سورۀ نجم

سورۀ نجم

مکی است؛ ترتیب آن 53؛ شمار آیات آن 62

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿وَٱلنَّجۡمِ إِذَا هَوَىٰ ١﴾.

خداوند عزوجل به ستارۀ پروین آنگاه که از جایگاهش فرود آید و جدا شود، ‌یا بعد از طلوعش غروب نماید سوگند یاد نموده است.

﴿مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمۡ وَمَا غَوَىٰ ٢﴾.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از هدایت انحراف نکرده و به غیر آن میل ننموده است. او بر حق و همراه حقّ، دارای استقامت کامل و بر راه مستقیم استوار است.

﴿وَمَا یَنطِقُ عَنِ ٱلۡهَوَىٰٓ ٣﴾.

او از نزد خویش و بر مبنای خواسته‌اش سخن نمی‌گوید، بلکه کلامش وحیی از جانب خداوند عزوجل است.

﴿إِنۡ هُوَ إِلَّا وَحۡیٞ یُوحَىٰ ٤﴾.

قرآن و سنّت جز وحیی از جانب حق‌تعالی نیست. آن را بر پیامبرش محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرود آورده و سخن کسی از انسان‌ها نمی‌باشد.

﴿عَلَّمَهُۥ شَدِیدُ ٱلۡقُوَىٰ ٥﴾.

جبرئیل علیه السلام که فرشتۀ بسیار نیرومندی است و دارای غلبه و قدرت است آن را برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آموزش داده است.

﴿ذُو مِرَّةٖ فَٱسۡتَوَىٰ ٦﴾.

او دارای منظر نیکو و چهرۀ زیباست و به صورتی که حق‌تعالی وی را آفریده برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آشکار شد.

﴿وَهُوَ بِٱلۡأُفُقِ ٱلۡأَعۡلَىٰ ٧﴾.

وی در هنگام طلوع خورشید، در کنارۀ بلند آسمان بالا رفت و برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آشکار شد و پدید آمد.

﴿ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّىٰ ٨﴾.

بعد از آن جبرئیل علیه السلام به آنحضرت صلی الله علیه و آله و سلم نزدیک شد و سپس بیشتر به آنحضرت نزدیکی جست.

﴿فَکَانَ قَابَ قَوۡسَیۡنِ أَوۡ أَدۡنَىٰ ٩﴾.

در آن هنگام جبرئیل علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به اندازۀ مسافۀ دو قوس فاصله داشت یا از آن هم نزدیکتر بود.

﴿فَأَوۡحَىٰٓ إِلَىٰ عَبۡدِهِۦ مَآ أَوۡحَىٰ ١٠﴾.

آنگاه الله تعالی آنچه را از قرآن کریم می‌خواست، از طریق جبرئیل علیه السلام به سوی بنده و پیامبرش وحی فرستاد.

در این آیه ذکر فعل «اوحی» به وحیی که بر آن حضرت نازل شده تعظیم صورت گرفته است.

﴿مَا کَذَبَ ٱلۡفُؤَادُ مَا رَأَىٰٓ ١١﴾.

دل پیامبر الهی محمّد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم به آنچه چشم‌های‌شان دید و مشاهد کرد دروغ نمی‌گوید.

﴿أَفَتُمَٰرُونَهُۥ عَلَىٰ مَا یَرَىٰ ١٢﴾.

آیا با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم مجادله می‌کنید و خبری را که از مشاهدۀ آیات الهی و چشمدید خویش آورده رد می‌نمایید؟

﴿وَلَقَدۡ رَءَاهُ نَزۡلَةً أُخۡرَىٰ ١٣﴾.

و مسلّماً پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جبرئیل علیه السلام را بار دوم نیز به شکل اصلی او در نزدیک سدرة المنتهی، یعنی درخت سدر که در آسمان هفتم است مشاهده کردند.

﴿عِندَ سِدۡرَةِ ٱلۡمُنتَهَىٰ ١٤﴾.

در نزدیک سدرة المنتهی، یعنی در نهایی‌ترین جایی که از زمین به سوی آسمان بالا می‌رود و از بالای زمین به سویش فرود می‌آید.

﴿عِندَهَا جَنَّةُ ٱلۡمَأۡوَىٰٓ ١٥﴾.

در نزدیک سدرة المنتهی جنة المأوی قرار دارد؛ جایی که ابرار نیکو‌کار در آن مأوا می‌گزینند.

﴿إِذۡ یَغۡشَى ٱلسِّدۡرَةَ مَا یَغۡشَىٰ ١٦﴾.

آنگاه که به فرمان خداوند عزوجل چیز بزرگی بر سدره بالا رفت که آن را هیچ کسی توصیف کرده نمی‌تواند و عظمتش را جز خداوند یگانه کسی نمی‌شناسد.

﴿مَا زَاغَ ٱلۡبَصَرُ وَمَا طَغَىٰ ١٧﴾.

چشم رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم از محل نگاهش میل نکرد و نیز از جایی که در آن می‌نگریست تجاوز ننمود، بلکه نگاه چشمش جریان داشت و دلش ثابت بود.

﴿لَقَدۡ رَأَىٰ مِنۡ ءَایَٰتِ رَبِّهِ ٱلۡکُبۡرَىٰٓ ١٨﴾.

به یقین که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در شب معراج نشانه‌های بزرگی چون بهشت،‌ دوزخ و دیگر چیزها را دیدند که به قدرت و عظمت الله دلالت می‌کند.

﴿أَفَرَءَیۡتُمُ ٱللَّٰتَ وَٱلۡعُزَّىٰ ١٩﴾.

ای کافران! برایم از بت‌هایی مانند لات و عزّی که به عبادت آن‌ها می‌پردازید خبر دهید، آیا نفع و ضرری دارند؟ این پرسش به گونۀ توبیخ مطرح شده است.

﴿وَمَنَوٰةَ ٱلثَّالِثَةَ ٱلۡأُخۡرَىٰٓ ٢٠﴾.

به همین‌گونه بُت منات که بعد از لات و عُزّی در جایگاه سوم قرار دارد،‌ آیا دارای نفع و ضرری است که غیر از خداوند عزوجل عبادت شود؟ این سخن، انکار بر کسانی است که به عبادت بت‌ها می‌پردازند.

﴿أَلَکُمُ ٱلذَّکَرُ وَلَهُ ٱلۡأُنثَىٰ ٢١﴾.

ای کافران! آیا فرزندان مذکّر را برای خویشتن مقرّر می‌دارید و نصیب خود می‌دانید و فرزندان مؤنّث را به زعم خود به خداوند پاک نسبت می‌دهید؟ در حالی که خود از آن راضی نیستید.

﴿تِلۡکَ إِذٗا قِسۡمَةٞ ضِیزَىٰٓ ٢٢﴾.

این تقسیم که پسران برای شما و دختران برای خداوند عزوجل باشد تقسیم ستمگرانه و ظالمانه است.

﴿إِنۡ هِیَ إِلَّآ أَسۡمَآءٞ سَمَّیۡتُمُوهَآ أَنتُمۡ وَءَابَآؤُکُم مَّآ أَنزَلَ ٱللَّهُ بِهَا مِن سُلۡطَٰنٍۚ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا ٱلظَّنَّ وَمَا تَهۡوَى ٱلۡأَنفُسُۖ وَلَقَدۡ جَآءَهُم مِّن رَّبِّهِمُ ٱلۡهُدَىٰٓ ٢٣﴾.

این بت‌ها و تمثال‌ها جز نام‌های بی‌حقیقت چیز دیگری نمی‌باشد؛ یعنی از اوصاف کمال، قدرت و عظمت چیزی در آن‌ها مشاهده نمی‌شوند، بلکه این‌ها مجرّد نام‌هایی‌اند که شما و پدران‌تان به ظلم و ناحق بر مبنای هوای نفس و تزیین شیطان بر آن‌ها نهادید و خداوند بزرگ هیچ برهانی را نازل نکرده که مسلک و دعوای باطل شما را تصدیق کند. کافران چیزی جز گمان‌های دروغین و خواهش‌های نفس امّاره بالسّوء و منحرف از هدایت را پیروی نمی‌کنند. یقیناً از جانب خداوند عزوجل توسّط پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم معصومش محمّد برای‌تان هدایتی آمد، اگر از آن پیروی کنید راهیاب می‌شوید.

﴿أَمۡ لِلۡإِنسَٰنِ مَا تَمَنَّىٰ ٢٤﴾.

آیا آنچه را انسان از خواهش‌های نفسانی‌اش تمنّا و آرزو می‌کند مانند شفاعت بت‌ها، تمثال‌ها و سایر امور در اختیار و قدرت اوست؟ چنین نیست بلکه امر و فرمان، مخصوص الله است.

﴿فَلِلَّهِ ٱلۡأٓخِرَةُ وَٱلۡأُولَىٰ ٢٥﴾.

امر دنیا و آخرت به خداوند عزوجل مربوط است. اوست که به هر‌چه بخواهد حکم می‌کند و فیصله می‌نماید، برای اهل حق پاداش و به کافران دروغگوی جزا می‌دهد.

﴿۞وَکَم مِّن مَّلَکٖ فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ لَا تُغۡنِی شَفَٰعَتُهُمۡ شَیۡ‍ًٔا إِلَّا مِنۢ بَعۡدِ أَن یَأۡذَنَ ٱللَّهُ لِمَن یَشَآءُ وَیَرۡضَىٰٓ ٢٦﴾.

شمار بسیاری از فرشتگان آسمان با مرتبۀ بلند و منزلت عالیی که دارند شفاعت‌شان برای هیچ کسی فایده نمی‌رساند، مگر آنگاه که خداوند عزوجل برای‌شان اجازۀ شفاعت را بدهد و از کسی که برایش شفاعت صورت می‌گیرد راضی باشد.

﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ لَا یُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِ لَیُسَمُّونَ ٱلۡمَلَٰٓئِکَةَ تَسۡمِیَةَ ٱلۡأُنثَىٰ ٢٧﴾.

هر آینه کافرانی که به روز قیامت تصدیق ندارند و برای آمدگی به آن روز عملی انجام نمی‌دهند، فرشتگان را به نام‌های اناث می‌نامند؛ زیرا اعتقاد دارند که فرشتگان در جنس خود مؤنث‌اند و دختران خداوند هستند. این سخن از نادانی و بی‌خردی آنان نشأت کرده است.

﴿وَمَا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلۡمٍۖ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا ٱلظَّنَّۖ وَإِنَّ ٱلظَّنَّ لَا یُغۡنِی مِنَ ٱلۡحَقِّ شَیۡ‍ٔٗا ٢٨﴾.

کافران برای ادّعای خود که می‌گویند: فرشتگان از جنس اناث‌اند دانش و دلیلی ندارند، بلکه از گمان دروغینی پیروی می‌کنند که انسان را به هدایتی دلالت نمی‌کند، به دانشی نمی‌رساند و نمی‌تواند قایم مقام حق باشد.

﴿فَأَعۡرِضۡ عَن مَّن تَوَلَّىٰ عَن ذِکۡرِنَا وَلَمۡ یُرِدۡ إِلَّا ٱلۡحَیَوٰةَ ٱلدُّنۡیَا ٢٩﴾.

بنابراین از کسانی که با ترک ایمان از هدایت الهی، یعنی قرآن کریم رو گشتاندند و از آن پیروی نکردند اعراض کن؛ از آنان‌که جز زندگی دنیای فانی مراد و مقصدی ندارند.

﴿ذَٰلِکَ مَبۡلَغُهُم مِّنَ ٱلۡعِلۡمِۚ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعۡلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِۦ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِمَنِ ٱهۡتَدَىٰ ٣٠﴾.

دوستی و مصروفیت به دنیا مقصود اصلی و مطلوب نهایی کافران است؛ از آن‌رو که همّت‌ها و شخصیت‌های آنان سقوط کرده و به انحطاط گراییده است. هر آینه خداوند عزوجل به کسانی که از هدایت انحراف کرده‌اند و نیز به کسانی که با راهیابی استقامت را لازم گرفتند و از حق پیروی داشته‌اند داناتر است.

﴿وَلِلَّهِ مَا فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِی ٱلۡأَرۡضِ لِیَجۡزِیَ ٱلَّذِینَ أَسَٰٓـُٔواْ بِمَا عَمِلُواْ وَیَجۡزِیَ ٱلَّذِینَ أَحۡسَنُواْ بِٱلۡحُسۡنَى ٣١﴾.

همه موجودات آسمان‌ها و زمین مملوک خداوند عزوجل هستند؛ یعنی اوتعالی تدبیر‌کننده و متصرّف آن‌هاست. اوست که بد‌‌کاران را در برابر اعمال بد جزا می‌دهد و برای نیکو‌کاران در قبال اعمال نیک‌شان بهشت‌های پر از نعمت را ارزانی می‌کند؛

﴿ٱلَّذِینَ یَجۡتَنِبُونَ کَبَٰٓئِرَ ٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡفَوَٰحِشَ إِلَّا ٱللَّمَمَۚ إِنَّ رَبَّکَ وَٰسِعُ ٱلۡمَغۡفِرَةِۚ هُوَ أَعۡلَمُ بِکُمۡ إِذۡ أَنشَأَکُم مِّنَ ٱلۡأَرۡضِ وَإِذۡ أَنتُمۡ أَجِنَّةٞ فِی بُطُونِ أُمَّهَٰتِکُمۡۖ فَلَا تُزَکُّوٓاْ أَنفُسَکُمۡۖ هُوَ أَعۡلَمُ بِمَنِ ٱتَّقَىٰٓ ٣٢﴾.

برای آن نیکو کارانی که از گناهان کبیره، معصیت‌ها و فواحش پرهیز می‌کنند، مگر از (لَمَم)؛ یعنی از گناهان صغیره‌ای که مرتکبش بر آن اصرار ندارد، یا گناهی که آن را انسان به ندرت انجام می‌دهد.

بنابراین آنگاه که بنده واجبات را انجام دهد و از محرّمات بپرهیزد خداوند عزوجل بر او می‌آمرزد، عفوش می‌کند و گناهانش را می‌پوشاند؛ زیرا حق‌تعالی گذشت بسیار و آمرزش فراگیر دارد. او به طبیعت بندگان در هنگامی که پدر‌شان را از خاک آفرید و آنگاه که به گونۀ چنین در شکم مادران‌شان اند داناتر است. این امر بر ناتوانی انسان، مظنّۀ صدور گناه و پیدایش تقصیرات از او دلالت می‌کند. بنابراین ای مردم! خویشتن را با توصیف به تقوا، استقامت و خوبی‌ها تزکیه ننمایید. الله تعالی به حال پرهیزگاران حقیقی دانا و به امور پوشیده و آشکار بندگان آگاه است؛ از این‌رو ترک تزگیۀ نفس، لزوم انکسار و استغفار به پیشگاه خداوند عزیز و جبّار واجب است.

﴿أَفَرَءَیۡتَ ٱلَّذِی تَوَلَّىٰ ٣٣﴾.

ای پیامبر! آیا کسی را که از ایمان پشت گشتاند و از طاعت خداوند رحمن اعراض نمود دیده‌ای که چه اندازه نادانی و غفلت بسیار او را فراگرفته است.

﴿وَأَعۡطَىٰ قَلِیلٗا وَأَکۡدَىٰٓ ٣٤﴾.

به او ببین که چگونه بعد از مصرف اندکی مال عطای خویش را قطع نمود، امساک ورزید و خود را از احسان باز داشت؛ از آن‌رو که بخلش افزون است.

﴿أَعِندَهُۥ عِلۡمُ ٱلۡغَیۡبِ فَهُوَ یَرَىٰٓ ٣٥﴾.

آیا این شخص بخیل که از ایمان رو‌گردان است به علم غیب آگاهی دارد تا دلالت کند بر اینکه مال و ثروتش تمام می‌شوند و بدین سبب احسانش را منع می‌نماید؟ و آیا این امر را به چشمش مشاهده می‌کند؟ این اندیشه درست نیست؛ زیرا او به علم غیب آگاهی ندارد، بلکه بخلش او را از انفاق مال باز داشته و حرص بر دنیا به امساک وا‌داشته است.

﴿أَمۡ لَمۡ یُنَبَّأۡ بِمَا فِی صُحُفِ مُوسَىٰ ٣٦﴾.

آیا از امور و احکامی که در کتاب تورات آمده و بر موسی علیه السلام فرود آمده برایش خبر داده نشده است؟

﴿وَإِبۡرَٰهِیمَ ٱلَّذِی وَفَّىٰٓ ٣٧﴾.

آیا به امور و احکام صحیفه‌های ابراهیم علیه السلام که به انجام اوامر الهی پرداخت و مردم را به سوی آن فرا خواند، باخبر نیست؟

﴿أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰ ٣٨﴾.

اینکه هیچ کسی به گناه دیگری مورد محاسبه قرار نمی‌گیرد و جرم دیگری را بر‌نمی‌دارد؛ یعنی هر کسی از عملکردنش مورد بازپرس قرار می‌گیرد؛ نه از کردار دیگری.

﴿وَأَن لَّیۡسَ لِلۡإِنسَٰنِ إِلَّا مَا سَعَىٰ ٣٩﴾.

و اینکه برای انسان ثوابی نوشته نمی‌شوند، مگر آنچه را انجام دهد یا سبب انجامش شود؛ مانند فرزند صالح، علم نافع، صدقۀ جاریه و دیگر امور خیر جاری.

﴿وَأَنَّ سَعۡیَهُۥ سَوۡفَ یُرَىٰ ٤٠﴾.

و اینکه سعی و کوشش انسان به زودی در روز قیامت آشکار می‌شوند؛ یعنی خوبی‌ها از بدی‌ها متمایز می‌گردد، برای اعمال خیر پاداش نیکو و برای اعمال بد جزای دشوار مقرّر داشته می‌شوند.

﴿ثُمَّ یُجۡزَىٰهُ ٱلۡجَزَآءَ ٱلۡأَوۡفَىٰ ٤١﴾.

بعد از آن خداوند عزوجل برای انسان در برابر همه اعمالی که انجام داده جزای کامل و وافی مقرّر می‌دارد.

﴿وَأَنَّ إِلَىٰ رَبِّکَ ٱلۡمُنتَهَىٰ ٤٢﴾.

و اینکه نهایت هر مخلوق، سرانجام هر عمل و بازگشت هر چیزی به سوی پروردگار بزرگ توست.

﴿وَأَنَّهُۥ هُوَ أَضۡحَکَ وَأَبۡکَىٰ ٤٣﴾.

و اینکه خداوند سبحان هر که از بندگانش را که بخواهد با سعادتمندی می‌خنداند و هر که را بخواهد با گرفتاری به غم و رنج به گریه می‌آورند؛ یعنی آن آفریدگار اسباب شادمانی و غمگین است.

﴿وَأَنَّهُۥ هُوَ أَمَاتَ وَأَحۡیَا ٤٤﴾.

و اینکه الله عزوجل بنده‌ای را که وقت مرگش فرا رسیده باشد با قبض روحش می‌میراند و هر که را اراده کند با دمیدن روح در وجودش در ابتدای آفرینش در شکم مادر، یا برای زندگی بعد از مرگ زنده می‌سازد.

بنابراین زنده‌ساختن و میراندن در اختیار اوست.

﴿وَأَنَّهُۥ خَلَقَ ٱلزَّوۡجَیۡنِ ٱلذَّکَرَ وَٱلۡأُنثَىٰ ٤٥﴾.

و اینکه خداوند منّان از همه زنده‌جان‌ها جفت نر و ماده را آفرید؛ برای اینکه نوع آن‌ها ماندگار باشد، حیات استمرار یابد و جهان آباد شود.

﴿مِن نُّطۡفَةٍ إِذَا تُمۡنَىٰ ٤٦﴾.

جفت نر و ماده را از منی نوع مذکّر که در رحم مؤنث قرار می‌گیرد خلق می‌کند و به وجود می‌آورند.

﴿وَأَنَّ عَلَیۡهِ ٱلنَّشۡأَةَ ٱلۡأُخۡرَىٰ ٤٧﴾.

 و اینکه باز‌گشتاندن مخلوقات بعد از مرگ بر ذمّۀ خداوند عزوجل است؛ به گونه‌ای که آنان را زنده می‌کند و از قبر‌های‌شان بیرون می‌سازد و مراد از «النشأة الأخری» همین است.

﴿وَأَنَّهُۥ هُوَ أَغۡنَىٰ وَأَقۡنَىٰ ٤٨﴾.

و اینکه فقط حق‌تعالی هر کدام از بندگانش را که بخواهد با اعطای مال و ثروت بی‌نیاز می‌سازد، به آنچه بخشیده راضی می‌نماید و قناعت می‌دهد.

﴿وَأَنَّهُۥ هُوَ رَبُّ ٱلشِّعۡرَىٰ ٤٩﴾.

و اینکه الله پاک پروردگار «الشعری» است؛ یعنی پروردگار ستاره‌ای که بسیاری دور،‌ بلند و روشنگر است و کافران به عبادتش می‌پرداختند.

﴿وَأَنَّهُۥٓ أَهۡلَکَ عَادًا ٱلۡأُولَىٰ ٥٠﴾.

و اینکه الله عزوجل قوم عاد را در نخست، آنگاه که تکذیب نمودند به هلاکت رساند، تباه کرد و نابود ساخت.

﴿وَثَمُودَاْ فَمَآ أَبۡقَىٰ ٥١﴾.

و اینکه خداوند سبحان قبیلۀ ثمود، یعنی قوم صالح علیه السلام را هلاک ساخت و به عذاب سختی گرفتار نمود.

﴿وَقَوۡمَ نُوحٖ مِّن قَبۡلُۖ إِنَّهُمۡ کَانُواْ هُمۡ أَظۡلَمَ وَأَطۡغَىٰ ٥٢﴾.

و پیش از این اقوام، قوم نوح علیه السلام را هلاک ساخت؛ آنان‌که از آیند‌گان عصیانگری بیشتر داشتند، گناهان بزرگتر انجام می‌دادند و بیشتر سرکشی می‌کردند.

﴿وَٱلۡمُؤۡتَفِکَةَ أَهۡوَىٰ ٥٣﴾.

همچنان قریه‌های قوم لوط علیه السلام را خداوند قهّار نابود و تباه ساخت، اهل آن را به هلاکت رسانده و منطقۀ آنان را زیر و رو کرد.

﴿فَغَشَّىٰهَا مَا غَشَّىٰ ٥٤﴾.

آنچه از سنگ‌ها بر آن قوم ریختنی بود و عذابی که مقدّر شده بود آنان را تحت پوشش قرار داد.

﴿فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکَ تَتَمَارَىٰ ٥٥﴾.

پس ای انسان! به کدام یک از نعمت‌های که خداوند عزوجل برایت ارزانی داشته شک می‌ورزید؟ در حالی که هر نعمت کوچک و بزرگی تنها از جانب الله تعالی و او در برابر نعمت‌هایش سزاوار ثنا و ستایش است.

﴿هَٰذَا نَذِیرٞ مِّنَ ٱلنُّذُرِ ٱلۡأُولَىٰٓ ٥٦﴾.

محمد صلی الله علیه و آله و سلم مانند پیامبران پیش از خود، بیم‌دهنده‌ای است که از جانب خداوند عزوجل برای تبلیغ رسالتش آمده است. رسالتش امر تازه‌ای نیست، بلکه پیش از او نیز پیامبرانی آمده‌اند.

﴿أَزِفَتِ ٱلۡأٓزِفَةُ ٥٧﴾.

قیامت نزدیک شده است، روز رستاخیز قریب آمده و به زودی هنگام وقوع آن فرا می‌رسد.

﴿لَیۡسَ لَهَا مِن دُونِ ٱللَّهِ کَاشِفَةٌ ٥٨﴾.

جز خداوند عزوجل هیچ‌کس آن را رد نمی‌کند، وقت آن را کسی نمی‌داند و هولناکیی آن را جز خداوند یگانۀ یکتا کسی دور ساخته نمی‌تواند.

﴿أَفَمِنۡ هَٰذَا ٱلۡحَدِیثِ تَعۡجَبُونَ ٥٩﴾.

ای کافران! آیا از قرآن تعجّب می‌کنید و در درستی آن شک دارید؟ در حالی که حقّ است و از جانب خداوند عزوجل آمده است؟

﴿وَتَضۡحَکُونَ وَلَا تَبۡکُونَ ٦٠﴾.

ای کافران! شما به گونۀ استهزا و تمسخر به قرآن می‌خندید،‌ امّا از روی شوق به وعده‌اش و با ترس از وعیدش گریه نمی‌کنید؟

﴿وَأَنتُمۡ سَٰمِدُونَ ٦١﴾.

و شما در دنیای خود مصروف هستید، از پند‌پذیری اعراض می‌نمایید و از موعظه‌های قرآن بی‌خبر می‌باشید؟

﴿فَٱسۡجُدُواْۤ لِلَّهِۤ وَٱعۡبُدُواْ۩ ٦٢﴾.

برای خداوند بزرگ سجده نمایید، در طاعتش اخلاص ورزید، به فرمانش منقاد باشید و به پیشگاه عظمتش فروتنی داشته باشید.

تفسیر نور: سوره نجم

تفسیر نور:
سوره نجم آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به ستاره در آن زمان که دارد غروب می‌کند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّجْمِ » : جنس نجم مراد است و شامل همه ستارگان آسمان می‌گردد . « هَوی‌ » : غروب کرد . مراد غروب ستارگان در همه اوقات ، یا غروب و فرو افتادن آنها در پایان جهان است . بعضی ( هَوی ) را برای طلوع و غروب استعمال کرده‌اند ( نگا : المراغی ) . به هر حال ، اشاره به طلوع و غروب ستارگان است که از نشانه‌های بارز عظمت یزدان ، و از اسرار بزرگ آفرینش ، و از مخلوقات فوق‌العاده عظیم پروردگارند .‏

سوره نجم آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمْ وَمَا غَوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏یار شما ( محمد ) گمراه و منحرف نشده است ، و راه خطا نپوئیده است و به کژراهه نرفته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا غَوی‌ » : به باطل نگرویده است . به خطا نرفته و به کژراهه نیفتاده است ( نگا : طه‌ / 121 ) .‏

سوره نجم آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَنِ الْهَوی‌ » : از روی هوا و هوس . دل بخواه و خودسرانه . یعنی آنچه می‌گوید ، به فرمان خدا می‌گوید و نه به فرمان دل ، و از سوی خدا می‌گوید ؛ نه از سوی خود .‏

سوره نجم آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن ( چیزی که با خود آورده است و با شما در میان نهاده است ) جز وحی و پیامی نیست که ( از سوی خدا بدو ) وحی و پیام می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ » : نیست . حرف نفی است . « هُوَ » : قرآن .‏

سوره نجم آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( جبرئیل ، فرشته ) بس نیرومند آن را بدو آموخته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَدِیدُ الْقُوی‌ » : دارای نیروهای شگفت و قدرتهای عظیم . مراد جبرئیل ، فرشته وحی است .‏

سوره نجم آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسی که دارای خرد استوار و اندیشه وارسته است . سپس او ( به صورت فرشتگی خود و با بالهائی که کرانه‌های آسمان را پر کرده بود ) راست ایستاد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِرَّةٍ » : تیزهوشی . خرد استوار . پختگی اندیشه . دقت و وارستگی . « ذُومِرَّةٍ » : تیزهوش و خردمند . دقیق و تیزبین . « إِسْتَوی‌ » : به پا خاست . راست ایستاد . در مأموریت خود چیره و توانا شد . مراد نمایان شدن جبرئیل در آغاز وحی است به شکل اصلی فرشتگی و با قیافه واقعی و با بالهائی که افق کوههای دور و بر غار حراء را پر کرده بود ( نگا : فاطر / 1 ، تکویر / 19 - 23 ) . حرف ( ف ) یا سببیه است . یعنی : به سبب قوّت و قدرتی که داشت ، خویشتن را نمودار کرد . و یا عاطفه است . یعنی : بعد از ابلاغ و تعلیم وحی ، به صورت اصلی خود ظاهر شد ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره نجم آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که او در جهت بلند ( آسمان رو به روی بیننده ) قرار داشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأفُقِ » : جهت . واژه افق ، به معنی کناره آسمان ، اصطلاح خاص علماء هیئت است و در اینجا مراد نیست ( نگا : المصحف المیسر ) . « الأفُقِ الأعْلی‌ » : جهت بالای سر بیننده .‏

سوره نجم آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس ( جبرئیل ) پائین آمد و سر در نشیب گذاشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَنَا » : نزدیک شد . « تَدَلّی‌ » : سر در نشیب گذاشت . رو به پائین آمد .‏

سوره نجم آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا آنکه فاصله او ( و محمد ) به اندازه دو کمان یا کمتر گردید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَابَ » : اندازه . مقدار . قدر . « قَابَ قَوْسَیْنِ » : مقدار طول دو کمان . در قدیم ادوات و ابزار اندازه‌گیری مسافات و فواصلِ کم عربها ، کمان ، نیزه ، ذراع ، و وَجَب بود ( نگا : المصحف المیسر ) . « أَدْنی‌ » : نزدیکتر . کمتر .‏

سوره نجم آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس جبرئیل به بنده خدا ( محمد ) وحی کرد آنچه می‌بایست وحی کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْحی‌ » : وحی کرد . پیام داد . فاعل جبرئیل است . « عَبْدِهِ » : مرجع ضمیر ( ه ) خدا است .‏

سوره نجم آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ مَا کَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏دل ( محمد ) تکذیب نکرد چیزی را که او ( با چشم سر ) دیده بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفُؤَادُ » : دل پیغمبر ( . « مَا » : مراد شکل و قیافه جبرئیل است . « رَأی » : محمد دید .‏

سوره نجم آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَتُمَارُونَهُ عَلَى مَا یَرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا با او درباره چیزی که دیده است ، ستیزه می‌کنید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُمَارُونَهُ » : با او مجادله و ستیزه‌گری می‌کنید ( نگا : کهف‌ / 22 ، شوری‌ / 18 ) .‏

سوره نجم آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏او که بار دیگر ( در شب معراج ) وی را دیده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَزْلَةً » : دفعه . یک بار . مراد شب معراج است .‏

سوره نجم آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ عِندَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏نزد سدرةالمنتهی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سِدْرَةِ الْمُنتَهی‌ » : مکانی است در آسمانها .‏

سوره نجم آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏بهشت که منزل ( و مأوای متقیان ) است در کنار آن است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّةُ الْمَأْوی‌ » : اضافه موصوف به صفت خود است ، همچون مسجد الجامع ، و یا این که اضافه بیانیه است ( نگا : آلوسی ) .‏

سوره نجم آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ یَغْشَى السِّدْرَةَ مَا یَغْشَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن هنگام ، چیزهائی سدره را فرا گرفته بود که فرا گرفته بود ( و چنان عجائب و غرائبی ، قابل توصیف و بیان ، با الفبای زبان انسان نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَغْشی‌ » : می‌پوشاند . فرا می‌گیرد . احاطه می‌کند . « مَا » : چیزهائی که . مراد آفریده‌هائی است که تنها خدا بدانها آشنا است . برخی هم گفته‌اند : منظور انوار تجلی الهی ، و زیبائیهای غیرقابل توصیف است . « مَا یَغْشی‌ » : مراد تعظیم و تفخیم و تکثیر شی‌ء یا اشیائی است که سدره را در آن وقت در بر گرفته بود .‏

سوره نجم آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏چشم ( محمد در دیدن خود به چپ و راست ) منحرف نشد و به خطا نرفت ، و سرکشی نکرد و ( تنها به همان چیزی نگریست که می‌بایست ببیند و بنگرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا زَاغَ » : منحرف نشد . به چپ و راست نگرائید . به خطا نرفت . « مَا طَغی‌ » : فراتر نرفت . جز به چیزی ننگریست که می‌بایست بنگرد و ببیند . یعنی درست به چیزی نگاه کرد که می‌بایست نگاه بکند ، و آنچه دید عین واقعیت بود و حقیقت داشت .‏

سوره نجم آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ لَقَدْ رَأَى مِنْ آیَاتِ رَبِّهِ الْکُبْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏او بخشی از نشانه‌های بزرگ ( و عجائب ملکوت ) پروردگارش را ( در آنجا ) مشاهده کرد ( از جمله ، سدرةالمنتهی ، بیت‌المعمور ، بهشت ، دوزخ ، و جبرئیل را با قیافه فرشتگی خود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْ ءَایَاتِ . . . » : برخی از عجائب و غرائب شگفت ملکوت . قسمتی از نشانه‌های بزرگ ساختار آفریدگار . حرف ( مِنْ ) تبعیضیه است . « الْکُبْری‌ » : بزرگ . صفت ( ءَایَاتِ ) است . « لَقَدْ رَأی مِنْ ءَایَاتِ رَبِّهِ الْکُبْری‌ » : سه نکته در این آیه است : الف - حضرت محمد در شب معراج برخی از عجائب و غرائب ملکوت ، یا به عبارت دیگر چندی از آسمانها را دیده است‌ ؛ نه همه آسمانها را ( نگا : اسراء / 1 ) . ب - او آیات عظمت و نشانه‌های بزرگ آفرینش را دیده است نه خود آفریدگار را ، چرا که خدا از تجلی خود چیزی نفرموده است و بحث از معراج را با رؤیت آیات کونی پایان داده است ( نگا : صفوة‌التفاسیر ) . ج - آنچه را که ملاحظه فرموده است واقعیت داشته است و در عالم بیداری بوده نه در عالم خواب و خیال .‏

سوره نجم آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَرَأَیْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا چنین می‌بینید ( و این گونه معتقدید ) که لات و عزی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« اللاّتَ » : نام صخره سنگ سفید و منقشی در طائف بوده که بارگاه و پرده‌دارانی برای آن ترتیب داده بودند و آن را می‌پرستیدند . « الْعُزّی‌ » : نام درختی در سرزمین نخله ، میان مکه و طائف بوده که بارگاه و پرده‌دارانی داشته است ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره نجم آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَنَاةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و منات ، سومین بت دیگر ( معبود شما و دختران خدایند ، و دارای قدرت و عظمت می‌باشند ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَنَاتَ » : نام صخره سنگی در سرزمین مشلّل ، نزدیک قدید ، میان مکه و مدینه بوده است . برخی هم لات و عزّی و منات را بتهائی از سنگ می‌دانند که در داخل کعبه بوده‌اند . « الثَّالِثَةَ الأُخْری‌ » : صفت اوّل و دوم منات هستند ، و برای تحقیر رتبه آن از دو تای نخست است . یعنی منات که در رتبه سوم و بعد از لات و عزی است . عربها به این سه بت اهمیت فراوانی می‌دادند و آنها را تمثال یا نظر کردگان فرشتگانی می‌پنداشتند که ایشان را دختران خدا می‌خواندند . در نامگذاری نیز از اسماء و صفات خداوند استفاده کرده بودند : ( أَلّلاّت ) مؤنث ( الله ) ، ( عُزّی ) مؤنث ( أَعَزّ ) ، و ( مَنات ) ظاهراً مؤنث ( مُنی ) است .‏

سوره نجم آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَکُمُ الذَّکَرُ وَلَهُ الْأُنثَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا پسر مال شما باشد ، و دختر مال خدا ؟ ! ( در حالی که به گمان شما دختران کم‌ارزش‌تر از پسرانند ؟ ! )‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَکُمُ الذَّکَرُ . . . » : عربها فرشتگان را مؤنث و دختر خدا می‌دانستند ( نگا : آیه 27 ) . همچنین بتهای خود را با اسمهای مؤنث نامگذاری می‌نمودند و انباز خداوند می‌شمردند !‏

سوره نجم آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ تِلْکَ إِذاً قِسْمَةٌ ضِیزَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در این صورت ، این تقسیم ظالمانه و ستمگرانه‌ای است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قِسْمَةٌ » : تقسیم . بخش کردن . « ضِیزَیا » : ستمگرانه . غیر عادلانه .‏

سوره نجم آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ إِنْ هِیَ إِلَّا أَسْمَاء سَمَّیْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَاؤُکُم مَّا أَنزَلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنفُسُ وَلَقَدْ جَاءهُم مِّن رَّبِّهِمُ الْهُدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏اینها فقط نامهائی ( بی‌محتوی و اسمهائی بی‌مسمی ) است که شما و پدرانتان ( از پیش خود ) بر آنها گذاشته‌اند . هرگز خداوند دلیل و حجتی ( بر صحت آنها ) نازل نکرده است . آنان جز از گمانهای بی‌اساس و از هواهای نفس پیروی نمی‌کنند . در حالی که هدایت و رهنمود از سوی پروردگارشان برای ایشان آمده است ( و در پرتو آن می‌توانند به ناچیزی بتها پی ببرند و رضای خدای را بجویند و راه سعادت بپویند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ هِیَ إِلاّ أَسْمَآءٌ » : بتها جز اسمهای بی‌مسمی نبوده و کمترین اثری از الوهیت در آنها موجود نمی‌باشد ، و معبودهای موهومی و زائیده پندار نفسهای بیمارند ، و لذا پرستش را نشایند .‏

سوره نجم آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لِلْإِنسَانِ مَا تَمَنَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر آنچه انسان آرزو کند به آن می‌رسد و خواهد داشت‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا تَمَنّی‌ » : آنچه خواسته است . یعنی انسان هر چه بخواهد ، نباید که چنان پیش بیاید و بشود . مراد این است که چشم طمع ایشان به شفاعت بتها بیجا است .‏

سوره نجم آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ فَلِلَّهِ الْآخِرَةُ وَالْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که دنیا و آخرت از آن خدا است ( و قانونگذاری و فرماندهی هر دو سرا مربوط بدو است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأولی‌ » : این جهان ( نگا : قصص‌ / 70 ) .‏

سوره نجم آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَم مِّن مَّلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ لَا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئاً إِلَّا مِن بَعْدِ أَن یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَن یَشَاءُ وَیَرْضَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏چه‌بسیار فرشتگانی که در آسمانها هستند و ( با وجود عظمت و بزرگواریشان ) شفاعت ایشان سودی نمی‌بخشد و کاری نمی‌سازد ، مگر بعد از آنکه خدا بخواهد به کسی ( که شفیع است ) اجازه دهد ، و ( از مشفوعٌ‌له ) راضی و خوشنود گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَمْ » : چه بسیار است ! « لا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئاً » : ( نگا : طه‌ / 109 ، زخرف‌ / 86 ، یس‌ / 23 ) . « یَرْضی‌ » : ( نگا : طه‌ / 109 ) .‏

سوره نجم آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ لَیُسَمُّونَ الْمَلَائِکَةَ تَسْمِیَةَ الْأُنثَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که به آخرت ایمان ندارند ، فرشتگان را با نامهای زنان وصف و نامگذاری می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَسْمِیَةَ » : نامگذاری کردن ( نگا : حجرات‌ / 11 ) . « تَسْمِیَةَ الأنثی‌ » : مراد این است که نامهای زنان را بر فرشتگان می‌گذارند و ایشان را دختران خدا می‌دانند ( نگا : نحل‌ / 57 ، زخرف‌ / 19 ) .‏

سوره نجم آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ایشان در این باب چیزی نمی‌دانند ( و از نر و ماده بودن فرشتگان کاملاً بی‌خبرند ) و جز از ظن و گمان پیروی نمی‌کنند ، و ظن و گمان هم ( در بخش اعتقادات ، به کسی سودی نمی‌رساند ، و انسان را ) بی‌نیاز از حق نمی‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِهِ » : به آن سخنی که درباره ماده بودن فرشتگان می‌گویند . مرجع ضمیر ( ه ) قول ، یا مذکور تسمیه است . « إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً » : ( نگا : یونس‌ / 36 ) . ظن بجای یقین نمی‌نشیند و سودی نمی‌بخشد .‏

سوره نجم آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَعْرِضْ عَن مَّن تَوَلَّى عَن ذِکْرِنَا وَلَمْ یُرِدْ إِلَّا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏از کسی روی بگردان که به قرآن ما پشت می‌کند و جز زندگی دنیوی نمی‌خواهد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَوَلّی‌ » : پشت کرد . روی گردان شد . « ذِکْرِنَا » : یاد ما . قرآن ما ( نگا : حجر / 6 و 9 ، نحل‌ / 44 . همچنین : المنتخب ) .‏

سوره نجم آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ ذَلِکَ مَبْلَغُهُم مِّنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏منتهای دانش ایشان همین است . پروردگار تو کسی را که از راه خدا منحرف شده باشد ، و همچنین کسی را که راهیاب بوده باشد ، به خوبی می‌شناسد ( و بهتر از همه ، احوال و اوضاع آنان را می‌داند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ » : منتهای دانش و آگاهی ایشان . نهایت فرزانگی و اطلاع آنان .‏

سوره نجم آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَسَاؤُوا بِمَا عَمِلُوا وَیَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر چه در آسمانها و هر چه در زمین است ، متعلق به خدا است . سرانجام خداوند بدکاران را در برابر کارهائی که می‌کنند کیفر می‌دهد ، و نیکوکاران را در برابر کارهائی که می‌کنند به بهترین وجه پاداش عطاء می‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَجْزِیَ . . . » : حرف ( ل ) لام غایت است . بنابراین جزا و سزا غایت و هدف آفرینش است . « بِالْحُسْنی‌ » : به بهترین وجه . به سبب اعمال نیک . پاداش نیکو که بهشت است .‏

سوره نجم آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّکَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِکُمْ إِذْ أَنشَأَکُم مِّنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنتُمْ أَجِنَّةٌ فِی بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ فَلَا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسانی که از گناهان بزرگ و بدکاریها کناره‌گیری می‌کنند و اگر گناهی از آنان سر زند تنها صغیره است ( و آن هم مورد عفو خدا قرار می‌گیرد ) چرا که پروردگار تو دارای آمرزش گسترده و فراخ است . خداوند از همان زمان که شما را از زمین آفریده است ، و از آن روز که شما به صورت جنینهای ناچیزی در درون شکمهای مادرانتان بوده‌اید ، از ( تمام ذرات و همه جزئیات وجود ) شما به خوبی آگاه بوده است و هست . پس از پاک بودن خود سخن مگوئید ، زیرا که او پرهیزگاران را ( از همه ) بهتر می‌شناسد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبَآئِرَ الإِثْمِ وَ الْفَوَاحِشَ » : ( نگا : شوری‌ / 37 ) . « إِلاّ » : لکن . « اللَّمَمَ » : صغائر . گناهان کوچک ، که مورد عفو خدایند ( نگا : نساء / 31 ) . « أَجِنَّةٌ » : جمع جَنین . بچه‌ای که هنوز در شکم مادر است . « لا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ » : خودستائی مکنید . از پاک بودن خود لاف مزنید و سخن مگوئید ( نگا : نساء / 49 ) .‏

سوره نجم آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَرَأَیْتَ الَّذِی تَوَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا آن کسی را دیده‌ای که ( از پیروی حق ) دوری گزیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَفَرَأَیْتَ ؟ » : آیا تأمّل کرده‌ای و شناخته‌ای‌ ؟ آیا اندیشیده‌ای و دیده‌ای‌ ؟ « تَوَلّی‌ » : به حق پشت کرد . از پذیرش اسلام دوری‌گزید .‏

سوره نجم آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَعْطَى قَلِیلاً وَأَکْدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اندکی بذل و بخشش کرده است و بعد از بذل و بخشش دست کشیده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکْدی‌ » : عطاء را قطع کرد . بخل ورزید و نداد .‏

سوره نجم آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ أَعِندَهُ عِلْمُ الْغَیْبِ فَهُوَ یَرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا او علم غیب دارد ، و می‌بیند ( که پشت به اسلام کردن و حق را نپذیرفتن و بخل ورزیدن و بذل و بخشش ننمودن ، پسندیده و بلامانع است‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَری‌ » : می‌بیند . یعنی حقیقت را می‌بیند و می‌داند .‏

سوره نجم آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لَمْ یُنَبَّأْ بِمَا فِی صُحُفِ مُوسَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا بدانچه در تورات موسی بوده است ، مطلع و باخبرش نکرده‌اند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« صُحُفِ » : جمع صَحیفة ، کتابها . مراد تورات است ( نگا : طه / 133 ) .‏

سوره نجم آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِبْرَاهِیمَ الَّذِی وَفَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا از آنچه در صحف ابراهیم بوده است ، مطلع و باخبرش نکرده‌اند ؟ ابراهیمی که ( قهرمان توحید بوده و وظیفه خود را ) به بهترین وجه ادا کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَفّی‌ » : به تمام و کمال به عهد خود وفا نمود ، و وظیفه خود را چنانکه باید ادا کرد ( نگا : بقره‌ / 124 ) .‏

سوره نجم آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( در صحف ایشان آمده است ) که هیچکس بار گناهان دیگری را بر دوش نمی‌کشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلاّ تَزِرُ . . . » : اصل آن ( أَنْ لا تَزِرُ . . . ) است . حرف ( أَنْ ) مخفف از مثقله است « لا تَزِرُ وَازِةٌ وِزْرَ أُخْری‌ » : ( نگا : انعام‌ / 164 ، اسراء / 15 ، زمر / 7 ) .‏

سوره نجم آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که برای انسان پاداش و بهره‌ای نیست جز آنچه خود کرده است و برای آن تلاش نموده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنْ » : حرف مخفف از مثقله است . « مَا سَعی‌ » : واژه ( ما ) مصدریه است . یعنی جز سعی و تلاش خود انسان ، بهره دیگری ندارد . می‌تواند موصوله هم باشد . یعنی جز آنچه برای آن تلاش کرده و انجام داده است ، پاداش دیگری ندارد ( نگا : آلوسی ) .‏

سوره نجم آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً سعی و کوشش او دیده خواهد شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَوْفَ یُری‌ » : دیده خواهد شد . هم خدا و رسول کارکرد او را می‌بینند ، و هم مؤمنان و هم خودش ( نگا : توبه‌ / 105 ، زلزله‌ / 7 و 8 ، آل‌عمران‌ / 30 ) .‏

سوره نجم آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ یُجْزَاهُ الْجَزَاء الْأَوْفَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس ( در برابر کارش ) سزا و جزای کافی داده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأوْفی‌ » : به تمام و کمال . کافی و بسنده .‏

سوره نجم آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّ إِلَى رَبِّکَ الْمُنتَهَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً پایان راه به پروردگار تو منتهی می‌شود ( و بازگشت همگان در پایان جهان بدو است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُنتَهی‌ » : نهایت کار . مرجع . بازگشت ( نگا : غافر / 3 ، علق‌ / 8 ) .‏

سوره نجم آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ هُوَ أَضْحَکَ وَأَبْکَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً او است که می‌خنداند و می‌گریاند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَضْحَکَ وَ أَبْکی‌ » : خنداند و گریاند . یعنی اسباب خنده و گریه را فراهم می‌کند .‏

سوره نجم آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ هُوَ أَمَاتَ وَأَحْیَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً او است که می‌میراند و زنده می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمَاتَ وَ أَحْیَا » : ( نگا : بقره‌ / 258 ، حجر / 23 ، ق / 43 ) .‏

سوره نجم آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَالْأُنثَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که او است که جفتهای نر و ماده را می‌آفریند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذَّکَرَ » : بدل ( الزَّوْجَیْنِ ) است .‏

سوره نجم آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ مِن نُّطْفَةٍ إِذَا تُمْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏از نطفه ناچیزی ، بدانگاه که ( به رحم ) جهانده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُمْنی‌ » : پرانده و جهانده می‌گردد ( نگا : طارق / 6 ) .‏

سوره نجم آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّ عَلَیْهِ النَّشْأَةَ الْأُخْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که قطعاً بر خدا است که ( رستاخیز را پدیدار و مردگان را ) زندگی دوباره بخشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّشْأَةَ الأُخْری‌ » : پیدایش دیگر . مراد رستاخیز مردگان و حیات دوباره است .‏

سوره نجم آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ هُوَ أَغْنَى وَأَقْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که او است که قطعاً ثروتمند می‌کند و فقیر می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَغْنی‌ » : دارائی داد و ثروتمند گرداند . « أَقْنی‌ » : همزه این واژه برای سلب است و به معنی ( فقیر کرد ) می‌باشد ( نگا : آلوسی ) . به دلیل تقابل . أَضْحَکَ وَ أَبْکی . . . أَماتَ وَ أَحْیَا . برخی هم آن را به معنی ( توشه داد و ارضاء کرد ) گرفته‌اند .‏

سوره نجم آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که او است خداوندگار ستاره شِعری .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الشِّعْری‌ » : نام ستاره‌ای است که گروهی از مشرکان عرب آن را می‌پرستیدند . قرآن می‌فرماید : چرا شعری را می‌پرستید ، آفریدگار آن را بپرستید .‏

سوره نجم آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنَّهُ أَهْلَکَ عَاداً الْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که او است که عاد نخستین را نابود کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَادًا الأُولی‌ » : عاد نخستین ، قوم معروف که پیغمبرشان حضرت هود بوده است ( نگا : احقاف‌ / 21 ) . عاد دوم ، در مکه می‌زیسته‌اند و از نسل عاد نخستین بوده‌اند ( نگا : المصحف المیسر ) .‏

سوره نجم آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَثَمُودَ فَمَا أَبْقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و قوم ثمود را هلاک کرد و از ایشان هیچ باقی نگذاشت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَبْقی‌ » : کسی از ایشان را باقی نگذاشت .‏

سوره نجم آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَوْمَ نُوحٍ مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ کَانُوا هُمْ أَظْلَمَ وَأَطْغَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نیز قوم نوح را قبل از آنان هلاک ساخت . چرا که ایشان از همگان ستمگرتر و سرکش‌تر بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَظْلَمَ » : ستمگرتر . « أَطْغی‌ » : سرکش‌تر و نافرمان‌تر .‏

سوره نجم آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْمُؤْتَفِکَةَ أَهْوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شهرهای زیر و رو شده قوم لوط را فرو انداخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُؤْتَفِکَةَ » : ( نگا : توبه‌ / 70 ) . « أَهْوی‌ » : از بالا به پائین انداخت . فرو انداخت .‏

سوره نجم آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ فَغَشَّاهَا مَا غَشَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن را فرو پوشاند آنچه می‌بایست آن را فرو پوشاند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَشّی » : فرا گرفت . دربر گرفت . پوشاند . « مَا » : مراد هول و هراس و سنگها و دیگر چیزها است . این واژه می‌تواند فاعل و یا مفعول به باشد .‏

سوره نجم آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکَ تَتَمَارَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ( ای کافر نعمت ) آیا به کدامیک از نعمتهای پروردگارت شک و تردید می‌ورزی‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَالآءِ » : جمع إِلْی ، نعمتها ( نگا : اعراف‌ / 69 ) . « تَتَمَاری » : شک و تردید داری . از ( مِرْیَة ) به معنی شک و گمان ( نگا : فصّلت‌ / 54 ) .‏

سوره نجم آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ هَذَا نَذِیرٌ مِّنَ النُّذُرِ الْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( پیغمبر ، یکی از پیغمبران خدا ، و ) از زمره بیم دهندگان پیشین است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذا » : این پیغمبر . « نَذِیرٌ » : بیم‌دهنده از عقاب خدا ( نگا : فاطر / 24 ) .‏

سوره نجم آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ أَزِفَتْ الْآزِفَةُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قیامت نزدیک گردیده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَزِفَتْ » : نزدیک گردیده است . فرا رسیده است . « الآزِفَةُ » : نزدیک . مراد قیامت است ( نگا : غافر / 18 ) .‏

سوره نجم آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ لَیْسَ لَهَا مِن دُونِ اللَّهِ کَاشِفَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏جز خدا هیچکس نمی‌تواند آن را ظاهر و پدیدار کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَاشِفَةُ » : ظاهر کننده و پدید آورنده ( نگا : اعراف‌ / 187 ) . جلوگیری کننده . معنی دیگر آیه : جز خدا هیچکس نمی‌تواند از وقوع آن جلوگیری کند .‏

سوره نجم آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَمِنْ هَذَا الْحَدِیثِ تَعْجَبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا از این سخن تعجب می‌کنید و در شگفت می‌افتید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذَا الْحَدِیثِ » : مراد قرآن است ( نگا : زمر / 23 ) .‏

سوره نجم آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَضْحَکُونَ وَلَا تَبْکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آیا می‌خندید و گریه نمی‌کنید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَضْحَکُونَ » : می‌خندید . یعنی همچون استهزاء کنندگان می‌خندید . « لا تَبْکُونَ » : گریه نمی‌کنید . یعنی چرا باید همچون متقیان از خوف خدا گریه نکنید .‏

سوره نجم آیه 61
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنتُمْ سَامِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آیا پیوسته در غفلت و هوسرانی بسر می‌برید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَامِدُونَ » : جمع سامِد ، غافل و هوسران . متکبر و سرگردان از غرور .‏

سوره نجم آیه 62
‏متن آیه : ‏
‏ فَاسْجُدُوا لِلَّهِ وَاعْبُدُوا ‏

‏ترجمه : ‏
‏اکنون که چنین است خدا را سجده کنید و او را بپرستید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاسْجُدُوا . . . » : مراد این است که اگر می‌خواهید در صراط مستقیم حق ، گام بردارید ، تنها برای او که تمام خطوط عالم هستی به ذات پاک وی منتهی می‌گردد ، سجده کنید ، و اگر می‌خواهید به سرنوشت دردناک اقوام پیشین گرفتار نیائید که بر اثر شرک و کفر و ظلم و ستم در چنگال عذاب الهی گرفتار شدند ، تنها او را عبادت کنید .‏