| ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
| 1 | ||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 |
مکی است؛ ترتیب آن 94؛ شمار آیات آن 8
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ
﴿أَلَمۡ نَشۡرَحۡ لَکَ صَدۡرَکَ ١﴾.
ای محمّد! آیا سینه‌ات را با نور نبوّت و هدایت بعد از تنگی فراخ نساختیم؟ آیا تو را دریا‌دل، مهربان و بردبار نگردانیدیم؟ آیا علی رغم دشواری‌ها، مشکلات و مصیبت‌ها تو را از همه مردم شادمان‌تر، خوشنود‌تر، گشاده‌خاطر‌تر نساختیم؟
﴿وَوَضَعۡنَا عَنکَ وِزۡرَکَ ٢﴾.
بدین‌گونه باری را که بر تو نهاده شده بود کم کردیم، گناهان متقدّم و متأخرت را آمرزیدیم، از تو راضی و خوشنود شدیم و عفو و رحمت خویش را بر تو جاری ساختیم.
﴿ٱلَّذِیٓ أَنقَضَ ظَهۡرَکَ ٣﴾.
باری که پُشتت را گرانبار ساخته بود، بر تو تحمیل شده بود، اندوه لازم وجودت شده بود و غم دایمی‌ات گردیده بود. امّا اکنون با آمرزش و رضوان تو را از آن راحت بخشیدیم.
﴿وَرَفَعۡنَا لَکَ ذِکۡرَکَ ٤﴾.
یاد تو را در مناره‌ها، منبر‌ها و دفتر‌ها بلند ساختیم؛ طوری که با ذکر خداوند عزوجل یاد می‌شود. همچنان نامت در محافل و مجامع درگذار زمان و اختلاف عصرها یاد می‌شود.
﴿فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرًا ٥﴾.
به راستی که بعد از هر سخنی آسانی است، بعد از هر تنگدستی گشایش است، بعد از اندوه شادمانی است و بعد از شب غم، صبح شادی فرا می‌رسد. بناءً سختی و دشواری استمرار نمی‌یابد و رنج و پریشانی باقی نمی‌ماند.
﴿إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرٗا ٦﴾.
دشواری یکی است، امّا در برابرش دو آسانی قرار دارد و هر‌گز یک سختی بر دو آسانی غلبه نمی‌نماید. پس ترا مژده باد که بعد از هر سختی سهولتی است و بعد از هر شدّتی گشایشی پدید می‌آید.
﴿فَإِذَا فَرَغۡتَ فَٱنصَبۡ ٧﴾.
آنگاه که از امور دنیا مصروفیت‌های آن فارغ شدی در عبادت بکوش، به طاعت رو آور، به ادای نوافل و فضایل بیشتر بپرداز و از اعمال نیکو توشه بگیر.
﴿وَإِلَىٰ رَبِّکَ فَٱرۡغَب ٨﴾.
تنها به پروردگارت روی آور، با مبالغه در دعا از نعمت‌هایی که در نزد اوست طلب کن و با کثرت نوافل در پیشگاهش خشوع و فروتنی داشته باش.
مکی و ۸ آیه است.
آیه‌ی ۸-۱:
﴿أَلَمۡ نَشۡرَحۡ لَکَ صَدۡرَکَ١﴾[الشرح: ۱]. «آیا دلت را برایت نگشادیم».
﴿وَوَضَعۡنَا عَنکَ وِزۡرَکَ٢﴾[الشرح: ۲]. «و بار سنگین تو را از (دوش) تو برنگرفتیم»؟.
﴿ٱلَّذِیٓ أَنقَضَ ظَهۡرَکَ٣﴾[الشرح: ۳]. «همان باری که پشت تو را سنگین کرده است»؟.
﴿وَرَفَعۡنَا لَکَ ذِکۡرَکَ٤﴾[الشرح: ۴]. «و آوازه‌ات را برایت بلند گرداندیم».
﴿فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرًا٥﴾[الشرح: ۵]. «پس بی‌گمان در کنار دشواری آسانی است».
﴿إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرٗا٦﴾[الشرح: ۶]. «به یقین در کنار دشواری آسانی است».
﴿فَإِذَا فَرَغۡتَ فَٱنصَبۡ٧﴾[الشرح: ۷]. «پس هنگامی‌که (در کار و بارت) فراغت یافتی، بکوش».
﴿وَإِلَىٰ رَبِّکَ فَٱرۡغَب٨﴾[الشرح: ۸]. «و به‌سوی پروردگارت روی‌آر».
خداوند متعال بر پیامبرش منت می‌گذارد و می‌فرماید: ﴿أَلَمۡ نَشۡرَحۡ لَکَ صَدۡرَکَ١﴾آیا دل و سینه تو را برای مقررات دینی و دعوت به‌سوی خدا و متصف شدن به فضایل اخلاقی و روی آوردن به آخرت و خوبی‌ها گشودیم؟! پس دل تو تنگ بود، به گونه‌ای که پذیرای هیچ خیر و خوبی نبود اما اکنون آن را گشوده می‌یابی.
﴿وَوَضَعۡنَا عَنکَ وِزۡرَکَ٢﴾و آیا گناهت را که بر پشت تو سنگینی می‌کرد از دو تو برنگرفتیم؟ همانطور که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿لِّیَغۡفِرَ لَکَ ٱللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنۢبِکَ وَمَا تَأَخَّرَ﴾[الفتح: ۲]. «تا خداوند گناهان گذشته و آینده ات را بیامرزد». ﴿وَرَفَعۡنَا لَکَ ذِکۡرَکَ٤﴾و مقام و جایگه تو را بلند گرداندیم و نام نیکی از تو برجای گذاردیم که هیچ کسی از جهانیان به آن نرسیده است. پس هرگاه خداوند ذکر شود پیامبرصهم همراه با او یاد می‌گردد.
همچنانکه در داخل شدن به اسلام و در اذن و اقامه و خطبه‌ها و امور دیگری که خداوند یاد پیامبرش را در آن‌ها بلند گردانده است. و او چنان در دل امتش محبت دارد و مورد تعظیم و بزرگداشت است که هیچ کسی بعد از خداوند چنین نیست. خداوند بهترین پاداش را در برابر امت به او بدهد.
﴿فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرًا٥ إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرٗا٦﴾این مژده بزرگی است که هرگاه سختی و دشواری در میان آید آسانی همراه آن خواهد بود، حتی اگر سختی و دشواری در سوراخ سوسماری برود آسانی بر آن وارد می‌شود و آن را بیرون می‌آورد. همان طور که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿سَیَجۡعَلُ ٱللَّهُ بَعۡدَ عُسۡرٖ یُسۡرٗا﴾[الطلاق: ۷]. «خداوند بعد از سختی، آسانی خواهد آورد». و همانطور که پیامبرصفرمود: «فرج به همراه سختی و اندوه است و آسانی با سختی همراه است».
و معرفه آمدن کلمه‌ی «عسر» در هر دو آیه بر این دلالت می‌کند که سختی و دشواری یکی است و نکره بودن کلمه «یسر» نشانگر آن است که آسانی تکرار خواهد شد. و معرفه بودن کلمه‌ی «العسر» که الف و لام آن بر استغراق و عموم می‌باشد دال بر این است که سختی و دشواری هرچند شدت یابد در آخر آسان خواهد شد و آسانی با آن همراه خواهد بود. سپس پیامبرش را به صورت مخاطب اصلی و مومنان را به تبع او دستور داد تا خدا را سپاس گذارند و وظیفه خود را در برابر عظمت او انجام دهند و فرمود: ﴿فَإِذَا فَرَغۡتَ فَٱنصَبۡ٧﴾وقتی از کارهایت فراغت یافتی و در دل تو چیزی که آن را دچار مشکل نماید باقی نماند در دعا و عبادت بکوش.
﴿وَإِلَىٰ رَبِّکَ فَٱرۡغَب٨﴾و برای اجابت دعای خود فقط به پروردگارت روی بیاور و از کسانی مباش که وقتی کار و بارشان تمام می‌شود به بازی و سرگرمی مشغول می‌شوند و از پروردگار خود و از ذکر او اعراض می‌کنند. و اگر چنین کنی آنگاه از زیان کاران خواهی بود. و گفته شده معنی آیه چنین است: هرگاه از نماز فارغ شدی و آن را کامل نمودی در دعا بکوش و در خواستن نیازهایت به او روی بیاورد. و کسی که چنین گفته بر مشروعیت دعا و ذکر بعد از نمازهای فرض استدلال کرده است. والله اعلم.
پایان تفسیر سوره‌ی شرح
سورة الشرح - سورة 94 - عدد آیاتها 8
بسم الله الرحمن الرحیم
أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ
وَوَضَعْنَا عَنکَ وِزْرَکَ
الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ
وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ
فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا
إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا
فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ
وَإِلَى رَبِّکَ فَارْغَبْ
سورة شرح
به نام الله بخشندة مهربان
(ای پیامبر) آیا ما سینه‌ات را برایت نگشودیم؟ ﴿1﴾ و بار (سنگین) تو را از (دوش) تو بر نداشتیم؟ ﴿2﴾ همان (باری) که بر پشت تو سنگینی می‌کرد (و نزدیک بود نیست تو را بشکند)؟ ﴿3﴾ و (نام و) آوازۀ تو را بلند ساختیم. ﴿4﴾ پس مسلماً با (هر) دشواری آسانی است. ﴿5﴾ مسلماً با (هر) دشواری آسانی است. ﴿6﴾ پس هنگامی‌که (از کار و امور دنیا) فارغ شدی (به عبادت پروردگارت) بکوش. ﴿7﴾ و به سوی پروردگارت راغب (و مشتاق) شو. ﴿8﴾
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ
أَلَمۡ نَشۡرَحۡ لَکَ صَدۡرَکَ ١ وَوَضَعۡنَا عَنکَ وِزۡرَکَ ٢ ٱلَّذِیٓ أَنقَضَ ظَهۡرَکَ ٣ وَرَفَعۡنَا لَکَ ذِکۡرَکَ ٤ فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرًا ٥ إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرٗا ٦ فَإِذَا فَرَغۡتَ فَٱنصَبۡ ٧ وَإِلَىٰ رَبِّکَ فَٱرۡغَب ٨
سوره شرح
به نام خداوند بخشندة مهربان
آیا دلت را برایت نگشادیم. ﴿1﴾ و بار سنگین تو را از (دوش) تو برنگرفتیم؟. ﴿2﴾ همان باری که پشت تو را سنگین کرده است؟. ﴿3﴾ و آوازه‌ات را برایت بلند گرداندیم. ﴿4﴾ پس بی‌گمان در کنار دشواری آسانی است. ﴿5﴾ به یقین در کنار دشواری آسانی است. ﴿6﴾ پس هنگامی‌که (در کار و بارت) فراغت یافتی، بکوش. ﴿7﴾ و به‌سوی پروردگارت روی‌آر. ﴿8﴾