آیا تو را دریا‌دل، مهربان و بردبار نگردانیدیم؟ آیا علی رغم دشواری‌ها، مشکلات و مصیبت‌ها تو را از همه مردم شادمان‌تر، خوشنود‌تر، گشاده‌خاطر‌تر نساختیم؟

﴿وَوَضَعۡنَا عَنکَ وِزۡرَکَ ٢﴾.

بدین‌گونه باری را که بر تو نهاده شده بود کم کردیم، گناهان متقدّم و متأخرت را آمرزیدیم، از تو راضی و خوشنود شدیم و عفو و رحمت خویش را بر تو جاری ساختیم.

﴿ٱلَّذِیٓ أَنقَضَ ظَهۡرَکَ ٣﴾.

باری که پُشتت را گرانبار ساخته بود، بر تو تحمیل شده بود، اندوه لازم وجودت شده بود و غم دایمی‌ات گردیده بود. امّا اکنون با آمرزش و رضوان تو را از آن راحت بخشیدیم.

﴿وَرَفَعۡنَا لَکَ ذِکۡرَکَ ٤﴾.

یاد تو را در مناره‌ها، منبر‌ها و دفتر‌ها بلند ساختیم؛ طوری که با ذکر خداوند عزوجل یاد می‌شود. همچنان نامت در محافل و مجامع درگذار زمان و اختلاف عصرها یاد می‌شود.

﴿فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرًا ٥﴾.

به راستی که بعد از هر سخنی آسانی است، بعد از هر تنگدستی گشایش است، بعد از اندوه شادمانی است و بعد از شب غم، صبح شادی فرا می‌رسد. بناءً سختی و دشواری استمرار نمی‌یابد و رنج و پریشانی باقی نمی‌ماند.

﴿إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرٗا ٦﴾.

دشواری یکی است، امّا در برابرش دو آسانی قرار دارد و هر‌گز یک سختی بر دو آسانی غلبه نمی‌نماید. پس ترا مژده باد که بعد از هر سختی سهولتی است و بعد از هر شدّتی گشایشی پدید می‌آید.

﴿فَإِذَا فَرَغۡتَ فَٱنصَبۡ ٧﴾.

آنگاه که از امور دنیا مصروفیت‌های آن فارغ شدی در عبادت بکوش، به طاعت رو آور، به ادای نوافل و فضایل بیشتر بپرداز و از اعمال نیکو توشه بگیر.

﴿وَإِلَىٰ رَبِّکَ فَٱرۡغَب ٨﴾.

تنها به پروردگارت روی آور، با مبالغه در دعا از نعمت‌هایی که در نزد اوست طلب کن و با کثرت نوافل در پیشگاهش خشوع و فروتنی داشته باش.

سوره الشرح

سُورَةُ الشَّرۡحِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ أَلَمۡ نَشۡرَحۡ لَکَ صَدۡرَکَ ١ وَوَضَعۡنَا عَنکَ وِزۡرَکَ ٢ ٱلَّذِیٓ أَنقَضَ ظَهۡرَکَ ٣ وَرَفَعۡنَا لَکَ ذِکۡرَکَ ٤ فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرًا ٥ إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرٗا ٦ فَإِذَا فَرَغۡتَ فَٱنصَبۡ ٧ وَإِلَىٰ رَبِّکَ فَٱرۡغَب ٨ ﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

آیا گشاده نکرده‏ایم براى تو سینۀ تو را؟. ﴿1﴾و دور کردیم از تو بار تو را؟. ﴿2﴾آن بار که گران کرده بود پشت تو را؟. ﴿3﴾و بلند ساختیم براى تو ثناى تو را. ﴿4﴾[زیرا که] هرآیینه متصل دشوارى، آسانى است. ﴿5﴾البته متصل دشوارى، آسانى است. ﴿6﴾پس وقتى که از کاروبار فارغ شوى، در عبادت خدا محنت‏کش. ﴿7﴾و به سوى پروردگار خود تضرّع نما. ﴿8﴾

تفسیر نور: سوره شرح

تفسیر نور:
سوره شرح آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ما سینه تو را نگشودیم ( و دلت را از بند غم حیرت رها نساختیم ، و تاب تحمّل نابسامانیهای محیط جاهلیّت و سختیهای مسؤولیّت بزرگ نبوّت را به تو عطاء نکردیم‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ نَشْرَحْ . . . » : شرح صدر . کنایه از : سعه صدر ، رهائی از غم و اندوه حیرت و ضلال پیش از نبوّت ، تاب تحمّل مشکلات مسؤولیّت نبوّت و رهبری ، صبر و حوصله در برابر ناملایمات محیط و دردسرهای کفّار و مشرکان و دیگران است ( نگا : انعام‌ / 125 ، زمر / 22 ، طه‌ / 25 ، نحل‌ / 106 ) .‏

سوره شرح آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَوَضَعْنَا عَنکَ وِزْرَکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بار سنگین ( تلاش فراوان ، برای هدایت مردمان ) را از ( دوش ) تو برنداشتیم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَضَعْنَا » : فرو آوردیم . پائین آوردیم . « وِزْر » : بار سنگین . مراد بار کمرشکن غم و رنج حاصل از مشاهده کفر و شرک و تبهکاریها و خونریزیها و ستمگریها و نابسامانیهای جامعه پیش از نبوّت ، و تلاش و کوشش آن حضرت برای هدایت مردمان و دفع اذیّت و آزار ایشان در آغاز نبوّت است .‏

سوره شرح آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان بار سنگینی که پشت تو را در هم شکسته بود ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنقَضَ » : سنگینی کرده بود . گرانبار ساخته بود . مَجازاً شکستن پشت معنی می‌دهد .‏

سوره شرح آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آوازه تو را بلند نکردیم و بالا نبردیم‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذِکْر » : آوازه . نام نیک . حسن شهرت . آوای گواهی به پیغمبری محمّد ، به دنبال گواهی به توحید خداوند ، شبانه‌روز دست کم پنج بار بر فراز مناره‌ها و بر بال امواج تلویزیونها و رادیوها در آفاق طنین‌انداز است .‏

سوره شرح آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که همراه با سختی و دشواری ، آسایش و آسودگی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَإِنَّ . . . » : بیان علّت و سبب مطالب پیش است . « الْعُسْرِ » : سختی . دشواری ( نگا : بقره‌ / 185 ، طلاق / 7 ، کهف‌ / 73 ) . « یُسْراً » : آسایش . آسودگی .‏

سوره شرح آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً با سختی و دشواری ، آسایش و آسودگی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّ مَعَ . . . » : تکرار آیه ، برای تحکیم مطلب پیشین و تأکید این سنّت خدائی در همه ادوار است .‏

سوره شرح آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگاه ( از کار مهمّی ) بپرداختی ، به دنبال آن ( به کار مهمّ دیگری بپرداز و در آن بکوش و ) رنج ببر ( و فرجام کاری را آغاز کار دیگری‌کن ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَرَغْتَ » : فراغت یافتی . تمام شدی و بیکار ماندی . « إنصَبْ » : رنج ببر . مؤمن باید انسان متحرّک و پویائی باشد و پس از فراغت از وظیفه‌ای ، آماده کوشیدن و سختی کشیدن در وظیفه دیگری باشد . چون : ما زنده به آنیم که آرام نگیریم .‏

سوره شرح آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِلَى رَبِّکَ فَارْغَبْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و یکسره به سوی پروردگارت روی آر ( و تنها بدو دل و امید ببند ، و جز به او خود را مشغول مساز ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إرْغَبْ » : رغبت کن . علاقه‌مند شو ( نگا : قلم‌ / 32 ) .‏