تفسیر نور: سوره جمعه

تفسیر نور:
سوره جمعة آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است ، به تسبیح و تقدیس خدا مشغول است . خدائی که مالک و حاکم ( کل جهان ) است ، از هر نقص و عیبی مبرا و منزه است ، و چیره کار بجا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُسَبِّحُ . . . » : ( نگا : رعد / 13 ، اسراء / 44 ، نور / 41 ) . « الْقُدُّوسِ » : ( نگا : حشر / 23 ) .‏

سوره جمعة آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا کسی است که از میان بیسوادان پیغمبری را برانگیخته است و به سویشان گسیل داشته است ، تا آیات خدا را برای ایشان بخواند ، و آنان را پاک بگرداند . او بدیشان کتاب ( قرآن ) و شریعت ( یزدان ) را می‌آموزد . آنان پیش از آن تاریخ واقعاً در گمراهی آشکاری بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَعَثَ » : برانگیخته است . مبعوث کرده است . « الأُمِّیِّینَ » : افراد درس‌نخوان . بیسواد ( نگا : بقره‌ / 78 ، آل‌عمران‌ / 20 و 75 ، اعراف‌ / 157 و 158 ) . « یُزَکِّیهِمْ » : ( نگا : بقره‌ / 129 و 151 ) . « رَسُولاً مِّنْهُمْ . . . ضَلالٍ مُبینٍ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 164 ) . « وَ إِن کَانُوا » : حرف واو حالیه ، و واژه ( إِنْ ) از حروف مشبهةٌ بالفعل است و مخفف از مثقله است ( نگا : اعراب القرآن ، محیی‌الدین درویش ) .‏

سوره جمعة آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَآخَرِینَ مِنْهُمْ لَمَّا یَلْحَقُوا بِهِمْ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او مبعوث برای دیگران نیز هست ، آنانی که هنوز به اینان نپیوسته‌اند ( و بعدها به دنیا می‌آیند ) . خدا چیره کار بجا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَاخَرِینَ » : دیگران . غیرعربها . عطف بر ( الأُمِّیِّینَ ) یا بر ضمیر ( هُمْ ) در فعل ( یُعَلِّمُهُمْ ) است . « مِنْهُمْ » : از أُمِّیِّین . از مسلمین . « ءَاخَرِینَ مِنْهُمْ » : مسلمانان عرب و غیرعربی که بعدها به دنیا می‌آیند . ضمیر ( هُمْ ) درست است که به ( أُمِّیِّین ) برمی‌گردد ، ولی هر کس که اسلام را بپذیرد از زمره ایشان می‌باشد ، چرا که مسلمانان از هر نژادی که باشند ، امت واحدی بشمارند و دوستان یکدیگرند ( نگا : توبه‌ / 71 ) .‏

سوره جمعة آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ ذَلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( نعمت بعثت ) فضل و کرم خدا است ، آن را به هر کس که بخواهد ( و لایق و شایسته‌اش بداند ) می‌بخشد ، و خدا دارای فضل و کرم بزرگی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذلِکَ » : آن بعثت . این پیغمبری و مقام نبوّت .‏

سوره جمعة آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوهَا کَمَثَلِ الْحِمَارِ یَحْمِلُ أَسْفَاراً بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که تورات بدیشان واگذار گردید ، ولی بدان عمل نکردند و حق آن را ادا ننمودند ، به درازگوشی می‌مانند که کتابهائی را برمی‌دارد ( ولی از محتوای آنها خبر ندارد ) . مردمانی که آیات خدا را تکذیب می‌دارند ، بدترین مثل را دارند . خداوند مردمان ستمکار را هدایت نمی‌دهد ( و به سعادت هر دو سرا نائل نمی‌گرداند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حُمِّلُوا » : بر دوش آنان گذاشته شده است . بدانان واگذار گشته است . اجرای احکام و تبلیغ آن برعهده ایشان گذارده شده است . « لَمْ یَحْمِلُوهَا » : بدان عمل نکردند . برابر آن نرفتند و حق آن را اداء ننمودند . « بِئْسَ مَثَلُ . . . » : بدترین مثل را دارند ! چه بد مثلی دارند ! فعل ذم است و منظور نکوهش است .‏

سوره جمعة آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ هَادُوا إِن زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ أَوْلِیَاء لِلَّهِ مِن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : ای یهودیان ! اگر شما می‌پندارید که شما دوستان خدا هستید نه مردمان دیگر ، اگر راست می‌گوئید خواستار مرگ شوید ( تا از خانه بلا و محنت ، به سرای نعمت و جنت برسید ، و دیدار جانان برای شما عاشقان میسر شود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَادُوا » : ( نگا : بقره‌ / 62 ، نساء / 46 و 160 ، مائده‌ / 41 و 44 و 69 ) . « مِن دُونِ » : جدای از . غیر از . « فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ » : درخواست مرگ کردن از دو راه : با زبان دعا نمودن و تقاضای فرا رسیدن مرگ کردن ، و دیگر در راه خدا جنگیدن و از کشتن نهراسیدن . « أَوْلِیَآءُ » : دوستان . عزیزان ( نگا : مائده‌ / 18 ) .‏

سوره جمعة آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یَتَمَنَّوْنَهُ أَبَداً بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان به خاطر کارهائی که مرتکب شده‌اند هرگز مرگ را برای خود نمی‌خواهند ، و خدا از حال ستمکاران به خوبی آگاه است ( و سرانجام ، ایشان را به کیفر اعمالشان می‌رساند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ » : به سبب کارهائی که پیشتر کرده‌اند . به خاطر اعمالی که انجام داده‌اند و پیشاپیش به آخرت فرستاده‌اند ( نگا : بقره‌ / 95 ، آل‌عمران‌ / 182 ، نساء / 62 ) .‏

سوره جمعة آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِی تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِیکُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : قطعاً مرگی که از آن می‌گریزید ، سرانجام با شما رویاروی می‌گردد و شما را درمی‌یابد ، بعد از آن به سوی کسی برگردانده می‌شوید که از پنهان و آشکار آگاه است ، و شما را از آنچه کرده‌اید باخبر می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْغَیْبِ » : آنچه از دائره دید ، و روح ، و بُرد دانش بشری فراتر است . « الشَّهادَةِ » : آنچه در معرض دید ، و نیروی روح و در فاصله بُرد دانش بشری است . « الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ » : ( نگا : انعام‌ / 73 ، توبه‌ / 94 و 105 ) .‏

سوره جمعة آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِی لِلصَّلَاةِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مؤمنان ! هنگامی که روز آدینه برای نماز جمعه اذان گفته شد ، به سوی ذکر و عبادت خدا بشتابید و داد و ستد را رها سازید . این ( چیزی که بدان دستور داده می‌شوید ) برای شما بهتر و سودمندتر است اگر متوجه باشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُودِیَ » : مجهول ( نادی ) از مصدر نِداء است . « مِن یَوْمِ الْجُمُعَةِ » : در روز جمعه . حرف ( مِنْ ) به معنی ( فِی ) است . مثل : أَرُونِی مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الأرْضِ فَاطِرَ / 40 ( نگا : روح‌المعانی ) . « ذِکْرِاللهِ » : اطاعت از خدا . مراد خطبه و نماز جمعه است ( نگا : المصحف المیسر ) . « الْبَیْعَ » : معامله و تجارت . مراد هر نوع کسب و کار و پیشه است .‏

سوره جمعة آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْکُرُوا اللَّهَ کَثِیراً لَّعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنگاه که نماز خوانده شد ، در زمین پراکنده گردید و به دنبال رزق و روزی خدا بروید و خدای را ( با دل و زبان ) بسیار یاد کنید ، تا این که رستگار شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قُضِیَتْ » : اداء گردید و انجام پذیرفت . « إنتَشِرُوا » : پراکنده و متفرق شوید . « إبْتَغُوا » : جستجو کنید . بطلبید .‏

سوره جمعة آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْواً انفَضُّوا إِلَیْهَا وَتَرَکُوکَ قَائِماً قُلْ مَا عِندَ اللَّهِ خَیْرٌ مِّنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَیْرُ الرَّازِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( برخی از اصحاب ، در یکی از جمعه‌ها ) هنگامی که تجارت و یا سرگرمیی را دیدند از پیرامون تو پراکنده شدند ، و تو را ایستاده ( بر منبر ، در حال خطبه ) رها کردند ! بگو : آنچه در پیش خدا ( از فضل و ثواب ) است ، بهتر از سرگرمی و بازرگانی است ، و خدا بهترین روزی‌رسان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تِجَارَةً » : مراد کاروانی است که در وقت خطبه‌های جمعه از شام آمده بود . « لَهْواً » : سرگرمی . مراد طبلی است که به هنگام آمدن کاروان برای آگهی نواخته می‌شد . « إنفَضُّوا » : پخش و پراکنده شدند . « إلَیْهَا » : مرجع ( ها ) تجارت است .‏