سورۀ طلاق

سورۀ طلاق

مدنی است؛ ترتیب آن 65؛ شمار آیات آن 12

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّبِیُّ إِذَا طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحۡصُواْ ٱلۡعِدَّةَۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ رَبَّکُمۡۖ لَا تُخۡرِجُوهُنَّ مِنۢ بُیُوتِهِنَّ وَلَا یَخۡرُجۡنَ إِلَّآ أَن یَأۡتِینَ بِفَٰحِشَةٖ مُّبَیِّنَةٖۚ وَتِلۡکَ حُدُودُ ٱللَّهِۚ وَمَن یَتَعَدَّ حُدُودَ ٱللَّهِ فَقَدۡ ظَلَمَ نَفۡسَهُۥۚ لَا تَدۡرِی لَعَلَّ ٱللَّهَ یُحۡدِثُ بَعۡدَ ذَٰلِکَ أَمۡرٗا١﴾.

ای پیامبر! آنگاه که خود و پیروان مؤمنت اراده نمودید که همسران‌تان را طلاق کنید، باید طلاق را در طُهری واقع سازید که در آن جماع صورت نگرفته باشد و به استقبال عِدّه رو آورند. شمارش عِدّه را محافظت نمایید تا در صورتی که رجوع به همسران خویش را اراده کنید وقت مراجعت را بشناسید. در همه اموری که انجام می‌دهید یا ترک می‌نمایید، حق‌تعالی را مراقب بدانید و زنان خویش را آنگاه که طلاق کردید از خانه‌های اقامت‌شان بیرون نکنید تا وقتی که عدّۀ خود را تکمیل نمایند. عدّۀ زنانی که خورد‌سال، مأیوس از حیض و باردار نباشند سه حیض است. برای زنان جواز ندارد از خانه‌ها بیرون شوند، مگر آنگاه که معصیت بزرگ و آشکاری مانند زنا‌کاری را مرتکب شوند. این‌ها احکام خداوند عزوجل است که در کتاب و سنّت بیان شده است، هر که با مخالفت از آن‌ها تجاوز نماید، خویشتن را به هلاکت افگنده و امور بیش از توانش را بر آن تحمیل کرده است. ای طلاق‌دهنده! تو نمی‌دانی شاید حق‌تعالی بعد از طلاق، امری را مقدّر کند که توقّع آن را نداشته‌ای و به همسرت رجوع نمایی.

﴿فَإِذَا بَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمۡسِکُوهُنَّ بِمَعۡرُوفٍ أَوۡ فَارِقُوهُنَّ بِمَعۡرُوفٖ وَأَشۡهِدُواْ ذَوَیۡ عَدۡلٖ مِّنکُمۡ وَأَقِیمُواْ ٱلشَّهَٰدَةَ لِلَّهِۚ ذَٰلِکُمۡ یُوعَظُ بِهِۦ مَن کَانَ یُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ وَمَن یَتَّقِ ٱللَّهَ یَجۡعَل لَّهُۥ مَخۡرَجٗا٢﴾.

آنگاه که وقت تکمیل عدّۀ همسران طلاق‌شدۀتان فرا رسید، با معاشرت نیکوی زنا‌شوییی و انفاق پسندیده به ایشان رجوع نمایید، یا با دادن حقوق کامل‌شان از آنان جدا شوید. بر طلاق و رجعت دو نفر شاهد عادل و مسلمان انتخاب نمایید و در باب ادای شهادت از خداوند عزوجل بترسید؛ بدین‌گونه که باید به خاطر رضای خداوند عزوجل –نه به مقصد دیگری- صورت گیرد. این‌ها احکامی است که الله عزوجل با آن کسانی را نصیحت می‌کند که به او ایمان آوردند و به لقایش تصدیق دارند. هر که از خدا بترسد، اوامرش را به جا آورد و از نواهی‌اش اجتناب نماید، برایش از هر سختی راه بیرون‌شدنی و از هر مشکل گشایشی را مقرّر می‌دارد.

﴿وَیَرۡزُقۡهُ مِنۡ حَیۡثُ لَا یَحۡتَسِبُۚ وَمَن یَتَوَکَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسۡبُهُۥٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ بَٰلِغُ أَمۡرِهِۦۚ قَدۡ جَعَلَ ٱللَّهُ لِکُلِّ شَیۡءٖ قَدۡرٗا ٣﴾.

هر که از پروردگارش بترسد رزق و روزی وی را از جایی آسان می‌سازد که در دلش خطور نمی‌کند و به خیالش نمی‌آید. کسی که بر پررودگارش در همه امور اعتماد کند، همه امور مهمّش را کفایت می‌کند، اندوهناکی‌اش را دور می‌سازد و او را از ملامتی نجات می‌بخشد. هر آینه فرمان خدا نهایی و اجرا‌شدنی است، چیزی از آن بیرون نمی‌ماند و هیچ مطلوبی او را عاجز کرده نمی‌تواند. حق‌تعالی برای هر امری مدّتی و برای هر بلایی اندازه‌ای را مقرّر داشته است.

﴿وَٱلَّٰٓـِٔی یَئِسۡنَ مِنَ ٱلۡمَحِیضِ مِن نِّسَآئِکُمۡ إِنِ ٱرۡتَبۡتُمۡ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَٰثَةُ أَشۡهُرٖ وَٱلَّٰٓـِٔی لَمۡ یَحِضۡنَۚ وَأُوْلَٰتُ ٱلۡأَحۡمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن یَضَعۡنَ حَمۡلَهُنَّۚ وَمَن یَتَّقِ ٱللَّهَ یَجۡعَل لَّهُۥ مِنۡ أَمۡرِهِۦ یُسۡرٗا ٤﴾.

اگر شما دربارۀ عدّۀ زن‌های طلاق‌شده‌ای که به علت کبر سنّ حیض نمی‌شوند شک نمودید، عدّۀشان را سه ماه مقرّر دارید. به همین‌گونه است حکم عدّۀ زن‌های خورد‌سالی که حیض نمی‌شوند. اما عدّۀ هر زن باردار آن است که وضع حمل نماید. کسی که از پروردگارش با عمل به مشروعات و ترک ممنوعات بترسد، امورش را آسان می‌کند و سینه‌اش را باز می‌گرداند.

﴿ذَٰلِکَ أَمۡرُ ٱللَّهِ أَنزَلَهُۥٓ إِلَیۡکُمۡۚ وَمَن یَتَّقِ ٱللَّهَ یُکَفِّرۡ عَنۡهُ سَیِّ‍َٔاتِهِۦ وَیُعۡظِمۡ لَهُۥٓ أَجۡرًا ٥﴾.

ای مسلمانان! آنچه از احکام عدّه و طلاق یاد‌آوری شد، حکم خداوندی است که آن را برای‌تان بر پیامبرش نازل فرموده تا به آن دانا شوید. هر که احکام الهی را مراقبت کند، واجباتش را ادا نماید و از محرّماتش بپرهیزد گناهانش را می‌آمرزد، عیب‌هایش را می‌پوشاند، پاداش بزرگی برایش می‌بخشد و او را به بهشتش داخل می‌نماید.

﴿أَسۡکِنُوهُنَّ مِنۡ حَیۡثُ سَکَنتُم مِّن وُجۡدِکُمۡ وَلَا تُضَآرُّوهُنَّ لِتُضَیِّقُواْ عَلَیۡهِنَّۚ وَإِن کُنَّ أُوْلَٰتِ حَمۡلٖ فَأَنفِقُواْ عَلَیۡهِنَّ حَتَّىٰ یَضَعۡنَ حَمۡلَهُنَّۚ فَإِنۡ أَرۡضَعۡنَ لَکُمۡ فَ‍َٔاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَأۡتَمِرُواْ بَیۡنَکُم بِمَعۡرُوفٖۖ وَإِن تَعَاسَرۡتُمۡ فَسَتُرۡضِعُ لَهُۥٓ أُخۡرَىٰ ٦﴾.

زن‌های طلاق‌شدۀتان را که عدّۀ خویش را می‌شمارند به اندازۀ توان خود با ملاحظۀ دارایی و ناداری خود در خانه‌های‌تان جای دهید و آنان را با سختگیری در بیرون‌شدن از خانه‌ها آزار ندهید. اگر این زنان باردار بودند، نفقۀشان نیز به خاطر بارداری تا وضع حمل بر ذمّۀتان است و آنگاه که فرزندان خویش را که از شما پیدا شده تولّد کردند در صورتی که آنان را شیر می‌دادند مزد شیر‌دهی را برای‌شان بپردازید و باید با یکدیگر با انجام همه خوبی‌ها مانند آسانگیری، بردباری و رفتار نیکو برخورد داشته باشید. امّا اگر برای مادر طفل، مزدش را نپرداختید یا او از شیر‌دادن امتناع ورزید، شاید کدام زن دیگری در بدل مزد، طفل را شیر دهد.

﴿لِیُنفِقۡ ذُو سَعَةٖ مِّن سَعَتِهِۦۖ وَمَن قُدِرَ عَلَیۡهِ رِزۡقُهُۥ فَلۡیُنفِقۡ مِمَّآ ءَاتَىٰهُ ٱللَّهُۚ لَا یُکَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا مَآ ءَاتَىٰهَاۚ سَیَجۡعَلُ ٱللَّهُ بَعۡدَ عُسۡرٖ یُسۡرٗا ٧﴾.

در صورتی که شوهر دارایی زیاد داشته باشد، نفقۀ زن و فرزندش بر او لازم است، امّا بر فقیر به اندازۀ توانش بیشتر لازم نیست و نباید به اندازۀ مزدی که شخص توانگر می‌پردازد مکلّف ساخته شود؛ یعنی هر‌کدام به اندازه‌ای که حق‌تعالی برای‌شان عطا کرده مکلّف اند. شاید به زودی خداوند عزوجل بعد از هر سختی، فراخی و بعد عزوجل هر دشواری، گشایشی را پدید آورد. آری! بعد از ناداری دارایی و بعد از بلا آسوده‌حالی است.

﴿وَکَأَیِّن مِّن قَرۡیَةٍ عَتَتۡ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِۦ فَحَاسَبۡنَٰهَا حِسَابٗا شَدِیدٗا وَعَذَّبۡنَٰهَا عَذَابٗا نُّکۡرٗا ٨﴾.

قریه‌های بسیاری بودند که از فرمان پروردگار مخالفت نمودند و پیامبرش را نافرمانی کردند، حق‌تعالی آنان را به سبب گناهانی که انجام دادند، به محنت‌ها و بلا‌های عظیم و به غم و اندوه فراوانی در دنیا گرفتار ساخت. بعد از آن در آخرت نیز در برابر اعمال ناپسندشان آنان را به عذاب دردآور و ترس‌افزایی مجازات نمود.

﴿فَذَاقَتۡ وَبَالَ أَمۡرِهَا وَکَانَ عَٰقِبَةُ أَمۡرِهَا خُسۡرًا ٩﴾.

اهل این قریه‌ها افعال و جزای عملکرد خویش را چشیدند؛ یعنی با خواری و شکست و با خشم پروردگار جبّار مواجه شدند.

﴿أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُمۡ عَذَابٗا شَدِیدٗاۖ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ یَٰٓأُوْلِی ٱلۡأَلۡبَٰبِ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْۚ قَدۡ أَنزَلَ ٱللَّهُ إِلَیۡکُمۡ ذِکۡرٗا ١٠﴾.

پروردگار سبحان برای این بد‌کاران عذاب درد‌آوری را در آتش دوزخ مهیّا نموده است؛ زیرا آنان به حق‌تعالی کافر شدند و پیامبرانش را تکذیب کردند. اکنون ای خردمندان با بصیرت و ای صاحبان فطرت‌های مستقیم! از عذابی که اینان بدان گرفتار شدند پند بگیرید و با اختیار تقوای پروردگار‌تان از آن دوری بجویید؛ زیرا حق‌تعالی چیزی را بر شما نازل کرده که امور و فایده‌بخش را برای‌تان یاد‌آوری می‌کند و شما را به اموری که باعث هلاکت شماست آکاه می‌سازد.

رَّسُولٗا یَتۡلُواْ عَلَیۡکُمۡ ءَایَٰتِ ٱللَّهِ مُبَیِّنَٰتٖ لِّیُخۡرِجَ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ مِنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِۚ وَمَن یُؤۡمِنۢ بِٱللَّهِ وَیَعۡمَلۡ صَٰلِحٗا یُدۡخِلۡهُ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِینَ فِیهَآ أَبَدٗاۖ قَدۡ أَحۡسَنَ ٱللَّهُ لَهُۥ رِزۡقًا ١١﴾.

این ذکر و یادآور، پیامبری است که آیات واضح و حکمت‌های ارزشمندی را با خود آورده است تا مؤمنان مطیع را از تاریکی‌های کفر به سوی نور ایمان بیرون آورد. کسانی که به پروردگار‌شان ایمان آورند، از فرمانش اطاعت نمایند و از نواهی وی اجتناب کننند الله تعالی ایشان را به بهشت‌هایی داخل می‌نماید که از زیر درختانش جوی‌ها جاری است و به استفاده از نعمت‌های آن بدون تحوّل و زوال برای همیشه ادامه می‌دهند. یقیناً حق‌تعالی با اعطای نعمت‌های ماندگار در جایگاه بزرگ و مقام سترگ بر ایشان احسان فرموده است.

﴿ٱللَّهُ ٱلَّذِی خَلَقَ سَبۡعَ سَمَٰوَٰتٖ وَمِنَ ٱلۡأَرۡضِ مِثۡلَهُنَّۖ یَتَنَزَّلُ ٱلۡأَمۡرُ بَیۡنَهُنَّ لِتَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ قَدِیرٞ وَأَنَّ ٱللَّهَ قَدۡ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیۡءٍ عِلۡمَۢا ١٢﴾.

الله عزوجل خداوندی است که با یگانگی‌اش آسمان‌ها را آفرید، همچنان زمین‌های هفتگانه را به وجود آورد، چنان‌که در آفرینش این‌ها نه کسی با اوتعالی شرکت داشت و نه از کسی یاری جست. ای بندگان! حق‌تعالی هم وحی را بر پیامبرش محمّد صلی الله علیه و آله و سلم نازل فرموده و هم فرمان‌های آفرینش مخلوقات و تدبیر شؤون‌شان را فرو می‌فرستد تا شما یقین کنید که اوتعالی بر هر چیزی تواناست، هیچ چیزی او را عاجز ساخته نمی‌تواند و اجرای هیچ امری بر او بزرگ نیست؛ زیرا قدرت او نافذ و حکم او غالب است. علم حق‌تعالی همه چیز‌ها را شامل است بر همه احاطه دارد؛ بدین معنا که هیچ چیزی غایبی از علمش پوشیده نیست و هیچ امری از او پنهان نمی‌ماند؛ زیرا وی آفریدگار داناست. آری! آفرینش وی نمایانگر قدرت، و اتقان و علمش بیانگر آگاهی و احسان اوست.

تفسیر نور: سوره طلاق

تفسیر نور:
سوره طلاق آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاء فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُوا الْعِدَّةَ وَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ لَا تُخْرِجُوهُنَّ مِن بُیُوتِهِنَّ وَلَا یَخْرُجْنَ إِلَّا أَن یَأْتِینَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَةٍ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَن یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لَا تَدْرِی لَعَلَّ اللَّهَ یُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِکَ أَمْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای پیغمبر ! وقتی که خواستید زنان را طلاق دهید ، آنان را در وقت فرا رسیدن عدّه ( یعنی آغاز پاک شدن زن از عادت ماهیانه‌ای که شوهرش در آن با او نزدیکی نکرده باشد ) طلاق دهید ، و حساب عدّه را نگاه دارید ( و دقیقاً ملاحظه کنید که زن سه بار ایّام پاکی خود از حیض را به پایان رساند ، تا نژادها آمیزه یکدیگر نشود ) ، و از خدا که پروردگار شما است بترسید و پرهیزگاری کنید ( و اوامر و نواهی او را به کار بندید ، به ویژه در طلاق و نگهداری زمان عدّه ) . زنان را ( بعد از طلاق ، در مدّت عدّه ) از خانه‌هایشان بیرون نکنید ، و زنان هم ( تا پایان عدّه ، از منازل شوهرانشان ) بیرون نروند . مگر این که زنان کار زشت و پلشت آشکاری ( همچون زنا و فحّاشی و ناسازگاری طاقت فرسا با شوهران یا اهل خانواده ) انجام دهند ( که ادامه حضور ایشان در منازل ، باعث مشکلات بیشتر گردد ) . اینها قوانین و مقرّرات الهی است ، و هرکس از قوانین و مقرّرات الهی پا فراتر نهد و تجاوز کند ، به خویشتن ستم می‌کند . ( چرا که خود را در معرض خشم خدا قرار می‌دهد و به سعادت خویش لطمه می‌زند ) . تو نمی‌دانی ، چه بسا خداوند بعد از این حادثه ، وضع تازه‌ای پیش آورد ( و ماندن زن در خانه زمینه‌ساز پشیمانی شوهر و همسر و رجوع آنان به یکدیگر گردد ، و ابرهای تیره و تار کینه و کدورت از آسمان زندگی ایشان به دور رود ، و مهر و محبّت فضای سینه‌ها را لبریز کند ، و فرزندان از دامن عطوفت مادری بی‌بهره نمانند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِذَا طَلَّقْتُمْ » : وقتی که خواستید طلاق دهید . مثل إِذَا قَرَأْتَ الْقُرْءَانَ . . . ( نگا : نحل‌ / 98 ) . مخاطب در آیه پیغمبر است و مراد امت او . این خطاب بیانگر اهمّیّت مسأله است . « لِعِدَّتِهِنَّ » : وقت فرا رسیدن عدّه ایشان ، حرف ( ل ) به معنی ( عِندَ ) است ( نگا : إسراء / 78 ) . منظور این است که باید صیغه طلاق در زمانی اجرا شود که زن از عادت ماهیانه پاک شده ، و شوهرش با او نزدیکی نکرده باشد . « أَحْصُوا الْعِدَّةَ » : زمان عِدّه را نگهدارید و دقیقاً محاسبه کنید . یعنی باید سه بار ایّام پاکی خود ازحیض را به پایان رساند ( نگا : بقره‌ / 228 ) . « لا یَخْرُجْنَ » : زنان جائز نیست از منزل بیرون بروند مگر با رضایت طرفین . . « تِلْکَ حُدُودُ اللهِ » : این بخش اشاره بدین است که باید مسلمانان در طلاق که مبغوض‌ترین حلال در نزد خدا است ، قوانین الهی را مراعات کنند . زن را یا طلاق ندهند ، و یا اگر ناچار به طلاق شدند ، احکام این آیه را رعایت بکنند . متأسّفانه امروز به طلاق قرآنی کمترین اعتنائی نمی‌شود ! ! ! تنها طلاق بِدعی در مدّ نظر است ، و کُلُّ بِدْعَةٍ ضَلالَةٌ .‏

سوره طلاق آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِکُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ فَارِقُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَأَشْهِدُوا ذَوَیْ عَدْلٍ مِّنکُمْ وَأَقِیمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ ذَلِکُمْ یُوعَظُ بِهِ مَن کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که مدّت عِدّه آنان نزدیک به پایان آمد ، یا ایشان را به طرز شایسته‌ای نگاه دارید ، و یا به طرز شایسته‌ای از ایشان جدا شوید ، و بر ( نگاهداری و یا جدائی ) آنان دو مرد عادل از میان خودتان گواه کنید ، ( تا اگر در آینده اختلافی روی دهد ، هیچ یک از شوهر و همسر نتوانند واقعیّت را انکار کنند ) و گواهی دادن را برای خدا اداء کنید ( و انگیزه شهادت محض رضای خدا باشد ، و از هیچ کدام جانبداری ننمائید ) . این ( احکام ) چیزی است که کسی بدان پند و اندرز می‌گردد که به خدا و روز آخرت ایمان داشته باشد . هر کس هم از خدا بترسد و پرهیزگاری کند ، خدا راه نجات ( از هر تنگنائی ) را برای او فراهم می‌سازد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ » : زمانی که به مدّت پایان عدّه ، نزدیک شدند . چرا که اگر زمان عدّه به پایان برسد ، راه مراجعت بر روی شوهر بسته می‌گردد ( نگا : أضواء البیان ) . یادآوری : زنان از لحاظ نگاه داشتنِ عدّه ، به دو دسته تقسیم می‌شوند : 1 ) زنانی که شوهرانشان بمیرند . این گروه به دو دسته تقسیم می‌گردند : الف - زنانی که حامله‌اند . اینان تا وضع حمل عده نگاه می‌دارند . ب - زنانی که حامله نیستند . اینان چه با ایشان همبستری شده باشد و چه با آنان همبستری نشده باشد ، چهار ماه و ده روز عده نگاه می‌دارند . 2 ) زنانی که شوهرانشان ایشان را طلاق داده باشند . اینان نیز دو گروهند : الف - زنانی که حامله‌اند . چنین زنانی تا وضع حمل عده نگاه می‌دارند . ب - زنانی که حامله نیستند . اینان هم دو دسته هستند : 1 - زنانی که با آنان همبستری نشده است . اینان عدّه‌ای ندارند . 2 - زنانی که با ایشان همبستری شده است . اینان اگر کسانی بوده که دارای عادت ماهیانه باشند ، تنها سه عادت ماهیانه عدّه نگاه می‌دارند ، و اگر کسانی بوده که دارای عادت ماهیانه نباشند ، یعنی یائسه و یا صغیره باشند ، سه ماه تمام عدّه نگاه می‌دارند ( نگا : أضواء البیان ) .‏

سوره طلاق آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به او از جائی که تصوّرش نمی‌کند روزی می‌رساند . هر کس بر خداوند توکّل کند ( و کار و بار خود را بدو واگذارد ) خدا او را بسنده است . خداوند فرمان خویش را به انجام می‌رساند و هر چه را بخواهد بدان دسترسی پیدا می‌کند . خدا برای هر چیزی زمان و اندازه‌ای را قرار داده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْ حَیْثُ » : از جائی که ، به گونه‌ای که . « بَالِغُ أَمْرِهِ » : دستیابی دارد به هر چه بخواهد . فرمان خود را به انجام می‌رساند . « أَمْرِ » : کار ، فرمان . « قَدْراً » : مدّت و اجل ، اندازه و مقدار .‏

سوره طلاق آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّائِی یَئِسْنَ مِنَ الْمَحِیضِ مِن نِّسَائِکُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِی لَمْ یَحِضْنَ وَأُوْلَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏زنان شما وقتی که ناامید از عادت ماهیانه‌اند ، و همچنین زنانی که هنوز عادت ماهیانه ندیده‌اند ، اگر ( درباره حکم عِدّه ایشان ) متردّدید ، بدانید که عدّه آنان سه ماه است ، و عدّه زنان باردار ، وضع حمل است . هر کس که از خدا بترسد و پرهیزگاری کند ، خدا کار و بارش را ساده و آسان می‌سازد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَئِسْنَ » : ناامید شده‌اند . یائسه گشته‌اند . « إِنِ ارْتَبْتُمْ » : اگر متردّد شدید درباره حکم عدّه ایشان . اگر متردّد شدید در خونی که از ایشان بیرون می‌تراود که آیا خون حیض یا خون چیز دیگری است . اگر متردّد شدید که آیا به سن یائسگی رسیده‌اند یا خیر . « مِنْ أَمْرِهِ » : از کار و بارش . به فرمان و دستور خویش ( نگا : نحل‌ / 2 ، غافر / 15 ) .‏

سوره طلاق آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ ذَلِکَ أَمْرُ اللَّهِ أَنزَلَهُ إِلَیْکُمْ وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئَاتِهِ وَیُعْظِمْ لَهُ أَجْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( قانونگذاری ) فرمان خدا است که آن را برای شما فرستاده است . هر کس که از خدا بترسد و پرهیزگاری کند ، بدیها و گناهان او را محو کرده و می‌زداید ، و پاداش وی را بزرگ می‌نماید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئَاتِهِ » : ( نگا : بقره‌ / 271 ، انفال‌ / 29 ، زمر / 35 ) .‏

سوره طلاق آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ أَسْکِنُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ سَکَنتُم مِّن وُجْدِکُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَیِّقُوا عَلَیْهِنَّ وَإِن کُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنفِقُوا عَلَیْهِنَّ حَتَّى یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَکُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَأْتَمِرُوا بَیْنَکُم بِمَعْرُوفٍ وَإِن تَعَاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏زنان مطلّقه را در جائی سکونت دهید که خودتان در آنجا زندگی می‌کنید و در توان دارید ، و بدیشان زیان نرسانید تا ( با زیان رساندن خود بر آنان سختگیری کنید و ) در تنگنایشان قرار دهید ( و ایشان مجبور به ترک منزل شوند ) . اگر آنان باردار باشند ، خرج و نفقه ایشان را بپردازید تا زمانی که وضع حمل می‌کنند . اگر آنان ( حاضر شدند بعد از جدائی ، فرزندان ) شما را شیر دهند ، مزدشان را به تمام و کمال بپردازید . با یکدیگر درباره سرنوشت فرزندان ، زیبا و پسندیده مشورت کنید ( و اجرتی متناسب با مقدار و زمان شیر دادن ، بر حسب عرف و عادت ، تعیین کرده ، و به نوزادان و کودکان از هر نظر عنایت شود ) . اگر هم بر همدیگر سخت گرفتید و به توافق نرسیدید ، دایه‌ای شیر دادن به کودک مرد را بر عهده می‌گیرد ( تا نزاع و کشمکش ادامه نیابد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْ حَیْثُ » : آنجا که . هرگونه که . « وُجْد » : توانائی . وسع و طاقت . « لا تُضَآرُّوهُنَّ » : بدیشان زیان نرسانید ، به ویژه در نفقه و مسکن . « أُوْلاتِ » : صاحبان . دارندگان . « إِئْتَمِرُوا » : مشاوره کنید . مشورت و رایزنی نمائید . « بِمَعْرُوفٍ » : زیبا و پسندیده . یعنی پدر مزد شیر دادن را محترمانه و متناسب با عرف و عادت بپردازد . مادر هم مواظبت لازم را از فرزند بنماید . « تَعَاسَرْتُمْ » : همدیگر را در تنگنا گذاشتید و بر یکدیگر سختگیری کردید و توافق حاصل نشد . « أُخْری‌ » : زن دیگری . دایه‌ای .‏

سوره طلاق آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ لِیُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان که دارا هستند ، از دارائی خود ( برای زن شیر دهنده ، به اندازه توان خود ) خرج کنند ، و آنان که تنگدست هستند ، از چیزی که خدا بدیشان داده است خرج کنند ، خداوند هیچ کسی را جز بدان اندازه که بدو داده است مکلّف نمی‌سازد . خدا بعد از سختی و ناخوشی ، گشایش و خوشی پیش می‌آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذُوسَعَةٍ » : دارا . ثروتمند . « قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ » : روزی او کم گردید و فقیر شد ( رعد / 26 ، اسراء / 30 ، قصص‌ / 82 ) .‏

سوره طلاق آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَأَیِّن مِّن قَرْیَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَاباً شَدِیداً وَعَذَّبْنَاهَا عَذَاباً نُّکْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏چه بسیار مردمان شهرها و آبادیهائی که از فرمان پروردگارشان و دستور پیغمبران او ، سرپیچی و سرکشی کرده‌اند ، و در نتیجه ما سخت به حسابشان رسیده‌ایم و به مجازات ناگوار و کیفر ناخوشایندشان رسانده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَأَیِّن مِّن قَرْیَةٍ » : ( نگا : حجّ‌ / 45 و 48 ، محمّد / 13 ) . « حَاسَبْنَاهَا » : از آن حساب کشیده‌ایم . به حسابشان رسیده‌ایم . « عَتَتْ » : سرکشی کرده‌اند ( نگا : اعراف‌ / 77 و 166 ، فرقان‌ / 21 ) . « نُکْراً » : ( نگا : کهف‌ / 74 و 87 ) .‏

سوره طلاق آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَاقَتْ وَبَالَ أَمْرِهَا وَکَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهَا خُسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و عقوبت اعمالشان را چشیده‌اند ، و عاقبت کار و بارشان زیان و خسران بوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ بَالَ » : ( نگا : مائده‌ / 95 ، حشر / 15 ، تغابن‌ / 5 ) . « خُسْراً » : زیان . زیانکاری .‏

سوره طلاق آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَاباً شَدِیداً فَاتَّقُوا اللَّهَ یَا أُوْلِی الْأَلْبَابِ الَّذِینَ آمَنُوا قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند برای ایشان عذاب شدیدی را فراهم ساخته است ، پس ای خردمندانی که مؤمن هستید ، شما پرهیزگاری کنید و خویشتن را از ( عذاب و خشم ) خدا به دور دارید . خدا که برای شما قرآن را نازل فرموده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذِکْراً » : قرآن ( نگا : اعراف‌ / 63 و 69 ، حجر / 6 و 9 ) . « الَّذِینَ » : صفت یا بدل ( أُوْلی‌الألْبَابِ ) است .‏

سوره طلاق آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ رَّسُولاً یَتْلُو عَلَیْکُمْ آیَاتِ اللَّهِ مُبَیِّنَاتٍ لِّیُخْرِجَ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ وَیَعْمَلْ صَالِحاً یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پیغمبری را به میانتان روانه کرده است که آیات روشن خدا را برایتان می‌خواند تا کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند از تاریکی ( بطالت و ضلالت ) بیرون آورد و به روشنائی ( حقیقت و هدایت ) در آورد . کسانی که به خدا ایمان بیاورند و کارهای پسندیده بکنند ، خدا آنان را به باغهای بهشتی داخل می‌گرداند که از زیر ( کاخها و درختان ) آن رودبارها روان است . برای همیشه در آنجا ماندگار می‌مانند ، و خدا روزیشان را خوب و نیکو می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَسُولاً » : مفعولٌ‌به برای فعل محذوفی است که مقام دلالت بر آن دارد . تقدیر چنین است : أَرْسَلَ رَسُولاً . « یَتْلُو » : در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی به دنبال دارد . « أَبَداً » : ذکر این واژه پس از ( خَالِدِینَ ) تأکیدی بر خلود و ماندگاری محسوب است .‏

سوره طلاق آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا همان است که هفت آسمان را و همانند آن زمین را آفریده است . فرمان ( خدا ) همواره در میان آنها جاری است ( و تدبیر هدایت و رهبری او ، لحظه‌ای از جهان بزرگ هستی برداشته نمی‌شود ، این آفرینش عظیم بدان خاطر است ) تا بدانید خداوند بر هر چیزی توانا است ، و آگاهی او همه چیز را فرا گرفته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَ مِنَ الأرْضِ مِثْلَهُنَّ » : هفت آسمان و به اندازه آن ، زمین را آفریده است . عدد هفت برای کثرت است ، و در این صورت منظور از هفت آسمان و هفت زمین ، تعداد بیشمار و خارج از اندازه کواکب آسمانی و کراتی مشابه زمین است . ( نگا : بقره‌ / 29 ، اسراء / 44 ، مؤمنون‌ / 86 ، فصّلت‌ / 12 ) . امّا اگر عدد هفت برای شماره محدود باشد ، آنچه ما می‌بینیم و دانش بشر به آن احاطه دارد ، همه مربوط به آسمان و زمین اوّل است ، و ماورای این ثوابت و سیّارات ، شش عالم دیگر وجود دارد که از دسترس علم ما بیرون است ( نگا : صافّات‌ / 6 ، فصّلت‌ / 12 ، ملک‌ / 5 ) . « مِثْلَهُنَّ » : اشاره به زمینهای متعدّدی است که در عالم هستی وجود دارد . تا آنجا که بعضی از دانشمندان ستاره‌شناس می‌گویند ، تعداد کراتی که مشابه کره زمین بر گرد خورشیدها در پهنه هستی گردش می‌کنند حدّاقلّ سیصد میلیون کُره است ( نگا : المراغی ) . « یَتَنَزَّلُ الأمْرُ بَیْنَهُنَّ » : فرمان خدا و قضا و قدر او در میان آنها جاری و حکمفرما است . خدا است که حکم خود را درباره آنها به مرحله اجرا در می‌آورد و کار و بار جهان را می‌گرداند . ( نگا : سجده‌ / 4 ) .‏