تفسیر نور: سوره حجر

تفسیر نور:
سوره حجر آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ الَرَ تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ وَقُرْآنٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏الف . لام . را . این آیه‌های کتاب ( منزل آسمانی ) و قرآن روشن ( یزدانی ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الر » : ( نگا : بقره‌ / 1 ) . « تِلْکَ » : آن . در اینجا به معنی این و اشاره به سوره مبارکه حجر است . « الْکِتَابِ » : مراد قرآن است که ذکر لفظ ( قُرْءَانٍ ) : بعد از آن عنوان تأکید را دارد . « مُبِینٍ » : روشن . روشنگر .‏

سوره حجر آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ رُّبَمَا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَوْ کَانُواْ مُسْلِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بارها و بارها کافران ( در دنیای دیگر ) آرزو می‌کنند که کاش ! ( در این جهان ) مسلمان می‌بودند ( و فرموده‌های خدا و رهنمودهای انبیاء را گردن می‌نهادند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رُبَمَا » : چه بسا . این واژه برای تقلیل و تکثیر به کار می‌رود و در اینجا معنی تکثیر دارد . « یَوَدُّ » : دوست می‌دارند . آرزو می‌کنند .‏

سوره حجر آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ ذَرْهُمْ یَأْکُلُواْ وَیَتَمَتَّعُواْ وَیُلْهِهِمُ الأَمَلُ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگذار بخورند و بهره‌ور شوند و آرزو آنان را غافل سازد . بالاخره خواهند دانست ( که چه کار بدی کرده‌اند این که تنها به دنیا پرداخته‌اند و آخرت را فراموش نموده‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَرْهُمْ » : رهایشان ساز . بگذار که آنان . « یُلْهِهِمْ » : آنان را غافل سازد . ایشان را به خود مشغول کند .‏

سوره حجر آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَهْلَکْنَا مِن قَرْیَةٍ إِلاَّ وَلَهَا کِتَابٌ مَّعْلُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما هیچ شهر و روستائی را نابود نکرده‌ایم مگر ( پس از انقضای ) مدّت معیّنی ( که ) داشته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَرْیَةٍ » : شهر . آبادی . مراد ساکنان آنجا نیز می‌تواند باشد . « کِتَابٌ » : به معنی مکتوب است ، یعنی : واجب و مقدّر ( نگا : آل‌عمران‌ / 145 ) .‏

سوره حجر آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا یَسْتَأْخِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ ملّتی بر ( مدّت معیّن و سررسید ) اجل خود پیشی نمی‌گیرد و از آن عقب نمی‌افتد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُمَّةٍ » : دسته . گروه . ملّت . « مِنْ أُمَّةٍ » : حرف ( مِنْ ) زائد و ( أُمَّةٍ ) فاعل است .‏

سوره حجر آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُواْ یَا أَیُّهَا الَّذِی نُزِّلَ عَلَیْهِ الذِّکْرُ إِنَّکَ لَمَجْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( تمسخرکنان ) می‌گویند : ای کسی که ( گمان می‌بری از آسمان ) قرآن بر تو نازل گشته است ، تو حتماً دیوانه‌ای !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الذِّکْرُ » : مصدر است و به معنی اسم فاعل ، یعنی ( مذکّر ) است . یعنی : کتاب یادآور و اندرزگو که قرآن است ( نگا : آل‌عمران‌ / 58 ، نحل‌ / 43 و 44 ) . « نُزِّلَ عَلَیْهِ الذِّکْرُ » : مراد تمسخر و استهزاء است ( نگا : منافقون / 1و 7 ) .‏

سوره حجر آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ لَّوْ مَا تَأْتِینَا بِالْمَلائِکَةِ إِن کُنتَ مِنَ الصَّادِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو اگر از زمره راستگویانی ، چرا ( به جای آوردن قرآن ) فرشتگان را به پیش ما نمی‌آوری ( تا بر پیغمبری تو گواهی دهند ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَوْ ما » : چرا که نه . واژه‌ای است که بر طلب حصول ما بعد خود دلالت دارد . مانند ( لَوْ لا ) است در ( منافقون‌ / 10 ) .‏

سوره حجر آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ مَا نُنَزِّلُ الْمَلائِکَةَ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَا کَانُواْ إِذاً مُّنظَرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما فرشتگان را جز به حق و به همراه حق نازل نمی‌کنیم و هنگامی که نازل شوند ( اگر بدانان ایمان نیاورند ) دیگر بدیشان مهلت داده نمی‌شود ( و فوراً عذاب الهی گریبانگیرشان می‌گردد و مجال ماندن نخواهند داشت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به حق . همراه با حق ثابتی که قابل انکار نیست . به همراه عذاب . « مُنظَرِینَ » : مهلت داده‌شدگان .‏

سوره حجر آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما خود قرآن را فرستاده‌ایم و خود ما پاسدار آن می‌باشیم ( و تا روز رستاخیز آن را از دستبرد دشمنان و از هرگونه تغییر و تبدیل زمان محفوظ و مصون می‌داریم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنّا نَحْنُ . . . » : این آیه دست کم با چهار تأکید لفظی بیانگر مصون ماندن قرآن از تحریف است .‏

سوره حجر آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ فِی شِیَعِ الأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما پیش از تو ( پیغمبرانی را ) به میان گروهها و دسته‌های پیشین روانه کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شِیَعِ » : جمع شیعه ، گروهها و دسته‌های پیرو یک راه و رسم ( نگا : أنعام‌ / 65 ) . « شِیَعِ الأوَّلِینَ » : اضافه موصوف به صفت است .‏

سوره حجر آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا یَأْتِیهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ کَانُواْ بِهِ یَسْتَهْزِئُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ فرستاده‌ای به پیش ایشان نمی‌آمد مگر این که او را مسخره می‌کردند ( همان گونه که هم اینک باطلگرایان تو را مسخره می‌دارند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِن رَّسُولٍ » : حرف ( مِنْ ) زائد و ( رَسُولٍ ) فاعل است .‏

سوره حجر آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَلِکَ نَسْلُکُهُ فِی قُلُوبِ الْمُجْرِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما این گونه قرآن را به دلهای بزهکاران داخل می‌گردانیم ( و از حق آنان را می‌آگاهانیم ، تا برایشان اتمام حجّت شود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَسْلُکُهُ » : آن را وارد می‌گردانیم . مرجع ضمیر ( ه ) واژه ( الذِّکْرَ ) است ( نگا : حجر / 13 ، شعراء / 200 و 201 ) .‏

سوره حجر آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ لاَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَقَدْ خَلَتْ سُنَّةُ الأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان بدان ایمان نمی‌آورند ( چون در شهوات غوطه‌ورند و باطلگرایند نه حقّگرا ) و شیوه اقوام پیشین هم بر این بوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ قَدْ خَلَتْ . . . » : شیوه اقوام پیشین نیز چنین بوده است . شیوه خدا درباره پیشینیان هم بر این بوده است که آنان را مدّت زمانی مهلت داده است و سپس نابودشان ساخته و به عذاب دردناک گرفتارشان نموده است .‏

سوره حجر آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَیْهِم بَاباً مِّنَ السَّمَاءِ فَظَلُّواْ فِیهِ یَعْرُجُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر ( به فرض ) دری از آسمان به روی آنان بگشائیم و ایشان از آنجا شروع به بالا رفتن کنند ( و فرشتگان و شگفتیهای جهان بالا را با چشم خود ببینند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَظَلُّوا فیهِ یَعْرُجُونَ » : از آنجا شروع به بالا رفتن کنند . یعنی مرتّباً به آسمان صعود و نزول داشته باشند .‏

سوره حجر آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ لَقَالُواْ إِنَّمَا سُکِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَّسْحُورُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان خواهند گفت : حتماً ما را چشم‌بندی کرده‌اند ( و آنچه می‌بینیم ابداً واقعیّت ندارد ! ) و بلکه ما را جادو نموده‌اند ( این است که چیزها را عوضی می‌بینیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُکِّرَتْ » : پوشانده شده است . از دیدن باز داشته شده است . پرده‌ای به پیش چشمانمان داشته شده است . « مَسْحُورُونَ » : سحر و جادوشدگان .‏

سوره حجر آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِی السَّمَاء بُرُوجاً وَزَیَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما در آسمان برجهای نجومی پدید آورده‌ایم ( که تقویمِ مجسّم جهان و بیانگر نظام شگرف و حساب دقیق آن است ) و آن را برای بینندگان آراسته‌ایم ( تا از این منظره زیبای بالا به قدرت آفریدگار تعالی پی ببرند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُرُوجاً » : منزلگاههائی که افلاک و کواکب در آنها به سیر و حرکت می‌پردازند . صورتهای فلکی که هر یک مجموعه‌ای از ستارگانند که شکل ویژه‌ای به خود گرفته‌اند . « زَیَّنَّاهَا » : آن را زینت داده‌ایم و آراسته و پیراسته کرده‌ایم . مرجع ضمیر ( هَا ) واژه ( السَّمَآءِ ) است .‏

سوره حجر آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَحَفِظْنَاهَا مِن کُلِّ شَیْطَانٍ رَّجِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آسمان را از ( دستبرد و دسترسی ) هر اهریمن ملعون و مطرودی محفوظ و مصون داشته‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَجِیمٍ » : نفرین شده . رانده از رحمت الهی . فعیل به معنی مفعول است . یعنی : مطرود . ملعون .‏

سوره حجر آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا هر که از آنها دزدکی گوش فرا دارد ، آذرخش روشنی به سراغ او می‌رود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ » : لکن . امّا . « إِسْتَرَقَ ‌السَّمْعَ » : دزدکی گوش فرا داد . چگونگی حفظ آسمان و نحوه استراق سمع شیاطین برای ما چندان روشن نیست .‏

سوره حجر آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَالأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَیْنَا فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنبَتْنَا فِیهَا مِن کُلِّ شَیْءٍ مَّوْزُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما زمین را گسترانیده‌ایم و در زمین کوههای استوار و پابرجائی را پدید آورده‌ایم ، و همه چیز را به گونه سنجیده و هماهنگ و در اندازه‌های متناسب و مشخّص در آن ایجاد کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَدَدْنَاهَا » : آن را گسترانیده‌ایم و در ظاهر مسطّحش کرده‌ایم . « أَنبَتْنَا » : رویانیده‌ایم . آفریده‌ایم ( نوح‌ / 17 ) . « مَوْزُونٍ » : هماهنگ . متناسب . « مِن کُلِّ شَیْءٍ مَّوْزُونٍ » : انواع و اقسام درختان و گیاهان ، با نظم و نظام شگرف و حساب و کتاب دقیق . هر چیزی را با اندازه و مقدار مشخّص و معیّن و متناسب و مرتبط به یکدیگر .‏

سوره حجر آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا لَکُمْ فِیهَا مَعَایِشَ وَمَن لَّسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در آن اسباب زندگی و مایه ماندگاری شما و کسانی را آفریده‌ایم که نمی‌توانید روزی‌رسان ایشان باشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَعَایِشَ » : جمع مَعیشَة و مَعاش ، مایه زندگی و وسیله ماندگاری ، از قبیل خوردنیها و نوشیدنیها . « مَنْ » : مراد اهل و عیال و خدمتگزاران ، و به طریق تغلیب چهارپایانی است که انسان عهده‌دار سرپرستی آنها است . این واژه عطف بر ضمیر ( کم ) و مجرور است که معنی آن گذشت . و یا این که عطف بر ( معایش ) است که معنی آن چنین می‌شود : ما در زمین برای شما وسائل زیستن فراهم آورده‌ایم ، و برای شما کسانی را آفریده‌ایم که شما رازق آنان نیستید و بلکه خداوند رازق شما و ایشان است .‏

سوره حجر آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چیزی وجود ندارد مگر این که گنجینه‌های آن در پیش ما است و جز به اندازه معیّن و مشخّصی ( که حکمت ما اقتضاء کند ) آن را فرو نمی‌فرستیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ إِن مِّن شَیْءٍ » : هر چه هست به اندازه لازم آفریده شده است و سنجیده و حساب شده به جهان گسیل داشته شده است و گسیل می‌گردد . منابع روزیها و سرچشمه خوبیها در نزد خدا است و آن را به مقدار حساب شده و برابر صلاح‌دید خویش بهره این و آن می‌گرداند . « مَا نُنَزِّلُهُ » : آن را حوالت نمی‌داریم و فرو نمی‌فرستیم . آن را نمی‌آفرینیم و در دسترس قرار نمی‌دهیم ( نگا : زمر / 6 ، حدید / 25 ) .‏

سوره حجر آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَرْسَلْنَا الرِّیَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَیْنَاکُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بادها را برای تلقیح ( ابرها و بارور ساختن آنها ) به وزیدن می‌اندازیم و به دنبال آن از ( ابرهای به هم پیوسته و تلقیح شده ) آسمان آب می‌بارانیم و شما را بدان سیراب می‌گردانیم ( و آن گاه به شکل برف و یخ و چشمه‌ها و رودخانه‌ها و دریاها و اقیانوسها در زمین جمع‌آوری و اندوخته‌اش می‌نمائیم ، و دوباره آن را تبخیر و به جو زمین می‌بریم و سپس به زمین برمی‌گردانیم ) و شما توانائی اندوختن ( و نگهداری ) آن را ( بدین گونه در فضا و زمین ) ندارید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَوَاقِحَ » : جمع لاقِح ، به معنی آبستن . چرا که بادها آبستنِ به بخار آب می‌شوند . و جمع لاقِحَة ، به معنی تلقیح‌کننده . چرا که بادها ابرها را به هم نزدیک و مایه تلقیح آنها می‌شوند . حال ( الرِّیَاحَ ) می‌باشد . « أَسْقَیْنَاکُمُوهُ » : آن را به شما می‌نوشانیم و آبشخور مزارع و مواشی شما می‌گردانیم .‏

سوره حجر آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ وَإنَّا لَنَحْنُ نُحْیِی وَنُمِیتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و مائیم که زنده می‌گردانیم و می‌میرانیم ( و باقی بوده ) و وارث ( جهان ) می‌باشیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوَارِثُونَ » : به ارث‌برندگان . مراد این است که در حقیقت مالک اصلی خدا است . واژه وارث را در اینجا به معنی باقی نیز گرفته‌اند .‏

سوره حجر آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِینَ مِنکُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما ، هم پیشینیان شما را می‌دانیم و هم پسینیان شما را ، ( و می‌دانیم که کی بوده‌اند و چه کرده‌اند ، و کی خواهند بود و چه خواهند کرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُسْتَقْدِمِینَ » : پیشینیان . « الْمُسْتَئْخِرِینَ » : پسینیان .‏

سوره حجر آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ رَبَّکَ هُوَ یَحْشُرُهُمْ إِنَّهُ حَکِیمٌ عَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بی‌گمان پروردگار تو آنان را ( روز قیامت در کنار هم ) گرد می‌آورد ( و به حساب و کتابشان رسیدگی می‌کند و پاداش و پادافره ایشان را می‌دهد ، و این برابر حکمت و آگاهی انجام می‌پذیرد و ) او حکیم و آگاه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَحْشُرُهُمْ » : پیشینیان و پسینیان و جمیع مردمان را گرد می‌آورد .‏

سوره حجر آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما انسان را از گِل خشکیده فراهم آمده از گِل تیره شده گندیده‌ای بیافریدیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَلْصَالٍ » : گِل خشکیده سفال گونه‌ای که اگر بدان تلنگری زده شود به صدا درآید . « حَمَأٍ » : گِلی که بر اثر مجاورت فراوان با آب سیاه شده باشد . « مَسْنُونٍ » : تغییر بو داده . گندیده . « مِنْ حَمَأٍ مَّسْنُونٍ » : صفت صَلْصال یا بدل ( مِن صَلْصالٍ ) است .‏

سوره حجر آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْجَآنَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و جنّ را پیش از آن از آتشِ سراپا شعله بیافریدیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْجَآنَّ » : جنّ . جانّ و جنّ به یک معنی است ( نگا : إسراء / 88 ، رحمن‌ / 39 و 56 ) . موجودات عاقلی هستند که با حواسّ ما درک نمی‌شوند و مؤمن و کافر و مطیع و سرکش دارند و دارای تکلیف و مسؤولیّتند . « السَّمُوم‌ » : شعله و زبانه آتش بدون دود . بسیار گرم و سوزان . « نَارِ السَّمُومِ » : اضافه عام به خاصّ ، و یا موصوف به صفت است .‏

سوره حجر آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلاَئِکَةِ إِنِّی خَالِقٌ بَشَراً مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! بیان کن ) آن زمان را که پروردگارت به فرشتگان گفت : من از گِل خشکیده سیاه شده گندیده‌ای انسانی را می‌آفرینم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَشَراً » : مراد آدم‌ها است ( نگا : اعراف‌ / 12 ، ص‌ / 76 ، اسراء / 61 ) .‏

سوره حجر آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس آن گاه که او را آراسته و پیراسته کردم و از روح متعلّق به خود در او دمیدم . ( برای بزرگداشت و درودش ) در برابرش به سجده افتید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَوَّیْتُهُ » : او را آراسته کمال و پذیرای روان کردم . او را به شکل انسان درآوردم و صورت خِلقت بشری بخشیدم . « رُوحِی‌ » : روح متعلّق به خود . روح آفریده‌ای از آفریده‌های خدا است و اضافه آن به خدا برای تعظیم و تشریف است ، همان گونه که گفته می‌شود : بَیْتُ الله . ناقَةُ الله . شَهْرُ الله . « قَعُوا » : بر زمین بیفتید . فعل امر ( وَقَعَ ) است .‏

سوره حجر آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَجَدَ الْمَلآئِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرشتگان همه جملگی سجده کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَجْمَعُونَ » : تأکید دوم است .‏

سوره حجر آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَى أَن یَکُونَ مَعَ السَّاجِدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر اهریمن که خودداری کرد ( و خویشتن را بزرگتر از آن دید ) که از زمره سجده‌کنندگان باشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِبْلیسَ » : ( نگا : بقره‌ / 34 ، اعراف‌ / 11 ، کهف‌ / 50 ) .‏

سوره حجر آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا لَکَ أَلاَّ تَکُونَ مَعَ السَّاجِدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خداوند بدو ) گفت : ای اهریمن ! تو را چه شده است که همراه سجده‌کنندگان سجده نبردی‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا لَکَ » : چرا ؟ تو را چه شده است‌ ؟ تو را چه رسد ؟‏

سوره حجر آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ لَمْ أَکُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : شایسته من نیست که برای انسانی سجده برم که او را از گِل خشکیده حاصل از گِل تیره گندیده‌ای آفریده‌ای .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمْ أَکُن لِّأسْجُدَ » : شایان مقام من نیست که سجده برم .‏

سوره حجر آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خدا ) گفت : ( چون از فرمان من سرپیچی کردی ) پس از بهشت بیرون شو ، چرا که تو ( از رحمت من ) مطرود ( و از منزلت کرامت رانده ) هستی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْهَا » : مرجع ضمیر ( ها ) : جنّت ، زمره فرشتگان ، سماوات و ملأ اعلی گرفته‌اند . « رَجِیمٌ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 36 ، حجر / 17 ) .‏

سوره حجر آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ عَلَیْکَ اللَّعْنَةَ إِلَى یَوْمِ الدِّینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تا روز جزا ( که در آن تو و پیروان تو به عذاب سرمدی من گرفتار می‌آئید ) بر تو نفرین باد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« اللَّعْنَةَ » : ( نگا : بقره‌ / 89 ) .‏

سوره حجر آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِی إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : پروردگارا ! اکنون که چنین است مرا تا روزی مهلت ده که در آن ( مردمان بعد از مرگشان مجدّدا ) زنده می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَأَنظِرْنی‌ » : پس مرا مهلت ده . « یُبْعَثُونَ » : برانگیخته می‌گردند . زنده می‌شوند .‏

سوره حجر آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنظَرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرمود : هم اینک تو از مهلت یافتگانی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُنظَرِینَ » : مهلت داده‌شدگان .‏

سوره حجر آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى یَومِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا روزی که زمان ( فرا رسیدن ) آن ( در پیش خدا ) معلوم ( و اگر هم طول بکشد محدود ) است ( و هنگامه رستاخیز نام دارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ » : مراد روز رستاخیز است ( نگا : حجر / 35 و 36 ، واقعه‌ / 50 ) .‏

سوره حجر آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الأَرْضِ وَلأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : پروردگارا ! به سبب این که ( به خاطر این انسان ) مرا گمراه ساختی ، ( معاصی و اعمال زشت را ) در زمین برایشان می‌آرایم و جملگی آنان را گمراه می‌نمایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِما » : به سبب این که . حرف ( ب ) سببیّه ، و واژه ( ما ) مصدریّه است . « لَهُمْ » : برای ایشان . مراد آدمیزادگان است ( نگا : اعراف‌ / 16 ) .‏

سوره حجر آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر بندگان گزیده و پاکیزه تو از ایشان . ( که چون دلهایشان به یاد تو آباد است ، تلاش من در حق آنان بر باد است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُخْلَصِینَ » : گزیدگان . پاکیزگان ( نگا : یوسف‌ / 24 ، ص 46 و47 ) .‏

سوره حجر آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرمود : این ( خلوص بندگان راستین ) طریقه درستی است که دقیقاً راه به سوی من دارد ، ( و حفظ ایشان از گمراهی ، شیوه صحیحی است که من آن را بر عهده گرفته‌ام ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذا » : این راهی که پویندگان مخلص راه توحید در پیش گرفته‌اند . این محافظت و مراقبت از جویندگان راستین راه حق در برابر وسوسه‌های اهریمن . « عَلَیَّ » : بر من است . راه به سوی من دارد . در صورت دوم ، ( عَلی ) به معنی ( إلَیا ) است .‏

سوره حجر آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغَاوِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان تو هیچ گونه تسلّط و قدرتی بر بندگان من نداری ، مگر آن گمراهانی که ( به وسوسه تو گوش فرا بدهند و ) به دنبال تو راه بیفتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُلْطَانٌ » : تسلّط و قدرت . مراد واداشتن به گناهان با اجبار و اکراه است . چرا که تنها کاری که از دست اهریمن ساخته است وسوسه کردن است ( نگا : اعراف‌ / 200 و 201 ، ابراهیم‌ / 22 ، نحل‌ / 99 و 100 ، صافّات‌ / 30 ) . « الْغَاوِینَ » : گمراهان و سرگشتگان . ناباوران و بی‌دینان .‏

سوره حجر آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و حتماً دوزخ میعادگاه جملگی آنان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمَوْعِدُهُمْ » : میعادگاه ایشان . وعده آنان . مَوْعِد اسم مکان یا مصدر میمی است و مرجع ضمیر ( هُمْ ) ، ( الْغَاوِینَ ) است .‏

سوره حجر آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِّکُلِّ بَابٍ مِّنْهُمْ جُزْءٌ مَّقْسُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دوزخ دارای هفت در است و هر دری بخش خاصّ و ویژه‌ای از آنان دارد ( که از آن به دوزخ درمی‌آیند و متناسب با اعمال زشت و پلشت ایشان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جُزْءٌ مُّقْسُومٌ » : بهره جداگانه . مراد طائفه معیّن و گروه مشخّصی است که به تناسب عذاب از آن در به دوزخ می‌آیند .‏

سوره حجر آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این پادافره پیروان شیطان بود ، و امّا پاداش پویندگان راه یزدان ، این است که : ) بی‌گمان پرهیزگاران در میان باغها و چشمه‌ساران ( بهشت ) بسر می‌برند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عُیُون‌ » : جمع عَیْن ، چشمه‌ها .‏

سوره حجر آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ ادْخُلُوهَا بِسَلاَمٍ آمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( پروردگارشان بدانان می‌گوید : ) با اطمینان خاطر و بدون هیچ گونه خوف و هراسی به این باغها و چشمه‌سارها درآئید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِسَلامٍ » : به سلامت . با درود خدا و دربانان بهشت و فرشتگان به شما ( نگا : رعد / 24 ، یس‌ / 58 ، زمر / 73 ) . « ءَامِنِینَ » : در امن و در امان .‏

سوره حجر آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَزَعْنَا مَا فِی صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَاناً عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کینه‌توزی و دشمنانگی را از سینه‌هایشان بیرون می‌کشیم ، و برادرانه بر تختها رویاروی هم می‌نشینند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَزَعْنَا » : بیرون کشیدیم . به در آوردیم . « غِلٍّ » : کینه‌توزی و دشمنانگی ( نگا : اعراف‌ / 43 ، حشر / 10 ) . « إِخْوَاناً » : برادران در مودّت و مخالطت ، یعنی : دوستان . حال ( الْمُتَّقینَ ) یا ضمیر ( و ) در ( أُدْخُلُوا ) یا ضمیر مستتر در ( ءَامِنِینَ ) یا ضمیر ( هُمْ ) در ( صُدُورِهِمْ ) می‌باشد . « سُرُرٍ » : جمع سَریر ، تخت‌ها . « مُتَقَابِلینَ » : روبه‌روی هم . برابر یکدیگر . صفت ( إِخْوَاناً ) یا حال ضمیر مستتر در آن است .‏

سوره حجر آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ لاَ یَمَسُّهُمْ فِیهَا نَصَبٌ وَمَا هُم مِّنْهَا بِمُخْرَجِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا خستگی و رنجی بدیشان نمی‌رسد ، و از آنجا بیرون نمی‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَصَبٌ » : خستگی . رنج ( نگا : توبه‌ / 120 ) . « مُخْرَجِینَ » : اخراج‌شدگان . بیرون رانده‌شدگان .‏

سوره حجر آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ نَبِّئْ عِبَادِی أَنِّی أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! ) بندگان مرا آگاه کن که من دارای گذشت زیاد و مهر فراوان هستم ( در حق کسانی که توبه بکنند و ایمان بیاورند و کار نیک انجام بدهند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَبِّئْ » : باخبر کن .‏

سوره حجر آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ وَ أَنَّ عَذَابِی هُوَ الْعَذَابُ الأَلِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و این که عذاب من ( در حق سرکشان بی‌ایمان ) عذاب بسیار دردناکی است ( و عذابهای دیگر در برابرش عذاب نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الألِیمُ » : بسیار دردآور و دردناک .‏

سوره حجر آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَبِّئْهُمْ عَن ضَیْفِ إِ بْراَهِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آنان را باخبر کن از مهمانان ابراهیم ( که فرشتگانی بودند و در لباس انسانها به پیش او آمدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَیْفِ » : مهمانان . مصدر است و در اینجا به معنی ضیوف استعمال شده است .‏

سوره حجر آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ دَخَلُواْ عَلَیْهِ فَقَالُواْ سَلاماً قَالَ إِنَّا مِنکُمْ وَجِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏زمانی ( را بیان کن ) که به پیش او آمدند و گفتند : درود ! ابراهیم گفت : ما از شما می‌ترسیم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلاماً » : درودتان باد ! مترسید و آرام باشید . مفعول مطلق یا صفت مصدر محذوفی است . تقدیر چنین است : سَلِّمُوا سَلاماً . قالُوا قَوْلاً سَلاماً . « وَجِلُونَ » : بیمناکان . ترسندگان .‏

سوره حجر آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُواْ لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُکَ بِغُلامٍ عَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : مترس ! ما تو را به پسر بسیار دانائی مژده می‌دهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَوْجَلْ » : هراسناک مباش . « غُلامٍ » : پسر . در اینجا مراد اسحاق است .‏

سوره حجر آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ أَبَشَّرْتُمُونِی عَلَى أَن مَّسَّنِیَ الْکِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ابراهیم ) گفت : آیا چنین مژده‌ای را به من می‌دهید در حالی که پیری گریبانگیر من شده است‌ ؟ پس چگونه ( و برابر کدام قاعده در چنین سن و سالی به تولّد فرزند مرا ) مژده می‌دهید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَیا » : به معنی ( مَعَ ) ، یعنی : با این که . « الْکِبَرُ » : کهولت و پیری . « عَلَیا أَن مَّسَّنِیَ الْکِبَرُ » : جملیه حالیّه است برای ضمیر ( ی ) در ( بَشَّرْتُمُونِی ) . « بِمَ » : به کدام قاعده و قانون‌ ؟ چگونه و به چه شکل‌ ؟‏

سوره حجر آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُواْ بَشَّرْنَاکَ بِالْحَقِّ فَلاَ تَکُن مِّنَ الْقَانِطِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ما تو را به چیز راست و درستی مژده داده‌ایم و از زمره مأیوسان ( از رحمت خدا ) مباش .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به چیز راست و درستی . به کار محقّق و مطمئنّی . به طریقه و شیوه‌ای که حق است و آن خرق عادت توسّط قادر مطلق است . « الْقَانِطِینَ » : افراد مأیوس و ناامید .‏

سوره حجر آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ وَمَن یَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : چه کسی است که از رحمت پروردگارش مأیوس شود ، مگر گمراهان ( بی‌خبر از قدرت و عظمت خدا ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَن یَقْنَطُ » : چه کسی ناامید می‌گردد ؟ ! استفهام انکاری است ، یعنی کسی ناامید نمی‌گردد .‏

سوره حجر آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ فَمَا خَطْبُکُمْ أَیُّهَا الْمُرْسَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ابراهیم پس از الفت با فرشتگان و یقین از مژده ، بدیشان ) گفت : ای فرستادگان ! بگوئید چه کار مهمّی ( غیر از این بشارت ) دارید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَطْبُ » : کار مهمّی که قابل گفتگو است ( نگا : یوسف‌ / 51 ) .‏

سوره حجر آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُواْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ما به سوی قوم گناهکاری فرستاده شده‌ایم ( و همگان را نابود می‌کنیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ » : قوم بزهکاری . مراد قوم لوط است و نکره‌آمدن و توصیف به گناهکاری برای خوار داشتن و نکوهش ایشان است .‏

سوره حجر آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر خانواده لوط را که همه اعضاء خانواده را نجات می‌دهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلآّ ءَالَ لُوطٍ » : مستثنی می‌تواند متّصل باشد و معنی چنین می‌شود : ما به سوی قوم گناهکاری فرستاده شده‌ایم ، مگر خانواده لوط که در میان آنان گناهکار نیست . یا منقطع باشد که معنی آن در بالا گذشت .‏

سوره حجر آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ إِلاَّ امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر همسر او را که جزو بقیّه ( مردم محکوم به فنا ) قلمداد کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدَّرْنَا » : همسان دیگران بشمار آورده‌ایم و قلمدادش نموده‌ایم . این سخن بر زبان فرشتگان رفته است ولی مراد فرموده خدا است . روشن است وقتی که درباریان و مأموران شاه بگویند : دستور داده‌ایم . چنین و چنان اندیشیده‌ایم . مراد این است که شاه دستور داده است و چنین و چنان خواسته است ، و غیره . « الْغَابِرِینَ » : گذشتگان . باقی مردم . سایرین .‏

سوره حجر آیه 61
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمَّا جَاء آلَ لُوطٍ الْمُرْسَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که فرستادگان به پیش خانواده لوط رفتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَالَ » : خانواده . خاندان .‏

سوره حجر آیه 62
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ مُّنکَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( لوط بدیشان ) گفت : شما مردمان ناشناخته‌اید ( و ما شما را نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم چه می‌خواهید و از شما بیمناکیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنکَرُونَ » : افراد ناشناخته . کسانی که بد داشته شوند و از ایشان بیزار و گریزان باشند .‏

سوره حجر آیه 63
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُواْ بَلْ جِئْنَاکَ بِمَا کَانُواْ فِیهِ یَمْتَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ( از ما مترس که مایه هراس تو نیستیم ) بلکه ( ما فرستادگان خدائیم و ) با خود چیزی به همراه آورده‌ایم که تو بدان قوم خود را بیم می‌دادی و ایشان درباره آن شکّ می‌کردند ( که نزول عذاب است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَانُوا . . . یَمْتَرُونَ » : شکّ و تردید می‌ورزیدند .‏

سوره حجر آیه 64
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَتَیْنَاکَ بَالْحَقِّ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما واقعیّت مسلّمی را برای تو آورده‌ایم ( که جای انکار نیست ) و راست می‌گوئیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَتَیْنَاکَ بِالْحَقِّ » : حقیقت را برای تو آورده‌ایم . به پیش تو به حق آمده‌ایم و دروغی در کار نیست .‏

سوره حجر آیه 65
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَسْرِ بِأَهْلِکَ بِقِطْعٍ مِّنَ اللَّیْلِ وَاتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ وَلاَ یَلْتَفِتْ مِنکُمْ أَحَدٌ وَامْضُواْ حَیْثُ تُؤْمَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بنابراین در پاسی از شب خانواده‌ات را با خود بردار و از اینجا برو و در پس ایشان حرکت کن ( تا آنان را بپائی و به شتاب واداری ) و کسی از شما به پشت سر نگاه نکند ( تا عذاب قوم را نبیند و ناراحت و پریشان نگردد ) و به همان جا که ( برابر وحی آسمانی ) به شما دستور داده می‌شود بروید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَسْرِ بِأَهْلِکَ » : خانواده‌ات را در شب بکوچان . « قِطْعٍ » : قسمتی . پاسی . « إِتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ » : در پشت سر ایشان خودت حرکت کن . « لا یَلْتَفِتْ » : روی برنگرداند . به عقب ننگرد . « إمْضُوا » : بروید . « حَیْثُ » : همان جا .‏

سوره حجر آیه 66
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَضَیْنَا إِلَیْهِ ذَلِکَ الأَمْرَ أَنَّ دَابِرَ هَؤُلاء مَقْطُوعٌ مُّصْبِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما به لوط این موضوع را وحی کردیم که بامدادان همه آنان نابود و ریشه‌کن خواهند شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَضَیْنآ إِلَیْهِ » : بدو خبر دادیم . بدو رساندیم . « دَابِرَ » : تابع . آخر . قطع دابر ، کنایه از استیصال و ریشه‌کن کردن است ( نگا : انعام‌ / 45 ، اعراف‌ / 72 ، انفال‌ / 7 ) . « مُصْبِحینَ » : گام به صبح نهادگان . به بامداد رسیدگان . حال ( هؤُلآءِ ) است و مشتق از ( أَصْبَحَ ) تامّه . « أَنَّ دَابِرَ هؤُلآءِ مَقْطُوعٌ » : همه اینها نابود می‌شوند . این جمله بدل از ( ذَلِکَ الأمْرَ ) و بیانگر کاری است که وحی شده است .‏

سوره حجر آیه 67
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَاء أَهْلُ الْمَدِینَةِ یَسْتَبْشِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( هنگامی که صبح گردید ) اهل شهر ( فرشتگان را به صورت مردان بسیار زیبائی دیدند و بدیشان چشم طمع دوختند و ) شادیها کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسْتَبْشِرُونَ » : شادمان گشتند . خوشحالی نمودند .‏

سوره حجر آیه 68
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ إِنَّ هَؤُلاء ضَیْفِی فَلاَ تَفْضَحُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( لوط ترسید که کار ناشایست خود را بکنند . بدیشان ) گفت : اینان مهمانان من هستند ، ( حیاء کنید و با انجام کار ناشایستتان ) مرا رسوا مسازید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَیْفِی » : ( نگا : حجر / 51 ) . « فَلا تَفْضَحُونِ » : مرا رسوا و بدنام مکنید .‏

سوره حجر آیه 69
‏متن آیه : ‏
‏ وَاتَّقُوا اللّهَ وَلاَ تُخْزُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از خدا بترسید و مرا خوار مکنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تُخْزُونِ » : مرا خوار نسازید ( نگا : آل‌عمران‌ / 192 و 194 ، هود / 78 ) .‏

سوره حجر آیه 70
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا أَوَلَمْ نَنْهَکَ عَنِ الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : مگر ما تو را از ( مهمانداری و پناه‌دادن ) مردمان نهی نکردیم ( و نگفتیم که حق نداری ما را از کاری که با دیگران می‌کنیم باز داری و به نصیحت و ارشاد ما بپردازی و اگر چنین کنی تو را از میان خود بیرون می‌کنیم‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوَلَمْ نَنْهَکَ ؟ » : ( نگا : شعراء / 167 ) .‏

سوره حجر آیه 71
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ هَؤُلاء بَنَاتِی إِن کُنتُمْ فَاعِلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : اینها ( دختران شهر ، همه آماده ازدواج با مردانند و به منزله ) دختران من هستند ، اگر می‌خواهید کاری کنید ( و در راه ازدواج و اطفاء شهوات گام بردارید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هؤُلآءِ بَنَاتِی‌ » : ( نگا : هود / 78 ) .‏

سوره حجر آیه 72
‏متن آیه : ‏
‏ لَعَمْرُکَ إِنَّهُمْ لَفِی سَکْرَتِهِمْ یَعْمَهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! ) به جان تو سوگند ! آنان در مستی ( شهوت و جهالت ) خود سرگردان بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَعَمْرُکَ » : به زندگی تو سوگند ! در اصطلاح فارسی می‌گوئیم : به جان تو سوگند !‏

سوره حجر آیه 73
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ مُشْرِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس به هنگام طلوع آفتاب ، صدای ( وحشتناک صاعقه و زمین لرزه ) ایشان را فرو گرفت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصَّیْحَةُ » : صدا . مراد صدای مهیب صاعقه و زمین‌لرزه است . « مُشْرِقِینَ » : در حالی که به طلوع آفتاب رسیده بودند . حال ضمیر ( هم ) است .‏

سوره حجر آیه 74
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلْنَا عَالِیَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَیْهِمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّیلٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن گاه ( آنجا را زیر و رو کردیم و ) بالای آن را پائین ، ( و پائین آن را بالا ) گرداندیم ، و با سنگهائی از گِل متحجّر شده ایشان را سنگباران نمودیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَافِل‌ » : پائین . قسمت زیرین . « أَمْطَرْنَا » : باراندیم . « سِجِّیلٍ » : گِل متحجّر شده ( نگا : هود / 82 ، فیل‌ / 4 ) .‏

سوره حجر آیه 75
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَاتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان در این ( بلائی که بر سر قوم لوط آمد ) نشانه‌هائی برای افراد هوشمند موجود است ( که از این آثار می‌توانند عمق واقعه را دریابند و بدانند که هر گروه فاسد دیگری دستخوش چنین بلائی می‌گردد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُتَوَسِّمِینَ » : جمع مُتوسِّم ، کسی که از روی نشانه‌های ظاهری و علائم ناچیز به حقائق اشیاء پی می‌برد . دارای فراست و ذکاوت .‏

سوره حجر آیه 76
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّهَا لَبِسَبِیلٍ مُّقیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این آثار بر سر راه ( کاروانیان و مسافران است و خرابه‌های آن ) برجا است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّها » : مرجع ضمیر ( ها ) مدینه یا قُری می‌توان دانست ، ولی اگر مرجع آن را آیات به معنی آثار و نشانه‌ها بدانیم بهتر است . « لَبِسَبِیلٍ مُّقِیمٍ » : برسر راه راست و روشنی‌است و شب وروز محلّ عبور و مرور اهالی مکّه می‌باشد ( نگا : صافّات‌ / 137 و 138 ) .‏

سوره حجر آیه 77
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّلْمُؤمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان در این ( بقایای مانده بر راستای راه ) نشانه بزرگی برای مؤمنان است ( که از آن تکان می‌خورند و عبرت می‌گیرند و از موجبات خشم خدا خویشتن را برحذر می‌دارند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِی ذلِکَ » : در آنچه گذشت .‏

سوره حجر آیه 78
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِن کَانَ أَصْحَابُ الأَیْکَةِ لَظَالِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ساکنان سرزمین اَیْکَة ( که قوم شعیب بودند ، مانند قوم لوط متمرّد و بی‌ایمان و ) ستمگر بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ » : مخفّف از مثقّله است و تقدیر چنین است : إنَّهُ . « الأیْکَةِ » : درختستان . سرزمینی که میان بحر احمر و مدین قرار گرفته است . « أَصْحَابُ الأیْکَةِ » : مراد قوم شعیب است .‏

سوره حجر آیه 79
‏متن آیه : ‏
‏ فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس از آنان انتقام گرفتیم ، و این دو ( قوم ، یعنی قوم لوط و قوم شعیب ، شهرهای ویران شده ایشان ) بر سر راه واضح و آشکاری است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِمَامٍ » : راه . جاده . « مُبِینٍ » : واضح . روشن و آشکار .‏

سوره حجر آیه 80
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ کَذَّبَ أَصْحَابُ الحِجْرِ الْمُرْسَلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ساکنان سرزمین حجر ( نیز همچون قوم لوط و شعیب ) فرستادگان ( خدا ) را تکذیب کردند ( و دروغگویشان نامیدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حِجْر » : سرزمینی که میان مدینه و شام قرار دارد . « أَصْحَابُ الْحِجْرِ » : مراد قوم ثمود است که پیغمبرشان صالح نام داشت . « الْمُرْسَلِینَ » : فرستادگان خدا . مراد صالح و همه پیغمبران پیش از او است ، چرا که تکذیب پیغمبری به منزله تکذیب همه پیغمبران است .‏

سوره حجر آیه 81
‏متن آیه : ‏
‏ وَآتَیْنَاهُمْ آیَاتِنَا فَکَانُواْ عَنْهَا مُعْرِضِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آیات خود را برایشان فرستادیم ( و معجزات خویش را بدیشان نمودیم ) ولی آنان بدانها پشت کردند و روی‌گردان شدند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَایَاتِنَا » : مراد آیه‌های کتاب آسمانی یا معجزات حسّی است .‏

سوره حجر آیه 82
‏متن آیه : ‏
‏ وَکَانُواْ یَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتاً آمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان در دل کوهها خانه‌هائی می‌تراشیدند و ( از نزول عذاب و تخریب آنها ) خاطر جمع بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَانُوا یَنْحِتُونَ » : می‌تراشیدند . « ءَامِنِینَ » : در امن و آسایش . بیباک از عذاب و خراب . بی‌خیال از مرگ و آخرت .‏

سوره حجر آیه 83
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ مُصْبِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در این وقت صدا ( ی عذاب ) بامدادان ایشان را فرو گرفت ( و نابودشان کرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُصْبِحینَ » : در حالی که به صبح رسیده بودند .‏

سوره حجر آیه 84
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا کَانُواْ یَکْسِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چیزی که ( از اموال ) کسب کرده بودند ( و دژهائی که ساخته بودند آنان را از هلاک نرهاند و ) برای ایشان سودمند نیفتاد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَغْنَیا عَنْهُمْ » : از ایشان دفع نکرد . برای آنان سودمند نیفتاد ( نگا : اعراف‌ / 48 ) .‏

سوره حجر آیه 85
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لآتِیَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آسمانها و زمین و آنچه در میان آن دو است جز به حق نیافریده‌ایم . ( تمام هستی دارای هدف و حکمت است ، و بر مدار حق و حقیقت می‌گردد ، و لذا با فساد سرِ سازگاری ندارد ، و فاسدان دیر یا زود به سزای خود می‌رسند ، و همچون قوم لوط و ثمود از صحنه پر نظم و نظام آفرینش به کناری پرت می‌گردند ) ، و بی‌گمان روز رستاخیز فرا می‌رسد ( و تباهکاران علاوه از مکافات دنیوی ، به عذاب و عقاب سخت اخروی گرفتار می‌گردند ) پس ( ای پیغمبر ! ) گذشت زیبائی داشته باش ( و بزرگوارانه و حکیمانه به دعوت خود ادامه بده و در برابر اذیّت و آزار کفّار شکیبائی کن ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به حق نه به باطل . هم آفرینش جهان و هم نظام حاکم بر جهان و هم هدف نهائی آن ، سازگار با حق و حقیقت و دارای حکمت و مصلحت است . « السَّاعَةَ » : روز رستاخیز . « إصْفَحْ » : گذشت کن . ببخشای . « الصَّفْحَ » : گذشت . صرف نظر کردن . « الصَّفْحَ الْجَمِیلَ » : گذشت بزرگوارانه و بدون سرزنش .‏

سوره حجر آیه 86
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان پروردگار تو آفریدگار بسیار آگاهی است . ( پس کار خود را بدو واگذار و باک از این و از آن مدار ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْخَلاّق » : آفریدگار . یکی از صفات خدا است و مراد آفریننده کلّ اشیاء است که قادر بر آفریدن هر چیزی و از جمله پدیدآوردن روز رستاخیز است ( نگا : یس‌ / 36 ) .‏

سوره حجر آیه 87
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ آتَیْنَاکَ سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِی وَالْقُرْآنَ الْعَظِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! ) ما هفت ( آیه ) به تو داده‌ایم که ( سوره فاتحه را تشکیل می‌دهند و در هر نمازی ) تکرار می‌گردند ( و از منزلت خاصّی برخوردارند و وسیله دعا و ثنا و طلب هدایت از خدایند ) و همه قرآن بزرگ را به تو عطاء نموده‌ایم ( که معجزه جاویدان یزدان و مایه تاب و توان مسلمان است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبْعاً » : هفت . مراد هفت آیه سوره فاتحه است که در اصل مشتمل بر چکیده قرآن است . یا به عبارت دیگر ، قرآن تفصیل اصول مذکور در آن است . « الْمَثَانِی‌ » : جمع مثنّی ، یعنی : مکرّر ، بارها و بارها خوانده شده . مراد از مثنّی ، تنها دوبار نیست ، بلکه بر جمع یعنی بر بیش از تثنیه دلالت دارد ، همان گونه که برخی از الفاظ به صورت تثنیه ذکر می‌شوند و معنی جمع دارند . از قبیل : لبّیک و سَعْدَیْک . حَنانَیْک ( نگا : ملک‌ / 4 ) . اگر جمع ( مَثْناه ) باشد ، به معنی ثَناء است . یعنی هفت آیه‌ای که ثناء خدا است ، خواه به صورت تسبیح صریح و خواه به صورت تسبیح در قالب دعاء . « سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِی‌ » : مراد سوره فاتحه است که امّ الکتاب نام دارد . در این صورت عطف ( الْقُرْءَانَ الْعَظیمَ ) بر آن ، از قبیل عطف عامّ بر خاصّ ، یا کلّ بر جزء است . برخی هم ( سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِی ) را خود قرآن می‌دانند ( نگا : زمر / 23 ) و واژه ( سَبْعاً ) را برای کثرت می‌شمارند و عطف را به منزله عطف صفت بر صفت می‌دانند . « مِنَ الْمَثَانِی » : حرف ( مِنْ ) برای بیان ( سَبْعاً ) است .‏

سوره حجر آیه 88
‏متن آیه : ‏
‏ لاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِّنْهُمْ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای پیغمبر ! ) چشمان خود را به چیزی خیره مکن که به گروههائی از کافران داده‌ایم ( چرا که نعمت دنیاگذران است و نعمت آخرت جاویدان ) و بر آنان غمگین مباش ( که چرا راه کفر می‌گیرند و به تو ایمان نمی‌آورند ) و برای مؤمنان بال ( مهربانی ) خود را بگستران ( که پشتیبان حق و حقیقتند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَمُدَّنَّ » : چشم مدوز . خیره مشو . « ما » : چیزی که . چیزهائی که . مراد ثروت و نعمت دنیوی است . « أَزْواجاً » : دسته‌ها و گروههائی . « إِخْفِضْ » : پائین بیاور و بگستران . « جَنَاحَ » : بال . « إِخْفِضْ جَنَاحَکَ » : متواضع و مهربان باش ( نگا : إسراء / 24 ، شعراء / 215 ) .‏

سوره حجر آیه 89
‏متن آیه : ‏
‏ وَقُلْ إِنِّی أَنَا النَّذِیرُ الْمُبِینُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( به کافران ) بگو : من بیم‌دهنده آشکارم ( و به شما اعلام خطر می‌کنم که اگر به سرکشی و بی‌دینی خود ادامه دهید ، عذاب بر شما نازل می‌نمائیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّذِیرُ الْمُبینُ » : ترساننده آشکارا از عذاب پروردگار . بیم‌دهنده‌ای که بیانگر نزول عذاب خدا بر کافران است .‏

سوره حجر آیه 90
‏متن آیه : ‏
‏ کَمَا أَنزَلْنَا عَلَى المُقْتَسِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان گونه که ( عذاب را ) بر بخش‌کنندگان ( احکام آسمانی ) نازل کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَمَا » : همان گونه که . همانند آنچه . تقدیر چنین است : أَنَا النَّذِیرُ الْمُبینُ عِقاباً أَوْ عَذاباً مِّثْلَ مَا . « أَنزَلْنَا » : نازل کردیم . مراد این است که خدا نازل کرده است و انگار ما فرمانبرداران خدا فرمان شاهنشاه واقعی را اعلام می‌کنیم . « الْمُقْتَسِمِینَ » : بخش‌کنندگان . کسانی که به تجزیه و تقسیم و تبعیض احکام الهی دست می‌زدند و قسمتی را می‌پذیرفتند که به سود آنان بود و بقیّه را پشت سر می افکندند که با خواست ایشان موافق و هماهنگ نبود . یا این که این واژه به معنی مُفْتِرین است . یعنی : کسانی که قرآن را دروغ و بهتان و ساخته و پرداخته انسان می‌دانستند .‏

سوره حجر آیه 91
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که قرآن را بخش بخش می‌کردند ( و قسمتی را حق و قسمتی را باطل می‌دانستند ، و یا آن را شعر ، سحر ، کذب ، و اساطیر می‌نامیدند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عِضِینَ » : جمع عِضَة که اصل آن عِضْوَة است ، یعنی : قطعه قطعه و بخش بخش . مراد این است که به برخی از قرآن ایمان داشتند و به برخی باور نداشتند . یا این که سخنان متناقض و گوناگونی درباره آن می‌زدند . یا جمع عَضَة که اصل آن عَضْهَة است ، به معنی : کذب و بهتان و سحر و کهانت . یعنی : قرآن را از این قبیل اشیاء می‌دانستند .‏

سوره حجر آیه 92
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَرَبِّکَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِیْنَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به پروردگارت سوگند ! که حتماً ( در روز رستاخیز از آنچه در دنیا مردمان انجام می‌دهند ) از جملگی ایشان پرس‌‌وجو خواهیم کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَنَسْأَلَنَّهُمْ » : بی‌گمان از ایشان سؤال و بازخواست می‌کنیم .‏

سوره حجر آیه 93
‏متن آیه : ‏
‏ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( سؤال و بازخواست می‌کنیم ) از کارهائی که ( در جهان ) می‌کرده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره حجر آیه 94
‏متن آیه : ‏
‏ فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس آشکارا بیان کن آنچه را که بدان فرمان داده می‌شوی ( که دعوت حق است ) و به مشرکان اعتناء مکن ( که چه می‌گویند و چه می‌کنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِصْدَعْ » : آشکارا بیان کن . آشکار ساز . « أَعرِضْ » : اعتناء مکن ( نگا : نساء / 63 ) .‏

سوره حجر آیه 95
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا کَفَیْنَاکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما تو را از ( کید و مکر و اذیّت و آزار ) استهزاء کنندگان مصون و محفوظ می‌داریم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَفَیْنَاکَ » : تو را بسنده‌ایم . تو را حمایت و حفاظت می‌کنیم ( نگا : بقره‌ / 137 ) .‏

سوره حجر آیه 96
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یَجْعَلُونَ مَعَ اللّهِ إِلهاً آخَرَ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن استهزاءکنندگانی که معبود دیگری را همراه خدا قرار می‌دهند ( و بتان را با خدا می‌پرستند . آنان به زودی نتیجه شرک خود را ) خواهند دانست ( آن گاه که عذاب دردناک دوزخ ایشان را در برخواهد گرفت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِله‌ » : معبود ( نگا : بقره‌ / 133 ) .‏

سوره حجر آیه 97
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِمَا یَقُولُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما می‌دانیم که سینه‌ات از آنچه می‌گویند ، تنگ می‌شود ( و از استهزاء و استهانت و الفاظ شرک‌آلودشان دلت به هم می‌آید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَضِیقُ » : تنگ می‌شود . به هم می‌آید . مراد ناراحت‌شدن و تنگدل گشتن است .‏

سوره حجر آیه 98
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَکُن مِّنَ السَّاجِدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ( به هنگام هجوم ناراحتیها و اندوهها متوسّل به تسبیح و تقدیس خدا شو و زبان ) به حمد و ثنای پروردگارت بگشای و از زمره سجده‌کنندگان ( و نمازگزاران ) باش .‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّاجِدِینَ » : سجده‌برندگان . مراد نمازگزاران است .‏

سوره حجر آیه 99
‏متن آیه : ‏
‏ وَاعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّى یَأْتِیَکَ الْیَقِینُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پروردگارت را پرستش کن تا مرگ به سراغ تو می‌آید ( و سرای فانی را وداع می‌گوئی ، و سرای باقی آغاز می‌گردد و پرده‌ها به کنار می‌رود و حقائق در برابر چشمانت جلوه‌گر می‌شود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْیَقِینُ » : امر مسلّم . عقیده قاطعانه . مراد مرگ است که کسی در آن تردید ندارد ( نگا : مدّثّر / 47 ) .‏