تفسیر نور: سوره قیامة

تفسیر نور:
سوره قیامه آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به روز قیامت سوگند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه‌ / 75 ، حاقّه‌ / 38 ، معارج‌ / 40 ) .‏

سوره قیامة آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به نفس سرزنشگر سوگند ! ( که پس از مرگ زنده می‌گردید و رستاخیز حق است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّفْسِ اللَّوَّامَةِ » : نفس ملامتگر . در قرآن مجید از سه نفْس نام برده شده است : الف - نفس امّاره ، که پیوسته انسان را به بدیها و زشتیها فرا می‌خواند ، و پلشتیها را برای او می‌آراید ( نگا : یوسف‌ / 53 ) ب - نفس لوّامه ، که از آن به عنوان وجدان اخلاقی نیز یاد می‌کنند ، نفس بیدار و آگاهی است که هنوز در برابر گناه مصونیّت نیافته است و گاه‌گاهی لغزش پیدا می‌کند و به دامان گناه می‌افتد ، امّا هرچه زودتر به خود می‌آید و به مسیر سعادت باز می‌گردد و به ملامت و سرزنش آدمی می‌پردازد و او را توبه می‌دهد . ج - نفس مطمئنّه ، نفس تکامل یافته‌ای است که نفس امّاره را رام خود کرده است و به مقام تقوای کامل و احساس مسؤولیّت رسیده است و به آسانی لغزش برای او امکان پذیر نیست ( نگا : فجر / 27 ) . به هر حال نفس لوّامه ، بعد از وقوع کار نیک یا بد ، بلافاصله دادگاهی در درون انسان تشکیل می‌دهد و به عنوان قاضی و شاهد مُجری حکم ، به حساب و کتاب او می‌رسد ( نگا : نمونه ) . یادآوری : جواب قسم محذوف است و از سیاق آیات بعد ، مطالب روشن می‌شود . یعنی : سوگند به روز قیامت ، و به نفس لوّامه که همه شما در قیامت برانگیخته می‌شوید و به سزای اعمالتان می‌رسید .‏

سوره قیامة آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا انسان می‌پندارد که ما استخوانهای ( پوسیده و پراکنده ) او را گرد نخواهیم آورد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الإِنسَانُ » : مراد انسان کافر است .‏

سوره قیامة آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ بَلَى قَادِرِینَ عَلَى أَن نُّسَوِّیَ بَنَانَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آری ! ( آنها را گرد می‌آوریم ) ما حتّی می‌توانیم سر انگشتان او را ( که یکی از دقائق اندام بدن است ) کاملاً همسان خودش بیافرینیم ( و به حال اوّل بازگردانیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَادِرِینَ » : حال فاعل فعل محذوفی است . بَلی نَجْمَعُهَا قَادِرِینَ . « نُسَوِّیَ » : سر و سامان و نظم و نظام دهیم . همسان وضع نخست و حال اوّل گردانیم . « بَنَانَ » : سر انگشتان ( نگا : انفال‌ / 12 ) .‏

سوره قیامة آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( انسان در قدرت خداوند بر گردآوردن استخوانها و زنده کردن مردگان تردیدی ندارد ) بلکه هدف انسان ( از انکار ) این است که می‌خواهد در مدّت زمانی که در پیش دارد ( تا زنده است ) گناه کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَفْجُرَ » : تا گناه کند . علل گرایش به مادیگری و انکار مبدأ و معاد ، غیر مقیّد بودن به چیزی ، یعنی کسب آزادی برای انجام گناهان ، و گریز از مسؤولیّتها ، و اقناع کاذب وجدان است . وگرنه کسی برای نفی مبدأ و معاد ، ادلّه و براهینی در دست ندارد ، و از درون به مادیگری خود قانع و راضی نمی‌باشد . « أُمَامَهُ » : آینده‌ای را که در پیش دارد . یعنی مادام که زنده است .‏

سوره قیامة آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَسْأَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏می‌پرسند : روز قیامت کی خواهد بود ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« اَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ » : روز قیامت کی خواهد بود ؟ ! استفهام انکاری است . پرسش ایشان برای بعید بودن قیامت ، و عدم وجود آن است . یعنی : قیامت هرگز نخواهد بود .‏

سوره قیامة آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( پاسخ ایشان این است : ) هنگامی که چشمها ( از شدّت هول و هراس ) سراسیمه و آشفته می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَرِقَ » : حیران و سراسیمه شد . آشفته و پریشان گردید ( نگا : ابراهیم‌ / 42 ، انبیاء / 97 ) .‏

سوره قیامة آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَخَسَفَ الْقَمَرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ماه بی‌نور و روشنائی می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَسَفَ » : خسوف کرد . روشنائی را از دست داد .‏

سوره قیامة آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خورشید و ماه گردآوری می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جُمِعَ » : جمع‌آوری گردید . مراد درهم پیچیدن و گردآوری کردن است ( نگا : تکویر / 1 ) .‏

سوره قیامة آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ یَقُولُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ الْمَفَرُّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انسان در آن روز خواهد گفت : راه گریز کجا است‌ ؟ ( گریز میسّر نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَفَرُّ » : گریزگاه . گریز . این واژه می‌تواند اسم مکان یا مصدر میمی‌باشد . « أَیْنَ الْمَفَرُّ » : گریزگاه کجا است‌ ؟ ! گریز کجا میسّر است‌ ؟ !‏

سوره قیامة آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا لَا وَزَرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خیر ! ( اصلاً گریزگاهی در میان نیست ، و گریز ممکن نیست و ) هیچ گونه پناهگاهی وجود ندارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَزَرَ » : پناهگاه .‏

سوره قیامة آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، قرارگاه ( بهشت و دوزخ ) در دست پروردگار تو است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُسْتَقَرُّ » : قرارگاه . استقرار یافتن و جایگزین شدن . معنی دیگر آیه : در آن روز قرارگاه همگان در پیش پروردگار انسان است ، و استقرار مردمان به سوی خداوند بندگان است . او است که فرمان می‌دهد و جا و مکان تعیین می‌کند . « رَبِّکَ » : مرجع ضمیر ( کَ ) پیغمبر اسلام است و برخی آن را به انسان برمی‌گردانند .‏

سوره قیامة آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ یُنَبَّأُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَأَخَّرَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز انسان را آگاه می‌سازند از چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و از چیزهائی که برجای گذاشته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُنَبَّأُ » : باخبر گردانده می‌شود . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد . « مَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ » : چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و برجای گذاشته است . همه کارهائی که کرده است و نکرده است .‏

سوره قیامة آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اصلاً انسان خودش از وضع خود آگاه است ( و وجودش شاهد و دلیل بر خویشتن است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ » : از وضع خود آگاه است و بهتر از هرکس دیگری می‌داند که چه کارهائی کرده است . خود انسان حجّت و گواه بر خودش است . چرا که اعضاء او گواهی بر اعمال او می‌دهند ( نگا : فصّلت‌ / 20 ، یس‌ / 65 ) . « بَصِیرَةٌ » : بینا و آگاه . حجّت و دلیل و برهان . حرف ( ة ) برای مبالغه است .‏

سوره قیامة آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِیرَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که ( به زبان ) عذرهائی برای ( دفاع از ) خود می‌آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ لَوْ أَلْقی . . . » : حرف واو ، حالیّه است ( نگا : اعراب القرآن درویش ، روح‌المعانی ) . « مَعَاذِیر » : جمع مَعْذِرَت ، عذرها . ذکر بیگناهیها ( نگا : اعراف‌ / 164 ، روم‌ / 57 ، غافر / 52 ) .‏

سوره قیامة آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( به هنگام وحی قرآن ) شتابگرانه زبان به خواندن آن مَجُنبان ( و آیات را عجولانه و آزمندانه تکرار مگردان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ » : با عجله عجله زبان خود را برای خواندن آن به حرکت در نیاور . ضمیر ( ه ) به قرآن برمی‌گردد ( نگا : طه‌ / 114 ) . از این آیه تا پایان آیه 19 معترضه است .‏

سوره قیامة آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که گردآوردن قرآن ( در سینه تو ) و ( توانائی بخشیدن به زبان تو ، برای ) خواندن آن ، کار ما است . ( پس از ناحیه حفظ قرآن در میان دل و جان خود ، و روان خواندن و درست تلاوت کردن آن با زبان خویش ، نگران مباش ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَمْعَهُ » : گردآوردن قرآن . مراد گردآوردن قرآن در سینه پیغمبر . « قُرْءَانَهُ » : قرائت آن . خداوند وعده می‌فرمایند که تمام آیات را در سینه پیغمبر جمع و حفظ نماید ، و سپس قرائت آن را بر زبانش جاری فرماید . به عبارت دیگر ، همان گونه که حفظ قرآن در همه دوران در میان مردمان بر عهده خدا است ، نگهداری آن در سینه پیغمبر و جاری کردن آن بر زبان آن حضرت نیز بر عهده خدا است ( نگا : حجر / 9 ) . واژه ( قرآن ) مصدر است و به معنی قرائت است .‏

سوره قیامة آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس هرگاه ما قرآن را ( توسّط جبرئیل بر تو ) خواندیم ، تو خواندن آن را ( آرام و آهسته ) پیگیری و پیروی کن . ( وظیفه تو پیروی از تلاوت پیک وحی ، و ابلاغ رسالت آسمانی است و بس ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إتَّبِعْ » : دنبال کن . مراد ساکت و خاموش و آرام و آهسته گوش فرا دادن به پیام وحی ، و پس از آن تکرار و تمرین آن است .‏

سوره قیامة آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گذشته از اینها ، ( در صورتی که بعد از نزول آیات قرآن مشکلی پیدا کردی ) بیان و توضیح آن بر ما است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیَانَهُ » : توضیح درباره قرآن . رفع اشکال احکام و معانی و تفصیل مجمل آن ( نگا : روح‌المعانی ) .‏

سوره قیامة آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نه چنین است ( که شما درباره معاد می‌پندارید ) ! اصلاً شما دنیای گذرا را دوست می‌دارید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعَاجِلَةَ » : دنیای زودگذر ( نگا : اسراء / 18 ) .‏

سوره قیامة آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَذَرُونَ الْآخِرَةَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آخرت را رها می‌سازید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَذَرُونَ » : ترک می‌کنید . رها می‌سازید .‏

سوره قیامة آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز چهره‌هائی شاداب و شادانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وُجُوهٌ » : جمع وجه ، چهره ، مراد چهره‌های مؤمنان است . « نَاضِرَةٌ » : شاداب . شادان .‏

سوره قیامة آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به پروردگار خود می‌نگرند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَاظِرَةٌ » : نگرنده . معنی دیگر آیه : چشم به الطاف پروردگار خود دوخته‌اند . با توجّه به معنی اوّل ، باید گفت که نیروی دید در جهان دیگر همچون نیروی دید در این جهان نمی‌باشد . مثلاً بهشتیان دوزخیان را در قعر آتش سوزان مشاهده می‌کنند و با ایشان به سخن می‌پردازند ( نگا : صافّات‌ / 55 ) . به هر حال نحوه مشاهده آنجا همچون همه چیزهای دیگر آخرت ، با نحوه مشاهده اینجا فرق دارد . احادیث پیغمبر نشان می‌دهد که نگاه کردن آخرت بدون کیفیّت و چگونگی و حدود و جهات و مسافات و صفات است ( نگا : المنتخب ، نمونه ) .‏

سوره قیامة آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ بَاسِرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در آن روز ، چهره‌هائی در هم کشیده و عَبوسند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وُجُوهٌ » : مراد چهره‌های کافران و منافقان و بزهکاران است . « بَاسِرَةٌ » : درهم کشیده . عَبوس . ترش و درهم ( نگا : مدّثّر / 22 ) .‏

سوره قیامة آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ تَظُنُّ أَن یُفْعَلَ بِهَا فَاقِرَةٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که آنان می‌دانند که به بلا و عذاب کمرشکنی گرفتار می‌آیند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاقِرَةٌ » : عذاب و بلائی که ستون فقرات را در هم می‌شکند .‏

سوره قیامة آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا إِذَا بَلَغَتْ التَّرَاقِیَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چنین نیست که گمان می‌برند . هنگامی که جان به گلوگاه برسد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَلَغَتْ » : رسید . فاعل آن ( الرُّوحُ ) محذوف است که از قرینه پیدا است . « التَّرَاقِیَ » : جمع ترقوّه ، به معنی استخوانهائی است که گرداگرد گلو را گرفته‌اند . رسیدن جان به گلوگاه ، کنایه از آخرین لحظات عمر است .‏

سوره قیامة آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَقِیلَ مَنْ رَاقٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( از طرف حاضران و اطرافیان سراسیمه و دستپاچه او ، عاجزانه و مأیوسانه ) گفته می‌شود : آیا کسی هست که ( برای نجات او ) افسون و تعویذی بنویسد ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَاقٍ » : تعویذ نویس . افسونگر . « مَنْ رَاقٍٍ » : مراد این است هنگام نومیدی گفته می‌شود : چه کسی می‌تواند او را شفاء دهد و دردش را دوا کند ؟ !‏

سوره قیامة آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ وَظَنَّ أَنَّهُ الْفِرَاقُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( محتضر ) یقین پیدا می‌کند که زمان فراق فرا رسیده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنَّهُ » : آنچه بدو رسیده است . « الْفِرَاقُ » : مفارقت از جهان و یاران . بدرود کردن .‏

سوره قیامة آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ساق پائی به ساق پائی می‌پیچد و پاها جفت یکدیگر می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إلْتَفَّتْ » : درهم پیچید . جفت یکدیگر شد و در کنار هم قرار گرفت . به هنگام جان دادن ، و یا در داخل کفن .‏

سوره قیامة آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمَسَاقُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز ، سوق ( همگان ) به سوی پروردگارت خواهد بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَسَاقُ » : سوق دادن و راندن . مرجع و مسیر .‏

سوره قیامة آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَا صَدَّقَ وَلَا صَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( انسانِ منکر معاد ) هرگز نه زکاتی داده است و نه نمازی خوانده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا صَدَّقَ » : زکات نداده است . تصدیق حق و حقیقت ، از جمله قرآن و پیغمبر نکرده است .‏

سوره قیامة آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَکِن کَذَّبَ وَتَوَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه راه تکذیب ( حق و حقیقت ) را در پیش گرفته است و ( به فرمان خدا ) پشت کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذَّبَ وَ تَوَلّی‌ » : ( نگا : طه‌ / 48 ) .‏

سوره قیامة آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ ذَهَبَ إِلَى أَهْلِهِ یَتَمَطَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏گذشته از این ، مغرورانه و متکبّرانه ( از کفر و عناد خود ) نزد خانواده و کسانش برگشته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتَمَطّی‌ » : می‌نازد و بزرگی می‌فروشد . تفرعُن و تکبّر می‌کند .‏

سوره قیامة آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرگ بر تو ! مرگ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْلیَا‌ » : سزاوارتر . درخورتر . مراد سزاوارتر به مرگ و نابودی است . بعضی گفته‌اند : فعل ماضی است‌ ؛ یعنی خدا مرگ تو را نزدیک گرداند و نابودت کند !‏

سوره قیامة آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏باز هم ، مرگ بر تو ! مرگ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْلیَا‌ » : تکرار برای تأکید است .‏

سوره قیامة آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَن یُتْرَکَ سُدًى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا انسان ( منکر معاد ) می‌پندارد که او بیهوده به حال خود رها شود ( و قوانین و مقرّرات الهی ، و حساب و کتاب و سزا و جزای دنیوی و اخروی نداشته باشد ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُدیً » : بیهوده . رها . یعنی انسان با وجود داشتن عقل ، همچون حیوان بی‌صاحب ، به حال خود واگذاشته شود ، و تکالیف و وظائف و همچنین سزا و جزائی نداشته باشد . حال است .‏

سوره قیامة آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ یَکُ نُطْفَةً مِّن مَّنِیٍّ یُمْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا او نطفه ناچیزی از منی نیست که ( به رحم مادر ) پرت و ریخته می‌گردد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُمْنی‌ » : پرت می‌شود و ریخته می‌گردد . « مِن مَّنِیٍّ یُمْنی‌ » : ( نگا : نجم‌ / 46 ، واقعه‌ / 37 ) .‏

سوره قیامة آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ کَانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَوَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس به صورت خون لخته و دَلَمه‌ای درآمده است ، و خداوند او را آفرینش تازه‌ای بخشیده است ، و بعد اندام او را نظم و نظام و سر و سامان داده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلَقَةً » : خون لخته و دَلَمه ( نگا : حجّ‌ / 5 ، مؤمنون‌ / 14 ، غافر / 67 ) . « سَوّی‌ » : اندام او را همآهنگ کرد و سر و سامان داد ( نگا : بقره‌ / 29 ، کهف‌ / 37 ، حجر / 29 ) .‏

سوره قیامة آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَالْأُنثَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از این ( انسان ) دو صنف نر و ماده را ساخته و پرداخته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْهُ » : از انسان . « الزَّوْجَیْنِ » : دو صِنف . دو نوع ( نگا : هود / 40 ، رعد / 3 ، نجم‌ / 45 ) . « الذَّکَرَ وَ الأُنثی‌ » : بدل است .‏

سوره قیامة آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَیْسَ ذَلِکَ بِقَادِرٍ عَلَى أَن یُحْیِیَ الْمَوْتَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا چنین خدائی نمی‌تواند مردگان را زنده گرداند ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَیْسَ ذلِکَ . . . » : ( نگا : یس‌ / 81 ) .‏