تفسیر نور:
سوره فاتحة
سوره فاتحة آیه 1
متن آیه :
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
ترجمه :
به نام خداوند بخشنده مهربان .
توضیحات :
«
بِسْمِ » : فراهم آمده است از ( بِ ) و ( اِسْمِ ) . یعنی : کارم را با
نام خدا آغاز میکنم ؛ نه به نام چیز دیگری ، و نه به فرمان دل یا کس دیگری .
واژه ( اِسْم ) از ماده ( سُمُوّ ) به معنی عُلُوّ ، یا ( وسم ) به معنی
علامت و نشانه است . « اللهِ » : اسم خاصّ است برای خدا . اصل آن ( إِلاه )
بوده و مصدری است بر وزن ( فِعال ) به معنی مفعول ، یعنی ( مَأْلُوه ) به
معنی معبود میباشد . همان گونه که مصدر ( خَلْق ) به معنی مخلوق است ( نگا :
لقمان / 11 ) . « الرَّحْمنِ » : دارای مهر فراوان ( نگا : أعراف / 156 ) .
« الرَّحِیمِ » : دارای مهر همیشگی .
سوره فاتحة آیه 2
متن آیه :
الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
ترجمه :
ستایش خداوندی را سزا است که پروردگار جهانیان است .
توضیحات :
«
رَبِّ » : پروردگار . مصدری است به معنی تربیت ، و در اینجا در معنی اسم
فاعل ، یعنی مربّی به کار رفته است ، و صفت ( الله ) میباشد . «
الْعَالَمِینَ » : جهانیان ، جهانها . هر صنفی از اصناف آفریدگان . اسم آلت
است و به معنی آنچه خدا بدان شناخته شود . از راه تغلیب به صورت جمع مذکّر
سالم با ( ین ) جمع بسته شده است .
سوره فاتحة آیه 3
متن آیه :
الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
ترجمه :
بخشنده مهربان است .
توضیحات :
« الرَّحْمنِ » : و « الرَّحِیمِ » . هر دو صیغه مبالغهاند و صفت ( الله ) میباشند .
سوره فاتحة آیه 4
متن آیه :
مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ
ترجمه :
مالک روز سزا و جزا است .
توضیحات :
« مَالِکِ » : متصرّف . صاحب . خداوند . بدل یا صفت بشمار است . « الدِّینِ » : جزا . داوری . آئین .
سوره فاتحة آیه 5
متن آیه :
إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ
ترجمه :
تنها تو را میپرستیم و تنها از تو یاری میطلبیم .
توضیحات :
« إیَّاکَ » : تو را .
سوره فاتحة آیه 6
متن آیه :
اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ
ترجمه :
ما را به راه راست راهنمائی فرما .
توضیحات :
« الصِّرَاطَ » : راه ( نگا : مریم / 36 ، یس / 61 ، زخرف / 61 و 64 ) .
سوره فاتحة آیه 7
متن آیه :
صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ
ترجمه :
راه کسانی که بدانان نعمت دادهای ؛ نه راه آنان که بر ایشان خشمگرفتهای ، و نه راه گمراهان و سرگشتگان .
توضیحات :
«
صِرَاطَ » : بدل از ( الصِّرَاطَ ) پیشین است . « الَّذِینَ أَنْعَمْتَ
عَلَیْهِمْ » : مراد کسانی است که در ( نساء / 69 ) از آنان سخن رفته است .
« غَیْرِ » : بدل از ضمیر ( هِمْ ) یا از ( الَّذِینَ ) است . «
الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ » : مراد کسانی است که در ( فتح / 6 ) از آنان سخن
رفته است . « الضَّآلِّینَ » : گمراهان . مراد کسانی است که در ( آلعمران /
90 ، واقعه / 41 - 56 ) از ایشان صحبت شده است .
تفسیر نور:
سوره بقرة آیه 1
متن آیه :
الم
ترجمه :
الف . لام . میم .
توضیحات :
«
الم » : الف ، لام ، میم . حروف مقطّعهای هستند همانند ( المص . المر . ن .
ق . . . ) که در اوائل برخی از سورهها آمدهاند . پروردگار متعال برخی از
سورهها را بدانها آغاز کرده است تا بدین وسیله اعجاز قرآن را بنمایاند و
نشان دهد که این قرآن با وجود این که از همان حروفی فراهم آمده است که
عربها سخن خویش را از آنها فراهم مینمایند ولیکن از ارائه کتابی چون قرآن ،
و حتی سورهای همانند آن ، درمانده و ناتوانند .
سوره بقرة آیه 2
متن آیه :
ذَلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ
ترجمه :
این کتاب هیچ گمانی در آن نیست و راهنمای پرهیزگاران است .
توضیحات :
«
ذلِکَ » : آن . در اینجا میتواند به معنی ( این ) باشد . « الْکِتَابَ » :
نوشته . مراد از کتاب در اینجا کتاب معروف معهود برای پیغمبر است که قرآن
میباشد و خدا آن را بدو وعده فرموده بود . تسمیه شیء است به نام آنچه
سرانجام بدان منتهی میشود . « رَیْبَ » : شکّ و شبهه . گمان . « هُدیً » :
هدایت . راهنمائی . در اینجا میتواند به معنی هادی و راهنما هم باشد . خبر
مبتدای محذوفی مانند ( هُوَ ) یا خبر دوم ( ذلِکَ ) است . « الْمُتَّقِینَ »
: پرهیزگاران .
سوره بقرة آیه 3
متن آیه :
الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ
ترجمه :
آن کسانی که به دنیای نادیده باور میدارند ، و نماز را به گونه شایسته میخوانند ، و از آنچه بهره آنان ساختهایم میبخشند .
توضیحات :
«
الْغَیْبِ » : آن چیزهائی که پوشیده و نهان از حواسّ و فراتر از دائره
دانش انسان است و خدا و رسول بدان خبر دادهاند . از قبیل : فرشتگان ، جنّ ،
رستاخیز ، بهشت ، دوزخ ، چگونگی حساب و کتاب در آخرت . آنچه فراتر از
دائره دانش و خرد و روح انسان است « الصَّلاة » : نماز .
سوره بقرة آیه 4
متن آیه :
والَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ وَبِالآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ
ترجمه :
آن کسانی که باور میدارند به آنچه بر تو نازل گشته و به آنچه پیش از تو فرو آمده ، و به روز رستاخیز اطمینان دارند .
توضیحات :
«
مَآ أُنزِلَ إِلَیْکَ » : مراد قرآن است . « مَآ أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ » :
مراد دیگر کتابهای صحیح آسمانی است . از قبیل : تورات و انجیل حقیقی . «
وَ بِالآخِرَةِ . . . » : آخرت داخل در غیب متقدّم است و به خاطر اهمّیّت
فراوان ذکر شده است .
سوره بقرة آیه 5
متن آیه :
أُوْلَئِکَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
ترجمه :
این چنین کسانی ، هدایت و رهنمود خدای خویش را دریافت کرده و حتماً رستگارند .
توضیحات :
« الْمُفْلِحُونَ » : رستگاران . نجاتیافتگان .
سوره بقرة آیه 6
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ
ترجمه :
بیگمان کفرپیشگان برایشان یکسان است چه آنان را بیم دهی و چه بیم ندهی ، ایمان نمیآورند .
توضیحات :
« سَوَآءٌ » : یکسان . برابر . « أنذَرْتَ » : بیم دادی . ترساندی .
سوره بقرة آیه 7
متن آیه :
خَتَمَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عظِیمٌ
ترجمه :
خداوند دلها و گوشهایشان را مهر زده است ، و بر چشمانشان پردهای است ، و عذاب بزرگی در انتظارشان است .
توضیحات :
«
خَتَمَ » : مهر زده است . کنایه از عدماستعداد ایشان برای پذیرش ایمان و
عدم درک آنان است ( نگا : جاثیه / 23 ، روم / 59 ) . « غِشَاوَةٌ » : پرده
.
سوره بقرة آیه 8
متن آیه :
وَمِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ آمَنَّا بِاللّهِ وَبِالْیَوْمِ الآخِرِ وَمَا هُم بِمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
در
میان مردم دستهای هستند که میگویند : ما به خدا و روز رستاخیز باور داریم .
در صورتی که باور ندارند و جزو مؤمنان بشمار نمیآیند .
توضیحات :
«
مِنَ النَّاسِ مَنْ . . . » : انسانها سه گروهند : مؤمنان و کافران و
منافقان . از این آیه تا آخر آیه بیستم از گروه سوم صحبت میگردد .
سوره بقرة آیه 9
متن آیه :
یُخَادِعُونَ اللّهَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَمَا یَخْدَعُونَ إِلاَّ أَنفُسَهُم وَمَا یَشْعُرُونَ
ترجمه :
( اینان به نظرشان ) خدا و کسانی را گول میزنند که ایمان آوردهاند ، در صورتی که جز خود را نمیفریبند ولی نمیفهمند .
توضیحات :
«
یُخَادِعُونَ » : گول میزنند . فریب میدهند . از مصدر مُخادعه و خِداع ،
به معنی اظهار خلاف آنچه در دل است برای فریب دیگران . « مَا یَخْدَعُونَ »
: نمیفریبند . گول نمیزنند .
سوره بقرة آیه 10
متن آیه :
فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً وَلَهُم عَذَابٌ أَلِیمٌ بِمَا کَانُوا یَکْذِبُونَ
ترجمه :
در
دلهایشان بیماری ( حسودی و کینهتوزی با مؤمنان ) است و خداوند ( نیز با
یاری دادن و پیروز گرداندن حق ) بیماری ایشان را فزونی میبخشد ، و عذاب
دردناکی ( در دنیا و آخرت ) به سبب دروغگوئی و انکارشان در انتظارشان
میباشد .
توضیحات :
« مَرَضٌ » : مراد بیماری معنوی
نفاق است . « فَزَادَهُمُ اللهُ مَرَضاً » : مراد از این بیماری ، بیماری
حقد و کینه و اندوهی است که بیماری دل هستند ( نگا : توبه / 124 و 125 ) . «
أَلِیمٌ » : دردناک .
سوره بقرة آیه 11
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ لاَ تُفْسِدُواْ فِی الأَرْضِ قَالُواْ إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ
ترجمه :
هنگامی که بدیشان گفته شود : در زمین فساد و تباهی نکنید . گویند : ما اصلاحگرانی بیش نیستیم .
توضیحات :
« مُصْلِحُونَ » : اصلاحگران .
سوره بقرة آیه 12
متن آیه :
أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَکِن لاَّ یَشْعُرُونَ
ترجمه :
هان ! ایشان بیگمان فسادکنندگان و تباهیپیشگانند ولیکن ( به سبب غرور و فریبخوردگی خود به فسادشان ) پی نمیبرند .
توضیحات :
« أَلا » : هان !
سوره بقرة آیه 13
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُواْ کَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُواْ أَنُؤْمِنُ
کَمَا آمَنَ السُّفَهَاء أَلا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاء وَلَکِن لاَّ
یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و هنگامی که بدانان گفته شود :
ایمان بیاورید همان گونه که توده مردم ایمان آوردهاند ، گویند : آیا
همانند بیخردان ایمان بیاوریم ؟ هان ! ایشان بیخردانند ولیکن نمیدانند ( که
نادانی و بیخردی منحصر بدیشان و محدود بدانان است ) .
توضیحات :
« السُّفَهَآءُ » : جمع سفیه ، بیخردان . نادانان . از مصدر سفاهت ، به معنی : جهالت و بیعقلی .
سوره بقرة آیه 14
متن آیه :
وَإِذَا لَقُواْ الَّذِینَ آمَنُواْ قَالُواْ آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْاْ
إِلَى شَیَاطِینِهِمْ قَالُواْ إِنَّا مَعَکْمْ إِنَّمَا نَحْنُ
مُسْتَهْزِئُونَ
ترجمه :
وقتی که ( منافقان ) با
مؤمنان روبرو میگردند ، میگویند : ما هم ایمان آوردهایم . و هنگامی که با
رؤسای شیطانصفت خود به خلوت مینشینند ، میگویند : ما با شمائیم و ( مؤمنان
را ) مسخره مینمائیم .
توضیحات :
« لَقُوا » :
برخورد کردند . ملاقات نمودند . « خَلَوْا » : خلوت کردند . به خلوت نشستند
. اجتماع کردند . « إلی » : با . « شَیَاطِینِهِمْ » : با اهریمنان خود .
مراد از شیاطین ، دوستان کفرپیشه و رؤسای شیطان صفت ایشان است . «
مُسْتَهْزِءُونَ » : مسخرهکنندگان . بازیچه قراردهندگان .
سوره بقرة آیه 15
متن آیه :
اللّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَیَمُدُّهُمْ فِی طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُونَ
ترجمه :
خداوند ایشان را مسخره مینماید و آنان را رها ساخته تا کورکورانه به سرکشی خویش ادامه دهند .
توضیحات :
«
یَسْتَهْزِئُ » : مسخره میکند . مورد استهزاء قرار میدهد . در آیههای 14 و
15 ، صنعت مُشاکله به کار رفته است که اتّفاق در لفظ و اختلاف در معنی است
. مثلاً در شعر زیر ، « ظلم » ، در مصرع اوّل ، به معنی ستم ، و در مصرع
دوم ، به معنی پاداش به کار رفته است : کند گر بر تو ظلم از کین بداندیشتو
هم آن ظلم کن بر وی میندیش « یَمُدُّهُمْ » : یاریشان میدهد . در اینجا به
معنی : بدیشان مهلت و فرصت میدهد . « یَعْمَهُونَ » : سرگردان و حیران
شوند . از ماده ( عمّه ) به معنی کوردلی و سرگشتگی .
سوره بقرة آیه 16
متن آیه :
أُوْلَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرُوُاْ الضَّلاَلَةَ بِالْهُدَى فَمَا رَبِحَت تِّجَارَتُهُمْ وَمَا کَانُواْ مُهْتَدِینَ
ترجمه :
اینان
رهنمودهای ( پروردگار ) را به ( بهای ) گمراهی فروختهاند و چنین بازرگانی و
معامله آنان سودی در بر ندارد ، و راهیافتگان ( طریق حق و حقیقت ) بشمار
نمیآیند .
توضیحات :
« اشْتَرَوْا » : خریدند . در
اینجا به معنی : عوض کردند . « مُهْتَدِینَ » : راهیافتگان . راهیابان . «
اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدی » : گمراهی را برگزیدهاند و هدایت را رها
کردهاند .
سوره بقرة آیه 17
متن آیه :
مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نَاراً فَلَمَّا أَضَاءتْ مَا
حَوْلَهُ ذَهَبَ اللّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَکَهُمْ فِی ظُلُمَاتٍ لاَّ
یُبْصِرُونَ
ترجمه :
داستان اینان ، همانند داستان
کسی است که آتشی را با کوشش فراوان بیفروزد ( تا خود و همراهانش از آن
استفاده کنند ) و آن گاه که آتش دورو بر او را روشن گرداند ، پروردگار آتش
آنان را خاموش و نابود نماید ، و ایشان را در انبوهی از تاریکیها رها سازد ،
به گونهای که چشمانشان ( چیزی ) نبیند .
توضیحات :
«
مَثَلُهُمْ » : مثل ، به معنی صفت و وضع حال . « الَّذِی » : موصول است
وصله آن ( اسْتَوْقَدَ ) و مفرد است . ولی پس از آن ضمیر ( هُمْ ) و فعل (
لا یُبْصِرُونَ ) ذکر میشود که جمع است ! علّت آن در بخش نخست آیه ، یک نفر
، و در بخش دوم آیه ، همان فرد همراه قوم و همراهانش مورد نظر است . به
عبارت دیگر ، ( اسْتَوْقَدَ ) و ( مَا حَوْلَهُ ) به صورت مفرد ، سپس (
ذَهَبَ اللهُ بِنُورِهِمْ وَ تَرَکَهُمْ ) به صورت جمع آمده است . علّت آن ،
این است که ( الَّذِی ) به منزله ( مَنْ ) گرفته شده و ضمیری که به ( مَنْ
) برمیگردد ، میتواند به صورت مفرد یا جمع باشد ( نگا : زمر / 33 ) . «
اسْتَوْقَدَ » : برافروخت . تلاش کرد که آتش را شعلهور و زبانهکش سازد . «
أَضَآءَتْ » : روشن کرد .
سوره بقرة آیه 18
متن آیه :
صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لاَ یَرْجِعُونَ
ترجمه :
( آنان همچون ) کران و لالان و کورانند و ( به سوی حق و حقیقت ) راه بازگشت ندارند .
توضیحات :
« صُمٌّ » : جمع اَصَمّ ، کران . « بُکْمٌ » : جمع أبْکَم ، لالان . « عُمْیٌ » : جمع أَعْمی ، کوران .
سوره بقرة آیه 19
متن آیه :
أَوْ کَصَیِّبٍ مِّنَ السَّمَاءِ فِیهِ ظُلُمَاتٌ وَرَعْدٌ وَبَرْقٌ
یَجْعَلُونَ أَصْابِعَهُمْ فِی آذَانِهِم مِّنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ
الْمَوْتِ واللّهُ مُحِیطٌ بِالْکافِرِینَ
ترجمه :
یا
گوئی داستان آنان همچون داستان کسانی است که به باران توفندهای گرفتار
آمده باشند که از آسمان فرو ریزد ، و در آن ، انبوه تاریکیها و رعد و برق
بوده باشد ، و از بیم مرگ انگشتان خود را در گوشهایشان فرو برند تا از صدای
صاعقه در امان بمانند . ( نمیدانند که ) خدا از هر سو دور کافران را فرا
گرفته است ( و هر وقت و هر جا بخواهد نابودشان مینماید ) .
توضیحات :
«
صَیِّبٍ » : باران تند . رگبار باران . در عبارت « کَصَیِّبٍ » : مضاف حذف
شده است ، و اصل آن چنین است : کَقَوْمِ أَصْحَابِ صَیِّبٍ . . . «
السَّمَآءِ » : آسمان . مراد ابر آسمان است . « فِیهِ ظُلُمَاتٌ . . . » :
مراد این است که همراه با تاریکیها و غیره است . « أَصَابِعَهُمْ » : اصابع
جمع إصْبَع ، انگشتان . « ءَاذَانِهِمْ » : ءَاذَان جمع أُذُن ، گوشها .
سوره بقرة آیه 20
متن آیه :
یَکَادُ الْبَرْقُ یَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ کُلَّمَا أَضَاء لَهُم
مَّشَوْاْ فِیهِ وَإِذَا أَظْلَمَ عَلَیْهِمْ قَامُواْ وَلَوْ شَاء اللّهُ
لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّه عَلَى کُلِّ شَیْءٍ
قَدِیرٌ
ترجمه :
چنان است که گوئی آذرخش آسمان
میخواهد ( نور ) چشمانشان را برباید . هرگاه که ( پیش پای ایشان را ) روشن
میدارد ، به پیش میروند . و چون ( محیط ) ایشان تاریک شود ، برجای خود
میمانند . و اگر خدا میخواست گوش و چشمان ایشان را از میان میبرد . چه خدا
بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
« یَکَادُ » :
نزدیک است . ماضی آن ( کَادَ ) است . صورت مثبت این فعل ، مفهوم جمله را
منفی میسازد ( نگا : نور / 35 و 43 ) و صورت منفی این فعل ، مفهوم جمله را
مثبت مینماید ( نگا : بقره / 71 ، نور / 40 ) . « یَخْطَفُ » : میرباید . «
أَبْصَارَ » : چشمها ، دیدگان . « کُلَّمَا » : هر زمان ، وقتی که . «
أَضَآءَ » : روشن گردید . روشن کرد . از مصدر ( إضَاءَة ) از افعال ذووجهین
است . « أَظْلَمَ » : تاریک گردید . تیره شد . « قَامُوا » : توقّف کردند .
ایستادند . « سَمْعِ » : نیروی شنوائی . در اینجا به معنی عضو شنوائی ،
یعنی گوش است .
سوره بقرة آیه 21
متن آیه :
یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
ترجمه :
ای
مردم ! خدای خود را بپرستید ، آن که شما را و کسانی را آفریده است که پیش
از شما بودهاند ، تا ( خود را بدین وسیله پاک سازید و ) راه پرهیزگاری
گیرید .
توضیحات :
« لَعَلَّ » : تا این که . شاید این که .
سوره بقرة آیه 22
متن آیه :
الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الأَرْضَ فِرَاشاً وَالسَّمَاء بِنَاء وَأَنزَلَ
مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَّکُمْ
فَلاَ تَجْعَلُواْ لِلّهِ أَندَاداً وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
خدای
شما کسی است که زمین را برایتان بگسترد ( و آن را در خور اقامت و سکونت
کرد ) و آسمان را ( با تمام اجرام و ستارگان ، بسان ) کاخی بیافرید و از
آسمان آب فرو فرستاد و با آن ، انواع ( گیاهان و درختان و ) ثمرات را به
وجود آورد تا روزی شما گردند . پس شرکاء و همانندهائی برای خدا به وجود
نیاورید ، در حالی که شما ( از روی فطرت ) میدانید ( که چنین کاری درست
نیست ) .
توضیحات :
« فِرَاشاً » : فرش . گستردنی . « أَندَاداً » : جمع نِدّ ، انبازها ، همتاها . همگونها .
سوره بقرة آیه 23
متن آیه :
وَإِن کُنتُمْ فِی رَیْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ
بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءکُم مِّن دُونِ اللّهِ إِنْ
کُنْتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
اگر درباره آنچه بر
بنده خود نازل کردهایم ، دچار شکّ و دودلی هستید ، سورهای همانند آن را
بسازید ( و ارائه دهید ) و گواهان خود را بجز خدا ( که بر صدق قرآن گواهی
میدهد ) فرا خوانید ( تا بر صدق چیزی که آوردهاید و همسان قرآنش میدانید ،
شهادت دهند ) اگر راستگو و درستکارید .
توضیحات :
«
رَیْبَ » : شکّ و گمان . « عَبْدِنَا » : بنده ما که محمّد است . «
شُهَدَآئَکُمْ » : شُهَدَآء جمع شهیدِ به معنی شاهِد است ، یعنی : گواهان .
همدمان . کسانی که گواهی دهند که شما برحق هستید . « مِن دُونِ » : بجز .
غیر از .
سوره بقرة آیه 24
متن آیه :
فَإِن
لَّمْ تَفْعَلُواْ وَلَن تَفْعَلُواْ فَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِی
وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ
ترجمه :
و
اگر نتوانستید که چنین کنید - و هرگز نخواهید توانست - پس ( لازم است که
با انجام کارهای نیکو و دوری از بدیها ) خود را از آتشی که ( بخشی از )
افروزینه آن انسان و سنگ ( اصنام ) است ، به دور دارید . آتشی که برای (
شکنجه ) کافران آماده گشته است .
توضیحات :
« وَقُودُ » ، هیمه آتش . افروزینه . « اُعِدَّتْ » : آماده شده است .
سوره بقرة آیه 25
متن آیه :
وَبَشِّرِ الَّذِین آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ
جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ کُلَّمَا رُزِقُواْ مِنْهَا
مِن ثَمَرَةٍ رِّزْقاً قَالُواْ هَذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِن قَبْلُ
وَأُتُواْ بِهِ مُتَشَابِهاً وَلَهُمْ فِیهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ
وَهُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
مژده بده به
کسانی که ایمان آوردهاند و کردار نیکو انجام دادهاند ، این که ایشان را است
باغهای ( بهشتی ) که در زیر درختان آن رودها روان است . هرگاه بعضی از
میوههای آنها بدیشان عطاء شود ، گویند : پیشتر این نصیبمان گشته بود ، و
همسان آن را آوردهاند . ( چه چنین میوههائی در جنس و شکل یکی بوده ، ولی
طعم و مزه جداگانهای دارند ) . و در آنجا همسران پاک و بیعیبی داشته و در
آنجا جاویدان خواهند ماند .
توضیحات :
« جَنَّاتٍ » :
جمع جَنَّة ، باغها ، مراد بهشت است . « مِن قَبْلُ » : پیشتر ، در دنیا ،
یا در بهشت . « مُتَشَابِهاً » : همانند و همگون در خوبی و مزه و زیبائی .
حال ضمیر ( هِ ) است . « أَزْوَاجٌ » : همسران . « مُطَهَّرَةٌ » : پاکیزه
از عیوب زنان دنیا ، از قبیل حیض و نِفاس . « خَالِدُونَ » : جاویدانان .
سرمدیان .
سوره بقرة آیه 26
متن آیه :
إِنَّ
اللَّهَ لاَ یَسْتَحْیِی أَن یَضْرِبَ مَثَلاً مَّا بَعُوضَةً فَمَا
فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُواْ فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن
رَّبِّهِمْ وَأَمَّا الَّذِینَ کَفَرُواْ فَیَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ
اللَّهُ بِهَذَا مَثَلاً یُضِلُّ بِهِ کَثِیراً وَیَهْدِی بِهِ کَثِیراً
وَمَا یُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفَاسِقِینَ
ترجمه :
خداوند
شرم ندارد از این که مثال بزند به ( کوچکترین موجودات ) ، پشّهای یا کمتر
از آن . کسانی که اهل ایمانند میدانند ( هدف از این تمثیل چیست و ) این
صحیح و درست است و از جانب خدایشان میباشد . و امّا کسانی که راه کفر و
انکار را برگزیدهاند ، میگویند : خواست خدا از این مثل چیست ؟ ( باید
بدانند ) خدا با بیان این نوع مثل ، بسیاری را سرگردان و ویلان میسازد ، و
بسی را ( به سوی حق ) راهنمائی مینماید . و امّا خدا جز کجروان و منحرفان
را با آن گمراه و حیران نمیگرداند .
توضیحات :
« لا
یَسْتَحْیی » : شرم نمیکند . مراد این است که : ترک نمیکند و امتناع
نمیورزد . « مَثَلاً مَّا » : ما در آن زائد است و ( بَعُوضَةً ) بدل از «
مَثَلاً » است . « بَعُوضَةً » : پشّه . « فَوْقَهَا » : بالاتر از آن . در
معنی مراد کوچکی است . یعنی : کمتر و پائینتر از آن . « یُضِلُّ بِهِ . . .
» : گمراه میسازد بدین مثل . مراد این است که قرآن همچون غذای پرچربی است ،
برای شخص سالم مفید است و برای شخص بیمار مضرّ ( نگا : ابراهیم / 27 ،
غافر / 34 ) .
سوره بقرة آیه 27
متن آیه :
الَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ
مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الأَرْضِ أُولَئِکَ
هُمُ الْخَاسِرُونَ
ترجمه :
آن کسانی که پیمانی را
که قبلاً با خدا ( به واسطه فطرت و عقل و پیغمبران ) محکم بستهاند ،
میشکنند و آنچه را که خدا دستور داده است که گسیخته نشود ( از قبیل : صله
رحم ، مودّت ، مهربانی ، رعایت حقوق انسانی ، و غیره ) آن را میگسلند ، و
در روی زمین به فساد و تباهی دست مییازند ، اینان بیگمان زیانبارانند .
توضیحات :
«
یَنقُضُونَ » : میشکنند . « عَهْدَ اللهِ » : پیمان خدا که در ( اعراف /
172 ) مذکور است . « مِیثَاقِ » : اسم آلت است ، به معنی : آنچه عهد و
پیمان بدان بسته میشود . یا مصدر میمی است و به معنی : استوارکردن ، بستن .
« خَاسِرُونَ » : زیانباران . زیانکاران .
سوره بقرة آیه 28
متن آیه :
کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَکُنتُمْ أَمْوَاتاً فَأَحْیَاکُمْ ثُمَّ
یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ
ترجمه :
(
جای تعجّب است ) چگونه خدا را انکار و نسبت بدو کفر میورزید ؟ در صورتی که
( نگاهی به چگونگی هستی خودتان و اوضاعی که دارید ، برای پیبردن به وجود
خدا کافی است ) شما ( چیزهای بیجان و ) مردگانی بودید که خدا شما را
بیافرید و جانتان بخشید . سپس شما را میمیراند ، و بعد از آن زندهتان
میگرداند . آن گاه به سوی او برگردانده میشوید .
توضیحات :
«
کَیْفَ » : چگونه . « أَمْوَاتاً » : مردگان . مراد خاکی است که در آن
حیات نیست . « أَحْیَاکُمْ » : زندگیتان بخشید . جان به پیکرتان دمید .
مراد آفرینش انسان از خاک است . « ثُمَّ یُمِیتُکُمْ » : سپس شما را
میمیراند . مراد بعد از پایان عمر است . « ثُمَّ یُحْیِیکُمْ » : سپس شما
را زنده میگرداند . مراد هنگام رستاخیز است .
سوره بقرة آیه 29
متن آیه :
هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ اسْتَوَى
إِلَى السَّمَاء فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ
عَلِیمٌ
ترجمه :
خدا آن کسی است که همه موجودات و
پدیدههای روی زمین را برای شما آفرید ، آن گاه به آسمان پرداخت و از آن هفت
آسمان منظّم ترتیب داد . خدا دانا و آشنا به هر چیزی است .
توضیحات :
«
ثُمَّ » : سپس . این واژه در اینجا ترتیب زمانی را نمیرساند . همان گونه
که در شعر زیر نیز چنین است : اِنَّ مَنْ سادَ ثُمَّ سادَ أَبُوهُ ثُمَّ
قَدْ سادَ قَبْلَ ذلِکَ جَدُّهُ . . . مراد این است که : خداوند آسمانها و
زمین را قبلاً به صورت گازهای پراکنده آفریده است و بعداً آسمانها را هفت
تا نموده و زمین را به گونهای که قابل زیست باشد در آورده است ( نگا :
فصّلت / 11 ) . لذا تصوّر نشود زمین قبل از آسمانها پدید آمده باشد . «
اسْتَوی » : ارادهاش بر آن قرار گرفت . قصد کرد . « سَوّی » : آراسته و
پیراسته کرد . متناسب و بجا آفرید ( نگا : ملک / 3 ) . « عَلِیمٌ » : بس
آگاه .
سوره بقرة آیه 30
متن آیه :
وَإِذْ
قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلاَئِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً
قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاء
وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا
لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
زمانی ( را یادآوری کن )
که پروردگارت به فرشتگان گفت : من در زمین جانشینی بیافرینم ( تا به
آبادانی زمین بپردازد و آن زیبانگاری و نوآوری را که برای زمین معیّن
داشتهام به اتمام رساند و آن انسان است . فرشتگان دریافتند که انسان بنا به
انگیزههای سرشتی زمینیاش فساد و تباهی برپا میدارد . پس برای دانستن نه
اعتراض کردن از خدا پرسیدند که حکمت برتری دادن انسان بر ایشان برای امر
جانشینی چیست و ) گفتند : آیا در زمین کسی را به وجود میآوری که فساد میکند
و تباهی راه میاندازد و خونها خواهد ریخت ، و حال آن که ما ( پیوسته ) به
حمد و ستایش و طاعت و عبادت تو مشغولیم ؟ گفت : من حقائقی را میدانم که شما
نمیدانید .
توضیحات :
« إِذْ » : آن گاه را که .
زمانی را که . مفعولٌبه فعل محذوفی مانند ( اُذْکُرْ ) است . « جَاعِلٌ » :
سازنده . پدیدآورنده . « خَلِیفَةً » : جانشین . برخی واژه خلیفه را
جانشین خدا معنی کردهاند ، که چندان چنگی به دل نمیزند ، و برخی آن را
جانشین یکدیگر مردمان گرفتهاند که سخنی مقبول و پسندیده است . « یَسْفِکُ »
: خونریزی میکند . « الدِّمَآءَ » : جمع دَم ، خونها . « نُسَبِّحُ » :
تسبیح میگوئیم . به پاکی میستائیم . « نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ » : ستایشگرانه
به تنزیه و پاکی تو میپردازیم . حرف باء در اینجا معنی حال را میرساند (
نگا : مائده / 61 ) . « نُقَدِّسُ » : به پاکی میستائیم .
سوره بقرة آیه 31
متن آیه :
وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى
الْمَلاَئِکَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِی بِأَسْمَاء هَؤُلاء إِن کُنتُمْ
صَادِقِینَ
ترجمه :
سپس به آدم نامهای ( اشیاء و
خواصّ و اسرار چیزهائی را که نوع انسان از لحاظ پیشرفت مادی و معنوی آمادگی
فراگیری آنها را داشت ، به دل او الهام کرد و بدو ) همه را آموخت . سپس
آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود : اگر راست میگوئید ( و خود را برای
امر جانشینی از انسان بایستهتر میبینید ) اسامی ( و خواصّ و اسرار ) اینها
را برشمارید .
توضیحات :
« الأَسْمَآءَ » : نامها .
در اینجا مراد نامیدهها است . « عَرَضَهُمْ » : آنها را نمود . ضمیر ( هُمْ
) به ( الأَسْمَآءَ ) برمیگردد . در اینجا چون منظور از اسماء ، مُسمَّیات
است و در میان مُسمَّیات ، ذویالعقول نیز یافته میشود ، از راه تغلیب ،
ضمیر ( هُم ) به کار رفته است . « أَنبِؤُنِی » : مرا باخبر کنید .
سوره بقرة آیه 32
متن آیه :
قَالُواْ سُبْحَانَکَ لاَ عِلْمَ لَنَا إِلاَّ مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّکَ أَنتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
فرشتگان
گفتند : منزّهی تو ، ما چیزی جز آنچه به ما آموختهای نمیدانیم ( و توانائی
جانشینی را در زمین و استعداد اشتغال به امور مادی را نداریم و معترفیم که
آدم موجودی شایستهتر از ما است و ) تو دانا و حکیمی .
توضیحات :
«
سُبْحَانَکَ » : تو پاک و منزّهی . سُبْحانَ مصدر یا اسم مصدر است و مفعول
مطلق است . « حَکِیم » : کسی که کارها را جز از روی حکمت نکند .
سوره بقرة آیه 33
متن آیه :
قَالَ یَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَآئِهِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُمْ
بِأَسْمَآئِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّکُمْ إِنِّی أَعْلَمُ غَیْبَ
السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا کُنتُمْ
تَکْتُمُونَ
ترجمه :
فرمود : ای آدم ! آنان را از
نامها ( و خواصّ و اسرار این ) پدیدهها آگاه کن . هنگامی که آدم ( فرمان
خدا را لبّیک گفت و ) فرشتگان را از ( خواصّ و اسرار اشیاء و ) پدیدهها
آگاه کرد ، خداوند فرمود : به شما نگفتم که من غیب ( و راز ) آسمانها و
زمین را میدانم و از آنچه شما آشکار میکنید یا پنهان میداشتید ، نیز آگاهم
؟
توضیحات :
« أَنبَأَ » : باخبر کرد . آگاه نمود . « تُبْدُونَ » : پدیدار میکنید . نمایان میسازید .
سوره بقرة آیه 34
متن آیه :
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِکَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ
إِبْلِیسَ أَبَى وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و
هنگامی ( را یادآوری کن ) که به فرشتگان گفتیم : برای آدم سجده ( بزرگداشت
و خضوع ، نه عبادت و پرستش ) ببرید . همگی سجده بردند جز ابلیس که سر باز
زد و تکبّر ورزید ، و ( به خاطر نافرمانی و تکبّر ) از زمره کافران شد .
توضیحات :
«
أُسْجُدُوا ِلآدَمَ » : مراد این است که در برابر آدم خضوع کنید و در راه
مصلحت او به کار بپردازید . « إبْلِیسَ » : اهریمن . « إِلاّ إِبْلِیسَ » :
مگر اهریمن . استثناء منقطع است و ابلیس از جنس فرشتگان نیست و بلکه از
زمره جنّیان است ( نگا : کهف / 50 ) . « أَبَیا » : خودداری کرد . سر باز
زد . « اسْتَکْبَرَ » : سرکشی کرد . خویشتن را بزرگتر از آن دید .
سوره بقرة آیه 35
متن آیه :
وَقُلْنَا یَا آدَمُ اسْکُنْ أَنتَ وَزَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَکُلاَ
مِنْهَا رَغَداً حَیْثُ شِئْتُمَا وَلاَ تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ
فَتَکُونَا مِنَ الْظَّالِمِینَ
ترجمه :
و گفتیم :
ای آدم ! تو با همسرت در بهشت سکونت کن و از ( نعمتهای فراوان و گوارای )
آن ، هرچه و هر کجا که میخواهید ، خوش و آسوده بخورید ولیکن نزدیک این درخت
نشوید و از آن نخورید . چه ( اگر چنین کنید ) از ستمگران خواهید شد .
توضیحات :
«
رَغَداً » : به وفور . به فراوانی . صفت مصدر محذوفی است که تقدیر آن چنین
است : أَکلاً رَغَداً . یا حال بشمار است . « حَیْثُ » : هرجا . «
شِئْتُمْ » : خواستید . « الشَّجَرَةَ » : درخت . نوع آن را خداوند روشن
نفرموده است .
سوره بقرة آیه 36
متن آیه :
فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا کَانَا فِیهِ
وَقُلْنَا اهْبِطُواْ بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَکُمْ فِی الأَرْضِ
مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِینٍ
ترجمه :
امّا
شیطان مُوجِب لغزش آنان شد و ایشان را از آنچه در آن بودند ( که بهشت بود )
خارج ساخت و ( در این هنگام ) به آنان گفتیم : همگی ( به زمین ) فرود آئید
، در حالی که بعضی دشمن بعضی خواهید بود ، و برای شما تا مدّتی در زمین جا
و قرارگاه و فرایند و بهرهگیری است .
توضیحات :
«
أَزَلَّ » : لغزانید . دچار لغزش کرد . « إِهْبِطُوا » : فرود آئید . پائین
افتید . مراد آدم و حوّاء و ابلیس است . « مُسْتَقَرٌّ » : جایگاه زندگی .
قرارگاه . « مَتَاعٌ » : کالا . آنچه از آن بهرهمند شوند . « حِینٍ » :
زمان . روزگار . در اینجا مراد قیامت است .
سوره بقرة آیه 37
متن آیه :
فَتَلَقَّى آدَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
سپس
آدم از پروردگار خود کلماتی را دریافت داشت ( و با گفتن آنها توبه کرد ) و
خداوند توبه او را پذیرفت . خداوند بسیار توبهپذیر و مهربان است .
توضیحات :
«
تَلَقَّیا » : دریافت داشت . بیاموخت . « کَلِمَاتٍ » : سخنانی که در (
أعراف / 23 ) آمده است . « تَابَ عَلَیْهِ » : توبهاش را پذیرفت و او را
بخشید . « التَوَّابُ » : بسیار توبهپذیر .
سوره بقرة آیه 38
متن آیه :
قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنْهَا جَمِیعاً فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُم مِّنِّی
هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَایَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ
یَحْزَنُونَ
ترجمه :
گفتیم : همگی از آنجا ( به
زمین ) فرود آئید و چنانچه هدایتی از طرف من برای شما آمد ( که حتماً هم
خواهد آمد ) کسانی که از من پیروی کنند ، نه ترسی بر آنان خواهد بود و نه
غمگین خواهند شد .
توضیحات :
« إِمَّا » : اگر که .
مرکّب از ( إِنْ ) شرطیّه و ( مَا ) ی تأکید است که آن را مسلّطه نیز
مینامند . « یَأْتِیَنَّ » : بیگمان میآید . « تَبِعَ » : پیروی کرد .
سوره بقرة آیه 39
متن آیه :
وَالَّذِینَ کَفَرواْ وَکَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا أُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
و کسانی که کافر شوند و آیههای ما را تکذیب کنند ( و نادیده گیرند ) اهل دوزخند و همیشه در آنجا خواهند ماند .
توضیحات :
« ءَایَاتِ » : آیههای خواندنیِ کتابهای آسمانی ، و نشانههای دیدنیِ کتاب جهانی .
سوره بقرة آیه 40
متن آیه :
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُواْ نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ
عَلَیْکُمْ وَأَوْفُواْ بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ وَإِیَّایَ
فَارْهَبُونِ
ترجمه :
ای بنیاسرائیل ! به یاد آورید
نعمتی را که بر شما ارزانی داشتهام ( با اندیشیدن درباره آن و ادای شکر
لازم ) ، و به پیمان من ( که ایمان و کردار نیک و باور به پیغمبرانی است که
بعد از موسی آمدهاند ) وفا کنید تا به پیمان شما ( که پاداش نیکو و بهشت
برین است ) وفا کنم ، و تنها از من بترسید ( نه از کس دیگری ) .
توضیحات :
«
بَنِیإِسْرَآئِیلَ » : پسران اسرائیل . اسرائیل لقب یعقوب است . «
أَوْفُوا » : به تمام و کمال وفا کنید . « أُوفِ » : وفا میکنم . «
إِیَّایَ » : از من . « إرْهَبُونِ » : از من بترسید . یاء ضمیر حذف شده و
در اصل ( إرْهَبُونِی ) است .
سوره بقرة آیه 41
متن آیه :
وَآمِنُواْ بِمَا أَنزَلْتُ مُصَدِّقاً لِّمَا مَعَکُمْ وَلاَ تَکُونُواْ
أَوَّلَ کَافِرٍ بِهِ وَلاَ تَشْتَرُواْ بِآیَاتِی ثَمَناً قَلِیلاً
وَإِیَّایَ فَاتَّقُونِ
ترجمه :
و ایمان آورید به
آنچه فرو فرستادهام ( که قرآن است ) و تصدیق کننده چیزی است که در پیش شما
است ( و آن کتابهای آسمانی و توحید و عبادت خدا و دادگری در میان مردم است )
، و نخستین کافران به آن نباشید ( به جای این که نخستین مؤمنان به آن
باشید ) ، و آیههای مرا به بهای ناچیز مفروشید ( و آنها را پشت گوش
نیندازید ، تا در برابر آن ، بهای ناچیز دنیا را دریافت دارید ) و تنها از
من بترسید ( و راه مرا در پیش گیرید و از عذاب من بپرهیزید ) .
توضیحات :
«
مَآ أَنزَلْتُ » : آنچه فرستادهام . مراد قرآن است . « مُصَدِّقاً » :
تصدیق کننده . حال ( مَا ) یا ضمیر ( هُ ) محذوف بعد از فعل ( أَنْزَلْتُ )
است ( نگا : آلعمران / 53 ) . « لا تَشْتَرُوا » : مفروشید . مراد این است
که عوض نکنید . « ثَمَناً » : پول . بها .
سوره بقرة آیه 42
متن آیه :
وَلاَ تَلْبِسُواْ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُواْ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
حق را ( که از جانب خدا فرو فرستاده شده است ) با باطل ( که خودتان آن را
به هم بافتهاید ) نیامیزید ، و حق را ( که از جمله آن صدق محمّد است )
پنهان نکنید . و حال آن که میدانید ( پیغمبری او ، راست است ) .
توضیحات :
«
لا تَلْبِسُوا » : آمیخته نکنید . میآمیزید ( نگا : بقره / 79 ، آلعمران /
78 ) . « تَکْتُمُوا » : این فعل عطف بر ( لا تَلْبِسُوا ) و مجزوم است . «
وَ أَنتُمْ تَعْلَمُونَ » : حال آن که میدانید . واو آن ، حالیّه است .
سوره بقرة آیه 43
متن آیه :
وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ وَارْکَعُواْ مَعَ الرَّاکِعِینَ
ترجمه :
و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و با نمازگزاران ( به صورت جماعت ) نماز بخوانید .
توضیحات :
«
أَقِیمُوا » : برپای دارید . چنان که باید بخوانید . « إرْکَعُوا » : به
رکوع روید . به رکوع و سجود روید . فروتنانه کرنش برید و خم شوید . «
الرَّاکِعِینَ » : به رکوعروندگان . متواضعان . « إرْکَعُوا مَعَ
الرَّاکِعِینَ » : به همراه خاشعان در برابر اوامر خدا خشوع کنید ( نگا :
مائده / 55 ) .
سوره بقرة آیه 44
متن آیه :
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
آیا
مردم را به نیکوکاری فرمان میدهید ( و از ایشان میخواهید که بیشتر به طاعت
و نیکیها بپردازند و از گناهان دست بردارند ) و خود را فراموش میکنید ( و
به آنچه به دیگران میگوئید ، خودتان عمل نمیکنید ؟ ) در حالی که شما کتاب
میخوانید ( و تورات را در اختیار دارید و در آن تهدید خدا را درباره آن که
کردارش مخالف گفتار است ، مطالعه میکنید ؟ ) . آیا نمیفهمید ( و عقل ندارید
تا شما را از این کردار زشت بازدارد ؟ ) .
توضیحات :
«
الْبِرِّ » : خیر و خوبی . هر آنچه در آن خوبی باشد ( نگا : بقره / 177 ) .
« تَنسَوْنَ » : فراموش میکنید . « لا تَعْقِلوُنَ » : نمیفهمید ( نگا :
بقره / 73 ، عنکبوت / 43 ) .
سوره بقرة آیه 45
متن آیه :
وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِینَ
ترجمه :
و
از شکیبائی ( و واداشتن نفس بر آنچه دوست ندارد ، از جمله روزه ) و نماز (
که دل را پاکیزه و انسان را از گناهان و پلیدیها به دور میدارد ) یاری
جوئید ، و نماز سخت دشوار و گران است مگر برای فروتنان ( دوستدار طاعت و
عبادت ) .
توضیحات :
« اسْتَعِینُوا » : یاری بجوئید
. مدد بطلبید . « إنَّهَا » : این که آن . مرجع ضمیر ( هَا ) واژه (
الْصَّلاةِ ) است . « کَبِیرَةٌ » : سخت . سنگین .
سوره بقرة آیه 46
متن آیه :
الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُوا رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَیْهِ رَاجِعُونَ
ترجمه :
آن
کسانی که به یقین میدانند خدای خویش را ( پس از دوباره زنده شدن ) ملاقات
خواهند کرد ، و این که ایشان به سوی او باز خواهند گشت ( تا حساب و کتاب پس
بدهند و پاداش و پادافره خود را دریافت دارند ) .
توضیحات :
« یَظُنُّونَ » : گمان میبرند . در اینجا به معنی یقین دارند ( نگا : بقره / 249 ، حاقّه / 20 ) . « مُلاقُوا » : ملاقاتکنندگان .
سوره بقرة آیه 47
متن آیه :
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُواْ نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ
ترجمه :
ای
بنیاسرائیل ! به یاد آورید نعمت مرا که بر شما ارزانی داشتم ، و این که من
شما را ( از نظر نعمتهای گوناگون ) بر جهانیان برتری دادم .
توضیحات :
«
فَضَّلْتُکُمْ » : فضیلت و نعمت افزونتان بخشیدم . در اینجا تفضیل پدران
به حساب پسران گرفته شده است ؛ زیرا که افتخار آباء مایه افتخار ابناء است .
امّا افتخار آباء یهودیان در تمسّک به فضائل و ترک رذائل و استقامت بر
راستای خداشناسی بوده است . اگر ابناء یهودیان نیز چنین باشند ، استحقاق
تفضیل را دارند . ولی در صورت انحراف از راه خدا و ترک روش انبیاء ، هر کس
دیگری میتواند بالاتر و برتر از ایشان باشد . « الْعَالَمِینَ » : جهانیان .
مراد اهل زمان معاصر پدرانشان است . چه آنان اهل کتاب بوده و پیغمبران
زیادی از میانشان برانگیخته شده بودند ، و همسایگانشان بتپرست بوده و در
کفر و ضلالت بسر میبردند .
سوره بقرة آیه 48
متن آیه :
وَاتَّقُواْ یَوْماً لاَّ تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَیْئاً وَلاَ
یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلاَ یُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلاَ هُمْ
یُنصَرُونَ
ترجمه :
و بترسید از روزی که ( در آن به
حساب همگان رسیدگی میشود و ) از دست کسی برای کس دیگری ، چیزی ساخته نیست ،
و از او میانجیگری پذیرفته نمیگردد ، و از کسی بلاگردان و جایگزین قبول
نمیشود ، و کسی به یاری کسی برنمیخیزد و همدیگر را نمیتوانند کمک کنند .
توضیحات :
«
یَوْماً » : روزی . مفعولٌبه فعل ( إِتَّقُوا ) است . « لا تَجْزِی . . .
عَنْ » : بر عهده نمیگیرد و به جای او اداء نمیکند ( نگا : بقره / 123 ) . «
شَفَاعَةٌ » : میانجیگری . « عَدْلٌ » : فدیه . بدل . تاوان . همتا . قیمت
.
سوره بقرة آیه 49
متن آیه :
وَإِذْ
نَجَّیْنَاکُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوَءَ الْعَذَابِ
یُذَبِّحُونَ أَبْنَاءکُمْ وَیَسْتَحْیُونَ نِسَاءکُمْ وَفِی ذَلِکُم
بَلاءٌ مِّن رَّبِّکُمْ عَظِیمٌ
ترجمه :
و ( به یاد
آورید ) آن گاه را که شما را از دست فرعون و فرعونیان رها ساختیم ، آنان
که بدترین شکنجهها را به شما میرسانیدند . پسرانتان را سر میبریدند ( از
ترس این که نکند کسی از میان آنان برخیزد و سلطنت و قدرت را از دست فرعون
خارج سازد ) و زنانتان را زنده میگذاشتند ( تا به خدمت آنان کمر بندند ) ، و
در این ( شکنجه و تهدید به نابودی ) آزمایش بزرگی از جانب خدا ، برایتان
بود .
توضیحات :
« نَجَّیْنَا » : رهانیدیم . «
یَسُومُونَکُمْ » : بر سرتان میآورند . به شما میرسانند . برایتان میخواهند
. « یَسْتَحْیُونَ » : زنده باقی میگذارند . « بَلآءٌ » : آزمایش . آزمون (
نگا : اعراف / 168 ، أنبیاء / 35 ) .
سوره بقرة آیه 50
متن آیه :
وَإِذْ فَرَقْنَا بِکُمُ الْبَحْرَ فَأَنجَیْنَاکُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که به خاطر شما و برای شما دریا را از هم
شکافتیم ( و میان آب آن ، فاصله انداختیم تا از آنجا عبور کنید ) و شما را
رهانیدیم و خاندان فرعون را ( در جلو دیدگانتان ) غرق کردیم و شما
مینگریستید ( و میدیدید که بعد از بیرون رفتنتان ، دریا چگونه بر آنان بهم
میآید ) .
توضیحات :
« فَرَقْنَا » : فاصله انداختیم . از هم شکافتیم . « بِکُمْ » : برای شما و به خاطر شما . حرف باء در آن به منزله لام تعلیل است .
سوره بقرة آیه 51
متن آیه :
وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَى أَرْبَعِینَ لَیْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که با موسی چهل شب ( و روز ) وعده گذاشتیم (
که به مناجات پردازد . هنگامی که به میعادگاه رفت و راز و نیاز به پایان
رسید ، و برگشت ، دید که منحرف گشتهاید و ) پس از او گوسالهپرستی پیش
گرفتهاید ، ( گوسالهای که سامری آن را ساخته بود و معبودتان کرده بود ) و
بر خود ستمگر شدهاید ( چون برای خدا شریک و انباز ساختهاید ) .
توضیحات :
«
وَاعَدْنَا » : وعده دادیم . « اِتَّخَذْتُمْ » : گرفتید . این فعل گاهی
به دو مفعول نیاز دارد و گاهی به یکی اکتفاء میکند . در اینجا مفعول دوم
محذوف است که ( إِلهاً ) یا ( مَعْبُوداً ) است . تقدیر چنین است :
إِتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ إِلهاً . « الْعِجْلَ » : گوساله .
سوره بقرة آیه 52
متن آیه :
ثُمَّ عَفَوْنَا عَنکُمِ مِّن بَعْدِ ذَلِکَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
ترجمه :
سپس
از شما در گذشتیم و بعد از آن ( توبه کردید و شما را آمرزیدیم ) شاید
سپاسگزاری کنید ( و در برابر عفو و فضل خدا ، تنها به عبادت او بپردازید )
.
توضیحات :
« عَفَوْنا » : عفو کردیم . گذشت نمودیم .
سوره بقرة آیه 53
متن آیه :
وَإِذْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که به موسی کتاب ( تورات ) عطاء کردیم که
جدائیانداز ( حق و باطل ، و حلال و حرام ) است ، تا این که راه یابید ( به
نور آن ، و با اندیشه ژرف ، هدایت را از ضلالت باز شناسید ) .
توضیحات :
«
ءَاتَیْنَا » : دادیم . « الْکِتَابَ » : مراد تورات است . « الْفُرْقَانَ
» : جداکننده حق از باطل ، و حلال از حرام . مصدر ثلاثی مجرّد است و در
معنی اسم فاعل ، یعنی : فارق به کار رفته است . فرقان صفت ( الْکِتَابَ )
است . یعنی عطف صفت بر موصوف شده است . شاید هم مراد از فرقان معجزاتی است
که جداسازنده ادّعای راستین از ادّعای دروغین است . یا این که مراد شرعی
است که جداکننده حلال از حرام است . در این صورت ، عطف ( الْفُرْقَانَ ) بر
( الْکِتَابَ ) از قبیل عطف خاصّ بر عام است .
سوره بقرة آیه 54
متن آیه :
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ یَا قَوْمِ إِنَّکُمْ ظَلَمْتُمْ
أَنفُسَکُمْ بِاتِّخَاذِکُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُواْ إِلَى بَارِئِکُمْ
فَاقْتُلُواْ أَنفُسَکُمْ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ عِندَ بَارِئِکُمْ
فَتَابَ عَلَیْکُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که موسی به قوم خود گفت : ای قوم من ! شما با
پرستیدن گوساله ، بر خود ستم کردهاید ، پس به سوی آفریدگار خویش برگردید و
توبه کنید . بدین گونه که نفس ( سرکش ) خود را بکشید ( و جان تازه و پاکی
را به کالبد خویش بدمید ) و این در پیشگاه آفریدگارتان برای شما بهتر است .
( و چون چنین کردید ، لطف خدا شما را در برگرفت ) و توبه شما را پذیرفت .
چه او بسیار توبهپذیر و مهربان است .
توضیحات :
«
بَارِئ » : آفریننده . هستیبخش . « أُقْتُلُوا أَنفُسَکُمْ » : نفسهای خود
را با زدودن شهوات مهار کنید و آنها را پاکیزه دارید . بیگناهان شما ،
گناهکاران شما را بکشند .
سوره بقرة آیه 55
متن آیه :
وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَى لَن نُّؤْمِنَ لَکَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ
جَهْرَةً فَأَخَذَتْکُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که گفتید : ای موسی ! هرگز به تو ایمان
نخواهیم آورد ، مگر آن که خدا را آشکارا ببینیم . پس صاعقه آسمانی شما را
فرا گرفت ، در حالی که میدیدید ( که به سبب سرکشی و درخواست ناروا ، به چه
مصیبت بزرگی دچار آمدهاید ) .
توضیحات :
« جَهْرَةً » : آشکارا . عیان . جَهْرَةً صفت مصدر محذوفی است و تقدیر آن چنین است : حَتّى نَرَى اللهَ رُؤْیَةً جَهْرَةً .
سوره بقرة آیه 56
متن آیه :
ثُمَّ بَعَثْنَاکُم مِّن بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
ترجمه :
سپس بعد از مرگِ ( نفس سرکش ) ، شما را برانگیختیم و ( بیداری بخشیدیم ) تا این که سپاسگزاری کنید .
توضیحات :
« بَعَثْنَاکُمْ » : شما را بیدار و هوشیار کردیم . شما را زنده کردیم . « مَوْتِ » : غفلت و جهالت . مرگ .
سوره بقرة آیه 57
متن آیه :
وَظَلَّلْنَا عَلَیْکُمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ
وَالسَّلْوَى کُلُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَمَا ظَلَمُونَا
وَلَکِن کَانُواْ أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ
ترجمه :
و
( از جمله نیکیهائی که در حق شما روا داشتیم ، این که ) ابر را چون
سایهبانی ، بالای سرتان نگاه داشتیم و برای شما ترنجبین و بلدرچین فرستادیم
( و گفتیم : ) از چیزهای پاکی بخورید که روزی شما کردهایم . ( ولی ایشان
کفران نعمت کردند و ناسپاسی ورزیدند ) و بر ما ستم نکردند ، بلکه بر خود
ستم نمودند .
توضیحات :
« ظَلَّلْنَا » : سایهبان
کردیم . « الْغَمَامَ » : ابر . « الْمَنَّ » : ترنجبین . گزنگبین . «
الْسَّلْوَیا » : پرنده بلدرچین . سُمانی .
سوره بقرة آیه 58
متن آیه :
وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَذِهِ الْقَرْیَةَ فَکُلُواْ مِنْهَا حَیْثُ
شِئْتُمْ رَغَداً وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّداً وَقُولُواْ حِطَّةٌ
نَّغْفِرْ لَکُمْ خَطَایَاکُمْ وَسَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که گفتیم : به این شهر ( بزرگی که پیغمبرتان
موسی برایتان نام برده است ) وارد شوید و هرگونه که میخواهید و هر چه که
لازم دارید فراوان و آسوده بخورید و از دروازه ( آن شهر ) با خشوع و خضوع
وارد شوید و بگوئید : خدایا ! از گناهان ما درگذر ، تا گناهان شما را
بیامرزیم . ما به نیکوکاران ( از عفو و مغفرت ) فزونتر میبخشیم .
توضیحات :
«
الْقَرْیَةَ » : شهر . برخی آن را بیتالمقدّس ، و برخی اریحا میدانند .
ولی قرآن نام شهر را مشخص نفرموده است . « حَیْثُ » : هرگونه . هرجا . «
رَغَداً » : فراوان . گوارا و پاکیزه . حال مصدر محذوفی است که تقدیر آن
چنین است : أَکْلاً رَغَداً . « سُجَّداً » : فروتنانه . جمع ساجِد ، حال
ضمیر ( و ) در ( أُدْخُلُوا ) است . « حِطَّةٌ » : زدودن . برطرفکردن .
مرفوع است چون خبر مبتدای محذوف است . تقدیر چنین است : مَسْألَتُناحِطَّةٌ
. یعنی : درخواست ما اسقاط خطایا و زدودن گناهان است .
سوره بقرة آیه 59
متن آیه :
فَبَدَّلَ الَّذِینَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَیْرَ الَّذِی قِیلَ لَهُمْ
فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِینَ ظَلَمُواْ رِجْزاً مِّنَ السَّمَاء بِمَا
کَانُواْ یَفْسُقُونَ
ترجمه :
سپس ستمگران ( از
فرمان خدایشان سرپیچی کردند ) و گفتاری را که به آنان گفته بودیم دیگر
کردند و دیگرگون گفتند . پس در برابر سرپیچی و تمرّدشان ، از آسمان بر آنان
عذابی نازل کردیم .
توضیحات :
« غَیْرَ » : منصوب
به نزع خافض است . یا این که مفعول دوم فعل ( بَدَّلَ ) است . « رِجْزاً » :
عذاب . عقوبت . « بِمَا » : بدان سبب که .
سوره بقرة آیه 60
متن آیه :
وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاکَ
الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَیْناً قَدْ عَلِمَ
کُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ کُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ
وَلاَ تَعْثَوْاْ فِی الأَرْضِ مُفْسِدِینَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) هنگامی را که موسی برای قوم خود طلب آب کرد ( وقتی که در
بیابان ، تشنگی بر همگان چیره شده بود ) . پس گفتیم : عصای خویش را بر سنگ
بزن . آن گاه دوازده چشمه از سنگ جوشیدن گرفت . هر تیرهای از مردم ،
آبشخور خود را دانست ( و بدیشان گفتم : ) از روزی خدا بخورید و بنوشید و
تباهکارانه در زمین به لاف و گزاف و تجاوز و تعدّی نپردازید .
توضیحات :
«
إِسْتَسْقَیا » : آب خواست . « عَیْناً » : چشمه . « أُنَاسٍ » : مردم . «
مَشْرَبَ » : آبشخور . « لا تَعْثَوْا » : تباهی نکنید . در فساد زیادهروی
نکنید . « مُفْسِدِینَ » : فسادپیشگان . تباهکاران . حال مؤکّده ضمیر ( و )
در ( لا تَعْثَوْا ) است . « لا تَعْثَوْا فِی الأَرْضِ مُفْسِدِینَ » :
منظور نهی از غوطهور شدن در فساد است ، والاّ هر فسادی ناپسند است . همان
گونه که هر ربائی حرام و زشت است ، ولی به همین شیوه خداوند فرموده است :
لا تَأْکُلُوا الرِّبَآ أَضْعَافاً مُّضَاعَفَةً .
سوره بقرة آیه 61
متن آیه :
وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَى لَن نَّصْبِرَ عَلَىَ طَعَامٍ وَاحِدٍ
فَادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الأَرْضُ مِن
بَقْلِهَا وَقِثَّآئِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ
أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِی هُوَ أَدْنَى بِالَّذِی هُوَ خَیْرٌ اهْبِطُواْ
مِصْراً فَإِنَّ لَکُم مَّا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ
وَالْمَسْکَنَةُ وَبَآؤُوْاْ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ
کَانُواْ یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ
بِغَیْرِ الْحَقِّ ذَلِکَ بِمَا عَصَواْ وَّکَانُواْ یَعْتَدُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که گفتید : ای موسی ! ما بر یک خوراک (
ترنجبین و بلدرچین ) شکیبائی نداریم . از خدای خود بخواه که برای ما آنچه
را زمین از سبزی و خیار و گندم و سیر و عدس و پیاز میرویاند ، بیرون آورد .
موسی گفت : آیا برآنید که چیز پستتر را جانشین چیز بهتر سازید ؟ پس ( از
سرزمین سیناء ) به شهری ( از شهرها ) فرود آیید که در آنجا آنچه را
خواستهاید خواهید یافت ، و ( به سبب این غرور و سرمستی و سرکشی ) گرفتار
خواری و تنگدستی شدند و در خور خشم خدا گردیدند . این هم بدان علّت بود که
به آیات خدا بیباور شدند و پیغمبران را بدون سبب و تنها به انگیزه مخالفت
با حق میکشتند . این ( تکفیر آیات و کشتن پیامبران ، بر اثر تکرار گناهان و
غرق شدن در معاصی بود که بدیشان جرأت داده بود که ) سرکشی کنند و به تجاوز
و تعدّی دست یازند .
توضیحات :
« أُدْعُ » :
فراخوان . « بَقْلِ » : سبزیجات . از قبیل : نعناع و کرفس و تره . «
قِثَّآء » : خیار . خیار چنبر . « فُوم » : سیر . « بَصَل » : پیاز . «
أَدْنَیا » : ناچیز . « خَیْرٌ » : خوب . « مِصْراً » : شهری . «
الْمَسْکَنَةُ » : خواری و بیچارگی . « بَآءُوا » : برگشتند . « بَآءُوا
بِغَضَبٍ مِّنَ اللهِ » : خشم خدا را با خود آوردند . مورد خشم خدا قرار
گرفتند . « عَصَوْا » : سرپیچی کردند .
سوره بقرة آیه 62
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَالَّذِینَ هَادُواْ وَالنَّصَارَى
وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَعَمِلَ
صَالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ
وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
کسانی که ایمان
داشتند ( پیش از این به پیغمبران ، و آنان که به محمّد باور دارند ) و
یهودیان ، و مسیحیان ، و ستارهپرستان و فرشتهپرستان ، هر که به خدا و روز
قیامت ایمان داشته و کردار نیک انجام داده باشد ، چنین افرادی پاداششان در
پیشگاه خدا محفوظ بوده و ترسی بر آنان نیست و غم و اندوهی بدیشان دست
نخواهد داد .
توضیحات :
« الَّذِینَ هَادُوا » :
کسانی که یهودی شدهاند . مراد یهودیان و پیروان موسی است . « النَّصَارَیا »
: مسیحیان . « الصَّابِئِینَ » : ستارهپرستان . خورشیدپرستان . آنان که از
هر دین و آئینی قسمتی را برگرفتهاند . این آیه بیانگر رستگاری همه این
گروهها نیست . بلکه میرساند که ایمان در انحصار نژاد و گروه خاصّی نمیباشد .
هر که دین اسلام را بپذیرد و اوامر و نواهی آن را مراعات دارد ، اهل نجات
است ( نگا : نساء / 150 و 151 ، أنفال / 38 ، بیّنه / 6 ) . پس از بعثت
رسول اکرم ( ص ) انسانها را میتوان به چهار گروه تقسیم کرد . سه گروه اهل
نجات و رستگاری هستند ، و آنان عبارتند از : 1 - کسانی که در گوشه و کنار
جهان زندگی میکنند و اصلاً بدانان ندای دعوت اسلام نمیرسد . 2 - کسانی که
بدانان ندای دعوت اسلام میرسد ولی به صورت ناقص و غیرقانع کننده ، و خودشان
هم اهل تحقیق و پژوهش نیستند . 3 - کسانی که ندای دعوت اسلام بدیشان میرسد
و آن را میپذیرند و در پندار و گفتار و کردار برابر قوانین اسلام زندگی را
سپری میکنند . گروه چهارم که نجات پیدا نمیکنند و به دوزخ درمیافتند
کسانیند که ندای دعوت اسلام را میشنوند و قانع هم میگردند ولی حاضر به
پذیرش اسلام نمیشوند . . .
سوره بقرة آیه 63
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُواْ
مَا آتَیْنَاکُم بِقُوَّةٍ وَاذْکُرُواْ مَا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن زمان را که از شما پیمان گرفتیم ( که بدانچه در تورات
است ، عمل کنید ) و کوه طور را بالای سرتان نگاه داشتیم ( و به شما گفتیم :
) محکم برگیرید آنچه را به شما دادهایم ( که تورات است ) و در عمل بدان
جدّی باشید و آنچه را در آن است بررسی کنید و در مدّنظر گیرید تا پرهیزگار
شوید ( و خویشتن را با مواظبت احکام و دستورات آن ، از عذاب به دور دارید )
.
توضیحات :
« رَفَعْنَا » : بلند کردیم . «
الطُّورَ » : اسم کوهی است که موسی بالای آن با خدا مناجات کرد . « خُذُوا
مَا . . . . » : در اینجا حذف قول شده است ، و تقدیر چنین است : قُلْنَا
لَهُمْ خُذُوا مَا . . . ، این شیوه در کلام عرب فراوان است ( نگا : زمر / 3
، فرقان / 41 ) .
سوره بقرة آیه 64
متن آیه :
ثُمَّ تَوَلَّیْتُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَلَوْلاَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لَکُنتُم مِّنَ الْخَاسِرِینَ
ترجمه :
سپس
شما ، بعد از همه اینها ، ( از طاعت و عبادت ) روگردان شدید ، و اگر لطف
خدا و رحمت او شامل شما نمیشد ( و به شما مهلت نمیداد و عذاب را به تأخیر
نمیانداخت ) جزو زیانباران میبودید .
توضیحات :
« تَوَلَّیْتُمْ » : روی گرداندید . پشت کردید .
سوره بقرة آیه 65
متن آیه :
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِینَ اعْتَدَواْ مِنکُمْ فِی السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ کُونُواْ قِرَدَةً خَاسِئِینَ
ترجمه :
شما
بیگمان دانستهاید ( خبر و سرگذشت ) آنان را که از شما در روز شنبه ( از
حدود الهی ) تجاوز کردند . پس بدیشان گفتیم : به بوزینگان رانده شده تبدیل
شوید .
توضیحات :
« إعْتَدَوْا » : تجاوز کردند . «
السَّبْتِ » : شنبه . « قِرَدَةً » : جمع قِرْد ، میمونها . بوزینهها . «
خَاسِئِینَ » : راندهشدگان و مطرودان بسان سگان . خدا متجاوزین را از رحمت
خود به دور داشت و آنان را خوار و پست نمود ، به گونهای که مردم از همنشینی
ایشان گریزان شدند و آنان را همچون بوزینگان از اجتماع انسانی خود طرد
کردند .
سوره بقرة آیه 66
متن آیه :
فَجَعَلْنَاهَا نَکَالاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِینَ
ترجمه :
پس آن ( عقوبت ) را عبرتی برای معاصران واقعه و آیندگان کردیم ، و پندی برای پرهیزگاران نمودیم .
توضیحات :
«
جَعَلْنَاهَا » : آن را گرداندیم ، مرجع ضمیر ( هَا ) حال ، کَیْنُونَة ،
صَیْرُورَة ، مَسْخَة ، و یا قِرَدَة است . « نَکَالاً » : عبرت . پند و
اندرز . « مَا بَیْنَ یَدَیْهَا » : مراد معاصران ایشان است . « مَا
خَلْفَهَا » : مراد آیندگان است .
سوره بقرة آیه 67
متن آیه :
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ
تَذْبَحُواْ بَقَرَةً قَالُواْ أَتَتَّخِذُنَا هُزُواً قَالَ أَعُوذُ
بِاللّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن هنگامی را که موسی به قوم خود ( که در میانشان قتلی
رخ داده بود و قاتل شناخته نمیشد ) گفت : خدا به شما دستور میدهد که گاوی
را سر ببرید ( تا کلید شناخت قتل شود . ولی ایشان این کار را عجیب پنداشتند
و ) گفتند : آیا ما را مسخره میکنی ؟ گفت : به خدا پناه میبرم از این که
جزو نادانان باشم ( و مردم را ریشخند نمایم و به مسخره گیرم ) .
توضیحات :
«
بَقَرَةً » : گاو . بقرة ، واحد بَقَر است که اسم جنس است ( نگا : بقره /
70 ) . « هُزُواً » : سخریّه . بازیچه . مصدر و به معنی اسم مفعول ، یعنی
مَهْزُوءً است . مانند خَلْق به معنی مَخْلُوق ( نگا : لقمان / 11 ) و
صَیْد به معنی مَصید ( نگا : مائده / 94 و 95 ) .
سوره بقرة آیه 68
متن آیه :
قَالُواْ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لّنَا مَا هِیَ قَالَ إِنَّهُ
یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لاَّ فَارِضٌ وَلاَ بِکْرٌ عَوَانٌ بَیْنَ
ذَلِکَ فَافْعَلُواْ مَا تُؤْمَرونَ
ترجمه :
گفتند :
از خدای خود بخواه که برایمان روشن کند چه گاوی ( مورد نظر ) است ؟ گفت :
( پروردگار جهانیان به من خبر داده و ) میگوید : آن ، گاوی است نه پیر و
نه جوان ، بلکه میانهسالی است میان این دو . پس آنچه به شما فرمان داده شده
است انجام دهید .
توضیحات :
« فَارِضٌ » : پیر .
کهنسال . سالخورده . « بِکْرٌ » : خُردسال . نورسیده . « عَوَانٌ » :
میانهسال . وسط . « بَیْنَ ذلِکَ » : میان آن چیزی که ذکر شد .
سوره بقرة آیه 69
متن آیه :
قَالُواْ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا لَوْنُهَا قَالَ
إِنَّهُ یَقُولُ إِنّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاء فَاقِعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ
النَّاظِرِینَ
ترجمه :
گفتند : از خدای خود بخواه
که برایمان بیان دارد ، رنگ آن چگونه است ؟ گفت : ( پروردگار جهانیان به
من خبر داده و ) میگوید : آن گاو ، گاو زرد پررنگی است که نگاه کنندگان (
بدو ) را شادمانی میبخشد .
توضیحات :
« صَفْرَآءُ » :
زردرنگ . « فَاقِعٌ » . خوشرنگ . « لَوْنُ » : رنگ . مرفوع است چون فاعل (
فَاقِعٌ ) است . « تَسُرُّ » : شاد میکند . مسرور میسازد .
سوره بقرة آیه 70
متن آیه :
قَالُواْ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا هِیَ إِنَّ البَقَرَ
تَشَابَهَ عَلَیْنَا وَإِنَّا إِن شَاء اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ
ترجمه :
گفتند
: خدایت را برایمان فراخوان تا بر ما روشن کند چگونه گاوی است . به راستی
این گاو بر ما مشتبه است ( و ناشناخته مانده است ) و ما اگر خدا خواسته
باشد راه خواهیم برد ( به سوی گاوی که باید سر ببریم و آن را خواهیم شناخت )
.
توضیحات :
« تَشَابَهَ » : مشتبه شده است . همگون شده و بهم آمیخته است .
سوره بقرة آیه 71
متن آیه :
قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لاَّ ذَلُولٌ تُثِیرُ الأَرْضَ
وَلاَ تَسْقِی الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لاَّ شِیَةَ فِیهَا قَالُواْ الآنَ
جِئْتَ بِالْحَقِّ فَذَبَحُوهَا وَمَا کَادُواْ یَفْعَلُونَ
ترجمه :
گفت
: خدا میفرماید که آن ، گاوی است که هنوز به کار گرفته نشده است و رام
نگشته است تا بتواند زمین را شیار کند و زراعت را آبیاری نماید . از هر
عیبی پاک و رنگش یکدست و بدون لکه است . گفتند : اینک حق مطلب را اداء کردی
. پس گاو را سر بریدند ، گرچه نزدیک بود که چنین نکنند .
توضیحات :
«
ذَلُولٌ » : رام . کار کشته . « تُثِیرُ » : زیر و رو میکند . « الْحَرْثَ
» : کشت و زرع . « مُسَلَّمَةٌ » : سالم . بیعیب . « شِیَةَ » : رنگ مخالف
. از ماده ( وشی ) . « مَا کَادُوا یَفْعَلُونَ » : نزدیک بود که چنین
کاری نکنند .
سوره بقرة آیه 72
متن آیه :
وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادَّارَأْتُمْ فِیهَا وَاللّهُ مُخْرِجٌ مَّا کُنتُمْ تَکْتُمُونَ
ترجمه :
و
( به یاد بیاورید ) آن گاه را که کسی را کشتید و درباره آن به نزاع
برخاستید و یکدیگر را بدان متّهم کردید ، و خدا حقیقت امر را میدانست و
آنچه را که پنهان میکردید ، آشکار و نمایان مینمود .
توضیحات :
«
إدَّارَءْتُمْ » : کشمکش کردید . اختلاف ورزیدید . گناه را از خود دور و
به گردن دیگری انداختید . فعل ماضی باب تفاعل است و اصل آن ( تَدَارَءْتُمْ
) از ماده ( دَرْء ) به معنی دفْع است . . « مُخْرِجٌ » : بیرون آورنده .
آشکارکننده .
سوره بقرة آیه 73
متن آیه :
فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا کَذَلِکَ یُحْیِی اللّهُ الْمَوْتَى وَیُرِیکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
پس
گفتیم : پارهای از آن ( قربانی ) را به آن ( کشته ) بزنید . ( و این کار
را کردید و خدا کشته را زنده کرد ) . خداوند مردگان را ( در روز قیامت )
چنین زنده میکند و دلائل ( قدرت ) خود را به شما مینمایاند تا این که
دریابید ( حقیقت و اسرار شریعت را ) .
توضیحات :
«
بَعْضِ » : بخش . برخ . تکّه . « کَذلِکَ » : آن چنان . بدین منوال . «
المَوْتَیا » : مردگان . « ءَایَاتِهِ » : نشانهها و دلائل خود .
سوره بقرة آیه 74
متن آیه :
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ
أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ
الأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء
وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ وَمَا اللّهُ
بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
پس از آن ،
دلهای شما سخت شد ، همچون سنگ یا سختتر از سنگ . و پارهای از سنگها است که
از آن نهرها میجوشد ، و پارهای از آنها است که میشکافد و آب از آن بیرون
میآید ، و پارهای از آنها است که از ترس خدا فرو میریزد . و خدا از آنچه
میکنید بیخبر نیست .
توضیحات :
« قَسَتْ » : سخت شد .
« الْحِجَارَةِ » : سنگ . « أَشَدُ قَسْوَةً » : سفتتر و سختتر . واژه (
أَشَدُّ ) مرفوع است چون عطف بر ( کَالْحِجَارَةِ ) است که در محلّ رفع است
؛ زیرا خبر ( هِیَ ) است . ( قَسْوَةً ) منصوب است چون تمییز است . «
لَمَا » در هر سه مورد آیه ، از لام تأکید و مای موصول فراهم آمده است و (
مَا ) مرفوع است چون خبر ( إِنَّ ) است . « یَشَّقَّقُ » : از هم شکافته
میشود . از باب تفعّل است .
سوره بقرة آیه 75
متن آیه :
أَفَتَطْمَعُونَ أَن یُؤْمِنُواْ لَکُمْ وَقَدْ کَانَ فَرِیقٌ مِّنْهُمْ
یَسْمَعُونَ کَلاَمَ اللّهِ ثُمَّ یُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ
وَهُمْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
آیا امیدوارید که (
یهودیان به آئین اسلام و ) به شما ایمان بیاورند با این که گروهی از آنان (
که احبار ایشان بودند ) سخنان خدا را ( در تورات ) میشنیدند و پس از
فهمیدن کامل آن ، دست به تحریفش میزدند ؟ و حال آن که علم و اطّلاع داشتند (
که درست نیست به کتابهای آسمانی دست برد ) .
توضیحات :
«
تَطْمَعُونَ » : امیدوارید . « فَرِیقٌ » : گروه . دسته . « عَقَلُوهُ » :
آن را فهمیدند و بدان آشنا شدند . « وَ هُمْ یَعْلَمُونَ » : جمله حالیّه
است برای ضمیر ( وَ ) در فعل ( یُحَرِّفُونَ ) . « یُحَرِّفُونَ » : تبدیل
میکردند . تغییر میدادند .
سوره بقرة آیه 76
متن آیه :
وَإِذَا لَقُواْ الَّذِینَ آمَنُواْ قَالُواْ آمَنَّا وَإِذَا خَلاَ
بَعْضُهُمْ إِلَىَ بَعْضٍ قَالُواْ أَتُحَدِّثُونَهُم بِمَا فَتَحَ اللّهُ
عَلَیْکُمْ لِیُحَآجُّوکُم بِهِ عِندَ رَبِّکُمْ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
و
چون با کسانی که ایمان آوردهاند روبرو میشوند ، میگویند : ایمان آوردهایم (
به این که شما بر حق میباشید و محمّد پیغمبری است که در تورات وصف او آمده
است . ) و هنگامی که با یکدیگر خلوت میکنند ( دستهای بدیشان اعتراض
مینمایند ) و میگویند : آیا مطالبی را که خداوند ( درباره صفات محمّد )
برای شما بیان کرده برای مسلمانان بازگو میکنید و از آن سخن میرانید ، تا (
روز رستاخیز ) در پیشگاه خدا بر شما حجّت گیرند و علیه شما بدان استدلال
کنند ؟ مگر نمیفهمید و عقل ندارید ؟
توضیحات :
«
لَقُوا » : برخورد کردند . رسیدند . « خَلا » : رفت . به خلوت نشست . « مَا
فَتَحَ اللهُ عَلَیْکُمْ » : آنچه خداوند در کتاب آسمانی تورات به شما
آموخته است . « لِیُحَآجُّوکُم بِهِ » : تا با شما بستیزند و آن را بر شما
حجّت گیرند .
سوره بقرة آیه 77
متن آیه :
أَوَلاَ یَعْلَمُونَ أَنَّ اللّهَ یَعْلَمُ مَا یُسِرُّونَ وَمَا یُعْلِنُونَ
ترجمه :
آیا نمیدانند که آنچه را پنهان میکنند و آنچه را آشکار میسازند ، خدا همه را میداند ؟
توضیحات :
« یُسِرُّونَ » : پنهان و نهان میکنند . « یُعْلِنُونَ » : علنی و آشکار میکنند .
سوره بقرة آیه 78
متن آیه :
وَمِنْهُمْ أُمِّیُّونَ لاَ یَعْلَمُونَ الْکِتَابَ إِلاَّ أَمَانِیَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ یَظُنُّونَ
ترجمه :
و
پارهای از آنان افراد بیسوادی هستند که ( از ) کتاب ( خدا تورات ) جز ( یک
مشت خرافات و دروغهائی که احبارشان به هم بافتهاند و با ) آرزوهای ( آنان
سازگار است ) نمیدانند ، و تنها به پندارهایشان دل بستهاند .
توضیحات :
«
أُمِّیُّونَ » : کسانی که نمیتوانند بخوانند و بنویسند . بیسوادان . «
الکِتَابَ » : مراد تورات است . « أمَانِیَّ » : جمع أُمْنِیَّة از ماده (
مُنیا ) آرزوهای ناروا و نادرست . دروغهای به هم بافته ( نگا : بقره / 111 ،
نساء / 123 ، حدید / 14 ) . « إِنْ » : حرف نفی است .
سوره بقرة آیه 79
متن آیه :
فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ یَکْتُبُونَ الْکِتَابَ بِأَیْدِیهِمْ ثُمَّ
یَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللّهِ لِیَشْتَرُواْ بِهِ ثَمَناً قَلِیلاً
فَوَیْلٌ لَّهُم مِّمَّا کَتَبَتْ أَیْدِیهِمْ وَوَیْلٌ لَّهُمْ مِّمَّا
یَکْسِبُونَ
ترجمه :
وای بر کسانی ( از احبار ) که
کتاب را با دست خود مینویسند و آن گاه میگویند ( به بیسوادان ) : این (
توراتی است که ) از جانب خدا آمده است تا به بهای کمی آن ( تحریف شدهها )
را بفروشند ! وای بر آنان چه چیزهائی را با دست خود مینویسند ! و وای بر
آنان چه چیزهائی را به چنگ میآورند ! ( این گونه نوشتهها و کارها ، ایشان
را به سوی هلاک و عذاب میکشاند ) .
توضیحات :
« وَیْلٌ » : وای بر ! مرگ بر ! « ثَمَناً » : پول . بها .
سوره بقرة آیه 80
متن آیه :
وَقَالُواْ لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَیَّاماً مَّعْدُودَةً قُلْ
أَتَّخَذْتُمْ عِندَ اللّهِ عَهْداً فَلَن یُخْلِفَ اللّهُ عَهْدَهُ أَمْ
تَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
میگویند
: ( هر چند هم گناهکار باشیم ) آتش جز چند روز معدودی گریبانگیرمان
نمیگردد ! بگو : آیا از جانب خدا پیمان گرفتهاید و ( چون ) خدا هرگز خلاف
وعدهاش عمل نمینماید ( اطمینان یافتهاید ) ؟ یا این که چیزی به خدا نسبت
میدهید که از آن بیخبرید ( و دروغی بیش نیست ) ؟
توضیحات :
« لَن تَمَسَّنَا » : هرگز به ما نمیرسد . « أَیَّاماً مَّعْدُودَةً » : چند روز قابل شمار . مدّت کمی .
سوره بقرة آیه 81
متن آیه :
بَلَى مَن کَسَبَ سَیِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
آری
! هر کس مرتکب گناه شود ، و گناه ( احساس و وجدان و سراسر وجود ) او را
احاطه کند ، این چنین افرادی یاران آتش بوده و جاودانه در آن خواهند ماند
.
توضیحات :
« بَلَیا » : آری . حرف جواب است و برای
ابطال نفی متقدّم ، و افاده اثبات مفهوم بعد از خود میآید . « سَیِّئَةً »
: زشت و قبیح . گناه . « خَطِیئَةُ » : بزه . گناهی که از روی قصد و عمد
انجام پذیرد . « أَصْحَابُ الْنَّارِ » : دوزخیان .
سوره بقرة آیه 82
متن آیه :
وَالَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أُولَئِکَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
و کسانی که ایمان آوردهاند و کردار پسندیده و افعال شایسته انجام داده اینان اهل بهشت بوده و جاودانه در آن خواهند ماند .
توضیحات :
« الصَّالِحَاتِ » : گفتار و کردار پسندیده و شایسته . « أَصْحَابُ الْجَنَّةِ » : بهشتیان .
سوره بقرة آیه 83
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ
اللّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى
وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ
وَآتُواْ الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنکُمْ
وَأَنتُم مِّعْرِضُونَ
ترجمه :
و ( به یاد آورید )
آن زمان را که از بنیاسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و نسبت به
پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید ، و به مردم نیک
بگوئید ، و نماز را برپا دارید ، و زکات را بپردازید . سپس شما جز عدّه کمی
روی برتافتید و سرپیچی کردید ( و از وفای به پیمانی که با خدا بسته بودید )
رویگردان شدید .
توضیحات :
« مِیثَاقَ » : پیمان
استوار . عهد مؤکّد . « إِحْسَاناً » : نیکوئی کردن . « ذِیالْقُرْبَیا » :
خویشاوندان . « الْیَتَامَیا » : یتیمان . « حُسْناً » : سخن زیبا و
پسندیده . « تَوَلَّیْتُمْ » پشت کردید و روی گرداندید . « مُعرِضُونَ » :
اعراضکنندگان . سر باز زنندگان . « وَ أَنتُم مُّعرِضُونَ » : جمله حالیّه
است و برای تأکید پشتکردن و روی گرداندن آمده است .
سوره بقرة آیه 84
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ لاَ تَسْفِکُونَ دِمَاءکُمْ وَلاَ
تُخْرِجُونَ أَنفُسَکُم مِّن دِیَارِکُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنتُمْ
تَشْهَدُونَ
ترجمه :
و ( به یاد آورید ) هنگامی را
که از شما پیمان گرفتیم که خون یکدیگر را نریزید و همدیگر را از سرزمین و
خانه و کاشانه خویش بیرون نکنید . ( بر این پیمان ، شما ) اقرار کردید ( و
هم اینک باور دارید که در کتابتان موجود است ) و شما ( بر صحّت آن ) گواهی
میدهید .
توضیحات :
« لا تَسْفِکُونَ » : نمیریزید . « دِمَآءَ » : جمع دَم ، خونها . « دِیَار » : جمع دار ، خانهها . سرزمینها .
سوره بقرة آیه 85
متن آیه :
ثُمَّ أَنتُمْ هَؤُلاء تَقْتُلُونَ أَنفُسَکُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِیقاً
مِّنکُم مِّن دِیَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَیْهِم بِالإِثْمِ
وَالْعُدْوَانِ وَإِن یَأتُوکُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ
عَلَیْکُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ
وَتَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاء مَن یَفْعَلُ ذَلِکَ مِنکُمْ إِلاَّ
خِزْیٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یُرَدُّونَ إِلَى
أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
پس
از آن ، این شما هستید که یکدیگر را میکشید و گروهی از خودتان را از
خانهها و سرزمینتان بیرون میرانید ، ( و دیگران را بر ضدّ آنان
برمیشورانید و یاری میدهید و ایشان را علیه آنان ) از راه گناه و دشمنانگی ،
همپشتی و پشتیبانی میکنید . ولی اگر ( بعضی از آنان به صورت ) اسیران نزد
شما ( و همپیمانانتان ) بیایند ( برای نجاتشان میکوشید و ) فدیه میدهید ( و
ایشان را آزاد میسازید . اگر از شما پرسیده شود ، چه چیز شما را وامیدارد
که فدیه آنان را بپردازید و آزادشان سازید ؟ میگوئید که کتابهای آسمانیمان
به ما دستور میدهد که فدیه اسیران بنیاسرائیل را بپردازیم و ایشان را آزاد
سازیم . مگر کتابهای آسمانی به شما دستور نمیدهند که خون آنان را نریزید و
ایشان را از خانه و کاشانه آواره نسازید ؟ ) و حال آن که بیرون راندن ایشان
( و کشتن آنان ) بر شما حرام است . آیا به بخشی از ( دستورات ) کتاب (
آسمانی ) ایمان میآورید و به بخش دیگر ( دستورات آن ) کفر میورزید ؟ برای
کسی که از شما چنین کند ، جز خواری و رسوائی در این جهان نیست ، و در روز
رستاخیز ( چنین کسانی ) به سختترین شکنجهها برگشت داده میشوند ، و خداوند
از آنچه میکنید بیخبر نیست .
توضیحات :
«
تَظَاهَرُونَ عَلَیْهِمْ » : علیه آنان یکدیگر را پشتیبانی و کمک میکنید . «
الْعُدْوَانِ » : ظلم و تعدّی . زیادهروی در ستم . عطف ( عُدْوَان ) بر (
إِثْم ) عطف خاصّ بر عام است . « أُسَارَیا » : جمع اسیر ، زندانیان . حال
است برای ضمیر ( و ) در فعل ( یَأْتُوکُمْ ) . « تُفَادُوهُمْ » : فدیه
آزادی آنان را میپردازید . بازخریدشان میکنید . « إِخْرَاجُ » : بدل ( هُوَ
) و یا مبتدای مؤخّر برای خبر مقدّم ( مُحَرَّمٌ ) و یا نائب فاعل اسم
مفعول ( مُحَرَّم ) است . « خِزْیٌ » : خواری . رسوائی . « یُرَدُّونَ » :
برگشت داده میشوند . برگردانیده میشوند .
سوره بقرة آیه 86
متن آیه :
أُولَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُاْ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا بِالآَخِرَةِ
فَلاَ یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ یُنصَرُونَ
ترجمه :
اینان
همان کسانیند که آخرت را به زندگی دنیا فروختهاند . لذا شکنجه آنان تخفیف
داده نمیشود و ایشان یاری نخواهند شد ( و یاوران و کمککنندگانی نخواهند
یافت تا برای نجاتشان بکوشند ) .
توضیحات :
« إِشْتَرَوْا » : خریدند . فروختند .
سوره بقرة آیه 87
متن آیه :
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَقَفَّیْنَا مِن بَعْدِهِ
بِالرُّسُلِ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ
وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَکُلَّمَا جَاءکُمْ رَسُولٌ بِمَا لاَ
تَهْوَى أَنفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَرِیقاً کَذَّبْتُمْ وَفَرِیقاً
تَقْتُلُونَ
ترجمه :
( ای گروه یهودیان ! به یاد
بیاورید آن گاه را که ) ما به موسی کتاب ( تورات ) دادیم و در پی وی
پیغمبرانی فرستادیم ، و ( از جمله آنان ) به عیسی پسر مریم معجزهها و دلائل
روشن بخشیدیم و او را به وسیله روحالقدس ( که جبرئیل است ) تأیید نمودیم و
نیرویش دادیم . آیا ( جز این است که ) هر زمان پیغمبری ( از اینان )
برخلاف میل و آرزوی نفس شما چیزی را آورد ، گردن افراختید ( و خود را
بزرگتر از آن دانستید که از او پیروی کنید ، و به این هم بسنده نکردید )
بلکه عدّهای را تکذیب نمودید و دروغگو خواندید ، و جمعی را کشتید .
توضیحات :
«
قَفَّیْنَا » : پیاپی آوردیم . به دنبال یکدیگر و پشت سر همدیگر آوردیم .
از ماده ( قفو ) است ( نگا : مؤمنون / 44 ) . « الْبَیِّنَاتِ » : معجزات
روشن ( نگا : آلعمران / 49 ) . « أَیَّدْنَاهُ » : او را تقویت و تأیید
کردیم . از ماده ( أیْد ) به معنی قوّت و قدرت . « لا تَهْوِی » : نمیخواست
. دوست نمیداشت . « إسْتَکْبَرْتُمْ » : بزرگی فروختید . خویشتن را بزرگتر
از آن دیدید که حق را بپذیرید و در برابر آن کرنش کنید . « فَرِیقاً » :
دستهای . گروهی . مفعول مقدّم برای افعال ( کَذَّبْتُمْ ) و ( تَقْتُلُونَ )
است .
سوره بقرة آیه 88
متن آیه :
وَقَالُواْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّه بِکُفْرِهِمْ فَقَلِیلاً مَّا یُؤْمِنُونَ
ترجمه :
و
( موضع آنان در برابر پیغمبر خاتم محمّد امین نیز چنین است و از روی
ریشخند ) گفتند : دلهای ما سرپوشیده و در غلاف است ( و گفته نو دعوت تو
بدان راه ندارد ! چنین نیست ) بلکه خداوند آنان را به خاطر کفرشان نفرین
نموده ( و از رحمت خویش به دور داشته است ) و کمتر ایمان میآورند .
توضیحات :
«
غُلْفٌ » : جمع أَغْلَف ، بسته و پوشیده . در پرده ( نگا : فصّلت / 5 ) . «
لَعَنَهُمْ » : ایشان را نفرین کرد . بر آنان خشم گرفت و از رحمت خویش به
دورشان داشت . « قَلِیلاً مَّا یُؤْمِنُونَ » : اندکی ایمان میآورند ( نگا :
بقره / 83 ) . ایمان ناچیز و ضعیفی دارند . قَلِیلاً منصوب است چون صفت
مصدر محذوفی است : یُؤْمِنُونَ إیمَاناً قَلِیلاً . و یا حال است برای ضمیر
( و ) در فعل ( یُؤْمِنُونَ ) . حرف ( مَا ) زائد است و برای تأکید معنی
قِلّت آمده است .
سوره بقرة آیه 89
متن آیه :
وَلَمَّا جَاءهُمْ کِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ
وَکَانُواْ مِن قَبْلُ یَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِینَ کَفَرُواْ فَلَمَّا
جَاءهُم مَّا عَرَفُواْ کَفَرُواْ بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّه عَلَى
الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و هنگامی که از طرف خداوند
کتابی ( به نام قرآن توسّط پیغمبر اسلام ) به آنان رسید که تصدیقکننده
چیزهائی ( همچون توحید و اصول دین و مقاصد آن ) بود که با خود ( از تورات )
داشتند ، و ( از روی تورات ) آن را شناختند و ( به صدق محتوایش ) پی بردند
، ولی ( به سبب حسادت و عناد ) بدان کفر ورزیدند ( زیرا ، پیغمبری آن را
آورده بود که از بنیاسرائیل نبود . گرچه ) قبلاً ( هنگامی که با مشرکان به
جنگ و یا نزاع لفظی برمیخاستند ، میگفتند که خدا ایشان را با فرستادن آخرین
پیامبری که کتابشان بدان نوید داده است ، یاری خواهد داد و ) امید فتح و
پیروزی بر کافران را داشتند . پس لعنت خداوند بر کافران ( چون ایشان ) باد
.
توضیحات :
« کِتَابٌ » : مراد قرآن است . «
یَسْتَفْتِحُونَ » : طلب فتح و پیروزی میکردند . « فَلَمَّا جَآءَهُم مَّا .
. . » : مراد از ( مَا ) و ضمیر ( هِ ) در ( کَفَرُوا بِهِ ) محمّد است .
برخی مرجع آن دو را ( کتاب ) یعنی قرآن دانستهاند . « عَرَفُوا » : شناختند
. آگاهی یافتند .
سوره بقرة آیه 90
متن آیه :
بِئْسَمَا اشْتَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن یَکْفُرُواْ بِمَا أنَزَلَ
اللّهُ بَغْیاً أَن یُنَزِّلُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ عَلَى مَن یَشَاءُ مِنْ
عِبَادِهِ فَبَآؤُواْ بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ
مُّهِینٌ
ترجمه :
خویشتن را به بدترین چیزها
فروختند ( چه از هوای نفس پیروی و به دنبال تعصّبات قبیلهای روان شدند ) و
به ناروا نسبت به آنچه فرستاده بودیم کفر ورزیدند و کفرشان تنها به خاطر
دشمنانگی ( با دیگران و انتقام از مؤمنان ) و ناخوشنودی از این که خداوند (
وحی خویشتن را ) از روی فضل و مرحمت پروردگاریش بر هر که بخواهد از
بندگانش نازل میکند بود . لذا خشم خدا یکی پس از دیگری آنان را فرا گرفت ( و
مستوجب دو خشم شدند : یکی بر اثر کفری که نسبت به محمّد پیغمبر اسلام روا
داشتند ، و دیگری خشمی که بر اثر کفر و آزاری که درباره موسی روا میداشتند )
. برای کفّار ( همانند ایشان ) عذاب خوارکننده و دردناکی است .
توضیحات :
«
بِئْسَمَا » : چه زشت است . « إِشْتَرَوْا » : فروختند . « أَن یَکْفُرُوا
» : تأویل به مصدر میشود و تقدیر آن ( کُفْرُهُمْ ) است و مخصوص به ذمّ و
محلاًّ مرفوع و مبتدا است ، و عبارت پیشین خبر آن ، و یا این که خبر مبتدای
محذوف ( هو ) است ، و تقدیر آن چنین است : ( هُوَ أَن یَّکْفُرُوا ) . «
بَغْیاً » : فساد . در اینجا مراد حسد است . چون حسد از فساد نفس سرچشمه
میگیرد . مفعولٌله برای ( أَن یَّکْفُرُوا ) است . « أَن یُّنَزِّلَ اللهُ »
: مفعولٌله و محلاًّ منصوب است . تقدیر آن چنین است : لِأن یُّنَزِّلَ
اللهُ . یعنی : لإِنزَالِ اللهِ . « بَآءُوا » : برگشتند . « بَآءُوا
بِغَضَبٍ عَلی غَضَبٍ » : برگشتند و خشم پیاپی خدا را با خود آوردند . «
مُهِینٌ » : خوارکننده .
سوره بقرة آیه 91
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُواْ بِمَا أَنزَلَ اللّهُ قَالُواْ نُؤْمِنُ
بِمَا أُنزِلَ عَلَیْنَا وَیَکْفُرونَ بِمَا وَرَاءهُ وَهُوَ الْحَقُّ
مُصَدِّقاً لِّمَا مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنبِیَاءَ اللّهِ مِن
قَبْلُ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
هنگامی که
به آنان گفته شود : به آنچه خداوند فرو فرستاده است ( که قرآن است ) ایمان
بیاورید ، میگویند : ما به چیزی ایمان میآوریم که بر خود ما نازل شده باشد
( نه بر اقوام دیگر ) ، و به غیر آن کفر میورزند و حال آن که حق بوده و
تصدیقکننده چیزی است که با خود دارند . بگو : اگر مؤمنید ( و راست میگوئید
که به تورات ایمان دارید و از آن پیروی میکنید ) پس چرا پیامبران خدا را
پیش از این میکشتید ؟
توضیحات :
« وَرَآءَهُ » : غیر
آن . بجز آن ( نگا : نساء / 24 ، مؤمنون / 7 ) . « وَ هُوَ الْحَقُّ » :
جمله حالیّه است . « مُصَدِّقاً » : تصدیقکننده . حال ( حق ) است . « مِن
قَبْلُ » : قبلاً . در گذشته . در روزگار پیشین .
سوره بقرة آیه 92
متن آیه :
وَلَقَدْ جَاءکُم مُّوسَى بِالْبَیِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ
ترجمه :
به
راستی موسی آن همه دلائل روشن و معجزات را برای شما آورد ( ولی پس از آن
که از دیده شما نهان گشت و به مناجات پروردگار رفت ) بعد از او گوساله را
برگزیدید ( و به گوسالهپرستی نشستید ) و با این کار ( بر خود ) ستم کردید (
و به بتپرستی سابق خویش برگشتید ) .
توضیحات :
«
الْبَیِّنَاتِ » : دلائل روشن . معجزات گویا ( نگا : عنکبوت / 39 ، قصص /
36 ) . « مِنم بَعْدِهِ » : بعد از رفتن موسی به کوه طور ( نگا : بقره / 51
، نساء / 153 ) .
سوره بقرة آیه 93
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُواْ
مَا آتَیْنَاکُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُواْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَعَصَیْنَا
وَأُشْرِبُواْ فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا
یَأْمُرُکُمْ بِهِ إِیمَانُکُمْ إِن کُنتُمْ مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
(
به یاد آورید ) آن گاه را که از شما پیمان گرفتیم و ( موسی تورات را
بیاورد و دیدید که تکالیف و وظائف دشواری دربر دارد و شما از انجام آنها سر
باز زدید . ما برای نشان دادن صدق تورات و فوائد تعالیم آن ) کوه طور را
بالای سرتان ( همچون سایهبانی ) نگاه داشتیم ( و شما چنین انگاشتید که کوه
بر سرتان فرو میریزد . بدین هنگام به شما گفتیم : ) آنچه را به شما دادهایم
، محکم برگیرید و با قدرت هرچه بیشتر بدان عمل کنید . ( در این هنگام
اعلان آمادگی کردند و ) گفتند : شنیدیم ، ولی ( به زبان عمل گفتند : )
نافرمانی کردیم ! ( ایمان به دلهایشان ننشسته بود . زیرا ) دلهایشان بر
اثر کفر ، با ( محبّت ) گوساله آبیاری شده بود . بگو : ایمانتان شما را به
انجام بدترین چیز دستور میدهد اگر ( گمان میکنید که ) شما مؤمن هستید .
توضیحات :
«
سَمِعْنَا وَ عَصَیْنَا » : شنیدیم و فرمان نبردیم ! البتّه چنین سخنی را
با زبان اداء نکردهاند ، ولی چون به عهد خود وفا ننمودهاند انگار که چنین
گفتهاند . خلاصه کردارشان خلاف گفتارشان بوده است و اعمالشان اقوالشان را
تکذیب کرده است . « وَ أُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ » : دلهایشان
از عشق گوساله لبریز گردیده بود . در اینجا حذف مضاف شده است و مضافٌالیه
در جای مضاف به کار رفته است . تقدیر چنین است : حُبَّ الْعِجْلِ . «
بِکُفْرِهِمْ » : به سبب کفرشان .
سوره بقرة آیه 94
متن آیه :
قُلْ إِن کَانَتْ لَکُمُ الدَّارُ الآَخِرَةُ عِندَ اللّهِ خَالِصَةً
مِّن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُاْ الْمَوْتَ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
بگو
اگر ( چنانچه گمان میبرید ) خداوند ، جهان دیگر را از میان همه مردم تنها
به شما اختصاص داده است ، پس ( عملاً با جهاد در راه خدا ) آرزوی مرگ کنید
اگر راستگوئید .
توضیحات :
« الدَّارُ » : خانه .
سرا . « الْدَّارُ الآخِرَةِ » : سرای دیگر . « خَالِصَةً » : مخصوص . خاصّ
. حال است برای ( الدّار ) که اسم ( کانَتْ ) است و خبر آن ( لَکُمْ ) . «
مِن دُونِ » : بدون . واژهای است که برای اختصاص و قطع شرکت دیگران به کار
میرود ( نگا : بقره / 111 ) .
سوره بقرة آیه 95
متن آیه :
وَلَن یَتَمَنَّوْهُ أَبَداً بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ وَاللّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمینَ
ترجمه :
ولی
آنان به خاطر ( اعمال بدی که انجام دادهاند و ) آنچه پیش از خود
فرستادهاند ، هرگز آرزوی مرگ نمیکنند ، و خداوند از حال ستمگران ( چون
ایشان ) آگاه است ( و بهشت از آن پرهیزگاران است ؛ نه خاصّ افرادی همسانشان
) .
توضیحات :
« بِمَا » : به سبب چیزی که . «
قَدَّمَتْ » : انجام داده است . پیشاپیش فرستاده است . « أَیْدِی » : دستها
. جمع ( یَد ) که میتواند کنایه از خود شخص یا قدرت او نیز باشد .
سوره بقرة آیه 96
متن آیه :
وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَیَاةٍ وَمِنَ الَّذِینَ
أَشْرَکُواْ یَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَمَا هُوَ
بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَن یُعَمَّرَ وَاللّهُ بَصِیرٌ بِمَا
یَعْمَلُونَ
ترجمه :
و آنان را حریصترین مردم بر
زندگی ( این دنیا ) خواهی یافت ، حتّی طمعکارتر از مشرکان ( که به زندگی
دوباره و بهشت و دوزخ ایمان ندارند . لذا ) هر یک از آنان دوست دارد هزار
سال عمر کند ، در حالی که اگر این عمر ( طولانی ) بدو داده شود ، او را از
عذاب به دور نمیدارد . و خداوند نسبت بدانچه انجام میدهند ، بینا است ( و
ستمگران را به پاداش کارهای ناشایستشان میرساند ) .
توضیحات :
«
لَتَجِدَنَّهُمْ » ، هر آینه ایشان را خواهی یافت . « حَیَاةٍ » : زندگی .
نکرهآمدن آن برای اطلاق است . یعنی هر زندگیای که باشد ، خوب یا بد ،
محترمانه یا رذلانه . و . . . « وَ مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا » : عطف بر
ماقبل است بر حسب معنی . در ( أَحْرَصَ ) حرف ( مِنْ ) مقدّر است . همچنین
میتوان واژه ( أَحْرَصَ ) را پیش از ( مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا ) محذوف
دانست . در هر حال ذکر خاصّ بعد از عام است و بیانگر تأکید حرص یهودیان بر
زندگی دنیا است ، و سرزنش و تهدید ایشان را در بردارد . « یُعَمَّرُ » :
عمر داده شود . زیست کند . « أَلْفَ » : هزار . « مُزَحْزِح » : دورکننده
.
سوره بقرة آیه 97
متن آیه :
قُلْ مَن کَانَ
عَدُوّاً لِّجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِکَ بِإِذْنِ
اللّهِ مُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدًى وَبُشْرَى
لِلْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
( بعضی از آنان میگویند که
: چون جبرئیل ، دشمن ایشان ، قرآن را برای محمّد میآورد ، آنان با او
دشمنی میورزند و کتابش را قبول ندارند . ای پیغمبر ! بدیشان ) بگو : کسی که
دشمن جبرئیل باشد ( در حقیقت دشمن خدا است ) زیرا که او به فرمان خدا قرآن
را بر قلب تو نازل کرده است ( نه این که خودسرانه دست به چنین امری زده
باشد ) . قرآنی که کتابهای آسمانی پیشین را تصدیق میکند ، و هدایت و بشارت
برای مؤمنان است .
توضیحات :
« نَزَّلَهُ » : آن را
نازل کرده است . مرجع ( نَزَّلَ ) جبرئیل ، و مرجع ( هُ ) قرآن است . «
قَلْبِ » : دل . تسمیه کلّ به اسم جزء است و مراد وجود انسان است . «
بِإِذْنِ اللهِ » : با اجازه خدا . به فرمان خدا . « مُصَدِّقاً » :
تصدیقکننده . حال ضمیر مفعولی ( هُ ) در ( نَزَّلَهُ ) است . « مَا بَیْنَ
یَدَیْهِ » : آنچه پیش از آن کتابهای آسمانی بوده است . « هُدیً وَ
بُشْرَیا » : هدایت و بشارت . راهنما و مژدهرسان . ( هُدیً و بُشْرَیا )
عطف بر ( مُصَدِّقاً ) میباشند .
سوره بقرة آیه 98
متن آیه :
مَن کَانَ عَدُوّاً لِّلّهِ وَمَلآئِکَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِیلَ وَمِیکَالَ فَإِنَّ اللّهَ عَدُوٌّ لِّلْکَافِرِینَ
ترجمه :
کسی که دشمن خدا و فرشتگان و فرستادگان او و جبرئیل و میکائیل باشد ( خداوند دشمن او است ) . چه خداوند دشمن کافران است .
توضیحات :
«
مَنْ » در آیههای 97 و 98 شرطیّه است و جواب آن ( فَهُوَ کَافِرٌ ) محذوف
است . یا این که جمله ( فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلی قَلْبِکَ ) ، و ( فَإِنَّ
اللهَ عَدُوٌّ لِّلْکَافِرِینَ ) جواب شرط بشمارند .
سوره بقرة آیه 99
متن آیه :
وَلَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَیْکَ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَمَا یَکْفُرُ بِهَا إِلاَّ الْفَاسِقُونَ
ترجمه :
بیگمان
ما آیههای روشنی ( به وسیله جبرئیل بر قلب تو القاء کردیم و ) برای تو
فرستادیم ( که جویندگان راه حق ، در برابر آنها سرتعظیم فرود میآورند ) و
جز بیرون روندگان ( از دائره قانون فطرت و دشمنان حق و حقیقت ) کسی بدانها
کفر نمیورزد .
توضیحات :
« ءَایَاتٍ بَیِّنَاتٍ » :
آیههای واضح و روشن . « الْفَاسِقُونَ » : بیرون روندگان از ربقه شریعت .
کافران ( نگا : آلعمران / 82 و 110 ، مائده / 47 ، توبه / 67 ، نور / 4 و
55 ، احقاف / 35 ، حشر / 19 ) .
سوره بقرة آیه 100
متن آیه :
أَوَکُلَّمَا عَاهَدُواْ عَهْداً نَّبَذَهُ فَرِیقٌ مِّنْهُم بَلْ أَکْثَرُهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ
ترجمه :
(
ایشان همان گونه که در امر عقیده و ایمان متزلزل میباشند ، در عهدهائی که
میبندند نیز متزلزل هستند ) مگر هر بار که عهدی ( با خدا و پیغمبر و
مسلمانان ) بستند ، جمعی از آنان آن را نشکستند و دور نیفکندند ؟ ( و با
آن مخالفت نورزیدند ؟ ) . این بدان سبب است که بیشتر آنان ( به حرمت عهد و
قداست پیمان ) ایمان ندارند .
توضیحات :
« أَوَ » :
حرف استفهام و برای تهدید است ، و ( وَ ) حرف عطف است . در اینجا معطوفٌ
علیه محذوف است و تقدیر چنین است : أَکَفَرُوا بِالآیاتِ الْبَیِّنَاتِ ،
وَ کُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْداً . برخی واو عطف را زائد دانستهاند . «
نَبَذَ » ، دور افکند . بهم زد .
سوره بقرة آیه 101
متن آیه :
وَلَمَّا جَاءهُمْ رَسُولٌ مِّنْ عِندِ اللّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ
نَبَذَ فَرِیقٌ مِّنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ کِتَابَ اللّهِ
وَرَاء ظُهُورِهِمْ کَأَنَّهُمْ لاَ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
هنگامی که فرستادهای ( محمّد نام ) از جانب خدا به سراغ آنان آمد ، گرچه (
اوصافش با نشانههائی که در کتابهایشان بود و ) با آنچه با خود داشتند ،
مطابقت داشت ، جمعی از اهل کتاب ، کتاب خدا را پشت سر افکندند ( و اوصاف
محمّد را از کتابهای خود زدودند . انگار در کتابهایشان چیزی درباره او
نیامده است و ) گوئی آنان ( چیزی از اوصاف چنین پیغمبری ) نمیدانند .
توضیحات :
«
رَسُولٌ » : فرستادهای . پیغمبری . مراد محمّد ( است و تنکیر ( رسول )
برای تعظیم است . « وَرَآءَ » : فراسو . پشت سر . « ظُهُورِ » : جمع ظَهْر ،
پشتها . « کَأَنَّهُمْ لا یَعْلَمُونَ » : گوئی که ایشان نمیدانند . صفت
یا حال ( فَرِیقٌ ) است .
سوره بقرة آیه 102
متن آیه :
وَاتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّیَاطِینُ عَلَى مُلْکِ سُلَیْمَانَ
وَمَا کَفَرَ سُلَیْمَانُ وَلَکِنَّ الشَّیْاطِینَ کَفَرُواْ یُعَلِّمُونَ
النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَکَیْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ
وَمَارُوتَ وَمَا یُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى یَقُولاَ إِنَّمَا
نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَکْفُرْ فَیَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا
یُفَرِّقُونَ بِهِ بَیْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُم بِضَآرِّینَ بِهِ
مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّهِ وَیَتَعَلَّمُونَ مَا یَضُرُّهُمْ
وَلاَ یَنفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِی
الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ
کَانُواْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و ( گروهی از احبار
یهود ) به آنچه شیاطین صفتان و گناه پیشگانشان درباره سلطنت سلیمان ( به هم
میبافتند و بر مردم ) میخواندند ، باور داشتند و از آن پیروی نمودند . (
چه گمان میبردند که سلیمان پیغمبر نبوده و بلکه جادوگر بوده است و با نیروی
سحر ، پریها و پرندگان و بادها را به زیر فرمان خویش در آورده است و لذا
شاه جادوگر کافری بیش نبوده است ) . و حال آن که سلیمان هرگز ( دست به سحر
نیالوده و ) کفر نورزیده است ، و بلکه ( این ) شیاطین صفتان گناهپیشه ، کفر
ورزیدهاند . ( زیرا چنین سخنانی را به هم بافته و به پیغمبر خدا سلیمان
افتراء بسته و به جای دستورات آسمانی ، به مردم ) جادو و ( خرافات و از
آثار بجا مانده ) آنچه در بابل بر دو فرشته هاروت و ماروت نازل گردیده بود
میآموزند . ( دو فرشتهای که طریق سحرکردن را برای آشنائی به طرز ابطال آن
به مردم یاد میدادند ) و به هیچ کس چیزی نمیآموختند ، مگر این که پیشاپیش
بدو میگفتند : ما وسیله آزمایش هستیم کافر نشو ( و آنچه به تو میآموزیم ،
به آشوب و کفر منتهی میگردد . آن را بشناس و خویشتن را از آن به دور دار .
لیکن مردم نصیحت نپذیرفتند و از آموختههایشان سوء استفاده کردند ) . از
ایشان چیزهائی آموختند ( و در راهی از آن استفاده کردند ) که با آن میان
مرد و همسرش جدائی میافکندند . ( آری این شیطان صفتان گناهپیشه ، کفر
ورزیدند ، چون این گونه یاوهگوئیها و افسانهسرائیهای گذشتگان را بهم بافتند
و آن را وسیله آموزش جادو به یهودیان کردند ) و حال آن که با چنین جادوی (
خویش ) نمیتوانند به کسی زیان برسانند مگر این که با اجازه و خواست خدا
باشد . و آنان قسمتهائی را فرا میگرفتند که برایشان ( از لحاظ دنیا و آخرت )
زیان داشت و بدیشان سودی نمیرساند . و مسلّماً میدانستند هر کسی خریدار
این گونه متاع باشد ، بهرهای در آخرت نخواهد داشت . و چه زشت و ناپسند است
آنچه خود را بدان فروخته ( و آن را پیشه خویشتن ساختهاند ) اگر میدانستند (
و علم و دانشی میداشتند ) .
توضیحات :
«
إِتَّبَعُوا » : پیروی کردند . گردن نهادند . « تَتْلُو » : میگفتند . خبر
میدادند . به دنبال آن راه میافتادند . از آن پیروی میکردند . فعل (
تَتْلُو ) در رسمالخطّ قرآنی الفی به دنبال دارد . « الشَیَاطِینُ » :
اهریمنان . مراد انسانهای ناپاک است ( نگا : بقره / 14 ، انعام / 112 ) . «
عَلی مُلْکِ سُلَیْمَانَ » : درباره سلطنت سلیمان . « الْمَلَکَیْنِ » :
دو فرشته . « مِنْ أَحَدٍ » : به کسی . « فِتْنَةٌ » : آزمایش . « إِنَّمَا
نَحْنُ فِتْنَةٌ » : ما وسیله امتحان و آزمایش هستیم . « الْمَرْءِ » :
مرد . « ضَآرِّینَ » : زیانرسانندگان . « إِشْتَرَیا » : خرید . پذیرفت و
بدان عمل کرد . « خَلاقٍ » : بهره . نصیب . « بِئْسَ » : زشت است . «
شَرَوْا » : فروختند .
سوره بقرة آیه 103
متن آیه :
وَلَوْ أَنَّهُمْ آمَنُواْ واتَّقَوْا لَمَثُوبَةٌ مِّنْ عِندِ اللَّه خَیْرٌ لَّوْ کَانُواْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
اگر آنان ایمان میآوردند و پرهیزگاری میکردند ( پروردگار پاداش نیکی
بدانان میداد و چنین ) پاداشتی که نزد خدا ( محفوظ ) است بهتر ( از
افسانهها و بد نهادیها ) است ، اگر ( علم و دانشی میداشتند و ) میدانستند
.
توضیحات :
« مَثُوبَةٌ » : ثواب . اجر و پاداش .
سوره بقرة آیه 104
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَقُولُواْ رَاعِنَا وَقُولُواْ انظُرْنَا وَاسْمَعُوا ْوَلِلکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! ( هنگامی که از پیغمبر تقاضای مراعات و توجّه
بیشتر خود ، برای حفظ و دریافت آیات قرآن میکنید ) مگوئید : « رَاعِنَا » :
( رعایتمان کن و ما را بپای ! بلکه واژههای هممعنی دیگری را به کار برید
تا یهودیان و مشرکان نتوانند از آن سوءاستفاده کنند و در مفهوم زشت و
دشنامآمیز به کارش ببرند ) و بگوئید : « أُنظُرْنَا » ( بر ما نظر انداز ،
در ما نگر ، رعایتمان کن . و خوب بدانچه پیغمبر بر شما فرو میخواند و
میگوید ) گوش فرا دهید و بشنوید و برای مشرکان ( ریشخند کنندهای چون ایشان )
عذاب دردناکی است .
توضیحات :
« رَاعِنَا » : ما را
بپا . ما را مراعات کن . از ماده ( رعی ) به معنی رعایت ولی یهودیان آن را
از ماده ( رعن ) به معنی رعونت ، یعنی حماقت میگرفتند . « أُنظُرْنَا » :
ملاحظه ما کن . به حال ما بنگر . بر ما شتاب مکن . « إسْمَعُوا » بشنوید .
بپذیرید .
سوره بقرة آیه 105
متن آیه :
مَّا
یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَلاَ الْمُشْرِکِینَ
أَن یُنَزَّلَ عَلَیْکُم مِّنْ خَیْرٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَاللّهُ یَخْتَصُّ
بِرَحْمَتِهِ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
کافران
اهل کتاب و همچنین مشرکان ، دوست نمیدارند خیر و برکتی از جانب خدایتان بر
شما نازل گردد و به شما دست دهد ، در حالی که خداوند ( به خواست و آرزوی
ایشان توجّهی نمیکند و ) به هرکس که بخواهد رحمت خویش را اختصاص میدهد ، و
خدا دارای فضل سترگ و بخشش بزرگ است .
توضیحات :
« مَا یَوَدُّ » : دوست نمیدارد . « خَیْرٍ » : آنچه در آن نفع و صلاح باشد . خوبی . « فَضْل » : خیر .
سوره بقرة آیه 106
متن آیه :
مَا نَنسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِّنْهَا أَوْ
مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
هر
آیهای را که رها سازیم ( و به دست فراموشی سپاریم ) ، و یا این که ( اثر
معجزهای را از آئینه دل مردمان بزدائیم و ) فراموشش گردانیم ، بهتر از آن
یا همسان آن را میآوریم و جایگزینش میسازیم . مگر نمیدانی که خداوند بر هر
چیزی توانا است ؟
توضیحات :
« مَا نَنسَخْ » : آنچه
را که زائل کنیم . آنچه را که باطل گردانیم . آنچه را که تغییر دهیم . واژه
( مَا ) شرطیّه و محلّاً منصوب به ( نَنسَخْ ) است و ( نَنسَخْ ) مجزوم
بدان است . « ءَایَةٍ » ، هر معجزهای از معجزات پیغمبران پیشین . آیه قرآنی
. نشانه جهانی . شریعت . « نُنسِهَا » : از خاطر مردم آن را بزدائیم . از
یاد دیگرانش میبریم . از مصدر ( إنسَاء ) است .
سوره بقرة آیه 107
متن آیه :
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا لَکُم مِّن دُونِ اللّهِ مِن وَلِیٍّ وَلاَ نَصِیرٍ
ترجمه :
آیا
نمیدانی که ملک و فرمانروائی آسمانها و زمین از آن او است ؟ ( و حق دارد
هرگونه تغییر و تبدیلی در آیات و معجزات خود بدهد ) و جز خدا سرپرست و
یاوری برای شما نیست .
توضیحات :
« مُلْکُ » : مملکت
. حکومت . « مِن دُونِ اللهِ » : غیر از خدا . بجز خدا . « وَلِیٍّ » :
سرور . سرپرست . یاور . « نَصِیرٍ » : مددکار . یاریدهنده . کمککننده .
سوره بقرة آیه 108
متن آیه :
أَمْ تُرِیدُونَ أَن تَسْأَلُواْ رَسُولَکُمْ کَمَا سُئِلَ مُوسَى مِن
قَبْلُ وَمَن یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالإِیمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء
السَّبِیلِ
ترجمه :
شاید میخواهید از پیغمبر خود (
همان تقاضاهای نامعقول و نابجا و معجزات معیّن و ناروائی را ) درخواست کنید
که پیش از این ، ( از جانب بنیاسرائیل برای آزمایش و عناد ) از موسی
خواسته میشد . ( در پشت سر چنین درخواستی ، بهانهجوئی و کفرگرائی نهفته
است ) و هر که ایمان را با کفر معاوضه کند ، راه راست را گم کرده است ( و
از صراط مستقیم خداشناسی منحرف گشته است ) .
توضیحات :
«
أَمْ » : یا این که . بلکه . « یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالْإیمَانِ » :
کفر را بر ایمان ترجیح دهد و آن را به جای این برگیرد . « ضَلَّ » : عدول
کرده است . گم کرده است . « سَوَآءَ » : راستا . وسط ( نگا : مائده / 12 و
60 و 77 ، قصص / 22 ، ممتحنه / 1 ) . « سَوَآءَ السَّبِیلِ » : مراد راه
راست و بدون فراز و نشیب است . اضافه صفت به موصوف خود است .
سوره بقرة آیه 109
متن آیه :
وَدَّ کَثِیرٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یَرُدُّونَکُم مِّن بَعْدِ
إِیمَانِکُمْ کُفَّاراً حَسَداً مِّنْ عِندِ أَنفُسِهِم مِّن بَعْدِ مَا
تَبَیَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُواْ وَاصْفَحُواْ حَتَّى یَأْتِیَ اللّهُ
بِأَمْرِهِ إِنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
بسیاری
از اهل کتاب ، از روی رشک و حسدی که در وجودشان ریشه دوانده است ، آرزو
دارند اگر بشود شما را بعد از پذیرش ایمان بازگردانند ( به جانب کفر و به
حال سابقی که داشتید ! ) با این که حقّانیّت ( اسلام و درستی راهی که
برگزیدهاید ، از روی خود کتابهای آسمانیشان ) برایشان کاملاً روشن گشته است
. پس گذشت نمائید و چشمپوشی کنید تا خدا فرمان دهد ( که در برابرشان چه
کار کنید ) . بیگمان خداوند بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
«
وَدَّ » : دوست داشت . آرزو کرد . « کُفَّاراً » : حال ضمیر مفعولی ( کُمْ
) در ( یَرُدُّونَکُم ) یا مفعول دوم است . « حَسَداً » : مفعولٌله است . «
تَبَیَّنَ » : روشن گردید . « أُعْفُوا » : عفو کنید و عقوبت نکنید . «
إصْفَحُوا » : ببخشید و سرزنش نکنید .
سوره بقرة آیه 110
متن آیه :
وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ وَمَا تُقَدِّمُواْ
لأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ بِمَا
تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
( پس بر شعائر
دینیّتان ماندگار باشید ) و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و (
بدانید ) هر کار نیکی که پیشتر برای خود بفرستید ، آن را در نزد خدا خواهید
یافت ( و پاداش آن را خواهید دید ) و خدا به هرچه میکنید آگاه و بینا است
.
توضیحات :
« أَقِیمُوا » : به جای آورید . به طور بایسته بخوانید . « ءَاتُوا » : بپردازید . « تَجِدُوهُ » : آن را خواهید یافت .
سوره بقرة آیه 111
متن آیه :
وَقَالُواْ لَن یَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلاَّ مَن کَانَ هُوداً أَوْ
نَصَارَى تِلْکَ أَمَانِیُّهُمْ قُلْ هَاتُواْ بُرْهَانَکُمْ إِن کُنتُمْ
صَادِقِینَ
ترجمه :
و گویند : جز کسی که یهودی یا
مسیحی باشد هرگز ( کس دیگری ) به بهشت در نمیآید . این آرزو و دلخوشیهای
ایشان است ( و جز مشتی یاوه و سخنان ناروا نمیباشد ) . بگو : اگر راست
میگوئید دلیل خویش را بیاورید .
توضیحات :
« هُوداً »
: جمع هائد به معنی توبهکننده ، یهودیان . پیروان موسی . « نَصَارَیا » :
جمع نصران و نصرانة ، مسیحیان ، پیروان عیسی . « أمَانِیّ » : جمع
اُمْنِیَّة ، آرزوها . آرزوهای نادرست و ناروا . « هَاتُوا » : حاضر کنید .
بیاورید . اسمالفعل است . « بُرْهَانَ » : حجّت . دلیل .
سوره بقرة آیه 112
متن آیه :
بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ
عِندَ رَبِّهِ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
آری
! هرکس خالصانه روبه خدا کند و نیکوکار باشد ، پاداش او در پیش خدایش
محفوظ است ، و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین خواهند گردید ( و بهشت و
سعادت اخروی در انحصار هیچ طائفه و نژاد خاصّی نیست ) .
توضیحات :
«
بَلَیا » : آری ، کار آن چنان نیست که ایشان میگویند ، بلکه . « أَسْلَمَ »
: خالص و یکرنگ شد . تسلیم کرد . « أَسْلَمَ وَجْهَهُ » : خویشتن را
خالصانه تسلیم کرد . « وَجْه » : چهره . در اینجا به معنی خود و خویشتن است
و تسمیه کلّ به اسم جزء میباشد . « مُحْسِنٌ » : نیکوکار .
سوره بقرة آیه 113
متن آیه :
وَقَالَتِ الْیَهُودُ لَیْسَتِ النَّصَارَى عَلَىَ شَیْءٍ وَقَالَتِ
النَّصَارَى لَیْسَتِ الْیَهُودُ عَلَى شَیْءٍ وَهُمْ یَتْلُونَ الْکِتَابَ
کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ لاَ یَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللّهُ
یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِیمَا کَانُواْ فِیهِ
یَخْتَلِفُونَ
ترجمه :
( جای شگفت است که آنان همان
گونه که با اسلام دشمنی میورزند ، با یکدیگر نیز دشمنی دارند ) و یهودیان
میگویند : مسیحیان دارای حق و حقیقتی نبوده و بر چیزی بند نیستند ، و
مسیحیان نیز میگویند : یهودیان دارای حق و حقیقتی نبوده و بر چیزی بند
نیستند . در حالی که هر دو دسته کتاب میخوانند ( و به گمان خود به کتابهای
آسمانی خویش استدلال میجویند ! ) . و افراد نادان ( مشرکی که از تورات و
انجیل بیخبرند ) نیز سخنی همانند سخن آنان را میگویند . پس خدا در روز
قیامت میانشان درباره آنچه با یکدیگر اختلاف دارند ، داوری خواهد کرد .
توضیحات :
«
یَتْلُونَ » : میخوانند . « قَالَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ » : مراد
بتپرستان و مشرکان عرب است . . « یَحْکُمُ » : قضاوت و داوری میکند .
سوره بقرة آیه 114
متن آیه :
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن مَّنَعَ مَسَاجِدَ اللّهِ أَن یُذْکَرَ فِیهَا
اسْمُهُ وَسَعَى فِی خَرَابِهَا أُوْلَئِکَ مَا کَانَ لَهُمْ أَن
یَدْخُلُوهَا إِلاَّ خَآئِفِینَ لهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَلَهُمْ فِی
الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
( از جمله دشمنی
ایشان نسبت به یکدیگر ، و نسبت به مسلمانان این است که بعضی از قبیلهها
معابد قبیلههای دیگر را خراب نمودند و مسلمانان را از ورود به مسجدالحرام
باز داشتند ) و چه کسی ستمگرتر از کسانی است که نگذارند در مساجد و اماکن
عبادت خدا ، نام خدا برده شود ، و در ویرانی آنها بکوشند ؟ شایسته اینان
نبود که چنین ( گناه بزرگی را مرتکب شوند و این کارها را ) بکنند ، بلکه
میبایست ( حرمت معابد را نگهدارند و ) جز خاشعانه وارد آنها نشوند . بهره
آنان در دنیا زبونی و رسوائی ، و در آخرت عذاب بزرگی است .
توضیحات :
«
أَظْلَمُ » : ظالمتر ، ستمکارتر . « مَنَعَ » : مانع شد . بازداشت . «
مَسَاجِدَ » : معابد . پرستشگاهها . « خَآئِفِینَ » : حال ضمیر ( و ) در
فعل ( یَدْخُلُوها ) است . « خِزْیٌ » : خواری . رسوائی .
سوره بقرة آیه 115
متن آیه :
وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَیْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
خاور
و باختر ( و همه جهات دیگر ) از آن خدا است ، پس به هر سو رو کنید ، خدا
آنجا است . بیگمان خدا گشایشگر است ( و بر مردم تنگ نمیگیرد ) و بسی دانا
است ( به قصد و نیّت کسی که بدو روی میآورد ) .
توضیحات :
«
أَیْنَمَا » : هرجا . « تُوَلُّوا » : رو کنید . « ثَمَّ » : آنجا . «
وَجْه » : ذات ( نگا : بقره / 272 ، رعد / 22 ، روم / 38 و 39 ) . «
وَاسِعٌ » : در برگیرنده . از اسماء خدا است و به معنی : دارای انعام و
رحمت فراگیر ، و آن که در قوانین خویش مردم را به تنگنا نمیاندازد .
سوره بقرة آیه 116
متن آیه :
وَقَالُواْ اتَّخَذَ اللّهُ وَلَداً سُبْحَانَهُ بَل لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ کُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ
ترجمه :
و
( یهودیان و مسیحیان و مشرکان هر سه ) میگویند : خداوند فرزندی برای خویش
برگزیده است ! - خدا برتر از این چیزها است - ( که نیازمند زاد و ولد و
نسل و فرزند باشد ) بلکه آنچه در آسمانها و زمین است از آن او است و همگان (
بنده وی و ) فروتن در برابر اویند .
توضیحات :
«
سُبْحَانَهُ » : او پاک و منزّه است از چنین ناشایستها و نارواها . واژهای
است برای تسبیح خدا و ذکر الله . « قَانِتُونَ » : خاشعان . مطیعان .
فرمانبرداران گردن کج اراده خدا ، و مُقِرّان به الوهیّت الله .
سوره بقرة آیه 117
متن آیه :
بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْراً فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُن فَیَکُونُ
ترجمه :
هستی بخش آسمانها و زمین ، او است . و هنگامی که فرمان وجود چیزی را صادر کند ، تنها بدو میگوید : باش ! پس میشود .
توضیحات :
«
بَدِیعُ » : کسی که چیزها را بدون مُدل و نمونه قبلی پدید میآورد .
نوآفرین . این واژه فَعیل به معنی مُفْعِل است ، و در معنی مُبْدِع به کار
رفته است . « قَضَیا » : خواست . ارادهاش بر آن تعلّق گرفت . « اَمْراً » :
کار . « کُنْ » : باش . بشو . پدید آی . افعال ( کُنْ ) و ( یَکُونُ ) در
اینجا تامّهاند .
سوره بقرة آیه 118
متن آیه :
وَقَالَ الَّذِینَ لاَ یَعْلَمُونَ لَوْلاَ یُکَلِّمُنَا اللّهُ أَوْ
تَأْتِینَا آیَةٌ کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِم مِّثْلَ
قَوْلِهِمْ تَشَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ قَدْ بَیَّنَّا الآیَاتِ لِقَوْمٍ
یُوقِنُونَ
ترجمه :
آنان که نمیدانند ( و از زمره
مشرکانند ) میگویند : چه میشود اگر خدا با ما سخن گوید ، و یا این که
معجزهای ( از معجزات پیشنهادی ) برای ما بیاید ( و آشکارا جلوهگر شود ) .
کسانی که پیش از آنان نیز بودند همین سخنان ایشان را میگفتند . دلهایشان با
هم همانند است ( و افکار و اندیشه آنان همسان است ) . ما آیهها را برای
حقیقتجویان آشکار و بیان کردهایم .
توضیحات :
« لَوْ
لا یُکَلِّمُنَا اللهُ » : چرا خدا با ما حرف نزند . « لَوْ لا » : چرا نه
. حرفی است که بر طلب حصول ما بعد خود دلالت دارد . « ءَایَةٌ » : آیه
قرآنی . معجزه پیشنهادی ( نگا : إسراء / 90 - 93 ) . « تَشَابَهَتْ » . به
هم مانده است . همگون همدیگر بوده است . « بَیَّنَّا » : بیان و روشن
کردهایم . با بیّنه و حجّت فرو فرستادهایم . « یُوقِنُونَ » : جویای یقین
هستند . دانش قاطعانه و باور صادقانه دارند .
سوره بقرة آیه 119
متن آیه :
إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَنَذِیراً وَلاَ تُسْأَلُ عَنْ أَصْحَابِ الْجَحِیمِ
ترجمه :
ما
تو را همراه با حقائق یقینی فرستادیم تا مژدهرسان ( مؤمنان ) و بیمدهنده (
کافران ) باشی . و از تو درباره ( عدم ایمان ) دوزخیان پرسیده نمیشود (
بلکه بر رسولان پیام باشد و بس ) .
توضیحات :
«
بِالْحَقِّ » : همراه با حق . مؤیّد با حق . مراد از ( حق ) قرآن یا اسلام
است ( نگا : نساء / 170 ، بقره / 190 ) . « بَشِیراً » : مژدهرسان . «
نَذِیراً » : ترساننده . بیمدهنده . « الْجَحیمِ » : آتش برافروخته و
فروزان . اسمی از اسماء دوزخ است .
سوره بقرة آیه 120
متن آیه :
وَلَن تَرْضَى عَنکَ الْیَهُودُ وَلاَ النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ
مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللّهِ هُوَ الْهُدَى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ
أَهْوَاءهُم بَعْدَ الَّذِی جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَکَ مِنَ اللّهِ
مِن وَلِیٍّ وَلاَ نَصِیرٍ
ترجمه :
یهودیان و
مسیحیان هرگز از تو خوشنود نخواهند شد ، مگر این که از آئین ( تحریف شده و
خواستهای نادرست ) ایشان پیروی کنی . بگو : تنها هدایت الهی هدایت است . و
اگر از خواستها و آرزوهای ایشان پیروی کنی ، بعد از آن که علم و آگاهی
یافتهای ( و با دریافت وحی الهی ، یقین و اطمینان به تو دست داده است ) ،
هیچ سرپرست و یاوری از جانب خدا برای تو نخواهد بود ( و خدا تو را کمک و
یاری نخواهد کرد ) .
توضیحات :
« مِلَّةَ » : دین . «
هُدَیا » : هدایت . رهنمود . « مَالَکَ مِنَ اللهِ » : از سوی خدا برای تو
نیست . « وَلِیٍّ » : یاور . مددکار . در اینجا هر چند مخاطب مفرد و شخص
رسول است ، ولی در اصل خطاب متوجّه امّت محمّدی در هر عصر و زمانی است .
سوره بقرة آیه 121
متن آیه :
الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاَوَتِهِ
أُوْلَئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَمن یَکْفُرْ بِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ
الْخَاسِرُونَ
ترجمه :
( دستهای از ) کسانی که کتاب
آسمانی به آنان دادهایم و آن را از روی دقّت و چنانچه باید میخوانند ( و
تورات و انجیل را محقّقانه وارسی مینمایند و سره را از ناسره جدا میسازند )
این چنین افرادی به قرآن ایمان میآورند ، و کسانی که بدان ایمان نیاورند
بیگمان ایشان زیانکارانند .
توضیحات :
« ءَاتَیْنَا »
: دادهایم . فرستادهایم . « الْکِتَابَ » : تورات . انجیل . قرآن . «
حَقَّ » : به کاملترین وجه . چنان که باید . منصوب است چون به مصدر (
تِلاوَةِ ) اضافه شده و مفعول مطلق بشمار است . یا بدان علّت است که صفت
مصدر محذوفی است . و یا این که حال ضمیر ( و ) در فعل ( یَتْلُونَ ) و به
معنی مِحِقّین است .
سوره بقرة آیه 122
متن آیه :
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُواْ نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ
ترجمه :
ای
بنیاسرائیل ! به یاد آورید نعمتی را که بر شما ارزانی داشتم ( بدان گاه که
شما را از زیر ستم فرعون رهائی بخشیدم و او را در آب غرق نمودم ، و
ترنجبین و بلدرچین به شما دادم و پیغمبران زیادی را در میانتان برانگیختم و
برای دورهای از زمان ، بزرگی بهره شما نمودم ) و شما را بر جهانیان برتری
بخشیدم .
توضیحات :
« فَضَّلْتُکُمْ » : برتریتان بخشیدم . « الْعَالَمِینَ » : جهانیان . مراد مردمان آن دوره از زمان است .
سوره بقرة آیه 123
متن آیه :
وَاتَّقُواْ یَوْماً لاَّ تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَیْئاً وَلاَ
یُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلاَ تَنفَعُهَا شَفَاعَةٌ وَلاَ هُمْ یُنصَرُونَ
ترجمه :
و از ( عذاب ) روزی خود را در امان دارید
که از دست کسی برای کس دیگری چیزی ساخته نیست ، و به جای کسی همانند و
بلاگردانی پذیرفته نمیگردد ، و شفاعت و میانجیگری بدو سودی نمیرساند ، و
کسی به یاری کسی بر نمیخیزد و یاوری نمیشوند .
توضیحات :
«
لا تَجْزِی » : برآورده نمیکند . دفع نمیکند . « لا تَجْزِی نَفْسٌ عَن
نَّفْسٍ شَیْئاً » : کسی از کسی چیزی را به دور نمیدارد . کسی به جای کسی
چیزی را نمیپردازد . « عَدْلٌ » : همتا . فدیه . بلاگردان . « شَفَاعَةٌ » :
میانجیگری .
سوره بقرة آیه 124
متن آیه :
وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ
إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ
یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ
ترجمه :
و ( به خاطر
آورید ) آن گاه را که خدای ابراهیم ، او را با سخنانی ( مشتمل بر اوامر و
نواهی و تکالیف و وظائف ، و از راههای مختلف و با وسائل گوناگون ) بیازمود و
او ( به خوبی از عهده آزمایش برآمد و ) آنها را به تمام و کمال و به
بهترین وجه انجام داد . ( خداوند بدو ) گفت : من تو را پیشوای مردم خواهم
کرد . ( ابراهیم ) گفت : آیا از دودمان من ( نیز کسانی را پیشوا و پیغمبر
خواهی کرد ؟ خداوند ) گفت : ( درخواست تو را پذیرفتم ، ولی ) پیمان من به
ستمکاران نمیرسد ( بلکه تنها فرزندان نیکوکار تو را در بر میگیرد ) .
توضیحات :
«
إبْتَلَیا » : آزمود . امتحان کرد . « کَلِمَاتٍ » : تکالیف و اوامر . از
آن جمله : ترک فرزند یگانه و دلبندش به همراه مادر در بیابان برهوت و خالی
از سکنه حجاز ، و فرمان دادن بدو به این که فرزند یگانه خود اسماعیل را
قربانی کند ( نگا : صافّات / 102 - 113 ) . « أَتَمَّهُنَّ » : آنها را به
تمام و کمال انجام داد ( نگا : نجم / 37 ) . « جَاعِلٌ » : سازنده .
سوره بقرة آیه 125
متن آیه :
وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْناً
وَاتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَى
إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَن طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ
وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ
ترجمه :
(
و به یاد آورید ) آن گاه را که خانه ( کعبه ) را پناهگاه و مأوای امن و
امان مردم کردیم ( و بدیشان دستور دادیم که برای تجدید همین خاطره بازسازی
خانه کعبه بر دست پیغمبران ) از مقام ابراهیم نمازگاهی برای خود برگیرید ( و
در جائی که ابراهیم برای ساختن کعبه بالای سنگی میایستاد ، بایستید و به
نماز و نیایش بپردازید ) و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم ( و بر عهده
ایشان گذاشتیم ) که خانه ما را برای طوافکنندگان و اعتکافکنندگان ( و
ماندگاران در آن ) و رکوع و سجدهکنندگان ( نمازگزار ، از کثافات معنوی
همانند شرک و بتپرستی ، و پلشتیهای حسّی همانند یاوهگوئی و گناه و
ستیزهجوئی ) پاک و پاکیزه کنید .
توضیحات :
«
الْبَیْتَ » : خانه خدا . کعبه ( نگا : مائده / 97 ) . « مَثَابَةًَ » :
محلّ مراجعت و گردهمآئی . جایگاه اجر و ثواب . « مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ » :
سنگی که ابراهیم برای ساختن کعبه ، بالای آن میایستاد . میگویند که زیر
مقام ابراهیم امروزی گذاشته شده است . مسجدی که پیرامون کعبه است . «
مُصَلّیً » : جایگاه نماز . « عَهِدْنَا إِلَیا . . . » . سفارش کردیم به .
امر کردیم به . « طَهِّرَا » : پاک کنید از کثافتها و وجود بتها . «
الطَّآئِفِینَ » : طوافکنندگان . « الْعَاکِفِینَ » : معتکفان . کسانی که
در مسجد مدّتی برای عبادت میمانند . « الرُّکَّعِ » : جمع راکع .
رکوعکنندگان . « الْسُّجُودِ » : جمع ساجد ، سجدهکنندگان . « الرُّکَّعِ
السُّجُودِ » : مراد نمازگزاران است .
سوره بقرة آیه 126
متن آیه :
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هََذَا بَلَداً آمِناً
وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُم بِاللّهِ
وَالْیَوْمِ الآخِرِ قَالَ وَمَن کَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِیلاً ثُمَّ
أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که ابراهیم گفت : خدای من ! این ( سرزمین ) را
شهر پر امن و امانی گردان ، و اهل آن را - کسانی که از ایشان به خدا و روز
بازپسین ایمان آورده باشند - از میوههای ( گوناگونی که در آن پرورده شود
یا بدان آورده شود ، و دیگر خیرات و برکات زمین ) روزیشان رسان و
بهرهمندشان گردان . ( خدا پاسخ داد و ) گفت : ( دعای تو را پذیرفتم ، ولی
در این عمر کوتاه دنیا ، بر این خوان یغما چه دشمن چه دوست ) و کسی را که
کفر ورزد ، مدّت کوتاهی ( از ثمرات و خیرات این جهان ) بهرهمند میگردانم و
سپس او را ( روز رستاخیز ) به عذاب آتش ( دوزخ گرفتار و ) ناچار میسازم ، و
( سرانجام و سرنوشت این گونه افراد ) چه بد سرانجام و سرنوشتی است !
توضیحات :
«
بَلَداً » : شهر . مراد مکّه است . « ءَامِن » : محلّ امن و امان . « مَنْ
» : بدل جزء از کلّ برای ( اهل ) است . « أُمَتِّعُ » : متمتّع میسازم .
بهرهور میگردانم . « أضْطَرُّهُ » : وادارش میسازم . مجبورش میگردانم . «
الْمَصِیرُ » : منزل و مأوی . عاقبت . سرنوشت .
سوره بقرة آیه 127
متن آیه :
وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ
وَإِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ
الْعَلِیمُ
ترجمه :
و ( به یاد آورید ) آن گاه را
که ابراهیم و اسماعیل پایههای خانه ( کعبه ) را بالا میبردند ( و در اثنای
آن دست دعا به سوی خدا برداشته و میگفتند : ) ای پروردگار ما ! ( این عمل
را ) از ما بپذیر ، بیگمان تو شنوا و دانا ( به گفتار و نیّات ما ) هستی .
توضیحات :
«
یَرْفَعُ » : بالا میبرد . بلند میکند . « الْقَوَاعِدَ » : جمع قاعدة ،
پایهها . « تَقَبَّلْ » : بپذیر . « السَمِیعُ » : شنوا . « الْعَلِیمُ » :
باخبر . آگاه .
سوره بقرة آیه 128
متن آیه :
رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً
مُّسْلِمَةً لَّکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا إِنَّکَ أَنتَ
التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
ای پروردگار ما !
چنان کن که ما دو نفر مخلص و منقاد ( فرمان ) تو باشیم ، و از فرزندان ما
ملّت و جماعتی پدید آور که تسلیم ( فرمان ) تو باشند ، و طرز عبادات خویش
را ( در کعبه و اطراف آن ) به ما نشان بده و ( اگر نسیان و لغزشی از ما سر
زد ) بر ما ببخشای ( و در توبه را بر رویمان باز گذار ) ، بیگمان تو بس
توبهپذیر و مهربانی .
توضیحات :
« مُسْلِمَیْنِ » :
مثنّی ( مُسْلِم ) به معنی : مخلص . فرمانبردار . مطیع خدا و شریعتهای الله
. « أُمَّةً » : ملّت . جماعت . « أَرِنَا » : به ما نشان بده . «
مَنَاسِکَ » : آداب و رسوم عبادت ، اعم از مراسم حجّ و غیره ( نگا : مائده /
48 ، حجّ / 67 ) . « التَّوَّابُ » : بس توبهپذیر .
سوره بقرة آیه 129
متن آیه :
رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ
آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ
أَنتَ العَزِیزُ الحَکِیمُ
ترجمه :
ای پروردگار ما
! در میان آنان ( که از دودمان ما و منقاد فرمان تویند ) پیغمبری از
خودشان برانگیز تا آیات تو را بر ایشان فرو خواند و کتاب ( قرآن ) و حکمت (
اسرار شریعت و مقاصد آن ) را بدیشان بیاموزد و آنان را ( از شرک و اخلاق
ناپسند ) پاکیزه نماید ، بیگمان تو عزیزی و حکیمی ( و بر هر چیزی توانا و
پیروزی ، و هر کاری را که میکنی بنابر مصلحتی و برابر حکمتی است ) .
توضیحات :
«
إِبْعَثْ » : برانگیز . بفرست . « یَتْلُو » : بخواند . در رسمالخطّ قرآنی
، الف زائدی در آخر دارد . « ءَایَاتِ » : مراد آیههای قرآنی است . «
الْکِتَابَ » : قرآن . خطّ و کتابت ( نگا : آلعمران / 48 ، جمعه / 2 ) . «
الْحِکْمَةَ » : معرفت اسرار اشیاء . حکمت ، بر هر نوع گفتار و کرداری
اطلاق میشود که صواب بدان تحقّق پذیرد . انجام هر کاری در جای خود و نهادن
هر چیزی به جای خود . اسرار احکام دینی و شناخت مقاصد شریعت . «
یُزَکِّیهِمْ » : آنان را از معاصی و اخلاق نکوهیده پاک میدارد . «
الْعَزِیزُ » : چیره شکستناپذیر .
سوره بقرة آیه 130
متن آیه :
وَمَن یَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهِیمَ إِلاَّ مَن سَفِهَ نَفْسَهُ
وَلَقَدِ اصْطَفَیْنَاهُ فِی الدُّنْیَا وَإِنَّهُ فِی الآخِرَةِ لَمِنَ
الصَّالِحِینَ
ترجمه :
چه کسی از آئین ابراهیم
رویگردان خواهد شد مگر آن ( نادانی ) که خود را خوار و کوچک داشته و (
انسانیّت و عقل خویش را به بازیچه گیرد و ناچیز دارد ؟ ) ما او را در این
جهان برگزیدیم ( و سمبل و رهبر دیگران کردیم ) و او در جهان دیگر ، از زمره
شایستگان ( مقرّب درگاه الهی ) است .
توضیحات :
«
یَرْغَبُ عَنْ . . . » : بیزار میشود . دوری میگزیند . « مِلَّةِ » : دین .
آئین . « سَفِهَ » : سبک شمرد . خوار داشت . به بازیچه گرفت . « نَفْسَ » :
خود . « إصْطَفَیْنَا » : برگزیدیم . « إصْطَفَیْنَاهُ » : او را برای
پیغمبری برگزیدیم . « الصَّالِحِینَ » : شایستگان . بایستگان .
سوره بقرة آیه 131
متن آیه :
إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ
ترجمه :
آن
گاه که پروردگارش ( همراه با نمودن نشانهها و آیات کونی و نفسی ) بدو گفت :
( به یگانگی خدا اقرار کن و ) اخلاص داشته باش . گفت : ( اقرار کردم و
سر بر آستان تو سائیدم و ) خالصانه تسلیم پروردگار جهانیان گشتم .
توضیحات :
« اَسْلِمْ » : مطیع شو . مخلص شو .
سوره بقرة آیه 132
متن آیه :
وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِیمُ بَنِیهِ وَیَعْقُوبُ یَا بَنِیَّ إِنَّ
اللّهَ اصْطَفَى لَکُمُ الدِّینَ فَلاَ تَمُوتُنَّ إَلاَّ وَأَنتُم
مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
و ابراهیم فرزندان خود را به
این آئین سفارش کرد ، و یعقوب ( نوه او نیز چنین کرد . هر کدام به فرزندان
خویش گفتند : ) ای فرزندان من ! خداوند ، آئین ( توحیدی اسلام ) را برای
شما برگزیده است . ( پس به ما قول بدهید که یک لحظه هم از آن دوری نکنید )
و نمیرید جز این که مسلمان باشید .
توضیحات :
«
وَصَّیا » : توصیه کرد . سفارش نمود . ارشاد کرد . « بِهَا » : به آن .
مرجع ضمیر ( هَا ) واژه ( مِلّة ) در آیه 130 است . « فَلا تَمُوتُنَّ
إِلاّ وَ أَنتُم مُّسْلِمُونَ » : مراد این است که همیشه دیندار و
فرمانبردار خدا باشید ، تا اگر مرگ شما را در ربود ، مسلمان و مطیع فرمان
یزدان ، جهان را بدرود گوئید .
سوره بقرة آیه 133
متن آیه :
أَمْ کُنتُمْ شُهَدَاء إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ
لِبَنِیهِ مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِی قَالُواْ نَعْبُدُ إِلَهَکَ
وَإِلَهَ آبَائِکَ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهاً
وَاحِداً وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ترجمه :
آیا (
شما یهودیان و مسیحیان که محمّد را تکذیب مینمائید و ادّعاء دارید که بر
آئین یعقوب هستید ) هنگامی که مرگ یعقوب فرا رسید ، شما حاضر بودید ( تا
آئینی را بشناسید که بر آن مرد ؟ ) . آن هنگامی که به فرزندان خود گفت : پس
از من چه چیز را میپرستید ؟ گفتند : خدای تو ، خدای پدرانت ابراهیم و
اسماعیل و اسحاق را که خداوند یگانه است و ما تسلیم ( فرمان ) او هستیم ( و
سر عبادت و بندگی بر آستانش میسائیم ) .
توضیحات :
«
شُهَدَآءَ » : جمع شهید به معنی شاهد ، حاضران . « إِبْرَاهِیمَ » : بدل
جزء از کلّ ( ءَابَآءِ ) است . « إِلهاً وَاحِداً » : علّت نصب ( إِلهاً )
دو چیز میتواند باشد : یکی این که بدل ( إِلهَکَ ) باشد ، دوم این که حال
آن بشمار آید .
سوره بقرة آیه 134
متن آیه :
تِلْکَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُم مَّا کَسَبْتُمْ وَلاَ تُسْأَلُونَ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
(
به هر حال ، جنگ و جدل درباره آنان چرا ؟ ! ) ایشان قومی بودند که مردند و
سر خود گرفتند . آنچه به چنگ آوردند متعلّق به خودشان است ، و آنچه شما
فراچنگ آوردهاید ، از آن شما است ، و درباره آنچه میکردهاند از شما پرسیده
نمیشود ( و هیچ کس مسؤول اعمال دیگری نیست و کسی را به گناه دیگری نمیگیرند
) .
توضیحات :
« خَلَتْ » : گذشته است . رفته است .
سوره بقرة آیه 135
متن آیه :
وَقَالُواْ کُونُواْ هُوداً أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُواْ قُلْ بَلْ مِلَّةَ
إِبْرَاهِیمَ حَنِیفاً وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ
ترجمه :
و
( لیکن بر گفته خویش پافشاری میکنند و ) میگویند : یهودی یا مسیحی بشوید
تا ( به راه راست ) رهنمود شوید . بگو : ( ابراهیم هرگز بر این آئینهای
تحریف شده نبوده و ) بلکه ( دین توحیدی داشته است ، و ما پیروی از ) دین
راست و پاک ابراهیم میکنیم ( که اسلام آن را دوباره زنده کرده است ) و جزو
مشرکان نبوده است .
توضیحات :
« مِلَّةَ » : مفعول
فعل مقدّری است و آن چنین است : بَلْ نَتَّبِعُ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ . «
حَنِیفاً » : حقّگرا . دوریکننده از ضلالت و بطالت ، و گراینده به سوی
هدایت و حقیقت . راستگرا . منصوب است چون حال ( اِبْرَاهِیمَ ) است که
میتواند به جای ( مِلَّة ) قرار گیرد . یا مفعول فعل ( أَعْنِی ) مقدّر است
.
سوره بقرة آیه 136
متن آیه :
قُولُواْ
آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَیْنَا وَمَا أُنزِلَ إِلَى
إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالأسْبَاطِ وَمَا
أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَمَا أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لاَ
نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگوئید
: ایمان داریم به خدا و آنچه ( به نام قرآن ) بر ما نازل گشته ، و آنچه بر
ابراهیم ، اسماعیل ، اسحاق ، یعقوب ، و اسباط ( یعنی نوادگان یعقوب ) نازل
شده است ، و به آنچه برای موسی و عیسی آمده است ، و به آنچه برای ( همه )
پیغمبران از طرف پروردگارشان آمده است . میان هیچ یک از آنان جدائی
نمیاندازیم ( نه این که مثل یهودیان یا عیسویان ، بعضیها را بپذیریم و
بعضیها را نپذیریم . بلکه همه پیغمبران را راهنمای بشریّت در عصر خود
میدانیم و کتابهایشان را به طور اجمال میپذیریم ) و ما تسلیم ( فرمان ) خدا
هستیم .
توضیحات :
« أَسْبَاطِ » : جمع سِبط ،
نوادگان . قبائل . در اینجا مراد از اسباط ، قبائل دوازدهگانه بنیاسرائیل
است که از نژاد یعقوب بودند ( نگا : اعراف / 160 ) . « لا نُفَرِّقُ بَیْنَ
أَحَدٍ مِّنْهُمْ » : میان هیچ یک از آنان در این که پیغمبر بودهاند ،
فرقی نمیگذاریم . جمله ، حال برای ضمیر ( نَا ) در فعل ( ءَامَنَّا ) است .
« لَهُ » : مرجع ضمیر ( ه ) واژه ( الله ) است .
سوره بقرة آیه 137
متن آیه :
فَإِنْ آمَنُواْ بِمِثْلِ مَا آمَنتُم بِهِ فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن
تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا هُمْ فِی شِقَاقٍ فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللّهُ وَهُوَ
السَّمِیعُ الْعَلِیمُ
ترجمه :
اگر آنان ایمان
بیاورند ، همچنان که شما ایمان آوردهاید ، و بدان چیزهائی که شما ایمان
دارید ، ایشان نیز ایمان داشته باشند ، بیگمان ( به راه درست خدائی )
رهنمود گشتهاند ، و اگر پشت کنند ( و از حقیقت سرپیچی نمایند و دوباره به
رسوم و آداب موروثی چنگ زنند ) پس راه اختلاف و دشمنانگی را ( با شما ) در
پیش گرفتهاند ، و خدا تو را بسنده خواهد بود و او تو را از ( اذیّت و آزار و
نیرنگ و دسیسههای ) ایشان نجات خواهد داد ، و او شنوا و بینا است ( و
گفتار ایشان را میشنود و کردار آنان را میبیند ) .
توضیحات :
«
فَإِنْ ءَامَنُوا بِمِثْلِ مآ ءَامَنْتُم بِهِ » : اگر ایمان بیاورند همان
گونه که شما ایمان آوردهاید . یعنی ایمان به خدا و کتابهای آسمانی و
پیغمبران به طور کلّی که در آیه قبلی مذکور است . واژه ( مَا ) مصدری است ،
و مرجع ضمیر ( هِ ) در ( بِهِ ) ، الله است . « شِقَاقٍ » : جنگ و ستیز .
مخالفت . جبههگیری . « سَیَکْفِیکَ » : تو را بسنده خواهد بود .
سوره بقرة آیه 138
متن آیه :
صِبْغَةَ اللّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدونَ
ترجمه :
(
خداوند ما را با آئین توحیدی و ایمان راستین زینت داده است و ) این رنگ و
زینت خدا است و چه کسی از خدا ( میتواند ) زیباتر بیاراید و بپیراید ؟ و ما
تنها او را میپرستیم .
توضیحات :
« صِبْغَةَ » :
رنگ . هیئت . حالتی که چیز رنگ شده به خود میگیرد . « صِبْغَةَ الله » :
دین خدا . شریعت خدا ، که ایمان است . این واژه از قبیل مشاکله تقدیری است و
اشاره به غسل تعمید مسیحیان دارد . یعنی فرو رفتن در آب یا پاشیدن آب بر
سر و روی ، مایه پاکی معنوی نمیگردد . بلکه آنچه وسیله تطهیر مؤمنان میشود
دین خدا ، یعنی صبغة الله است . واژه صبغة نخستین ، مفعول فعل مقدّری است :
صَبَغَنَا اللهُ صِبْغَةً . یا به صورت اغراء : إلْزَمُوا صِبْغَةَ اللهِ .
یا بدل از ( ملّةَ ) در ( مِلَّةَ إبْرَاهِیمَ ) است . صبغه دوم تمییز است
.
سوره بقرة آیه 139
متن آیه :
قُلْ
أَتُحَآجُّونَنَا فِی اللّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّکُمْ وَلَنَا
أَعْمَالُنَا وَلَکُمْ أَعْمَالُکُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ
ترجمه :
بگو
: آیا درباره ( دین ) خدا با ما به مجادله میپردازید ؟ ( و گمان میبرید
که خدا پیغمبران را جز از میان شما بر نمیگزیند ) و حال آن که او پروردگار
ما و شما است ( و رحمت خویش را به طور یکسان نصیب هر قومی که بخواهد میکند )
و ( نتیجه ) کردار ما از آن ما ، و ( نتیجه ) کردار شما از آن شما است ( و
هرکس در گرو اعمال خویش است و حسب و نسب باعث امتیاز نیست ) و ما با اخلاص
او را پرستش میکنیم .
توضیحات :
« تُحَآجُّونَنَا » : با ما مجادله میکنید . « أَتُحَآجُّونَنَا فِی اللهِ ؟ » : آیا با ما درباره عملکرد خدا مجادله مینمائید ؟
سوره بقرة آیه 140
متن آیه :
أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ
وَیَعْقُوبَ وَالأسْبَاطَ کَانُواْ هُوداً أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنتُمْ
أَعْلَمُ أَمِ اللّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن کَتَمَ شَهَادَةً عِندَهُ
مِنَ اللّهِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
یا
میگوئید : ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط ، یهودی یا مسیحی
بودهاند ؟ ( در صورتی که تورات و انجیل بعد از اینان نازل شدهاند و
یهودیّت و مسیحیّت پس از ایشان پیدا آمدهاند ! ) بگو : آیا شما بهتر
میدانید یا خدا ؟ ( چرا آنچه را که در این باره در کتابهای آسمانیّتان
آمده است پنهان میدارید ؟ ) و چه کسی ستمگرتر از آن کس است که گواهی و
شهادت الهی را که نزد او است پنهان دارد ؟ و خدا از آنچه میکنید غافل و
بیخبر نیست .
توضیحات :
« أَمْ » : یا این که . « أَظْلَمُ » : ستمکارتر . « کَتَمَ » : پنهان کرد . « مِنَ اللهِ » : از سوی خدا . واصله از سوی خدا .
سوره بقرة آیه 141
متن آیه :
تِلْکَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُم مَّا کَسَبْتُمْ وَلاَ تُسْأَلُونَ عَمَّا کَانُواْ یَعْمَلُونَ
ترجمه :
(
به هر حال ) آنان قومی بودند که مردند و سر خود گرفتند . آنچه به چنگ
آوردند متعلّق به خودشان است ، و آنچه شما فراچنگ آوردهاید از آن شما است ،
و درباره آنچه میکردهاند از شما پرسیده نمیشود ( و هیچ کس مسؤول اعمال
دیگری نیست و کسی را به گناه دیگری نمیگیرند ) .
توضیحات :
« خَلَتْ » : رفته است . سرخود گرفته است .
سوره بقرة آیه 142
متن آیه :
سَیَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ
الَّتِی کَانُواْ عَلَیْهَا قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ یَهْدِی
مَن یَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
ترجمه :
نابخردان
مردم خواهند گفت : چه چیز ایشان را از قبله خود که بر آن بودند برگرداند ؟
بگو : خاور و باختر ( و همه جهات دیگر ) از آن خدا است . هر که را بخواهد
به راه راست رهبری مینماید .
توضیحات :
« السُّفَهَآءُ » : جمع سفیه ، کمخردان . نابخردان . « وَلاّهُمْ » : روگردان کرد . منصرف ساخت .
سوره بقرة آیه 143
متن آیه :
وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِّتَکُونُواْ شُهَدَاء عَلَى
النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً وَمَا جَعَلْنَا
الْقِبْلَةَ الَّتِی کُنتَ عَلَیْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن یَتَّبِعُ
الرَّسُولَ مِمَّن یَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَیْهِ وَإِن کَانَتْ لَکَبِیرَةً
إِلاَّ عَلَى الَّذِینَ هَدَى اللّهُ وَمَا کَانَ اللّهُ لِیُضِیعَ
إِیمَانَکُمْ إِنَّ اللّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
و
بیگمان شما را ملّت میانهروی کردهایم ( نه در دین افراط و غلوی میورزید ، و
نه در آن تفریط و تعطیلی میشناسید . حق روح و حق جسم را مراعات میدارید و
آمیزهای از حیوان و فرشتهاید ) تا گواهانی بر مردم باشید ( و بر تفریط
مادیگرایانِ لذائذ جسمانی طلب و روحانیّت باخته ، و بر افراط تارکانِ دنیا و
ترکِ لذائذ جسمانی کرده ، ناظر بوده و خروج هر دو دسته را از جاده اعتدال
مشاهده نمائید ) و پیغمبر ( نیز ) بر شما گواه باشد ( تا چنانچه دستهای از
شما راه او گیرد ، و یا گروهی از شما از جاده سیرت و شریعت او بیرون رود ،
با آئین و کردار خویش بر ایشان حجّت و گواه باشد ) . و ما قبلهای را که بر
آن بودهای ( و تا کنون به سوی آن نماز خواندهای و هم اینک فرمان روکردن به
جهت کعبه صادره شده است ) قبله ننموده بودیم مگر این که بدانیم چه کسی از
پیغمبر پیروی مینماید و چه کسی بر پاشنههای خود میچرخد ( و به عقب بر
میگردد تا صف ثابتقدمان بر ایمان ، و فرصتطلبان بیایمان از هم روشن و جدا
شود ) . و اگرچه ( تغییر قبله برای کسی که الفت گرفته است بدان رو کند ) بس
بزرگ و دشوار است مگر بر کسانی که خدا ایشان را رهنمون کرده باشد ( به
احکام دین و راز قانونگذاری و بداند که هدف از روکردن به این سو یا آن سو
اطاعت فرمان خدا است نه به خاطر تقدّس خود جهات ) و خدا ایمان شما را ( که
انگیزه پیروی از پیغمبر است ) ضایع نمیگرداند ( و اجر و پاداش عبادات قبلی
شما را هدر نمیدهد ، چه ) بیگمان خدا نسبت به مردم بس رؤوف و مهربان است .
توضیحات :
«
أُمَّةً وَسَطاً » : ملّت دادگر گزیدهای که راه تفریط و افراط نپوید . «
وَسَطاً » : متّصف به فضائل . مرکز فضائل و حسنات . دادگر . مفرد و مثنّی و
جمع و مذکّر و مؤنّث در آن مساوی است . اطلاق حالّ بر محلّ است . «
شُهَدَآءَ » : گواهان . « شُهَدَآءَ عَلَی النَّاسِ » : گواهان بر مردم در
روز رستاخیز . « وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً » : پیغمبر بر
شما گواه باشد در روز رستاخیز ( نگا : نساء / 41 ) . « لِنَعْلَمَ » : تا
روشن و معلوم گردانیم . خدا همیشه عالم و آگاه است و گذشته و حال و آینده
در برابر علم او یکسان است . لذا مراد از واژههائی چون ( نَعْلَمَ ) و (
یَعْلَمُ اللهُ ) و عباراتی از این قبیل ، این است که علم غیبی خدا به علم
عینی تبدیل شود و آنچه در پس پرده غیب نهان بود ، برای مردم به صحنه ظهور
برسد و عیان گردد ( نگا : آلعمران / 140 ، توبه / 16 ) . « یَنقَلِبُ
عَلَیا عَقِبَیْهِ » : بر پاشنههای خود میگردد . مرتدّ میشود و از دین
برمیگردد . « عَقِب » : پاشنه . « إِنْ » : مخفّف از مثقّله است . «
کَانَتْ » : اسم آن ( هِیَ ) است که مرجع آن ( قِبْلَة ) است . « کَبِیرَةً
» : سنگین . دشوار .
سوره بقرة آیه 144
متن آیه :
قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاء فَلَنُوَلِّیَنَّکَ
قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
وَحَیْثُ مَا کُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوِهَکُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِینَ
أُوْتُواْ الْکِتَابَ لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَمَا
اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
ما
روگرداندن تو را گاهگاهی به سوی آسمان میبینیم ( و پیام آرزوی قلبی تو را
جهت نزول وحی در مورد تغییر قبله دریافت میداریم ) پس تو را به سوی قبلهای
متوجّه میسازیم که از آن خوشنود خواهی شد ، و لذا رو به سوی مسجدالحرام کن ،
و ( ای مؤمنان ! ) در هر جا که بودید روهای خویشتن را ( به هنگام نماز )
به جانب آن کنید . کسانی که کتاب بدیشان داده شده است ( یعنی یهودیان و
مسیحیان ) نیک میدانند که چنین گرایشی ( به جانب مسجدالحرام ) حق است و به
فرمان پروردگارتان میباشد ( ولی با وجود این از فتنهانگیزی دست بر نمیدارند
) و خدا از آنچه میکنند بیخبر نیست .
توضیحات :
«
تَقَلُّبَ » : روی به این سو و آن سو گرداندن . چرخش . « وَجْهِ » : چهره .
« نُوَلِّی » : میگردانیم . متوجّه میکنیم . « شَطْرَ » : سو . جانب . «
حَیْثُ مَا » : هر کجا . « أَنَّهُ » : مرجع ضمیر ( هُ ) ، تغییر قبله یا
روکردن به کعبه است .
سوره بقرة آیه 145
متن آیه :
وَلَئِنْ أَتَیْتَ الَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ بِکُلِّ آیَةٍ مَّا
تَبِعُواْ قِبْلَتَکَ وَمَا أَنتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَمَا بَعْضُهُم
بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءهُم مِّن بَعْدِ
مَا جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّکَ إِذَاً لَّمِنَ الظَّالِمِینَ
ترجمه :
و
اگر هر نوع برهان و حجّتی برای آنان که کتاب بدیشان داده شده است ( یعنی
یهودیان و مسیحیان ) بیاوری ( و آن ادلّه و براهین را بر صدق تغییر قبله از
بیتالمقدّس به مسجدالحرام ارائه نمائی ، تو را باور نمیدارند و ) از قبله
تو پیروی نمینمایند ، و تو ( نیز که در پرتو وحی ، قبله راستین ابراهیم را
باز شناختهای ، دیگر ) از قبله ایشان پیروی نخواهی کرد ، و برخی از آنان هم
از قبله برخی دیگر پیروی نمینمایند ( بلکه بر اثر تقلید کورکورانه ،
یهودیان به سوی مشرِق ، و مسیحیان به جانب مغرب رو میکنند و آماده پذیرش
دلیل و برهانی نیستند ) و اگر از خواستها و آرزوهای ایشان پیروی کنی ( و
برای سازش با آنان رو به قبله ایشان شوی ) بعد از آن که علم و دانائی به تو
دست داده است ( و به حقیقت امر آشنا گشتهای ) در این صورت تو بیگمان از
زمره ستمکاران خواهی بود ( و حاشا که چنین کنی . بلکه این اندرزی است برای
مؤمنان که هرگز چنین نکنند ، و کسی به خاطر کسی حق را رها نسازد و از باطل
پیروی نکند ) .
توضیحات :
« ءَایَةٍ » : حجّت . دلیل
. « مِن بَعْدِ مَا جَآءَکَ مِنَ الْعِلْمِ » ، پس از آن که توسّط وحی از
باطل آگاهی یافتهای و حق برای تو روشن شده است .
سوره بقرة آیه 146
متن آیه :
الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَعْرِفُونَهُ کَمَا یَعْرِفُونَ
أَبْنَاءهُمْ وَإِنَّ فَرِیقاً مِّنْهُمْ لَیَکْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ
یَعْلَمُونَ
ترجمه :
آنان که بدیشان کتاب ( آسمانی )
دادهایم ، او را ( که محمّد نام و پیغمبر خاتم است ، خوب ) میشناسند ،
بدان گونه که پسران خود را میشناسند ، و برخی از آنان بیگمان حق را ( از
جمله پیغمبری محمّد و قبلگی کعبه را ) پنهان میدارند ، در حالی که میدانند
.
توضیحات :
« یَعرِفُونَهُ » : او را میشناسند . از
او آگاهی دارند . مرجع ضمیر ( هُ ) پیغمبر ( است ( نگا : جاثیه / 23 ) . «
فَرِیق » : فرقه . دسته . گروه . « وَ هُمْ یَعْلَمُونَ » : و حال آن که
آنان میدانند .
سوره بقرة آیه 147
متن آیه :
الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ فَلاَ تَکُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِینَ
ترجمه :
حق ( همان است که ) از جانب پروردگارت ( برایت آمده است ، نه آنچه یهودیان و مسیحیان میگویند ) و جزو شکّکنندگان مباش .
توضیحات :
« الْمُمْتَرِینَ » : شکّکنندگان . از مصدر ( إمتراء ) و از ماده ( مری ) .
سوره بقرة آیه 148
متن آیه :
وَلِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَیْرَاتِ أَیْنَ
مَا تَکُونُواْ یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ
شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
هر ملّتی را جهتی است ( که
به هنگام نماز ) بدانجا رو میکند . ( ابراهیم و اسماعیل رو به کعبه ، و
بنیاسرائیل رو به صخره بیتالمقدّس ، و مسیحیان روبه مشرِق میکردند . لیکن
سو و جهت همچون توحید و ایمان به رستاخیز و حساب و کتاب اخروی ، از اصول و
ارکان دین نیست . بلکه مانند تعداد رکعات نماز و مقدار واجب زکات ، باید
تسلیم وحی آسمانی بود ) . پس به سوی نیکیها بشتابید و در انواع خیرات بر
یکدیگر سبقت بگیرید . هر جا که باشید خدا همگی شما را گرد میآورد ( و به
حساب همگان رسیدگی میکند و بلاد و جهات در امر دین بیارزش است . بلکه خیرات
و نیکیها ارزشمند است ) . خدا بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
«
وِجْهَةٌ » : جهت . سو . مکانی که بدان روی میشود . قبله . « هُوَ » : آن
گروه نمازگزار . « مُوَلِّیهَا » : رو بدان جهتکننده . « إسْتَبِقُوا
الْخَیْرَاتِ » : در نیکیها با هم مسابقه بدهید و بر همدیگر پیشی بگیرید .
سوره بقرة آیه 149
متن آیه :
وَمِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِن رَّبِّکَ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا
تَعْمَلُونَ
ترجمه :
از هر مکانی که بیرون شدی ( و
به هرجا که رسیدی ، در سفر و حضر ، و در هر زمان و مکانی ، به هنگام ) نماز
رو به سوی مسجدالحرام کن و این روکردنت ( از همه نقاط زمین به سوی
مسجدالحرام ) بیگمان حق ( ثابت و موافق مصلحت ) است و از جانب پروردگارت
میباشد ، و خدا از آنچه میکنید بیخبر نیست ( و پاداش پیروی مؤمنان از
پیغمبر و جزای اعمال و اخلاص ایشان را خواهد داد ) .
توضیحات :
«
مِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ » : از هر جا که بیرون رفتی . هر جا که بودی و رفتی .
هرگاه که بیرون رفتی . « إِنَّهُ » : این عمل روکردن به کعبه .
سوره بقرة آیه 150
متن آیه :
وَمِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
وَحَیْثُ مَا کُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ لِئَلاَّ یَکُونَ
لِلنَّاسِ عَلَیْکُمْ حُجَّةٌ إِلاَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنْهُمْ فَلاَ
تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِی وَلأُتِمَّ نِعْمَتِی عَلَیْکُمْ وَلَعَلَّکُمْ
تَهْتَدُونَ
ترجمه :
و از هرجا که بیرون رفتی ( و
به هر جا که رسیدی ، به هنگام نماز در همه نقاط جهان ) رو به سوی
مسجدالحرام کن ، و ( ای مؤمنان ! چه در سفر و چه در حضر ، در همه اقطار
زمین ، به هنگام نماز ) هر جا که بودید ، رو به سوی آن کنید ، تا مردم بر
شما حجّتی نداشته باشند ( و اهل کتاب که از بررسی کتابهایشان دریافتهاند که
پیغمبر برانگیخته از نسل اسماعیل بر قبله او ، یعنی کعبه خواهد بود ، با
ترک قبله موقّت بیتالمقدّس و رو به کعبه نمازگزاردنتان بدانند تو همان
پیغمبر راستین و از نژاد اسماعیلی ) مگر کسانی که از ایشان ( با مشرکان
همصدا شده و منافقانه رفتار کنند و بر خود و دیگران ) ستم نمایند ( و
مزوّرانه بگویند : تغییر قبله محمّد از بیتالمقدّس به کعبه ، به علّت گرایش
به دین آباء و اجدادی خود و عشق به دیار و زادگاه خویش است ) . پس از آنان
مترسید ( و به فرمان خدا به هنگام نماز رو به کعبه کنید ) و از من بترسید (
که اگر مخالف وحی رفتار کنید جانب حق را رها ساختهاید و پادافره خود را
خواهید دید . پس گوش به فرمان خدا باشید ) تا نعمت خویش را بر شما تکمیل
کنم ( و با اعطاء قبله مستقلّی فوائد مادی و معنوی به شما بخشم ، و شما نیز
با شناخت قبله راستین همیشگی ، آمادگی بیشتر برای دریافت حق را فراهم آرید
) و شاید رهنمود شوید .
توضیحات :
« لِئَلاّ
یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَیْکُمْ حُجَّةٌ إِلاّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ »
: تا این که مردم بر شما حجّتی نداشته باشند ، مگر این که ستم و یاوه
بگویند . این سخن بدان میماند که به کسی بگوئی : تو حقی بر من نداری مگر
این که ستم کنی و یاوهسرائی نمائی . « حُجَّةٌ » : دلیل . در اینجا مراد
دلیل باطل است ( نگا : شوری / 16 ) . « إِلاّ » : مگر . به معنی واو عطف یا
لکن است و تقدیر چنین است : وَلاَ الَّذِینَ ظَلَمُوا . یا این که : لکِنِ
الَّذِینَ ظَلَمُوا .
سوره بقرة آیه 151
متن آیه :
کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولاً مِّنکُمْ یَتْلُو عَلَیْکُمْ
آیَاتِنَا وَیُزَکِّیکُمْ وَیُعَلِّمُکُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ
وَیُعَلِّمُکُم مَّا لَمْ تَکُونُواْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
همچنین ( برای تکمیل نعمت خود بر شما ) پیغمبری را از خودتان در میانتان
برانگیختم که آیات ( قرآن ) ما را بر شما فرو میخواند ( و نشانههای
وحدانیّت و عظمت خدا را در گستره جهان به شما مینمایاند ) و شما را پاکیزه
میدارد ( از رذائلی همچون زندهبگور کردن دختران و خونریزیها و کشتن فرزندان
از ترس فقر و فاقه و غیره . و با کاشتن نهال فضائل در اندرونتان ، شما را
سرور و سرمشق دیگران میسازد ) و به شما کتاب ( قرآن ) و حکمت ( اسرار و
منافع احکام ) را میآموزد ( تا با حفظ نظم و لفظ قرآن و بهرهمندی از نور آن
، به زندگی خویش حیات و تحرّک بخشید و با استفاده از سنّت عملی و سیرت
نبوی ، به احکام شریعت آشنا گردید ) . و به شما ( به همراه کتاب و حکمت )
چیزی یاد میدهد که نمیتوانستید آن را بیاموزید ( چون وسیله آموزش آن ،
اندیشه و نگاه نیست ، بلکه باید از راه وحی آموخته شود . همانند اخبار عالم
غیب و اشارات علمی و بیان سرگذشت پیغمبران و احوال پیشینیان ، که نه تنها
برای اعراب بلکه برای اهل کتاب نیز مجهول بود ) .
توضیحات :
«
کَمَا » : همان گونه که . مانند این انعام دیگرمان که رسولی از میان . «
یَتْلُو » : فرو میخواند . در رسمالخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد . «
الْکِتَابَ » : مراد قرآن است . « الْحِکْمَةَ » : سنّت نبوی . شناخت اسرار
شریعت .
سوره بقرة آیه 152
متن آیه :
فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُواْ لِی وَلاَ تَکْفُرُونِ
ترجمه :
پس
مرا یاد کنید ( با طاعت و عبادت و دوری از معاصی ، به دل و زبان و قلم و
قدم ، و سیر در آفاق و انفس ، جهت کشف عظمت و قدرت من ) تا من نیز شما را
یاد کنم ( با اعطاء ثواب و گشایش ابواب سعادت و خیرات و ادامه پیروزی و
قدرت و نعمت ) و از من سپاسگزاری کنید ( و با گفتار و کردار ، شکرگزار
انعام و احسان من باشید ) و از من ناسپاسی مکنید ( و نعمتهای مرا نادیده
مگیرید ) .
توضیحات :
« لا تَکْفُرُونِ » : منکر
نعمتهای من بر خود با سپاسگزاری نکردن از آنها نشوید . یاء متکلّم برای
تخفیف و تناسب فواصل حذف شده است .
سوره بقرة آیه 153
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از بردباری و نماز ( در برابر حوادث سخت زندگی )
کمک بگیرید ( و بدانید که ) خدا با بردباران است ( و یار و یاور ایشان است
) .
توضیحات :
« إسْتَعِینُوا » : یاری جوئید .
سوره بقرة آیه 154
متن آیه :
وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبیلِ اللّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاء وَلَکِن لاَّ تَشْعُرُونَ
ترجمه :
و به کسانی که در راه خدا کشته میشوند مرده مگوئید ، بلکه آنان زندهاند ، ولیکن شما ( چگونگی زندگی ایشان را ) نمیفهمید .
توضیحات :
«
أَمْوَاتٌ » : مردگان . « أَحْیَآءٌ » : زندگان . واژههای اموات و احیاء ،
خبر مبتدای محذوف بوده و تقدیر چنین است : هُمْ أَمْوَاتٌ بَلْ هُمْ
أَحْیَآءٌ . « لا تَشْعُرُونَ » : احساس نمیکنید . نمیفهمید . پی نمیبرید
.
سوره بقرة آیه 155
متن آیه :
وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ
الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
و
قطعاً شما را با برخی از ( امور همچون ) ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی و
کمبود میوهها ، آزمایش میکنیم ، و مژده بده به بردباران .
توضیحات :
« لَنَبْلُوَنَّکُمْ » : بیگمان شما را میآزمائیم . « الأَنفُسِ » : جانها . کسان . اشخاص .
سوره بقرة آیه 156
متن آیه :
الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعونَ
ترجمه :
آن کسانی که هنگامی که بلائی بدانان میرسد ، میگویند : ما از آنِ خدائیم و به سوی او بازمیگردیم .
توضیحات :
« أَصَابَتْهُمْ » : بدیشان رسید . بر سر آنان آمد . « إِنَّا » : این که ما . « رَاجِعُونَ » : بَرگشتگان . رجوعکنندگان .
سوره بقرة آیه 157
متن آیه :
أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ
ترجمه :
آنان
( همان بردباران با ایمانی هستند که ) الطاف و رحمت و احسان و مغفرت
خدایشان شامل حال آنان میگردد ، و مسلّماً ایشان راهیافتگان ( به جاده حق و
حقیقت و طریق خیر و سعادت ) هستند .
توضیحات :
« صَلَوَاتٌ » : جمع صَلاة ، عنایت . مغفرت . رأفت . « الْمُهْتَدُونَ » : راهیافتگان .
سوره بقرة آیه 158
متن آیه :
إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَآئِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ
الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِ أَن یَطَّوَّفَ بِهِمَا
وَمَن تَطَوَّعَ خَیْراً فَإِنَّ اللّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
بیگمان
( دو کوه ) صفا و مروه ( و هفت بار سعی میان آن دو ) از نشانههای ( دین )
خدا و عبادات الله هستند . پس هر که ( میخواهد فریضه ) حجّ بیت (
اللهالحرام ) یا عمره را به جای آورد ، بر او گناهی نخواهد بود که آن دو (
کوه ) را بارها طواف کند ( و سعی میان صفا و مروه را به جای آورد ) . هر که
به دلخواه کار نیکی را انجام دهد ( و بیش از واجبات ، به طاعت و عبادت
پردازد ، خدا پاداش او را میدهد ، چه ) بیگمان خدا سپاسگزار و آگاه ( از
اعمال و نیّات عبادتکنندگان ) است .
توضیحات :
«
الصَّفَا » : اسم کوهی است . « الْمَرْوَةَ » : اسم کوهی است . « شَعَآئِرِ
» : جمع شَعیرَة ، علامتها . نشانهها . در اینجا شعائر بر امکنه عبادت
اطلاق شده است . « حَجَّ الْبَیْتَ » : قصد کعبه برای ادای مناسک در موسم
حجّ کرد . « إعْتَمَرَ » : قصد عُمره کرد . « جُنَاحَ » : گناه . «
یَطَّوَّفَ » : طواف کند . سعی کند . فعل مضارع باب تفعّل است و اصل آن (
یَتَطَوَّفَ ) میباشد . « تَطَوَّعَ » : آزادانه و راغبانه به عهده گرفت . «
خَیْراً » : کار نیکو . خوبی . اعم از حجّ و عمره و طواف و . . . «
شَاکِرٌ » : سپاسگزار . این واژه بیانگر مبالغه احسان خدا در حق بندگان است
و برای خدا معنی جزا دهنده طاعت و کردار شایسته را دارد .
سوره بقرة آیه 159
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ
وَالْهُدَى مِن بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ أُولَئِکَ
یَلعَنُهُمُ اللّهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ
ترجمه :
بیگمان
کسانی که پنهان میدارند آنچه را که از دلائل روشن و هدایت فرو فرستادهایم ،
بعد از آن که آن را برای مردم در کتاب ( تورات و انجیل ) بیان و روشن
نمودهایم ، خدا و نفرینکنندگان ( چه از میان فرشتگان و چه از میان مؤمنان
انس و جان ) ، ایشان را نفرین میکنند ( و خواستار طرد آنان از رحمت خدا
خواهند شد ) .
توضیحات :
« الْبَیِّنَاتِ » : دلائل
روشن . آیات دالّ بر صدق خاتمالانبیاء . « الْهُدَیا » : رهنمود . راهنمای
به سوی حق و حقیقت . « الْکِتَابِ » : مراد میتواند تورات باشد ( نگا :
انعام / 91 ) ، یا جمیع کتابهای آسمانی ، اعم از تورات و انجیل و قرآن . «
اللاّعِنُونَ » : نفرینکنندگان ، و آنان عبارتند از مؤمنان و فرشتگان .
سوره بقرة آیه 160
متن آیه :
إِلاَّ الَّذِینَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَبَیَّنُواْ فَأُوْلَئِکَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
مگر
کسانی که توبه کنند ( از کتمان حق ) و به اصلاح ( حال خود و جبران مافات )
بپردازند و ( آنچه را که از اوصاف پیغمبر و اسلام و دیگر حقائق میدانستند و
پنهان میکردند ) آشکار سازند . چه توبه چنین کسانی را میپذیرم و من بسی
توبهپذیر و مهربانم .
توضیحات :
« بَیَّنُوا » :
روشنگری کردند . پنهان را آشکار نمودند . « أَتُوبُ عَلَیْهِمْ » : توبه
ایشان را میپذیرم . با فضل و مغفرت خود به سویشان برمیگردم .
سوره بقرة آیه 161
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ
عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللّهِ وَالْمَلآئِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
ترجمه :
کسانی
که کفر ورزیدند و در حالی که کافر بودند مردند ( و با استمرار کفر و بدون
توبه و پشیمانی ، از دنیا رفتند ) نفرین خدا و فرشتگان و همه مردمان بر
آنان خواهد بود .
توضیحات :
« وَ هُمْ کُفَّارٌ » : و
حال آن که کافر باشند . « أَجْمَعِینَ » : جملگی . همگی . این واژه تأکید
است و شامل کافران نیز میگردد ، زیرا که در روز قیامت کافران هم یکدیگر را
نفرین میکنند ( نگا : عنکبوت / 25 ، احزاب / 68 ) .
سوره بقرة آیه 162
متن آیه :
خَالِدِینَ فِیهَا لاَ یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ یُنظَرُونَ
ترجمه :
جاودانه در آن نفرین باقی میمانند ( و همیشه در آتش دوزخ بسر میبرند ) و نه عذاب آنان سبک میشود و نه مهلتی بدیشان داده میشود .
توضیحات :
« لا یُخَفَّفُ » : سبک نمیگردد . کاستی داده نمیشود . « وَ لاهُمْ یُنظَرُونَ » : مهلت و فرصت بدیشان داده نمیشود .
سوره بقرة آیه 163
متن آیه :
وَإِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
خداوند شما ، خداوند یکتا و یگانه است و هیچ خدائی جز او که رحمان و رحیم است وجود ندارد .
توضیحات :
« إلهٌ » : معبود . « وَاحِدٌ » : یکتا . یگانه .
سوره بقرة آیه 164
متن آیه :
إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ
وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنفَعُ
النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاء فَأَحْیَا بِهِ
الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِن کُلِّ دَآبَّةٍ وَتَصْرِیفِ
الرِّیَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخِّرِ بَیْنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ لآیَاتٍ
لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
ترجمه :
مسلّماً در آفرینش
آسمانها و زمین و آمد و شد شب و روز ( و اختلاف آن دو در درازی و کوتاهی و
منافع بیشمار آنها ) و کشتیهائی که به سود مردم در دریا در حرکتند ( و
برابر قانون وزن مخصوص اجسام و سرشت آب و باد و بخار و برق ، و غیره که از
ساختههای پروردگارند در جریانند ) و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده ( که
برابر قوانین منظّمی بخارها به ابرها تبدیل و بر پشت بادها به جاهائی که
خدا خواسته باشد رهسپار میگردند و پس از تلقیح ، به صورت برف و تگرگ و
باران مجدّداً بر زمین فرو میریزند ) و با آن زمین را پس از مرگش زنده
ساخته و انواع جنبندگان را در آن گسترده ، و در تغییر مسیر بادها و ابرهائی
که در میان آسمان و زمین معلّق میباشند ( و برابر قوانین و ضوابط ویژهای
در پهنه فضا پراکنده نمیگردند و هدر نمیروند ) ، بیگمان نشانههائی ( برای
پیبردن به ذات پاک پروردگار و یگانگی خداوندگار ) است برای مردمی که تعقّل
ورزند .
توضیحات :
« خَلْقِ » : آفرینش . موجودات . «
إخْتِلافِ » : آمد و شد ( نگا : فرقان / 62 ) . دگرگونی از لحاظ زیادت و
نقصان و غیره . « الْفُلْکِ » : کشتیها . این واژه برای مفرد و جمع به کار
میرود ( نگا : هود / 37 ، یونس / 22 ) . « بِمَا » : به سود . به چیزی که
سود میرساند . واژه ( مَا ) مصدریّه یا موصول است . « مِن السَّمَآءِ » :
از آسمان . مراد از آسمان ، ابر آسمان است ( نگا : نور / 43 ، واقعه / 69 )
. « بَثَّ » : پخش کرد . زیاد کرد ( نگا : نساء / 1 ) . « دَآبَّةٍ » :
رونده . این واژه گاهی شامل انسان و غیرانسان است ( نگا : هود / 6 و 56 ) .
و گاهی شامل جانداران بجز انسان و پرندگان ( نگا : انعام / 38 ) . و زمانی
شامل همه جانداران بجز انسان ( نگا : عنکبوت / 60 ) . در اینجا شامل انسان
و غیرانسان است . « تَصْرِیفِ » : وزاندن . از این سو بدان سو حرکت دادن .
« الرِّیَاحِ » : بادها . « السَّحَابِ » : ابر . « الْمُسَخَّرِ » :
فرمانبردار . مقهور .
سوره بقرة آیه 165
متن آیه :
وَمِنَ النَّاسِ مَن یَتَّخِذُ مِن دُونِ اللّهِ أَندَاداً
یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللّهِ وَالَّذِینَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبّاً
لِّلّهِ وَلَوْ یَرَى الَّذِینَ ظَلَمُواْ إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ
الْقُوَّةَ لِلّهِ جَمِیعاً وَأَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ
ترجمه :
برخی
از مردم هستند که غیر از خدا ، خدا گونههائی برمیگزینند و آنان را همچون
خدا دوست میدارند ، و کسانی که ایمان آوردهاند خدا را سخت دوست میدارند ( و
بالاتر از هر چیز بدو عشق میورزند ) . آنان که ستم میکنند اگر میشد عذابی
را مشاهده نمایند که هنگام ( رستاخیز ) میبینند ، ( میفهمند که ) قدرت و
عظمت همه از آن خدا است و خدا دارای عذاب سختی است .
توضیحات :
«
مِن دُونِ اللهِ » : غیر از خدا . به جای خدا . « أَندَاداً » : جمع نِدّ ،
همتاها . همگونها . انبازها . « یُحِبُّونَهُمْ » : دوستشان میدارند .
جمله حالیّه است برای ضمیر مستتر در فعل ( یَتَّخِذُ ) که به لفظ ( مَنْ )
برمیگردد . فعل ( یَتَّخِذُ ) با توجّه به لفظ ( مَنْ ) مفرد ذکر گشته است ،
و فعل ( یُحِبُّونَهُمْ ) با توجّه به معنی ( مَنْ ) جمع آورده شده است . «
وَ لَوْ یَرَی الَّذِینَ ظَلَمُوا » : اگر کسانی که بر خویشتن ستم روا
دیدهاند میدیدند . اگر کسانی که بر خویشتن ستم روا دیدهاند میدانستند .
جواب ( لَوْ ) محذوف است که چنین است : لَوَقَعُوا مِنَ الْحَسْرَةِ وَ
النَّدَامَةِ فِیمَا لا یَکَادُ یُوصَفُ . « أَنَّ الْقُوَّةَ ِللهِ
جَمِیعاً » : قدرت جملگی از آن خدا است . این جمله جانشین دو مفعول ( یَری )
است .
سوره بقرة آیه 166
متن آیه :
إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُواْ مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ وَرَأَوُاْ الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأَسْبَابُ
ترجمه :
در
آن هنگام که ( رستاخیز فرا میرسد و پیروان سرگشته از رهبران گمراهکننده
میخواهند که رستگارشان سازند و ) رهبران از پیروان خود بیزاری میجویند ( و
نسبت به آنان اظهار ناشناسی و بیگانگی میکنند ) و عذاب را مشاهده مینمایند ،
و روابط ( و پیوندهای مودّت و محبّتی که در دنیا میانشان بود ) گسیخته
میگردد ( و دستشان از همه جا کوتاه میشود ) .
توضیحات :
«
تَبَرَّأَ » : بیزاری نمود . « أُتُّبِعُوا » : پیروی شدند . «
إِتَّبَعُوا » : پیروی کردند . « تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأسْبَابُ » :
پیوندها و روابطشان گسیخت . « الأسْبَابُ » : جمع سَبَب ، وسائل نجات .
سوره بقرة آیه 167
متن آیه :
وَقَالَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ لَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ
مِنْهُمْ کَمَا تَبَرَّؤُواْ مِنَّا کَذَلِکَ یُرِیهِمُ اللّهُ
أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَیْهِمْ وَمَا هُم بِخَارِجِینَ مِنَ النَّارِ
ترجمه :
و
( در این موقع ) پیروان میگویند : کاش بازگشتی ( به دنیا ) میداشتیم تا از
آنان بیزاری جوئیم ، همان گونه که آنان ( امروزه ) از ما بیزاری جستند ( و
ناآشنایمان نامیدند . آری ) این چنین خداوند کردارهایشان را به گونه
حسرتزا و اندوهباری نشان ایشان میدهد ، و آنان هرگز از آتش ( دوزخ ) بیرون
نخواهند آمد .
توضیحات :
« کَرَّةً » : برگشت . عودت
و رجوع به دنیا ( نگا : زمر / 58 ) . « کَذلِکَ » : این چنین . «
یُرِیهِمْ » : بدیشان نشان میدهد . بدیشان حالی میکند . ضمیر ( هِمْ ) در (
یُرِیهِمْ ) مفعول اوّل ، و واژه ( أَعْمَالَ ) مفعول دوم ، و ( حَسَراتٍ )
مفعول سوم یا حال ( هِمْ ) میباشد . « حَسَرَاتٍ » : آهها و نالهها .
افسوسها .
سوره بقرة آیه 168
متن آیه :
یَا
أَیُّهَا النَّاسُ کُلُواْ مِمَّا فِی الأَرْضِ حَلاَلاً طَیِّباً وَلاَ
تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ
ترجمه :
ای
مردم ! از آنچه در زمین است و حلال و پاکیزه است ( و خدا آن را تحریم
نکرده و نفس انسان گوارا و خوشایندش میداند ) بخورید ، و پا به پای اهریمن
راه نیفتید ( و به دنبال شیطان روان نشوید ) . بیگمان او دشمن آشکار شما
است .
توضیحات :
« حَلالاً » : حال ( ما ) یا مفعول (
کُلُوا ) یا صفت مفعول محذوفی است که تقدیر آن چنین است : کُلُوا شَیْئاً
حَلالاً : یا صفت مصدر محذوفی است و تقدیر آن چنین میشود : کُلُوا أَکْلاً
حَلالاً . « طَیِّباً » : پاکیزه ، صفت ( حَلالاً ) است . « خُطُوَاتِ » :
جمع خُطْوَةَ ، گامها . « مُبِینٌ » : آشکار . آشکارکننده . از مصدر (
إبانة ) که به صورت لازم و متعدّی به کار میرود . یعنی : ظَاهِرُ
الْعَدَاوَةِ ، یا : مُظْهِرُ الْعَدَاوَةِ .
سوره بقرة آیه 169
متن آیه :
إِنَّمَا یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاء وَأَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
او
تنها شما را به سوی زشتکاری و گناهکاری فرمان میدهد ( و بدیها را در
نظرتان میآراید و شما را وا میدارد بر ) این که آنچه را نمیدانید به خدا
نسبت دهید ( و با پیروی از اوهام و خرافات نادانسته به دنبال معبودهای باطل
روان شوید و حلال را حرام ، و حرام را حلال بشمار آورید ) .
توضیحات :
«
السُّوءِ » : بدی . هر گناهی که سرانجام ناپسندی داشته باشد . قبیح . «
الْفَحْشَآءِ » : زشتترین معاصی ، مانند زنا و قتل . « مَا لا تَعْلَمُونَ »
: آنچه را که نمیدانید . مفعول فعل ( لا تَعْلَمُونَ ) محذوف و تقدیر آن
چنین است : مَا لا تَعْلَمُونَ الإِذْنَ فِیهِ مِنَ اللهِ . . .
سوره بقرة آیه 170
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللّهُ قَالُواْ بَلْ
نَتَّبِعُ مَا أَلْفَیْنَا عَلَیْهِ آبَاءنَا أَوَلَوْ کَانَ آبَاؤُهُمْ
لاَ یَعْقِلُونَ شَیْئاً وَلاَ یَهْتَدُونَ
ترجمه :
و
هنگامی که به آنان گفته شود : از آنچه خدا فرو فرستاده است پیروی کنید ( و
راه رحمان را پیش گیرید ، نه راه شیطان را ) ، میگویند : بلکه ما از آنچه
پدران خود را بر آن یافتهایم پیروی میکنیم ( نه از چیز دیگری ) . آیا اگر
پدرانشان چیزی ( از عقائد و عبادات دین ) را نفهمیده باشند و ( به هدایت و
ایمان ) راه نبرده باشند ( باز هم کورکورانه از ایشان تقلید و پیروی میکنند
؟ ) .
توضیحات :
« أَلْفَیْنَا » : یافتهایم . دیدهایم . از ماده ( لفی ) . « لا یَعْقِلُونَ » : نمیفهمند . درک نمیکنند .
سوره بقرة آیه 171
متن آیه :
وَمَثَلُ الَّذِینَ کَفَرُواْ کَمَثَلِ الَّذِی یَنْعِقُ بِمَا لاَ
یَسْمَعُ إِلاَّ دُعَاء وَنِدَاء صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لاَ
یَعْقِلُونَ
ترجمه :
مثل ( دعوتکننده ) کسانی که
کفر ورزیدهاند ( و راه حقیقت و هدایت را ترک گفتهاند و کورکورانه به دنبال
آباء و اجدادشان افتادهاند ) همچون مثل کسی است که ( چوپان گوسفندانی باشد و
) آنها را صدا بزند ، ولی آنها چیزی جز سر و صدا نشنوند ( و بدون این که
حقیقت و مفهوم گفتار او را درک کنند ، با اشاره او بیاراده سر به زیر
اندازند و به این طرف و آن طرف بروند . کافران نیز ) کران و لالان و
کورانند و لذا ایشان از روی خرد عمل نمیکنند و نمیفهمند .
توضیحات :
«
مَثَلُ الَّذِینَ » : مضاف محذوف است و تقدیر چنین است : مَثَلُ دَاعِی
الَّذِینَ . مَثَلُ دُعَآءِ الَّذِینَ کَفَرُوا کَمَثَلِ دُعَآءِ الَّذِی
یَنْعِقُ بِما لا یَسْمَعُ إِلاّ دُعَآءً وَ نِدَآءً . « یَنْعِقُ » :
فریاد میزند . نهیب میزند . « مَا » آنچه . مراد چهارپایان ، یا صدا و
فریاد است . « یَنْعِقُ بِمَا » : بر چهارپایان نهیب میزند . « دُعَآءً » :
بانگزدن . فراخواندن . « نِدَآءً » : بانگزدن . فراخواندن . مصدر باب
مفاعله است . « صُمٌّ » : جمع أَصمّ ، کران . « بُکْمٌ » : جمع أَبْکَم ،
لالان . « عُمْیٌ » : جمع أَعْمی ، کوران .
سوره بقرة آیه 172
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُلُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا
رَزَقْنَاکُمْ وَاشْکُرُواْ لِلّهِ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از چیزهای پاکیزهای بخورید که روزی شما
ساختهایم ، و سپاس خدای را بجا آورید ، اگر او را پرستش میکنید .
توضیحات :
« طَیِّبَاتِ » : چیزهای پاک . مراد خوراکیهای لذیذ یا رزق حلال است .
سوره بقرة آیه 173
متن آیه :
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِیرِ
وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَلاَ
عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
(
آنچه را که مشرکان و یهودیان و دیگران حرام میدانند ، حرام نیست ، بلکه
خداوند ) تنها مردار و خون و گوشت خوک و آنچه نام غیرخدا ( به هنگام ذبح )
بر آن گفته شده باشد ( و به نام بتان و شبیه آنها سر بریده شود ) بر شما
حرام کرده است . ولی آن کس که مجبور شود ( به خاطر حفظ جان از آن اشیاء
حرام بخورد ) در صورتی که علاقهمند ( به خوردن و لذّت بردن از چنین چیزهائی
نبوده ) و متجاوز ( از حدّ سدّجوع هم ) نباشد ، گناهی بر او نیست . بیگمان
خداوند بخشنده و مهربان است .
توضیحات :
«
الْمَیْتَةَ » : مردار . « الدَّمَ » : خون . « لَحْمَ » : گوشت . «
الْخِنزِیرِ » : خوک . « مَآ أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللهِ » : آنچه به نام
چیزی جز خدا ذبح شود . از قبیل : به نام لات ، به نام عزّی ، به نام فلان .
یعنی مقصود از ذبح آن حیوان تقرّب به غیر خدا باشد . « أُهِلَّ » : از
مصدر ( إهلال ) به معنی صدا بلندکردن . « اُضْطُرَّ » : وادار گردید .
مجبور شد . « بَاغٍ » : خواستار و علاقهمند . « عَادٍ » : متجاوز از اندازه
ضرورت . « غَیْرَ بَاغٍ وَ لا عَادٍ » : نه طالب و راغب آن باشد و نه از
حد ضرورت تجاوز کند . واژه ( غَیْرَ ) حال ضمیر مستتر در فعل ( أُضْطُرَّ )
است . « إِثْمَ » : گناه .
سوره بقرة آیه 174
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ الْکِتَابِ
وَیَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِیلاً أُولَئِکَ مَا یَأْکُلُونَ فِی
بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَلاَ یُکَلِّمُهُمُ اللّهُ یَوْمَ
الْقِیَامَةِ وَلاَ یُزَکِّیهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
کسانی
که آنچه را خدا از کتاب ( آسمانی ) نازل کرده است ، پنهان میدارند ( یا
دست به تأویل ناروا و تحریف مییازند ) و آن را به بهای کم ( و ناچیز دنیا )
میفروشند ، آنان جز آتش چیزی نمیخورند . ( زیرا اموالی که از رهگذر کتمان
آیات آسمانی و تحریف و تأویل ناروای حقائق رحمانی به دست میآید ، سبب نزول
آنان به آتش دوزخ خواهد شد ) و روز رستاخیز خدا ( از آنان روگردان بوده و )
با ایشان سخن نمیگوید و آنان را ( از کثافت گناهان با عفو و گذشت خویش )
پاکیزه نمیدارد . و ایشان را عذاب دردناکی است .
توضیحات :
«
یَکْتُمُونَ » : پنهان میکنند . « یَشْتَرُونَ بِهِ » : میخورند بدان .
فراچنگ میآورند بدان . مرجع ضمیر ( هِ ) واژه ( الْکِتَاب ) یا ( مَا ) یا
عمل کتمان است . « بُطُون » : جمع بطن ، شکمها . « لا یُکَلِّمُهُمُ اللهُ »
: خدا با ایشان سخن نمیگوید . مراد سخنی است که مایه سرور ایشان شود و
بیانگر رحمت خدا باشد . والا خداوند با کافران و منافقان صحبت میفرماید (
نگا : أنعام / 22 ، یونس / 28 ، حجر / 92 ) . « لا یُزَکِّیهِمْ » : آنان
را از کثافات گناهان با مغفرت و گذشت خود پاکیزه نمیدارد .
سوره بقرة آیه 175
متن آیه :
أُولَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُاْ الضَّلاَلَةَ بِالْهُدَى وَالْعَذَابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَمَا أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ
ترجمه :
آنان
کسانیاند که گمراهی را با هدایت ، و عذاب را با آمرزش ( مبادله و )
خریداری کردهاند . چقدر در برابر آتش ( دوزخ ) بردبارند ! ( جای بسی شگفت
است که شخص عاقل از موجبات عذاب خوشحال بوده و پیوسته در انجام زشتیها که
انسان را به دوزخ میکشانند ، در تکاپو باشد ) .
توضیحات :
« مَآ أَصْبَرَهُمْ عَلَی النَّارِ ؟ ! » : شگفتا ، بر آتش چه شکیبایند ؟ !
سوره بقرة آیه 176
متن آیه :
ذَلِکَ بِأَنَّ اللّهَ نَزَّلَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُواْ فِی الْکِتَابِ لَفِی شِقَاقٍ بَعِیدٍ
ترجمه :
آن
( عذابی که برایشان مشخّص گشته است ، به خاطر کفری است که نسبت به کتاب
روا میدارند و در کتمان و تحریفش میکوشند ) به سبب این که خدا کتاب (
آسمانی قرآن یا تورات ) را توأم با حق فرو فرستاده ( و اصلاً شائبه بطلان
بدان راه ندارد و ایشان به دروغ در تکذیب آن میکوشند یا پنهانش میدارند ) و
به راستی کسانی که درباره کتاب ( آسمانی ) اختلاف میورزند به دشمنانگی و
دو دستگی دور ( از صداقت و حقیقتی ) دچارند .
توضیحات :
«
ذلِکَ » : آن . یعنی همه آنچه از خوردن آتش ، و سخن نگفتن به رحمت ، و
تزکیه ، و عذاب مترتّب بر کتمان گذشت . . . « شِقَاقٍ » : دشمنانگی . «
بَعِیدٍ » : دور از حق .
سوره بقرة آیه 177
متن آیه :
لَّیْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ
وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ
وَالْمَلآئِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى
حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ
السَّبِیلِ وَالسَّآئِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلاةَ وَآتَى
الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُواْ وَالصَّابِرِینَ
فِی الْبَأْسَاء والضَّرَّاء وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَئِکَ الَّذِینَ
صَدَقُوا وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ
ترجمه :
این
که ( به هنگام نماز ) چهرههایتان را به جانب مشرِق و مغرب کنید ، نیکی (
تنها همین ) نیست ( و یا ذاتاً روکردن به خاور و باختر ، نیکی بشمار نمیآید
) . بلکه نیکی ( کردار ) کسی است که به خدا و روز واپسین و فرشتگان و کتاب
( آسمانی ) و پیغمبران ایمان آورده باشد ، و مال ( خود ) را با وجود
علاقهای که بدان دارد ( و یا به سبب دوست داشت خدا ، و یا با طیب خاطر ) به
خویشاوندان و یتیمان و درماندگان و واماندگان در راه و گدایان دهد ، و در
راه آزادسازی بردگان صرف کند ، و نماز را برپا دارد ، و زکات را بپردازد ، و
( نیکی کردار کسانی است که ) وفاکنندگان به پیمان خود بوده هنگامی که
پیمان بندند ، و ( به ویژه کسانی نیکند و شایسته ستایشند که ) در برابر فقر
( و محرومیّتها ) و بیماری ( و زیان و ضررها ) و به هنگام نبرد ، شکیبایند
( و استقامت میورزند ) . اینان کسانی هستند که راست میگویند ( در ادّعای
ایمان راستین و پیجوئی اعمال نیک ) و به راستی پرهیزکاران ( از عذاب خدا با
دوری گرفتن از معاصی و امتثال اوامر الهی ) اینانند .
توضیحات :
«
لَیْسَ الْبِرَّ . . . » : واژه ( بِرَّ ) خبر مقدم ( لَیْسَ ) و ( أَن
تُوَلُّوا ) اسم مؤخّر آن است . « الْبِرَّ » : واژهای است که در برگیرنده
همه صفات نیک است . خیر فراوان . « قِبَل » : جهت . سو . « لکِنَّ الْبِرَّ
» : واژه ( بِرّ ) اسم لکِنَّ است و ( بِرُّ ) دوم محذوف ، خبر آن است که
تقدیر چنین میشود : لکِنَّ الْبِرَّ بِرُّ مَنْ . برخی ( بِرَّ ) را اسم
لکِنَّ و ( مَنْ ) را خبر آن گرفتهاند . « الْکِتَابِ » : جنس کتاب ، یعنی
همه کتابهای آسمانی مراد است ( نگا : بقره / 121 ) . « عَلَیا حُبِّهِ » :
با وجود دوست داشت خدا . با عشق به کارِ صدقه و احسان . مرجع ضمیر ( ه ) را
خدا و مال و مصدر مفهوم از فعل ، یعنی نفس عمل گرفتهاند . « ذَوِی
الْقُرْبَیا » : خویشاوندان . « الْمَسَاکِینَ » : نیازمندانی که چیزی از
کسی درخواست نمیکنند ( نگا : بقره / 273 ) . « إبْنَ الْسَّبِیلِ » : مسافر
نیازمند به سبب دوری از خانواده . « السَّآئِلِینَ » : گدایان . « فِی
الرِّقَابِ » : در راه آزادکردن بندگان . در اینجا مراد از ( رِقَاب ) جمع
رَقَبَة ، به معنی گردن ، خودِ اشخاص است . « الْمُوفُونَ » : وفاکنندگان .
عطف بر ( مَنْ ءَامَنَ ) است ، یا خبر مبتدای محذوف است که تقدیر آن چنین
است : وَهُمُ الْمُوفُونَ . « عَاهَدُوا » : عهد بستند . « الْصَّابِرِینَ »
: شکیبایان . منصوب است به ( أَخُصُّ ) یا ( أَمْدَحُ ) . « الْبَأْسَآءِ »
: بلا و مصیبت خارج از جسم شخص . از قبیل : تنگدستی ، زیان مالی ، مرگ
فرزندان . « الْضَّرَّآءِ » : بلا و مصیبت مربوط به جسم شخص . از قبیل :
بیماری ، رنجوری . « حِینَ » : زمان . وقت . « الْبَأْسِ » : جنگ . جهاد با
دشمنان ( نگا : احزاب / 18 ) .
سوره بقرة آیه 178
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصَاصُ فِی
الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنثَى
بِالأُنثَى فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْءٌ فَاتِّبَاعٌ
بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاء إِلَیْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِکَ تَخْفِیفٌ مِّن
رَّبِّکُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِکَ فَلَهُ عَذَابٌ
أَلِیمٌ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید !
درباره کشتگان ، ( قانون مساوات و دادگری ) قصاص بر شما فرض شده است ( و
باید در آن کسی را به گناه دیگری نگرفت ، و بلکه ) : آزاد در برابر آزاد ، و
برده در برابر برده ، و زن در برابر زن است . پس اگر کسی ( از جنایتش ) از
ناحیه برادر ( دینی ) خود ، گذشتی شد ( و یکی از صاحبان خونبها کشنده را
بخشید ، و یا حکم قصاص تبدیل به خونبها گردید ، از سوی عفو کننده ) باید
نیک رفتاری شود و ( سختگیری و بدرفتاری نشود ، و از سوی قاتل نیز به ولی
مقتول ) پرداخت ( دیه ) با نیکی انجام گیرد ( و در آن کم و کاست و
سهلانگاری نباشد ) . این ( گذشت از قاتل و اکتفاء به دیه مناسب ) تخفیف و
رحمتی است از سوی پروردگارتان . پس اگر کسی بعد از آن ( گذشت و خوشنودی از
دیه ) تجاوز کند ( و از قاتل انتقام بگیرد ) او را عذاب دردناکی خواهد بود
.
توضیحات :
« کُتِبَ » : واجب شده است . «
الْقَتْلَیا » : جمع قتیل ، کشتگان . « الْحُرُّ » : آزاد . « الْعَبْدُ » :
برده . « الأُنثَیا » : ماده . زن . « عُفِیَ » : بخشیده شد . « إتِّبَاعٌ
» : دنبال کردن . « إعْتَدَیا » : تجاوز کرد . فراتر رفت .
سوره بقرة آیه 179
متن آیه :
وَلَکُمْ فِی الْقِصَاصِ حَیَاةٌ یَاْ أُولِیْ الأَلْبَابِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
ترجمه :
ای
صاحبان خرد ! برای شما در قصاص ، حیات و زندگی است ( بنابر مصلحت و حکمتی
که در آن ، و دقائق و نکاتی که در همه احکام است . این است که قانون قصاص
را برای شما وضع کردیم تا از تجاوز و خونریزی بپرهیزید . ) باشد که تقوا
پیشه کنید .
توضیحات :
« حَیَاةٌ » : زندگی . تنکیر
آن برای تنویع یا تعظیم است . « أُوْلِی الأَلْبَابِ » : افراد باشعور .
خردمندان . « أُوْلِی » : صاحبان . دارندگان . مفرد آن ( ذُو ) است . «
أَلْبَابِ » : جمع لُبّ ، مغزها . خردها و عقلها .
سوره بقرة آیه 180
متن آیه :
کُتِبَ عَلَیْکُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَکَ خَیْراً
الْوَصِیَّةُ لِلْوَالِدَیْنِ وَالأقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى
الْمُتَّقِینَ
ترجمه :
هنگامی که یکی از شما را (
امراض مخوف و اسباب و علل ) مرگ فرا رسد ، اگر دارائی فراوانی ( با توجّه
به عرف محلّ ) از خود به جای گذاشت ، ( از سوی خدا قانون ) وصیّت بر شما
واجب شده است ( و باید ) برای پدر و مادر و نزدیکان به طور شایسته وصیّت
کند . این حق ( واجبی ) است بر پرهیزکاران ( مؤمن به کتاب خدا ) .
توضیحات :
«
خَیْراً » : مایه سود و صلاح حال ، که در اینجا مراد دارائی و مالی است که
برابر عرف محلّ فراوان بشمار آید . « الْوَصِیَّةُ » : نائب فاعل ( کُتِبَ
) است . « الْوَالِدَیْنِ » : پدر و مادر ، که از یک سوم دارائی میتوان
سهم بیشتری بدانان داد . یا مراد پدربزرگ و نیاها و مادربزرگ و ننههائی است
که کافرند ، و یا به سبب وجود دیگران از سهمالإرث محروم میگردند . به این
دسته نیز فقط از یک سوم دارائی داده میشود . « الأقْرَبِینَ » : خویشاوندان
وارث یا غیروارث به شرحی که در ( وَالِدَیْنِ ) گذشت . « بِالْمَعْرُوفِ »
: به گونه متعارف میان مردم . دادگرانه . زیبا . « حَقّاً » : مفعول مطلق
فعل ( حَقَّ ) است که محذوف است . یا صفت مصدر محذوفی است که تقدیر آن چنین
است : إیصَاءً حَقّاً .
سوره بقرة آیه 181
متن آیه :
فَمَن بَدَّلَهُ بَعْدَ مَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
پس
هر که ( اعم از شاهد و وصی ) آن را بعد از شنیدن تغییر دهد ، تنها گناه آن
بر کسانی است که آن ( وصیّت ) را تغییر میدهند ( و وصیّت کننده در پیشگاه
خدا پاداش خود را میگیرد ) . خدا شنوا و دانا است ( و گفتار همگان را
میشنود و نیّات همگان را میداند ) .
توضیحات :
« بَدَّلَ » : تغییر داد . دگرگون کرد . « إِثْمَ » : گناه .
سوره بقرة آیه 182
متن آیه :
فَمَنْ خَافَ مِن مُّوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلاَ إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
کسی
که از انحراف وصیّتکننده ( از جاده عدالت ) یا از گناه او ( به سبب ترک
قانون شریعت ) بترسد ( و آن انحراف و گناه و نزاعی را که بدین علّت میان
ورثه درگرفته است ، تبدیل و تغییر دهد ) و صلح و صفا را میان آنان ( که
وصیّت برایشان شده یا وارثان مرده هستند ) راه بیندازد ، گناهی بر او نیست (
و مشمول قانون تبدیل وصیّت نمیباشد ) . بیگمان خدا آمرزنده و مهربان است (
و مغفرت خود را شامل او میسازد و پاداش نیکوکاریش را میدهد ) .
توضیحات :
«
خَافَ » : ترسید . در اینجا مراد ، اطّلاع پیدا کرد و دانست ، میباشد . «
مُوصٍ » : وصیّتکننده . « جَنَفاً » : کنارهگیری از حق ، و عدول از روی خطا
. « إثْم » : گناه . کنارهگیری از حق و عدول از عدل از روی عمد . «
أَصْلَحَ بَیْنَهُمْ » : میان ورثه و آنان که وصیّت برایشان شده است ، صلح و
صفا راه انداخت .
سوره بقرة آیه 183
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا
کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! بر شما روزه واجب شده است ، همان گونه که بر
کسانی که پیش از شما بودهاند واجب بوده است ، تا باشد که پرهیزگار شوید .
توضیحات :
« الصِّیَامُ » : روزه .
سوره بقرة آیه 184
متن آیه :
أَیَّاماً مَّعْدُودَاتٍ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ
فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ
طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ وَأَن
تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
(
روزه در ) چند روز معیّن و اندکی است ، و کسانی که از شما بیمار یا مسافر
باشند ( اگر افطار کردند و روزه نگرفتند ، به اندازه آن روزها ) چند روز
دیگری را روزه میدارند ، و بر کسانی که توانائی انجام آن را ندارند ( همچون
پیران ضعیف و بیماران همیشگی و کارگرانی که سالیانه پیوسته به کارهای سختی
، مانند استخراج زغالسنگ اشتغال دارند ، و زندانیان محکوم به اعمال شاقهای
که پیوسته به کار سنگین وادار میگردند ) لازم است کفّاره بدهند ، و آن
خوراک مسکینی است ( از خوراک متوسّطی که به خانواده خود میخورانید و باید
در برابر هر روزی یک خوراک متوسّط که بتواند به طور معتدل مسکینی را سیر
کند بپردازید ) و هر که کار خیر را پذیرا شود ( و بر مقدار فدیه بیفزاید ، و
یا علاوه از روزه فرض ، روزه سنّت نیز بگیرد ) برای او بهتر است . و
روزهداشتن برای شما خوب است اگر ( حقائق و نکات عبادات را ) بدانید .
توضیحات :
«
أَیَّاماً مَّعْدُودَاتٍ » : روزهای اندک . روزهای معیّن . واژه (
أَیَّاماً ) منصوب است چون ظرف یا مفعول فعل محذوف ( صُومُوا ) است . واژه (
مَعْدُودَاتٍ ) صفت است . « عِدَّةٌ » : مبتدا است و خبر آن ( عَلَیْهِ )
محذوف است . تقدیر آن چنین است : عَلَیْهِ عِدَّةٌ . . . « أُخَرَ » : جمع
أُخْری ، دیگر . « یُطِیقُونَهُ » : با رنج و مشقّت میتوانند آن را بگیرند .
از قبیل پیران ، زنان حامله و شیرده ، کارگرانی که مجبور به انجام کارهای
سخت و طاقتفرسایند . « فِدْیَةٌ » : دادن یک وعده غذا از خوراک متوسّط
خانواده خود به فقراء . این واژه مبتدا است و خبر آن ( عَلَی الَّذِینَ
یُطِیقُونَهُ ) میباشد . « طَعَامُ » : خوراک . بدل از ( فِدْیَة ) است . «
تَطَوَّعَ خَیْراً » : کار نیکو پیشه کرد . یعنی بر مقدار فدیه افزود ، و
یا بیش از یکی را طعام داد ، و یا این که هم روزه گرفت و هم فدیه داد . «
وَ أَن تَصُومُوا خَیْرٌ لَّکُمْ » : اگر روزه بگیرید برای شما بهتر از
دادن فدیه است . واژه ( خَیْرٌ ) خبر است و ( أَن تَصُومُوا ) محلاً مرفوع ،
مبتدا است .
سوره بقرة آیه 185
متن آیه :
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ
وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ
الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَن کَانَ مَرِیضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ
مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ
بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُواْ اللّهَ
عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
ترجمه :
(
آن چند روز معیّن و اندک ) ماه رمضان است که قرآن در آن فرو فرستاده شده
است ( و آغاز به نزول نموده است ودر مدّت 23 سال تدریجاً به دست مردم رسیده
است ) تا مردم را راهنمائی کند و نشانهها و آیات روشنی از ارشاد ( به حق و
حقیقت ) باشد و ( میان حق و باطل در همه ادوار ) جدائی افکند . پس هر که
از شما ( فرا رسیدن ) این ماه را دریابد ، ( چه خودش هلال را رؤیت کند و
چه با دیدن دیگران فرا رسیدن رمضان ثابت شود ) باید که آن را روزه بدارد . و
اگر کسی بیمار یا مسافر باشد ( میتواند از رخصت استفاده کند و روزه ندارد و
) چندی از روزهای دیگر را ( به اندازه آن روزها روزه بدارد ) . خداوند
آسایش شما را میخواهد و خواهان زحمت شما نیست ، و ( خداوند ماه رمضان و
رخصت آن را برای شما روشن داشته است ) تا تعداد ( روزهای رمضان ) را کامل
گردانید و خدا را بر این که شما را ( به احکام دین که سعادتتان در آن است )
هدایت کرده است ، بزرگ دارید و تا این که ( از همه نعمتهای او ) سپاسگزاری
کنید .
توضیحات :
« شَهْرُ » : ماه . « هُدیً » :
هدایت بخش . راهنما . حال ( الْقُرْءَانُ ) و تقدیراً منصوب است . «
بَیِّنَاتٍ » : دلائل واضح و روشن . « الْفُرْقَانِ » : جداسازنده حق از
باطل . مصدر ثلاثی مجرّد است و در معنی اسم فاعل به کار رفته است . «
شَهِدَ » : حاضر گردید . بدان رسید . با توجّه بدین معنی ، واژه ( شَهْر )
مفعولٌفیه است . مشاهده کرد . دانست . در این صورت ( شَهْر ) مفعولٌبه است ،
و در اصل مضاف محذوف شده که تقدیر چنین است : مَنْ رَأَیا مِنْکُمْ هِلالَ
الشَّهْرِ ، مَنْ عَلِمَ مِنْکُمْ هِلالَ الْشَّهْرِ . « الْیُسْرَ » :
آسودگی . آسانی . « الْعُسْرَ » : رنج . سختی . « لِتُکْمِلُوا » : تا این
که تکمیل کنید . فعل مضارع منصوب است و عطف بر معطوفٌعلیه مقدّری است مثل (
لِیُسَهِّلَ عَلَیْکُمْ ) و تقدیر چنین است : یُرِیدُ اللهُ بِکُمُ
الْیُسْرَ لِیُسَهِّلَ عَلَیْکُمْ وَ لِتُکَمِّلُوا الْعِدَّةَ .
سوره بقرة آیه 186
متن آیه :
وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ
الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُواْ لِی وَلْیُؤْمِنُواْ بِی
لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ
ترجمه :
و هنگامی که
بندگانم از تو درباره من بپرسند ( که من نزدیکم یا دور . بگو : ) من نزدیکم
و دعای دعاکننده را هنگامی که مرا بخواند ، پاسخ میگویم ( و نیاز او را
برآورده میسازم ) . پس آنان هم دعوت مرا ( با ایمان و عباداتی همچون نماز و
روزه و زکات ) بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا آنان راه یابند ( و با
نور ایمان به مقصد برسند ) .
توضیحات :
« دَعْوَةَ »
: دعا . درخواست . « الدَّاعِ » : دعاکننده . درخواست کننده . « دَعَانِ »
: مرا به یاری خواست . مرا به فریاد خواند . « فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی » :
اجابت مرا با دعا بخواهند . هنگامی که آنان را به سوی ایمان و اطاعت دعوت
کردم ، دعوت مرا بپذیرند . « یَرْشُدُونَ » : هدایت یابند . رهنمود شوند به
مصالح دنیا و آخرت خود .
سوره بقرة آیه 187
متن آیه :
أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَةَ الصِّیَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَآئِکُمْ هُنَّ
لِبَاسٌ لَّکُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ عَلِمَ اللّهُ أَنَّکُمْ
کُنتُمْ تَخْتانُونَ أَنفُسَکُمْ فَتَابَ عَلَیْکُمْ وَعَفَا عَنکُمْ
فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُواْ مَا کَتَبَ اللّهُ لَکُمْ وَکُلُواْ
وَاشْرَبُواْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الأَبْیَضُ مِنَ
الْخَیْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّواْ الصِّیَامَ إِلَى
الَّلیْلِ وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ
تِلْکَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ
آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ
ترجمه :
آمیزش
و نزدیکی با همسرانتان در شب روزهداری حلال گردیده است . آنان لباس شمایند
و شما لباس آنانید ( و دوری از آمیزش با یکدیگر برایتان بسی رنجآور است ) .
خداوند میدانست که شما ( از لذائذ نفسانی میکاستید و معتقد بودید که شبها
بعد از بخواب رفتن ، همخوابگی با همسران حرام است و ) بر خود خیانت میکردید
. خداوند توبه شما را پذیرفت و شما را بخشید . پس هماکنون ( که با نصّ
صریح ، همخوابگی آزاد است ) با آنان آمیزش کنید و چیزی را بخواهید که خدا
برایتان لازم دانسته است ( همچون بقای نسل و حفظ دین و آبرو و پاداش اخروی )
، و بخورید و بیاشامید تا آن گاه که رشته بامداد از رشته سیاه ( شب )
برایتان از هم جدا و آشکار گردد . سپس روزه را تا شب ادامه دهید . (
همخوابگی با همسران در تمام شبهای روزهداری حلال است . لیکن ) وقتی که در
مساجد به ( عبادت ) اعتکاف مشغولید ، با آنان همخوابگی نکنید . این ( احکام
روزه و اعتکاف ) حدود و مرزهای الهی است و بدانها نزدیک نشوید . خداوند
این چنین آیات خود را برای مردم روشن میسازد ، باشد که پرهیزگار شوند .
توضیحات :
«
الرَّفَثُ » : جِماع . « بَاشِرُوهُنَّ » : با ایشان آمیزش و زناشوئی کنید
. « إِبْتَغُوا » : بخواهید . بطلبید . « مَا کَتَبَ اللهُ » : چیزی که
خدا مقرّر کرده است که زناشوئی است . « الْخَیْطُ الأَبْیَضُ » : رشته و
تار سفید . مراد سپیده فجر است که در کنار سیاهی شب نمایان میشود . «
الْفَجْرِ » : بامدادان . پگاه . « أَتِمُّوا » : به تمام و کمال اداء کنید
. تکمیل کنید . « عَاکِفُونَ » : اعتکافکنندگان . ماندگاران . « حُدُود » :
جمع حدّ ، مرزها . مراد احکام و قوانین خدا است .
سوره بقرة آیه 188
متن آیه :
وَلاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَکُم بَیْنَکُم بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُواْ
بِهَا إِلَى الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُواْ فَرِیقاً مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ
بِالإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و اموال
خودتان را به باطل ( و ناحق ، همچون رشوه و ربا و غصب و دزدی . . . ) در
میان خود نخورید و آن را به امراء و قضات تقدیم نکنید تا از روی گناه ،
بخشی از اموال مردم را بخورید و شما بر آن آگاه باشید ( و بدانید که ستمکار
را یاری دادهاید و مرتکب گناه شدهاید ) .
توضیحات :
«
تُدْلُوا بِهَا » : پیشکش نکنید . به عنوان رشوه نپردازید . بر سر آن
منازعه نکنید و کار آن را به پیش حاکمان بدسرشت نکشانید . این فعل عطف بر (
تَأْکُلُوا ) و بنابراین مجزوم است . یا منصوب به ( أَنْ ) مقدّر است .
سوره بقرة آیه 189
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ
وَالْحَجِّ وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْاْ الْبُیُوتَ مِن ظُهُورِهَا
وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُواْ الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا
وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
ترجمه :
درباره
هلالهای ماه از تو میپرسند ( که چرا هر دم به شکلی پدیدار میشود ؟ ) . بگو
: آنها شناسههای زمانی ( و تقویم طبیعی ) برای ( نظام زندگی ) مردم و (
تعیین وقت ) حجّ هستند . نیکوئی آن نیست که ( همچون زمان جاهلیّت ، به
هنگام حجّ یا برگشت از سفر ) از پشت خانهها به منازل درآئید ، ولیکن نیکی
کسی را است که تقوا پیشه کند ، و از درهای خانهها به منازل وارد شوید ، و
از ( مخالفت با پروردگار و خشم ) خدا بپرهیزید ، باشد که رستگار گردید .
توضیحات :
«
الأَهِلَّةِ » : جمع هلال ، ماه نو . ماه کمانی شکل . « مَوَاقِیتُ » :
جمع میقات ، زمانسنج . واژه ( میقات ) اسم آلت و از ماده ( وقت ) است .
یعنی آنچه بدان وقت شناخته میشود . « ظُهُورِ » : جمع ظَهْر ، پشتبامها . «
إتَّقَیا » : تقوا پیشه کرد . پرهیزگاری کرد . « أَبْوَابِ » : جمع باب ،
درها .
سوره بقرة آیه 190
متن آیه :
وَقَاتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبِّ الْمُعْتَدِینَ
ترجمه :
و
در راه خدا بجنگید با کسانی که با شما میجنگند . و تجاوز و تعدّی نکنید .
( شما جنگافروزی نکنید و بیگناهان و بیخبران و زنانی که نمیجنگند ، و
کودکان و پیرمردان و بیماران و امانخواهان را نکشید و خانهها و کشتزارها را
ویران نسازید ) . زیرا خداوند تجاوزگران را دوست نمیدارد .
توضیحات :
«
قَاتِلُوا » : بجنگید . « لا تَعْتَدُوا » : از قانون شریعت تجاوز نکنید و
زنان و پیران کهنسال و افراد بیطرف را نکشید . « الْمُعْتَدینَ » :
متجاوزین .
سوره بقرة آیه 191
متن آیه :
وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُم مِّنْ حَیْثُ
أَخْرَجُوکُمْ وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَ تُقَاتِلُوهُمْ
عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى یُقَاتِلُوکُمْ فِیهِ فَإِن
قَاتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ کَذَلِکَ جَزَاء الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و
( چون جنگ درگرفت ) هرجا آنان را ( که آغازکنندگان جنگ بودهاند ) دریافتید
ایشان را بکشید ، و آنان را ( از مکّه ) که شما را از آنجا بیرون کردهاند
بیرون سازید ، و ( از جنگ در حرم مکّه نباید باک داشته باشید ، زیرا ایشان
با شکنجه و آزار و انواع فتنه و فساد میخواستند شما را از دینتان برگردانند
که مایه خوشبختی دو جهان شما است و ) فتنه از کشتن بدتر است . و ( لیکن
احترام مسجدالحرام به جای خود باقی است و ) با آنان در کنار مسجدالحرام
کارزار نکنید ، مگر آن گاه که ایشان در آنجا با شما بستیزند ( و حرمت
مسجدالحرام را محفوظ ندارند ) . پس اگر با شما جنگیدند ایشان را بکشید .
سزای ( آن گونه ) کافران چنین است .
توضیحات :
«
حَیْثُ » : هرجا . جائی که . « ثَقِفْتُمُوهُمْ » : ایشان را دریافتید . بر
آنان چیره شدید . « الْفِتْنَةُ » : کفر و شرک . برگرداندن از دین ( نگا :
بقره / 217 ) . « کَذَالِکَ جَزَآءُ الْکَافِرِینَ » : این حکم ، همه
کافران را در بر میگیرد و سزای همه آنان است .
سوره بقرة آیه 192
متن آیه :
فَإِنِ انتَهَوْاْ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
و
اگر دست کشیدند ( از کفر ، و اسلام را پذیرفتند ، خداوند گناهانشان را به
آب توبه میشوید و بیدینی گذشته ایشان را نادیده میگیرد ) چه بیگمان خدا
آمرزنده و مهربان است .
توضیحات :
« انتَهَوْا » : دست کشیدند . پایان دادند .
سوره بقرة آیه 193
متن آیه :
وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلّهِ
فَإِنِ انتَهَواْ فَلاَ عُدْوَانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمِینَ
ترجمه :
و
با آنان پیکار کنید تا فتنهای باقی نماند ( و نیروئی نداشته باشند که با
آن بتوانند شما را از دینتان برگردانند ) و دین ( خالصانه ) از آن خدا گردد
( و مؤمنان جز از خدا نترسند و آزادانه به دستور آئین خویش زیست کنند ) .
پس اگر ( از روش نادرست خود ) دست برداشتند ( و اسلام را پذیرفتند ، دست از
آنان بدارید . زیرا حمله بردن و ) تجاوز کردن جز بر ستمکاران ( به خویشتن
به سبب کفر و شرک ، روا ) نیست .
توضیحات :
«
فِتْنَةٌ » : کفر و شرک . « عُدْوَان » : تعدّی و تجاوز . « فَلاعُدْوَانَ
إِلاّ عَلَی الظَّالِمِینَ » : این جمله ، علّت جزاء محذوف است و در جای آن
قرار گرفته است ، و تقدیر چنین است : فَإِنِ انتَهَوْا وَ أَسْلَمُوا فَلا
تَعْتَدُوا عَلَیْهِمْ ، لِأَنَّ الْعُدْوَانَ عَلَی الظَّالِمِینَ ، وَ
الْمُنتَهُونَ لَیْسُوا بِالظَّالِمِینَ . . .
سوره بقرة آیه 194
متن آیه :
الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ
فَمَنِ اعْتَدَى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى
عَلَیْکُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ مَعَ
الْمُتَّقِینَ
ترجمه :
ماه حرام در برابر ماه حرام
است ( و اگر دشمنان احترام آن را نگاه نداشتند ، و در آن با شما جنگ کردند ،
شما حق دفاع و مقابله با آنان را دارید و باکی نیست ) و ( حرمتشکنیهای )
مقدّسات دارای قصاص است ، ( و تجاوزکاریهای نادرست ، پاداش به مثل دارد .
به طور کلّی ) هر که راه تعدّی و تجاوز بر شما را در پیش گرفت ، بر او
همانند آن ، تعدّی و تجاوز کنید ( چه آغازکردن تعدّی و تجاوز ممنوع است ،
لیکن در برابر آن دفاع از خویشتن و مبارزه برای اخذ قصاص آزاد است ) ، و از
خشم خدا بپرهیزید و بدانید که خدا با پرهیزگاران است .
توضیحات :
«
الشَّهْرُ الْحَرَامُ » : ماه حرام . ماههای حرام چهارتا و عبارتند از :
ذوالقعده ، ذوالحجّه ، محرّم ، رجب . علّت تسمیه آنها به واژه حرام ، از
این بابت است که خداوند جنگ در آنها را حرام فرموده است ( نگا : توبه / 36 )
. « الْحُرُمَاتُ » : جمع حُرْمَت ، چیزهائی که حفظ و صیانت آنها لازم است
. از قبیل : ناموس و شخصیّت و دارائی . مقدّسات . « فَمَنِ اعْتَدَیا
عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ . . . » : در اینجا دفع تجاوز دیگران از
باب مشاکله ، تجاوز نامیده شده است ( نگا : توبه / 67 ، شوری / 9 و 40 ) .
سوره بقرة آیه 195
متن آیه :
وَأَنفِقُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَى
التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
و
در راه خدا انفاق ( و بذل مال ) کنید و ( با ترک انفاق ) ، خود را با دست
خویش به هلاکت نیفکنید ، و نیکی کنید ( در کشتن و یاری ستمدیده و جنگ و . .
. ) همانا خداوند نیکوکاران را دوست میدارد .
توضیحات :
«
أَنفِقُوا » : ببخشید . بذل و بخشش کنید . صرف مال کنید . « لا تُلْقُوا »
: میندازید . میفکنید . « أَیْدِی » : جمع ید ، دستها . نفسها . « لا
تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ » : با دست خود ، خویشتن را به
هلاکت میندازید . خود را به هلاکت میندازید . حرف ( بِ ) میتواند زائد ،
یا غیرزائد بشمار آید . « التَّهْلُکَةِ » : هلاک و نابودی . هر چیزی که
منتهی به مرگ شود . « أَحْسِنُوا » : نیک رفتار کنید ، در شیوه عبادت و
معامله با اسیران و یاری مستمندان و غیره ، نیکوکاری کنید .
سوره بقرة آیه 196
متن آیه :
وَأَتِمُّواْ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا
اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ وَلاَ تَحْلِقُواْ رُؤُوسَکُمْ حَتَّى یَبْلُغَ
الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضاً أَوْ بِهِ أَذًى مِّن
رَّأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِّن صِیَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُکٍ فَإِذَا
أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ
مِنَ الْهَدْیِ فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلاثَةِ أَیَّامٍ فِی
الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَةٌ کَامِلَةٌ ذَلِکَ
لِمَن لَّمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُواْ
اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ
ترجمه :
و
حجّ و عمره را به تمام و کمال خالصانه برای خدا انجام دهید ( و مراسم و
مناسک ظاهری را به پایان برید و هدفتان جز رضای خدا نباشد ) و اگر ( از
برگزاری بعضی از مناسک ، به وسیله دشمن یا بیماری و غیره ) بازداشته شدید (
و خواستید از احرام به در آئید ، بر شما است که ) هر آنچه از قربانی فراهم
شود ( همچون شتر و گاو و گوسفند ، ذبح کنید و آن گاه از احرام به در آئید )
و سرهای خود را نتراشید تا قربانی به قربانگاه خود برسد ( همان جائی که
حاجی در آن از انجام مراسم حجّ بازمانده ، و یا کعبه است ) ، و اگر کسی از
شما بیمار شد ، یا ناراحتی در سر داشت ( به سبب زخمی بودن یا سردرد و یا
بیماریهای دیگر ، و محتاج شد موی سر را بتراشد ، باید که ) فدیه بدهد ، از
قبیل ( سه روز ) روزه یا صدقه ( که دادن خوراک یکروزه شش نفر ندار است ) و
یا گوسفندی ( که باید ذبح و میان فقراء تقسیم شود ) . و وقتی که ( از دشمن
یا بیماری ) در امان بودید ( و به حجّ و عمره رفتید و نخست ) کسی از عمره
بهرهمند گردد سپس حجّ را آغاز کند ، آنچه از قربانی میسّر شد ( ذبح میکند و
به فقرای آنجا میدهد ) . و کسی که ( قربانی یا بهای قربانی را ) نیابد ،
سه روز در ( ایّام ) حجّ ، و هفت روز هنگامی که بازگشت ( به خانه و کاشانه
خود ، باید روزه بگیرد ) . این ده روز کاملی است ( که نباید از آنها غفلت
شود ) این ( بهرهمندی و آغاز از عمره ، یا قربانی و یا روزهداری ) از آن
کسی است که خانواده او اهل مسجدالحرام ( یعنی ساکنان مکّه و دوروبر آن )
نباشد . ( تقوا داشته باشید ) و از خدا بترسید و بدانید که خدا دارای کیفر
سختی است .
توضیحات :
« أَتِمُّوا » : به تمام و
کمال انجام دهید . « أُحْصِرْتُمْ » : محاصره شدید . بازداشته شدید . «
إسْتَیْسَرَ » : ممکن شد . دست داد . « الْهَدْیِ » : چهارپایانی که برای
قربانی در موسم حجّ به مکّه گسیل میگردند . « لا تَحْلِقُوا » : نتراشید . «
مَحِلَّ » : مکانی که در آن ذبح حیوان قربانی مشروع گردیده است . «
صَدَقَةٍ » : طعام دادن . اطعام شش نفر از فقراء . « نُسُکٍ » : حیوانی که
ذبح میشود ، و اقلّ آن گوسفندی است .
سوره بقرة آیه 197
متن آیه :
الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ فَمَن فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلاَ
رَفَثَ وَلاَ فُسُوقَ وَلاَ جِدَالَ فِی الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ
خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللّهُ وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ
التَّقْوَى وَاتَّقُونِ یَا أُوْلِی الأَلْبَابِ
ترجمه :
حجّ
در ماههای معیّنی انجام میپذیرد ( که عبارتند از : شوّال و ذوالقعده و
ذوالحجّه ) . پس کسی که ( در این ماهها با احرام یا تلبیه یا سوق دادن
حیوان قربانی و شروع مناسک دیگر حجّ ) ، حجّ را بر خویشتن واجب کرده باشد (
و حجّ را آغاز نموده باشد ، باید آداب آن را مراعات دارد و توجّه داشته
باشد که ) در حجّ آمیزش جنسی با زنان و گناه و جدالی نیست ( و نباید مرتکب
چنین اعمالی شود ) . و هر کار نیکی که میکنید خداوند از آن آگاه است . و
توشه برگیرید ( هم برای سفر حجّ و هم برای سرای دیگرتان و بدانید ) که
بهترین توشه پرهیزگاری است ، و ای خردمندان ! از ( خشم و کیفر ) من
بپرهیزید .
توضیحات :
« مَن فَرَضَ فِیهِنَّ
الْحَجَّ » : کسی که با آغازکردن اعمال حجّ ، حجّ را بر خود واجب کرد . «
رَفَثَ » : جماع . « فُسُوقَ » : سرکشی و نافرمانی . گناه و معصیت . «
جِدَالَ » : مشاجره . ستیزه . « أُوْلِی الألْبَابِ » : خردمندان .
سوره بقرة آیه 198
متن آیه :
لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ
فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْکُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ
الْحَرَامِ وَاذْکُرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ وَإِن کُنتُم مِّن قَبْلِهِ
لَمِنَ الضَّآلِّینَ
ترجمه :
گناهی بر شما نیست این
که از فضل پروردگار خود برخوردار شوید ( و در ایّام حجّ به کسب و تجارت
بپردازید ) . و هنگامی که از عرفات ( به سوی مزدلفه ) روان شدید ، خدا را (
با تهلیل و تکبیر و تلبیه ) در نزد مشعرالحرام یاد کنید ، و همان گونه که
شما را رهنمون کرده است خدای را یاد کنید ( و با تضرّع و زاری و بیم و امید
و این که گوئی که او را میبینید به ذکرش بپردازید ) اگرچه پیش از آن جزو
گمراهان بوده باشید .
توضیحات :
« جُنَاحٌ » : گناه .
« اَن تَبْتَغُوا » : این که جویای سود از راه معامله و تجارت گردید ،
مادام که هدف اصلی حجّ باشد . « أَفَضْتُمْ » : برجوشیدید و چست و چابک
سرازیر شدید . « عَرَفَاتٍ » : عرفات مکانی است که روز عرفه ، یعنی نهم
ذیالحجّه ، حاجیان در آن لبّیکگویان و ادعیهخوانان میمانند و نماز ظهر و
عصر را در آنجا میگزارند و بعد از آن رهسپار مزدلفه میگردند . «
الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ » : کوهی است در مزدلفه میان عرفات و مِنیا . «
کَمَا هَدَاکُمْ » : همان گونه که رهنمودتان کرده است .
سوره بقرة آیه 199
متن آیه :
ثُمَّ أَفِیضُواْ مِنْ حَیْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
سپس
از همان جا که مردم روان میشوند ( و از مکان واحدی به نام عرفات به سوی
سرزمین مِنیا میکوچند ) روان شوید ، و از خداوند آمرزش ( گناهان و کجرویهای
پیشین خود را ) بخواهید ( و بدانید که ) بیگمان خداوند آمرزنده و مهربان
است ( و توبه و بازگشت بندگان مخلص را میپذیرد ) .
توضیحات :
« اَفِیضُوا » : روان شوید . « مِنْ حَیْثُ » : از همان جائی که .
سوره بقرة آیه 200
متن آیه :
فَإِذَا قَضَیْتُم مَّنَاسِکَکُمْ فَاذْکُرُواْ اللّهَ کَذِکْرِکُمْ
آبَاءکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْراً فَمِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ رَبَّنَا
آتِنَا فِی الدُّنْیَا وَمَا لَهُ فِی الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ
ترجمه :
و
هنگامی که مناسک ( حجّ ) خود را انجام دادید ( و مراسم آن را به پایان
بردید و پراکنده شدید ) همان گونه که پدران خویش را یاد میکنید ( و به
افتخارات نیاکان مباهات مینمائید ) خدا را یاد کنید و بلکه بیشتر از آن ، (
زیرا بزرگی و عظمت در پرتو ارتباط با خدا است . مردمان دو گروهند : )
کسانی هستند که میگویند : خداوندا ! به ما در دنیا ( نیکی رسان و سعادت و
نعمت ) عطاء کن . ( و لذا ) چنین کسانی در آخرت بهرهای ( از سعادت و نعمت و
رضایت الهی ) ندارند .
توضیحات :
« قَضَیْتُمْ » :
به جای آوردید و به تمام و کمال به پایان بردید . « مَنَاسِکَ » : عبادات
مختصّ حجّ . اعمال حجّ . « کَذِکْرِکُمْ ءَابَآءَکُمْ » : همان گونه که
پدران خود را یاد میکردید . گویند عربها بعد از انجام اعمال حجّ و اتمام
مراسم آن ، در مِنیا گِرد میآمدند و مفاخر آباء و محاسن اجدادشان را یاد
میکردند و میستودند . « خَلاقٍ » : بهره و نصیبی از نعمت .
سوره بقرة آیه 201
متن آیه :
وِمِنْهُم مَّن یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
ترجمه :
و
برخی از آنان میگویند : پروردگارا ! در دنیا به ما نیکی رسان و در آخرت
نیز به ما نیکی عطاء فرما ( و سرای آجل و عاجل ما را خوش و خرّم گردان ) و
ما را از عذاب آتش ( دوزخ محفوظ ) نگاهدار .
توضیحات :
« قِنَا » : ما را به دور دار . از ماده ( وقی ) .
سوره بقرة آیه 202
متن آیه :
أُولَئِکَ لَهُمْ نَصِیبٌ مِّمَّا کَسَبُواْ وَاللّهُ سَرِیعُ الْحِسَابِ
ترجمه :
اینان
( که جویای سعادت دنیا و آخرتند و در پی خوشبختی هر دو سرایند ) از دسترنج
خود بهرهمند خواهند شد ( و برابر کوششی که برای دنیا میورزند و تکاپوئی که
در راه آخرت از خود نشان میدهند ، در هر دو جهان از کرده خود سود میبرند و
سعادت دارین نصیبشان خواهد گردید ) ، و خدا سریعالحساب است ( و به اعمال
همگان آشنا است و هر چه زودتر پاداش و پادافره بندگان را خواهد داد ) .
توضیحات :
« أُوْلئِکَ » : اشاره به هر دو گروه ، یا اشاره به گروه دوم است .
سوره بقرة آیه 203
متن آیه :
وَاذْکُرُواْ اللّهَ فِی أَیَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فِی
یَوْمَیْنِ فَلاَ إِثْمَ عَلَیْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ
لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ
تُحْشَرُونَ
ترجمه :
و در روزهای مشخّصی ( که سه
روز ایّام التشریق ، یعنی یازدهم و دوازدهم و سیزدهم ماه ذیالحجّه است و
حاجیان در مِنیا بسر میبرند ) خدا را یاد کنید ( و با اذکار و ادعیه به
عبادت و پرستش او بپردازید ) . و اگر کسی ( عبادت سه روزه را در دو روز
اوّل ایّام التشریق انجام دهد و ) شتاب نماید ، گناهی بر او نیست ( و مانعی
نخواهد بود که روز سوم برای رمی جمرات نباشد ) ، و کسی که ماندگار شود و (
از رخصت استفاده نکند ، بهتر هم خواهد بود و ) گناهی نخواهد داشت ، ( و
این رخصت تعجیل یا تأخیر و نفی گناه از شتابنده و ماندگار ، تنها ) از آنِ
کسی است که تقوا پیشه سازد ( و از منهیّات و محرّمات خویشتن را به دور دارد
) . از ( خشم و انتقام ) خدا بپرهیزید و بدانید که در پیشگاه او جمع
خواهید شد ( و به اعمال و اقوالتان رسیدگی خواهد گردید و پاداش نیکان و
پادافره بدان داده خواهد شد ) .
توضیحات :
«
أُذْکُرُوا اللهَ » : مقصود از ذکر ، تکبیر و تهلیل و تحمید و تسبیح است که
پس از نماز ، و هنگام رمی جمرات ، و در وقت ذبح قربانی گفته میشود . «
أَیَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ » : روزهای معلوم و مشخّص ، که سه روز بعد از عید
قربان است و ایّام التشریق نام دارد و حاجیان در مِنیا بدین هنگام به رمی
جمرات مشغول میگردند . « فَمَن تَعَجَّلَ » : اگر رمی جمرات در دو روز اوّل
یا در خود سه روز انجام شود ، بلامانع است . « تُحْشَرُونَ » : جمع آورده
میشوید ( نگا : آلعمران / 12 و 158 ، انعام / 38 ) .
سوره بقرة آیه 204
متن آیه :
وَمِنَ النَّاسِ مَن یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا
وَیُشْهِدُ اللّهَ عَلَى مَا فِی قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ
ترجمه :
در
میان مردم کسی یافته میشود که سخن او در ( باره امور و اسباب معاش ) زندگی
دنیا ، تو را به شگفت میاندازد ( و فصاحت و حلاوت کلام او ، مایه اعجاب تو
میشود ) و خدا را بر آنچه در دل خود دارد گواه میگیرد ( و ادّعاء دارد که
آنچه میگوید ، موافق با چیزی است که در درون پنهان میدارد ، و گفتار و
کردارش یکی است ) . و حال آن که او سرسختترین دشمنان است .
توضیحات :
«
یُعْجِبُکَ » : تو را به شگفت میآورد . توجّه تو را به خود جلب میکند . «
فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا » : در زندگی دنیا . درباره امور زندگی دنیا . «
یُشْهِدُ اللهَ » : خدا را گواه میگیرد . « أَلَدُّ » : صفت مشبّهه و به
معنی سخت و شدید است ، یا این که اسم تفضیل و به معنی سرسختترین و
گردنکشترین است . « الْخِصَامِ » : مصدر باب مفاعله و به معنی خصومت و
دشمنی است ، و یا این که جمع مکسّر خَصْم ، به معنی دشمنان است .
سوره بقرة آیه 205
متن آیه :
وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِی الأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیِهَا وَیُهْلِکَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الفَسَادَ
ترجمه :
و
هنگامی که پشت میکند و میرود ( و یا به ریاست و حکومتی میرسد ) ، در زمین
به تلاش میافتد تا در آن فساد و تباهی ورزد و زرع و نسل ( انسانها و
حیوانات ) را نابود کند ( و با فساد و تباهی خود ، اقوات و اموال و ارواح
را از میان ببرد ) ، و خداوند فساد و تباهی را دوست نمیدارد .
توضیحات :
«
تَوَلَّیا » : والی و سرور شد . پشت کرد و رفت . « الْحَرْثَ » : کشت و
زرع . « النَّسْلَ » : نژاد انسان یا حیوان . نسل مصدر است و در معنی اسم
مفعول به کار رفته است ، همچون خلق و مخلوق .
سوره بقرة آیه 206
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ
ترجمه :
و
هنگامی که بدو گفته میشود : از خدا بترس ( و اقوال و افعال برابر دار و به
جای افساد اصلاح کن ) ، عظمت ( و نخوت ، سراپای ) او را فرا میگیرد و (
غرور ) گناه ( او را به بزهکاری وادار ) میکند . پس دوزخ او را بسنده است و
چه بد جایگاهی است .
توضیحات :
« إتَّقِ اللهَ » :
از خدا بترس . « اَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالإِثْمِ » : عزّت بزهکارانه و
غرور گناه او را فرا میگیرد . کبریا و نخوت دروغین او را به انجام گناه
بیشتر میکشاند . « حَسْبُهُ » : او را بس است . او را کافی و بسنده است . «
الْمِهَادُ » : آرامگاه . قرارگاه . بستر .
سوره بقرة آیه 207
متن آیه :
وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ
ترجمه :
و
در میان مردم کسی یافته میشود که جان خود را ( که عزیزترین چیزی است که
دارد ) در برابر خوشنودی خدا میفروشد ( و رضایت الله را بالاتر از دنیا و
مافیها میشمارد و همه چیز خود را در راه کسب آن تقدیم میدارد ) و خداوندگار
نسبت به بندگان بس مهربان است ( و بدانان در برابر کار اندک ، نعمت جاوید
میبخشد و بیش از توانائی انسانی برایشان تکالیف و وظائف مقرّر نمیدارد ) .
توضیحات :
«
یَشْرِی » : میفروشد ( نگا : نساء / 74 ) . « إبْتِغَآءَ » : خواستن .
طلبیدن . مفعولٌله است . « مَرْضَاةِ » : رضایت . خوشنودی . مَرْضاة مصدر
میمیاست و برابر رسمالخطّ قرآنی با ( ت ) نوشته شده است .
سوره بقرة آیه 208
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِی السِّلْمِ کَآفَّةً
وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ
مُّبِینٌ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید !
همگی ( اسلام را به تمام و کمال بپذیرید و ) به صلح و آشتی درآئید ، و از
گامهای اهریمن ( و وسوسههای وی ) پیروی نکنید ( و به دنبال او راه نروید ) .
بیگمان او دشمن آشکار شما است .
توضیحات :
«
السِّلْمِ » : صلح و صفا . اسلام . تسلیم . « کَآفَّةً » : جملگی . همگی .
حال ضمیر ( و ) در فعل ( أُدْخُلُوا ) یا مصدر است . « أُدْخُلُوا فِی
السِّلْمِ کَآفَّةً » : جملگی به صلح گردن نهید . جملگی به اسلام درآئید و
با تمام وجود بدان بگروید . اسلام را به تمام و کمال بپذیرید . به شریعت
واحده همگانی اسلام درآئید . « خُطُوَاتِ » : جمع خُطْوَة ، گامها . «
خُطُوَات » : منظور آرایشگری و وسوسهانگیزی اهریمن است .
سوره بقرة آیه 209
متن آیه :
فَإِن زَلَلْتُمْ مِّن بَعْدِ مَا جَاءتْکُمُ الْبَیِّنَاتُ فَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
و
اگر بعد از آمدن دلائل واضح ( و حجّتهای باهر ، از راه خدا دور گشتید و
طریق شیطان پیش گرفتید و از جاده حق ) منحرف و دچار لغزش شدید ( و به دام
اهریمن افتادید ) بدانید ( از دست عدالت آفریدگار فرار نتوانید کرد ) که
بیگمان خدا توانا و حکیم است ( و بر همه چیز چیره و همه کارهایش مطابق حکمت
است ) .
توضیحات :
« زَلَلْتُمْ » : لغزیدید .
بیراهه رفتید و منحرف گشتید . « الْبَیِّنَاتُ » : دلائل روشن . « عَزِیزٌ »
: غالب . چیره . « حَکِیمٌ » : آن که کارها را به مقتضای حکمت انجام میدهد
.
سوره بقرة آیه 210
متن آیه :
هَلْ
یَنظُرُونَ إِلاَّ أَن یَأْتِیَهُمُ اللّهُ فِی ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ
وَالْمَلآئِکَةُ وَقُضِیَ الأَمْرُ وَإِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ
ترجمه :
آیا
آنان که راه صلح و آشتی نمیپویند و دین اسلام را نمیجویند انتظار دارند که
خدا و فرشتگان ( آشکارا در برابر دیدگانشان ظاهر گردند و ) در زیر
سایهبانهای ابر به سوی ایشان بیایند ( و رو در رو با آنان به سخن درآیند ؟ !
) . و حال آن که فرمان ( بر قطع امید محال ایشان ) انجام پذیرفته است ( و
چنین کاری رخ نمیدهد ) و همه کارها به سوی خدا برگشت داده میشود .
توضیحات :
«
هَلْ یَنظُرُونَ » : آیا انتظار میکشند ؟ استفهام انکاری است و به معنی :
انتظار نمیکشند . « ظُلَلٍ » : جمع ظُلَّة ، سایهبانها . « الْغَمَامِ » :
ابر . ابر سفید . « قُضِیَ الأَمْرُ » : کار از کار گذشته است . کار انجام و
به پایان رسیده است . فرمان خدا بر آن رفته است . این آیه شریفه دو مفهوم
عمده دارد : یکی در بالا گذشت ( نگا : انعام / 158 ) . دیگری عبارت است از :
اینان چندان انتظاری نمیکشند که قیامت فرا میرسد و عذاب خدا و فرشتگان
عذاب در سایهبانهای ابر سفید که نشانه سرعت و نعمت است ، ولی برای اینان
نقمت است ، سر میرسند و کار از کار میگذرد و همه امور به سوی خدا باز
گردانده میشود ( نگا : زخرف / 66 ) .
سوره بقرة آیه 211
متن آیه :
سَلْ بَنِی إِسْرَائِیلَ کَمْ آتَیْنَاهُم مِّنْ آیَةٍ بَیِّنَةٍ وَمَن
یُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللّهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُ فَإِنَّ اللّهَ شَدِیدُ
الْعِقَابِ
ترجمه :
( ای پیغمبر ! ) از بنیاسرائیل
بپرس : چقدر معجزههای بزرگ و دلائل روشنی به آنان دادهایم ؟ ( لیکن ایشان
نعمتهای خدا را نادیده گرفته و ناسپاسی کردهاند ) و هر که نعمت خدای را
دگرگونه کند ( و به جای ایمان بدان و شکر بر آن ، نسبت بدان کفر ورزد و
ناسپاسی کند ) پس از آن که به سویش آمد ( و به دستش رسید و بر آن اطّلاع
یافت ، خدا چنین کسی را دچار عذاب سختی خواهد کرد ) چه بیگمان خداوند
شدیدالعقاب است .
توضیحات :
« سَلْ » : بپرس . «
کَمْ » : چه اندازه . چه زیاد . « بَیِّنَةٍ » : روشن . « فَإِنَّ اللهَ
شَدِیدُ الْعِقَابِ » : این عبارت میتواند با تقدیر ( لَهُ ) در آخر ، جواب
شرط باشد . یا این که تعلیل جواب شرط بوده و به جای آن آورده شده باشد ،
که تقدیر آن چنین خواهد بود : وَ مَن یُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللهِ ، عاقَبَةُ
أَشَدَّ عُقُوبَةِ ، لاِنَّهُ شَدِیدُ الْعِقَابِ .
سوره بقرة آیه 212
متن آیه :
زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُواْ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَیَسْخَرُونَ مِنَ
الَّذِینَ آمَنُواْ وَالَّذِینَ اتَّقَواْ فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ
وَاللّهُ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ
ترجمه :
زندگی
دنیا برای کافران آراسته و پیراسته شده است ( و همین غرور زینت عارضی و
نعمت فانی ، ایشان را گول زده است و از خدا بیخبر کرده است ) و مؤمنان را (
که شیفته دلباخته دنیا نشده و بیشتر به امر آخرت مشغولند و احیاناً دستشان
تهی است ) مسخره میکنند ، ( اینان فراموش کردهاند که دنیا پل آخرت است و
به آن اندازه باید بدان پرداخت که عبور میسّر گردد ) و روز رستاخیز
پرهیزگاران بالاتر از ایشانند ( و باید بدانند که داشتن مال دنیا نشانه
بزرگی و برتری کسی و نداشتن آن نشانه کوچکی و پستی فردی نیست ، بلکه بود و
نبود نعمت دنیا وسیله آزمون و امتحان همگان است ) و خداوند به هرکس که
بخواهد بدون ( در نظر داشتن ) حساب ( کفر یا ایمان ) روزی میرساند ( و مال
زیاد عطاء میدارد و سرانجام وقت بازپرسی و دادرسی و پاسخگوئی فرا میرسد )
.
توضیحات :
« زُیِّنَ » : آراسته گردیده است . « یَسْخَرُونَ مِنْ . . . . » : مَسخره میکنند . مورد استهزاء قرار میدهند .
سوره بقرة آیه 213
متن آیه :
کَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیِّینَ
مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ
لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ وَمَا اخْتَلَفَ
فِیهِ إِلاَّ الَّذِینَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ
بَغْیاً بَیْنَهُمْ فَهَدَى اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ
فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللّهُ یَهْدِی مَن یَشَاءُ إِلَى
صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
ترجمه :
مردمان ( برابر فطرت
در آغاز از نظر اندیشه و صورت اجتماعی یکگونه و ) یک دسته بودند . ( کمکم
دوره صِرف فطری به پایان رسید و جوامع و طبقات پدید آمدند و بنا به
استعدادهای عقلی و شرائط اجتماعی ، اختلافات و تضادهائی به وجود آمد و
مرحله بلوغ و بیداری بشریّت فرا رسید ) پس خداوند پیغمبران را برانگیخت تا (
مردمان را به بهشت و دوزخ ) بشارت دهند و بترسانند . و کتاب ( آسمانی ) که
مشتمل بر حق بود و به سوی حقیقت ( و عدالت ) دعوت میکرد ، بر آنان نازل
کرد تا در میان مردمان راجع بدانچه اختلاف میورزیدند داوری کند ( و بدین
وسیله مرحله نبوّت فرا رسید . آن گاه ) در ( مطالب و حقّانیّت ) کتاب (
آسمانی ) تنها کسانی اختلاف ورزیدند که در دسترسشان قرار داده شده بود ، و
به دنبال دریافت دلائل روشن ، از روی ستمگری و کینهتوزی ( و خودخواهی و
هواپرستی ، در پذیرش و فهم و ابلاغ و اجرا کتاب ) اختلاف نمودند ( و مرحله
اختلاف در دین و ظهور دینداران و دینسازان حرفهای فرا رسید و زمینه بروز و
سلطه طاغوت فراهم شد ) . پس خداوند کسانی را که ایمان آورده بودند ، با
اجازه خویش ( که مایه رشد فکری و ایمان پاک و زمینه رستن از انگیزههای
نفسانی و تمسّک کامل به کتاب آسمانی است ) به آنچه که حق بود و در آن
اختلاف ورزیده بودند ، رهنمون شد ، و خداوند هر کسی را که بخواهد به راه
راست ( که همان راه حق است ) رهنمود مینماید ( تا حق را از میان انحرافها و
اختلافها دریابند ، و مرحله برگشت به دین راستین و حاکمیّت کتاب و شریعت
فرا رسد ) .
توضیحات :
« اُمَّةً » : ملّت . دسته . «
بَعَثَ » : برانگیخت . فرستاد . « وَ مَا اخْتَلَفَ فِیهِ » : و حال آن که
درباره آن کتاب ، یا درباره آن حق اختلاف پیدا نکردند ، مگر . . . «
بَغْیاً » : از روی ستم . از حسادت . مفعولٌله است . « بِإِذْنِهِ » : به
فرمان او . به توفیق و مرحمت او . معنی دیگر آیه : مردمان جملگی بر سرشت
واحدی بودند ، و این سرشت ، استعداد هدایت و ضلالت را داشت . بر برخی از
آنان ، اسباب هدایت چیره گشت ، و بر برخی دیگر ضلالت غالب آمد . به همین
علّت انسانها اختلاف پیدا کردند و خداوند آنان را دریافت و پیغمبرانی را به
عنوان هادی و مژدهرسان و بیمدهنده ایشان به سویشان روانه کرد ، و به
همراهشان کتابهای مشتمل بر حق فرستاد ، تا این کتابها میان مردمان حَکَم و
داور گردند و کشمکش با رجوع بدانها از میان برخیزد . ولیکن تنها آنان که از
هدایت پیغمبران سود بردند ایمان آوردند ، آن کسانی که خداوند به هنگام
اختلاف ، به سوی حق رهنمودشان کرد . و این خدا است که طرفداران حق را - اگر
مخلص باشند - موفّق میگرداند ( نگا : تفسیرالمنتخب ) .
سوره بقرة آیه 214
متن آیه :
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَأْتِکُم مَّثَلُ
الَّذِینَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِکُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء
وَزُلْزِلُواْ حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ مَعَهُ
مَتَى نَصْرُ اللّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللّهِ قَرِیبٌ
ترجمه :
آیا
گمان بردهاید که داخل بهشت میشوید بدون آن که به شما همان برسد که به
کسانی رسیده است که پیش از شما درگذشتهاند ؟ ( شما که هنوز چنین رنجها و
دردهائی را ندیدهاید و باید چشم به راه تحمّل حوادث تلخ و ناگوار در راه
کردگار باشید و بدانید : نخست رنج سپس گنج ) . زیانهای مالی و جانی ( و
شدائد و مشکلات ، آن چنان ملّتهای پیشین را احاطه کرده است و ) به آنان دست
داده است و پریشان گشتهاند که پیغمبر و کسانی که با او ایمان آورده
بودهاند ( همصدا شده و ) میگفتهاند : پس یاری خدا کی ( و کجا ) است ؟ ! (
لیکن خدا هرگز مؤمنان را فراموش ننموده است و پس از تعلیم فداکاری به
مؤمنان و آبدیدگی ایشان که رمز تکامل است ، به وعده خود وفا کرده و بدیشان
پاسخ گفته است که : ) بیگمان یاری خدا نزدیک است .
توضیحات :
«
اَمْ » : بلکه آیا . « وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ » : و حال آن که هنوز به شما
نرسیده است ( نگا : حجرات / 14 ) : « مَثَلُ » : حال . وضع . « خَلَوْا » :
رفتهاند . درگذشتهاند . « الْبَأْسَآءُ » : فقر . جنگ . شدّت و سختی . «
الضَّرَّآءُ » : بیماری . تنگدستی . ضرر و زیان . « زُلْزِلُوا » : به تکان
افتادهاند . پریشان و آشفته گشتهاند . « مَتَیا نَصْرُ اللهِ ؟ » : یاری
خدا کی خواهد بود ؟ البتّه این سخن به صورت درخواست یاری و حصول مدد
کردگاری بیان شده است و جنبه تمنّا و تقاضا را داشته است . « أَلا » : هان
!
سوره بقرة آیه 215
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ
مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ
وَالأَقْرَبِینَ وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا
تَفْعَلُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ
ترجمه :
از
تو میپرسند : چه چیز را صدقه و انفاق کنند ؟ بگو : آنچه از ( مال و دارائی
پاکیزه و ) پسندیده صدقه و انفاق میکنند از آن پدر و مادر و خویشاوندان و
یتیمان و بیچارگان و واماندگان در راه ( و بریده از مال و دارائی خویش )
است . و هر کار نیکی که میکنید خداوند از آن آگاه است .
توضیحات :
«
مَاذَا » : چه چیز ؟ « خَیْرٍ » : مراد مال و ثروت است . « الْمَسَاکِینِ
» : درماندگان و بیچارگانی که درآمدشان کفاف خرجشان را نمیکند ( نگا : کهف
/ 79 ) . « إبْنِ السَّبِیلِ » : مسافر تهیدستی که دسترسی به اهل و عیال و
مال و منال خود ندارد .
سوره بقرة آیه 216
متن آیه :
کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَّکُمْ وَعَسَى أَن
تَکْرَهُواْ شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَعَسَى أَن تُحِبُّواْ شَیْئاً
وَهُوَ شَرٌّ لَّکُمْ وَاللّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
جنگ
بر شما واجب ( کفائی ) گشته است ، و حال آن که ( بنابه سرشت انسانی ) از
آن بیزارید ، لیکن چه بسا چیزی را دوست نمیدارید و آن چیز برای شما نیک
باشد ، و چه بسا چیزی را دوست داشته باشید و آن چیز برای شما بد باشد ، و
خدا ( به رموز کارها آشنا است و از جمله مصلحت شما را ) میداند و شما ( از
اسرار امور بیخبرید و مصلحت خود را چنان که شاید و باید ) نمیدانید .
توضیحات :
« کُرْهٌ » : ناپسند . ناخوشایند . « عَسَیا » : چه بسا .
سوره بقرة آیه 217
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ
فِیهِ کَبِیرٌ وَصَدٌّ عَن سَبِیلِ اللّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ
الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِندَ اللّهِ
وَالْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَ یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ
حَتَّىَ یَرُدُّوکُمْ عَن دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُواْ وَمَن یَرْتَدِدْ
مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُوْلَئِکَ حَبِطَتْ
أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ
هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
از تو درباره
جنگکردن در ماه حرام میپرسند . بگو : جنگ در آن ( گناهی ) بزرگ است . ولی
جلوگیری از راه خدا ( که اسلام است ) و بازداشتن مردم از مسجدالحرام و
اخراج ساکنانش از آن و کفر ورزیدن نسبت به خدا ، در پیشگاه خداوند مهمتر از
آن است ، و برگرداندن مردم از دین ( با ایجاد شبههها در دلهای مسلمانان و
شکنجه ایشان و غیره ) بدتر از کشتن است . ( مشرکان ) پیوسته با شما خواهند
جنگید تا اگر بتوانند شما را از آئینتان برگردانند ، ولی کسی که از شما از
آئین خود برگردد و در حال کفر بمیرد ، چنین کسانی اعمالشان در دنیا و آخرت
بر باد میرود ، و ایشان یاران آتش ( دوزخ ) میباشند و در آن جاویدان
میمانند .
توضیحات :
« الْشَّهْرِالْحَرَامِ » : (
نگا : بقره / 194 ) . « قِتَالٍ » : جنگیدن . بدل از ( الْشَّهْرِ ) است . «
صَدٌّ » : بازداشتن . ممانعت . واژه ( صَدٌّ ) مبتدا است و کلمات ( کُفْرٌ
) و ( إِخْرَاجٌ ) عطف بر آن بوده و واژه ( أَکْبَرُ ) خبر است . « کُفْرٌ
بِهِ » : کافرشدن به خدا است . « الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ » : عطف بر (
سَبِیلِ اللهِ ) است . « فِتْنَةُ » : کفر و شرک . برگرداندن از دین ( نگا :
بقره / 191 ) . « مَن یَرْتَدِدْ » : هر که برگردد . « حَبِطَتْ » : باطل و
تباه گشته و هدر رفته است .
سوره بقرة آیه 218
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَالَّذِینَ هَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِی
سَبِیلِ اللّهِ أُوْلَئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَتَ اللّهِ وَاللّهُ غَفُورٌ
رَّحِیمٌ
ترجمه :
کسانی که ایمان آوردهاند و کسانی
که هجرت نمودهاند و در راه خدا جهاد کردهاند ، آنان رحمت خدا را چشم
میدارند ، و خداوند آمرزنده و مهربان است .
توضیحات :
« یَرْجُونَ » : امیدوارند . انتظار دارند .
سوره بقرة آیه 219
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ
کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا
وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذَلِکَ یُبیِّنُ
اللّهُ لَکُمُ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ
ترجمه :
درباره
باده و قمار از تو سؤال میکنند . بگو : در آنها گناه بزرگی است و منافعی
هم برای مردم دربر دارند ، ولی گناه آنها بیش از نفع آنها است . و از تو
میپرسند : چه چیز را صدقه و انفاق کنند ؟ بگو : مازاد ( نیازمندی خود ) .
این چنین خداوند آیات ( و احکام ) را برای شما روشن میسازد ، شاید ( درباره
مصالح دنیا و آخرت خود ) بیندیشید .
توضیحات :
«
الْخَمْرِ » : می . « الْمَیْسِرِ » : قمار با همه انواع آن . « الْعَفْوَ »
: اضافه بر نیاز . مازاد بر نفقه . آنچه به رنج نیندازد ( نگا : اعراف /
199 ) . مفعولٌبه فعل محذوف ( أَنفِقُوا ) است . « یُبَیِّنُ » : روشن
میگرداند .
سوره بقرة آیه 220
متن آیه :
فِی
الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْیَتَامَى قُلْ إِصْلاَحٌ
لَّهُمْ خَیْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ وَاللّهُ یَعْلَمُ
الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاء اللّهُ لأعْنَتَکُمْ إِنَّ
اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
( تا راجع به
نیازهای روحی و جسمی خود ) در دنیا و آخرت ( اندیشه کنید ) . و درباره
یتیمان میپرسند ( که نظر اسلام راجع به معامله و مخالطه با ایشان چیست ؟ ) .
بگو : هر چیز که صلاح ایشان در آن باشد ، نیک و پسندیده است ، و اگر با
آنان ( زندگی خود را به قصد اصلاح نه افساد ) بیامیزید ( مانعی ندارد ) .
ایشان برادران ( دینی ) شما هستند ( و انتظار چنین کمکی میرود ) ، و خداوند
مفسد را از مصلح ( موجود در میان شما ، جدا میسازد و ) میشناسد ، و اگر
خدا میخواست ( با تعیین تکالیف و وظائف سخت در امر سرپرستی یتیمان ) شما را
به زحمت میانداخت . بیگمان خداوند چیره و حکیم است ( و قانونی جز آنچه
مصالح بندگان در آن باشد ، وضع نمیکند ) .
توضیحات :
«
فِی الدُّنْیَا وَ اْلآخِرَةِ » : درباره کار و بار دنیا و آخرت . در
اینجا مضاف محذوف است ، از قبیل ( امور . شؤون ) . و جار و مجرور متعلّق به
( یُبَیِّنُ ) یا ( تَتَفَکَّرُونَ ) در آیه پیشین است . « وَ إِن
تُخَالِطُوهُمْ » : و اگر با آنان همزیستی کنید در خوردن و نوشیدن و مسکن و
زندادن و زنگرفتن ، شایسته است و از شما انتظار همین است . « أَعْنَتَ » :
به رنج انداخت . از ماده ( عَنَت ) به معنی مشقّت .
سوره بقرة آیه 221
متن آیه :
وَلاَ تَنکِحُواْ الْمُشْرِکَاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ وَلأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ
خَیْرٌ مِّن مُّشْرِکَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَلاَ تُنکِحُواْ
الْمُشِرِکِینَ حَتَّى یُؤْمِنُواْ وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَیْرٌ مِّن
مُّشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ أُوْلَئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ
وَاللّهُ یَدْعُوَ إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ
وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ
ترجمه :
و
با زنان مشرک ( غیر اهل کتاب ) تا ایمان نیاورند ازدواج نکنید ، و بیگمان
کنیز مؤمنی از زن ( آزاد ) مشرکی بهتر است ، اگرچه ( زیبائی یا ثروت یا
موقعیّت او ) شما را به شگفتی انداخته باشد ( و دلباخته او بوده باشید ) ، و
( زنان و دختران خود را ) به ازدواج مردان مشرک در نیاورید ، مادامی که
ایمان نیاورند . و بیگمان غلام مؤمنی از مرد مشرکی بهتر است اگرچه ( زیبائی
یا ثروت یا موقعیّت او ) شما را به شگفتی انداخته باشد ( و دل از کفتان
ربوده باشد ) . آنان ( اعم از زنان یا مردان مشرک ) به سوی آتش ( دوزخ )
دعوت میکنند ( و سبب شقاوت میگردند ) و خدا به سوی بهشت و آمرزش به فرمان
خود و توفیق خویش دعوت میکند ( و پیروی از دستور او ، وسیله سعادت میشود ) ،
و خدا آیات خود را برای مردم روشن میسازد ( و احکام شریعت را با دلائل
واضح تفهیم مینماید ) تا این که ( راه صلاح و سعادت خویش را بشناسند و )
یادآور شوند .
توضیحات :
« لا تَنکِحُوا
الْمُشْرِکَاتِ » : با زنان مشرک ازدواج نکنید . « أَمَةٌ » برده . بنده . «
لا تَنکِحُوا الْمُشْرِکِینَ » : زنان را به ازدواج کافران درنیاورید . «
عَبْدٌ » : برده . بنده . « یَدْعُونَ » : فرا میخوانند . دعوت میکنند . «
یَدْعُو » : فرا میخواند . دعوت میکند . در رسمالخطّ قرآنی الفی در آخر
دارد . « بِإِذْنِهِ » : به اراده و توفیق خود . « یَتَذَکَّرُونَ » :
متذکّر شوند . پند و عبرت گیرند .
سوره بقرة آیه 222
متن آیه :
وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُواْ
النِّسَاء فِی الْمَحِیضِ وَلاَ تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىَ یَطْهُرْنَ فَإِذَا
تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ
یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ
ترجمه :
و
از تو درباره ( آمیزش با زنان به هنگام ) حیض میپرسند . بگو : زیان و ضرر
است ( و علاوه از نافرمانی ، بیماریهائی به دنبال دارد ) . پس در حالت
قاعدگی از ( همبستری با ) زنان کنارهگیری نمائید ، و با ایشان نزدیکی نکنید
تا آن گاه که پاک میشوند . هنگامی که پاک شوند ، از مکانی که خدا به شما
فرمان داده است ( و راه طبیعی زناشوئی و وسیله حفظ نسل است ) با آنان
نزدیکی کنید . بیگمان خداوند توبهکاران و پاکان را دوست میدارد .
توضیحات :
«
الْمَحِیضِ » : قاعدگی . خون ماهانه . موقع قاعدگی . موضع قاعدگی . این
واژه مصدر میمی یا اسم مکان و یا اسم زمان میتواند باشد . « أَذیً » :
اذیّت و آزار . زیان و ضرر . پلیدی و پلشتی . « إعْتَزِلُوا » : کنارهگیری
کنید . « لا تَقْرَبُوهُنَّ » : با ایشان نزدیکی زناشوئی نکنید . « حَتَّیا
یَطْهُرْنَ » : تا وقتی که پاک میگردند . یعنی خون ماهانه پایان میگیرد و
غسل انجام میپذیرد . یا این که خون ماهانه پایان میگیرد و بس . « مِنْ
حَیْثُ » : از همان جائی که . در همان جائی که . « الْمُتَطَهِّرِینَ » :
پاکیزهدارندگان .
سوره بقرة آیه 223
متن آیه :
نِسَآؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ
وَقَدِّمُواْ لأَنفُسِکُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّکُم
مُّلاَقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
زنان
شما محلّ بذرافشانی شما هستند ، پس از هر راهی که میخواهید به آن محلّ
درآئید ( و زناشوئی نمائید به شرط آن که از موضع نسل تجاوز نکنید ) ، و
برای خود ( با انتخاب همسران شایسته و پرورش فرزندان صالح و بایسته ،
توشهای ) پیشاپیش بفرستید ، و از خدا خویشتن را برحذر دارید ( و به هنگام
حیض با زنان نزدیکی نکنید و از راهی جز راه بقای نوع بشر با ایشان زناشوئی
ننمائید ) و بدانید که شما او را ملاقات خواهید کرد ( و از شما درباره
اعمال و اقوالتان پرسیده خواهد شد ) ، و مژده بده به مؤمنان ( که با رعایت
حدود دین ، سعادت اخروی و رضایت پروردگار را به دست خواهند آورد ) .
توضیحات :
«
حَرْثٌ » : کشتزار . « أَنَّیا شِئْتُمْ » : هرگونه که خواستید . نشسته ،
ایستاده ، بر رو افتاده ، بر پشت افتاده ، و غیره . به شرط آن که در قُبُل
باشد نه دُبُر . « قَدِّمُوا لِأَنفُسِکُمْ » : برای خویشتن پیشاپیش
بفرستید . یعنی با انجام اعمال شایسته برای آخرت توشهای بیندوزید . «
مُلاقُوهُ » : ملاقاتکنندگان او .
سوره بقرة آیه 224
متن آیه :
وَلاَ تَجْعَلُواْ اللّهَ عُرْضَةً لِّأَیْمَانِکُمْ أَن تَبَرُّواْ
وَتَتَّقُواْ وَتُصْلِحُواْ بَیْنَ النَّاسِ وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
و
خدا را آماج سوگندهای خویشتن نکنید ، ( زیرا کثرت سوگند منافی با تعظیم
نام خداوند است . پس زیاد سوگند نخورید ) تا این که نیکوکار و پرهیزگار
شوید و ( بتوانید ) میان مردمان به اصلاح بپردازید و خدا شنوا و دانا است
.
توضیحات :
« عُرْضَةً » : نصب شده . در معرض قرار
گرفته . مانع . سدّ راه . این واژه مصدر است و در معنی اسم مفعول یعنی
معروض به کار رفته است . « لا تَجْعَلُوا اللهَ عُرْضَةً . » : نام خدا را
آماج تیر سوگندهای راست یا دروغ خود نسازید تا این که نیک شوید . سوگند
خوردنتان به خدا نباید مانع از آن بشود که نیکی کنید و . . . « أَیْمَانِ »
: جمع یَمِین ، سوگندها . چیزهائی که بر آنها سوگند یاد میشود . « أَن
تَبَرُّوا » : تا این که نیک باشید . این که نیکی کنید . فعل مضارع مجزوم و
جواب نهی است ، و تقدیر چنین است : لِتَکُونُوا بِرّاً . و یا این که فعل
مضارع منصوب و علّت نهی است و تقدیر چنین است : فِی أَن تَبَرُّوا . برخی
هم ( أَن تَبَرُّوا ) را مبتدا و خبر آن ( أَوْلَی ) یا ( أَمْثَلُ ) محذوف
دانستهاند .
سوره بقرة آیه 225
متن آیه :
لاَّ یُؤَاخِذُکُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِیَ أَیْمَانِکُمْ وَلَکِن
یُؤَاخِذُکُم بِمَا کَسَبَتْ قُلُوبُکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ
ترجمه :
خداوند
شما را به خاطر سوگندهائی که بدون توجّه یاد میکنید ( و از روی عادت ، نه
از روی قصد و نیّت از دهان میپرد ) مؤاخذه نخواهد کرد ( و کفّاره یا عقاب
بر آن مترتّب نیست ) ولیکن شما را در برابر آنچه دلهایتان کسب کرده است ( و
از روی اراده و اختیار بوده است ) مؤاخذه میکند ( و کفّاره یا عقاب بر آن
مترتّب است ) ، و خداوند آمرزنده و بردبار است ( و گناهان را میبخشد و
لغزشها را نادیده میگیرد و در رساندن عقاب شتاب نمیورزد ) .
توضیحات :
«
لا یُؤَاخِذُکُمْ » : مورد بازخواستتان قرار نمیدهد . « اللَّغْوِ » :
یاوه . پوچ . لغو در سوگند ، یعنی سوگندی که بدون قصد و اراده و از روی
عادت بر زبان رانده میشود . مانند : آری والله . نهوالله . که بدون قصد
سوگند ، از روی عُرف و عادت بر زبان جاری میگردد و کفّاره ندارد . « مَا
کَسَبَتْ قُلُوبُکُمْ » : آنچه که از دل بر میآید و با قصد و اراده اداء
میگردد . « حَلِیمٌ » : شکیبا .
سوره بقرة آیه 226
متن آیه :
لِّلَّذِینَ یُؤْلُونَ مِن نِّسَآئِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فَآؤُوا فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
کسانی
که زنان خویش را ایلاء مینمایند ( یعنی سوگند یاد میکنند که با ایشان
آمیزش جنسی ننمایند ) حق دارند چهار ماه انتظار بکشند ( و باید بدانند که
خدا از چنین سوگندی خوشنود نیست ، و در ضمن این چهار ماه باید وضع خود را
با همسر خویش از نظر زندگی و طلاق روشن سازند . در این فرصت ) اگر بازگشت
کردند ( و سوگند خویش را نادیده گرفتند و با زنان خود همبستر شدند ، چه
بهتر ، کفّاره سوگند را میپردازند و ازدواج به حالت خود باقی است ) . چه
خداوند بسی آمرزنده و مهربان است .
توضیحات :
«
یُؤْلُونَ » : سوگند میخورند . از مصدر ( إیلاء ) و از ماده ( أَلْوَة ) یا
( أَلْیَة ) به معنی سوگند . إیلاء در اصطلاح شرع به معنی این است که مرد
سوگند بخورد که با همسرش نزدیکی نکند . « تَرَبُّصُ » : انتظار کشیدن .
منتظر ماندن . « فَآءُوا » : برگشتند . رجوع کردند .
سوره بقرة آیه 227
متن آیه :
وَإِنْ عَزَمُواْ الطَّلاَقَ فَإِنَّ اللّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
و
اگر تصمیم بر جدائی گرفتند ( و در این مدّت بازنگشتند ، پس از انقضای آن ،
یکی از دو راه در پیش است : برگشت به زندگی زناشوئی عادی ، یا طلاق به
اختیار یا به اجبار . و باید بدانند که گفتار و کردارشان از دید خدا پنهان
نمیماند ) چه خداوند شنوا و دانا است .
توضیحات :
« عَزَمُوا » تصمیم گرفتند . عزم خود را جزم کردند .
سوره بقرة آیه 228
متن آیه :
وَالْمُطَلَّقَاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلاَثَةَ قُرُوَءٍ
وَلاَ یَحِلُّ لَهُنَّ أَن یَکْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللّهُ فِی
أَرْحَامِهِنَّ إِن کُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ
وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِی ذَلِکَ إِنْ أَرَادُواْ
إِصْلاَحاً وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ
وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللّهُ عَزِیزٌ حَکُیمٌ
ترجمه :
و
زنان مطلّقه باید ( بعد از طلاق ) به مدّت سه بار عادت ماهانه ( و یا
سهبار پاکشدن از حیض ) انتظار بکشند ( و عدّه نگهدارند ، تا روشن شود که
حامله نیستند ) ، و اگر ( در ایمان خود صادق هستند و راست میگویند که ) به
خدا و روز رستاخیز باور دارند ، برای آنان حلال نیست که خدا آنچه را ( اعم
از جنین یا خون ماهانه ) در رحم ایشان آفریده است پنهان کنند ، و شوهران
آنان برای برگرداندنشان ( به زندگی زناشوئی و از سرگرفتن آن ) در این (
مدّت عدّه ، از دیگران ) سزاوارترند ، در صورتی که ( شوهران به راستی )
خواهان اصلاح باشند ( و نخواهند به همسران خود زیان برسانند و خیانت نمایند
، که در این صورت سروکارشان با خدا است ) و برای همسران ( حقوق و واجباتی )
است ( که باید شوهران اداء بکنند ) همان گونه که بر آنان ( حقوق و واجباتی
) است که ( باید همسران اداء بکنند ) به گونه شایستهای ( که برابر عرف
مردمان و موافق با شریعت اسلام باشد ) . و مردان را بر زنان برتری ( رعایت و
حفاظت در امور خانوادگی ) است . و خداوند باعزّت و باحکمت است ( و برای
آنان قوانینی وضع میکند که با حکمت سازگار است ) .
توضیحات :
«
الْمُطَلَّقَاتُ » : زنان طلاق داده شده . « قُرُوءٍ » : جمع قُرْء ، حیض
یا پاکشدن از حیض . « أَرْحَام » : جمع رَحِم ، زهدانها ، بچّهدانها . «
بُعُولَة » : جمع بَعْل ، شوهران . « أَحَقُّ » : بسی شایسته و سزاوار .
واژه ( أَحَقُّ ) اسم تفضیل است و در اینجا معنی تفضیل ندارد و بلکه برای
مبالغه است . « الْمَعْرُوفِ » : پسندیده . کار نیکوئی که خداوند بدان
دستور داده است . از قبیل حسن معاشرت و زیان نرساندن و غیره . . . «
لِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَةٌ » : مردان را بر زنان منزلت است . منظور
درجه و منزلت سرپرستی و مراقبت از ایشان است ( نگا : نساء / 34 ) .
سوره بقرة آیه 229
متن آیه :
الطَّلاَقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاکٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ
بِإِحْسَانٍ وَلاَ یَحِلُّ لَکُمْ أَن تَأْخُذُواْ مِمَّا آتَیْتُمُوهُنَّ
شَیْئاً إِلاَّ أَن یَخَافَا أَلاَّ یُقِیمَا حُدُودَ اللّهِ فَإِنْ
خِفْتُمْ أَلاَّ یُقِیمَا حُدُودَ اللّهِ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا فِیمَا
افْتَدَتْ بِهِ تِلْکَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَعْتَدُوهَا وَمَن یَتَعَدَّ
حُدُودَ اللّهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ترجمه :
طلاق
دو بار است ( آن طلاقی که حق مراجعت در آن محفوظ است . بعد از دو مرتبه
طلاق ، یکی از دو کار را باید کرد : ) نگاهداری ( زن ) به گونه شایسته ( و
عادلانه ) یا رهاکردن ( او ) با نیکی ( و بایستگی و به دور از ظلم و جور .
بعد از طلاق سوم ، حق مراجعت سلب میشود مگر بعد از ازدواج راستین با شوهر
دیگری و وقوع طلاق میان او و شوهر اخیر ) . و برای شما حلال نیست که چیزی
از آنچه ( مهر ایشان کردهاید یا ) بدیشان دادهاید بازپس بگیرید ، مگر این
که ( شوهر و همسر ) بترسند که نتوانند حدود خدا را پابرجا دارند . پس اگر (
ای گروه مؤمنان ) بیم داشتید که حدود الهی را رعایت نکنند ، گناهی بر
ایشان نیست که زن فدیه و عوضی بپردازد ( و در برابر آن طلاق بگیرد ) .
اینها حدود و مرزهای ( احکام شرعی ) الهی است و از آنها تجاوز نکنید ، و
هرکس از حدود و مرزهای ( اوامر و نواهی ) الهی تجاوز کند ( ستمگر بوده و )
بیگمان این چنین کسانی ستمگرند ( و به خود و به جامعهای که در آن زندگی
میکنند ستم مینمایند ) .
توضیحات :
« مَرَّتَانِ » :
دوبار . دو دفعه . « إمْسَاک » : نگاهداری کردن . « تَسْرِیحٌ » : رهاکردن
. طلاقدادن . « أَلطَّلاقُ مَرَّتَانِ » : طلاقی که بعد از آن ، از
سرگرفتن زناشوئی آزاد است ، دو بار است و بس . « إِحْسَانٍ » : زیبا
رفتارکردن . « وَ لا یَحِلُّ لَکُمْ . . . » . برای شما حلال نیست که . این
هنگامی است که جدائی به میل و رغبت مرد انجام بگیرد ( نگا : نساء / 20 ) .
« حُدُودَ اللهِ » : احکام و شرائع خدا . « جُنَاح » : گناه . بزه . «
إفْتَدَتْ بِهِ » : زن آن را برای رهائی خویشتن داد .
سوره بقرة آیه 230
متن آیه :
فَإِن طَلَّقَهَا فَلاَ تَحِلُّ لَهُ مِن بَعْدُ حَتَّىَ تَنکِحَ زَوْجاً
غَیْرَهُ فَإِن طَلَّقَهَا فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا أَن یَتَرَاجَعَا
إِن ظَنَّا أَن یُقِیمَا حُدُودَ اللّهِ وَتِلْکَ حُدُودُ اللّهِ
یُبَیِّنُهَا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
پس اگر (
بعد از دو طلاق و رجوع ، بار دیگر باز هم ) او را طلاق داد ، از آن به بعد
زن بر او حلال نخواهد بود ، مگر این که با شوهر دیگری ازدواج کند ( و با
او آمیزش جنسی نماید و ازدواج واقعی و جدّی صورت گیرد ؛ نه موقّتی و
فریبکارانه ) . در این صورت اگر ( شوهر دوم ) او را طلاق داد ، گناهی بر آن
دو ( زن و شوهر اوّل ) نخواهد بود که ( به کانون زندگی زناشوئی ) برگردند (
و زن با شوهر اوّل مجدّدا ازدواج نماید ) در صورتی که امیدوار باشند که
میتوانند حدود الهی را ( محترم بشمارند و ) پابرجا دارند . و اینها حدود
الهی است که خدا آنها را برای کسانی که آگاهند ( و به شرع اسلام ایمان
دارند ) بیان مینماید .
توضیحات :
« حَتَّیا تَنکِحَ
زَوْجاً غَیْرَهُ » : تا آن گاه که با شوهری جز او به طور دائم و به روال
عادی ازدواج میکند ، و . . . « فَلا جُنَاحَ عَلَیْهِمَا » : بر شوهر نخست و
همسر نخست گناهی نیست .
سوره بقرة آیه 231
متن آیه :
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النَّسَاء فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِکُوهُنَّ
بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلاَ تُمْسِکُوهُنَّ ضِرَاراً
لَّتَعْتَدُواْ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَلاَ
تَتَّخِذُوَاْ آیَاتِ اللّهِ هُزُواً وَاذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ
عَلَیْکُمْ وَمَا أَنزَلَ عَلَیْکُمْ مِّنَ الْکِتَابِ وَالْحِکْمَةِ
یَعِظُکُم بِهِ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ بِکُلِّ
شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه :
و هنگامی که زنان را طلاق
دادید ، و به ( آخرین روزهای ) عدّه خود رسیدند ، یا به طرز صحیح و
عادلانهای آنان را نگاه دارید ( و با ایشان آشتی کنید ) یا آنان را به طرز
پسندیده و دادگرانهای رها سازید ، و به خاطر زیان رسانیدن بدیشان و تعدّی
کردن بر ایشان ، هیچ گاه ( با آنان آشتی نکنید و ) ایشان را نگاه ندارید ، و
کسی که چنین کند ، بیگمان به خویشتن ستم کرده است ، و ( با این گونه اعمال
و سوءاستفاده کردن از قوانین ) آیههای ( احکام و حدود ) خدا را به باد
استهزاء نگیرید ، و نعمت خدا را بر خود ( که از جمله الفت میان شوهر و همسر
و تنظیم امور زندگی خانوادگی است ) و آنچه را که از کتاب و حکمت ( یعنی
قرآن و اسرار شریعت اسلام ) بر شما نازل کرده است و شما را با آن پند میدهد
، به خاطر بیاورید و از ( خشم ) خدا بپرهیزید و بدانید که بیگمان خداوند
از هر چیزی آگاه است .
توضیحات :
« بَلَغْنَ
أَجَلَهُنَّ » : به انقضاء عدّه خود نزدیک شدند . « أَجَل » : مدّت . در
اینجا مراد سپریشدن آخرین روزهای عدّه است . « سَرِّحُوهُنَّ » : آنان را
رها سازید . آنان را طلاق دهید . « ضِرَاراً » : زیانرساندن . مفعولٌله است
. « هُزُواً » : بازیچه . مسخره . مصدری است به معنی اسم مفعول ، یعنی
مَهْزُوء . مفعول دوم ( لا تَتَّخِذُوا ) است . « الْحِکْمَة » : گفتار یا
کردار درست و بجا . عطف صفت بر موصوف است ( نگا : احزاب / 34 ) .
سوره بقرة آیه 232
متن آیه :
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاء فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلاَ
تَعْضُلُوهُنَّ أَن یَنکِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْاْ بَیْنَهُم
بِالْمَعْرُوفِ ذَلِکَ یُوعَظُ بِهِ مَن کَانَ مِنکُمْ یُؤْمِنُ بِاللّهِ
وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکُمْ أَزْکَى لَکُمْ وَأَطْهَرُ وَاللّهُ یَعْلَمُ
وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و هنگامی که
زنان را طلاق دادید و مدّت عدّه خود را به پایان رسانیدند ، مانع آنان
نشوید که با شوهران ( سابق یا با کسان دیگری ) ازدواج کنند ، اگر در
میانشان به طرز پسندیدهای تراضی برقرار گردد ( و خواسته باشند زندگی
خانوادگی آبرومندانهای به راه اندازند ) ، این ( احکام حکیمانه همراه با
ترغیب و ترهیبی که گذشت ) همان چیزی است که کسانی از شما بدان پند داده
میشوند که به خدا و روز رستاخیز ایمان دارند . این ( اوامر و نواهی الهی )
برای شما ( از نظر رشد علائق و روابط اجتماعی و تطهیر نفوس از زنگ
بدگمانیها و آلودگیهای محیط ) پربرکتتر و پاکیزهتر ( از ممانعت زنان از
ازدواج با دیگران و غیره ) است ، و خدا ( مصالح اجتماعی بشری و فوائد نهفته
در این احکام را ) میداند و شما ( اسرار این اوامر و نواهی را چنان که
شاید و باید ) نمیدانید .
توضیحات :
« لا
تَعْضُلُوهُنَّ » : ایشان را باز ندارید و از آنان ممانعت به عمل نیاورید .
« اَزْکَیا » : بالندهتر و سودمندتر . « أَطْهَرُ » : پاکیزهتر و تمییزتر
.
سوره بقرة آیه 233
متن آیه :
وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ
أَرَادَ أَن یُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ
وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لاَ تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَهَا لاَ
تُضَآرَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلاَ مَوْلُودٌ لَّهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى
الْوَارِثِ مِثْلُ ذَلِکَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَن تَرَاضٍ
مِّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا وَإِنْ أَرَدتُّمْ أَن
تَسْتَرْضِعُواْ أَوْلاَدَکُمْ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِذَا سَلَّمْتُم
مَّا آتَیْتُم بِالْمَعْرُوفِ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ
اللّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
مادران (
اعم از مطلّقه و غیرمطلّقه ) دو سال تمام فرزندان خود را شیر میدهند ،
هرگاه یکی از والدین یا هر دوی ایشان خواستار تکمیل دوران شیرخوارگی شوند ،
بر آن کس که فرزند برای او متولّد شده ( یعنی پدر ) لازم است خوراک و
پوشاک مادران را ( در آن مدّت به اندازه توانائی ) به گونه شایسته بپردازد .
هیچ کس موظّف به بیش از مقدار توانائی خود نیست ، نه مادر به خاطر فرزندش ،
و نه پدر به سبب بچّهاش باید زیان ببیند ( بلکه حق دیدار از فرزند برای هر
دو محفوظ است و بر پدر پرداخت عادلانه ، و بر مادر پرورش مسلمانانه لازم
است . چنانچه پدر بمیرد یا به سبب فقر از پرداخت حق حضانت عاجز باشد ) بر
وارث فرزند چنین چیزی لازم است ( و در صورت دارا بودن ، باید آنچه بر پدر
فرزند ، از قبیل خوراک و پوشاک و اجرت شیرخوارگی لازم بوده است بپردازد ) و
اگر ( والدین ) خواستند با رضایت و مشورت همدیگر ( کودک را زودتر از دو
سال ) از شیر بازگیرند گناهی بر آنان نیست . و اگر ( ای پدران ) خواستید
دایگانی برای فرزندان خود بگیرید ، گناهی بر شما نیست ، به شرط این که حقوق
آنان را به طور شایسته بپردازید ، و از ( خشم ) خدا بپرهیزید و بدانید که
خدا بدانچه انجام میدهید بینا است ( لذا پدران و مادران خدا را در نظر
دارند و به تربیت اولاد عنایت نمایند ) .
توضیحات :
«
یُرْضِعْنَ » : باید شیر بدهند . « حَوْلَیْنِ » : مدّت دو سال . «
رَضاعَة » : شیردادن . « الْمَوْلُودِ لَهُ » : پدر . « رِزْقُ » : نفقه . «
کِسْوَة » : جامه . « بِالْمَعْرُوفِ » : به گونه شایسته و برحسب عُرف
محیطی که زن در آن زندگی میکند . « لا تُضَآرَّ » : نباید زیانخورده بشود .
( لا ) حرف نهی است و ( تُضَآرَّ ) فعل مضارع مجزوم است و فتحه به جای
جزمه آمده است . « فِصَال » : از شیر بازگرفتن طفل . « تَرَاضٍ » : خوشنودی
. « تَشَاوُرٍ » : رایزنی . « أَن تَسْتَرْضِعُوا » : این که دایه بگیرید .
« مَا ءَاتَیْتُمْ » : آنچه به عنوان مزد برای دایه مقرّر داشتهاید و بدو
میدهید . ( ءَاتَیْتُمْ ) به منزله ( أَعْطَیْتُمْ ) است و به دو مفعول
نیازمند است که هر دو در اینجا محذوفند . تقدیر چنین است : (
ءَاتَیْتُمُوهُ الْمَرَاضِعَ ) .
سوره بقرة آیه 234
متن آیه :
وَالَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنکُمْ وَیَذَرُونَ أَزْوَاجاً یَتَرَبَّصْنَ
بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْراً فَإِذَا بَلَغْنَ
أَجَلَهُنَّ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا فَعَلْنَ فِی أَنفُسِهِنَّ
بِالْمَعْرُوفِ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
و
کسانی که از شما ( مردان ) میمیرند و همسرانی از پس خود به جای میگذارند ،
همسرانشان باید چهار ماه و ده شبانهروز انتظار بکشند ( و عدّه نگاه دارند )
، و هنگامی که به آخر مدّتشان رسیدند و آن را به پایان بردند ، گناهی بر
شما نیست که هر چه میخواهند درباره خودشان به طور شایسته انجام دهند ( و
اعمالی موافق با شرع از ایشان سر زند و با مرد دلخواه خود ازدواج کنند ) ، و
خدا از آنچه میکنید آگاه است .
توضیحات :
«
یُتَوَفَّوْنَ » : میمیرند . « یَذَرُونَ » : ترک میگویند و به جای
میگذارند . از ماده ( وذر ) . « یَتَرَبَّصْنَ » : انتظار میکشند . عِدّه
نگاه میدارند . بدین معنی که زن شوهر مرده ، باید از آرایش و خواستگاری و
ازدواج و خروج از منزل - مگر با بودن عذر شرعی - دوری کند . « أَرْبَعَةَ
اَشْهُرٍ وَ عَشْراً » : چهار ماه و ده شبانهروز قمری . « فِی أَنفُسِهِنَّ
» : درباره خود نسبت به خود . « بِالْمَعْرُوفِ » : کاری که معهود
شرافتمندان و پسند اسلام است .
سوره بقرة آیه 235
متن آیه :
وَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا عَرَّضْتُم بِهِ مِنْ خِطْبَةِ
النِّسَاء أَوْ أَکْنَنتُمْ فِی أَنفُسِکُمْ عَلِمَ اللّهُ أَنَّکُمْ
سَتَذْکُرُونَهُنَّ وَلَکِن لاَّ تُوَاعِدُوهُنَّ سِرّاً إِلاَّ أَن
تَقُولُواْ قَوْلاً مَّعْرُوفاً وَلاَ تَعْزِمُواْ عُقْدَةَ النِّکَاحِ
حَتَّىَ یَبْلُغَ الْکِتَابُ أَجَلَهُ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَعْلَمُ
مَا فِی أَنفُسِکُمْ فَاحْذَرُوهُ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَفُورٌ
حَلِیمٌ
ترجمه :
و گناهی بر شما ( مردان ) نیست که
به طور کنایه از زنانی ( که شوهرانشان فوت کردهاند و در عدّه بسر میبرند )
خواستگاری کنید ، و یا در دل خود تصمیم بر این کار را بگیرید ( بدون این که
آن را اظهار نمائید ) ، خداوند میدانست شما آنان را یاد خواهید کرد ( و
این گرایش فطری مردان نسبت به زنان است و خداوند با خواسته طبیعی شما به
شکل معقول مخالف نیست ) ولی به آنان پنهانی وعده زناشوئی ندهید ، مگر این
که به طرز پسندیدهای ( و به طور کنایه ) اظهار کنید ( امّا در همه حال )
اقدام به ازدواج ننمائید تا عدّه آنان بسر آید ، و بدانید که خداوند آنچه
را در دل دارید میداند ، پس از ( مخالفت فرمان ) او خویشتن را برحذر دارید و
بدانید که بیگمان خداوند بس آمرزنده و شکیبا است ( و در مجازات بندگان
شتاب نمیکند ) .
توضیحات :
« عَرَّضْتُم بِهِ » :
بدان گوشه زدید . آن را با کنایه گفتید . از قبیل این که بگوئید : تو بانوی
شایسته و دینداری هستی . امیدوارم خداوند زن خوبی چون تو را نصیبم گرداند و
. . . « خِطْبَةِ » : خواستگاری . « أَکْنَنتُمْ » : پنهان داشتید . «
أَکْنَنتُمْ فِی أَنفُسِکُمْ » : به دل خود جای دادید . به اندیشه خود راه
دادید . « اِلاّ أَن تَقُولُوا قَوْلاً مَّعْرُوفاً » : جز گفتار پسندیده و
بزرگوارانه در کنایه خود به کار نبرید . « لا تَعْزِمُوا » : تصمیم نگیرید
. قصد نکنید . « لا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّکَاحِ » : در مدّت عدّه
اقدام به عقد نکاح نکنید . چرا که در مدّت عدّه خواستگاری آشکار و بیپرده
حرام است ، و عقد ازدواج در آن باطل است . « الْکِتَابُ » : مصدری است به
معنی اسم مفعول یعنی : مکتوب به معنی مفروض که منظور عدّه است . مانند :
لباس به معنی ملبوس .
سوره بقرة آیه 236
متن آیه :
لاَّ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِن طَلَّقْتُمُ النِّسَاء مَا لَمْ
تَمَسُّوهُنُّ أَوْ تَفْرِضُواْ لَهُنَّ فَرِیضَةً وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى
الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدْرُهُ مَتَاعاً بِالْمَعْرُوفِ
حَقّاً عَلَى الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
اگر زنان را
قبل از آمیزش جنسی و تعیین مَهر ( به عللی ) طلاق دهید ، گناهی بر شما نیست
( و در این موقع ) آنان را ( با هدیّهای مناسب حال خود ) بهرهمند سازید .
آن کس که توانائی ( مالی ) دارد ، و آن کس که توانائی ( مالی ) ندارد ، به
اندازه خودش ، هدیّهای شایسته ( و مناسب حال دهنده و گیرنده ) میپردازد ، و
این ( پرداخت هدیّه ) بر نیکوکاران الزامی است .
توضیحات :
«
مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ » : اگر یا مادام که با آنان آمیزش جنسی انجام
نداده باشید . واژه ( مَا ) میتواند شرطیّه باشد . یعنی : إِن لَّمْ
تَمَسُّوهُنَّ . یا زمانیّه باشد . یعنی : مُدَّةَ لَمْ تَمَسُّوهُنَّ . «
فَرِیضَةً » : صداق . مهریّه . « مَتِّعُوهُنَّ » : بدانان متاع دهید .
متاع و مُتعه ، به معنی هدیّهای است که شوهر بعد از طلاق به همسر مطلّقه
خود میدهد . دادن آن به همسر مطلّقهای که با او نزدیکی زناشوئی نشده و
مهریّهای برای وی قبلاً معیّن نگشته است واجب است ، و دادن آن به زنان
مطلّقه دیگر مستحبّ است . « مُوسِعِ » : دارا . ثروتمند . « مُقْتِر » :
نادار . تنگدست . « قَدَر » : اندازه توان . « مَتَاعاً » : بهرهمند ساختن .
اسم مصدر است و به جای تمتیع به کار رفته است و مفعول مطلق است . تقدیر آن
چنین است : مَتِّعُوهُنَّ مَتَاعاً : « حَقّاً » : ثابت و پابرجا . (
بِالْمَعْرُوفِ ) صفت اوّل ( مَتَاعاً ) است ، و ( حَقّاً ) صفت دوم آن است
. یا این که ( حَقّاً ) مفعول مطلق بشمار است و تقدیر آن چنین است : حَقَّ
ذلِکَ حَقّاً .
سوره بقرة آیه 237
متن آیه :
وَإِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ
لَهُنَّ فَرِیضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إَلاَّ أَن یَعْفُونَ أَوْ
یَعْفُوَ الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکَاحِ وَأَن تَعْفُواْ أَقْرَبُ
لِلتَّقْوَى وَلاَ تَنسَوُاْ الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ إِنَّ اللّهَ بِمَا
تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
و اگر زنان را پیش از
آن که با آنان تماس بگیرید ( و آمیزش جنسی بنمائید ) طلاق دادید ، در حالی
که مهریّهای برای آنان تعیین نمودهاید ، ( لازم است ) نصف آنچه را که
تعیین کردهاید ( به آنان بدهید ) مگر این که آنان ( حق خود را ) ببخشند و
یا ( اگر صغیر و یا سفیه هستند ، ولی آنان ، یعنی ) آن کس که عقد ازدواج در
دست او است ، آن را ببخشد ، و اگر شما ( مردان ) گذشت کنید ( و تمام
مهریّه را به زنان بپردازید ) به پرهیزگاری نزدیکتر است ، و گذشت و
نیکوکاری را در میان خود فراموش مکنید . بیگمان خداوند به آنچه انجام
میدهید بینا است .
توضیحات :
« نِصْفُ » : نیم . این
واژه میتواند مبتدای خبر محذوف ، و یا خبر مبتدای محذوف باشد ، و تقدیر
چنین است : فَعَلَیْکُمْ نِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ ؛ فَالْوَاجِبُ نِصْفُ مَا
فَرَضْتُمْ . « یَعْفُونَ » : زنان گذشت کنند . « یَعْفُو » : او گذشت کند .
در رسمالخطّ قرآنی ، الف زائدی در آخر این فعل موجود است . « الَّذِی
بِیَدِهِ عُقْدَةَ الْنِّکَاحِ » : شوهر است . « فَضْل » : بزرگواری و نیک
رفتاری .
سوره بقرة آیه 238
متن آیه :
حَافِظُواْ عَلَى الصَّلَوَاتِ والصَّلاَةِ الْوُسْطَى وَقُومُواْ لِلّهِ قَانِتِینَ
ترجمه :
در
انجام نمازها و ( به ویژه ) نماز میانه ( یعنی عصر ، کوشا باشید و )
محافظت ورزید و فروتنانه برای خدا بپا خیزید ( و با خشوع و خضوع ، در برابر
دیدگان خود ، هیبت و عظمت خدا را مجسّم دارید ) .
توضیحات :
«
صَلَوَات » : نمازها . « الصَّلوةِ الْوُسْطَیا » : نماز میانه . بهترین
نماز . واژه ( وُسْطَیا ) به معنی وسط و گزیده و بهترین آمده است .
دانشمندان اسلامی هر یک از نمازها را ( الصَّلاةِ الْوُسْطَیا ) دانستهاند ،
ولیکن ارجح اقوال دالّ بر نماز عصر است . « قَانِتِینَ » : خاشعین .
فروتنانه و متواضعانه . حال ضمیر ( و ) در فعل ( قُومُوا ) است . از مصدر (
قُنُوت ) به معنی بریدن از امور جهان و پرداختن به مناجات یزدان و اشتغال
به ذکر و دعای خداوند منّان است .
سوره بقرة آیه 239
متن آیه :
فَإنْ خِفْتُمْ فَرِجَالاً أَوْ رُکْبَاناً فَإِذَا أَمِنتُمْ
فَاذْکُرُواْ اللّهَ کَمَا عَلَّمَکُم مَّا لَمْ تَکُونُواْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
اگر ( به خاطر جنگ یا خطر دیگری ) ترسیدید ( و نتوانستید با خشوع و خضوع
لازم به نماز بایستید ، نماز را ترک نکنید ، بلکه آن را ) در حال پیاده یا
سواره انجام دهید . امّا هنگامی که امنیّت خود را باز یافتید ( نماز را به
صورت معمولی و به تمام و کمال به جای آورید و ) برابر آن چیزهائی که
نمیدانستید و خدا به شما آموخت ، خدای را یاد کنید ( و به عبادت و نیایش
بپردازید ) .
توضیحات :
« رِجَالاً » : جمع راجل ،
پیادگان . « رُکْبَاناً » : جمع راکب ، سواران . ( رِجَالاً وَ رُکْبَاناً
) حال ضمیر ( و ) در جواب شرط محذوف است که تقدیر آن چنین است : فَإِنْ
خِفْتُمْ فَصَلُّوا رَاجِلِینَ أَوْ رَاکِبِینَ . « کَمَا » : همان گونه که
.
سوره بقرة آیه 240
متن آیه :
وَالَّذِینَ
یُتَوَفَّوْنَ مِنکُمْ وَیَذَرُونَ أَزْوَاجاً وَصِیَّةً لِّأَزْوَاجِهِم
مَّتَاعاً إِلَى الْحَوْلِ غَیْرَ إِخْرَاجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلاَ جُنَاحَ
عَلَیْکُمْ فِی مَا فَعَلْنَ فِیَ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعْرُوفٍ وَاللّهُ
عَزِیزٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
و کسانی که از شما در
آستانه مرگ قرار میگیرند و همسرانی را از خود به جای میگذارند ، ( فرمان
خدا این است که ) باید برای همسران خود وصیّت کنند که تا یک سال آنان را (
با پرداخت هزینه زندگی ) بهرهمند سازند ، به شرط این که آنان ( خودشان از
خانه شوهر ) بیرون نروند ، پس اگر بیرون روند هر کار پسندیدهای که نسبت به
خود انجام دهند ( از قبیل ازدواج مجدّد ) گناهی بر شما نیست ، و خداوند
توانا و حکیم است .
توضیحات :
« وَصِیَّةً » : توصیه
، سفارش ، مفعول مطلق یا مفعولٌبه فعل محذوفی است و تقدیر آن چنین است :
یُوصُونَ وَصِیَّةً . یا این که : کَتَبَ اللهُ عَلَیْهِمْ وَصِیَّةً . «
مَتَاعاً » : مفعولٌبه فعل محذوف ( یُوصُونَ ) یا ( وَصِیَّةً ) است که به
معنی ( تَوْصِیَةً ) میباشد . « غَیْرَ إِخْرَاجٍ » : بدل ( مَتَاعاً ) ،
یا حال ( ألَّذِینَ ) یا ( أَزْوَاجاً ) ، و یا منصوب به نزع خافض میتواند
باشد . آیه ( 234 ) حق واجبی است که گزیر و گریزی از آن نیست ، و این آیه
بیانگر حقی است که زن در استفاده و عدم استفاده از آن آزاد است .
سوره بقرة آیه 241
متن آیه :
وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى الْمُتَّقِینَ
ترجمه :
و برای زنان مطلّقه ، هدیّه مناسبی است ( که از طرف شوهر پرداخت میگردد و ) این حقی است بر مردان پرهیزگار .
توضیحات :
«
حَقّاً » : مفعول مطلق فعل محذوفی است . تقدیر آن چنین است : حَقَّ ذلِکَ
حَقّاً . با توجه به احکام گذشته ، زنان مطلّقه چهارگروهند : الف - زن
مطلّقهای که با او آمیزش جنسی شده است و مهریّهای برای وی معلوم گشته است .
چنین زنی ، عدّه نگاه میدارد و مهریّه خود را به تمام و کمال دریافت
مینماید . ب - زن مطلّقهای که با او آمیزش جنسی شده است و مهریّهای برای وی
معلوم نگشته است . چنین زنی ، عدّه نگاه میدارد و مهریّهای مثل مهریّه
خویشاوندان و زنان خانواده خویش دریافت مینماید . یعنی مهرالمثل بدو تعلق
میگیرد . ج - زن مطلّقهای که با او آمیزش جنسی نشده است و مهریّه برای او
معلوم گشته است . چنین زنی نصف مهریّه خود را دریافت میدارد و عدّهای ندارد
. د - زن مطلّقهای که با او آمیزش جنسی نشده است و مهریّهای هم برای او
معلوم نگشته است . چنین زنی وجوباً حق متاع به اندازه قدرت مالی شوهر
دریافت میدارد ، و عدّهای ندارد . یادآوری : دادن حق متاع به زنان بندهای [
« الف » و « ب » و « ج » ] مستحبّ است ، لیکن پرداخت آن به زنان گروه [د]
واجب است . [نگا : تفسیر مراغی ، جزء دوم ، صفحه 197 و 205 . تفسیر المصحف
المیسّر ، صفحه 48] .
سوره بقرة آیه 242
متن آیه :
کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
خداوند این چنین آیات خود را برای شما شرح میدهد تا این که ( درباره احکام الهی و همه پدیدههای جهان ) بیندیشید .
توضیحات :
« کَذَالِکَ » : بدینسان . با چنین بیانات خردپسندانه و قوانین خیرخواهانه .
سوره بقرة آیه 243
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ خَرَجُواْ مِن دِیَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ
حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحْیَاهُمْ إِنَّ
اللّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ
یَشْکُرُونَ
ترجمه :
آیا آگاهی ( از داستان شگفت )
کسانی که از خانههای خویش ، در حالی که هزاران نفر بودند ، از ترس مرگ
بیرون رفتند ( و سستی نمودند و از جهاد با دشمن سر باز زدند ؟ ) پس خداوند
بدیشان گفت : بمیرید . ( یعنی خداوند عوامل مرگ آنان را فراهم ساخت و با
چیرهشدن دشمن بر ایشان ، گرفتار کشتن و ذلّت و خواری شدند ) سپس خداوند
آنان را ( با آگاهی و بیداری و پیکار قهرمانانه افرادی از ایشان ) زنده کرد
. ( مگر نه این است که پذیرش ظلم و جور ، مرگ ملّتها است ؟ ! و هرگاه
گروهی از ایشان از غفلت خویش بیدار شدند و بپاخاستند ، خود و دیگران را با
جبران مافات از نو زندگی و حیات میبخشند ؟ ! و چنین زندگی بزرگوارانهای پس
از زندگی ذلّتبار ، نعمت سترگی است و از فضل خدا است و ) بیگمان خداوند فضل
خویش را شامل مردم میسازد ( فضلی که موجب شکر و سپاس است ) ولیکن بیشتر
مردم شکرگزاری نمیکنند .
توضیحات :
« أَلَمْ
تَرَإِلی ؟ » : آیا آگاهی از ؟ مگر نمیدانی که ؟ . مخاطب پیغمبر است و مراد
ملّت او ، و هدفِ پرسش تحریک آنان برای آگاهی از این چنین کسانی و پندگیری
از کار ایشان است . « الَّذِینَ خَرَجُوا » : کسانی که بیرون رفتند .
خداوند نژاد و شماره و سرزمین چنین کسانی را روشن نفرموده است ، و چه بسا
تنها جنبه ضربالمثل داشته باشد و برای پند و اندرز بوده و اصلاً داستانی در
میان نباشد . « أُلُوفٌ » : جمع أَلْف ، هزاران . « حَذَرَ » : از ترس .
مفعولٌله است . « مُوتُوا . . . أَحْیَاهُمْ » : مراد از موت و حیات ،
نابودی دستهای و ماندگاری دستهای است ، و این که زندگی شجاعانه و
بزرگوارانه حیات است ، و زندگی ترسویانه و پستانه ، مرگ بشمار است . پس در
اینجا سخن از موت و حیات معنوی است ( نگا : بقره / 56 ، أنعام / 122 ،
انفال / 24 ) .
سوره بقرة آیه 244
متن آیه :
وَقَاتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
و در راه خدا بجنگید و بدانید که خداوند شنوا و دانا است .
توضیحات :
« سَمِیعٌ » : شنوا است و گفتار هرکسی را میشنود . « عَلِیمٌ » : دانا است و از کردار و پندار هر کسی آگاه است .
سوره بقرة آیه 245
متن آیه :
مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ
أَضْعَافاً کَثِیرَةً وَاللّهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ
ترجمه :
کیست که به خدا قرض نیکوئی دهد تا آن را
برای او چندین برابر کند ؟ و خداوند ( روزیِ بندگان را ) محدود و گسترده
میسازد و به سوی او بازگردانده میشوید .
توضیحات :
«
مَن ذَا الَّذِی » : چه کسی است که ؟ ( مَنْ ) : مبتدا ، ( ذَا ) : خبر ،
( الَّذِی ) : صفت . « قَرْضاً » : مفعول مطلق و به معنی ( إقراض ) است ،
یا مفعولٌبه و به معنی ( مقروض ) است . « قَرْضاً حَسَناً » : وام نیکو . و
آن وقتی است که از مال حلال و با طیبه خاطر باشد . « فَیُضَاعِفَهُ » : تا
چندین برابرش گرداند . « أَضْعَافاً » : جمع ( ضِعْف ) چندین برابر .
مفعولٌبه دوم فعل ( یُضَاعِفَ ) یا حال ضمیر ( ه ) در ( یُضَاعِفَهُ ) است .
« یَقْبِضُ » : باز میگیرد . کم میکند . « یَبْسُطُ » : گسترش میدهد .
فراوان میگرداند .
سوره بقرة آیه 246
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلإِ مِن بَنِی إِسْرَائِیلَ مِن بَعْدِ مُوسَى
إِذْ قَالُواْ لِنَبِیٍّ لَّهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِکاً نُّقَاتِلْ فِی
سَبِیلِ اللّهِ قَالَ هَلْ عَسَیْتُمْ إِن کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ
أَلاَّ تُقَاتِلُواْ قَالُواْ وَمَا لَنَا أَلاَّ نُقَاتِلَ فِی سَبِیلِ
اللّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِن دِیَارِنَا وَأَبْنَآئِنَا فَلَمَّا کُتِبَ
عَلَیْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْاْ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنْهُمْ وَاللّهُ
عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ
ترجمه :
آیا آگاهی از (
داستان شگفت ) جماعتی از بنیاسرائیل که بعد از موسی میزیستند و در آن وقت
به پیغمبر خود گفتند : شاهی برای ما انتخاب کن تا ( تحت فرماندهی او ) در
راه خدا جنگ کنیم . ( پیغمبرشان برای اطمینان از تصمیمشان بدیشان ) گفت :
شاید اگر دستور پیکار به شما داده شود ( سرپیچی کنید و در راه خدا جهاد و )
پیکار نکنید . گفتند : چگونه ممکن است در راه خدا پیکار نکنیم ، در حالی
که از خانه و فرزندانمان رانده شدهایم ؟ امّا هنگامی که دستور پیکار به
آنان داده شد ، همه جز عده کمی از ایشان سرپیچی کردند ( و به خود و
پیغمبرشان و دینشان ستم نمودند ) و خداوند از ستمکاران آگاه است .
توضیحات :
«
مَلاَ » : بزرگان قوم . « نَبِیٍّ » : پیغمبری . منظور سَموئیل است . «
نُقَاتِلْ » : تا بجنگیم . مجزوم است چون جواب فعل امر ( إِبْعَثْ ) است . «
عَسَیْتُمْ » : شاید شما . از افعال ناقصه است و اسم آن ضمیر ( تُمْ ) و
خبر آن جمله ( أَلاّ تُقَاتِلُوا ) است . « مَا لَنَا » : چه میشود ما را ؟
چرا ما ؟ ( مَا ) : مبتدا ، ( لَنَا ) خبر است . « دِیَار » : جمع دار ،
خانه و کاشانه . شهر و میهن . « کُتِبَ » : واجب گردید . « تَوَلَّوْا » :
سرپیچی کردند . پشت نمودند و خلف وعده کردند .
سوره بقرة آیه 247
متن آیه :
وَقَالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ إِنَّ اللّهَ قَدْ بَعَثَ لَکُمْ طَالُوتَ
مَلِکاً قَالُوَاْ أَنَّى یَکُونُ لَهُ الْمُلْکُ عَلَیْنَا وَنَحْنُ
أَحَقُّ بِالْمُلْکِ مِنْهُ وَلَمْ یُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ قَالَ
إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ
وَالْجِسْمِ وَاللّهُ یُؤْتِی مُلْکَهُ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ
عَلِیمٌ
ترجمه :
و پیغمبرشان به آنان گفت : خداوند
طالوت را برای زمامداری شما روانه کرده است . بزرگان قوم گفتند : چگونه او
بر ما حکومت داشته باشد با این که ما از او برای زمامداری سزاوارتریم و او
که مال و دارائی زیادی ندارد ؟ گفت : خدا او را بر شما برگزیده است و دانش و
( قدرت ) جسم او را وسعت بخشیده است و خداوند ملک خود را به هرکس که
بخواهد میبخشد . و ( احسان و تصرّف و قدرت ) خداوند فراخ ، و آگاه ( از
لیاقت افراد برای منصبها ) است .
توضیحات :
« أنَّیا
» : چگونه ؟ از کجا ؟ « لَمْ یُؤْتَ » : داده نشده است . « سَعَةً » :
فزونی . فراوانی . « إصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ » : او را بر شما برگزیده است .
« بَسْطَةً » : گسترش . فراخی . « وَاسِعٌ » : به معنی ( ذُوسَعَةٍ ) یعنی
: دارا است ، یا به معنی ( مُوسِع ) یعنی : توسعهدهنده و بخشایشگر است .
سوره بقرة آیه 248
متن آیه :
وَقَالَ لَهُمْ نِبِیُّهُمْ إِنَّ آیَةَ مُلْکِهِ أَن یَأْتِیَکُمُ
التَّابُوتُ فِیهِ سَکِینَةٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَبَقِیَّةٌ مِّمَّا تَرَکَ
آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلآئِکَةُ إِنَّ فِی ذَلِکَ
لآیَةً لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
و
پیغمبرشان به آنان گفت : نشانه حکومت او این است که صندوق ( عهد ) به سوی
شما خواهد آمد ( همان صندوق عهدی که دلگرمی و ) آرامشی از سوی پروردگارتان و
یادگارهای خاندان موسی و هارون در آن است ، و فرشتگان آن را حمل میکنند .
در این کار بیگمان نشانهای برای شما است ( و چنین رهنمودی شما را بر آن
میدارد که ) اگر مؤمن هستید ( بدو بگروید و به دنبال حق روان شوید ) .
توضیحات :
«
ءَایَةَ » : نشانه . « مُلْک » : سلطنت . حکومت . « تَابُوتُ » : صندوق
عهد . صندوق تورات . صندوقی بوده است که تورات در آن گذاشته شده بود .
عَمالِقه آن را از بنیاسرائیل گرفته بودند ، ولی بعدها مجدّدا به دستشان
افتاد . گویا در آن ، الواح شکسته ، عصا و جامه موسی ، و عمامه هارون ، و
چیزهای دیگری بوده است . « سَکِینَةٌ » : آرامش . گویا هنگام جنگ ، موسی
چنین صندوقی را در جلو لشکریان حرکت میداد و بدین وسیله بنیاسرائیل تقویت
قلب پیدا میکردند و از میدان رزم نمیگریختند . « تَحْمِلُهُ الْمَلآئِکَةُ »
: فرشتگان آن را برمیدارند . فرشتگان آن را نگهداری میکنند . کار پسندیده
خارِقالعادهای که با دست و تصرّف انسانها انجام نگیرد ، عادةً به فرشتگان
نسبت داده میشود ، همان گونه که در اینجا مذکور است .
سوره بقرة آیه 249
متن آیه :
فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللّهَ مُبْتَلِیکُم
بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَیْسَ مِنِّی وَمَن لَّمْ یَطْعَمْهُ
فَإِنَّهُ مِنِّی إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِیَدِهِ فَشَرِبُواْ
مِنْهُ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِینَ
آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْیَوْمَ بِجَالُوتَ
وَجُنودِهِ قَالَ الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُو اللّهِ کَم مِّن
فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةً بِإِذْنِ اللّهِ وَاللّهُ
مَعَ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
و هنگامی که طالوت ( به
فرماندهی لشکر بنیاسرائیل منصوب شد ) و سپاهیان را با خود بیرون برد ،
بدیشان گفت : خداوند شما را به وسیله رودخانهای آزمایش میکند . آنان که از
آن بنوشند از ( پیروان ) من نیستند ، و آنان که جز مشتی از آن ننوشند از (
یاران ) من هستند . همگی جز عدّه کمی از آن نوشیدند . پس وقتی که او و
افرادی که ایمان آورده بودند ( و از بوته آزمایش سالم به در آمده بودند )
از آن رودخانه گذشتند ( از کمی افراد خود ناراحت شدند و عدّهای ) گفتند :
امروز ما توانائی مقابله با جالوت و سپاهیان او را نداریم . امّا آنان که
یقین داشتند که با خدای خویش ملاقات خواهند کرد ( و در روز رستاخیز پاداش
خود را دریافت خواهند نمود ) گفتند : چه بسیارند گروههای اندکی که به فرمان
خدا ( توفیق نصیبشان شده است و ) بر گروههای فراوانی چیره شدهاند . و
خداوند با بردباران ( و در صف استقامتکنندگان ) است .
توضیحات :
«
فَصَلَ » : از محلّ اقامت دور کرد . حرکت داد . « نَهَرٍ » : رودخانه . «
لَمْ یَطْعَمْهُ » : آن را نچشید و ننوشید . « غُرْفَةً » : مشتی . «
جَاوَزَهُ » : از آن عبور کرد . « جَالُوتَ » : اسم مشهورترین پهلوانان
دشمن بود . « فِئَةٍ » : گروه .
سوره بقرة آیه 250
متن آیه :
وَلَمَّا بَرَزُواْ لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُواْ رَبَّنَا أَفْرِغْ
عَلَیْنَا صَبْراً وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ
الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و هنگامی که در برابر جالوت و
سپاهیان او قرار گرفتند ( و لشکریان فراوان و ساز و برگ مجهّز جنگی ایشان
را دیدند ، به آفریدگار خویش پناه بردند و ) گفتند : پروردگارا ! ( بر
دلهایمان آب ) صبر و شکیبائی بریز و گامهایمان را ثابت و استوار بدار و ما
را بر جمعیّت کافران پیروز گردان .
توضیحات :
« بَرَزُوا » : بیرون رفتند و برای مبارزه آماده شدند . « أَفْرِغْ » : بریز . « اَقْدَام » : جمع قَدَم ، گامها .
سوره بقرة آیه 251
متن آیه :
فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللّهِ وَقَتَلَ دَاوُودُ جَالُوتَ وَآتَاهُ
اللّهُ الْمُلْکَ وَالْحِکْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا یَشَاءُ وَلَوْلاَ
دَفْعُ اللّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ
وَلَکِنَّ اللّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِینَ
ترجمه :
سپس
به فرمان خدا ایشان را ( مغلوب کردند و ) فراری دادند ، و داود ( یکی از
لشکریان طالوت ، ) جالوت را کشت ، و خداوند حکومت و حکمت بدو بخشید و از
آنچه میخواست بدو یاد داد ، و اگر خداوند برخی از مردم را به وسیله برخی
دیگر دفع نکند ، فساد زمین را فرا میگیرد ، ولی خداوند نسبت به جهانیان لطف
و احسان دارد .
توضیحات :
« هَزَمُوهُمْ » : ایشان
را شکستند و فراری دادند . « ءَاتَاهُ » : بدو داد . « حِکْمَة » : مراد
نبوّت است که انزال تورات بیانگر آن است ( نگا : نساء / 163 ) .
سوره بقرة آیه 252
متن آیه :
تِلْکَ آیَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ وَإِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ
ترجمه :
اینها آیات خدا است که آنها را به حق بر تو میخوانیم و تو از زمره فرستادگان ( خداوند ) هستی .
توضیحات :
«
بِالْحَقِّ » : به گونه راستین ، به گونهای که برای اهل کتاب شکّی در آن
باقی نماند . ( بِالْحَقِّ ) حال فاعل ( نَحْنُ ) یا مفعول ( هَا ) در فعل
( نَتْلُوهَا ) است ، یعنی : مُتَلَبِّسِینَ بِالْحَقِّ وَ الْصَّوَابِ ،
أَوْ مُتَلَبِّسَةً بِالْیَقِینِ .
سوره بقرة آیه 253
متن آیه :
تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن
کَلَّمَ اللّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ
مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَلَوْ شَاء
اللّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِینَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ
الْبَیِّنَاتُ وَلَکِنِ اخْتَلَفُواْ فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن
کَفَرَ وَلَوْ شَاء اللّهُ مَا اقْتَتَلُواْ وَلَکِنَّ اللّهَ یَفْعَلُ
مَا یُرِیدُ
ترجمه :
این پیغمبران ( که نام برخی از
آنان گذشت ) بعضی از ایشان را بر بعضی دیگر برتری دادیم . خداوند با برخی
از آنان سخن گفت ، و بعضی را درجاتی برتر داد ، و به عیسی پسر مریم معجزاتی
دادیم و او را با روحالقدس ( یعنی جبرئیل ) تقویت و تأیید نمودیم . اگر
خداوند میخواست کسانی که بعد از این پیغمبران میآمدند ، به دنبال نشانههای
روشنی که به ( دست ) آنان میرسید ( و هدایت راستین و دین حقی را که دریافت
مینمودند به مقتضای چنین هدایت و دینی ، همه ایشان ایمان میآوردند و
اختلافی نمیورزیدند و ) با یکدیگر نمیجنگیدند . ولیکن ( بنا به خواست خدا )
اختلاف ورزیدند و بعضی ایمان آوردند و برخی کافر شدند . و اگر خدا میخواست
با هم نمیجنگیدند و به ستیز نمیخاستند ، ولی خداوند آنچه را میخواهد ( از
روی حکمتی که خود میداند ) انجام میدهد .
توضیحات :
«
کَلَّمَ اللهُ » : خدا با او سخن گفته است . عائد موصول ، یعنی ضمیر ( ه )
محذوف است ، و تقدیر چنین است : کَلِمَةُ اللهُ . . . « دَرَجَاتٍ » :
مراتب و منازل . منصوب است چون مفعول دوم ( رَفَعَ ) در مفهوم ( بَلَّغَ )
است ، یا حال ( مِن بَعْضِهِمْ ) و در مفهوم ( ذَا دَرَجَاتٍ ) ، یا مفعول
مطلق است و درجات در مفهوم ( رفعات ) است ، منصوب به نزع خافض است و حرف
جرّ ( عَلی یا إِلی یا فی ) محذوف است . « بَیِّنَات » : دلائل روشن .
معجزات مذکور در ( آلعمران / 49 ) . « أَیَّدْنَاهُ » : یاری و توانائیش
دادیم . « رُوحِ الْقُدُسِ » : روح پاک . یعنی : جبرئیل . اضافه موصوف به
صفت است .
سوره بقرة آیه 254
متن آیه :
یَا
أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاکُم مِّن قَبْلِ
أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ
وَالْکَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! ( برخی ) از آنچه بهره شما کردهایم ( در راه
خدا ) صرف کنید ، پیش از آن که روزی فرا رسد که در آن نه داد و ستدی و نه
دوستی و رفاقتی و نه میانجیگری و شفاعتی است ، و کافران ستمگرند ( و به خود
و جامعه خود ظلم میکنند ، و نتیجه ظلم آنان در آن روز ظاهر خواهد شد ) .
توضیحات :
«
أَنفِقُوا » : ببخشید . خرج کنید . « بَیْعٌ » : خرید و فروش . « خُلَّةٌ »
: دوستی . رفاقت . مراد دوستی و رفاقتی است که سودمند شود و مایه نجات
گردد ( نگا : انفطار / 19 ) . والاّ مؤمنان در آخرت دوست همدیگر خواهند بود
( نگا : زخرف / 67 ) . « شَفَاعَةٌ » : میانجیگری . نفی شفاعت در این آیه
به طور مطلق است ، ولیکن مقیّد به آیههای دیگر است ، از جمله إِلاّ مَنْ
أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً ( طه / 109 ) . وَ لا
یَشْفَعُونَ إِلاّ لِمَنِ ارْتَضی ( انبیاء / 28 ) .
سوره بقرة آیه 255
متن آیه :
اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ
سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ مَن
ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ
أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ
إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ
یَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ
ترجمه :
خدائی
بجز الله وجود ندارد و او زنده پایدار ( و جهان هستی را ) نگهدار است . او
را نه چرتی و نه خوابی فرا نمیگیرد ( و همواره بیدار است و سستی و رخوت
بدو راه ندارد ) . از آنِ او است آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است ( و
در ملک کائنات ، او را انبازی نیست ) . کیست آن که در پیشگاه او میانجیگری
کند مگر با اجازه او ؟ میداند آنچه را که در پیش روی مردمان است و آنچه را
که در پشت سر آنان است ( و مطلع بر گذشته و حال و آینده ، و آگاه بر بود و
نبود جهان است و اصلاً همه زمانها و مکانها در پیشگاه علم او یکسان است .
مردمان ) چیزی از علم او را فراچنگ نمیآورند جز آن مقداری را که وی بخواهد .
( علم و دانش محدود دیگران ، پرتوی از علم بیپایان و بیکران او است ) .
فرماندهی و فرمانروائی او آسمانها و زمین را دربر گرفته است ، و نگاهداری
آن دو ( برای او گران نیست و ) وی را درمانده نمیسازد و او بلندمرتبه و
سترگ است .
توضیحات :
« حَیّ » : زنده جاوید و باقی
پایدار . « قَیُّوم » : نگهدار جهان و گرداننده امور آن . ( الْحَیُّ ) و (
الْقَیُّومُ ) : صفت یا بدل ، و یا خبر مبتدای محذوف میباشد . « سِنَةٌ » :
چرت . از ماده ( وسن ) . « مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ » : آنچه در پیش روی
آنان است که امور مربوط به این جهان است . « مَا خَلْفَهُمْ » : آنچه در
پشت سر آنان است که امور مربوط به آن جهان یعنی آخرت است . « لا یُحِیطُونَ
» : احاطه نمیکنند . فراچنگ نمیآورند . « کُرْسِیُّ » : تخت سلطنت . عرش .
در اینجا مراد علم و عظمت و قدرت خدا است . « لا یَؤُودُهُ » : او را
درمانده و ناتوان نمیسازد و بر او سنگینی نمیکند . از ماده ( أود ) .
سوره بقرة آیه 256
متن آیه :
لاَ إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ قَد تَّبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ
فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ
بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
اجبار
و اکراهی در ( قبول ) دین نیست ، چرا که هدایت و کمال از گمراهی و ضلال
مشخّص شده است ، بنابراین کسی که از طاغوت ( شیطان و بتها و معبودهای
پوشالی و هر موجودی که بر عقل بشورد و آن را از حق منصرف کند ) نافرمانی
کند و به خدا ایمان بیاورد ، به محکمترین دستاویز درآویخته است ( و او را
از سقوط و هلاکت میرهاند و ) اصلاً گسستن ندارد . و خداوند شنوا و دانا است
( و سخنان پنهان و آشکار مردمان را میشنود و از کردار کوچک و بزرگ همگان
آگاهی دارد ) .
توضیحات :
« إِکْرَاهَ » : وادار
کردن . واداشتن . « رُشْد » : هدایت . راه درست . « غَیّ » : ضلالت . راه
کج . « طَاغُوت » : هر معبودی جز خدا . شیطان . هر کس و هر چیزی که اطاعت
از آن ، مایه طغیان و دوری از راه حق شود ، چه آفریدهای که پرستیده شود ، و
چه فرماندهی که در شرّ و بدی از او فرمانبرداری گردد ، و چه اهریمنی باشد
که انسان را از راه به در برد . مفرد و جمع و مذکّر و مؤنّث در آن یکسان
است . « عُرْوَةِ » : دستاویز . « وُثْقَیا » : مؤنّث ( أَوْثَق ) بس محکم و
استوار . « إِنفِصَام » : گسستن .
سوره بقرة آیه 257
متن آیه :
اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى
النُّوُرِ وَالَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْلِیَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ
یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ
النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
خداوند
متولّی و عهدهدار ( امور ) کسانی است که ایمان آوردهاند . ایشان را از
تاریکیهای ( زمخت گمراهی شکّ و حیرت ) بیرون میآورد و به سوی نور ( حق و
اطمینان ) رهنمون میشود . و ( امّا ) کسانی که کفر ورزیدهاند ، طاغوت (
شیاطین و داعیان شرّ و ضلال ) متولّی و سرپرست ایشانند . آنان را از نور (
ایمان و فطرت پاک ) بیرون آورده به سوی تاریکیهای ( زمخت کفر و فساد )
میکشانند . اینان اهل آتشند و در آنجا جاویدانه میمانند .
توضیحات :
«
وَلِیّ » : دوست . یاور . خداوند ولی مؤمنان است و آنان را به راه خیر و
خوبی رهنمون میشود و یاریشان مینماید . شیطان ولی کافران است و آنان را به
راه پلشتی و زشتی میخواند و بدیشان چنین مینمایاند که خیرخواه آنان است و
بدیشان سود میرساند . « ظُلُمَات » : تاریکیها . « خَالِدُونَ » :
جاویدانان .
سوره بقرة آیه 258
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِی حَآجَّ إِبْرَاهِیمَ فِی رِبِّهِ أَنْ آتَاهُ
اللّهُ الْمُلْکَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّیَ الَّذِی یُحْیِی
وَیُمِیتُ قَالَ أَنَا أُحْیِی وَأُمِیتُ قَالَ إِبْرَاهِیمُ فَإِنَّ
اللّهَ یَأْتِی بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ
الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِی کَفَرَ وَاللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ
الظَّالِمِینَ
ترجمه :
آیا با خبری از کسی که با
ابراهیم درباره ( الوهیّت و یگانگی ) پروردگارش راه مجادله و ستیز در پیش
گرفت ، بدان علّت که خداوند بدو حکومت و شاهی داده بود ( و بر اثر کمی
ظرفیّت از باده غرور سرمست شده بود ) ؟ هنگامی که ابراهیم گفت : پروردگار
من کسی است که ( با دمیدن روح در بدن و بازپس گرفتن آن ) زنده میگرداند و
میمیراند . او گفت : من ( با عفو و کشتن ) زنده میگردانم و میمیرانم .
ابراهیم گفت : خداوند خورشید را از مشرِق برمیآورد ، تو آن را از مغرب
برآور . پس آن مرد کافر واماند و مبهوت شد . و خداوند مردم ستمکار ( مُصرّ
بر تبهکاری ، و دشمن حق ) را هدایت نمیکند .
توضیحات :
«
أَلَمْ تَرَ إِلَیا ؟ » : آیا آگاهی از ؟ باید آگاه باشی از ؟ « حَآجَّ »
: مجادله و منازعه کرد . به حجّتگوئی و حجّت خواهی نشست . « أَنْ ءَاتَاهُ
اللهُ الْمُلْکَ » : چون که خدا بدو حکومت و شاهی داده بود . یعنی سلطنت و
قدرت او را مغرور کرده بود و به انکار خدا واداشته بود . « بُهِتَ » :
مبهوت گردید . خاموش و درمانده و سرگردان و بیبرهان شد .
سوره بقرة آیه 259
متن آیه :
أَوْ کَالَّذِی مَرَّ عَلَى قَرْیَةٍ وَهِیَ خَاوِیَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا
قَالَ أَنَّىَ یُحْیِی هََذِهِ اللّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللّهُ
مِئَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ کَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ یَوْماً
أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِئَةَ عَامٍ فَانظُرْ إِلَى
طَعَامِکَ وَشَرَابِکَ لَمْ یَتَسَنَّهْ وَانظُرْ إِلَى حِمَارِکَ
وَلِنَجْعَلَکَ آیَةً لِّلنَّاسِ وَانظُرْ إِلَى العِظَامِ کَیْفَ
نُنشِزُهَا ثُمَّ نَکْسُوهَا لَحْماً فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ قَالَ
أَعْلَمُ أَنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
یا
( آیا آگاهی از ) همچون کسی که از کنار دهکدهای گذر کرد ، در حالی که سقف
خانهها فرو تپیده بود و دیوارهای آنها بر روی سقفها فرو ریخته بود ؛ گفت :
چگونه خدا این ( اجساد فرسوده و از هم پاشیده مردمان اینجا ) را پس از مرگ
آنان زنده میکند ؟ پس خدا او را صد سال میراند و سپس زندهاش گرداند و ( به
او ) گفت : چه مدّت درنگ کردهای ؟ گفت : ( نمیدانم ، شاید ) روزی یا قسمتی
از یک روز . فرمود : ( نه ) بلکه صد سال درنگ کردهای . به خوردنی و
نوشیدنی خود ( که همراه داشتی ) نگاه کن ( و ببین که با گذشت این زمان
طولانی به اراده خدا ) تغییر نیافته است . و بنگر به الاغ خود ( که چگونه
از هم متلاشی شده است . ما چنین کردیم ) تا تو را نشانه ( گویائی از
رستاخیز ) برای مردمان قرار دهیم . ( اکنون ) به استخوانها بنگر که چگونه
آنها را برمیداریم و بهم پیوند میدهیم و سپس بر آنها گوشت میپوشانیم .
هنگامی که ( این حقائق ) برای او آشکار شد ، گفت : میدانم که خدا بر هر
چیزی توانا است .
توضیحات :
« أَوْ کَالَّذِی » : یا
آگاهی از داستان آن کسی که . حرف کاف زائد است ، و تقدیر چنین است :
أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِی مَرَّ . یا کاف به معنی مِثل و برای تشبیه است .
در این صورت عطف بر معنی کلام سابق است . چرا که ( أَلَمْ تَرَ إِلَی
الَّذِی حَآجَّ ) همسان ( أَلَمْ تَرَ کَالَّذِی حَآجَّ ) است ، و ( أَوْ
کَالَّذِی مَرَّ ) عطف بر آن است . « خَاوِیَةٌ » : فرو تپیده . فرو ریخته .
« عُرُوش » : جمع عَرْش ، سقفها . « أَنَّیا » : چگونه ؟ « أَمَاتَ » :
میراند . « لَبِثْتَ » : درنگ کردهای . ماندهای . « لَمْ یَتَسَنَّهْ » :
تغییر نکرده است . با گذشت سالها فاسد و تباه نگشته است . گوئی سالهائی بر
آن نگذشته است . از ماده ( سنه ) است ، یا از ماده ( سنو ) و هاء آن برای
سکته است ، مانند ( کِتابِیَهْ ) و علامت جزم حذف حرف عله است . « نُنشِزُ »
: فراهم میچینیم و بهم میپیوندیم . « نَکْسُو » : میپوشانیم .
سوره بقرة آیه 260
متن آیه :
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ أَرِنِی کَیْفَ تُحْیِی الْمَوْتَى
قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَکِن لِّیَطْمَئِنَّ قَلْبِی قَالَ
فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّیْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَیْکَ ثُمَّ اجْعَلْ
عَلَى کُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءاً ثُمَّ ادْعُهُنَّ یَأْتِینَکَ
سَعْیاً وَاعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
و
( به خاطر بیاور ) هنگامی را که ابراهیم گفت : پروردگارا ! به من نشان بده
چگونه مردگان را زنده میکنی . گفت : مگر ایمان نیاوردهای ؟ ! گفت : چرا !
ولی تا اطمینان قلب پیدا کنم ( و با افزودن آگاهی بیشتر ، دلم آرامش یابد )
. گفت : پس ( در این صورت ) چهار تا از پرندگان را بگیر و آنها را به خود
نزدیک گردان ( تا مشخّصات و ممیّزات آنها را دریابی . آن گاه آنها را ذبح
کن و در هم بیامیز ) ، سپس بر سر هر کوهی قسمتی از آنها را بگذار . بعد
آنها را بخوان ، به سرعت به سوی تو خواهند آمد ، و بدان که خداوند چیره و
باحکمت است .
توضیحات :
« مَوْتَیا » : جمع میّت ،
مردگان . « بَلَیا » : آری . حرف جواب است . برای ابطال نفی متقدّم و افاده
اثبات مفهوم بعد از خود میآید . « صُرْهُنَّ » : آنها را به خود نزدیک کن .
آنها را بهم بیامیز . آنها را پاره پاره کن . از ماده ( صَور ) به معنی
میل یا قطع . « جُزْءاً » : قطعه و پاره و تکّه . « أُدْعُهُنَّ » : آنها
را صدا بزن . « سَعْیاً » : شتابان . مصدری است به معنی اسم فاعل و حال
بشمار است و تقدیر چنین است : یَأْتِینَکَ سَاعِیَاتٍ . همچون : جَآءَ
زَیْدٌ رَکْضاً ؛ أَیْ رَاکِضاً . یا این که مفعول مطلق است و همچون
قَعَدْتُ جُلُوساً میباشد .
سوره بقرة آیه 261
متن آیه :
مَّثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ کَمَثَلِ
حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنبُلَةٍ مِّئَةُ حَبَّةٍ
وَاللّهُ یُضَاعِفُ لِمَن یَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
مثل
کسانی که دارائی خود را در راه خدا صرف میکنند ، همانند دانهای است که هفت
خوشه برآرد و در هر خوشه صد دانه باشد ، و خداوند برای هر که بخواهد آن را
چندین برابر میگرداند ، و خدا ( قدرت و نعمتش ) فراخ ( و از همه چیز )
آگاه است .
توضیحات :
« سَنَابِلَ » : جمع سُنبُلة ، خوشهها . « یُضَاعِفُ » : چندین برابر میگرداند . « وَاسِعٌ » : دارای انعام و رحمت فراگیر .
سوره بقرة آیه 262
متن آیه :
الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ ثُمَّ لاَ
یُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُواُ مَنّاً وَلاَ أَذًى لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ
رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
کسانی
که دارائی خود را در راه خدا صرف میکنند و به دنبال آن منّتی نمیگذارند و
آزاری نمیرسانند ، پاداششان نزد پروردگارشان است ( و اندازه اجرشان را کسی
جز خدا نمیداند ) ، و نه ترسی بر آنان خواهد بود و نه اندوهگین خواهند شد
.
توضیحات :
« لا یُتْبِعُونَ » : به دنبال نمیآورند . ملحق نمیسازند . « مَنّاً » : منّت . « أَذیً » : اذیّت و آزار .
سوره بقرة آیه 263
متن آیه :
قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَیْرٌ مِّن صَدَقَةٍ یَتْبَعُهَا أَذًى وَاللّهُ غَنِیٌّ حَلِیمٌ
ترجمه :
گفتار نیک و گذشت ، بهتر از بذل و بخششی است که اذیّت و آزاری به دنبال داشته باشد . و خداوند بینیاز و بردبار است .
توضیحات :
« قَوْلٌ » : گفتار . سخن . « مَعْرُوفٌ » : نیک . پسندیده . « یَتْبَعُهَا » : به دنبال آن بیاید .
سوره بقرة آیه 264
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم
بِالْمَنِّ وَالأذَى کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ
یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوَانٍ
عَلَیْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لاَّ یَقْدِرُونَ
عَلَى شَیْءٍ مِّمَّا کَسَبُواْ وَاللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ
الْکَافِرِینَ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید !
بذل و بخششهای خود را با منّت و آزار ، پوچ و تباه نسازید ، همانند کسی که
دارائی خود را برای نمودن به مردم ، ریاکارانه صرف میکند و به خدا و روز
رستاخیز ایمان ندارد . مَثَل چنین کسی همچون مَثَل قطعه سنگ صاف و لغزندهای
است که بر آن ( قشری از ) خاک باشد ( و بذرافشانی شود ) ، و باران شدیدی
بر آن ببارد ( و همه خاکها و بذرّها را فرو شوید ) و آن را به صورت سنگی
صاف ( و خالی از هر چیز ) برجای گذارد . ( چنین ریاکارانی ) از کاری که
انجام دادهاند سود و بهرهای برنمیگیرند ، و خداوند گروه کفرپیشه را ( به
سوی خیر و صلاح ) رهنمود نمینماید .
توضیحات :
«
صَدَقَاتِ » : بذل و بخششها . احسان و نیکیها . « رِئَآءَ » : ریا .
ظاهرفریبی . منصوب است چون مفعولٌله ، یا حال است و به معنی : مُرائی . «
صَفْوَان » : سنگ بزرگ صاف و لغزنده . « وَابِلٌ » : باران تند . رگبار
باران . « صَلْداً » : سخت و لغزنده وبدون گرد و غبار .
سوره بقرة آیه 265
متن آیه :
وَمَثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ
وَتَثْبِیتاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا
وَابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَهَا ضِعْفَیْنِ فَإِن لَّمْ یُصِبْهَا وَابِلٌ
فَطَلٌّ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
مثل
کسانی که دارائی خود را برای خوشنودی خدا و استوار کردن جانهای خود ( بر
ایمان و احسان ) صرف میکنند ، همچون مثل باغی است که روی پشتهای باشد ( و
از هوای آزاد و نور آفتاب به حدّ کافی بهره گیرد ) و باران شدیدی بر آن
ببارد و در نتیجه چندین برابر میوه دهد ، و اگر هم باران شدیدی بر آن نبارد
، باران خفیفی بر آن ببارد ، ( به سبب خاک خوب و آفتاب مناسب و هوای آزاد
، باز هم ببار نشیند ) ، و آنچه را انجام میدهید خدا میبیند .
توضیحات :
«
إبْتِغَآءَ » : خواستن . طلبیدن . مفعولٌله یا حال است و به معنی طالبین .
« مَرْضَاتِ » : رضایت . خوشنودی . مَرْضاة مصدر میمی است و برابر
رسمالخطّ قرآنی با ( ت ) نوشته شده است . « تَثْبِیتاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ »
: برای استوارکردن جانهایشان بر ایمان و احسان . برای عادت دادن خود به
بذل و بخشش و پایدارکردن خویشتن بر ایمان . به خاطر یقین و باوری که از ته
دل به پاداش خدا دارند . مفعولٌله است ، یا حال است و به معنی مُثَبِّتِینَ
. « جَنَّةٍ » : باغ . « رَبْوَةٍ » : زمین مرتفع . پشته . « أُکُل » :
محصول . میوه . « ضِعْفَیْنِ » : دوچندان . چهار برابر . چندین برابر . «
طَلٌّ » : باران خفیف . منظور این است که بذل و بخشش چنین کسانی هرگونه که
باشد نتیجه و ثمره خود را میدهد و در پیشگاه خدا محفوظ و پیوسته در حال
افزایش خواهد بود .
سوره بقرة آیه 266
متن آیه :
أَیَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَن تَکُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِیلٍ
وَأَعْنَابٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُ فِیهَا مِن کُلِّ
الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْکِبَرُ وَلَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفَاء
فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِیهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ
اللّهُ لَکُمُ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ
ترجمه :
آیا
کسی از شما دوست میدارد که باغی از درختان خرما و انگور داشته باشد که از
زیر درختان آن ، جویبارها روان باشد و برای او در آن هرگونه میوهای ( از
میوههای دیگر ) باشد ، و در حالی که به سن پیری رسیده و فرزندانی ( کوچک و )
ضعیف داشته باشد ، ( در این هنگام ) گردبادی ( کوبنده ) که در آن آتش (
سوزانی ) باشد ، به باغ برخورد کند و آن را بسوزاند ؟ ! این چنین خداوند
آیات خود را برایتان بیان و آشکار میسازد ، شاید بیندیشید ( و با نیروی
اندیشه راه حق را بیابید ) .
توضیحات :
« یَوَدُّ » :
دوست میدارد . « نَخِیلٍ » : خرما . نخلستان . « أَعْنَابٍ » : جمع عِنَب ،
انگورها . تاکستان . « کِبَر » : پیری . کهنسالی . « إِعْصَارٌ » : گردباد
. « نَارٌ » : آتش . منظور باد سموم است . نتیجه : کسانی که بذل و بخشش
خود را با ریا و اذیّت و آزار همراه میکنند ، گردبادِ چنین کردار و رفتاری ،
خرمن عمر و حاصلِ به ظاهر خیرات آنان را از میان میبرد ، و وقتی در سرای
دیگر آماده میشوند ، میبینند که چیزی برایشان نمانده است .
سوره بقرة آیه 267
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا
کَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَکُم مِّنَ الأَرْضِ وَلاَ تَیَمَّمُواْ
الْخَبِیثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِیهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ
فِیهِ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَنِیٌّ حَمِیدٌ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از قسمتهای پاکیزه اموالی که ( از طریق تجارت )
به دست آوردهاید و از آنچه از زمین برای شما بیرون آوردهایم ( از قبیل
منابع و معادن زیرزمینی ) ببخشید و به سراغ چیزهای ناپاک نروید تا از آن
ببخشید ؛ در حالی که خود شما حاضر نیستید آن چیزهای پلید را دریافت کنید
مگر با اغماض و چشمپوشی در آن ، و بدانید که خداوند بینیاز و شایسته ستایش
است .
توضیحات :
« لا تَیَمَّمُوا » : قصد نکنید .
روی نیاورید . « خَبِیثَ » : ناپاک . مراد از آن ، چیز بیمقدار و بدردنخور
است ؛ نه چیز حرام . زیرا چیز حرام ، اندوختن یا بخشیدن را نشاید . «
حَمِیدٌ » : ستوده . فَعِیل به معنی مَفْعُول است .
سوره بقرة آیه 268
متن آیه :
الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُم بِالْفَحْشَاء وَاللّهُ
یَعِدُکُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلاً وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
اهریمن
شما را ( به هنگام انفاق میترساند و ) وعده تهیدستی میدهد و به انجام گناه
شما را دستور میدهد ، ولی خداوند به شما وعده آمرزش خویش و فزونی ( نعمت )
میدهد . و خداوند ( فضل و مرحمتش ) وسیع ( و از همه چیز ) آگاه است .
توضیحات :
«
فَحْشَآء » : بزه و گناهی که قبح و زشتی آن زیاد و چشمگیر باشد از قبیل :
زنا ، قتل ، ندادن زکات ، ترک نماز ، بخل ، و . . . « مَغْفِرَةً » : آمرزش
، که در آخرت بهره نیکان میگردد . « فَضْلاً » : فزونی نعمت و پرکردن جای
چیز بخشیده شده ، که در دنیا نصیب نیکوکاران میشود . ( نگا : سبأ / 39 )
سوره بقرة آیه 269
متن آیه :
یُؤتِی الْحِکْمَةَ مَن یَشَاءُ وَمَن یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ
خَیْراً کَثِیراً وَمَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ
ترجمه :
فرزانگی
را به هرکس که بخواهد ( و شایسته بیند ) میدهد ، و به هرکس که فرزانگی
داده شود ، بیگمان خیر فراوانی بدو داده شده است ، و جز خردمندان ( این
حقائق را درک نمیکنند و ) متذکّر نمیگردند .
توضیحات :
«
حِکْمَةَ » : فرزانگی . اصابت در کردار و گفتار ، و انجام هر چیزی در جای
مناسب خود . در اینجا مراد معرفت اسرار قرآن است . « أُوْلُوا » : صاحبان .
« أَلْبَابِ » : جمع لُبّ ، خِردها . « أُوْلُوا الألْبَابِ » : عاقلان .
سوره بقرة آیه 270
متن آیه :
وَمَا أَنفَقْتُم مِّن نَّفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُم مِّن نَّذْرٍ فَإِنَّ اللّهَ یَعْلَمُهُ وَمَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنصَارٍ
ترجمه :
و
هر هزینهای را که ( در راه خیر یا شر ) متحمّل میشوید ، یا هر نذری را که (
در راه طاعت یا معصیت ) به گردن میگیرید ، بیگمان خداوند آن را میداند ، و
ستمگران را یاوری نیست .
توضیحات :
« نَفَقَة » : بذل و بخشش . صرف مال . « أَنصَار » : یاوران . مددکاران .
سوره بقرة آیه 271
متن آیه :
إِن تُبْدُواْ الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَإِن تُخْفُوهَا
وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاء فَهُوَ خَیْرٌ لُّکُمْ وَیُکَفِّرُ عَنکُم مِّن
سَیِّئَاتِکُمْ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
اگر
بذل و بخششها را آشکار کنید ، چه خوب ، و اگر آنها را پنهان دارید و به
نیازمندان بپردازید ، برای شما بهتر خواهد بود و برخی از گناهان شما را
میزداید ، و خداوند آگاه از هر آن چیزی است که انجام میدهید .
توضیحات :
«
إِن تُبْدُوا » : اگر آشکار سازید . « صَدَقَات » : بذل و بخششها . «
فَنِعِمَّا هِیَ » : چه خوب ! مراد این است که آشکار ساختن بذل و بخششها
پسندیده است . « یُکَفِّرُ » : محو و نابود میکند . میزداید . « سَیِّئَات »
: نابکاریها . زشتیها . مراد گناهان کوچک و بزرگ است .
سوره بقرة آیه 272
متن آیه :
لَّیْسَ عَلَیْکَ هُدَاهُمْ وَلَکِنَّ اللّهَ یَهْدِی مَن یَشَاءُ وَمَا
تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَلأنفُسِکُمْ وَمَا تُنفِقُونَ إِلاَّ ابْتِغَاء
وَجْهِ اللّهِ وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَأَنتُمْ
لاَ تُظْلَمُونَ
ترجمه :
هدایت آنان بر تو واجب
نیست ، ولیکن خداوند هر که را بخواهد هدایت میکند ، و هر چیز نیک و
بایستهای که میبخشید برای خودتان است ( و سود آن عائد خودتان میگردد ) و (
این وقتی خواهد بود که ) جز برای رضایت خدا نبخشید . و هر چیز نیک و
بایستهای که ( بدین گونه ) ببخشید به طور کامل به خود شما بازپس داده میشود
و ( کوچکترین ) ستمی به شما نخواهد شد .
توضیحات :
«
لَیْسَ عَلَیْکَ هُدَاهُمْ » : هدایت آنان بر تو واجب نیست ، بلکه بر تو
تبلیغ است و بس . « خَیْر » : مراد مال و دارائی است . « ما تُنفِقُونَ » :
نمیبخشید . نباید ببخشید . « وَجْه » : ذات . اطلاق جزء بر کلّ است . «
إبْتِغَآءَ وَجْهِ اللهِ » : طلب رضای خدا . « یُوَفَّ » : به تمام و کمال
داده میشود .
سوره بقرة آیه 273
متن آیه :
لِلْفُقَرَاء الَّذِینَ أُحصِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ
ضَرْباً فِی الأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاء مِنَ
التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِیمَاهُمْ لاَ یَسْأَلُونَ النَّاسَ
إِلْحَافاً وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ
ترجمه :
(
چنین بذل و بخششی مخصوصاً باید ) برای نیازمندانی باشد که در راه خدا
درماندهاند و به تنگنا افتادهاند و نمیتوانند در زمین به مسافرت پردازند ( و
از راه تجارت و کسب و کار برای خود هزینه زندگی فراهم سازند و ) به خاطر
آبرومندی و خویشتنداری ، شخص نادان میپندارد که اینان دارا و بینیازند ،
امّا ایشان را از روی رخساره و سیمایشان میشناسی ، ( چه از لحن گفتار و
طرز رفتار پیدا و نمودارند و ) با الحاح و اصرار ( چیزی ) از مردم
نمیخواهند . و هر چیز نیک و بایستهای را که ببخشید ، بیگمان خدا از آن آگاه
است .
توضیحات :
« لِلْفُقَرَآءِ » : به مستمندان .
جار و مجرور متعلّق است به ( وَ مَا تُنفِقُوا ) در آیه قبلی ، یا به فعل
محذوفی همچون ( إِعْمَدُوا ؛ إِجْعَلُوا . ) یعنی : إِعْمَدُوا
لِلْفُقَرَآءِ ؛ إِجْعَلُوا مَا تُنفِقُونَ لِلْفُقَرَآءِ ؛ صَدَقَاتُکُمْ
لِلْفُقَرَآءِ . « أُحْصِرُوا » : بازداشته شدهاند . جلو آنان گرفته شده
است . همه اوقاتشان وقف جهاد یا کسب علم شده است . « ضَرْب » : راه رفتن .
مسافرت کردن . مراد جستجو و تکاپوی در کار تجارت و کسب و تلاشِ در پی معاش
است . « تَعَفُّف » : قناعت . شرم و حیا . « سِیمَا » : رخساره . دیدار . «
إِلْحَافاً » : الحاح . اصرار . مفعول مطلق است ؛ زیرا الحاف خود نوعی از
سؤال یعنی درخواست است ؛ و یا این که به معنی مُلْحِفینَ و حال بشمار است .
« لا یَسْأَلُونَ الْنَّاسَ إِلْحَافاً » : پافشارانه چیزی از مردم
نمیخواهند . از مردم اصلاً چیزی نمیخواهند . « خَیْر » : مراد مال و دارائی
است .
سوره بقرة آیه 274
متن آیه :
الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرّاً
وَعَلاَنِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ
عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
کسانی
که دارائی خود را در شب و روز ( و در همه اوضاع و احوال ) و به گونه پنهان و
آشکار میبخشند ، مزدشان نزد پروردگارشان ( محفوظ ) است و نه ترسی بر آنان
است و نه ایشان اندوهگین خواهند شد .
توضیحات :
«
سِرّاً وَ عَلانِیَةً » : پنهان و آشکارا . حال ضمیر ( و ) در فعل (
یُنفِقُونَ ) بوده و به معنی : مُسِرِّینَ و مُعْلِنِینَ به کار رفتهاند .
ذکر ( لَیْل ) پیش از ( نَهار ) و ( سِرّ ) قبل از ( عَلانِیَة ) بیانگر
این واقعیّت است که بذل و بخشش نهانی ، مقدّم بر بذل و بخشش آشکارا است .
سوره بقرة آیه 275
متن آیه :
الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لاَ یَقُومُونَ إِلاَّ کَمَا یَقُومُ
الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ
قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ
وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ
فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَئِکَ
أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
کسانی
که ربا میخورند ( از گورهای خود به هنگام دوباره زنده شدن ، یا از مشی
اجتماعی خود در دنیا ) برنمیخیزند مگر همچون کسی که ( - بنا به گمان عربها -
) شیطان او را سخت دچار دیوانگی سازد ( و نتواند تعادل خود را حفظ کند ) ؛
این از آنرو است که ایشان میگویند : خرید و فروش نیز مانند ربا است . و
حال آن که خداوند خرید و فروش را حلال کرده است و ربا را حرام نموده است .
پس هر که اندرز پروردگارش به او رسید و ( از رباخواری ) دست کشید ، آنچه
پیشتر بوده ( و سود و نزولی که قبلاً دریافت نموده است ) از آن او است و
سروکارش با خدا است ؛ امّا کسی که برگردد ( و مجدّدا مرتکب رباخواری شود )
این گونه کسانی اهل آتشند و جاودانه در آن میمانند .
توضیحات :
«
یَأْکُلُونَ » : میخورند . مراد دریافت میدارند و در آن تصرّف مینمایند . «
لا یَقُومُونَ » : به هنگام زندهشدن از گورها برنمیخیزند . از مشی
اجتماعیِ دیوانهوار خود در دنیا دست برنمیدارند و آنی آسودهخاطر نمیگردند .
« یَتَخَبَّطُهُ » : او را پیاپی و ناهنجارانه بزند . « مَسّ » : جنون .
دیوانگی . « مِنَ الْمَسِّ » . به سبب دیوانگی ناشی از خودباختگی یا هراس .
جار و مجرور متعلّق به یَقُومُ یا یَتَخَبَّطُهُ است . در اینجا رباخواران
به صرعیان و دیوانگان تشبیه شدهاند ، و این تشبیه بنا بر اسلوب عرب است .
آنان زیبایان و نیکوکاران و اشیاء قشنگ و خوشایند را به فرشته تشبیه میکنند
( نگا : یوسف / 31 ) و زشتها و بدکرداران و اشیاء بدریخت و ناخوشایند را
به شیطان و غول ( نگا : صافّات / 65 ) . « بَیْع » : معامله . خرید و فروش .
« مَا سَلَفَ » : آنچه از ربا پیش از تحریم بوده است و گذشته است . «
أَمْر » : کار .
سوره بقرة آیه 276
متن آیه :
یَمْحَقُ اللّهُ الْرِّبَا وَیُرْبِی الصَّدَقَاتِ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ کُلَّ کَفَّارٍ أَثِیمٍ
ترجمه :
خداوند
( برکت ) ربا را ( و اموالی را که ربا با آن بیامیزد ) نابود میکند و (
ثواب ) صدقات را ( و اموالی را که از آن بذل و بخشش شود ) فزونی میبخشد ، و
خداوند هیچ انسان ناسپاس گنهکاری را دوست نمیدارد .
توضیحات :
«
یَمْحَقُ » : نابود میکند . محو میگرداند . رو به کاستی میبرد . « یُرْبِی
» : افزایش میدهد . فزونی میبخشد . « کَفَّارٍ » : معتاد به کفر و مقیم بر
آن . « أَثِیمٍ » : فرو رفته در گناه . واژههای ( کَفَّار ) و ( أَثِیم )
صیغه مبالغهاند و در اینجا برای بیان رسوائی و نابکاری رباخوار به کار
رفتهاند ، و نباید گمان برد که خداوند کافر گناهکار را دوست میدارد . نه
هرگز ! به کار رفتن صیغه مبالغه ، برای فرق با غیرمبالغه نیست .
سوره بقرة آیه 277
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُواْ
الصَّلاَةَ وَآتَوُاْ الزَّکَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ
خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
بیگمان
کسانی که ایمان بیاورند و کار شایسته انجام بدهند و نماز را چنان که باید
برپای دارند و زکات را بپردازند ، مزدشان نزد پروردگارشان است و نه بیمی بر
آنان است و نه اندوهگین میشوند .
توضیحات :
«
أقَامُوا الصَّلاةَ وَ ءَاتَوُا الزَّکَاةَ » : نماز را چنان که باید
میخوانند و زکات مال بدر میکنند . نمازخواندن و زکاتدادن ، جزو ( صالِحات )
یعنی کارهای شایسته و پسندیده میباشد ، لیکن ذکر مجدّد آن دو ، بیانگر
فضیلت سترگ آنها است .
سوره بقرة آیه 278
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبَا إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از ( عذاب و عقاب ) خدا بپرهیزید و آنچه از (
مطالبات ) ربا ( در پیش مردم ) باقی مانده است فروگذارید ، اگر مؤمن هستید
.
توضیحات :
« إِتَّقُوا اللهَ » : در اینجا مضاف
محذوف است ، و تقدیر چنین است : إِتَّقُوا عِقَابَ اللهِ . یعنی : خویشتن
را از عقاب و عذاب خدا بپرهیزید . « ذَرُوا » : ترک کنید . رها سازید . از
ماده ( وذر ) .
سوره بقرة آیه 279
متن آیه :
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ
وَإِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُوسُ أَمْوَالِکُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ
تُظْلَمُونَ
ترجمه :
پس اگر چنین نکردید ، بدانید
که به جنگ با خدا و پیغمبرش برخاستهاید ، و اگر توبه کردید ( و از رباخواری
دست کشیدید و اوامر دین را گردن نهادید ) اصل سرمایههایتان از آن شما است ،
نه ستم میکنید و نه ستم میبینید .
توضیحات :
«
فَأْذَنُوا » : پس یقین داشته باشید . پس بدانید . « تُبْتُمْ » : توبه
کردید . پشیمان شدید و دست کشیدید . « رُؤُوس » : جمع رَأْس ، سرمایهها .
اصل اموال .
سوره بقرة آیه 280
متن آیه :
وَإِن کَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَیْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
اگر ( بدهکار ) تنگدست باشد ، پس مهلت ( بدو داده ) میشود تا گشایشی فرا
رسد ، و اگر ( قدرت پرداخت نداشته باشد و شما همه وام خود را ، یا برخی از
آن را بدو ) ببخشید ، برایتان بهتر خواهد بود اگر دانسته باشید .
توضیحات :
«
ذُو عُسْرَةٍ » : تنگدست . نادار . « نَظِرَةٌ » : مهلت . فرصتدادن . «
مَیْسَرَةٍ » : گشایش . فراخ دستی . « أَن تَصَدَّقُوا » : اگر ببخشید و
صرفنظر کنید . تاء مضارعه از اوّل این فعل حذف شده است .
سوره بقرة آیه 281
متن آیه :
وَاتَّقُواْ یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَى اللّهِ ثُمَّ تُوَفَّى کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ
ترجمه :
و
از ( عذاب و عقاب ) روزی بپرهیزید که در آن به سوی خدا بازگردانده میشوید ؛
سپس به هرکسی آنچه را فراچنگ آورده است به تمامی بازپس داده میشود ، و به
آنان ستم نخواهد شد .
توضیحات :
« تُرْجَعُونَ » :
بازگشت داده میشوید . از مصدر ( رَجْع وَ رُجْعی ) به معنی : إعاده و برگشت
دادن ؛ نه از مصدر ( رُجُوع ) به معنی : برگشتن . « تُوَفَّیا کُلُّ
نَفْسٍ » : به هر کسی اجر و پاداش اعمالش به تمام و کمال داده میشود .
سوره بقرة آیه 282
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِذَا تَدَایَنتُم بِدَیْنٍ إِلَى
أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاکْتُبُوهُ وَلْیَکْتُب بَّیْنَکُمْ کَاتِبٌ
بِالْعَدْلِ وَلاَ یَأْبَ کَاتِبٌ أَنْ یَکْتُبَ کَمَا عَلَّمَهُ اللّهُ
فَلْیَکْتُبْ وَلْیُمْلِلِ الَّذِی عَلَیْهِ الْحَقُّ وَلْیَتَّقِ اللّهَ
رَبَّهُ وَلاَ یَبْخَسْ مِنْهُ شَیْئاً فَإن کَانَ الَّذِی عَلَیْهِ
الْحَقُّ سَفِیهاً أَوْ ضَعِیفاً أَوْ لاَ یَسْتَطِیعُ أَن یُمِلَّ هُوَ
فَلْیُمْلِلْ وَلِیُّهُ بِالْعَدْلِ وَاسْتَشْهِدُواْ شَهِیدَیْنِ من
رِّجَالِکُمْ فَإِن لَّمْ یَکُونَا رَجُلَیْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ
مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاء أَن تَضِلَّ إْحْدَاهُمَا فَتُذَکِّرَ
إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى وَلاَ یَأْبَ الشُّهَدَاء إِذَا مَا دُعُواْ وَلاَ
تَسْأَمُوْاْ أَن تَکْتُبُوْهُ صَغِیراً أَو کَبِیراً إِلَى أَجَلِهِ
ذَلِکُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللّهِ وَأَقْومُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَى أَلاَّ
تَرْتَابُواْ إِلاَّ أَن تَکُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِیرُونَهَا
بَیْنَکُمْ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَلاَّ تَکْتُبُوهَا
وَأَشْهِدُوْاْ إِذَا تَبَایَعْتُمْ وَلاَ یُضَآرَّ کَاتِبٌ وَلاَ شَهِیدٌ
وَإِن تَفْعَلُواْ فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِکُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ
وَیُعَلِّمُکُمُ اللّهُ وَاللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! هرگاه به همدیگر تا مدّت معیّنی ( از لحاظ روز و
ماه و سال ) وامی دادید ، آن را بنویسید ، و باید نویسندهای دادگرانه آن
را بنویسد ، و هیچ نویسندهای از نوشتن ( سند ) بدان گونه که خدا بدو آموخته
است ، سرپیچی نکند . پس نویسنده باید بنویسد و آن کس که حق بر ذمّه او است
، باید املاء کند و از پروردگارش بترسد و چیزی از آن نکاهد ، و اگر کسی که
حق بر ذمّه او است کمخرد یا ( به سبب کوچکی یا بیماری یا پیری ) ناتوان
باشد ، یا ( به سبب لالی یا گنگی یا ناآشنائی با زبان ) او نتواند که املاء
کند ، باید ولی او ( که شرع یا حاکم برای وی تعیین کرده است ) دادگرانه
املاء کند . و دو نفر از مردان خود را به گواهی گیرید ، و اگر دو مرد
نبودند ، یک مرد و دو زن ، از میان کسانی گواه کنید که مورد رضایت و
اطمینان شما هستند . - ( این دو زن به همراه یکدیگر باید شاهد قرار گیرند
) تا اگر یکی انحرافی پیدا کرد ، دیگری بدو یادآوری کند - و چون گواهان را
به گواهی خوانند باید که از این کار خودداری نورزند . و از نوشتن وام -
خواه کم باشد یا زیاد - تا سررسید آن دلگیر نشوید . این در پیشگاه ( شریعت )
خدا دادگرانهتر و برای گواهی ( و صحّت شهادت ) استوارتر ، و برای آن که
دچار شکّ و تردید نشوید ، بهتر میباشد . مگر این که داد و ستد حاضر و نقدی
باشد که در میان خود دست به دست میکنید ، پس در این صورت بر شما باکی نیست
اگر آن را ننویسید . و هنگامی که خرید و فروش ( نقدی ) میکنید ( باز هم )
کسانی را به گواهی گیرید ، و نویسنده و گواه نباید که زیان ببینند و نباید
که زیان برسانند ، و اگر چنین کنید از فرمان خدا بیرون رفتهاید ( و بر حکم
او شوریدهاید ) . و از خدا بترسید ( و اوامر و نواهی او را پیش چشم دارید )
و خداوند ( آنچه را که به نفع شما یا به زیان شما است ) به شما میآموزد ، و
خداوند به آنچه میکنید آگاه است .
توضیحات :
«
تَدَایَنتُمْ » : به همدیگر وام دادید . « أَجَلٍ » : مدّت . « لا یَأْبَ »
: خودداری نکند . « یُمْلِلْ » : املاء کند . بیان کند . « لا یَبْخَسْ » :
نکاهد . « شَهِیدَیْنِ » : دو گواه . شهید فعیل به معنی فاعل است و جمع آن
شهداء است . « دُعُوا » : فرا خوانده شدند . « لا تَسْأَمُوا » : سستی
نکنید . کمحوصلگی و بیمبالاتی نکنید . « أَقْسَطُ » : دادگرانهتر . «
أَقْوَمُ » : پابرجاتر . استوارتر . « أَدْنیا » : اقرب . نزدیکتر . «
تُدِیرُونَ » : مبادله میکنید . نقداً دست به دست میکنید . « تَبَایَعْتُمْ
» : با همدیگر خرید و فروش کردید . « لا یُضَآرَّ » : زیان رسانده نشود .
زیان نرساند . این فعل میتواند مجهول یا معلوم باشد و ( کَاتِبٌ ) و (
شَهِیدٌ ) نائب فاعل یا فاعل بشمار آید . « فُسُوق » : سرپیچی . نافرمانی .
« فُسُوقٌ بِکُمْ » : این کار بیانگر نافرمانی شما است . این کار شما را
از راه حق و صلاح بیرون میبرد . « یُعَلِّمُکُمُ اللهُ » : خدا به شما
احکام خود را میآموزد که متضمّن مصالح شما میباشند . مفعول فعل ، محذوف است
.
سوره بقرة آیه 283
متن آیه :
وَإِن
کُنتُمْ عَلَى سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُواْ کَاتِباً فَرِهَانٌ مَّقْبُوضَةٌ
فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُکُم بَعْضاً فَلْیُؤَدِّ الَّذِی اؤْتُمِنَ
أَمَانَتَهُ وَلْیَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ وَلاَ تَکْتُمُواْ الشَّهَادَةَ
وَمَن یَکْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ
عَلِیمٌ
ترجمه :
و اگر در سفر بودید و نویسندهای
نیافتید ، پس چیزهائی گروگان بگیرید . و اگر برخی از شما به برخی دیگر
اطمینان کرد ، باید کسی که امین شمرده شده است ، امانت او را بازپس دهد ( و
بستانکار در گروگان که امانتی محسوب است خیانت روا ندارد ، و بدهکار وام
را که ودیعهای بشمار است ، به موقع بپردازد ) و از خدائی که پروردگار او
است بترسد ، و گواهی را پنهان نکنید و هرکس آن را پنهان دارد قلبش بزهکار
است ، و خدا بدانچه انجام میدهید آگاه است .
توضیحات :
«
رِهَانٌ » : جمع رَهْن به معنی مرهون ، گروگانها . رِهَانٌ : مبتدا است و
خبر آن محذوف است و تقدیر چنین است : فَرِهَانٌ مَّقْبُوضَةٌ تَکْفِی . یا
خبر است و مبتدای آن محذوف است و تقدیر چنین است : فَعَلَیْکُمْ رِهَانٌ
مَّقْبُوضَةٌ . « ءَاثِمٌ » : گناهکار . « ءَاثِمٌ قَلْبُهُ » : دل او
بزهکار است . نسبت دادن گناه به دل ، برای مبالغه و وضوح جرم است ، همان
گونه که برای تأکید کاری میگوئیم : گوشم آن را شنیده است . چشمم آن را دیده
است . واژه ( قلب ) میتواند فاعل یا بدل بعض از کل ( ءَاثِمٌ ) باشد ، و
ضمیر ( ه ) ضمیر شأن ، و یا مرجع آن ( مَنْ ) است .
سوره بقرة آیه 284
متن آیه :
لِّلَّهِ ما فِی السَّمَاواتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَإِن تُبْدُواْ مَا
فِی أَنفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحَاسِبْکُم بِهِ اللّهُ فَیَغْفِرُ لِمَن
یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
آنچه
در آسمانها است و آنچه در زمین است ، از آن خدا است ، و ( لذا ) اگر آنچه
را که در دل دارید آشکار سازید یا پنهان دارید ، خداوند شما را طبق آن
محاسبه میکند ، سپس هر که را بخواهد ( و شایستگی داشته باشد ) میبخشد و هر
کس را بخواهد ( و مستحق باشد ) عذاب میکند ، و خدا بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
«
إِن تُبْدُوا » : اگر آشکار سازید . « أَوْ تُخْفُوهُ » : یا این که آن را
پنهان دارید . « یُحَاسِبْکُم بِهِ اللهُ » : خداوند برابر آن شما را
بازخواست میکند . یعنی : نیّت بد خود را چه آشکار سازید و چه پنهان دارید ؛
یا اعمال زشت خویش را چه آشکارا و چه نهانی انجام دهید ، خدا در برابر آن
شما را مورد بازخواست قرار میدهد .
سوره بقرة آیه 285
متن آیه :
آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ
کُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَمَلآئِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لاَ نُفَرِّقُ
بَیْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ وَقَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا
غُفْرَانَکَ رَبَّنَا وَإِلَیْکَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
فرستاده
( خدا ، محمّد ) معتقد است بدانچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده است ( و
شکّی در رسالت آسمانی خود ندارد ) و مؤمنان ( نیز ) بدان باور دارند .
همگی به خدا و فرشتگان او و کتابهای وی و پیغمبرانش ایمان داشته ( و
میگویند : ) میان هیچ یک از پیغمبران او فرق نمیگذاریم ( و سرچشمه رسالت
ایشان را یکی میدانیم ) . و میگویند : ( اوامر و نواهی ربّانی را توسّط
محمّد ) شنیدیم و اطاعت کردیم . پروردگارا ! آمرزش تو را خواهانیم ، و
بازگشت به سوی تو است .
توضیحات :
« مَآ أُنزِلَ » :
مراد قرآن است . « لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مُِن رُّسُلِهِ » : مراد آن
است که ما مثل یهودیان و مسیحیان نیستیم و همه پیغمبران را از آدم تا خاتم
فرستاده خدا میدانیم . « غُفْرَانَکَ » : از تو بخشش گناهانمان را
خواستاریم و رحمت و لطف تو را چشم میداریم . واژه غفران ، مفعول مطلق فعل
محذوف ( إِغْفِرْ ) یا مفعولٌبه فعل محذوف ( نَسْأَلُکَ ) است . « رَبَّ » :
منادا است به حذف حرف ندا . « مَصِیر » : رجوع . برگشت . مصدر میمی از (
صَیْرُورَة ) است .
سوره بقرة آیه 286
متن آیه :
لاَ یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا کَسَبَتْ
وَعَلَیْهَا مَا اکْتَسَبَتْ رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِینَا أَوْ
أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَیْنَا إِصْراً کَمَا حَمَلْتَهُ
عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ
طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنتَ
مَوْلاَنَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
خداوند
به هیچ کس جز به اندازه توانائیش تکلیف نمیکند ( و هیچگاه بالاتر از میزان
قدرت شخص از او وظائف و تکالیف نمیخواهد . انسان ) هر کار ( نیکی که )
انجام دهد برای خود انجام داده و هر کار ( بدی که ) بکند به زیان خود کرده
است . پروردگارا ! اگر ما فراموش کردیم یا به خطا رفتیم ، ما را ( بدان )
مگیر ( و مورد مؤاخذه و پرس و جو قرار مده ) ، پروردگارا ! بار سنگین (
تکالیف دشوار ) را بر ( دوش ) ما مگذار آن چنان که ( به خاطر گناه و طغیان )
بر ( دوش ) کسانی که پیش از ما بودند گذاشتی . پروردگارا ! آنچه را که
یارای آن را نداریم بر ما بار مکن ( و ما را به بلاها و محنتها گرفتار مساز
) و از ما درگذر و ( قلم عفو بر گناهانمان کش ) و ما را ببخشای و به ما
رحم فرمای . تو یاور و سرور مائی ، پس ما را بر جمعیّت کافران پیروز گردان
.
توضیحات :
« وُسْع » : تاب و توان . « کَسَبَتْ » :
فراچنگ آورد . « إِکْتَسَبَتْ » : فراچنگ آورد . اغلب ثلاثی مجرّد ماده (
کسب ) برای انجام خوبیها ، و ثلاثی مزید برای انجام بدیها به کار میرود . «
نَسِینَا » : در انجام وظائف غفلت و کوتاهی کردیم ( نگا : کهف / 24 و طه
52 ) . « أَخْطَأْنَا » : دچار خطا و گناه شدیم ( نگا : طه / 73 ) . «
إِصْر » : تکالیف سخت و طاقتفرسا ( نگا : اعراف / 157 ) . « مَوْلی » :
سَرور و یاور .
تفسیر نور:
سوره آل عمران آیه 1
متن آیه :
الم
ترجمه :
الف . لام . میم .
توضیحات :
« الم » : به سرآغاز سوره بقره مراجعه شود .
سوره آل عمران آیه 2
متن آیه :
اللّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ
ترجمه :
جز خدا ، خدائی نیست و او زنده ( به خود ) و متصرّف ( در کار و بار جهان ) است .
توضیحات :
«
الْحَیُّ » : زنده جاوید و باقی پایدار . « الْقَیُّومُ » : نگهدار جهان و
گرداننده امور آن . واژه ( الْحَیُّ ) و ( الْقَیُّومُ ) صفت یا بدل ، و
یا خبر مبتدای محذوف میباشند .
سوره آل عمران آیه 3
متن آیه :
نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَأَنزَلَ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِیلَ
ترجمه :
(
همان کسی که ) کتاب ( قرآن ) را بر تو نازل کرده است که مشتمل بر حق است (
و متضمّن اصول رسالتهای آسمانی پیشین ، و ) تصدیقکننده کتابهائی است که
قبل از آن ( برای پیغمبران فرستاده شدهاند و ) بودهاند . و خداوند پیش از
آن ، تورات را ( برای موسی ) و انجیل را ( برای عیسی ) نازل کرده است .
توضیحات :
«
بِالْحَقِّ » : مشتمل بر احکام و عقائد و اخبار صحیح ثابت . جار و مجرور
در موضع نصب بوده و حال کتاب است . « مُصَدِّقاً » : تصدیقکننده . حال دوم
کتاب است . تقدیر چنین خواهد بود : نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مُحَقِّقاً
مُصَدِّقاً لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ . « مَا بَیْنَ یَدَیْهِ » : مراد
کتابهای آسمانی پیشین است ( نگا : سبأ / 31 ) . « وَ أَنزَلَ الْتَوْرَاةَ
وَ الإِنجِیلَ » : این جمله بیانگر بعضی از ( مَا بَیْنَ یَدَیْهِ ) است که
از شهرت بیشتری برخوردارند .
سوره آل عمران آیه 4
متن آیه :
مِن قَبْلُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَأَنزَلَ الْفُرْقَانَ إِنَّ الَّذِینَ
کَفَرُواْ بِآیَاتِ اللّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَاللّهُ عَزِیزٌ ذُو
انتِقَامٍ
ترجمه :
پیش از ( قرآن ، تورات و انجیل
را نازل کرده است ) جهت رهنمود مردمان ، و ( چون منحرف گشتند ، قرآن یعنی )
جدا سازنده ( حق از باطل ) را فرو فرستاده است . بیگمان کسانی که نسبت به
آیات خدا کفر ورزند ، عذاب سختی دارند ، و خداوند توانا و انتقام گیرنده
است .
توضیحات :
« مِن قَبْلُ » : پیشتر . جار و
مجرور متعلّق به ( أَنزَلَ ) است . « هُدیً » : مفعولٌله ، و یا حال تورات و
انجیل است . « فُرْقَان » : جداسازنده هدایت از ضلالت و حق از باطل و حلال
از حرام ( نگا : بقره / 53 و 185 ، انبیاء / 48 ، فرقان / 1 ) . «
ذُوانتِقَامٍ » : انتقامگیرنده .
سوره آل عمران آیه 5
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ لاَ یَخْفَىَ عَلَیْهِ شَیْءٌ فِی الأَرْضِ وَلاَ فِی السَّمَاء
ترجمه :
شکّی
نیست که هیچچیز نه در زمین و نه در آسمان بر خدا پنهان نمیماند ( کوچک
باشد یا بزرگ ، پدیدار باشد یا پنهان ، دور باشد یا نزدیک ) .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 6
متن آیه :
هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی الأَرْحَامِ کَیْفَ یَشَاءُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
او
است که شما را در رحمهای ( مادران ) هر آن گونه که بخواهد شکل میبخشد ( و
به صورتهای مختلف میآفریند ) . جز او خدائی نیست ( و همو ) عزیز و حکیم است
.
توضیحات :
« یُصَوِّرُکُمْ » : شما را میآفریند و از لحاظ عقلانی و جسمانی شکل میبخشد . « أَرْحَام » : جمع رَحِم ، محلّ تکوین جنین .
سوره آل عمران آیه 7
متن آیه :
هُوَ الَّذِیَ أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُّحْکَمَاتٌ
هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فی
قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء
الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاء تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ
اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ
عِندِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الألْبَابِ
ترجمه :
او
است که کتاب ( قرآن ) را بر تو نازل کرده است . بخشی از آن ، آیههای «
مُحْکَمَات » است ( و معانی مشخّص و اهداف روشنی دارند و ) آنها اصل و اساس
این کتاب هستند ، و بخشی از آن آیههای « مُتَشَابِهَات » است ، ( و معانی
دقیقی دارند و احتمالات مختلفی در آنها میرود ) . و امّا کسانی که در
دلهایشان کژی است ( و گریز از حق ، زوایای وجودشان را فرا گرفته است ) برای
فتنهانگیزی و تأویل ( نادرست ) به دنبال متشابهات میافتند . در حالی که
تأویل ( درست ) آنها را جز خدا و کسانی نمیدانند که راسخان ( و ثابتقدمان )
در دانش هستند . ( این چنین وارستگان و فرزانگانی ) میگویند : ما به همه
آنها ایمان داریم ( و در پرتو دانش میدانیم که محکمات و متشابهات ) همه از
سوی خدای ما است . و ( این را ) جز صاحبان عقل ( سلیمی که از هوی و هوس
فرمان نمیبرند ، نمیدانند و ) متذکّر نمیشوند .
توضیحات :
«
مُحْکَمَاتٌ » : آیههای متقن و واضحی که همگان میتوانند به معانی و تفسیر
آنها پی ببرند و در فهم آنها دچار اشتباه و التباس نشوند . « أُمُّ
الْکِتَابِ » : اصل و اساس قرآن و مرجع احکام حلال و حرام و کلید مشکلات و
مجملات . « مُتَشَابِهَاتٌ » : آیاتی که مشکل و قابل تأویل بوده و معانی
کاملاً واضح و روشنی ندارند و چون محتمل مفاهیم و اوجه زیادی هستند ،
قاطعانه نمیتوان آنها را تفسیر و تبیین کرد . از قبیل : حروف مقطّعه ،
هنگامه رستاخیز ، چگونگی روح ، مجملات قرآن ، صفاتیزدان ، و . . . « زَیْغٌ
» : انحراف از حق . کجروی . « إِبْتِغاء » : خواستن . طلبیدن . « فِتْنَة »
: برگرداندن از دین . کفر و شرک ( نگا : بقره / 191 و 217 . . . ) . «
تَأْوِیل » : واژه ( تأویلِ ) نخستین به معنی تحریف و تفسیر نادرست ، و
دومی به معنی تفسیر صحیح و تبیین متشابهات در حدود توان بشری است . «
الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ » : دانشمندان زبردست و فرزانه . «
رَاسِخُونَ » : عطف بر ( اللهُ ) است و ضمیر ( هُ ) در ( تَأْویلَهُ ) به (
مَا ) یعنی متشابه برمیگردد . « کُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا » : هر یک از
محکم و متشابه ، از سوی پروردگارمان نازل شده است و ممکن نیست برخی از آن
مخالف برخی دیگر باشد .
سوره آل عمران آیه 8
متن آیه :
رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّابُ
ترجمه :
(
چنین فرزانگان خردمندی میگویند : ) پروردگارا ! دلهای ما را ( از راه حق )
منحرف مگردان بعد از آن که ما را ( حلاوت هدایت چشانده و به سوی حقیقت )
رهنمود نمودهای ، و از جانب خود رحمتی به ما عطاء کن . بیگمان بخشایشگر
توئی تو .
توضیحات :
« لا تُزِغْ » : منحرف مگردان . « هَبْ » : عطاء کن . ببخش . « مِن لَّدُنکَ » : از سوی خود . « الْوَهَّاب » : بس بخشنده .
سوره آل عمران آیه 9
متن آیه :
رَبَّنَا إِنَّکَ جَامِعُ النَّاسِ لِیَوْمٍ لاَّ رَیْبَ فِیهِ إِنَّ اللّهَ لاَ یُخْلِفُ الْمِیعَادَ
ترجمه :
پروردگارا
! تو مردمان را در روزی که تردیدی در آن نیست جمع خواهی کرد ( تا همگان را
در برابر کارشان پاداش دهی و بدین امر وعده دادهای و ) بیگمان خدا خلاف
وعده نمیکند .
توضیحات :
« لِیَوْمٍ » : برای حساب
روزی که قیامت است . مضاف محذوف است ، و تقدیر آن چنین است : لِحِسَابِ
یَوْمٍ . « الْمِیعَاد » : وعده . مصدر میمی است .
سوره آل عمران آیه 10
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَن تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ
أَوْلاَدُهُم مِّنَ اللّهِ شَیْئاً وَأُولَئِکَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ
ترجمه :
(
در چنین روزی ) به هیچ وجه اموال و اولاد کافران ، آنان را نمیتواند از (
عذاب ) خدا نجات دهد ( و مایه رهائی ایشان از عذاب خدا گردد ) و ایشان
افروزینه آتش ( دوزخ ) هستند .
توضیحات :
« لَن
تُغْنِیَ عَنْهُمْ » : بدیشان نفع نمیرساند . از ایشان دفع نمیگرداند . «
مِنَ اللهِ » : از عذاب خدا . « وَقُود » : افروزینه . هیمهای که آتش را با
آن روشن میسازند . هیزم .
سوره آل عمران آیه 11
متن آیه :
کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَالَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ کَذَّبُواْ
بِآیَاتِنَا فَأَخَذَهُمُ اللّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَاللّهُ شَدِیدُ
الْعِقَابِ
ترجمه :
( اینان رفتار و کردار زشتی
دارند ) همچون رفتار و کردار قوم فرعون و کسانی که پیش از ایشان بودند و
آیات ما را ( با وجود روشنی ) تکذیب میکردند ، پس خدا آنان را به ( کیفر )
گناهانشان گرفت ، و خداوند شدیدالعقاب است .
توضیحات :
«
دَأب » : عادت . کار . جار و مجرور « کَدَأْبِ » : متعلّق است به ( دَأْب )
محذوف و تقدیر آن چنین است : دَأْبُهُمْ کَدَأْبِ . « ءَالِ » : اهل .
پیروان . دار و دسته . « فِرْعَوْن » : لقب شاهان مصر . در اینجا مراد
فرعون معاصر موسی است به نام رامسس دوم .
سوره آل عمران آیه 12
متن آیه :
قُل لِّلَّذِینَ کَفَرُواْ سَتُغْلَبُونَ وَتُحْشَرُونَ إِلَى جَهَنَّمَ وَبِئْسَ الْمِهَادُ
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! ) به کسانی که کافرند ، بگو : شما ( در دنیا ) شکست خواهید
خورد و ( در آخرت ) گردآورده میشوید و به دوزخ افکنده میشوید ، و ( دوزخ )
چه بد جایگاهی است !
توضیحات :
« تُحْشَرُونَ » : گردآورده میشوید . « مِهَاد » : آرامگاه . قرارگاه . بستر
سوره آل عمران آیه 13
متن آیه :
قَدْ کَانَ لَکُمْ آیَةٌ فِی فِئَتَیْنِ الْتَقَتَا فِئَةٌ تُقَاتِلُ فِی
سَبِیلِ اللّهِ وَأُخْرَى کَافِرَةٌ یَرَوْنَهُم مِّثْلَیْهِمْ رَأْیَ
الْعَیْنِ وَاللّهُ یُؤَیِّدُ بِنَصْرِهِ مَن یَشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ
لَعِبْرَةً لَّأُوْلِی الأَبْصَارِ
ترجمه :
در دو
دستهای که ( در میدان جنگ بدر ) با هم روبرو شدند ، نشانهای ( و درس عبرتی )
برای شما است . دستهای در راه خدا میجنگید ( و برای اعلاء فرمان خدا و
انتشار دین حق میرزمید ) و دستهای دیگر کافر بود ( و در راه اهریمن هوی و
هوس نبرد میکرد . چنین کافرانی ) مؤمنان را ( بخواست خدا ) باچشم خویش دو
برابر ( تعداد واقعی ) خود میدیدند ( و بدینسبب ترس و هراس بر آنان چیره شد
و گریختند ) و خداوند هرکس را بخواهد با یاری خود تأیید میکند ( و پیروزی
را نصیب او میگرداند ) . بیگمان در این امر عبرتی برای صاحبان چشم ( بینا و
بینش راستین ) است .
توضیحات :
« إِلْتَقَتَا » :
با هم در جنگ بدر رویاروی شدند ( نگا : انفال / 41 - 44 ) . « فِئَةٌ » :
دسته . گروه . « یَرَوْنَهُم مِّثْلَیْهِمْ » : دسته کافران ، شماره گروه
مؤمنان را دو برابر خود میدیدند ( نگا : أنفال / 43 ) . ( مِثْلَیْهِمْ )
حال ضمیر ( هِمْ ) است . « رَأْیَ الْعَیْنِ » : دیدن روشن و آشکار . (
رَأْیَ ) مفعول مطلق ( یَرَوْنَهُمْ ) است . « أُوْلِی الأبْصَارِ » :
دارندگان چشم . صاحبان بینش .
سوره آل عمران آیه 14
متن آیه :
زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاء وَالْبَنِینَ
وَالْقَنَاطِیرِ الْمُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَیْلِ
الْمُسَوَّمَةِ وَالأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِکَ مَتَاعُ الْحَیَاةِ
الدُّنْیَا وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الْمَآبِ
ترجمه :
برای
انسان ، محبّت شهوات ( و دلبستگی به امور مادی ) جلوه داده شده است ، از
قبیل : عشق به زنان و فرزندان و ثروت هنگفت و آلاف و الوف طلا و نقره و
اسبهای نشاندار ( و مرکبهای ممتاز ) و چهارپایان ( همچون : شتر و گاو و بز و
گوسفند . . . ) و کشت و زرع . اینها ( همه ) کالای دنیای پست ( فعلی ) است
و سرانجام نیک ( تلاشگران در راه حق ) در پیشگاه خدا است ( و همو داند که
در آخرت به نیکوکاران چه چیزهائی عطاء خواهد کرد ) .
توضیحات :
«
مِنَ النِّسَآءِ وَ . . . » : از قبیل عشق به زنان و . . . . دوست داشت
زنان و . . . حرف ( مِنْ ) میتواند مفسّره یا بیانیّه باشد . « الْبَنِینَ »
: پسران . مراد فرزندان است . « الْقَنَاطِیر » : جمع قِنطار ، دارائی
هنگفت . آلاف و الوف . « الْمُقَنطَرَةِ » : انباشته . بیشمار . کومه . «
الذَّهَبِ » : طلا . « الْفِضَّةِ » : نقره . « الْخَیْلِ » : رمه اسبان . «
الْمُسَوَّمَةِ » : سر داده شده برای چَرا . نشاندار سفید پیشانی و دست و
پا . زیبا و برازنده . « الأنْعَامِ » : چهارپایان . شتر و گاو و بز و
گوسفند . « الْحَرْثِ » : کشتزار . مصدر است و به معنی اسم مفعول به کار
رفته است . « الْمَئَابِ » : مرجع . بازگشت . « حُسْنُ الْمَئَابِ » :
بازگشتگاه نیکو در بهشت . صفت به موصوف خود اضافه شده است .
سوره آل عمران آیه 15
متن آیه :
قُلْ أَؤُنَبِّئُکُم بِخَیْرٍ مِّن ذَلِکُمْ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِندَ
رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا
وَأَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ بَصِیرٌ
بِالْعِبَادِ
ترجمه :
بگو : آیا شما را از چیزی با
خبر سازم که از این ( چیزهائی که در دیدهها آراسته و جلوه داده شده است )
بهتر است ؟ برای کسانی که پرهیزگاری پیشه کنند در نزد پروردگارشان باغهائی (
در جهان دیگر ) است که رودخانهها از پای ( درختان ) آنها میگذرد ، آنان در
آنجاها جاویدانه خواهند بود . ( همچنین ایشان را ) همسران پاکیزه ( از هر
پلیدی و نقصی ) و خوشنودی خدا است . و خداوند ( رفتار و کردار ) بندگان را
میبیند ( و نیّت درونی ایشان را میداند ) .
توضیحات :
« أُنَبِّئُکُمْ » : آگاهتان کنم . « ذلِکُمْ » : آنچه گذشت از زنان و . . . « رِضْوَان » : خوشنودی فراوان .
سوره آل عمران آیه 16
متن آیه :
الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
ترجمه :
و
همان کسانی که ( ایمان ، دل آنان را لبریز میسازد و فریاد برمیآورند و )
میگویند : پرودگارا ! ما ایمان آوردهایم ، پس گناهان ما را ببخش و ما را از
عذاب آتش ( دوزخ ) به دور دار .
توضیحات :
« قِنَا » : ما را محفوظ و مصون دار . از ماده ( وقی ) .
سوره آل عمران آیه 17
متن آیه :
الصَّابِرِینَ وَالصَّادِقِینَ وَالْقَانِتِینَ وَالْمُنفِقِینَ وَالْمُسْتَغْفِرِینَ بِالأَسْحَارِ
ترجمه :
و
همان کسانی که ( در راه طاعت و عبادت ، و دوری از گناه و معصیت ، و تحمّل
مشقّات و ناملایمات ) بردبار ، و ( در نیّت و کردار و گفتار ) درستکار ، و (
با خشوع و خضوع بر طاعت و عبادت ) مداوم و ماندگار ، و ( از آنچه میتوانند
و بدان دسترسی دارند ) بخشاینده ، و در سحرگاهان آمرزش خواهند .
توضیحات :
«
الصَّابِرِینَ » : شکیبایان . ( الصَّابِرِینَ ) میتواند مجرور باشد و
بدل یا صفت ( الَّذِینَ ) و یا صفت ( الْعِبَادِ ) بشمار آید ، و یا منصوب
باشد و مخصوص به مدح قلمداد شود . « الْقَانِتِینَ » : مطیعان خاشع و خاضع .
مداومان بر طاعت و عبادت .
سوره آل عمران آیه 18
متن آیه :
شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِکَةُ
وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمَاً بِالْقِسْطِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ
الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
خداوند ( با نشان
دادن جهان هستی به گونه یک واحد بهم پیوسته و یک نظام یگانه و ناگسسته ،
عملاً ) گواهی میدهد این که معبودی جز او نیست ، و این که او ( در کارهای
آفریدگان خود ) دادگری میکند ، و فرشتگان و صاحبان دانش ( هر یک به گونهای
در این باره ) گواهی میدهند . جز او معبودی نیست که هم توانا است و هم حکیم
.
توضیحات :
« قَآئِماً بِالْقِسْطِ » : در میان بندگانش دادگرانه رفتار میکند . ( قَآئِماً ) حال ( هُوَ ) است .
سوره آل عمران آیه 19
متن آیه :
إِنَّ الدِّینَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِینَ
أُوْتُواْ الْکِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً
بَیْنَهُمْ وَمَن یَکْفُرْ بِآیَاتِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهِ سَرِیعُ
الْحِسَابِ
ترجمه :
بیگمان دین ( حق و پسندیده ) در
پیشگاه خدا اسلام ( یعنی خالصانه تسلیم فرمان الله شدن ) است ( و این ،
آئین همه پیغمبران بوده است ) و اهل کتاب ( در آن ) به اختلاف برنخاستند
مگر بعد از آگاهی ( بر حقیقت و صحّت آن ؛ این کار هم ) به سبب ستمگری و
سرکشی میان خودشان بود ( و انگیزهای جز ریاستخواهی و انحصارطلبی نداشت ) . و
کسی که به آیات خدا ( اعم از آیات دیدنی در آفاق و انفس ، یا آیات خواندنی
در کتابهای آسمانی پشت کند و ) کفر ورزد ( بداند که ) بیگمان خدا زود
حسابرسی میکند .
توضیحات :
« الإِسْلام » :
فرمانبرداری از خدا و قوانین و احکام آسمانی . آئین اسلام که همه انبیاء از
آدم تا خاتم بر آن بودهاند و در تبلیغ آن کوشیدهاند ( نگا : بقره / 132 ،
آلعمران / 67 ، انعام 161 - 163 ) . « بَغْیاً » : ستمگری و سرکشی .
مفعولٌله یا حال است .
سوره آل عمران آیه 20
متن آیه :
فَإنْ حَآجُّوکَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ لِلّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ
وَقُل لِّلَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ وَالأُمِّیِّینَ أَأَسْلَمْتُمْ
فَإِنْ أَسْلَمُواْ فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا
عَلَیْکَ الْبَلاَغُ وَاللّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ
ترجمه :
پس
اگر با تو به ستیز پرداختند ، بگو : من و کسانی که از من پیروی نمودهاند ،
خویشتن را تسلیم خدا کردهایم و رو بدو نمودهایم . و بگو به اهل کتاب (
یعنی یهودیان و مسیحیان ) و به بیسوادان ( یعنی مشرکان عرب ) : آیا شما
تسلیم شدهاید ؟ اگر تسلیم شوند ، بیگمان هدایت یافتهاند ( و راه را از چاه
باز شناختهاند ) و اگر سرپیچی کنند ( نگران مباش ؛ زیرا ) بر تو ابلاغ (
رسالت ) است و بس ، و خدا بینا به ( اعمال و عقائد ) بندگان است .
توضیحات :
«
حَآجُّوکَ » : با تو جدال و ستیزه کردند . « أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ ِللهِ » :
با تمام وجود فرمانبردار اوامر و نواهی خدایم و کسی را انباز او نمیگردانم
. « وَجْه » : مراد ذات و وجود است . « مَنْ » : عطف بر ضمیر ( تُ ) است .
« الأُمِّیِّینَ » : کسانی که نمیتوانند بخوانند و بنویسند . بیسوادان .
در اینجا مراد عربهای مشرک است . « ءَأَسْلَمْتُمْ » : این واژه ماضی و
استفهامی است ؛ ولی مراد امر است و تقدیر چنین است : أَسْلِمُوا ( نگا :
مائده / 91 ) . « الْبَلاغ » : تبلیغ .
سوره آل عمران آیه 21
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَیَقْتُلُونَ
النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَیَقْتُلُونَ الِّذِینَ یَأْمُرُونَ
بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ
ترجمه :
کسانی
که به آیات ( دیدنی و خواندنی ) خدا کفر میورزند ، و پیغمبران را به ناحق
به قتل میرسانند ، و کسانی از مردمان را میکشند که به عدالت و دادگری فرمان
میدهند ( و ایشان را به سوی خدا میخوانند ) ، پس آنان را به عذاب دردناکی
بشارت بده .
توضیحات :
« الْقِسْط » : دادگری .
سوره آل عمران آیه 22
متن آیه :
أُولَئِکَ الَّذِینَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِینَ
ترجمه :
آنان
کسانی هستند که اعمالشان در دنیا و آخرت تباه شده ( و اگر کردار نیکی هم
داشته باشند ، باطل و بیثمر خواهد بود ) و ایشان را یاور و مددکاری نیست (
تا آنان را از زیان دنیوی و عذاب اخروی نجات دهد ) .
توضیحات :
« حَبِطَتْ » : تباه و هدر رفته است . باطل و بیثمر شده است .
سوره آل عمران آیه 23
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ أُوْتُواْ نَصِیباً مِّنَ الْکِتَابِ
یُدْعَوْنَ إِلَى کِتَابِ اللّهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ یَتَوَلَّى
فَرِیقٌ مِّنْهُمْ وَهُم مُّعْرِضُونَ
ترجمه :
آیا
آگاهی از حال کسانی که بدیشان بهرهای از کتاب ( آسمانی ) داده شده است ؛ (
هنگامی که ) ایشان به سوی کتاب خدا ( قرآن ) دعوت میشوند تا در میانشان
داوری کند ( و حق را از باطل جدا سازد ، ولی آنان دعوت را نمیپذیرند ) سپس
گروهی از ایشان سرپیچی میکنند ، و حال آن که ( همیشه چنین کسانی از حق و
حقیقت ) روی گردانند .
توضیحات :
« أُوتُوا نَصِیباً
مِّنَ الْکِتَابِ » : بهرهای از کتاب بدیشان داده شده است و بدان آشنایند .
مراد از چنین کسانی ، رؤسای یهود ، و از کتاب ، تورات است . « إِلی
کِتَابِ اللهِ » : مراد از کتاب خدا تورات یا قرآن است . « مُعرِضُونَ » :
رویگردانان . پشتکنندگان .
سوره آل عمران آیه 24
متن آیه :
ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَیَّاماً
مَّعْدُودَاتٍ وَغَرَّهُمْ فِی دِینِهِم مَّا کَانُواْ یَفْتَرُونَ
ترجمه :
این
( عمل آنان ) بدان خاطر است که میگفتند : جز چند روز اندکی ، آتش ( دوزخ )
به ما نمیرسد ( و مجازات محدودی داریم . چرا که از قوم گزیدهایم ! ) و
افتراهائی که در دینشان به خدای میبستند و ( پیوسته ) به هم میبافتند ،
ایشان را گول زده است .
توضیحات :
« ذلِکَ » : آنچه
مذکور افتاد از تولّی و اعراض . ذلِکَ : مبتدا و عبارت ( بِأَنَّهُمْ
قَالُوا لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاّ أَیَّاماً مَّعْدُودَاتٍ ) خبر است .
« لَن تَمَسَّنَا » : به ما نمیرسد و ما را نمیسوزاند . « أیَّاماً
مَّعْدُودَاتٍ » : چند روز اندک . منظورشان تنها چهل روز است که در آن
گوسالهپرستی کردهاند . « غَرَّ » : گول زد . فریب داد .
سوره آل عمران آیه 25
متن آیه :
فَکَیْفَ إِذَا جَمَعْنَاهُمْ لِیَوْمٍ لاَّ رَیْبَ فِیهِ وَوُفِّیَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ
ترجمه :
پس
( حال آنان ) چگونه خواهد بود ( و چه کار خواهند کرد ) وقتی که ایشان را
در روزی که هیچ شکّی در ( وقوع ) آن نیست ، جمع میآوریم و به هر کسی (
پاداش و پادافره ) آنچه کرده و فراچنگ آورده است به تمام و کمال داده شود و
بر آنان ستم نرود .
توضیحات :
« کَیْفَ » : حال آنان چگونه خواهد بود ؟ چه وضعی پیدا میکنند ؟ . « وُفِّیَتْ » : به تمام و کمال داده شد .
سوره آل عمران آیه 26
متن آیه :
قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَن تَشَاء
وَتَنزِعُ الْمُلْکَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن
تَشَاء بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
بگو
: پروردگارا ! ای همه چیز از آن تو ! تو هر که را بخواهی حکومت و دارائی
میبخشی و از هر که بخواهی حکومت و دارائی را بازپس میگیری ، و هر کس را
بخواهی عزّت و قدرت میدهی و هرکس را بخواهی خوار میداری ، خوبی در دست تو
است و بیگمان تو بر هر چیزی توانائی .
توضیحات :
« مَالِکَ » : منادا است یا صفت ( الله ) . « تَنزِعُ » : بازپس میگیری . سلب میکنی .
سوره آل عمران آیه 27
متن آیه :
تُولِجُ اللَّیْلَ فِی الْنَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ
وَتُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَتُخْرِجُ الَمَیَّتَ مِنَ الْحَیِّ
وَتَرْزُقُ مَن تَشَاء بِغَیْرِ حِسَابٍ
ترجمه :
(
بخشی از ) شب را جزو روز میگردانی ( و بدین سبب شبها کوتاه و روزها دراز
میگردند ) و ( بخشی از ) روز را جزو شب میگردانی ( و لذا روزها کوتاه و
شبها دراز میشوند ) و زنده را از مرده پدید میآوری و مرده را از زنده ، و
به هر کس که بخواهی بدون حساب روزی میبخشی .
توضیحات :
«
تُولِجُ » : داخل میگردانی . وارد میکنی . « تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنْ . . .
» : زنده را از مرده ، و مرده را از زنده پدیدار میسازی . همان گونه که شب
به داخل روز میخزد و روز از شب میخیزد ، عین این خَزِش و خیزِش در سلولهای
بدن موجود زنده برقرار است . پیوسته سلولهائی میمیرند و سلولهای دیگری به
وجود میآیند ، و چرخه حیات و موت لحظهای متوقّف نمیگردد .
سوره آل عمران آیه 28
متن آیه :
لاَّ یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکَافِرِینَ أَوْلِیَاء مِن دُوْنِ
الْمُؤْمِنِینَ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللّهِ فِی شَیْءٍ
إِلاَّ أَن تَتَّقُواْ مِنْهُمْ تُقَاةً وَیُحَذِّرُکُمُ اللّهُ نَفْسَهُ
وَإِلَى اللّهِ الْمَصِیرُ
ترجمه :
مؤمنان نباید
مؤمنان را رها کنند و کافران را به جای ایشان به دوستی گیرند ، و هر که
چنین کند ( رابطه او با خدا گسسته است و بهرهای ) وی را در چیزی از ( رحمت )
خدا نیست - مگر آن که ( ناچار شوید و ) خویشتن را از ( اذیّت و آزار )
ایشان مصون دارید و ( به خاطر حفظ جان خود تقیه کنید ) - و خداوند شما را
از ( نافرمانی ) خود برحذر میدارد و بازگشت ( همگان ) به سوی او است .
توضیحات :
«
مِن دُونِ » : به جای . « فَلَیْسَ مِنَ اللهِ فِی شَیْءٍ » : بهرهای از
دین خدا ندارد ، و بسی دور از رحمت او است ( نگا : مائده / 51 ) . در اینجا
مضاف پیش از ( اللهِ ) حذف شده است که ( دین ) یا ( ثَواب ) یا ( رَحْمَة )
است . « إِلاّ أَن تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً » : مگر این که از اذیّت و
آزارشان بترسید که در این صورت میتوانید با آنان در ظاهر دوستی ورزید ،
بدان اندازه که دفع ضرر گردد ( نگا : نحل / 106 ) . « تُقَاة » : پرهیز
کردن و خویشتن را محفوظ داشتن . اصل آن ( وُقَیَة ) است و واو به تاء ، و
یاء به الف تبدیل شده است . مفعول مطلق است . « یُحَذِّرُکُمُ اللهُ
نَفْسَهُ » : خدا شما را از عقاب و عذاب خود برحذر میدارد . مضاف پیش از (
نَفْسَهُ ) حذف شده است که ( عِقَاب ) است .
سوره آل عمران آیه 29
متن آیه :
قُلْ إِن تُخْفُواْ مَا فِی صُدُورِکُمْ أَوْ تُبْدُوهُ یَعْلَمْهُ
اللّهُ وَیَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ وَاللّهُ عَلَى
کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
بگو : اگر آنچه را
که در سینههایتان دارید پنهان سازید یا آشکار کنید ، خداوند آن را میداند و
خداوند آگاه از هر چیزی است که در آسمانها و زمین است ، و خداوند بر هر
چیزی توانا است .
توضیحات :
« صُدُور » : سینهها . در اینجا مراد دل و درون است .
سوره آل عمران آیه 30
متن آیه :
یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُّحْضَراً وَمَا
عَمِلَتْ مِن سُوَءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَبَیْنَهُ أَمَداً
بَعِیداً وَیُحَذِّرُکُمُ اللّهُ نَفْسَهُ وَاللّهُ رَؤُوفُ بِالْعِبَادِ
ترجمه :
(
کسانی که از فرمان پروردگارشان سرپیچی میکنند ، بترسند از ) روزی که هر
کسی آنچه را از نیکی انجام داده است حاضر و آماده میبیند ( و مایه سرور او
میشود ) و دوست میدارد کاش میان او و آنچه از بدی انجام داده است فاصله
زیادی میبود ( تا دیدار زشت آن را نبیند و به فرجام نامبارک آن ، دچار عقاب
و عذاب نشود ) ، و خداوند شما را از ( نافرمانی ) خودش برحذر میدارد ، و
خداوند نسبت به بندگان مهربان است ( و با نافرمانی از او ، رحمت را به زحمت
، و نعمت را به نقمت تبدیل نکنید ) .
توضیحات :
« مُحْضَراً » : حاضر و آماده ( نگا : کهف / 49 ) . حال ( ما ) است . « أَمَداً بَعِیداً » : فاصله زیاد .
سوره آل عمران آیه 31
متن آیه :
قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ
وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
بگو
: اگر خدا را دوست میدارید ، از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد و
گناهانتان را ببخشاید ، و خداوند آمرزنده مهربان است .
توضیحات :
. . . .
سوره آل عمران آیه 32
متن آیه :
قُلْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ فإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
بگو
: از خدا و از پیغمبر اطاعت و فرمانبرداری کنید ، و اگر سرپیچی کنند (
ایشان به خدا و پیغمبر ایمان ندارند و کافرند و ) خداوند کافران را دوست
نمیدارد .
توضیحات :
« تَوَلَّوْا » : پشت کردند . سرپیچی نمودند .
سوره آل عمران آیه 33
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحاً وَآلَ إِبْرَاهِیمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِینَ
ترجمه :
خداوند
آدم و نوح و خاندان ابراهیم ( از قبیل : اسماعیل و اسحاق و یعقوب ) و
خاندان عِمران ( از قبیل : موسی و هارون و عیسی و مادرش مریم ) را از میان
جهانیان برگزید .
توضیحات :
« إصْطَفی » : برگزید و برتری بخشید . از ماده ( صفو ) .
سوره آل عمران آیه 34
متن آیه :
ذُرِّیَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
آنان
فرزندانی بودند که ( چه از نظر پاکی و تقوا و فضیلت ، و چه از نظر دودمان )
برخی از برخی دیگرند ( زیرا خاندان ابراهیم که اسماعیل و اسحاق و فرزندان
ایشانند از نسل ابراهیم هستند ، و ابراهیم از نسل نوح ، و نوح از آدم است ،
و خاندان عمران که موسی و هارون و عیسی و مادرش میباشند ، از نژاد ابراهیم
و نوح و آدم هستند ) ، و خداوند شنوا و دانا است ( و از گفتار بندگان و
افعال ایشان آگاه است ) .
توضیحات :
« ذُرِّیَّةً » : نسل . دودمان . بدل ( ءَالَ ) است .
سوره آل عمران آیه 35
متن آیه :
إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَکَ مَا فِی
بَطْنِی مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّی إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ
الْعَلِیمُ
ترجمه :
( خداوند شنید ) هنگامی که همسر
عمران گفت : پروردگارا ! من آنچه را در شکم دارم خالصانه نذر تو کردم ( تا
کارش تنها خدمت به بیتالمقدّس باشد . ) پس ( آن را ) از من بپذیر که تو
شنوا و دانائی ( و گریه و زاری مرا میشنوی و اخلاص و هدف مرا میدانی ) .
توضیحات :
« مُحَرَّراً » : آزاد از کار و بار دنیا ، و مختصّ عبادت تو و خدمت بیتالمقدّس . حال ( ما ) است .
سوره آل عمران آیه 36
متن آیه :
فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنثَى وَاللّهُ
أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیْسَ الذَّکَرُ کَالأُنثَى وَإِنِّی
سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وِإِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَذُرِّیَّتَهَا مِنَ
الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ
ترجمه :
پس هنگامی که او
را زائید ، ( دید که دختر است و به درگاه پروردگار دست مناجات برداشت و
عذر خواهان ) گفت : خداوندا ! من او را دختر زائیدم - ولی خدا بدانچه او به
دنیا آورده بود آگاهتر بود ( از خود مریم ، و بهتر میدانست که ) پسر مانند
دختر نیست ( و این دختر به مراتب از پسری که آرزوی او بود ، سودمندتر
خواهد بود - و گفت : ) من او را مریم نام گذاردم و او و فرزندانش را از (
وسوسه و گمراهسازی ) اهریمن مطرود ( از درگاه فضل و کرمت ، به تو میسپارم و
) در پناه تو میدارم .
توضیحات :
« رَبِّ إِنِّی
وَضَعْتُهَا أُنثَیا » : این جمله بیانگر افسوس مادر مریم است ، نه این که
او خدا را آگاه سازد . ( أُنثَیا ) حال ضمیر ( هَا ) است . « لَیْسَ
الذَّکَرُ کَالأُنثَیا » : این سخن میتواند گفته خدا باشد و یا گفته مادر
مریم که با افسوس میگوید : برای خدمت به بیتالمقدّس ، دختر همچون پسر
نمیتواند مفید باشد . « أُعِیذُهَا بِکَ » : او را در پناه تو میدارم و به
تو میسپارم . « الرَّجِیمِ » : مطرود .
سوره آل عمران آیه 37
متن آیه :
فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتاً حَسَناً
وَکَفَّلَهَا زَکَرِیَّا کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیْهَا زَکَرِیَّا
الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقاً قَالَ یَا مَرْیَمُ أَنَّى لَکِ
هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ
بِغَیْرِ حِسَابٍ
ترجمه :
خداوند ، او ( یعنی مریم )
را به طرز نیکوئی پذیرفت ، و به طرز شایستهای ( نهال وجود ) او را رویانید
( و پرورشش داد ) ، و زکریّا ( شوهر خاله او ) را سرپرست او کرد . هر زمان
که زکریّا وارد عبادتگاه او میشد ، غذای ( تمییز و زیادی ) را در پیش او
مییافت . ( باری ) به مریم گفت : این از کجا برای تو میآید ؟ ! گفت : این
از سوی خدا میآید . خداوند به هرکس که بخواهد بیحساب و بیشمار روزی میرساند
.
توضیحات :
« تَقَبَّلَ » : پذیرفت . « أَنبَتَهَا
نَبَاتاً حَسَناً » : او را به زیباترین وجه تربیت کرد و به بهترین صورت
محافظت و مراقبت نمود . ( نَبَاتاً ) مفعول مطلق است . « کَفَّلَهَا
زَکَرِیَّا » : زکریّا را سرپرست مریم کرد . « أَنَّیا » : از کجا ؟
سوره آل عمران آیه 38
متن آیه :
هُنَالِکَ دَعَا زَکَرِیَّا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِی مِن لَّدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاء
ترجمه :
بدان
هنگام ( که زکریّا آن همه مرحمت و محبّت خدا را در حق مریم دید ، خاشعانه
در عبادتگاه به پا خاست و رو به سوی آسمان کرد و ) پروردگار خویش را به
فریاد خواند ، گفت : پروردگارا ! ( هر چند که خود پیرم و همسرم نازا )
فرزند شایستهای از جانب ( لطف و کرم ) خویش به من عطاء فرما ، بیگمان تو
شنونده دعائی ( و پذیرنده تمنّائی ) .
توضیحات :
« هُنَالِکَ » : آنجا ، پیش مریم و در کنار عبادتگاه . « دَعَا » : به کمک طلبید . به فریاد خواند .
سوره آل عمران آیه 39
متن آیه :
فَنَادَتْهُ الْمَلآئِکَةُ وَهُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ
أَنَّ اللّهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیَى مُصَدِّقاً بِکَلِمَةٍ مِّنَ اللّهِ
وَسَیِّداً وَحَصُوراً وَنَبِیّاً مِّنَ الصَّالِحِینَ
ترجمه :
پس
( خداوند دعای او را پذیرفت و ) در حالی که در عبادتگاه به نیایش ایستاده
بود ، فرشتگان او را ندا در دادند که خداوند تو را به یحیی مژده میدهد ، و
او تصدیق کننده کلمه خدا ( یعنی عیسی ، چون با کلمه « کُن » پدید آمده است )
و پیشوا و برکنار از هوسهای سرکش ، و پیغمبری از ( تبار ) صالحان خواهد
بود .
توضیحات :
« مَلآئِکَةُ » : فرشتگان . در
اینجا چه بسا مراد تنها جبرئیل باشد . « مُصَدِّقاً » : تصدیقکننده . حال (
یَحْیی ) است . « کَلِمَةٍ » : مراد عیسی است ( نگا : آلعمران / 45 ) . «
سَیِّداً » : سَرور . مراد این است که با دانش و فضلی که دارد بر قوم خود
سروری و آقائی میکند . « حَصُوراً » : برکنار از هوسهای سرکش . کسی که با
وجود قدرت ازدواج برای زهد و پارسائی از آن چشم میپوشد . البتّه این امر
دلیل بر فضلِ ترک ازدواج نیست ؛ چرا که یحیی نه از پدر خود برتر بوده است و
نه از نیای خود ابراهیم خلیل . « مِنَ الصَّالِحِینَ » : از نژاد صالحان
.
سوره آل عمران آیه 40
متن آیه :
قَالَ
رَبِّ أَنَّىَ یَکُونُ لِی غُلاَمٌ وَقَدْ بَلَغَنِیَ الْکِبَرُ
وَامْرَأَتِی عَاقِرٌ قَالَ کَذَلِکَ اللّهُ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ
ترجمه :
(
با رسیدن این مژده ، زکریّا متحیّرانه و مضطربانه کیفیّت وقوع این امر
خارقالعاده را جویا شد و ) گفت : پروردگارا ! چگونه فرزندی مرا خواهد بود ،
در حالی که پیری به سراغ من آمده است و همسرم نازا است ؟ ( خداوند توسّط
فرشتگان بدو ) فرمود : همین طور است ، خداوند هر کاری را بخواهد انجام
میدهد .
توضیحات :
« أَنَّیا » : چگونه ؟ « غُلام » : فرزند . « الْکِبَرُ » : پیری . کهنسالی . « عَاقِرٌ » : نازا .
سوره آل عمران آیه 41
متن آیه :
قَالَ رَبِّ اجْعَل لِّیَ آیَةً قَالَ آیَتُکَ أَلاَّ تُکَلِّمَ النَّاسَ
ثَلاَثَةَ أَیَّامٍ إِلاَّ رَمْزاً وَاذْکُر رَّبَّکَ کَثِیراً وَسَبِّحْ
بِالْعَشِیِّ وَالإِبْکَارِ
ترجمه :
گفت :
پروردگارا ! نشانهای برای من قرار بده ( که حاملگی همسرم را برساند ) .
فرمود : نشانه تو آن است که نمیتوانی سه روز با مردم حرف بزنی مگر با رمز و
اشاره ، و ( در این مدّت به شکرانه نعمت ) پروردگارت را بسی یاد کن و
سحرگاهان و شامگاهان او را تسبیح گوی و به پاکی بستای .
توضیحات :
«
ءَایَةً » : نشانه . علامت . « أَلاَّ تُکلِّمَ النَّاسَ » : این که
نمیتوانی با مردم سخن بگوئی . « رَمْزاً » : اشاره با دست یا سر و غیره . «
الْعَشِیِّ » : شامگاهان . « الإِبْکَار » : سحرگاهان ( نگا : مریم / 11 )
.
سوره آل عمران آیه 42
متن آیه :
وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِکَةُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاکِ وَطَهَّرَکِ وَاصْطَفَاکِ عَلَى نِسَاء الْعَالَمِینَ
ترجمه :
(
تو حضور نداشتی ) هنگامی که فرشتگان گفتند : ای مریم ! خدا تو را برگزیده و
پاکیزهات داشته است ، و تو را بر همه زنان جهان برتری داده است .
توضیحات :
«
طَهَّرَکِ » : تو را از ناپاکیها زدوده است و از اتّهامات یهودیان پاکیزه
داشته است . « إصْطَفَاکِ عَلَیا نِسَآءِ الْعَالَمِینَ » : تو را بر سائر
زنان جهانیان برتری داد ؛ در این که تو یگانه زنی هستی که برای خدمت در
کلیسا پذیرفته شده و بدون شوهر ، صاحب نوزاد گشته است .
سوره آل عمران آیه 43
متن آیه :
یَا مَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَاسْجُدِی وَارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ
ترجمه :
ای
مریم ! ( به شکرانه این نعمت بزرگ ) همیشه خاشعانه به اطاعت و عبادت
پروردگارت مشغول شو و با نمازگزاران به سجده و رکوع بپرداز ( و با آنان
نماز بخوان ) .
توضیحات :
« أُقْنُتِی لِرَبِّکِ » :
فروتنانه به پرستش پروردگارت بپرداز . « أُسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ
الرَّاکِعِینَ » : با نمازگزاران نماز بخوان .
سوره آل عمران آیه 44
متن آیه :
ذَلِکَ مِنْ أَنبَاء الْغَیْبِ نُوحِیهِ إِلَیکَ وَمَا کُنتَ لَدَیْهِمْ
إِذْ یُلْقُون أَقْلاَمَهُمْ أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ وَمَا کُنتَ
لَدَیْهِمْ إِذْ یَخْتَصِمُونَ
ترجمه :
این (
چیزهائی که گفته شد ) از جمله خبرهای غیبی است که آن را به تو وحی میکنیم و
تو در آن هنگام که قلمهای خود را ( برای قرعهکشی به درون آب یا کیسهای و .
. . ) میافکندند تا ( روشن شود بر طبق قرعه ) کدام یک سرپرستی مریم را بر
عهده گیرد ، و بدان هنگام که میان خود ( بر سر سرپرستی او ) کشمکش داشتند
حضور نداشتی ( و همه اینها از راه وحی به تو میرسد ) .
توضیحات :
«
أَنبَآءِ » : جمع نَبَأ ، اخبار « أَقْلام » : قلمها . تیرها . «
أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ » : تا ببینند کدام یک سرپرستی مریم را به
عهده میگیرد . ( أَیُّ ) مبتدا و جمله بعدی خبر است ، و فعلی مانند (
یَنظُرُونَ ) یا ( یَعْلَمُونَ ) قبل از آن مقدّر است . « إِذْ
یَخْتَصِمُونَ » : آن گاه که منازعه و کشمکش میکردند .
سوره آل عمران آیه 45
متن آیه :
إِذْ قَالَتِ الْمَلآئِکَةُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللّهَ یُبَشِّرُکِ
بِکَلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ وَجِیهاً فِی
الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِینَ
ترجمه :
(
تو حضور نداشتی ) آن گاه که فرشتگان گفتند : ای مریم ! خداوند تو را به
کلمه خود که نامش مسیح عیسی پسر مریم است مژده میدهد ، و او در این جهان و
آن جهان بلندمرتبه و بزرگوار و از زمره مقرّبان است .
توضیحات :
«
مَسِیحُ » : لقب عیسی است ، معرّب ( مشیخا ) که در تورات آمده است و به
معنی مدهون و تعمید شده است . « وَجِیهاً » : دارای وجاهت و کرامت . محترم .
حال عیسی است .
سوره آل عمران آیه 46
متن آیه :
وَیُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَکَهْلاً وَمِنَ الصَّالِحِینَ
ترجمه :
و
در گهواره و در حالت کهولت ( یعنی میانسالی ، که از سی سال تا پنجاه و یک
سال است ) با مردم سخن خواهد گفت و از زمره صالحان بشمار است .
توضیحات :
«
مَهْد » : گهواره . « کَهْلاً » : کهولت و میانسالی . ( یُکَلِّمُ
النَّاسَ ) و ( کَهْلاً ) حالند و عطف بر ( وَجیهاً ) در آیه قبلی میباشند .
« صَالِحِینَ » : کاملان در تقوا و صلاح .
سوره آل عمران آیه 47
متن آیه :
قَالَتْ رَبِّ أَنَّى یَکُونُ لِی وَلَدٌ وَلَمْ یَمْسَسْنِی بَشَرٌ
قَالَ کَذَلِکِ اللّهُ یَخْلُقُ مَا یَشَاءُ إِذَا قَضَى أَمْراً
فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُن فَیَکُونُ
ترجمه :
(
مریم در حالی که از تولّد فرزند از راه غیرطبیعی ، شگفتزده شده بود ) گفت :
پروردگارا ! چگونه مرا فرزندی خواهد بود ، در حالی که انسانی با من نزدیکی
نکرده است ؟ ! فرمود : این گونه هر چه را بخواهد میآفریند ، و هنگامی که
اراده چیزی کند ( و بخواهد پدید آید ) فقط بدان میگوید : پدید آی ! پس (
بیدرنگ ) پدید میآید .
توضیحات :
« لَمْ یَمْسَسْنِی » : با من آمیزش و نزدیکی نکرده است . « قَضَیا » : اراده کرد . مقدّر فرمود .
سوره آل عمران آیه 48
متن آیه :
وَیُعَلِّمُهُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالإِنجِیلَ
ترجمه :
و بدو خطّ و کتابت ، و دانش راستین و سودمند ، و تورات و انجیل میآموزد .
توضیحات :
« کِتَابَ » : خطّ و کتابت . « یُعَلِّمُهُ الْکِتَابَ » : مراد این است که عیسی باسواد خواهد بود ؛ نه بیسواد .
سوره آل عمران آیه 49
متن آیه :
وَرَسُولاً إِلَى بَنِی إِسْرَائِیلَ أَنِّی قَدْ جِئْتُکُم بِآیَةٍ مِّن
رَّبِّکُمْ أَنِّی أَخْلُقُ لَکُم مِّنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ
فَأَنفُخُ فِیهِ فَیَکُونُ طَیْراً بِإِذْنِ اللّهِ وَأُبْرِئُ الأکْمَهَ
والأَبْرَصَ وَأُحْیِی الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللّهِ وَأُنَبِّئُکُم بِمَا
تَأْکُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِی بُیُوتِکُمْ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً
لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
و او را
به عنوان پیغمبری به سوی بنیاسرائیل روانه میدارد ( و بدیشان خبر میدهد )
که من ( بر صدق نبوّت خود ) نشانهای را از سوی پروردگارتان برایتان آوردهام
، و آن این که : من از گِل چیزی را به شکل پرنده برایتان میسازم ، سپس در
آن میدمم و به فرمان خدا پرندهای ( زنده ) میگردد ؛ و کور مادرزاد و مبتلای
به بیماری پیسی را شفا میدهم و مردگان را به فرمان خدا زنده میکنم و از
آنچه میخورید و از آنچه در خانههای خود ذخیره میکنید به شما خبر میدهم !
بیگمان در اینها نشانهای برای شما است اگر ( اراده پذیرش ) ایمان داشته
باشید .
توضیحات :
« رَسُولاً » : حال و تقدیر چنین
است : وَ یُکَلِّمُهُم رَسُولاً . یا این که مفعولٌبه فعل محذوفی است و
تقدیر چنین میشود : وَ نَجْعَلُهُ رَسُولاً . « أَنِّی » معمول ( رَسُولاً )
است و تقدیر چنین است : رَسُولاً ناطِقاً بِأَنِّی . « أَخْلُقُ » : شکل
میبخشم . « طِینِ » : گِل . « أُبْرِئُ » : شِفا میدهم . « أَکْمَهَ » :
کور مادرزاد . « أَبْرَصَ » : پیس . « مَوْتَیا » : جمع میّت ، مردگان .
سوره آل عمران آیه 50
متن آیه :
وَمُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَکُم
بَعْضَ الَّذِی حُرِّمَ عَلَیْکُمْ وَجِئْتُکُم بِآیَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ
فَاتَّقُواْ اللّهَ وَأَطِیعُونِ
ترجمه :
و ( من
پیغمبریم که ) تصدیقکننده آن چیزی هستم که پیش از من از تورات بوده است و (
آمدهام ) تا پارهای از چیزهائی را که ( بر اثر ستم و گناه ) بر شما حرام
شده است ( به عنوان تخفیفی از سوی خدا ) برایتان حلال کنم ، و نشانهای ( به
دنبال نشانهای ) را برایتان آوردهام ؛ بنابراین ( معجزهها و نشانههای
پیاپی ) از خدا بترسید و از من اطاعت کنید .
توضیحات :
« مُصَدِّقاً » : حال فعل محذوف ( جِئْتُکُمْ ) است . « مَا بَیْنَ یَدَیَّ » : آنچه پیش از من بوده است . « ءَایَةً » : معجزه .
سوره آل عمران آیه 51
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ رَبِّی وَرَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ
ترجمه :
بیگمان
خداوند پروردگار من و پروردگار شما است ، پس او را بپرستید ؛ این راه راست
است ( و انسان را به سعادت هر دو جهان میرساند ) .
توضیحات :
« صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ » : ( نگا : فاتحه / 6 ، بقره / 142 و 213 ) .
سوره آل عمران آیه 52
متن آیه :
فَلَمَّا أَحَسَّ عِیسَى مِنْهُمُ الْکُفْرَ قَالَ مَنْ أَنصَارِی إِلَى
اللّهِ قَالَ الْحَوَارِیُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ اللّهِ آمَنَّا بِاللّهِ
وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
ترجمه :
ولی هنگامی
که عیسی از ایشان احساس کفر ( و سرکشی و نافرمانی ) کرد ، گفت : کیست که
یاور من به سوی خدا ( و برای تبلیغ آئین او ) گردد ؟ حواریّون گفتند : ما
یاوران ( دین ) خدائیم ؛ ( زیرا ما ) به او ایمان آوردهایم ؛ و ( تو نیز )
گواه باش که ما مخلص و منقاد ( اوامر او ) هستیم .
توضیحات :
«
مَنْ أَنصَارِی إِلَی اللهِ » : چه کسانی در دعوت به سوی خدا مرا یاری
خواهند کرد ؟ ( إِلی ) به معنی ( لِ ) یا ( فی ) است . « حَوَارِیُّونَ » :
جمع حَواریّ ، خاصّگان . یاران گزیده . این واژه بیشتر برای یاران یکرنگ
انبیاء به کار میرود . « مُسْلِمُونَ » : مطیعان اوامر خدا .
سوره آل عمران آیه 53
متن آیه :
رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنزَلَتْ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ
ترجمه :
پرودرگارا
! ما بدانچه نازل فرمودهای ایمان آوردهایم و از پیغمبر پیروی نمودهایم ،
پس ما را از زمره گواهان ( بر تبلیغ پیغمبر و انکار بنیاسرائیل ) بنویس .
توضیحات :
« شَاهِدِینَ » : گواهان . اقرارکنندگان به یگانگی خدا .
سوره آل عمران آیه 54
متن آیه :
وَمَکَرُواْ وَمَکَرَ اللّهُ وَاللّهُ خَیْرُ الْمَاکِرِینَ
ترجمه :
و
( یهودیان و دشمنان مسیح برای نابودی او و آئین آسمانی ) نقشه کشیدند ، و
خداوند ( هم برای حفظ او و آئین آسمانی ) چارهجوئی کرد ؛ و خداوند بهترینِ
چارهجویان است .
توضیحات :
« مَکَرُوا » : نقشه
کشیدند و چارهجوئی نمودند . حیلهگری کردند . « مَکَرَ اللهُ » : خداوند
برای ابطال حیله و نقشه ایشان چارهجوئی کرد . میان ( مَکَرُوا ) و ( مَکَرَ
) مُشاکله است ؛ یعنی اتّفاق در لفظ و اختلاف در معنی .
سوره آل عمران آیه 55
متن آیه :
إِذْ قَالَ اللّهُ یَا عِیسَى إِنِّی مُتَوَفِّیکَ وَرَافِعُکَ إِلَیَّ
وَمُطَهِّرُکَ مِنَ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَجَاعِلُ الَّذِینَ اتَّبَعُوکَ
فَوْقَ الَّذِینَ کَفَرُواْ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ ثُمَّ إِلَیَّ
مَرْجِعُکُمْ فَأَحْکُمُ بَیْنَکُمْ فِیمَا کُنتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ
ترجمه :
(
به یاد آورید ) هنگامی را که خدا به عیسی فرمود : من تو را ( با مرگ طبیعی
در وقت معیّن ) میمیرانم و ( مقام تو را بالا میبرم و بعد از مرگ طبیعی )
به سوی خویش فرا میبرم ، و تو را از ( دست ) کافران میرهانم و کسانی را که
از تو پیروی میکنند تا روز رستاخیز برتر از کسانی خواهم ساخت که کفر
میورزند ، سپس برگشت ( همه ) شما به سوی من خواهد بود و در میان شما درباره
آنچه که اختلاف دارید داوری خواهم کرد .
توضیحات :
«
مُتَوَفِّیکَ » : تو را در وقت خود میمیرانم ( نگا : مائده / 117 ) . «
رَافِعُکَ إِلَیَّ » : تو را منزلت و رفعت میبخشم و با کسانی چون ادریس
همدم میگردانم ( نگا : مریم / 57 ) . « مُطَهِّر » : رهاننده . « فَوْقَ
الَّذِینَ » : مراد فوقیّت و برتری معنوی ، یعنی فضائل و قوّت حجّت است . «
مَرْجِع » : برگشت .
سوره آل عمران آیه 56
متن آیه :
فَأَمَّا الَّذِینَ کَفَرُواْ فَأُعَذِّبُهُمْ عَذَاباً شَدِیداً فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِینَ
ترجمه :
امّا
کافران را در دنیا ( با مسلّط کردن ملّتها بر آنان ) و در آخرت ( با
جاودانگی در آتش دوزخ ) به عذاب سختی گرفتار و مجازات خواهم کرد ، و هیچ
گونه یاورانی نخواهند داشت ( که ایشان را از عذاب خدا برهانند ) .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 57
متن آیه :
وَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الظَّالِمِینَ
ترجمه :
و
امّا کسانی که ایمان میآورند و کارهای شایسته انجام میدهند ، خداوند پاداش
آنان را به طور کامل خواهد داد ، و خداوند ستمکاران را دوست نمیدارد .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 58
متن آیه :
ذَلِکَ نَتْلُوهُ عَلَیْکَ مِنَ الآیَاتِ وَالذِّکْرِ الْحَکِیمِ
ترجمه :
این ( اخباری که ای محمّد ) بر تو میخوانیم از آیات ( خدا در قرآن است ) و از قرآن مشتمل بر علم نافع است .
توضیحات :
«
ذلِکَ » : آنچه راجع به کار و بار عیسی گذشت . « ذِکْر » : قرآن ( نگا :
حجر / 6 و 9 ) . « حَکِیم » : دارای حکمت . محکم و متقن .
سوره آل عمران آیه 59
متن آیه :
إِنَّ مَثَلَ عِیسَى عِندَ اللّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثِمَّ قَالَ لَهُ کُن فَیَکُونُ
ترجمه :
مسأله
( آفرینش ) عیسی برای خدا ، همچون مسأله ( آفرینش ) آدم است که او را از
خاک بیافرید ، سپس بدو گفت : پدید آی ! و ( بیدرنگ ) پدید آمد .
توضیحات :
«
مَثَلَ عِیسَیا . . . الخ » : مراد آن است که اگر آفرینش عیسی بدون پدر در
نظرتان بعید مینماید ، بدانید که آفرینش آدم بدون پدر و مادر شگفتتر از آن
است .
سوره آل عمران آیه 60
متن آیه :
الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ فَلاَ تَکُن مِّن الْمُمْتَرِینَ
ترجمه :
( این بیان درباره آفرینش عیسی ) حقیقتی است از جانب پروردگارت ؛ پس از تردیدکنندگان مباش .
توضیحات :
«
أَلْحَقُّ » : خبر مبتدای محذوف است که تقدیر آن چنین است : هُوَ الْحَقُّ
. « مُمْتَرِینَ » : شکّ کنندگان . از ماده ( مِرْیَة ) به معنی : شکّ .
سوره آل عمران آیه 61
متن آیه :
فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ
تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءکُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءکُمْ
وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللّهِ
عَلَى الْکَاذِبِینَ
ترجمه :
هرگاه بعد از علم و
دانشی که ( درباره مسیح ) به تو رسیده است ( باز ) با تو به ستیز پرداختند ،
بدیشان بگو : بیائید ما فرزندان خود را دعوت میکنیم و شما هم فرزندان خود
را فرا خوانید ، و ما زنان خود را دعوت میکنیم و شما هم زنان خود را فرا
خوانید ، و ما خود را آماده میسازیم و شما هم خود را آماده سازید ، سپس دست
دعا به سوی خدا برمیداریم و نفرین خدا را برای دروغگویان تمنّا مینمائیم
.
توضیحات :
« فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ » : پس اگر کسی
درباره مسأله عیسی با تو بدون دلیل مجادله کرد . « تَعَالَوْا » : بیائید .
« نَبْتَهِلْ » : فروتنانه دست دعا به درگاه خدا برداریم و به زاری از او
بخواهیم که . مباهله کنیم .
سوره آل عمران آیه 62
متن آیه :
إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلاَّ اللّهُ وَإِنَّ اللّهَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
بیگمان
این ( چیزی که درباره عیسی بر تو میخوانیم ) سرگذشت واقعی ( مسیح ) است ( و
ادّعاهائی همچون الوهیّت عیسی و فرزند خدا بودن او ، بیاساس است ) و هیچ
معبودی جز خداوند یگانه نیست و خداوند دارای عزّت و حکمت است .
توضیحات :
« هُوَ الْقَصَصُ » : ( هُوَ ) ضمیر فصل است و ( قَصَص ) خبر ( إِنَّ ) .
سوره آل عمران آیه 63
متن آیه :
فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ عَلِیمٌ بِالْمُفْسِدِینَ
ترجمه :
اگر
( با این همه شواهد روشن ، باز هم از پذیرش حق ) روی بگردانند ( بدان که
خواهان حقیقت نیستند و ) خداوند از تبهکاران آگاه است .
توضیحات :
« تَوَلَّوْا » : اعراض نمودند .
سوره آل عمران آیه 64
متن آیه :
قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى کَلَمَةٍ سَوَاء بَیْنَنَا
وَبَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً
وَلاَ یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِّن دُونِ اللّهِ فَإِن
تَوَلَّوْاْ فَقُولُواْ اشْهَدُواْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگو
: ای اهل کتاب ! بیائید به سوی سخن دادگرانهای که میان ما و شما مشترک است
( و همه آن را بر زبان میرانیم ، بیائید بدان عمل کنیم ، و آن این ) که جز
خداوند یگانه را نپرستیم ، و چیزی را شریک او نکنیم ، و برخی از ما برخی
دیگر را ، به جای خداوند یگانه ، به خدائی نپذیرد . پس هرگاه ( از این دعوت
) سر بر تابند ، بگوئید : گواه باشید که ما منقاد ( اوامر و نواهی خدا )
هستیم .
توضیحات :
« کَلِمَةٍ » : کلام . سخن . «
سَوَآءٍ » : دادگرانه . یکسان . صفت ( کَلِمَةٍ ) است . « سَوَآءٍ
بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمْ » : مراد این است که همه کتابهای آسمانی صحیح از
جمله تورات و انجیل و قرآن در آن اختلاف ندارند . « مِن دُونِ اللهِ » : به
جای خدا . غیر از خدا .
سوره آل عمران آیه 65
متن آیه :
یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تُحَآجُّونَ فِی إِبْرَاهِیمَ وَمَا
أُنزِلَتِ التَّورَاةُ وَالإنجِیلُ إِلاَّ مِن بَعْدِهِ أَفَلاَ
تَعْقِلُونَ
ترجمه :
ای اهل کتاب ! چرا درباره (
دین ) ابراهیم با یکدیگر به مجادله و ستیز میپردازید ( و هر یک از شما او
را بر آئین خویش میپندارید ) و حال آن که تورات و انجیل نازل نشدهاند مگر
بعد از او ؟ آیا نمیفهمید ( که پیشین نمیشود پیرو پَسین باشد ) ؟
توضیحات :
« لِمَ » : چرا . « تُحَآجُّونَ » : مجادله و ستیز میکنید .
سوره آل عمران آیه 66
متن آیه :
هَاأَنتُمْ هَؤُلاء حَاجَجْتُمْ فِیمَا لَکُم بِهِ عِلمٌ فَلِمَ
تُحَآجُّونَ فِیمَا لَیْسَ لَکُم بِهِ عِلْمٌ وَاللّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ
لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
هان ! شما ( ای یهودیان و
مسیحیان ) ای گروهی که درباره چیزی که ( به گمان خود ) نسبت بدان آگاهی و
اطّلاعی دارید ، مجادله و مناظره کردید ، ولی چرا درباره چیزی که آگاهی و
اطّلاعی از آن ندارید مجادله و مناظره مینمائید ؟ و خدا ( چگونگی دین
ابراهیم را ) میداند و شما نمیدانید .
توضیحات :
«
هَآ أَنتُمْ هَؤُلآءِ » : هان ! شما که . ( ها ) حرف تنبیه است و به اوّل
اسماء اشاره ، و ضمیر مرفوعی که با اسم اشاره از آن خبر دهند ، اضافه
میگردد . مانند : هذا . هاأَنَاذا .
سوره آل عمران آیه 67
متن آیه :
مَا کَانَ إِبْرَاهِیمُ یَهُودِیّاً وَلاَ نَصْرَانِیّاً وَلَکِن کَانَ حَنِیفاً مُّسْلِماً وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ
ترجمه :
ابراهیم
نه یهودی بود و نه مسیحی ، ولیکن ( از ادیان باطله بیزار و منصرف و ) بر (
دین ) حق و منقاد ( فرمان ) خدا بود ، و از زمره مشرکان ( و کافرانی چون
قریش و همگنان ایشان ) نبود .
توضیحات :
« حَنِیفاً » : دور از باطل و گراینده به حق . مخلصی که خویشتن را تسلیم فرمان خدا کرده و در هیچ چیز سر از فرمان دین او نپیچد .
سوره آل عمران آیه 68
متن آیه :
إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا
النَّبِیُّ وَالَّذِینَ آمَنُواْ وَاللّهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
سزاوارترین
مردم ( برای انتساب ) به ابراهیم ( و دین او ) کسانی هستند که ( در زمان
ابراهیم دعوت او را اجابت کردند و ) از او پیروی نمودند و نیز این پیغمبر (
محمّد ) و کسانیاند که ( با او ) ایمان آوردهاند ( زیرا محمّد و یارانش
اهل توحید خالصند که دین ابراهیم است ) و خداوند سرپرست و یاور مؤمنان است
.
توضیحات :
« أَوْلَیا » : سزاوارترین . « هذَا النَّبِیُّ » : مراد محمّد است .
سوره آل عمران آیه 69
متن آیه :
وَدَّت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یُضِلُّونَکُمْ وَمَا یُضِلُّونَ إِلاَّ أَنفُسَهُمْ وَمَا یَشْعُرُونَ
ترجمه :
گروهی
از اهل کتاب آرزو داشتند کاش میشد شما را گمراه کنند ! و ( با القاء
شبهههائی در دینتان ، شما را از اسلام برگردانند ، ولی با این کارها ) جز
خویشتن را گمراه نمیسازند و نمیفهمند .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 70
متن آیه :
یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ
ترجمه :
ای
اهل کتاب ! چرا آیههای ( دالّ بر صدق نبوّت محمّد ، فرستاده ) خداوند را
نادیده میگیرید و تکذیب میدارید ، و حال آن که ( صحّت آنها و نشانههای
نبوّت محمّد را در کتابهای خود ) میبینید ؟
توضیحات :
« تَشْهَدُونَ » : میبینید . بیگمان میدانید ( نگا : بقره / 146 ) .
سوره آل عمران آیه 71
متن آیه :
یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
ای
اهل کتاب ! چرا حق را با باطل میآمیزید و کتمانش میکنید ، و حال آن که شما
میدانید ( که عقاب و عذاب خدا در برابر چنین کاری چیست ) ؟
توضیحات :
« تَلْبِسُونَ » : آمیزه هم میدارید .
سوره آل عمران آیه 72
متن آیه :
وَقَالَت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ آمِنُواْ بِالَّذِیَ
أُنزِلَ عَلَى الَّذِینَ آمَنُواْ وَجْهَ النَّهَارِ وَاکْفُرُواْ آخِرَهُ
لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ
ترجمه :
جمعی از اهل کتاب (
به همکیشان خود ) گفتند : بدانچه بر مسلمانان نازل شده است ، در آغاز روز
ایمان بیاورید ، و در پایان روز بدان کافر شوید ، تا شاید ( از قرآن پیروی
نکنند و از آن ) برگردند .
توضیحات :
« أَلَّذِی » :
آنچه . « وَجْهَ الْنَّهَارِ » : آغاز روز . مراد از اوّل و آخر روز ،
مدّتی از زمان است ؛ نه آغاز و انجام اصطلاحیِ یک روز ( نگا : واژه « غَداً
» در کهف / 23 و لقمان / 34 ) .
سوره آل عمران آیه 73
متن آیه :
وَلاَ تُؤْمِنُواْ إِلاَّ لِمَن تَبِعَ دِینَکُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَى
هُدَى اللّهِ أَن یُؤْتَى أَحَدٌ مِّثْلَ مَا أُوتِیتُمْ أَوْ
یُحَآجُّوکُمْ عِندَ رَبِّکُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِیَدِ اللّهِ
یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
و
باور مکنید مگر به کسی که پیروی از آئین شما کرده باشد - بگو : بیگمان
هدایت ، هدایت خدا است - این که ( دیگران آن افتخارات و کتابهای آسمانی را
که نصیب شما شده است به دست آورند . یعنی ) به کسی همان چیزی داده شود که
به شما داده شده است ، و این که دیگران بتوانند در پیشگاه پروردگارتان با
شما به داوری بنشینند و اقامه حجّت کنند . بگو : فضل و بزرگی در دست خدا
است و آن را به هرکس که بخواهد میدهد . و خداوند ( عطاء و نعمتش ) فراخ ، و
آگاه ( از اهلیّت و شایستگی مستحقّ وحی و رسالتِ خویش ) است .
توضیحات :
«
لا تُؤْمِنُوا » : نپذیرید . تصدیق نکنید . « لا تُؤْمِنُوا إِلاّ لِمَنْ .
. . . » : نابکاران یهودی به پیروان خود میگفتند : نبوّت منحصر به قوم
یهود است و لذا امور دین را از دیگران نشنوید ، پیغمبری محمّد را نپذیرید ،
و قبول نداشته باشید در روز قیامت کسی بتواند علیه شما اقامه حجّت کند . «
وَاسِع » : دارای رحمت و قدرت فراوان .
سوره آل عمران آیه 74
متن آیه :
یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
هر کس را که بخواهد به رحمت خود مخصوص میگرداند . خداوند دارای فضل عظیم و لطف عمیم است .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 75
متن آیه :
وَمِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ یُؤَدِّهِ
إِلَیْکَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِینَارٍ لاَّ یُؤَدِّهِ
إِلَیْکَ إِلاَّ مَا دُمْتَ عَلَیْهِ قَآئِماً ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ
لَیْسَ عَلَیْنَا فِی الأُمِّیِّینَ سَبِیلٌ وَیَقُولُونَ عَلَى اللّهِ
الْکَذِبَ وَهُمْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و در میان
اهل کتاب کسانی هستند که اگر دارائی فراوانی به رسم امانت بدیشان بسپاری ،
آن را به تو بازپس میدهند . و در میان آنان کسانی هستند که اگر دیناری به
رسم امانت بدیشان بسپاری ، آن را به تو بازپس نمیدهند ، مگر آن که پیوسته
بالای سرشان ایستاده باشی . این بدان خاطر است که ایشان میگویند : ما در
برابر امّیها ( یعنی غیر یهود ) مسؤول نبوده و بازخواستی نداریم ! و بر خدا
دروغ میبندند ( و چنین چیزی حکم خدا نیست ) و حال آن که ایشان ( این را )
میدانند .
توضیحات :
« إِن تَأْمَنْهُ » : اگر او را
امین بدانی . « قِنطَارٍ » : مراد دارائی هنگفت است ( نگا : آلعمران / 14 و
نساء / 20 ) . « دِینَارٍ » : مراد دارائی اندک است . « إِلاّ مَا دُمْتَ
عَلَیْهِ قَآئِماً » : مگر آن که بالای سر او بایستی و پیوسته مطالبه کنی .
« أُمِّیِّینَ » : عربها . ملّتهای غیر یهود . منسوب است به ( أُمّ ) یا (
أُمَم ) که مفردش ( أُمَّة ) است و یاء نسبت بعد از حذف حرف تاء به آخر آن
افزوده میشود . « سَبِیل » : راه . مراد عتاب و عِقاب است .
سوره آل عمران آیه 76
متن آیه :
بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ
ترجمه :
آری
! کسی که به عهد و پیمان خود وفا کند و پرهیزگاری پیشه نماید ( محبّت و
رضایت خدا را فراچنگ آورده است ) زیرا خداوند پرهیزگاران را دوست میدارد .
توضیحات :
« بَلَیا » : ( نگا : بقره / 81 ) . « أَوْفَیا » : وفا کرد . « إِتَّقَیا » : پرهیزگاری کرد .
سوره آل عمران آیه 77
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَأَیْمَانِهِمْ ثَمَناً
قَلِیلاً أُوْلَئِکَ لاَ خَلاَقَ لَهُمْ فِی الآخِرَةِ وَلاَ یُکَلِّمُهُمُ
اللّهُ وَلاَ یَنظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَلاَ یُزَکِّیهِمْ
وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
کسانی که پیمان
خدا و سوگندهای خود را به بهای کمی ( از مادیات و مقامات دنیوی هر اندازه
هم در نظرشان بزرگ و سترگ جلوهگر شود ) بفروشند ، بهرهای در آخرت نخواهند
داشت و خداوند با ایشان در آخرت ( با مرحمت ) سخن نمیگوید ، و به آنان در
قیامت ( با محبّت ) نمینگرد ، و ایشان را ( از کثافات گناه ) پاک نمیسازد ،
و عذاب دردناکی دارند .
توضیحات :
« یَشْتَرُونَ
بِعَهْدِ اللهِ وَ أَیْمَانِهِمْ » : عهد خدا و سوگندهای خود را میفروشند .
« خَلاّق » : بهره و نصیب از خیر و نعمت . « لا یُکَلِّمُهُمُ اللهُ وَ لا
یَنظُرُ إِلَیْهِمْ » : مراد آن است که خداوند از آنان ناراضی است و
بدیشان نظر لطف ندارد . « لا یُزَکِّیهِمْ » : با مغفرت خود آنان را از
گناهان پاکیزه نمیدارد .
سوره آل عمران آیه 78
متن آیه :
وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِیقاً یَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْکِتَابِ
لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْکِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْکِتَابِ وَیَقُولُونَ
هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ وَیَقُولُونَ عَلَى
اللّهِ الْکَذِبَ وَهُمْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و در
میان آنان کسانی هستند که به هنگام خواندن کتاب ( خدا ) زبان خود را
میپیچند و آن را دگرگون میکنند تا شما گمان برید ( آنچه را که میخوانند )
از کتاب ( خدا ) است ! در حالی که از کتاب ( خدا ) نیست . و میگویند که :
آن از نزد خدا ( نازل شده ) است و با این که از سوی خدا نیامده است و به
خدا دروغ میبندند و حال آن که میدانند ( که دروغ میگویند ) .
توضیحات :
«
فَرِیق » : دسته . گروه . « یَلْوُونَ » : پیچ میدهند . به گونه صحیح اداء
نمیکنند . « یَلْوُون أَلْسِنَتَهُم بِالْکِتابِ » : آنچه میخوانند تحریفش
میکنند و درست بیان نمیدارند . مراد تحریف تورات و توجیه و تفسیر آن برابر
خواست خودشان است ( نگا : نساء / 46 ) .
سوره آل عمران آیه 79
متن آیه :
مَا کَانَ لِبَشَرٍ أَن یُؤْتِیَهُ اللّهُ الْکِتَابَ وَالْحُکْمَ
وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ یَقُولَ لِلنَّاسِ کُونُواْ عِبَاداً لِّی مِن دُونِ
اللّهِ وَلَکِن کُونُواْ رَبَّانِیِّینَ بِمَا کُنتُمْ تُعَلِّمُونَ
الْکِتَابَ وَبِمَا کُنتُمْ تَدْرُسُونَ
ترجمه :
هیچ
کسی ( از پیغمبران ) را نسزد که خدا بدو کتاب و حکمت و نبوّت بخشد ، آن
گاه او به مردمان بگوید : به جای خدا ، بندگان ( و پرستشکنندگان ) من باشید
. بلکه ( به مردمان این چنین میگوید که : ) با کتابی که آموختهاید و یاد
دادهاید و درسی که خواندهاید ، مردمانی خدائی باشید ( و جز او را بندگی
نکنید و نپرستید ) .
توضیحات :
« مِن دُونِ اللهِ » : به جای خدا . « رَبَّانِیِّینَ » : خداجویان و خداپرستان .
سوره آل عمران آیه 80
متن آیه :
وَلاَ یَأْمُرَکُمْ أَن تَتَّخِذُواْ الْمَلاَئِکَةَ وَالنِّبِیِّیْنَ
أَرْبَاباً أَیَأْمُرُکُم بِالْکُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
و
( هیچ کسی از پیغمبران ) به شما فرمان نمیدهد که فرشتگان و پیغمبران را به
پروردگاری خود گیرید . مگر ( معقول است که ) شما را به کفر فرمان دهد ،
بعد از آن که ( مخلصانه رو به خدا کردهاید و ) مسلمان شدهاید ؟ !
توضیحات :
« أَرْبَاب » : جمع رَبّ ، پروردگاران .
سوره آل عمران آیه 81
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِیثَاقَ النَّبِیِّیْنَ لَمَا آتَیْتُکُم مِّن
کِتَابٍ وَحِکْمَةٍ ثُمَّ جَاءکُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَکُمْ
لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ
عَلَى ذَلِکُمْ إِصْرِی قَالُواْ أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُواْ وَأَنَاْ
مَعَکُم مِّنَ الشَّاهِدِینَ
ترجمه :
( به خاطر
بیاورید ) هنگامی را که خداوند پیمان مؤکّد از ( یکایک ) پیغمبران ( و
پیروان آنان ) گرفت که چون کتاب و فرزانگی به شما دهم و پس از آن پیغمبری
آید و ( دعوت او موافق با دعوت شما بوده و ) آنچه را که با خود دارید تصدیق
نماید ، باید بدو ایمان بیاورید و وی را یاری دهید . ( و بدیشان ) گفت :
آیا ( بدین موضوع ) اقرار دارید و پیمان مرا بر این کارتان پذیرفتید ؟
گفتند : اقرار داریم ( و فرمان را پذیرائیم . خداوند بدیشان ) گفت : پس (
برخی بر برخی از خود ) گواه باشید و من هم با شما از زمره گواهانم .
توضیحات :
«
مِیثَاق » : پیمان استوار . « لَمَآ ءَاتَیْتُکُم مِّن کِتَابٍ » : اگر
کتاب برای شما فرستادم . ( لَ ) حرف تأکید است و ( مَا ) شرطیّه و فعل (
ءَاتَیْتُکُمْ ) شرط و فعل ( لَتُؤْمِنُنَّ ) جواب شرط میباشد . « مَا » :
اگر . آنچه . واژه ( مَا ) میتواند شرطیّه یا موصول باشد . « إِصْر » : عهد
. « أَخَذْتُمْ عَلَیا ذلِکُمْ إِصْرِی » : آیا پیمان مرا بر این کارتان
پذیرفتید ؟ آیا از پیروان خود بر این کار پیمان گرفتید ؟ « إشْهَدُوا » :
گواه باشید بر خود و پیروان خود .
سوره آل عمران آیه 82
متن آیه :
فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ
ترجمه :
پس
هر که بعد از این ( پیمان محکم ، از ایمان به پیغمبر اسلام ) روی بگرداند ،
از زمره فاسقان ( و بیرونروندگان از شرع خدا و کافران به انبیاء از اوّل
تا آخر ) است .
توضیحات :
« تَوَلَّیا » : پشت کرد و عهدشکنی نمود .
سوره آل عمران آیه 83
متن آیه :
أَفَغَیْرَ دِینِ اللّهِ یَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعاً وَکَرْهاً وَإِلَیْهِ یُرْجَعُونَ
ترجمه :
آیا
جز دین خدا را میجویند ( که اسلام است ) ؟ ولی آنان که در آسمانها و
زمینند از روی اختیار یا از روی اجبار در برابر او تسلیمند و به سوی او
بازگردانده میشوند .
توضیحات :
« یَبْغُونَ » : طلب
میکنند . میجویند . « طَوْعاً وَ کَرْهاً » : خواه و ناخواه . مطیعانه با
اراده و اختیار ، و مجبورانه در آفرینش و پیدایش . این دو مصدر در معنی اسم
فاعل ، یعنی طَآئِعینَ و کَارِهِینَ به کار رفته و حالند .
سوره آل عمران آیه 84
متن آیه :
قُلْ آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ عَلَیْنَا وَمَا أُنزِلَ عَلَى
إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالأَسْبَاطِ وَمَا
أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَالنَّبِیُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لاَ نُفَرِّقُ
بَیْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگو
: ایمان داریم به خدا و بدانچه بر ما و بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و
یعقوب و اسباط ( یعنی فرزندان و نوادگان دوازدهگانه یعقوب ) نازل شده است ،
و بدانچه به موسی و عیسی و سائر پیغمبران از سوی پروردگارشان داده شده است
. میان هیچ یک از پیغمبرانش ( در ایمان بدیشان ) تفاوت نمیگذاریم و ما (
بدین وسیله ) خالصانه و خاشعانه تسلیم اوئیم .
توضیحات :
« أَسْبَاط » : نوادگان . قبائل . مراد از قبائل ، قبائل دوازدهگانه بنیاسرائیل است ( نگا : بقره / 136 و 60 ، و اعراف / 160 ) .
سوره آل عمران آیه 85
متن آیه :
وَمَن یَبْتَغِ غَیْرَ الإِسْلاَمِ دِیناً فَلَن یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِینَ
ترجمه :
و کسی که غیر از ( آئین و شریعت ) اسلام ، آئینی برگزیند ، از او پذیرفته نمیشود ، و او در آخرت از زمره زیانکاران خواهد بود .
توضیحات :
« یَبْتَغِ » : بخواهد . طلب کند . « إِسْلام » : توحید و انقیاد . آئین اسلام .
سوره آل عمران آیه 86
متن آیه :
کَیْفَ یَهْدِی اللّهُ قَوْماً کَفَرُواْ بَعْدَ إِیمَانِهِمْ
وَشَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَاللّهُ لاَ
یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ
ترجمه :
چگونه
خداوند گروهی را رهنمونی میکند که بعد از ایمانشان و بعد از آن که گواهی
دادند به این که پیغمبر بر حق است و معجزات و دلائل روشنی برای آنان ( بر
حقّانیّت محمّد ) بیامد ، کافر شدند ؟ و خدا گروه ستمکاران را هدایت نخواهد
کرد .
توضیحات :
« بَیِّنَات » : دلائل روشن . معجزات .
سوره آل عمران آیه 87
متن آیه :
أُوْلَئِکَ جَزَآؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَالْمَلآئِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
ترجمه :
این چنین کسانی ، کیفرشان این است که لعنت خدا و فرشتگان و مردمان همه ، بر آنان باشد .
توضیحات :
« جَزَآؤُهُمْ » : مبتدای دوم است .
سوره آل عمران آیه 88
متن آیه :
خَالِدِینَ فِیهَا لاَ یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ یُنظَرُونَ
ترجمه :
در این لعن و نفرین ، جاودانه میمانند و عذابشان تخفیف نمیگردد و مهلتی بدیشان داده نخواهد شد .
توضیحات :
« وَلاهُمْ یُنظَرُونَ » : مهلتی بدیشان داده نمیشود و دخول آنان به دوزخ به تأخیر نمیافتد و عذاب ایشان بلاانقطاع خواهد بود .
سوره آل عمران آیه 89
متن آیه :
إِلاَّ الَّذِینَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِکَ وَأَصْلَحُواْ فَإِنَّ الله غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
مگر
کسانی که بعد از آن ، توبه کنند و به اصلاح بپردازند ( یعنی به سوی خدا
برگردند و در مقام جبران گذشته برآیند ، که توبه آنان پذیرفتنی است ) زیرا
خداوند آمرزنده و مهربان است .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 90
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ بَعْدَ إِیمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُواْ
کُفْراً لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الضَّآلُّونَ
ترجمه :
کسانی
که بعد از ایمانشان کافر میشوند و آن گاه بر کفر میافزایند ( و در این راه
اصرار میورزند ) هیچ گاه توبه آنان ( بعد از گذشت فرصت که از روی ناچاری
یا در آستانه مرگ صورت میگیرد ) قبول نمیشود و ایشان به حقیقت گمراهند .
توضیحات :
« ضَآلُّونَ » : گمراهان .
سوره آل عمران آیه 91
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمْ کُفَّارٌ فَلَن یُقْبَلَ
مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الأرْضِ ذَهَباً وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُوْلَئِکَ
لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِینَ
ترجمه :
کسانی
که کفر میورزند و با کفر از دنیا رخت برمیبندند ، اگر زمین پر از طلا باشد
و ( بتوانند برای بازخرید خود ) آن را به عنوان فدیه بپردازند ، هرگز از
هیچ کدام از آنان پذیرفته نخواهد شد . برای ایشان عذاب دردناکی است و یاوری
ندارند .
توضیحات :
« مِلْءُ الأرْضِ » : پرِ زمین . « ذَهَباً » : طلا . « لَوِ افْتَدَیا بِهِ » : اگر آن را برای رهائی خود و نجات از عذاب بدهد .
سوره آل عمران آیه 92
متن آیه :
لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَیْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ
ترجمه :
به
نیکی ( کاملی که جویای آنید و مورد پسند خدا است ) دست نمییابید ، مگر آن
که از آنچه دوست میدارید ( در راه خدا ) ببخشید . و هر چه را ببخشید ( کم
یا زیاد ، بیارزش یا باارزش ) خدا بر آن آگاه است .
توضیحات :
« لَن تَنَالُوا » : نائل نمیگردید . دست نمییابید . « بِرَّ » : خوبی . خیر کثیر . « مَا تُنفِقُوا » : آنچه را که میبخشید .
سوره آل عمران آیه 93
متن آیه :
کُلُّ الطَّعَامِ کَانَ حِلاًّ لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ إِلاَّ مَا حَرَّمَ
إِسْرَائِیلُ عَلَى نَفْسِهِ مِن قَبْلِ أَن تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ
فَأْتُواْ بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
همه
غذاها بر بنیاسرائیل حلال بود ، جز آنچه اسرائیل ( یعنی یعقوب به عللی ،
یا قوم اسرائیل به سبب ارتکاب گناهان ) پیش از نزول تورات بر خود حرام کرده
بود . بگو : اگر راست میگوئید ( که شریعت ابراهیم چنین چیزهائی را حرام
نموده است ، برای اثبات ادّعای خویش ) تورات را بیاورید و آن را بخوانید .
توضیحات :
« حِلّ » : حلال . ( نگا : مائده / 5 ) . « إِسْرَآئِیلُ » : یعقوب . قوم اسرائیل .
سوره آل عمران آیه 94
متن آیه :
فَمَنِ افْتَرَىَ عَلَى اللّهِ الْکَذِبَ مِن بَعْدِ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ترجمه :
بنابراین کسانی که بعد از این به خدا دروغ بندند ( و به ابراهیم و سایر پیغمبران پیشین ، نسبتهای ناروا دهند ) اینان ستمگرند .
توضیحات :
« إِفْتَرَیا » : بهم بافت . دروغ بست . نسبت ناروا داد .
سوره آل عمران آیه 95
متن آیه :
قُلْ صَدَقَ اللّهُ فَاتَّبِعُواْ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفاً وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ
ترجمه :
بگو
: خدا راست گفته است ( و همه خوراکیها بر بنیاسرائیل حلال بوده است )
بنابراین از آئین ابراهیم پیروی کنید که ( بیآلایش بود و ) به حق گرایش
داشت و جزو مشرکان نبود .
توضیحات :
« مِلَّةَ » : دین و آئین . « حَنِیفاً » : حقگرا ( نگا : بقره / 135 ) .
سوره آل عمران آیه 96
متن آیه :
إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکاً وَهُدًى لِّلْعَالَمِینَ
ترجمه :
نخستین
خانهای ( از حیث قدمت و حرمت که با دست انبیاء جهت پرستش و نیایش صحیح
خداوند یگانه ) برای مردم بنیانگذاری گشته است ، خانهای است که در مکّه
قرار دارد ( و کعبه نام و از لحاظ ظاهر و باطن ) پربرکت و نعمت است و ( از
آنجا که قبلهگاه نماز مسلمانان و مکان حجّ آنان یعنی کنگره بزرگ سالانه
ایشان است ، مایه ) هدایت جهانیان است .
توضیحات :
«
أوَّلَ بَیْتٍ » : نخستین خانه . مراد این است نخستین خانهای که برای
عبادت با دست پیغمبران ساخته شده است کعبه است که ابراهیم و اسماعیل آن را
ساختهاند و بعد از آن قرنها بعد مسجدالاقصی در سال 1005 پیش از میلاد توسّط
سلیمان ساخته شد . « بَکَّةَ » : اسمی از اسامی مکّه است . « مُبَارَکاً »
: پرخیر و برکت است برای حاجیان و ساکنان آنجا ( نگا : بقره / 126 ) . حال
ضمیر مستتر در ( وُضِعَ ) است .
سوره آل عمران آیه 97
متن آیه :
فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ کَانَ
آمِناً وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ
سَبِیلاً وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ
ترجمه :
در
آن نشانههای روشنی است ، مقام ابراهیم ( یعنی مکان نماز و عبادت او از
جمله آنها است ) . و هرکس داخل آن ( حرم ) شود در امان است . و حجّ این
خانه واجب الهی است بر کسانی که توانائی ( مالی و بدنی ) برای رفتن بدانجا
را دارند . و هرکس ( حجّ خانه خدا را به جای نیاورد ، یا اصلاً حجّ را
نپذیرد ، و بدین وسیله ) کفر ورزد ( به خود زیان رسانده نه به خدا ) چه
خداوند از همه جهانیان بینیاز است .
توضیحات :
«
مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ » : ( نگا : بقره / 125 ) . ( مَقَامُ ) خبر است
برای مبتدای محذوف ، و یا بدل از ( ءَایَاتٌ ) است . « حِجُّ » : رهسپار
بیتالله شدن و برای انجام مناسک در آنجا ماندن . « مَنِ اسْتَطَاعَ » : (
مَنْ ) بدل است .
سوره آل عمران آیه 98
متن آیه :
قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَاللّهُ شَهِیدٌ عَلَى مَا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
بگو
: ای اهل کتاب ! چرا نسبت به آیات خدا ( که دالّ بر صدق نبوّت محمّد است )
کفر میورزید و ( آنها را تکذیب میکنید ) با آن که خدا گواه بر اعمالِ شما
است ؟
توضیحات :
« شَهِیدٌ » : دانا و آگاه .
سوره آل عمران آیه 99
متن آیه :
قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ مَنْ
آمَنَ تَبْغُونَهَا عِوَجاً وَأَنتُمْ شُهَدَاء وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ
عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
بگو : ای اهل کتاب !
چرا کسی را که ایمان آورده است ، از راه خدا باز میدارید و میخواهید این
راه را کج نشان دهید ، و حال آن که شما ( از راستی و درستی این راه )
آگاهید ؟ و خدا از آنچه میکنید بیخبر نیست ( و پاداش شما را میدهد ) .
توضیحات :
«
تَصُدُّونَ » : باز میدارید . « تَبْغُونَهَا عِوَجاً » : آن راه را کج
میخواهید . مراد این است که راه خدا را در نظر مردم کج نشان میدهید . «
عِوَجاً » : کج . « وَ أَنتُمْ شُهَدَآءُ » : همان گونه که گواهان از حقیقت
قضیّه آگاهند ، شما نیز از روی کتابهای خود از راه خدا قاطعانه آگاهید .
سوره آل عمران آیه 100
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوَاْ إِن تُطِیعُواْ فَرِیقاً مِّنَ
الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ یَرُدُّوکُم بَعْدَ إِیمَانِکُمْ کَافِرِینَ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید ، اگر از
گروهی از کسانی که کتاب بدیشان داده شده است پیروی کنید ، شما را پس از
ایمان آوردنتان به کفر باز میگردانند .
توضیحات :
« یَرُدُّوکُمْ . . . کَافِرِینَ » : شما را کافر سازند . شما را به کفر برگردانند . « کَافِرِینَ » : مفعول دوم ، یا حال است .
سوره آل عمران آیه 101
متن آیه :
وَکَیْفَ تَکْفُرُونَ وَأَنتُمْ تُتْلَى عَلَیْکُمْ آیَاتُ اللّهِ
وَفِیکُمْ رَسُولُهُ وَمَن یَعْتَصِم بِاللّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلَى صِرَاطٍ
مُّسْتَقِیمٍ
ترجمه :
و چگونه باید شما کافر شوید و
حال آن که آیات خدا بر شما فرو خوانده میشود و پیغمبر او در میان شما است (
و نور قرآن راه را تابان و رهنمودهای فرستاده خدا حقیقت را عیان میدارد ! )
و هرکس به خدا تمسّک جوید ، بیگمان به راه راست و درست ( رستگاری ) رهنمود
شده است .
توضیحات :
« یَعْتَصِمْ » : چنگ بزند . متوسّل گردد .
سوره آل عمران آیه 102
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید آن چنان که باید از خدا ترسید از خدا بترسید ( و
با انجام واجبات و دوری از منهیّات گوهر تقوا را به دامان گیرید ) و شما (
سعی کنید غافل نباشید تا چون مرگتان به ناگاه در رسد ) نمیرید مگر آن که
مسلمان باشید .
توضیحات :
« لا تَمُوتُنَّ إِلا وَ
أَنتُم مُّسْلِمُونَ » : مراد این است که انسان باید پیوسته متمسّک به
اسلام و مراقب اعمال خود باشد تا به ناگاه چون پیک اجل در رسید ، با ایمان
استوار دار فانی را وداع گوید .
سوره آل عمران آیه 103
متن آیه :
وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعاً وَلاَ تَفَرَّقُواْ
وَاذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ
بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَاناً وَکُنتُمْ
عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنْهَا کَذَلِکَ
یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ
ترجمه :
و
همگی به رشته ( ناگسستنی قرآن ) خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا
را بر خود به یاد آورید که بدان گاه که ( برای همدیگر ) دشمنانی بودید و
خدا میان دلهایتان ( انس و الفت برقرار و آنها را به هم ) پیوند داد ، پس (
در پرتو نعمت او برای هم ) برادرانی شدید ، و ( همچنین شما با بتپرستی و
شرکی که داشتید ) بر لبه گودالی از آتش ( دوزخ ) بودید ( و هر آن با فرا
رسیدن مرگتان بیم فرو افتادنتان در آن میرفت ) ولی شما را از آن رهانید ( و
به ساحل ایمان رسانید ) ، خداوند این چنین برایتان آیات خود را آشکار
میسازد ، شاید که هدایت شوید .
توضیحات :
« حَبْل » :
ریسمان . رشته . « حَبْلِ الله » : مراد قرآن است . « إِخْوَان » : جمع
اَخ ، برادران . « شَفَا » : لبه . « أَنقَذَکُمْ » : شما را نجات داد .
سوره آل عمران آیه 104
متن آیه :
وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ
بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَأُوْلَئِکَ هُمُ
الْمُفْلِحُونَ
ترجمه :
باید از میان شما گروهی
باشند که ( تربیت لازم را ببینند و قرآن و سنّت و احکام شریعت را بیاموزند و
مردمان را ) دعوت به نیکی کنند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند ، و
آنان خود رستگارند .
توضیحات :
« وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ » : باید در میان شما جماعتی باشد که . باید ملّتی باشید که . « أُمَّةٌ » : جماعت . ملّت .
سوره آل عمران آیه 105
متن آیه :
وَلاَ تَکُونُواْ کَالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ
مَا جَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُوْلَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
و
مانند کسانی نشوید که ( با ترک امر به معروف و نهی از منکر ) پراکنده شدند
و اختلاف ورزیدند ( آن هم ) پس از آن که نشانههای روشن ( پروردگارشان ) به
آنان رسید ، و ایشان را عذاب بزرگی است .
توضیحات :
« بَیِّنَاتُ » : دلائل روشن .
سوره آل عمران آیه 106
متن آیه :
یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِینَ
اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَکْفَرْتُم بَعْدَ إِیمَانِکُمْ فَذُوقُواْ
الْعَذَابَ بِمَا کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ
ترجمه :
(
به یاد آورید روزی را که در چنین ) روزی ، روهائی سفید و روهائی سیاه
میگردند . و امّا آنان که ( به سبب انجام کارهای بد در پیشگاه پروردگارشان
شرمنده و سرافکنده و بر اثر غم و اندوه ) روهایشان سیاه است ( بدیشان گفته
میشود : ) آیا بعد از ایمان ( فطری و اذعان به حق ) خود کافر شدهاید ؟ ! پس
به سبب کفری که میورزیدهاید عذاب را بچشید !
توضیحات :
«
یَوْمَ » : مفعولٌبه فعل محذوفی چون ( أُذْکُرْ ) یا مفعولٌفیه ( وَ
لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ) است . « تَبْیَضُّ » : سفید میگردد . مراد بشّاشت
و شادی مؤمنان است . « تَسْوَدُّ » : سیاه میگردد . مراد اندوه و ناراحتی
کافران است . « ذُوقُوا » : بچشید . « بَعْدَ إِیمَانِکُمْ » : مراد ایمان
فطری یا ایمان ناشی از تبلیغ پیغمبران است .
سوره آل عمران آیه 107
متن آیه :
وَأَمَّا الَّذِینَ ابْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَةِ اللّهِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
و
امّا آنان که ( به سبب انجام کارهای شایسته در پیشگاه آفریدگارشان
سرافرازند و سر از پای نمیشناسند و بر اثر شادی و سرور ) روهایشان سفید است
، در رحمت خدای غوطهورند و جاودانه در آن ماندگارند !
توضیحات :
« إِبْیَضَّتْ » : سفید گردید .
سوره آل عمران آیه 108
متن آیه :
تِلْکَ آیَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ وَمَا اللّهُ یُرِیدُ ظُلْماً لِّلْعَالَمِینَ
ترجمه :
اینها
آیات خدا هستند که ( درباره پاداش نیکوکاران و پادافره بدکاران نازل
شدهاند و ) مشتمل بر حق و حقیقتند ، و خداوند ( هیچ گاه ) ستمی برای
جهانیان نمیخواهد .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 109
متن آیه :
وَلِلّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَإِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأُمُورُ
ترجمه :
و
( چگونه ممکن است خدا ستم کند در حالی که آفرینش و فرمانروائی و تصرّف
امور ) آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن خدا است و کارها ( ی
مردمان سرانجام ) به سوی خدا برگردانده میشود ( و پاداش و پادافره هر یک را
خواهد داد ) .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 110
متن آیه :
کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ
وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ
الْکِتَابِ لَکَانَ خَیْراً لَّهُم مِّنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ
وَأَکْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ
ترجمه :
شما ( ای
پیروان محمّد ) بهترین امّتی هستید که به سود انسانها آفریده شدهاید (
مادام که ) امر به معروف و نهی از منکر مینمائید و به خدا ایمان دارید . و
اگر اهل کتاب ( مثل شما به چنین برنامه و آئین درخشانی ) ایمان بیاورند ،
برای ایشان بهتر است ( از باور و آئینی که برآنند . ولی تنها عدّه کمی ) از
آنان با ایمانند و بیشتر ایشان فاسق ( و خارج از حدود ایمان و وظائف آن )
هستند .
توضیحات :
« کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ . . . »
: شما بهترین ملّت هستید اگر امر به معروف و نهی از منکر داشته باشید و با
جان و مال در این راه بکوشید .
سوره آل عمران آیه 111
متن آیه :
لَن یَضُرُّوکُمْ إِلاَّ أَذًى وَإِن یُقَاتِلُوکُمْ یُوَلُّوکُمُ الأَدُبَارَ ثُمَّ لاَ یُنصَرُونَ
ترجمه :
آنان
هرگز نمیتوانند به شما زیانی ( ژرف و پردامنه ) برسانند مگر آزار مختصری (
که اثر چندانی بر جای نمیگذارد ) و اگر با شما بجنگند پشت کرده و پای به
فرار مینهند ، سپس یاری نمیشوند ( و نصرت و پیروزی را فراچنگ نمیآورند ،
مادام که شما امر به معروف و نهی از منکر داشته باشید ) .
توضیحات :
« یُوَلُّوکُمُ الأدْبَارَ » : به شما پشت میکنند و میگریزند .
سوره آل عمران آیه 112
متن آیه :
ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ أَیْنَ مَا ثُقِفُواْ إِلاَّ بِحَبْلٍ
مِّنْ اللّهِ وَحَبْلٍ مِّنَ النَّاسِ وَبَآؤُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللّهِ
وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الْمَسْکَنَةُ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ کَانُواْ
یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَیَقْتُلُونَ الأَنبِیَاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ
ذَلِکَ بِمَا عَصَوا وَّکَانُواْ یَعْتَدُونَ
ترجمه :
آنان
هرکجا یافته شوند ، ( مُهر ) خواری بر ایشان خورده است ؛ مگر ( این که از
روش ناپسند خود دست بردارند و در اعمال خویش تجدیدنظر کنند و ) با پیمان
خدا ( یعنی رعایت قوانین شریعت ) و پیمان مردم ( یعنی رعایت مقرّرات
همزیستی مسالمتآمیز ، خویشتن را از اذیّت و آزار در امان دارند و از مساوات
حقوقی و قضائی برخوردار گردند ) و آنان شایسته خشم خدا شدهاند و ( مُهر )
بیچارگی بر ایشان خورده است . چرا که آنان به آیات خدا کفر میورزیدهاند و
پیغمبران را به ناحق میکشتهاند ( و هرکس هم در هر عصر و زمانی به چنین
کارهائی دست یازد و اعمال ننگین گذشتگان را بپسندد ، جزای او همین خواهد
بود ) . این ( جرأت بر گناهان بزرگ ، ناشی از استمرار گناهان کوچک بود و )
به سبب سرکشی ( از فرمان خدا ) و تجاوز ( از حدود شریعت یزدان ) میباشد .
توضیحات :
«
ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ » : خیمه ذلّت بالایِ سر آنان برافراشته
شده است . مُهر خواری بر ایشان خورده است . « أَیْنَمَا » : هرجا . «
ثُقِفُوا » : یافته شوند و فراچنگ آورده شوند . « حَبْلِ اللهِ » : آنچه
خدا بر مسلمانان واجب کرده است که در حق اهل کتاب روا دارند بدان گاه که
تحت ذمّه ایشان قرار میگیرند . « حَبْلِ النَّاسِ » : همکاری و همیاری
مسلمانان با افراد ذمّی . « بَآؤُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللهِ » : برگشتند و
خشم خدا را با خود آوردند . مستحقّ خشم خدا گشتند . « مَسْکَنَةُ » : خواری
و مذلّت . « عَصَوْا » : سرکشی کردند . « کَانُوا یَعْتَدُونَ » : تجاوز
میکردند .
سوره آل عمران آیه 113
متن آیه :
لَیْسُواْ سَوَاء مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ أُمَّةٌ قَآئِمَةٌ یَتْلُونَ آیَاتِ اللّهِ آنَاء اللَّیْلِ وَهُمْ یَسْجُدُونَ
ترجمه :
آنان
همه یکسان نیستند ، گروهی از اهل کتاب ( به دادگری خاستهاند و برحق )
پابرجایند و در بخشهائی از شب - در حالی که به نماز ایستادهاند - آیات خدا
را میخوانند .
توضیحات :
« سَوَآءً » : برابر و
یکسان . « أُمَّةٌ » : دسته . جماعت . « قَآئِمَةٌ » : بر دین خدا ماندگار و
استوار . « ءَانَآءَ » : جمع ( إِنْو ) یا ( إِنْی ) ، ساعاتی از شب .
پاسی از شب .
سوره آل عمران آیه 114
متن آیه :
یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ
وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَیُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ
وَأُوْلَئِکَ مِنَ الصَّالِحِینَ
ترجمه :
به خدا و
روز رستاخیز ایمان دارند و ( مردمان را ) به کار نیک میخوانند و از کار زشت
باز میدارند و در انجام اعمال شایسته و بایسته بر یکدیگر سبقت میگیرند ، و
آنان از زمره صالحانند .
توضیحات :
« یُسَارِعُونَ » : بر همدیگر پیشی میجویند .
سوره آل عمران آیه 115
متن آیه :
وَمَا یَفْعَلُواْ مِنْ خَیْرٍ فَلَن یُکْفَرُوْهُ وَاللّهُ عَلِیمٌ بِالْمُتَّقِینَ
ترجمه :
و
آنچه از اعمال نیک انجام دهند ( هدر نمیرود و بیپاداش نمیماند و ) از ثواب
آن محروم نمیگردند ، و خداوند آگاه از ( حال و احوال ) پرهیزگاران است .
توضیحات :
« لَن یُکْفَرُوهُ » : در پیشگاه خدا به هیچ وجه از اجر آن محروم نمیشوند و کارشان بیمزد نمیماند .
سوره آل عمران آیه 116
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَن تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ
أَوْلاَدُهُم مِّنَ اللّهِ شَیْئاً وَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ
فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
بیگمان اموال و اولاد
کسانی که کفر ورزیدهاند ، ایشان را به هیچ وجه از ( کیفر و عذاب ) خدا
نمیرهاند ( و کوچکترین سودی به حالشان ندارد ) و آنان دوزخیانند و در آنجا
جاودانه میمانند .
توضیحات :
« لَن تُغْنِیَ » : هرگز نمیرهاند . هرگز دفع نمیگرداند .
سوره آل عمران آیه 117
متن آیه :
مَثَلُ مَا یُنفِقُونَ فِی هِذِهِ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا کَمَثَلِ رِیحٍ
فِیهَا صِرٌّ أَصَابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ
فَأَهْلَکَتْهُ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللّهُ وَلَکِنْ أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ
ترجمه :
مَثَل
آنچه کافران در این جهان ( در راه خوشگذرانی و جاهطلبی و کسب قدرت و شهرت ،
و حتّی آنچه که در راه خیرات و حسنات ) بذل و بخشش میکنند ، همانند سرمای
سختی است که به کشتزار قومی اصابت کند که ( با کفر و معاصی ) بر خود ستم
کردهاند ، و آن را نابود سازد . و خداوند ( با هدر دادن اعمالشان ) بر آنان
ستم ننموده است و بلکه خودشان ( با ارتکاب پلشتیها و زشتیها ) به خویشتن
ستم روا میدارند .
توضیحات :
« رِیحٍ » : باد . «
صِرٌّ » : سرمای سخت . « رِیحٍ فِیهَا صِرُّ » : مراد باد صرصر است ( نگا :
حاقّه / 6 ، و فصّلت 16 ) . « حَرْثَ » : کشتزار . « أَنفُسَهُمْ » :
مفعول مقدّم ( یَظْلِمُونَ ) است .
سوره آل عمران آیه 118
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ بِطَانَةً مِّن
دُونِکُمْ لاَ یَأْلُونَکُمْ خَبَالاً وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ
الْبَغْضَاء مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ قَدْ
بَیَّنَّا لَکُمُ الآیَاتِ إِن کُنتُمْ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از غیر خود محرم اسرار برنگزینید ، آنان از
هرگونه شر و فسادی در حق شما کوتاهی نمیکنند . آنان آرزوی رنج و زحمت شما
را ( در دل ) دارند ( و پیوسته در انتظار آنند . نشانههای ) دشمنانگیاز
دهان آنان آشکار است ، و آنچه در دل دارند بزرگتر است ( از بدسگالیهائی که
ظاهر میسازند ) . ما نشانههائی را ( که بتوان با آنها دشمن را از دوست باز
شناخت ) برای شما بیان کردیم اگر اهل عقل و درایت هستید .
توضیحات :
«
بِطَانَةً » : مَحرم اَسرار . « مِن دُونِکُمْ » : از غیر خود . « لا یَأْ
لُونَکُمْ » : تقصیر و کوتاهی نمیکنند . از ماده ( أَلا ، یَأْ لُو ) . «
لا یَأْ لُونَکُمْ خَبَالاً » : برای تباهی کارتان کوتاهی نمیکنند و بلکه
به تلاش میایستند . « لا یَأْ لُونَ » : قصور نمیکنند . ترک نمیکنند . «
خَبَالاً » : فساد . تباهی . منصوب به نزع خافض یا تمییز است بنا به معنی
اوّل ( لا یَأْ لُونَ ) ، و مفعولٌبه است بنا به معنی دوم آن . « مَا
عَنِتُّمْ » : رنج و مشقّت شما را . ( مَا ) مصدریّه است و ( عَنِتُّمْ )
از ماده ( عَنَت ) به معنی مشقّت است . « أَکْبَرُ » : بزرگتر و بیشتر .
سوره آل عمران آیه 119
متن آیه :
هَاأَنتُمْ أُوْلاء تُحِبُّونَهُمْ وَلاَ یُحِبُّونَکُمْ وَتُؤْمِنُونَ
بِالْکِتَابِ کُلِّهِ وَإِذَا لَقُوکُمْ قَالُواْ آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْاْ
عَضُّواْ عَلَیْکُمُ الأَنَامِلَ مِنَ الْغَیْظِ قُلْ مُوتُواْ
بِغَیْظِکُمْ إِنَّ اللّهَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
هان
! ( ای مؤمنان ! ) این شمائید که آنان را ( به خاطر قرابت یا صداقت یا
مودّت ) دوست میدارید ، و ایشان شما را ( به خاطر تعصّب دینی خود ) دوست
نمیدارند ، و شما به همه کتابهای ( آسمانی ) ایمان دارید ( امّا آنان به
کتاب آسمانی شما ایمان ندارند ) . و وقتی که با شما برخورد میکنند ( برای
گولزدنتان ، به دروغ ) میگویند : ایمان آوردهایم . امّا هنگامی که تنها
میشوید ، از شدّت خشم بر شما ، سرانگشتان خود را به دندان میگزند ، بگو :
با ( درد همین ) خشمی که دارید ، بمیرید ، بیگمان خداوند از آنچه در درون
سینهها میگذرد آگاه است .
توضیحات :
« خَلَوْا » :
تنها ماندند و مجلسشان از اغیار خالی شد . رفتند . « عَضُّوا » : گاز
گرفتند . « أَنَامِل » : جمع أُنْمُلَة ، سرانگشتان .
سوره آل عمران آیه 120
متن آیه :
إِن تَمْسَسْکُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْکُمْ سَیِّئَةٌ
یَفْرَحُواْ بِهَا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لاَ یَضُرُّکُمْ
کَیْدُهُمْ شَیْئاً إِنَّ اللّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ
ترجمه :
اگر
نیکی به شما دست دهد ( و نعمتی همچون پیروزی و غنیمت بهره شما گردد )
ناراحت میشوند ، و اگر به شما بدی برسد ، شادمان میشوند . و اگر ( در برابر
اذیّت و آزارشان ) بردباری کنید و ( از دوستی با ایشان ) بپرهیزید ،
حیلهگری ( و دشمنانگی خائنانه ) آنان به شما هیچ زیانی نمیرساند ، ( چه )
شکّی نیست خداوند بدانچه انجام میدهند احاطه دارد ( و قادر به دفع نقشههای
خائنانه و نیرنگهای اهریمنانه ایشان از شما است ) .
توضیحات :
«
إِن تَمْسَسْکُمْ » : اگر به شما برسد . « لا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ
شَیْئاً » : اصلاً مکر ایشان به شما زیانی نمیرساند . ( شَیْئاً ) مفعول
مطلق است . انگار که چنین فرموده است : لا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ ضُرًّا (
نگا : آلعمران / 144 ، و نساء / 36 ) .
سوره آل عمران آیه 121
متن آیه :
وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! به یاد مؤمنان آور ) زمانی را که سحرگاهان از میان خانواده
خود بیرون رفتی و پایگاههای جنگ را برای مسلمانان آماده کردی ( و جای
تیراندازان و جای سواران و جای سائر مؤمنان را مشخّص نمودی ) و خداوند شنوا
و دانا است ( و گفتگوهایتان را میشنید و اندیشههایتان را میدانست ) .
توضیحات :
«
غَدَوْتَ » : سحرگاهان بیرون رفتی ، از واژه ( غُدْوَة ) به معنی : آغاز
روز . « تُبَوِّئُ » : جایگزین میکنی . ترتیب میدهی . « مَقَاعِدَ » :
جایگاهها . مفعول دوم است .
سوره آل عمران آیه 122
متن آیه :
إِذْ هَمَّت طَّآئِفَتَانِ مِنکُمْ أَن تَفْشَلاَ وَاللّهُ وَلِیُّهُمَا وَعَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ
ترجمه :
آن
گاه که دو طائفه از شما ( یعنی بَنُوسَلَمه از خَزْرَج ، و بَنُوحارِثه از
أَوْس ) آهنگ آن کردند که سستی ورزند ( و از وسط راه بازگردند و به جهاد
نپردازند ) ، ولی خداوند یار آنان بود ( و به ایشان کمک کرد تا از این
اندیشه برگشتند ) ، و مؤمنان باید تنها بر خدا توکّل کنند و بس .
توضیحات :
« هَمَّتْ » : خواست . قصد کرد . « أَن تَفْشَلا » : که سستی کنند . تنبلی کنند .
سوره آل عمران آیه 123
متن آیه :
وَلَقَدْ نَصَرَکُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
ترجمه :
خداوند
شما را در بدر پیروز گردانید و حال آن که ( نسبت به کافران ) ناچیز ( و از
ساز و برگ اندکی برخوردار ) بودید ، پس از خدا بترسید تا شکر ( نعمت او را
بتوانید ) به جای آورید .
توضیحات :
« أَذِلَّة » : جمع ذلیل ، خواران . در اینجا مراد این است که از لحاظ شماره اندک و از نظر توشه ضعیف بودید .
سوره آل عمران آیه 124
متن آیه :
إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِینَ أَلَن یَکْفِیکُمْ أَن یُمِدَّکُمْ رَبُّکُم بِثَلاَثَةِ آلاَفٍ مِّنَ الْمَلآئِکَةِ مُنزَلِینَ
ترجمه :
بدان
گاه که تو به مؤمنان میگفتی : آیا شما را بسنده نیست که پروردگارتان با سه
هزار از فرشتگانِ فرستاده ( از سوی خویش برای آرامش خاطرتان ) یاریتان کرد
؟
توضیحات :
« مُنزَلِینَ » : روانهشدگان . صفت ( ثَلاثَةِ ءَالافٍ ) یا حال ( الْمَلآئِکَةِ ) است .
سوره آل عمران آیه 125
متن آیه :
بَلَى إِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَیَأْتُوکُم مِّن فَوْرِهِمْ هَذَا
یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُم بِخَمْسَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلآئِکَةِ مُسَوِّمِینَ
ترجمه :
آری
! ( شما را بسنده است . و علاوه از آن ) اگر بردباری ( در کارزار ) داشته
باشید و پرهیزگاری کنید ( از معصیت خدا و مخالفت با پیغمبر ) ، و آنان (
یعنی دشمنان مشرک ) هم اینک بر شما تاخت آرند ، پروردگارتان ( بر تعداد
فرشتگان بیفزاید و ) با پنج هزار فرشته یورشگر و نشانگذار ، شما را یاری
کند .
توضیحات :
« مِن فَوْرِهِمْ هذا » : همین الآن
با سرعت . « مُسَوِّمِینَ » : یورشگران . نشانگذاران بر بدن خود یا بر
مرکب خویش . مسلّطکنندگان مؤمنان بر کافران .
سوره آل عمران آیه 126
متن آیه :
وَمَا جَعَلَهُ اللّهُ إِلاَّ بُشْرَى لَکُمْ وَلِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُکُم
بِهِ وَمَا النَّصْرُ إِلاَّ مِنْ عِندِ اللّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ
ترجمه :
و
خداوند آن ( یاری با فرشتگان ) را جز مژدهای برای ( پیروزی ) شما نساخت ، و
برای آن کرد که دلهای شما بدان آرام گیرد ، و پیروزی جز از جانب خداوند
توانای دانا نیست .
توضیحات :
« بُشْرَیا » : مژده .
سوره آل عمران آیه 127
متن آیه :
لِیَقْطَعَ طَرَفاً مِّنَ الَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْ یَکْبِتَهُمْ فَیَنقَلِبُواْ خَآئِبِینَ
ترجمه :
(
هدف از یاریتان توسّط فرشتگان آن است که ) تا گروهی از بزرگان کافران را
نابود کند و یا آنان را سرکوب و خوار نماید و با شکست و ننگ خشمگینشان سازد
و ناامید برگردند ( و دیگر بار آرزوی پیروزی در سر نپرورانند ) .
توضیحات :
«
لِیَقْطَعَ » : تا هلاک کند . « طَرَفاً » : جماعتی از رؤساء و اشراف . «
یَکْبِتَهُمْ » : خوار و سرکوبشان کند . « خَآئِبِینَ » : ناامیدان .
سوره آل عمران آیه 128
متن آیه :
لَیْسَ لَکَ مِنَ الأَمْرِ شَیْءٌ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ أَوْ یُعَذَّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ
ترجمه :
چیزی
از کار ( بندگان جز اجرا فرمان یزدان ) در دست تو نیست ( بلکه همه امور در
دست خدا است . این او است که ) یا توبه آنان را میپذیرد ( و دلهایشان را
با آب ایمان میشوید ) یا ایشان را ( با کشتن و خوار داشتن در دنیا ، و عذاب
آخرت ) شکنجه میدهد ، چرا که آنان ستمگرند .
توضیحات :
«
لَیْسَ لَکَ مِنَ الأمْرِ شَیْءٌ » : جمله معترضهای است میان سابق و لاحق
خود ، و درباره لعن و نفرین رسول ( بر کافران اُحُد ، یا قاتلان قاریان
بِئْرِمَعُونه نازل شده است . « یَتُوبَ عَلَیْهِمْ » : عطف بر (
یَکْبِتَهُمْ ) است .
سوره آل عمران آیه 129
متن آیه :
وَلِلّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ یَغْفِرُ لِمَن یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
و
از آن خدا است آنچه در آسمانها و زمین است . هر که را بخواهد میآمرزد ، و
هر که را بخواهد عذاب میدهد ، و خدا بخشنده و مهربان است .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 130
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَأْکُلُواْ الرِّبَا أَضْعَافاً مُّضَاعَفَةً وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید ! ربا را دو و چند برابر مخورید ، و از خدا بترسید ، باشد که رستگار شوید .
توضیحات :
«
أَضْعَافاً مُّضَاعَفَةً » : دو و چند برابر . این گفته ، قیدی برای تحریم
نیست ، بلکه بیان واقعیّتی است که در جاهلیّت بوده است و الاّ رِبا به هر
کیفیّتی که باشد - مضاعف یا غیرمضاعف ، کم یا زیاد - با نصّ صریح قرآن حرام
و مبغوض است ( نگا : بقره / 275 و 276 ) . ( أَضْعافاً ) حال رِبا است .
سوره آل عمران آیه 131
متن آیه :
وَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِی أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ
ترجمه :
و از آتشی بپرهیزید که برای کافران ( نه مؤمنان ) آماده شده است .
توضیحات :
« أُعِدَّتْ » : آماده گشته است .
سوره آل عمران آیه 132
متن آیه :
وَأَطِیعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ
ترجمه :
و از خدا و پیغمبر اطاعت کنید تا که ( در دنیا و آخرت ) مورد رحمت و مرحمت قرار گیرید .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 133
متن آیه :
وَسَارِعُواْ إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ
ترجمه :
و
( با انجام اعمال شایسته و بایسته ) به سوی آمرزش پروردگارتان ، و بهشتی
بشتابید و بر همدیگر پیشی گیرید که بهای آن ( برای مثال ، همچون بهای )
آسمانها و زمین است ؛ ( و چنین چیز با ارزشی ) برای پرهیزگاران تهیّه دیده
شده است .
توضیحات :
« سَارِعُوا إِلَیا مَغْفِرَةٍ
» : بشتابید به سوی اسباب مغفرت . از قبیل توبه و عبادت . « عَرْض » : بها
و ارزش . پهنا . اگر عرْض به معنی عوض و بدل یعنی بها و ارزش معنوی بهشت
گرفته نشود و بلکه عرض مخالف طول باشد ، باید مراد آسمانها و زمینِ منظومه
شمسی یا بخشی از جهان ناشناخته باشد ؛ نه همه افلاک و کرات ( نگا : یونس /
101 ، حدید / 21 ) .
سوره آل عمران آیه 134
متن آیه :
الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْکَاظِمِینَ
الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
آن
کسانی که در حال خوشی و ناخوشی و ثروتمندی و تنگدستی ، به احسان و بذل و
بخشش دست مییازند ، و خشم خود را فرو میخورند ، و از مردم گذشت میکنند ، و (
بدین وسیله در صف نیکوکاران جایگزین میشوند و ) خداوند ( هم ) نیکوکاران
را دوست میدارد .
توضیحات :
« سَرَّآءِ » : توانگری و
فراخ دستی . « ضَرَّآءِ » : ناداری و تنگدستی . « کَاظِمِینَ » :
فروخورندگان خشم و غضب . عطف بر ( ألَّذِینَ ) است . « عَافِینَ » :
عفوکنندگان . درگذرندگان .
سوره آل عمران آیه 135
متن آیه :
وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُواْ أَنْفُسَهُمْ
ذَکَرُواْ اللّهَ فَاسْتَغْفَرُواْ لِذُنُوبِهِمْ وَمَن یَغْفِرُ
الذُّنُوبَ إِلاَّ اللّهُ وَلَمْ یُصِرُّواْ عَلَى مَا فَعَلُواْ وَهُمْ
یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و کسانی که چون دچار گناه (
کبیرهای ) شدند ، یا ( با انجام گناه صغیرهای ) بر خویشتن ستم کردند ، به
یاد خدا میافتند ( و وعده و وعید و عقاب و ثواب و جلالت و عظمت او را پیش
چشم میدارند و پشیمان میگردند ) و آمرزش گناهانشان را خواستار میشوند - و
بجز خدا کیست که گناهان را بیامرزد ؟ - و با علم و آگاهی بر ( زشتی کار و
نهی و وعید خدا از آن ) چیزی که انجام دادهاند پافشاری نمیکنند ( و به
تکرار گناه دست نمییازند ) .
توضیحات :
« فَاحِشَةً »
: گناه کبیره ، مانند زنا و قتل . « وَهُمْ یَعْلَمُونَ » : آنان قبح
کارشان را میدانند . آنان میدانند که خداوند توبه توبهکاران را میپذیرد و
بندگان خود را میبخشد .
سوره آل عمران آیه 136
متن آیه :
أُوْلَئِکَ جَزَآؤُهُم مَّغْفِرَةٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَجَنَّاتٌ تَجْرِی
مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَنِعْمَ أَجْرُ
الْعَامِلِینَ
ترجمه :
آن چنان پرهیزگارانی
پاداششان آمرزش خدایشان و باغهای ( بهشتی ) است که در زیر ( درختان ) آنها
جویبارها روان است و جاودانه در آنجاها ماندگارند ، و این چه پاداش نیکی
است که بهره کسانی میگردد که اهل عملند ( و برابر فرمان خدا کار میکنند )
.
توضیحات :
« خَالِدِینَ » : جاودانگان . حال (
أوْلئِکَ ) است . « نِعْمَ اَجْرُ الْعَامِلِینَ » : بهترین پاداش برای
کسانی که برابر فرمان خدا کار میکنند ، بهشت است . مخصوص به مدح ، یعنی (
الْجَنَّةُ ) محذوف است .
سوره آل عمران آیه 137
متن آیه :
قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِکُمْ سُنَنٌ فَسِیرُواْ فِی الأَرْضِ فَانْظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذَّبِینَ
ترجمه :
پیش
از شما ( ای مؤمنان ، درباره گذشتگان ) قواعد و ضوابطی بوده است ( که ثابت
و تغییرناپذیر به مرحله اجرا درآمده است و امور اجتماعی بشر برابر آن
چرخیده و گردیده است و همیشه همچنین خواهد بود ) پس در زمین به گردش
بپردازید و بنگرید که فرجام تکذیبکنندگان ( حق که پیوسته با باطل در جنگ
است ) چگونه گشته است .
توضیحات :
« خَلَتْ » : رفته
است . گذشته است . « سُنَن » : جمع سُنَّة ، راهها و روشها . وقائع و
رخدادها . ملّتها و امّتها . مراد سُنَّةالله ، یعنی نظامی است که خداوند
آن را پدید آورده است و بر طبق آن آفرینش در گردش و چرخش است . « أُنظُرُوا
» : بنگرید . بیندیشید . « کَیْفَ کانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ » : (
کَیْفَ ) خبر مقدّم ( کانَ ) و ( عاقِبَة ) اسم آن است .
سوره آل عمران آیه 138
متن آیه :
هَذَا بَیَانٌ لِّلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِینَ
ترجمه :
این
( که درباره صفات مؤمنان و قواعد و ضوابط ثابت خدا درباره گذشتگان گذشت )
روشنگری است برای مردمان ، و مایه رهنمود و پندپذیری برای پرهیزگاران است
.
توضیحات :
« بَیَانٌ » : روشنگری .
سوره آل عمران آیه 139
متن آیه :
وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الأَعْلَوْنَ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
و
( از جهاد در راه خدا به سبب آنچه بر سرتان میآید ) سست و زبون نشوید و (
برای کشتگانتان ) غمگین و افسرده نگردید ، و شما ( با تأییدات خداوندی و
قوّه ایمان راستین و نیروی حقی که از آن دفاع میکنید ) برتر ( از دیگران )
هستید ( و پیروزی و بهروزی از آن شما است ) اگر که به راستی مؤمن باشید ( و
بر ایمان دوام داشته باشید ) .
توضیحات :
« لا تَهِنُوا » : سست و زبون نشوید . از ماده ( وَهْن ) . « أَعْلَوْنَ » : برتران . چیرگان .
سوره آل عمران آیه 140
متن آیه :
إِن یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِّثْلُهُ
وَتِلْکَ الأیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللّهُ
الَّذِینَ آمَنُواْ وَیَتَّخِذَ مِنکُمْ شُهَدَاء وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ
الظَّالِمِینَ
ترجمه :
اگر به شما ( در جنگ احد )
جراحتی رسیده است ( و به جانتان گزندی و به دارائیتان زیانی وارد آمده است ،
نگران و پریشان نشوید ) به آن جمعیّت نیز ( در جنگ بدر ) جراحتی همانند آن
رسیده است ، و ما این روزها ( ی پیروزی و شکست ) را در میان مردم دست به
دست میگردانیم ( و گاهی بهره اینان و گاهی نصیب آنان مینمائیم ) تا
ثابتقدمان بر ایمان را ( از سائرین ) جدا سازد و مؤمنان شناخته شوند و
خداوند از میان شما قربانیانی برگیرد و افتخار شهادت نصیبشان گرداند . و
خداوند ستمکاران را دوست نمیدارد .
توضیحات :
«
قَرْحٌ » : زخم . جراحت . مراد از ( قَرْحِ ) اوّل در این آیه و آیه 172
همین سوره ، اذیّت و آزار و شکست و زیانهائی است که در جنگ احد گریبانگیر
مسلمانان گردید . و مراد از ( قَرْحِ ) دوم ، کشت و کشتار و درد و آزار و
بلاها و زیانهائی است که در جنگ بدر به کافران رسید ( نگا : آلعمران / 165 )
. « نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ » : میان مردم دست به دست میگردانیم ، و
گاهی بدینان و گاهی بدانان میسپاریم . « أیَّام » : روزها . مراد ازمنه و
اوقات است ؛ نه روزهای معمولی . « لِیَعْلَمَ اللهُ » : تا خدا معلوم
گرداند . باید توجّه داشت که خدا همیشه آگاه بوده و هست . لذا منظور از (
یَعْلَمَ اللهُ ) و عباراتی از این قبیل ، این است که علم غیبی به علم عینی
تبدیل شود و خفیّ جلیّ گردد . « یَتَّخِذْ مِنکُمُ الشُّهَدَآءَ » : تا
برخی از شما را مفتخر به درجه شهادت در راه خود کند . تا به برخی از شما
افتخار گواهیدادن بر مردم در روز رستاخیز بخشد ( نگا : بقره / 143 ) .
سوره آل عمران آیه 141
متن آیه :
وَلِیُمَحِّصَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ وَیَمْحَقَ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و تا این که خداوند مؤمنان را سره و خالص گرداند و کافران را نابود و تباه سازد .
توضیحات :
« لِیُمَحِّصَ » : تا سره و خالصشان گرداند . تا از هر عیبی پاکشان دارد . « یَمْحَقَ » : هلاک و تباه کند .
سوره آل عمران آیه 142
متن آیه :
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَعْلَمِ اللّهُ الَّذِینَ جَاهَدُواْ مِنکُمْ وَیَعْلَمَ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
آیا
پنداشتهاید که شما ( تنها با ادّعای ایمان ) به بهشت درخواهید آمد ، بدون
آن که خداوند کسانی از شما را مشخّص سازد که به تلاش و پیکار برخاستهاند ، و
بدون آن که خداوند بردبارانی را متمایز گرداند ( که رنجها و سختیها ، آنان
را پاکیزه و آبدیده کرده باشد ) .
توضیحات :
« أَمْ
» : آیا . « حَسِبْتُمْ » : گمان بردهاید . « لَمَّا یَعْلَمِ اللهُ » :
خداوند هنوز نشناخته باشد و جدا نساخته باشد ( نگا : بقره / 143 و آلعمران /
140 ) . « یَعْلَمَ الصَّابِرِینَ » : فعل ( یَعْلَمَ ) منصوب است به (
أَنْ ) مقدّر . چکیده معنی آیه این است که : به بهشت دست نخواهید یافت مگر
آن گاه که آزمایش خود را بدهید و خداوند جهاد در راه خود و استقامت با
دشمنان دین را از شما مشاهده کند ( نگا : عنکبوت / 2 ) .
سوره آل عمران آیه 143
متن آیه :
وَلَقَدْ کُنتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِن قَبْلِ أَن تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَیْتُمُوهُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ
ترجمه :
شما
که تمنّای مرگ ( و شهادت در راه خدا ) را داشتید پیش از آن که با آن روبرو
شوید ، ( هماینک در میدان نبرد اُحُد آمادهاید و با شهادت یاران ) مرگ را
میبینید و شما بدان مینگرید ، ( پس چرا به دهشت افتادهاید و با دیدن آنچه
آرزو میکردید زبون و غمگین گشتهاید ؟ ! ) .
توضیحات :
« کُنتُمْ تَمَنَّوْنَ » : آرزو میکردید و میخواستید .
سوره آل عمران آیه 144
متن آیه :
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ
أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِکُمْ وَمَن
یَنقَلِبْ عَلَىَ عَقِبَیْهِ فَلَن یَضُرَّ اللّهَ شَیْئاً وَسَیَجْزِی
اللّهُ الشَّاکِرِینَ
ترجمه :
محمّد جز پیغمبری
نیست و پیش از او پیغمبرانی بوده و رفتهاند ؛ آیا اگر او ( در جنگ اُحُد
کشته میشد ، یا مثل هر انسان دیگری وقتی ) بمیرد یا کشته شود ، آیا چرخ
میزنید و به عقب برمیگردید ( و با مرگ او اسلام را رها میسازید و به کفر و
بتپرستی بازگشت میکنید ) ؟ ! و هرکس به عقب بازگردد ( و ایمان را رها کرده و
کفر را برگزیند ) هرگز کوچکترین زیانی به خدا نمیرساند ، ( بلکه به خود
ضرر میزند ) و خدا به سپاسگزاران پاداش خواهد داد .
توضیحات :
«
خَلَتْ » : رفته است . « إِنقَلَبْتُمْ عَلَیا أَعْقَابِکُمْ » : بر
پاشنههای خود عقبگرد میکنید و چرخ میزنید . مراد این که : به کفر برمیگردید
. « أَعْقَاب » : جمع عَقِبْ ، پاشنههای پا .
سوره آل عمران آیه 145
متن آیه :
وَمَا کَانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلاَّ بِإِذْنِ الله کِتَاباً
مُّؤَجَّلاً وَمَن یُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْیَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَن
یُرِدْ ثَوَابَ الآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا وَسَنَجْزِی الشَّاکِرِینَ
ترجمه :
و
هیچ کسی را نسزد که بمیرد مگر به فرمان خدا ، و خداوند وقت آن را دقیقاً
در مدّت مشخّص و محدودی ثبت و ضبط کرده است ( و در کتابی که مشتمل بر مرگ و
میرها است نوشته است ) . و هرکس پاداش ( و کالای ) دنیا را خواستار شود از
آن بدو میدهیم ، و هر که پاداش ( و متاع ) آخرت را خواهان باشد از آن بدو
میدهیم ، و ما پاداش سپاسگزاران را خواهیم داد .
توضیحات :
«
أَن تَمُوتَ » : اسم ( کانَ ) است و ( إِلاّ بِإِذْنِ اللهِ ) خبر آن . «
کِتَاباً مُّؤَجَّلاً » : در کتابی نوشته است که مشتمل بر مرگ و میرها است .
( نگا : تفسیرالمنتخب / 93 و انعام / 59 ) . وقت آن را دقیقاً در وقت
مشخّص و محدودی تعیین کرده است ( نگا : فاطر / 11 ، انعام / 2 ، هود / 104 )
. ( کِتَاباً ) : منصوب به نزع خافض یا مفعول مطلق است . تقدیر چنین
میشود : کَتَبَ اللهُ ذلِکَ فِی کِتَابٍ مُّشْتَمِلٍ عَلَی اْلآجَالِ ، یا :
کَتَبَ اللهُ ذلِکَ کِتَاباً مُّوَقَّتاً بِوَقْتٍ مَّعْلُومٍ . «
مُؤَجَّلاً » : مشتمل بر مرگ و میرها . دارای وقت معیّن و محدود .
سوره آل عمران آیه 146
متن آیه :
وَکَأَیِّن مِّن نَّبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَمَا
وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا
اسْتَکَانُواْ وَاللّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
و
چه بسیار پیغمبرانی که مردان خدای فراوانی به همراه آنان کارزار میکردهاند
و به سبب چیزی که در راه خدا بدانان میرسیده است ( از قبیل : کشتهشدن برخی
از یاران و مجروحشدن خود و دوستان ) سست و ضعیف نمیشدهاند و زبونی نشان
نمیدادهاند ( و بلکه شکیبائی میکردهاند ) و خداوند شکیبایان را دوست میدارد
.
توضیحات :
« کَأَیِّنْ » : چه بسیار . «
رِبِّیُّونَ » : جمع ( رِبّی ) ، عالِمان راسخ در علوم دینی . مردان خدا .
مؤمنان مخلص . « قَاتَلَ مَعَهُ » : در رکاب یکایک آنان جنگیدهاند . « مَا
اسْتَکَانُوا » : خواری ننمودند و برای دیگران کرنش نبردند . از ماده (
کَیْن ) یا از ( کَوْن ) .
سوره آل عمران آیه 147
متن آیه :
وَمَا کَانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَن قَالُواْ ربَّنَا اغْفِرْ لَنَا
ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِی أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا
وانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و
( این عمل ایشان به هنگام سختی بود ، و در این وقت ) گفتارشان جز این نبود
که میگفتند : پروردگارا ! گناهانمان را ببخشای و از زیادهرویها و
تندرویهایمان صرف نظر فرمای و گامهایمان را ثابت و استوار بدار و ما را بر
گروه کافران پیروز بگردان .
توضیحات :
« إِسْرَافَنَا فِی أَمْرِنَا » : مراد تجاوز از حدود و ثغور قوانین و مقرّرات الهی است .
سوره آل عمران آیه 148
متن آیه :
فَآتَاهُمُ اللّهُ ثَوَابَ الدُّنْیَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
پس
خداوند پاداش این جهان را ( با پیروز کردنشان بر دشمنان ، و فراچنگ آوردن
غنیمت و کرامت و عزّت ) بدیشان داد ، و پاداش نیکوی آخرت را ( برای آنان
تضمین کرد ) و خداوند نیکوکاران را دوست میدارد .
توضیحات :
« حُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ » : پاداش نیکوی آخرت . صفت به موصوف اضافه شده است .
سوره آل عمران آیه 149
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوَاْ إِن تُطِیعُواْ الَّذِینَ کَفَرُواْ
یَرُدُّوکُمْ عَلَى أَعْقَابِکُمْ فَتَنقَلِبُواْ خَاسِرِینَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! اگر از کافران ، فرمانبرداری کنید ، شما را به
کفر برمیگردانند و زیان دیده ( از سوی دین و ایمان به سوی کفر و حرمان )
برمیگردید .
توضیحات :
« خَاسِرِینَ » : زیانباران . حال ضمیر ( و ) است .
سوره آل عمران آیه 150
متن آیه :
بَلِ اللّهُ مَوْلاَکُمْ وَهُوَ خَیْرُ النَّاصِرِینَ
ترجمه :
( کافران یاور شما نیستند ) بلکه خدا یاور شما است و او بهترینِ یاوران ( و بزرگترینِ مددکاران ) است .
توضیحات :
« مَوْلی » : سرورِ مُتصرّف .
سوره آل عمران آیه 151
متن آیه :
سَنُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُواْ الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَکُواْ
بِاللّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ
وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِینَ
ترجمه :
در دلهای
کافران رُعْب و هراس خواهیم انداخت ، از آنرو که چیزهائی را انباز خدا
ساختهاند که خداوند دلیل و برهانی ( بر حقّانیّت آنها ) فرو نفرستاده است ،
و جایگاه آنان آتش ( دوزخ ) است ، و جایگاه ستمکاران چه بد جایگاهی است .
توضیحات :
«
سُلْطَان » : حجّت و برهان ( نگا : نساء / 91 ، 144 ، 153 ، انعام / 81 ،
اعراف / 33 ، حجّ / 71 ، روم / 35 ) . « مَثْوی » : اقامتگاه .
سوره آل عمران آیه 152
متن آیه :
وَلَقَدْ صَدَقَکُمُ اللّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُم بِإِذْنِهِ
حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِی الأَمْرِ وَعَصَیْتُم مِّن
بَعْدِ مَا أَرَاکُم مَّا تُحِبُّونَ مِنکُم مَّن یُرِیدُ الدُّنْیَا
وَمِنکُم مَّن یُرِیدُ الآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ
لِیَبْتَلِیَکُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنکُمْ وَاللّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى
الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
و در آن هنگام که آنان را (
در آغاز جنگ اُحُد ) با کمک و یاری او از پای در میآوردید ، خداوند به
وعده خود ( که پیروزی بود و بر زبان پیغمبر رفته بود ) با شما وفا کرد ، تا
آن گاه که سستی کردید و در امر ( ماندن در سنگرها و رهاکردن آنجاها ) به
کشمکش پرداختید و اختلاف ورزیدید ، و پس از آن که آنچه را دوست میداشتید به
شما نشان داد ( که غلبه بر دشمن بود ) نافرمانی کردید ( و دو دسته شدید : )
دستهای از شما خواهان کالای دنیا ( یعنی غنائم جنگ شد ) و دستهای خواستار
آخرت ( یعنی : رضایتالله و پاداش اخروی ) گردید . پس ( بر اثر فرار ، دست )
شما را از آنان بازداشت و از ایشان منصرفتان گردانید ( و بدین وسیله
پیروزی شما به شکست انجامید ) تا شما را بیازماید و ( مؤمنان مخلص ، از
دیگران ممتاز و جدا شوند . و هنگامی که پشیمان شدید ) شما را بخشید ، و
خداوند را بر مؤمنان نعمت و منّت است .
توضیحات :
«
تَحُسُّونَهُمْ » : ایشان را از پای در میآورید و مستأصلشان مینمائید . «
إِذْن » : مشیّت و فرمان . « فَشِلْتُمْ » : ضعیف و پست همت شُدید . «
عَصَیْتُمْ » : نافرمانی و سرکشی کردید . « أَرَاکُمْ » : نشانتان داد . «
صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ » : شما را از ایشان بازداشت . مراد این که خداوند شما
را از جنگ ایشان منصرف و معونت خود را بازگرفت و شکست را بهره شما کرد .
سوره آل عمران آیه 153
متن آیه :
إِذْ تُصْعِدُونَ وَلاَ تَلْوُونَ عَلَى أحَدٍ وَالرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ
فِی أُخْرَاکُمْ فَأَثَابَکُمْ غُمَّاً بِغَمٍّ لِّکَیْلاَ تَحْزَنُواْ
عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلاَ مَا أَصَابَکُمْ وَاللّهُ خَبِیرٌ بِمَا
تَعْمَلُونَ
ترجمه :
( ای مؤمنان به یاد آورید ) آن
گاه را که در زمین پراکنده میشدید و میگریختید و دور میگشتید و ( از شدّت
بیم و هراس ) در فکر کسی ( جز نجات خود ) نبودید ، و پیغمبر از پشت سر شما
را صدا میزد ( و میگفت : ای بندگان خدا ! به سوی من بیائید ، من پیغمبر
خدایم ، و هرکس بر دشمن بتازد ، بهشت از آن او است . . . ) . پس در برابر
غم ( و اندوهی که به سبب نافرمانی ، به پیغمبر چشاندید ) غم ( و اندوهی )
به شما رساند ( و غم و اندوهها یکی پس از دیگری به سوی شما روی میآورد )
این بدان خاطر بود که دیگر برای آنچه ( از غنیمت ) از دست دادهاید و بر
آنچه ( از هزیمت ) به شما رسیده است غمگین نشوید ، و خداوند از آنچه انجام
میدهید آگاه است .
توضیحات :
« تُصْعِدُونَ » : در
زمین پراکنده میشوید و میگریزید و دور میگردید . از مصدر ( إِصْعاد ) . فرق
( إِصْعاد ) با ( صُعود ) در این است که اصعاد در زمین صاف انجام میپذیرد ،
ولی صعود در تپهها و کوهها . « لا تَلْوُونَ » : روی برنمیگردانید و
نمینگرید . « فِی أُخْرَاکُمْ » : در پشت سرتان . « فَأَثَابَکُمْ غَمّاً
بِغَمٍّ » : خدا سزای غمی را که با مخالفت خود به پیغمبر رسانیدید ، با
غمیداد که بر اثر شکست به شما رساند . یا : خداوند غم هزیمت را بر غم جراحت
شما افزود .
سوره آل عمران آیه 154
متن آیه :
ثُمَّ أَنزَلَ عَلَیْکُم مِّن بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُّعَاساً
یَغْشَى طَآئِفَةً مِّنکُمْ وَطَآئِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ
یَظُنُّونَ بِاللّهِ غَیْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِیَّةِ یَقُولُونَ هَل
لَّنَا مِنَ الأَمْرِ مِن شَیْءٍ قُلْ إِنَّ الأَمْرَ کُلَّهُ لِلَّهِ
یُخْفُونَ فِی أَنفُسِهِم مَّا لاَ یُبْدُونَ لَکَ یَقُولُونَ لَوْ کَانَ
لَنَا مِنَ الأَمْرِ شَیْءٌ مَّا قُتِلْنَا هَاهُنَا قُل لَّوْ کُنتُمْ فِی
بُیُوتِکُمْ لَبَرَزَ الَّذِینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ إِلَى
مَضَاجِعِهِمْ وَلِیَبْتَلِیَ اللّهُ مَا فِی صُدُورِکُمْ وَلِیُمَحَّصَ
مَا فِی قُلُوبِکُمْ وَاللّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
سپس
به دنبال این غم و اندوه ، آرامشی به گونه خواب سبکی بر شما چیره کرد که
گروهی از ( مؤمنان راستین ) شما را فرا گرفت ، و گروه دیگری تنها در بند
خود بودند و درباره خدا پندارهای نادرستی چون پندارهای زمان جاهلیّت داشتند
( و بر سبیل انکار ) میگفتند : آیا چیزی از کار ( پیروزی و نصرتی که
پیغمبر به ما وعده داده بود ) نصیب ما میشود ؟ بگو : همه کارها ( اعم از
پیروزی و شکست ) در دست خدا است . ( آنان در حین گفتن این سخن ) در دل خود
چیزهائی را پنهان میدارند که برای تو آشکار نمیسازند . ( به خود )
میگویند : اگر کار به دست ما بود ( و یا : اگر برابر وعده محمّد ، سهمی از
پیروزی داشتیم ، ) در اینجا کشته نمیشدیم . بگو : اگر ( برای جنگ بیرون
نمیآمدید و ) در خانههای خود هم بودید ، آنان که کشتهشدن در سرنوشتشان بود ،
به قتلگاه خود میآمدند و ( در مسلخ مرگ کشته میشدند . آنچه خدا خواست -
بنا به مصلحتی که خود میدانست - در جنگ احد شد ) تا خداوند آنچه را که در
سینهها دارید بیازماید و تا آنچه را که در دلها دارید خالص و سره گرداند ، و
خداوند بدانچه در سینهها ( از اسرار و رازها ) است آگاه است .
توضیحات :
«
أَمَنَةً » : امن . آرامش . مفعولٌبه یا مفعوٌلله است . « نُعَاساً » :
چرت . بدل است . « أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ » : خودشان برای خودشان
اهمّیّت دارند و خویشتن را میپایند و بس . « ظَنَّ الْجَاهِلِیَّةِ » :
همچون گمان جاهلیّت . یا : همچون گمان اهل جاهلیّت . ( ظَنَّ ) بدل است . «
هَل لَّنَا مِنَ الأمْرِ شَیْءٌ » : مگر فتح و پیروزی نصیب ما میشود ؟
هرگز ! مگر در کار و بار خود اختیاری نداریم ؟ اگر داشتیم چنین و چنان
میکردیم و . . . « یُخْفُونَ » : پنهان میدارند . « لا یُبْدُونَ » : آشکار
نمیکنند . « بَرَزَ » : بیرون آمد ( نگا : بقره / 250 ) . « مَضَاجِع » :
جمع مَضْجَع ، آنجا که انسان در آن دراز میکشد و بر پهلو میافتد . مراد
خوابگاه مرگ و قتلگاه است . « لِیَبْتَلِیَ » : تا بیازماید . «
لِیُمَحِّصَ » : تا سره و خالص سازد ( نگا : بقره / 143 و آلعمران / 141 )
.
سوره آل عمران آیه 155
متن آیه :
إِنَّ
الَّذِینَ تَوَلَّوْاْ مِنکُمْ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا
اسْتَزَلَّهُمُ الشَّیْطَانُ بِبَعْضِ مَا کَسَبُواْ وَلَقَدْ عَفَا اللّهُ
عَنْهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ
ترجمه :
آنان
که در روز رویاروئی دو گروه ( مسلمانان و کافران در جنگ احد ) فرار کردند ،
بیگمان اهریمن به سبب پارهای از آنچه کرده بودند ( که سرکشی از فرمان خدا
بود ) آنان را به لغزش انداخت و خداوند ایشان را بخشید ، چرا که خداوند
آمرزنده و شکیبا است .
توضیحات :
« تَوَلَّوْا » :
پشت کردند . روی گرداندند . « الْجَمْعَانِ » : دو گروه مؤمنان و مشرکان . «
إِسْتَزَلَّهُمْ » : آنان را به لغزش انداخت . آنان را به خطا و گناه دچار
کرد .
سوره آل عمران آیه 156
متن آیه :
یَا
أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَکُونُواْ کَالَّذِینَ کَفَرُواْ
وَقَالُواْ لإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُواْ فِی الأَرْضِ أَوْ کَانُواْ
غُزًّى لَّوْ کَانُواْ عِندَنَا مَا مَاتُواْ وَمَا قُتِلُواْ لِیَجْعَلَ
اللّهُ ذَلِکَ حَسْرَةً فِی قُلُوبِهِمْ وَاللّهُ یُحْیِی وَیُمِیتُ
وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! شما همانند کافران نباشید که چون برادرانشان به
مسافرتی ( برای تجارت و کسب و کار ) میرفتند ( و میمردند ) یا ( در کشورهای
خود یا جای دیگری ) به جنگ میپرداختند ( و کشته میشدند ) میگفتند : اگر
نزد ما میماندند ، نمیمردند و کشته نمیشدند . ( شما ای مؤمنان ! چنین
سخنانی را نگوئید ) تا خداوند این ( گفتار و گمان ) را حسرتی بر دل آنان
کند . و خدا است که زنده میکند و میمیراند ( و زندگی و مرگ در دست او است )
و خدا آنچه را که میکنید ( چه خوب باشد و چه بد ) میبیند .
توضیحات :
«
ضَرَبُوا فِی الأرْضِ » : در زمین مسافرت کردند . « غُزّیً » : جمع غازی ،
جنگجویان . جهادگران . « لِیَجْعَلَ اللهُ ذلِکَ حَسْرَةً فِی قُلُوبِهِمْ
» : تا خداوند آن عقیده و باور نادرست ایشان را حسرتی در دل آنان گرداند .
تا خداوند جهاد مؤمنان و دستیابی به غنیمت و فوز شهادت ایشان را مایه حسرت
کافران گرداند . لام ( لِیَجْعَلَ ) لام عاقبت است ( نگا : قصص / 8 ) .
سوره آل عمران آیه 157
متن آیه :
وَلَئِن قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللّهِ وَرَحْمَةٌ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ
ترجمه :
و
اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید ، مغفرت و مرحمتی ( که شما را در
برمیگیرد ) بهتر از چیزهائی است که ( آنان در طول عمر ) جمعآوری میکنند .
توضیحات :
«
لَئِنْ » : اگر . « قُتِلْتُمْ . . . » : فعل شرط است ، و جواب شرط محذوف
است که ( لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللهِ . . . ) جانشین و در معنی آن است .
سوره آل عمران آیه 158
متن آیه :
وَلَئِن مُّتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لإِلَى الله تُحْشَرُونَ
ترجمه :
و
اگر بمیرید یا کشته شوید ( مگر نه این است که فانی نمیشوید و در هر دو
صورت ) به سوی خدا بازگردانده میشوید ( و پاداش اعمال خوب یا بدتان داده
میشود ) .
توضیحات :
« تُحْشَرُونَ » : جمعآوری میشوید .
سوره آل عمران آیه 159
متن آیه :
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظّاً غَلِیظَ
الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ
لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى
اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ
ترجمه :
از
پرتو رحمت الهی است که تو با آنان ( که سر از خطّ فرمان کشیده بودند )
نرمش نمودی . و اگر درشتخوی و سنگدل بودی از پیرامون تو پراکنده میشدند .
پس از آنان درگذر و برایشان طلب آمرزش نما و در کارها با آنان مشورت و
رایزنی کن . و هنگامی که ( پس از شور و تبادل آراء ) تصمیم به انجام کاری
گرفتی ( قاطعانه دست به کار شو و ) بر خدا توکّل کن ؛ چرا که خدا
توکّلکنندگان را دوست میدارد .
توضیحات :
« فَبِمَا
رَحْمَةٍ مِّنَ اللهِ » : به سبب رحمتی که خدا آن را در دل تو به ودیعت
نهاده است . ( مَا ) حرف زائدی است که برای تأکید ربط سبب یعنی ( رحمت ) ،
به مسبّب یعنی ( لِنتَ ) به کار رفته است . « لِنتَ » : نرم شدی . نرمش
نمودی . « فَظّاً » : تندخو . « غَلِیظَ الْقَلْبِ » : سنگدل . نامهربان . «
إنفَضُّوا » : پراکنده میشدند .
سوره آل عمران آیه 160
متن آیه :
إِن یَنصُرْکُمُ اللّهُ فَلاَ غَالِبَ لَکُمْ وَإِن یَخْذُلْکُمْ فَمَن
ذَا الَّذِی یَنصُرُکُم مِّن بَعْدِهِ وَعَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکِّلِ
الْمُؤْمِنُونَ
ترجمه :
اگر خداوند شما را یاری کند
( همان گونه که در جنگ بدر یاری کرد ) هیچ کس بر شما چیره نخواهد شد ، و
اگر خوارتان گرداند ( و دست از یاریتان بردارد ، همان گونه که در جنگ احد
چنین شد ) کیست که پس از او شما را یاری دهد ؟ و مؤمنان باید تنها بر خدا
توکّل کنند و بس .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 161
متن آیه :
وَمَا کَانَ لِنَبِیٍّ أَن یَغُلَّ وَمَن یَغْلُلْ یَأْتِ بِمَا غَلَّ
یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثُمَّ تُوَفَّى کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لاَ
یُظْلَمُونَ
ترجمه :
( شما گمان کردید ممکن است
پیغمبر به شما خیانت کند ! در حالی که ) هیچ پیغمبری را نسزد که خیانت کند ،
و هر کس خیانت ورزد ، در روز رستاخیز آنچه را که در آن خیانت کرده است با
خود ( به صحنه محشر ) میآورد ، سپس به هرکسی پاداش و پادافره آنچه کرده است
به تمام و کمال داده میشود ، و بدانان ستم نخواهد شد .
توضیحات :
« یَغُلَّ » : خیانت در غنیمت کند . « غَلَّ » : خیانت در غنیمت کرد . « تُوَفَّیا » : به تمام و کمال داده میشود .
سوره آل عمران آیه 162
متن آیه :
أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللّهِ کَمَن بَاء بِسَخْطٍ مِّنَ اللّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
آیا
کسی که ( با طاعت و عبادت ) در پی خوشنودی خدا است ، مانند کسی است که (
با معصیت و نافرمانی ) خشم خدا را نصیب خود میکند ، و جایگاه او دوزخ خواهد
بود ؟ ! و دوزخ بدترین بازگشتگاه است .
توضیحات :
«
إِتَّبَعَ » : پیروی کرد . دنبال کرد . « رِضْوَان » : خوشنودی . « بَآءَ »
: برگشت . « سَخَط » : خشم . « بَآءَ بِسَخَطٍ مِّنَ اللهِ » : با
کولهباری از خشم خدا برگشت . مراد این که مورد خشم خدا قرار گرفت . «
مَصِیر » : بازگشتگاه .
سوره آل عمران آیه 163
متن آیه :
هُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ اللّهِ واللّهُ بَصِیرٌ بِمَا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
(
هر یک از ) آنان ( چه دینداران و چه بیدینان ) برای خود جاه و مقام ، و جا
و مکانی در پیشگاه خدا دارند ( و برابر و یکسان نیستند ) و خداوند میبیند
آنچه را که انجام میدهند ( لذا درجات و درکات هر یک را برابر کردار و
رفتارشان تعیین مینماید و به هرکس آن دهد که سزد ) .
توضیحات :
«
هُمْ دَرَجَاتٌ » : آنان دارای منازل و مراتبی هستند . در اینجا مضاف
محذوف است و مضافٌالیه به جای آن قرار گرفته است . تقدیر چنین است : هُمْ
ذَوُو دَرَجَاتٍ عِندَ اللهِ .
سوره آل عمران آیه 164
متن آیه :
لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَى الْمُؤمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً
مِّنْ أَنفُسِهِمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ
وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِی
ضَلالٍ مُّبِینٍ
ترجمه :
یقیناً خداوند بر مؤمنان (
صدر اسلام ) منّت نهاد و تفضّل کرد بدان گاه که در میانشان پیغمبری از جنس
خودشان برانگیخت . ( پیغمبری که ) بر آنان آیات ( کتاب خواندنی قرآن و
کتاب دیدنی جهان ) او را میخواند ، و ایشان را ( از عقائد نادرست و اخلاق
زشت ) پاکیزه میداشت و بدیشان کتاب ( قرآن و به تبع آن خواندن و نوشتن ) و
فرزانگی ( یعنی اسرار سنّت و احکام شریعت ) میآموخت ، و آنان پیش از آن در
گمراهی آشکاری ( غوطهور ) بودند .
توضیحات :
«
بَعَثَ » : برانگیخت . فرستاد . « یَتْلُو » : میخواند . در رسمالخطّ قرآنی
الف زائدی به دنبال دارد . « یُزَکِّیهِمْ » : از عقائد تباه و رفتارهای
نابهنجار پاکشان میدارد . « الْکِتَاب » : قرآن مجید . « الْحِکْمَة » :
سنّت مطهّره .
سوره آل عمران آیه 165
متن آیه :
أَوَلَمَّا أَصَابَتْکُم مُّصِیبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَیْهَا
قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِکُمْ إِنَّ اللّهَ
عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
آیا ( به ناله و
افغان افتادهاید و بیحال و زبون شدهاید ) هنگامی که مصیبتی ( در جنگ احد )
به شما دست داده است ( و میگوئید : ) این ( کشتار و فرار ) از کجا است ؟ !
و حال آن که ( در جنگ بدر ) دو برابر آن ، ( پیروزی ) کسب کردهاید ( و از
طرف کشته و اسیر گرفتهاید ؟ ! ) بگو : این ( شکست خوردن و کشتهشدن ) از
ناحیه خودتان ( و نتیجه مخالفت با رهنمودهای رسول خدا و پیروی او حرص و
آزتان ) است . بیگمان خداوند بر هر چیزی توانا است ( و پیروزی و شکست در
حیطه اختیار او است ) .
توضیحات :
« أَوَلَمَّا » :
آیا هنگامی . ( أَ ) حرف استفهام ، ( وَ ) حرف عطف ، و ( لَمَّا ) ظرف
زمان است . « أَصَابَتْکُم مُّصِیبَةٌ » : بلائی که به شما رسید که عبارت
است از کشتهشدن هفتاد نفر از مسلمانان در جنگ احد . « أَصَبْتُم
مِّثْلَیْهَا » : دو برابرش به دیگران رساندهاید که عبارت است از کشتن
هفتاد نفر و اسیر نمودن هفتاد نفر از کافران در جنگ بدر . « أَنَّیا هذَا »
: این از کجا است ؟
سوره آل عمران آیه 166
متن آیه :
وَمَا أَصَابَکُمْ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ فَبِإِذْنِ اللّهِ وَلِیَعْلَمَ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
و
آنچه ( در جنگ احد ، ) در روزی که دو دسته ( مؤمنان و کافران ) با هم نبرد
کردند به شما رسید ، به فرمان خدا ( و برابر اراده و قضا و قدر پروردگار )
بود ، و برای این بود که خداوند ( ایمان ) مؤمنان را ( به مردم ) بنمایاند
.
توضیحات :
« إِلْتَقَیا » : بهم رسیدند و جنگیدند
( نگا : آلعمران / 155 ) . « لِیَعْلَمَ الْمُؤْمِنینَ » : تا مؤمنان
راستین را از مؤمنان دروغین جدا سازد .
سوره آل عمران آیه 167
متن آیه :
وَلْیَعْلَمَ الَّذِینَ نَافَقُواْ وَقِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْاْ
قَاتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَوِ ادْفَعُواْ قَالُواْ لَوْ نَعْلَمُ
قِتَالاً لاَّتَّبَعْنَاکُمْ هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ
لِلإِیمَانِ یَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِم مَّا لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ
وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا یَکْتُمُونَ
ترجمه :
و نیز
برای این بود که ( نفاق ) منافقان را ظاهر گرداند . منافقانی که چون
بدیشان گفته شد : بیائید در راه خدا بجنگید یا ( دستکم ) برای دفاع ( از
خود ) برزمید ، گفتند : اگر میدانستیم که جنگی واقع خواهد شد ، بیگمان از
شما پیروی میکردیم ( و شما را تنها نمیگذاشتیم ! ) آنان در آن روز ( که
چنین میگفتند ) به کفر نزدیکتر بودند تا به ایمان . ایشان با دهان چیزی
میگویند که در دلشان نیست ( و گفتار و کردارشان با هم نمیخواند ) و خداوند (
از هر کسِ دیگری ) داناتر بدان چیزی است که پنهانش میدارند .
توضیحات :
«
نَافَقُوا » : اظهار ایمان کردند و کفر را به دل گرفتند . « إِدْفَعُوا » :
دفاع کنید و شرّ دشمن را از سر خانواده و میهن خود کوتاه کنید .
سوره آل عمران آیه 168
متن آیه :
الَّذِینَ قَالُواْ لإِخْوَانِهِمْ وَقَعَدُواْ لَوْ أَطَاعُونَا مَا
قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُوا عَنْ أَنفُسِکُمُ الْمَوْتَ إِن کُنتُمْ
صَادِقِینَ
ترجمه :
آنان کسانی هستند که نشستند و (
از جنگ کنارهگیری کردند و نسبت ) به برادران خود گفتند : اگر از ما اطاعت
میکردند ( و حرف ما را میشنیدند ) کشته نمیشدند . بگو : پس مرگ را از خود
به دور دارید اگر راست میگوئید ( که میتوان با پرهیز و حذر از دست قضا و
قدر گریخت ) .
توضیحات :
« قَعَدُوا » : نشستند . « إِدْرَءُوا » : به دور دارید . دفع کنید .
سوره آل عمران آیه 169
متن آیه :
وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتاً بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ
ترجمه :
و
کسانی را که در راه خدا کشته میشوند ، مرده مشمار ، بلکه آنان زندهاند و
بدیشان نزد پروردگارشان روزی داده میشود ( و چگونگی زندگی و نوع خوراک
ایشان را خدا میداند و بس ) .
توضیحات :
« لا
تَحْسَبَنَّ » : گمان مبر . به حساب میاور . « أَمْوَاتاً » : مردگان .
مفعول دوم فعل ( لا تَحْسَبَنَّ ) است . « أَحْیَآءٌ » : زندگان . خبر
مبتدای محذوف است .
سوره آل عمران آیه 170
متن آیه :
فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَیَسْتَبْشِرُونَ
بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ
عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
آنان
شادمانند از آنچه خداوند به فضل و کرم خود بدیشان داده است ، و خوشحالند به
خاطر کسانی که بعد از آنان ماندهاند ( و هنوز در راه خدا میرزمند و به فوز
شهادت نائل نشدهاند و ) بدیشان نپیوستهاند . ( شادی و سرور آنان از این
بابت است که پیروزی یا شهادت در انتظار همکیشان ایشان است و مقامات برجسته
آنان را در آن جهان میبینند ، و میدانند ) این که ترس و هراسی بر ایشان
نیست و آنان اندوهگین نخواهند شد . ( چه نه مکروهی بر سر راه آنان در سرای
باقی است ، و نه بر کاری که در سرای فانی کردهاند و دارائی و عزیزانی را
که ترک گفتهاند ، پشیمانند ) .
توضیحات :
«
فَرِحِینَ » : شادمانان . حال ضمیر ( و ) در ( یُرْزَقُونَ ) است . «
یَسْتَبْشِرُونَ » : شادمان و خوشحالند . مژده و نوید میدهند ( نگا : فرهنگ
لسانالعرب ، و محیطالمحیط ) .
سوره آل عمران آیه 171
متن آیه :
یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَفَضْلٍ وَأَنَّ اللّهَ لاَ یُضِیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
شاد
و خوشحالند به خاطر نعمتی که خدا بدانان داده است و فضل و کرمی که او
بدیشان روا دیده است ، و خوشوقت و مسرورند از این که ( میبینند ) خداوند
اجر و پاداش مؤمنان را ضائع نکرده و هدر نمیدهد .
توضیحات :
. . .
سوره آل عمران آیه 172
متن آیه :
الَّذِینَ اسْتَجَابُواْ لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَا أَصَابَهُمُ
الْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَاتَّقَواْ أَجْرٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
کسانی
که پس از ( آن همه ) زخمهائی که خوردند و جراحتهائی که برداشتند ، فرمان
خدا و پیغمبر را اجابت کردند ( و هنوز زخمهای جنگ احد التیام نیافته به
تعقیب مشرکان پرداختند و به سوی حمْراءُ اْلاُسُد شتافتند و بدین وسیله کار
بسیار نیکوئی کردند ، ) برای کسانی از آنان که ( چنین کار ) نیکی کردند و (
از نافرمانی خدا و رسول ترسیدند و ) پرهیز نمودند ، اجر و پاداش بس بزرگی
است .
توضیحات :
« إسْتَجَابُوا » : اجابت و اطاعت کردند . « قَرْح » : زخم .
سوره آل عمران آیه 173
متن آیه :
الَّذِینَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُواْ لَکُمْ
فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِیمَاناً وَقَالُواْ حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ
الْوَکِیلُ
ترجمه :
آن کسانی که مردمان بدیشان
گفتند : مردمان ( قریش برای تاختن بر شما دست به دست هم دادهاند و ) بر ضدّ
شما گرد یکدیگر فراهم آمدهاند ، پس از ایشان بترسید ؛ ولی ( چنین تهدید و
بیمی به هراسشان نیانداخت ؛ بلکه برعکس ) بر ایمان ایشان افزود و گفتند :
خدا ما را بس و او بهترین حامی و سرپرست است .
توضیحات :
«
حَسْبُنَا » : ما را بس است . برای ما کافی است . « وَکِیلُ » : حامی و
سرپرست . فَعیل به معنی مَفْعول است ، یعنی وکیل به معنی موکول میباشد .
سوره آل عمران آیه 174
متن آیه :
فَانقَلَبُواْ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَفَضْلٍ لَّمْ یَمْسَسْهُمْ
سُوءٌ وَاتَّبَعُواْ رِضْوَانَ اللّهِ وَاللّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِیمٍ
ترجمه :
سپس
آنان ( برای جهاد بیرون رفتند ، ولیکن دشمنانشان را خوف و هراس برداشت و
از رویاروئی با چنین مؤمنانی خودداری ورزیدند ، و مسلمانان ) با نعمت بزرگ (
شهامت و عافیت و استقامت و بردن ثواب جهاد ) و فضل و مرحمت سترگ خداوند (
که با رعب و وحشت انداختن به دل دشمنان ، نصیب مسلمانان کرد و ایشان را از
دست کشتار و آزار کافران رستگار کرد ، به مدینه ) برگشتند ، و حال آن که
هیچ گونه آسیبی بدیشان نرسید ، و رضایت خدا را خواستند ( و در پی خرسندی
پروردگار بودند و شایستگی بزرگواری او را پیدا کردند ) و خداوند دارای فضل و
کرم سترگی است .
توضیحات :
« إِنقَلَبُوا » برگشتند
. « بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللهِ » : به همراه نعمتی از خدا که قوّت ایمان است .
« فَضْلٍ » : فضل و مرحمت بزرگی که اجر عظیم است . « لَمْ یَمْسَسْهُمْ » :
بدیشان نرسید .
سوره آل عمران آیه 175
متن آیه :
إِنَّمَا ذَلِکُمُ الشَّیْطَانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیَاءهُ فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
این
تنها اهریمن است که شما را از دوستان خود ( با پخش شایعات و سخنان بیاساس )
میترساند ، پس ( از آنجا که شما به خدا ایمان دارید ، بیباک و دلیر باشید و
) از آنان مترسید و از من بترسید اگر مؤمنان ( راستین ) هستید .
توضیحات :
«
الشَّیْطَانُ » : اهریمن . مراد از آن ، انسان منافق شیطانصفتی است که این
حرف را زد . « یُخَوِّفُ أَوْلِیَآءَهُ » : شما را از دوستان خود میترساند
. شما را با دوستان خود میترساند . مفعول اوّل ( یُخَوِّفُ ) محذوف است و
تقدیر چنین است : یُخَوِّفُکُمْ أوْلِیَآءَهُ . یا : یُخَوِّفُکُم
بِأوْلِیَآئِهِ .
سوره آل عمران آیه 176
متن آیه :
وَلاَ یَحْزُنکَ الَّذِینَ یُسَارِعُونَ فِی الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لَن
یَضُرُّواْ اللّهَ شَیْئاً یُرِیدُ اللّهُ أَلاَّ یَجْعَلَ لَهُمْ حَظّاً
فِی الآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
کسانی
که در ( راه ) کفر بر همدیگر پیشی میگیرند ( و همیشه بر کفرشان میافزایند و
از بد به بدتر میگرایند ) تو را غمگین نسازند ؛ چرا که آنان هیچ زیانی به
خدا نمیرسانند . خداوند میخواهد ( ایشان را به حال خود واگذارد و ) در آخرت
بهرهای ( از ثواب ) برای آنان برجای نگذارد ، و ( علاوه از محرومیّت از
ثواب ) ایشان را عذاب بزرگی است .
توضیحات :
«
یُسَارِعُونَ » : بر همدیگر شتاب میگیرند و سبقت میجویند . « شَیْئاً » :
به هیچ وجه . اصلاً . مفعول مطلق یا منصوب به نزع خافض است و تقدیر چنین
است : لَن یَضُرُّوا اللهَ ضَرَراً ما . یا : لَن یَضُرُّوا اللهَ بِشَیْءٍ
مَّا أَصْلاً . « حَظّاً » : بهره . نصیب .
سوره آل عمران آیه 177
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ اشْتَرَوُاْ الْکُفْرَ بِالإِیمَانِ لَن یَضُرُّواْ اللّهَ شَیْئاً وَلهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
بیگمان
کسانی که ( بهای ) ایمان را میدهند و ( کالای ) کفر را میخرند ، هیچ زیانی
به خدا نمیرسانند ، و ایشان را عذاب دردناکی است .
توضیحات :
« إشْتَرَوُا الْکُفْرَ بِالإِیمَانِ » : مراد این است که کفر را به جای ایمان برمیگزینند .
سوره آل عمران آیه 178
متن آیه :
وَلاَ یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ
لِّأَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدَادُواْ إِثْماً وَلَهْمُ
عَذَابٌ مُّهِینٌ
ترجمه :
کافران ( و بیدینانی که
ایمان را داده و کفر را خریداری کردهاند ) گمان نبرند که اگر بدیشان مهلت
میدهیم ( و وسائل رفاه دنیوی برایشان مهیّا میداریم و بر عمرشان میافزائیم )
به صلاح آنان است ، بلکه ما بدیشان فرصت میدهیم تا بر گناهان خود بیفزایند
و ( در آخرت به عذاب شدیدی دچار آیند . بیگمان ) برای آنان عذاب
خوارکنندهای است .
توضیحات :
« نُمْلِی » : فرصت و مجال میدهیم ( نگا : مؤمنون / 55 و 56 ) . « مُهِینٌ » : خوارکننده .
سوره آل عمران آیه 179
متن آیه :
مَّا کَانَ اللّهُ لِیَذَرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَى مَا أَنتُمْ عَلَیْهِ
حَتَّىَ یَمِیزَ الْخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّبِ وَمَا کَانَ اللّهُ
لِیُطْلِعَکُمْ عَلَى الْغَیْبِ وَلَکِنَّ اللّهَ یَجْتَبِی مِن رُّسُلِهِ
مَن یَشَاءُ فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَإِن تُؤْمِنُواْ
وَتَتَّقُواْ فَلَکُمْ أَجْرٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
( ای
مؤمنان ! سنّت ) خدا بر این نبوده است که مؤمنان را به همان صورتی که شما
هستید ( و مؤمن با منافق آمیزه یکدیگر شده است و مسلمان از نامسلمان جدا
نگشته است ) به حال خود واگذارد . بلکه خداوند ( با محکّ سختیها و دشواریها
و فرازها و نشیبهای زندگی ، از جمله جهاد ، منافق ) ناپاک را از ( مؤمن )
پاک جدا میسازد . و ( همچنین سنّت ) بر این نبوده است که ( کسی را از
آفریدگان خود ، و از جمله ) شما را بر غیب مطّلع سازد ( تا مؤمنان و
منافقان را از طریق علم غیب بشناسید . زیرا این برخلاف سنّت الهی است ) .
ولی خداوند از میان پیغمبران خود ، هر که را بخواهد برمیگزیند ( و بر قسمتی
از غیب مطّلع میسازد ، البتّه بدان اندازه که برای مقام رهبری او لازم و
ضروری باشد ) پس به خدا و پیغمبرانش ایمان بیاورید ، و اگر ایمان بیاورید و
پرهیزگار شوید ، پاداش بزرگی خواهید داشت .
توضیحات :
« لِیَذَرَ » : ترک کند . رها سازد . از ماده ( وذر ) . « یَجْتَبی » : برمیگزیند .
سوره آل عمران آیه 180
متن آیه :
وَلاَ یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن
فَضْلِهِ هُوَ خَیْراً لَّهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَّهُمْ سَیُطَوَّقُونَ مَا
بَخِلُواْ بِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَلِلّهِ مِیرَاثُ السَّمَاوَاتِ
وَالأَرْضِ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
آنان
که نسبت بدانچه خداوند از فضل و نعمت خود بدیشان عطاء کرده است بخل
میورزند ( و زکات مال بدرنمیکنند و در راه مصالح جامعه به بذل و بخشش دست
نمییازند ) گمان نکنند که این کار برای آنان خوب است و به سود ایشان است ،
بلکه این کار برای آنان بد است و به زیان ایشان تمام میشود . در روز قیامت
همان چیزی که بدان بخل ورزیدهاند ( و سخت بدان دل بستهاند و برابر قانون
خدا در راه خدمت به اجتماع به کار نبردهاند ، وبال آنان میگردد و عذاب آن )
طوق ( سنگین اسارت بر گردن ) ایشان میگردد . ( و این اموال چه در راه خدا
و بندگان او انفاق شود یا نشود ، بالاخره از صاحبان آن جدا خواهد شد ) و
همه آنچه در آسمانها و زمین است از آن خدا است و سرانجام هم همه را به ارث
خواهد برد ، ( چه : در حقیقت مالک اصلی خدا است ، و این امانت چند روزی
پیش ما است ) و خداوند از آنچه میکنید آگاه است .
توضیحات :
«
هُوَ خَیْراً » : ( هُوَ ) ضمیر فصل است . ( خَیْراً ) مفعول دوم ( لا
یَحْسَبَنَّ ) و مفعول اوّل آن ( الْبُخْلَ ) و محذوف است و تقدیر چنین است
: وَ لا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ بِمَآ ءَاتَاهُمُ اللهُ مِن
فَضْلِهِ الْبُخْلَ خَیْراً لَّهُمْ . « سَیُطَوَّقوُنَ » : طوق گردن ایشان
میگردد .
سوره آل عمران آیه 181
متن آیه :
لَّقَدْ سَمِعَ اللّهُ قَوْلَ الَّذِینَ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ فَقِیرٌ
وَنَحْنُ أَغْنِیَاء سَنَکْتُبُ مَا قَالُواْ وَقَتْلَهُمُ الأَنبِیَاءَ
بِغَیْرِ حَقٍّ وَنَقُولُ ذُوقُواْ عَذَابَ الْحَرِیقِ
ترجمه :
(
با وجود این که ملک آسمانها و زمین از آن او است و همه چیز را همو به ارث
میبرد ، برخی از یهودیان از روی ریشخند گفتند : ای محمّد ! خدای تو فقیر
است و از ما درخواست قرض میکند ! بگو : ) بیگمان خداوند سخن کسانی را شنید
که گفتند : خدا فقیر است و ما بینیازیم ! آنچه را گفتند ( بر ایشان )
خواهیم نوشت ، و به قتل رساندن پیامبران را به ناحق ( توسّط گذشتگان )
ایشان ( هم ثبت و ضبط خواهد شد ) و بدانان خواهیم گفت : بچشید عذاب ( آتش )
سوزان را .
توضیحات :
« إِنَّ اللهَ فَقِیرٌ » :
سخن یهودیانی است که قرآن را به استهزاء میگرفتند و با توجّه به آیه 245
بقره ( مَن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً . . . ) چنین بیادبانه دم
میزدند . « قَتْلَهُم » : عطف به ( مَا ) است . « الأنبِیَآءَ » : مفعولٌبه
مصدر ( قَتْلَ ) است . « الْحَرِیقِ » : سوزاندن . سوزاننده . اسم مصدری
است به معنی إحراق یا فعیل به معنی فاعل یعنی مُحْرِق است . در هر صورت
مراد دوزخ است .
سوره آل عمران آیه 182
متن آیه :
ذَلِکَ بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَأَنَّ اللّهَ لَیْسَ بِظَلاَّمٍ لِّلْعَبِیدِ
ترجمه :
این
( عذاب آتش سوزان ) به خاطر چیزی است که دستهای خودتان ( مرتکب آن گشته
است و برایتان با انجام اعمال ناشایست ) پیشاپیش فرستاده است ، و خداوند به
بندگان ( هرگز کمترین ) ستمی روا نمیدارد .
توضیحات :
«
ذلِکَ » : آن عذاب . در اینجا معنی ( این ) دارد و مبتدا است و خبر آن
جمله ( بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ ) است . « بِمَا » : به سبب آنچه . «
قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ » : دستهایتان تقدیم داشته است . تعبیر کلّ با جزء
است و مراد : خودتان کردهاید و پیشاپیش فرستادهاید . « لَیْسَ بِظَلاّمٍ » :
کمترین ستمی روا نمیدارد ( نگا : نساء / 40 ) . ستمپیشه نیست . واژه (
ظَلاّم ) صیغه مبالغه در کمیّت است ؛ نه کیفیّت ، یا صیغه نسبت است و به
معنی ( ظالم ) ، همچون نجّار منسوب به نجّارة ، و حَدّاد منسوب به حِدادَة ،
و عَطّار منسوب به عِطْر .
سوره آل عمران آیه 183
متن آیه :
الَّذِینَ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ عَهِدَ إِلَیْنَا أَلاَّ نُؤْمِنَ
لِرَسُولٍ حَتَّىَ یَأْتِیَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْکُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ
جَاءکُمْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِی بِالْبَیِّنَاتِ وَبِالَّذِی قُلْتُمْ فَلِمَ
قَتَلْتُمُوهُمْ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
آنان
کسانی هستند که گفتند : خداوند از ما پیمان گرفته است ( و به ما سفارش
کرده است ) که به هیچ پیغمبری ایمان نیاوریم ، مگر هنگامی که برای ما
قربانی بیاورد و آتش ( آذرخش آسمانی پیدا شود و در برابر دیدگانمان ) آن را
بخورد ! بگو : پیغمبرانی پیش از من دلائل روشن و چیزی را که گفتید با خود
آوردهاند ( و به شما نمودهاند ) پس چرا آنان را کشتهاید ، اگر راستگوئید ؟
!
توضیحات :
« قُرْبَان » : هر نوع نیکی و خوبیای که
با انجام آن به خدا تقرّب جویند . مصدری است مانند غُفران و رُجحان و به
معنی اسم مفعول به کار میرود ، یعنی : الْمُتقرّب بِهِ إِلَی اللهِ ( نگا :
مائده / 27 ) . « بَیِّنَات » : معجزات .
سوره آل عمران آیه 184
متن آیه :
فَإِن کَذَّبُوکَ فَقَدْ کُذِّبَ رُسُلٌ مِّن قَبْلِکَ جَآؤُوا بِالْبَیِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْکِتَابِ الْمُنِیرِ
ترجمه :
پس
اگر ( این بهانهجویان ) تو را تکذیب کردند ( چیز تازهای نیست و غمگین مباش
) چه پیغمبران زیادی پیش از تو تکذیب شدهاند که معجزات و دلائل روشن و
کتابهای متقن و مشتمل بر مواعظ و اندرز و کتاب روشنگر ( راه نجات ) با خود
آوردهاند .
توضیحات :
« زُبُر » : جمع زَبُور ، کتاب
مشتمل بر مواعظ . کتاب آسمانی داود ( نگا : نساء / 163 و انبیاء / 105 ) .
« کِتَاب » : مراد جنس کتاب است و شامل تورات و انجیل و صُحُف ابراهیم
میگردد . عطف آن بر ما قبل خود ، عطف عامّ بر خاصّ است . « مُنِیر » :
روشنگر راه حق .
سوره آل عمران آیه 185
متن آیه :
کُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ
یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ
فَقَدْ فَازَ وَما الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلاَّ مَتَاعُ الْغُرُورِ
ترجمه :
هر
کسی مزه مرگ را میچشد ، و بیگمان به شما پاداش و پادافره خودتان به تمام و
کمال در روز رستاخیز داده میشود . و هرکه از آتش دوزخ به دور گردد و به
بهشت برده شود ، واقعاً سعادت را فراچنگ آورده و نجات پیدا کرده است . و
زندگی دنیا چیزی جز کالای فریب نیست .
توضیحات :
«
نَفْسٍ » : کس . شخص . « ذَآئِقَة » : چشنده . « تُوَفَّوْنَ » : به تمام و
کمال به شما داده میشود . « زُحْزِحَ » : دور کرده شد . « فَازَ » :
کامیاب شد . به مراد رسید . « مَتَاع » : کالا . « غُرُور » : خدعه و فریب
.
سوره آل عمران آیه 186
متن آیه :
لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوَالِکُمْ وَأَنفُسِکُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ
الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ مِن قَبْلِکُمْ وَمِنَ الَّذِینَ
أَشْرَکُواْ أَذًى کَثِیراً وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِکَ
مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ
ترجمه :
به طور مسلّم از
لحاظ مال و جان خود مورد آزمایش قرار میگیرید و حتماً از کسانی که پیش از
شما بدیشان کتاب داده شده است ، و از کسانی که کفر ورزیدهاند ، اذیّت و
آزار فراوانی میبینید ( و اعمال ناشایستی و سخنان نابایستی میشنوید ) و اگر
( در برابر آزمایش مالی و جانی ) بردباری کنید و ( از آنچه باید پرهیز کرد
) بپرهیزید ، ( کارهای شایسته همین است و ) این اموری است که باید بر
انجام آنها عزم را جزم کرد و در اجرای آنها کوشید .
توضیحات :
«
لَتُبْلَوُنَّ » : مسلّماً آزموده میشوید ( نگا : بقره / 155 و انبیاء /
35 ) . « لَتَسْمَعُنَّ » : مسلّماً خواهید شنید . مراد از شنیدن در اینجا
دیدن و دریافتن است . « مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ » : مراد
یهودیان و مسیحیان است . « مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا » : مراد سائر کفّار
است . « عَزْم » : مصدر است و در معنی اسم مفعول یعنی مَعْزُوم ، به معنی
آنچه باید در راه رسیدن بدان به تلاش ایستاد و جدّی بود ، به کار رفته است
.
سوره آل عمران آیه 187
متن آیه :
وَإِذَ
أَخَذَ اللّهُ مِیثَاقَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ لَتُبَیِّنُنَّهُ
لِلنَّاسِ وَلاَ تَکْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاء ظُهُورِهِمْ
وَاشْتَرَوْاْ بِهِ ثَمَناً قَلِیلاً فَبِئْسَ مَا یَشْتَرُونَ
ترجمه :
و
( به یاد بیاور ای پیغمبر ! ) آن گاه را که خداوند پیمان مؤکّد ( بر زبان
انبیاء ) از اهل کتاب گرفت که باید کتاب ( خود ) را برای مردمان آشکار
سازید و توضیح دهید و آن را کتمان و پنهان نسازید . امّا آنان آن را پشت سر
افکندند و به بهای اندکی آن را فروختند ! چه بد چیزی را خریدند ! ( آنان
باقی را با فانی معاوضه کردند ! ) .
توضیحات :
«
مِیثَاق » : عهد و پیمان . « لَتُبَیِّنُنَّهُ » : قطعاً آن را باید بیان
دارید و توضیح دهید و تفهیم کنید . « نَبَذُوهُ » : آن را دور انداختند و
نسبت بدان اهمال و سهلانگاری کردند و تعالیم آن را به کار نبستند . «
وَرَآء » : فراسوی . « ظُهُور » : جمع ظَهْر ، پشتها .
سوره آل عمران آیه 188
متن آیه :
لاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَفْرَحُونَ بِمَا أَتَواْ وَّیُحِبُّونَ أَن
یُحْمَدُواْ بِمَا لَمْ یَفْعَلُواْ فَلاَ تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ
مِّنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
گمان
مبر آنان که از کارهای ( ناشایستی ) که انجام میدهند خوشحال میشوند ، و
دوست میدارند که در برابر کارهای ( نیکی ) که انجام ندادهاند ستایش شوند ،
از عذاب ( الهی ) نجات یابند و رستگار شوند . بلکه برای ایشان عذاب دردناکی
است .
توضیحات :
« مَفَازَةٍ » : مصدر میمی است و بمعنی نجات و رستگاری . یا اسم مکان است و به معنی مکان نجات و رستگاری . برکنار .
سوره آل عمران آیه 189
متن آیه :
وَلِلّهِ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاللّهُ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
و ملک آسمانها و زمین از آن خدا است ، و خدا بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
« مُلْک » : سلطنت و شاهی . کشور .
سوره آل عمران آیه 190
متن آیه :
إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ
ترجمه :
مسلّماً
در آفرینش ( عجیب و غریب و منظّم و مرتّب ) آسمانها و زمین ، و آمد و رفت (
پیاپی ، و تاریکی و روشنی ، و کوتاهی و درازی ) شب و روز ، نشانهها و
دلائلی ( آشکار برای شناخت آفریدگار و کمال و دانش و قدرت او ) برای
خردمندان است .
توضیحات :
« خَلْق » : آفرینش .
آفریده . « إِخْتِلاف » : آمد و شد . دگرگونی . « ءَایَات » : ادلّه و
نشانههای دالّ بر قدرت خدا . « أُوْلِیالألْبَاب » : صاحبان عقل و خرد .
سوره آل عمران آیه 191
متن آیه :
الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللّهَ قِیَاماً وَقُعُوداً وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ
وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا
خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
ترجمه :
کسانی
که خدا را ایستاده و نشسته و بر پهلوهایشان افتاده ( و در همه اوضاع و
احوال خود ) یاد میکنند و درباره آفرینش ( شگفتانگیز و دلهرهانگیز و
اسرارآمیز ) آسمانها و زمین میاندیشند ( و نقشه دلربا و ساختار حیرتزای آن ،
شور و غوغائی در آنان برمیانگیزد ، و به زبان حال و قال میگویند : )
پروردگارا ! این ( دستگاه شگفت کائنات ) را بیهوده و عبث نیافریدهای ؛ تو
منزّه و پاکی ( از دست یازیدن به کار باطل ! ) ، پس ما را ( با توفیق بر
انجام کارهای شایسته و بایسته ) از عذاب آتش ( دوزخ ) محفوظ دار .
توضیحات :
«
قِیَاماً » : جمع قائم ، ایستادگان . « قُعُوداً » : جمع قاعد ، نشستگان .
« قِیَاماً وَ قُعُوداً وَ . . . الأرْضِ » : حال ضمیر ( و ) یَذْکُرُونَ
بوده و بر همدیگر عطف شدهاند . « جُنُوب » : جمع جنْب ، پهلوها . «
بَاطِلاً » : بیهوده و عبث . صفت مصدر محذوفی است و تقدیر چنین است :
خَلْقاً باطِلاً . یا حال ( هذا ) است . « سُبْحَانَکَ » : پاک و منزّهی تو
. مفعول مطلق فعل محذوف ( سَبَّحَ ) . « قِنَا » : ما را محفوظ و مصون دار
. از ماده ( وقی ) .
سوره آل عمران آیه 192
متن آیه :
رَبَّنَا إِنَّکَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنصَارٍ
ترجمه :
پروردگارا
! بیگمان تو هر که را ( به خاطر اعمال زشتش ) به آتش درآری ، به راستی
خوار و زبونش کردهای . و ( اینان بر خود و دیگران ستم کردهاند و ) ستمکاران
را یاوری نیست .
توضیحات :
« أَخْزَیْتَهُ » : خوار و زبونش کردهای .
سوره آل عمران آیه 193
متن آیه :
رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیاً یُنَادِی لِلإِیمَانِ أَنْ
آمِنُواْ بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا
وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ
ترجمه :
پروردگارا
! ما از منادی ( بزرگوار توحید ، یعنی محمّد پسر عبدالّله ) شنیدیم که (
مردم را ) به ایمان به پروردگارشان میخواند و ما ایمان آوردیم ( و ندای او
را لبّیک گفتیم . اکنون که چنین است ) پروردگارا ! گناهانمان را بیامرز و
بدیهایمان را بپوشان و ما را با نیکان و ( در مسیر ایشان ) بمیران .
توضیحات :
«
مُنَادِیاً » : ندادهنده . مراد پیغمبر اسلام یا قرآنی است که به ارمغان
آورده است . « ذُنُوب » : گناهان کبیره . « سَیِّئَات » : گناهان صغیره . «
أَبْرَار » : جمع بَرّ و بارّ ، نیکان . « تَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَار » :
ما را با نیکان بمیران . مراد این است که هر چند ما نیک نیستیم ولی با این
وجود ما را در سلک نیکان قرار و از زمره ایشان قلمداد فرما .
سوره آل عمران آیه 194
متن آیه :
رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَى رُسُلِکَ وَلاَ تُخْزِنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّکَ لاَ تُخْلِفُ الْمِیعَادَ
ترجمه :
پروردگارا
! آنچه را که بر ( زبان ) پیغمبران خود ( و به پاداش تصدیق ایشان و پیروی
از آنان ) به ما وعده دادهای ، ( از قبیل : پیروزی دنیا و نعمت آخرت ) به
ما عطاء کن ، و در روز رستاخیز ما را ( با درآوردن به دوزخ ) خوار و زبون
مگردان . بیگمان تو خلف وعده نخواهی کرد .
توضیحات :
«
عَلَیا رُسُلِکَ » : بر زبان پیغمبرانت . مضاف محذوف است و تقدیر چنین است
: عَلَیا أَلْسِنَةِ رُسُلِکَ . « لا تُخْزِنَا » : خوارمان مدار و
زبونمان مگردان . « مِیعَاد » : مصدر میمی است و به معنی وعده . یا به معنی
زمان وعده است و مراد رستاخیز است .
سوره آل عمران آیه 195
متن آیه :
فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لاَ أُضِیعُ عَمَلَ عَامِلٍ
مِّنکُم مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِینَ
هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِیَارِهِمْ وَأُوذُواْ فِی سَبِیلِی
وَقَاتَلُواْ وَقُتِلُواْ لأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ
وَلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ثَوَاباً
مِّن عِندِ اللّهِ وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ
ترجمه :
پس
پروردگارشان دعای ایشان را پذیرفت و پاسخشان داد که من عمل هیچ کسی از شما
را که به کار پرداخته باشد - خواه زن باشد یا مرد - ضائع نخواهم کرد .
پارهای از شما از پاره دیگر هستید ( و همگی همنوع و همجنس میباشید ) . آنان
که هجرت کردند ، و از خانههای خود رانده شدند ، و در راه من اذیّت و
آزارشان رساندند ، و جنگیدند و کشته شدند ، هر آینه گناهانشان را میبخشم و
به بهشتشان درمیآورم . بهشتی که رودخانهها در زیر ( درختان ) آن روان است .
این پاداشی از سوی خدا ، ( ایشان را ) است ، و پاداش نیکو تنها نزد خدا
است .
توضیحات :
« إِسْتَجَابَ » : پذیرفت . پاسخ
داد . « أَنِّی » : که من . فتحه همزه با توجّه به حرف جرّ محذوفی است که
تقدیر چنین است : فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ بِأَنِّی لآ أُضِیعُ . «
بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ » : برخی از برخی دیگرید . مراد این که مرد و زن از
یک جنس بوده و برتری آنان با عمل صالح است . « لاُکَفِّرَنَّ » : بیگمان
محو میگردانم و میزدایم . « ثَوَاباً » : مفعول مطلق فعل محذوف (
لأُثِیبَنَّهُمْ ) است یا تمییز و یا حال ( جَنَّات ) و . . . « حُسْنُ
الثَّوَابِ » : پاداش نیکو . اضافه صفت به موصوف است .
سوره آل عمران آیه 196
متن آیه :
لاَ یَغُرَّنَّکَ تَقَلُّبُ الَّذِینَ کَفَرُواْ فِی الْبِلاَدِ
ترجمه :
رفت و آمد ( پیروزمندانه ، و اشتغال به کسب و کار و تجارت و بسر بردن در ناز و نعمت ) کافران در شهرها ، تو را نفریبد .
توضیحات :
«
لا یَغُرَّنَّکَ » : تو را گول نزند . « تَقَلُّبُ » : گشت و گذار . آمد و
شد ( نگا : نحل / 46 ) . غلْط خوردن در ثروت و نعمت . « بِلاد » : جمع بلد
، شهرها . جاها و سرزمینها .
سوره آل عمران آیه 197
متن آیه :
مَتَاعٌ قَلِیلٌ ثُمَّ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ
ترجمه :
( این ) متاع ناچیزی است ، سپس ( به دنبال این نعمت و قدرت ناچیز ظاهری ) جایگاهشان دوزخ است ، و چه بد جایگاهی است !
توضیحات :
«
مَتَاعٌ » : کالا و نعمت . تمتّع و بهرهمندی . خبر مبتدای محذوفی چون (
هُوَ ) است که مرجع آن ( تَقَلُّب ) است . « مَأْوَیا » : مکانی که سرانجام
بدان پناه میبرند ( نگا : آلعمران / 151 ) . « مِهَاد » : آرامگاه . بِستر
.
سوره آل عمران آیه 198
متن آیه :
لَکِنِ
الَّذِینَ اتَّقَوْاْ رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا
الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا نُزُلاً مِّنْ عِندِ اللّهِ وَمَا عِندَ
اللّهِ خَیْرٌ لِّلأَبْرَارِ
ترجمه :
ولی آنان که
از ( خشم ) پروردگارشان ( با انجام طاعات و ترک منهیّات ) میپرهیزند ، بهشت
از آن ایشان است که در زیر ( درختان ) آن رودخانهها روان است ، و جاودانه
در آن میمانند . ( تازه ، این لذائذ جسمانی ) به عنوان مهمانی و پذیرائی (
نخستین ) از جانب خدا است ، و آنچه ( از لذائذ روحانی و الطاف بیکران
صمدانی ) در پیشگاه یزدان است برای نیکان ( بسی والاتر از آن ، و ) بهتر (
از متاع فانی جهان ) است .
توضیحات :
« نُزُلاً » : نوشیدنی و خوراکی که از مهمان در آغاز نزول ، بدان پذیرائی میکنند . زاد و توشه . حال ( جَنَّات ) است .
سوره آل عمران آیه 199
متن آیه :
وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَمَن یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ
إِلَیْکُمْ وَمَا أُنزِلَ إِلَیْهِمْ خَاشِعِینَ لِلّهِ لاَ یَشْتَرُونَ
بِآیَاتِ اللّهِ ثَمَناً قَلِیلاً أُوْلَئِکَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ
رَبِّهِمْ إِنَّ اللّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ
ترجمه :
برخی
از اهل کتاب هستند که به خدا و بدانچه بر شما نازل شده و بدانچه بر خود
آنان نازل گردیده است ، ایمان دارند . در برابر خدا فروتن بوده و آیات خدا
را به بهای ناچیز ( دنیا ) نمیفروشند . پاداش ایشان در نزد پروردگارشان (
محفوظ ) است . بیگمان خداوند سریعالحساب است ( و به سرعت تمام در مدّتی
اندک به حساب اعمال همگان رسیدگی کرده و پاداش و پادافره نیکان و بدان را
بدون کم و کاست خواهد داد ) .
توضیحات :
« خَاشِعِینَ » : فروتنان . حال است .
سوره آل عمران آیه 200
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! ( در برابر شدائد و ناملایمات ) شکیبایی ورزید
و ( در مقابل دشمنان ) استقامت و پایداری کنید و ( از مرزهای مملکت خویش )
مراقبت به عمل آورید و از ( خشم ) خدا بپرهیزید ، تا این که رستگار شوید
.
توضیحات :
« صَابِرُوا » : بر دیگران در صبرکردن
پیروز شوید و از آنان شکیباتر باشید . « رَابِطُوا » : مرزداری کنید و از
سرزمین اسلامی خود مراقبت به عمل آورید .
تفسیر نور:
سوره نساء آیه 1
متن آیه :
یَا أَیُّهَا النَّاسُ
اتَّقُواْ رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ
مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً کَثِیراً وَنِسَاء
وَاتَّقُواْ اللّهَ الَّذِی تَسَاءلُونَ بِهِ وَالأَرْحَامَ إِنَّ اللّهَ
کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیباً
ترجمه :
ای مردمان ! از (
خشم ) پروردگارتان بپرهیزید . پروردگاری که شما را از یک انسان بیافرید و (
سپس ) همسرش را از نوع او آفرید ، و از آن دو نفر مردان و زنان فراوانی (
بر روی زمین ) منتشر ساخت . و از ( خشم ) خدائی بپرهیزید که همدیگر را بدو
سوگند میدهید ؛ و بپرهیزید از این که پیوند خویشاوندی را گسیخته دارید ( و
صله رحم را نادیده گیرید ) ، زیرا که بیگمان خداوند مراقب شما است ( و
کردار و رفتار شما از دیده او پنهان نمیماند ) .
توضیحات :
«
نَاس » : توده مردم . « نَفْسٍ واحِدَةٍ » : مراد آدم است . « خَلَقَ
مِنْها زَوْجَهَا » : همسر او را از نوع او آفرید . مراد این که خداوند
نخست آدم را از خاک بیافرید و بعد از او حوّاء را نیز از خاک خلق فرمود و
از آن دو دیگر مردمان را ( نگا : اعراف / 189 و 190 ، روم / 21 ) . « بَثَّ
» : پراکنده کرد . « تَسآءَلُونَ بِهِ » : همدیگر را بدو سوگند میدهید . «
أَرْحَام » : جمع رَحِم ، قرابت و خویشاوندی . عطف بر واژه ( اللهَ ) است
. « رَقِیباً » : مراقب و مواظب ( نگا : احزاب / 52 ) .
سوره نساء آیه 2
متن آیه :
وَآتُواْ الْیَتَامَى أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَتَبَدَّلُواْ الْخَبِیثَ
بِالطَّیِّبِ وَلاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِکُمْ إِنَّهُ
کَانَ حُوباً کَبِیراً
ترجمه :
و به یتیمان
اموالشان را ( بدان گاه که پا به رشد گذاشتند و به حدّ بلوغ رسیدند ) بازپس
بدهید ، و اموال ناپاک ( و بد خود ) را با اموال پاک ( و خوب یتیمان )
جابجا نکنید ، و اموال آنان را با اموال خودتان ( به وسیله آمیختن و یا
تعویض‌کردن ) نخورید . بیگمان چنین کاری ، گناه بزرگی است .
توضیحات :
«
ءَاتُوا » : بدهید . « یَتَامَیا » : جمع یتیم ، یتیمان . « خَبِیثَ » :
ناپاک . مراد بد و حرام است . « طَیِّبِ » : پاک . مراد خوب و حلال است . «
لا تَأْکُلُوا » : مخورید . مراد این است که از آن بهرهمند نشوید ، به
صورت نوشیدن ، خوردن ، پوشیدن ، فروختن ، و هر شکل دیگری که باشد . «
إِلَیا » : به همراه . با . « حُوباً » : گناه .
سوره نساء آیه 3
متن آیه :
وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِی الْیَتَامَى فَانکِحُواْ مَا
طَابَ لَکُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ
أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ ذَلِکَ
أَدْنَى أَلاَّ تَعُولُواْ
ترجمه :
و اگر ترسیدید
که درباره یتیمان نتوانید دادگری کنید ( و دچار گناه بزرگ شوید ، از این هم
بترسید که نتوانید میان زنان متعدّد خود دادگری کنید و از این بابت هم
دچار گناه بزرگ شوید . ولی وقتی که به خود اطمینان داشتید که میتوانید
میان زنان دادگری کنید و شرائط و ظروف خاصّ تعدّد ازواج مهیّا بود ) با
زنان دیگری که برای شما حلالند و دوست دارید ، با دو یا سه یا چهار تا
ازدواج کنید . اگر هم می‌ترسید که نتوانید میان زنان دادگری را مراعات
دارید ، به یک زن اکتفاء کنید یا با کنیزان خود ( که هزینه کمتری و تکلّفات
سبکتری دارند ) ازدواج نمائید . این ( کار ، یعنی اکتفاء به یک زن ، یا
ازدواج با کنیزان ) سبب میشود که کمتر دچار کجروی و ستم شوید و فرزندان
کمتری داشته باشید .
توضیحات :
« وَ إِنْ خِفْتُمْ
أَلاّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتَامَیا » : و اگر ترسیدید که در ازدواج با
یتیمان تحت سرپرستی خود نتوانید دادگری کنید ، پس با زنان دیگری که . . .
با توجّه بدین معنی ، پیش از ( الْیَتَامَیا ) مضاف محذوف است که تقدیر
چنین است : فِی نِکَاحِ الْیَتَامَیا . « أَلاّ تُقْسِطُوا » : این که
دادگری نکنید . « مَا طَابَ » : زنانی که حلال باشند . زنانی را که بپسندید
. « مَثْنَیا وَ ثُلاثَ وَ رُبَاعَ » : دو دو ، و سه سه ، و چهار چهار .
حال است و مراد دو یا سه یا چهار است ( نگا : فاطر / 1 ) . « أَلاّ
تَعْدِلُوا » : این که عدالت را مراعات نکنید . البتّه دادگری در نفقه و
زناشوئی و توجّه و نگاه و دیگر کارهای بیرونی که انسان بر آن توانائی دارد ؛
نه امور قلبی و درونی از قبیل عشق و محبّت که از قدرت شخص خارج است ( نگا :
نساء / 129 ) . « وَاحِدَة » : مفعول فعل محذوفی همچون ( إِنکَحُوا ) است .
« مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ » : هر اندازه از کنیزان که برایتان میسّر
شود . « أَلاّ تَعُولُوا » : این که ستم نکنید و کژی نورزید . این که
عیالمند نشوید و بدین سبب فقیر گردید .
سوره نساء آیه 4
متن آیه :
وَآتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِن طِبْنَ لَکُمْ عَن شَیْءٍ مِّنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَّرِیئاً
ترجمه :
و
مهریّه‌های زنان را به عنوان هدیّهای خالصانه و فریضه‌ای خدایانه
بپردازید . پس اگر با رضایت خاطر چیزی از مهریّه خود را به شما بخشیدند ،
آن را ( دریافت دارید و ) حلال و گوارا مصرف کنید .
توضیحات :
«
صَدُقَات » : جمع صَدُقة ، مهریّه‌ها . « نِحْلَةً » : فریضه . عطیّه
بلاعوض . حال ( صَدُقات ) است . این واژه به معنی تدیّن و دینداری نیز آمده
است . در این صورت مفعولٌله است . « نَفْساً » : تمییز است . « هَنِیئاً »
: گوارا و خوشایند . « مَرِیئاً » : خوشمزه و خوش هضم . ( هَنِیئاً
مَرِیئاً ) : هر دو حال ضمیر ( هُ ) در فعل ( کُلُوهُ ) بوده و مرجع ( هُ )
« صَدُقَات » است . به صورت مذکّرآمدن ضمیر به سبب برگشت به « شیءمذکور »
یا « ذلک » است که جایگزین صدقات است ( نگا : قاسمی ، التحریر و التنویر )
.
سوره نساء آیه 5
متن آیه :
وَلاَ
تُؤْتُواْ السُّفَهَاء أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللّهُ لَکُمْ
قِیَاماً وَارْزُقُوهُمْ فِیهَا وَاکْسُوهُمْ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً
مَّعْرُوفاً
ترجمه :
اموال کمخردان را که در اصل
اموال شما است به خود آنان تحویل ندهید . چرا که خداوند اموال را برایتان
قوام زندگی گردانده است . از ( ثمرات ) آن خوراک و پوشاک ایشان را تهیّه
کنید و با سخنان شایسته با آنان گفتگو کنید ( و ایشان را نیازارید و با
ایشان بدرفتاری نکنید ) .
توضیحات :
« أَمْوَالَکُمْ
» : دارائیتان . مراد دارائی ایشان یعنی کمخردان و کودکانی است که
نمیتوانند در دارائی خود به نحو شایسته تصرّف کنند . در اینجا ضمانت
اجتماعی مورد نظر است و محافظت اموال سفیهان ، محافظت اموال همه ملّت است .
« قِیَاماً » : وسیله پایداری و مایه پابرجائی .
سوره نساء آیه 6
متن آیه :
وَابْتَلُواْ الْیَتَامَى حَتَّىَ إِذَا بَلَغُواْ النِّکَاحَ فَإِنْ
آنَسْتُم مِّنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُواْ إِلَیْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلاَ
تَأْکُلُوهَا إِسْرَافاً وَبِدَاراً أَن یَکْبَرُواْ وَمَن کَانَ غَنِیّاً
فَلْیَسْتَعْفِفْ وَمَن کَانَ فَقِیراً فَلْیَأْکُلْ بِالْمَعْرُوفِ
فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَیْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُواْ عَلَیْهِمْ
وَکَفَى بِاللّهِ حَسِیباً
ترجمه :
یتیمان را ( پیش
از بلوغ با در اختیار قراردادن مقداری از مال و نظارت بر نحوه معامله و
کارآئی ایشان در میدان زندگی ، پیوسته ) بیازمائید تا آن گاه که به سن
ازدواج میرسند . اگر از آنان صلاحیّت و حسن تصرّف دیدید ، اموالشان را
بدیشان برگردانید ، و اموال یتیمان را با اسراف و تبذیر و با عجله و شتاب
نخورید ( و به خود بگوئید که ) پیش از آن که بزرگ شوند ( و اموال را از دست
ما بازپس بگیرند آن را هرگونه که بخواهیم خرج میکنیم ! و از سرپرستان
آنان ) هرکس که ثروثمند است ( از دریافت اجرت سرپرستی و دست‌زدن به مال
ایشان ) خودداری کند ، و هرکس که نیازمند باشد به طرز شایسته ( و به اندازه
حقّ‌الزحمه خود و نیاز عرفی ، از آن ) بخورد . و هنگامی که اموالشان را به
خودشان ( بعد از بلوغ ) بازپس دادید ، بر آنان شاهد بگیرید ، و ( اگرچه
علاوه از گواهان ، خدا گواه است و ) کافی است خدا حسابرس و مراقب باشد .
توضیحات :
«
إِبْتَلُوا » : بیازمائید . « ءَانَسْتُمْ » : درک کردید و فهمیدید . «
رُشْداً » : شعور ضبط اموال و حسن تصرّف . لیاقت و کارآئی . « بِدَاراً » :
شتابگرانه . ( إِسْرَافاً وَ بِدَاراً ) : مفعولٌله بوده و یا حال
بشمارند ، یعنی : لا تَأْکُلُوهَا مُسْرِفِینَ وَ مُبَادِرِینَ کِبَرَهُمْ .
« فَلْیَسْتَعْفِف » : پاکدامنی کند و به مقدار اندک قناعت کند . خودداری
کند . « بِالْمَعْرُوفِ » : به گونه شایسته . برابر عرف محلّ . «
أَشْهِدُوا » : گواه بگیرید . « کَفَیا بِاللهِ حَسِیباً » : حرف باء زائد
است و الله فاعل و حَسیباً حال یا تمییز است . « حَسِیباً » : حسابرس .
مراقب .
سوره نساء آیه 7
متن آیه :
لِّلرِّجَالِ نَصیِبٌ مِّمَّا تَرَکَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ
وَلِلنِّسَاء نَصِیبٌ مِّمَّا تَرَکَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ مِمَّا
قَلَّ مِنْهُ أَوْ کَثُرَ نَصِیباً مَّفْرُوضاً
ترجمه :
برای
مردان و برای زنان از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان از خود به جای
میگذارند سهمی است ، خواه آن ترکه کم باشد و یا زیاد . سهم هر یک را
خداوند مشخّص و واجب گردانده است ( و تغییرناپذیر است ) .
توضیحات :
«
أَقْرَبُونَ » : نزدیکان و خویشان . « نَصِیباً » : سهم . بهره . مفعول
فعل مقدّری است ، یعنی : جَعَلَ اللهُ لَهُمْ نصِیباً مَّفْرُوضاً . «
مَفْرُوضاً » : واجب و مشخّص .
سوره نساء آیه 8
متن آیه :
وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُوْلُواْ الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى
وَالْمَسَاکِینُ فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً
مَّعْرُوفاً
ترجمه :
و هرگاه خویشاوندان ( فقیر شخص
مرده ) و یتیمان و مستمندان ( غیر خویشاوند ) بر تقسیم ( ارث ) حضور پیدا
کردند ، چیزی از آن اموال را بدانان بدهید و به گونه زیبا و شایسته با
ایشان سخن بگوئید ( و از آنان دلجوئی و معذرت‌خواهی کنید ) .
توضیحات :
«
فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ » : مراد این است که اگر ورثه همه کِبارند ، پیش از
تقسیم ، و اگر کِبار و صِغارند ، پس از تقسیم ، از قسمت کِبار چیزی بدیشان
بدهید . « مَعْرُوفاً » : پسندیده . زیبا .
سوره نساء آیه 9
متن آیه :
وَلْیَخْشَ الَّذِینَ لَوْ تَرَکُواْ مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیَّةً
ضِعَافاً خَافُواْ عَلَیْهِمْ فَلْیَتَّقُوا اللّهَ وَلْیَقُولُواْ قَوْلاً
سَدِیداً
ترجمه :
بر مردم لازم است ( که بر یتیمان
ستم نکنند و ) بترسند از این که انگار خودشان دارند میمیرند و فرزندان
درمانده و ناتوانی از پس خود برجای میگذارند و نگران حال ایشان میباشند (
که آیا دیگران درباره آنان چه روا میدارند ؟ پس هم اینک آنچه از مردم
انتظار دارند که در حق فرزندانشان انجام دهند ، خودشان در حق یتیمان مردم
روا دارند و بالِ مهر و محبّت بر سر نوباوگان بی‌پناه بکشند ) . پس از خدا
بترسند و با یتیمان با متانت و محبّت سخن بگویند .
توضیحات :
« مِنْ خَلْفِهِمْ » : از پس خود . « ضِعَافاً » : جمع ضعیف ، کوچک و درمانده .
سوره نساء آیه 10
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَى ظُلْماً إِنَّمَا
یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَاراً وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیراً
ترجمه :
بیگمان
کسانی که اموال یتیمان را به ناحق و ستمگرانه میخورند ، انگار آتش در
شکمهای خود ( میریزند و ) میخورند . ( چرا که آنچه میخورند سبب دخول
ایشان به دوزخ میشود ) و ( در روز قیامت ) با آتش سوزانی خواهند سوخت .
توضیحات :
«
ظُلْماً » : حال ، تمییز ، مفعولٌله ، و مفعول مطلق میتواند باشد . «
سَیَصْلَوْنَ » : خواهند سوخت . داخل خواهند شد . این فعل با حرف باء و
بدون آن متعدّی است . « سَعِیراً » : آتش برافروخته . فَعیل به معنی
مَفْعول است .
سوره نساء آیه 11
متن آیه :
یُوصِیکُمُ اللّهُ فِی أَوْلاَدِکُمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ
الأُنثَیَیْنِ فَإِن کُنَّ نِسَاء فَوْقَ اثْنَتَیْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا
مَا تَرَکَ وَإِن کَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَلأَبَوَیْهِ
لِکُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَکَ إِن کَانَ لَهُ وَلَدٌ
فَإِن لَّمْ یَکُن لَّهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلأُمِّهِ
الثُّلُثُ فَإِن کَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلأُمِّهِ السُّدُسُ مِن بَعْدِ
وَصِیَّةٍ یُوصِی بِهَا أَوْ دَیْنٍ آبَآؤُکُمْ وَأَبناؤُکُمْ لاَ
تَدْرُونَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ لَکُمْ نَفْعاً فَرِیضَةً مِّنَ اللّهِ إِنَّ
اللّهَ کَانَ عَلِیما حَکِیماً
ترجمه :
خداوند
درباره ( ارث بردن ) فرزندانتان ( و پدران و مادرانتان ) به شما فرمان
میدهد و بر شما واجب میگرداند که ( چون مُردید و دخترانی و پسرانی از خود
به جای گذاشتید ) بهره یک مرد به اندازه بهره دو زن است . اگر فرزندانتان
همه دختر بودند و تعدادشان ( دو و یا ) بیشتر از دو بود ، دو سوم ترکه بهره
ایشان است ، و اگر ورثه تنها یک دختر باشد ، نصف ترکه از آن او است ، ( و
چه ورثه یک دختر و چه بیشتر باشند ، باقیمانده ترکه متعلّق به سایر ورثه
بر حسب استحقاق است ) . اگر مرده دارای فرزند و پدر و مادر باشد ، به هر یک
از پدر و مادر یک ششم ترکه میرسد ( و باقیمانده بین فرزندان او به ترتیب
سابق تقسیم میگردد ) . و اگر مرده دارای فرزند ( یا نوه ) نباشد و تنها
پدر و مادر از او ارث ببرند ، یک سوم ترکه به مادر میرسد ( و باقیمانده از
آن پدر خواهد بود ) . اگر مرده ( علاوه از پدر و مادر ) برادرانی ( یا
خواهرانی ، از پدر و مادر یا از یکی از آن دو ) داشته باشد ، به مادرش یک
ششم میرسد . ( همه این سهام مذکور ) پس از انجام وصیّتی است که مرده
میکند و بعد از پرداخت وامی است که بر عهده دارد ( و پرداخت وام مقدّم بر
انجام وصیّت است ) . شما نمیدانید پدران و مادران و فرزندانتان کدام یک
برای شما سودمندترند . ( خیر و صلاح در آن چیزی است که خدا بدان دستور
داده است ) . این فریضه الهی است و خداوند دانا ( به مصالح شما ) و حکیم
است ( در آنچه بر شما واجب نموده است ) .
توضیحات :
«
حَظّ » : بهره . سهم . « لا تَدْرُونَ » : نمیدانید . نمیفهمید . «
إِخْوَة » : جمع اخ ، برادران . واژه ( إِخْوَة ) در اینجا و در ( نساء /
176 ، یوسف / 5 ، 7 ، 58 ، 100 ، و حجرات / 10 ) از راه تغلیب بر ( أَخَوات
) یعنی خواهران نیز اطلاق شده است . « نَفْعاً » : تمییز است . «
فَرِیضَةً » : مفعول مطلق است و تقدیر چنین است : فَرَضَ اللهُ ذلِکَ
فَریضَةً . یا حال است و مصدر به معنی اسم مفعول یعنی ( مَفْرُوضَة ) آمده
است .
سوره نساء آیه 12
متن آیه :
وَلَکُمْ
نِصْفُ مَا تَرَکَ أَزْوَاجُکُمْ إِن لَّمْ یَکُن لَّهُنَّ وَلَدٌ فَإِن
کَانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَکُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْنَ مِن بَعْدِ
وَصِیَّةٍ یُوصِینَ بِهَا أَوْ دَیْنٍ وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا
تَرَکْتُمْ إِن لَّمْ یَکُن لَّکُمْ وَلَدٌ فَإِن کَانَ لَکُمْ وَلَدٌ
فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَکْتُم مِّن بَعْدِ وَصِیَّةٍ تُوصُونَ
بِهَا أَوْ دَیْنٍ وَإِن کَانَ رَجُلٌ یُورَثُ کَلاَلَةً أَو امْرَأَةٌ
وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِکُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ فَإِن
کَانُوَاْ أَکْثَرَ مِن ذَلِکَ فَهُمْ شُرَکَاء فِی الثُّلُثِ مِن بَعْدِ
وَصِیَّةٍ یُوصَى بِهَا أَوْ دَیْنٍ غَیْرَ مُضَآرٍّ وَصِیَّةً مِّنَ
اللّهِ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَلِیمٌ
ترجمه :
و برای
شما نصف دارائی به جای مانده همسرانتان است ، اگر فرزندی ( از شما یا از
دیگران و یا نوه یا نوادگانی ) نداشته باشند ( و باقی ترکه ، برابر آیه
قبلی ، به فرزندانشان و پدران و مادرانشان تعلّق میگیرد ) و اگر فرزندی
داشته باشند ، سهم شما یک چهارم ترکه است ( و باقیمانده ترکه به ذوی‌الفروض
و عصبه ، یا ذوی‌الارحام یا بیت‌المال میرسد . به هرحال چه فرزندی نداشته
باشند و چه فرزندی داشته باشند ، سهم شما ) پس از انجام وصیّتی است که
کردهاند و پرداخت وامی است که بر عهده دارند ( و پرداخت وام بر انجام
وصیّت مقدّم است ) . و برای زنان شما یک چهارم ترکه شما است اگر فرزندی (
یا نوه و نوادگانی از آنان یا از دیگران ) نداشته باشید . ( اگر همسر یک
نفر باشد ، یک چهارم را تنها دریافت میدارد ، و اگر دو همسر و بیشتر باشند
، یک چهارم به طور مساوی میانشان تقسیم میگردد . باقیمانده ترکه به
خویشاوندان و وابستگان به ترتیب استحقاق میرسد ) . و اگر شما فرزندی ( یا
نوه و نوادگانی ) داشتید ، سهمیّه همسرانتان یک هشتم ترکه بوده ( و بقیّه
ترکه به فرزندانتان و پدران و مادرانتان - همان گونه که ذکر شد - میرسد .
البتّه ) پس از انجام وصیّتی است که میکنید و بعد از وامی است که بر عهده
دارید . و اگر مردی یا زنی به گونه کَلالَه ارث از آنان برده شد ( و فرزند و
پدری نداشتند ) و برادر ( مادری ) یا خواهر ( مادری ) داشتند ، سهم هر یک
از آن دو ، یک ششم ترکه است ( و فرقی میان آن دو نیست ) و اگر بیش از آن (
تعداد ، یعنی یک برادر مادری و یک خواهر مادری ) بودند ، آنان در یک سوم با
هم شریکند ( و به طور یکسان یک سوم را میان خود تقسیم میکنند . البتّه
این هم ) پس از انجام وصیّتی است که بدان توصیه شده است و یا پرداخت وامی
است که بر عهده مرده است . وصیّت و وامی که ( به بازماندگان ) زیان نرساند (
یعنی وصیّت از بیش از یک سوم نباشد و مرده از روی غرض اقرار به وامی نکند
که بر عهده او نیست ، و یا صرف نظر از وامی نکند که بر دیگران دارد . و . .
. ) . این سفارش خدا است و خدا دانا ( به آن چیزی است که به نفع شما است و
آگاه از نیّات وصیّت‌کنندگان میباشد ) و شکیبا است ( و شتابی در عقاب شما
ندارد ؛ چرا که چه بسا پشیمان شوید و به سویش برگردید ) .
توضیحات :
«
یُورَثُ » : از او ارث برده میشود . ثلاثی مجرّد است و متعدّی به ( مِنْ )
محذوف است و تقدیر آن چنین است : یُورَثُ مِنْهُ . « کَلالَةً » : کسی که
بمیرد و پدر و فرزندی نداشته باشد . وارثی که پدر یا فرزند مرده نباشد .
حال برای ضمیر فعل ( یُورَثُ ) است . « إِمْرَأَة » : زن . عطف بر ( رَجُلٌ
) است . « لَهُ » : ضمیر ( هُ ) به صورت مفرد ذکر شده است چون معطوف بعد
از حرف ( أَوْ ) قرار گرفته است و ( أَوْ ) برای یکی از دو طرف است .
همچنین در مواردی که معطوف و معطوفٌعلیه در میان است میتوان ضمیر را با
توجّه به هر یک از آن دو برگزید و در اینجا از راه تغلیب و با توجّه به
معطوفٌعلیه ضمیر مفرد مذکّر غائب به کار رفته است . « غَیْرَ مُضَآرٍّ » :
غیر زیان‌رسان . واژه ( غیر ) حال نائب فاعل مستتر در فعل ( یُوصی ) است .
« أَخٌ أَوْ أُخْتٌ » : مراد برادر مادری یا خواهر مادری است . «
وَصِیَّةً » : مفعول مطلق است و تقدیر چنین است : یُوصِیکُمُ اللهُ بِذلِکَ
وَصِیَّةً . « حَلِیمٌ » : شکیبا . از زمره اسماء الله است و یعنی :
خداوند در عقوبت شتاب روا نمیدارد .
سوره نساء آیه 13
متن آیه :
تِلْکَ حُدُودُ اللّهِ وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَرَسُولَهُ یُدْخِلْهُ
جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَذَلِکَ
الْفَوْزُ الْعَظِیمُ
ترجمه :
این ( احکام راجع به
یتیمان و وصیّت و سهام مواریث ) حدود خدا ( در میان حق و باطل ) است و (
آنها را محترم شمارید و از آنها درنگذرید و بدانید که ) هرکس از خدا و
پیغمبرش ( در آنچه بدان دستور دادهاند ) اطاعت کند ، خدا او را به باغهای (
بهشت ) وارد میکند که در آنها رودبارها روان است و ( چنین کسانی )
جاودانه در آن میمانند و این پیروزی بزرگی است .
توضیحات :
«
خَالِدِینَ فِیهَا » : جاودانگانند در بهشت . حال است برای ضمیر ( هُ ) در
فعل ( یُدْخِلْهُ ) که مرجع آن ( مَنْ ) است و ( خَالِدِینَ ) با توجّه به
معنی ( مَنْ ) جمع آمده است .
سوره نساء آیه 14
متن آیه :
وَمَن یَعْصِ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَیَتَعَدَّ حُدُودَهُ یُدْخِلْهُ نَاراً خَالِداً فِیهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُّهِینٌ
ترجمه :
و
آن کس که از خدا و پیغمبرش نافرمانی کند و از مرزهای ( قوانین ) خدا
درگذرد ، خداوند او را به آتش ( عظیم دوزخ ) وارد میگرداند که جاودانه در
آن میماند و ( علاوه از آن ) او را عذاب خوارکنندهای است .
توضیحات :
«
خَالِداً » : جاودانه . حال است برای ضمیر ( هُ ) در ( یُدْخِلْهُ ) که با
توجّه به لفظ ( مَنْ ) مفرد بیان شده است . « مُهِینٌ » : خوارکننده .
سوره نساء آیه 15
متن آیه :
وَاللاَّتِی یَأْتِینَ الْفَاحِشَةَ مِن نِّسَآئِکُمْ فَاسْتَشْهِدُواْ
عَلَیْهِنَّ أَرْبَعةً مِّنکُمْ فَإِن شَهِدُواْ فَأَمْسِکُوهُنَّ فِی
الْبُیُوتِ حَتَّىَ یَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ یَجْعَلَ اللّهُ
لَهُنَّ سَبِیلاً
ترجمه :
و کسانی که از زنان شما
مرتکب زنا میشوند ، چهار نفر از ( مردان عادل ) خودتان را به عنوان شاهد
بر آنان به گواهی طلبید ، پس اگر گواهی دادند ، آنان را در خانههای ( خود
برای حفظ ایشان و دفع هرگونه شرّ و فسادی ) نگاه دارید تا مرگشان فرا
میرسد یا این که خداوند راهی را برای ( زندگی پاک و درست ، یا عقوبت )
آنان ( با ازدواج یا توبه ، یا وضع حکم دیگری ) باز میکند .
توضیحات :
«
فَاحِشَةً » : زنا . برخی فاحشه را در اینجا به معنی سِحاق دانستهاند و
آن عبارت است از این که دو زن فرج خود را به هم بمالند ( نگا : المصحف
المیسّر : عبدالجلیل عیسی ، صفحه 101 ) . « یَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ » :
مرگ آنان را در می‌یابد . « أَوْ یَجْعَلَ . . . سَبِیلاً » : این راه را
سوره نور آیه دو ، مشخّص کرده است .
سوره نساء آیه 16
متن آیه :
وَاللَّذَانَ یَأْتِیَانِهَا مِنکُمْ فَآذُوهُمَا فَإِن تَابَا
وَأَصْلَحَا فَأَعْرِضُواْ عَنْهُمَا إِنَّ اللّهَ کَانَ تَوَّاباً
رَّحِیماً
ترجمه :
و مرد و زنی که از شما زنا
میکنند ( و متزوّج نمی‌باشند ) آنان را بیازارید ( و بعد از شهادت چهار
نفر مرد عادل ، توبیخشان نمائید ) . ولی اگر توبه کردند ( و از کرده خود
پشیمان شدند ) و به اصلاح ( حال و تغییر احوال خود ) پرداختند ، دست از
آنان بدارید ( و نه با گفتار و نه با کردار ، ایشان را به دنبال عقوبت و
شکنجه لازم نیازارید و گذشته را به یادشان نیارید ؛ چرا که ) بیگمان خداوند
بسیار توبهپذیر و مهربان است .
توضیحات :
«
أَللَّذَانِ » : مرد و زنی که . در اینجا از راه تغلیب موصول مذکّر به کار
رفته است . برخی آن را : ( دو مردی که باهم عمل لواط انجام دادهاند )
معنی کردهاند . « ءَاذُوهُمَا » : آن دو را شکنجه کنید . در آغاز اسلام ،
کمیّت و کیفیّت تعزیر به امّت اسلامی واگذار شده بود ، ولی بعدها حدود و
ثغور آن با آیه دوم سوره نور و با حدیث نبوی مشخّص گردید ، و عقاب زن و مرد
سنگسار ، و عقاب پسر و دختر صد تازیانه و یک سال تبعید تعیین شد ( نگا :
تفسیرالمراغی ، جلد دوم ، صفحه 206 ) . « أَعْرِضُوا عَنْهُمَا » : از آنان
دست بردارید . یادآوری : گروهی از محقّقان ، آیههای 15 و 16 سوره نساء را
منسوخ میدانند ، و گروه دیگری آنها را منسوخ نمیدانند و آیه 15 را مربوط
به حکم سِحاق و آیه 16 را مربوط به حکم لواط و آیه 2 سوره نور را مربوط به
حکم زنا میدانند ( نگا : التفسیرالقرآنی للقرآن : عبدالکریم خطیب ، جلد
دوم ، صفحات 718 - 725 ) .
سوره نساء آیه 17
متن آیه :
إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوَءَ
بِجَهَالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِن قَرِیبٍ فَأُوْلَئِکَ یَتُوبُ اللّهُ
عَلَیْهِمْ وَکَانَ اللّهُ عَلِیماً حَکِیماً
ترجمه :
بیگمان
خداوند تنها توبه کسانی را میپذیرد که از روی نادانی ( و سفاهت و حماقت
ناشی از شدّت خشم و غلبه شهوت بر نفس ) به کار زشت دست مییازند ، سپس هرچه
زودتر ( پیش از مرگ ، به سوی خدا ) برمی‌گردند ( و از کرده خود پشیمان
میگردند ) ، خداوند توبه و برگشت آنان را میپذیرد . و خداوند آگاه ( از
مصالح بندگان و صدق نیّت توبه‌کنندگان است و ) حکیم است ( و از روی حکمت
درگاه توبه را بر روی توبه‌کنندگان باز گذاشته است ) .
توضیحات :
«
إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَی اللهِ » : پذیرش توبه بر خدا است . واژه (
عَلی ) را به معنی ( مِنْ ) و ( عِندَ ) نیز گرفتهاند . « بِجَهالَةٍ » :
به سبب حماقت و سفاهت . « مِن قَریبٍ » : به زودی ، و آن پیش از فرارسیدن
مرگ ، یا دستگیری بزهکار است .
سوره نساء آیه 18
متن آیه :
وَلَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئَاتِ حَتَّى
إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّی تُبْتُ الآنَ وَلاَ
الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَهُمْ کُفَّارٌ أُوْلَئِکَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ
عَذَاباً أَلِیماً
ترجمه :
توبه کسانی پذیرفته نیست
که مرتکب گناهان میگردند ( و به دنبال انجام آنها مبادرت به توبه
نمینمایند و بر کرده خویش پشیمان نمیگردند ) تا آن گاه که مرگ یکی از
آنان فرا میرسد و میگوید : هم اینک توبه میکنم ( و پشیمانی خویش را
اعلام میدارم ) . همچنین توبه کسانی پذیرفته نیست که بر کفر میمیرند ( و
جهان را کافرانه ترک میگویند ) . هم برای اینان و هم آنان عذاب دردناکی را
تهیّه دیدهایم .
توضیحات :
« أَعْتَدْنَا » : آماده کردهایم . فراهم آوردهایم .
سوره نساء آیه 19
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ یَحِلُّ لَکُمْ أَن تَرِثُواْ
النِّسَاء کَرْهاً وَلاَ تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُواْ بِبَعْضِ مَا
آتَیْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَن یَأْتِینَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَةٍ
وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِن کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَن
تَکْرَهُواْ شَیْئاً وَیَجْعَلَ اللّهُ فِیهِ خَیْراً کَثِیراً
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! برای شما درست نیست که زنان را ( همچون کالائی
) به ارث برید ( و ایشان را بدون مهریّه و رضایت ، به ازدواج خود در آورید
، و ) حال آن که آنان چنین کاری را نمی‌پسندند و وادار بدان میگردند . و
آنان را تحت فشار قرار ندهید تا بدین وسیله ( ایشان را وادار به چشمپوشی
از قسمتی از مهریّه کنید و ) برخی از آنچه را که بدیشان دادهاید فراچنگ
آرید . مگر این که آنان ( با نشوز و سوءخلق و فسق و فجور ) دچار گناه
آشکاری شوند ( که در این صورت میتوانید بر آنان سختگیری کنید ، یا به
هنگام طلاق قسمتی از مهریّه را بازپس گیرید ) . و با زنان خود به طور
شایسته ( در گفتار و در کردار ) معاشرت کنید ، و اگر هم از آنان ( به جهاتی
) کراهت داشتید ( شتاب نکنید و زود تصمیم به جدائی نگیرید ) زیرا که چه
بسا از چیزی بدتان بیاید و خداوند در آن خیر و خوبی فراوانی قرار بدهد .
توضیحات :
«
أَن تَرِثُوا النِّسَآءَ » : این که زنان را به ارث ببرید ( همان گونه که
در جاهلیّت رواج داشت ) . از زنان ارث ببرید ( بدین گونه که آنان را به
خاطر ثروت و اموالشان همچون زندانیانی در پیش خود نگاه دارید تا دارائیشان
را به ارث ببرید ) . « کَرْهاً » : ناپسندانه . حال نساء است و به معنی
کارِهات یا مُکْرَهات است . این قید برای تقبیح اعمال مردان است ؛ نه این
که اگر رضایت در میان باشد ، چنین عملی حرام بشمار نیاید . « لا
تَعْضُلُوهُنَّ » : زنان را از ازدواج باز ندارید . آنان را تحت فشار قرار
ندهید و زندانی خویشتن نکنید . این فعل میتواند منصوب بوده و عطف بر «
تَرِثُوا » باشد ، و یا مجزوم به حساب آید . « فَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَةٍ » ،
گناه آشکار همچون زنا و نشوز .
سوره نساء آیه 20
متن آیه :
وَإِنْ أَرَدتُّمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّکَانَ زَوْجٍ وَآتَیْتُمْ
إِحْدَاهُنَّ قِنطَاراً فَلاَ تَأْخُذُواْ مِنْهُ شَیْئاً أَتَأْخُذُونَهُ
بُهْتَاناً وَإِثْماً مُّبِیناً
ترجمه :
و اگر
خواستید همسری را به جای همسری برگزینید ، هر چند مال فراوانی هم مهر یکی
از آنان کرده باشید ، برای شما درست نیست که چیزی از آن مال دریافت دارید .
آیا با بهتان و گناه آشکار ، آن را دریافت میدارید ؟ ! ( مگر مؤمنان را
چنین کاری سزد ؟ ! ) .
توضیحات :
« إِسْتِبْدَال » :
عوض‌کردن . جابجا کردن . « قِنطَاراً » : مال فراوان . مراد مهریّه زیاد
است . « بُهْتَاناً » : از راه ظلم . به بطالت . با توسّل به بهتان . واژه (
بُهْتَاناً وَ إِثْماً ) مصدرند و به عنوان وصف به کار رفتهاند و حال
ضمیر ( و ) در ( تَأْخُذُونَهُ ) میباشند و تقدیر چنین است :
أَتَأْخُذُونَهُ بَاهِتِینَ وَ ءَاثِمِینَ . « مُبِیناً » : روشن و آشکار
.
سوره نساء آیه 21
متن آیه :
وَکَیْفَ تَأْخُذُونَهُ وَقَدْ أَفْضَى بَعْضُکُمْ إِلَى بَعْضٍ وَأَخَذْنَ مِنکُم مِّیثَاقاً غَلِیظاً
ترجمه :
و
چگونه ( سزاوار شما است که ) آن را بازپس بگیرید ؟ و حال آن که با یکدیگر
آمیزش داشتهاید و هر یک بر عورت دیگری اطّلاع پیدا کردهاید و ( گذشته از
این ) زنان پیمان محکمی ( هنگام ازدواج ) از شما گرفتهاند ( و خداوند
برابر آن ، امر زناشوئی را حلال نموده است ) .
توضیحات :
«
أَفْضَیا بَعْضُکُمْ إِلی بَعْضٍ » : با یکدیگر آمیزش نمودهاید . از هم
کام گرفتهاید . « مِیثَاقاً غَلِیظاً » : پیمان استوار ، که نگاهداری زنان
به صورت شایسته یا رهاکردن ایشان به گونه بایسته است ( نگا : بقره / 229 )
.
سوره نساء آیه 22
متن آیه :
وَلاَ
تَنکِحُواْ مَا نَکَحَ آبَاؤُکُم مِّنَ النِّسَاء إِلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ
إِنَّهُ کَانَ فَاحِشَةً وَمَقْتاً وَسَاء سَبِیلاً
ترجمه :
و
با زنانی ازدواج نکنید که پدران شما با آنان ازدواج کردهاند . چرا که این
کار ، عمل بسیار زشتی است و ( در پیش خدا و مردم ) مبغوض بوده و روش بسیار
نادرستی است ؛ مگر آنچه گذشته است ( و در زمان جاهلیّت بوده است که مورد
عفو خدا قرار میگیرد ) .
توضیحات :
« سَلَفَ » :
گذشت . « فَاحِشَةٌ » : کار بسیار زشت و ناپسند . « مَقْتاً » : خشم شدید .
در اینجا مصدر به جای وصف به کار رفته است ، همان گونه که میگویند :
زَیْدٌ عَدْلٌ . « سَبِیلاً » : تمییز است .
سوره نساء آیه 23
متن آیه :
حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهَاتُکُمْ وَبَنَاتُکُمْ وَأَخَوَاتُکُمْ
وَعَمَّاتُکُمْ وَخَالاَتُکُمْ وَبَنَاتُ الأَخِ وَبَنَاتُ الأُخْتِ
وَأُمَّهَاتُکُمُ اللاَّتِی أَرْضَعْنَکُمْ وَأَخَوَاتُکُم مِّنَ
الرَّضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَآئِکُمْ وَرَبَائِبُکُمُ اللاَّتِی فِی
حُجُورِکُم مِّن نِّسَآئِکُمُ اللاَّتِی دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ
تَکُونُواْ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ وَحَلاَئِلُ
أَبْنَائِکُمُ الَّذِینَ مِنْ أَصْلاَبِکُمْ وَأَن تَجْمَعُواْ بَیْنَ
الأُخْتَیْنِ إَلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللّهَ کَانَ غَفُوراً
رَّحِیماً
ترجمه :
خداوند بر شما حرام نموده است
ازدواج با مادرانتان ، دخترانتان ، خواهرانتان ، عمّه‌هایتان ، خاله‌هایتان
، برادرزادگانتان ، خواهرزادگانتان ، مادرانی که به شما شیر دادهاند ،
خواهران رضاعیتان ، مادران همسرانتان ، دختران همسرانتان از مردان دیگر که
تحت کفالت و رعایت شما پرورش یافته و با مادرانشان همبستر شدهاید ، ولی
اگر با مادرانشان همبستر نشده باشید ، گناهی ( در ازدواج با چنین دخترانی )
بر شما نیست ، همسران پسران صلبی خود ، و ( بالاخره این که ) دو خواهر را
با هم جمع آورید ، مگر آنچه گذشته است ( که با ترک یکی از آن دو خواهر ،
قلم عفو بر این کار که در زمان جاهلیّت واقع شده است ، کشیده خواهد شد ) .
بیگمان خداوند بسی آمرزنده است ( و گذشته را نادیده میگیرد ، و ) مهربان
است ( و در آنچه برایتان وضع میکند حال شما را مراعات میدارد ) .
توضیحات :
«
رَبَآئِبُکُمْ » : جمع ربیبة ، تربیت‌یافتگان . مراد دختران همسرانتان از
شوهران دیگر است . « أَللاّتِی فِی حُجُورِکُمْ » : آنان که غالباً با
مادرانشان تحت رعایت و کفالت شما قرار میگیرند ، والاّ چنین دخترانی
مطلقاً حرام میباشند ، چه تحت کفالت و رعایت انسان باشند و چه زیر نظر و
تحت مراقبت دیگران پرورده شوند . « حُجُور » : جمع حجر ، آغوش . مراد رعایت
و پرورش است . « حَلآئِل » : جمع حَلیلَة ، همسران . « أَلَّذِینَ مِنْ
أَصْلابِکُمْ » : پسران صلبی شما ؛ نه پسر خواندگانتان .
سوره نساء آیه 24
متن آیه :
وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاء إِلاَّ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ
کِتَابَ اللّهِ عَلَیْکُمْ وَأُحِلَّ لَکُم مَّا وَرَاء ذَلِکُمْ أَن
تَبْتَغُواْ بِأَمْوَالِکُم مُّحْصِنِینَ غَیْرَ مُسَافِحِینَ فَمَا
اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً وَلاَ
جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا تَرَاضَیْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِیضَةِ
إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلِیماً حَکِیماً
ترجمه :
و
زنان شوهردار ( بر شما حرام شدهاند ) مگر زنانی که ( آنان را در جنگ دینی
مسلمانان با کافران ) اسیر کرده باشید ، که ( در این صورت نکاح شوهران
کافرشان با اسارت لغو میگردد و بعد از زدوده شدن رحم ایشان ، ) برای شما
حلال میباشند . این را خدا بر شما واجب گردانده است ( پس آنچه را که او بر
شما حرام نموده است حرام بدانید و آن را مراعات دارید ) . برای شما ازدواج
با زنان دیگری جز اینان ( یعنی جز زنان مؤمن حرام ) حلال گشته است و
میتوانید با اموال خود ( از راه شرعی ) زنانی را جویا شوید و با ایشان
ازدواج کنید ( بدان شرط که منظورتان زنا و دوست‌بازی نباشد و ) پاکدامن و
از زنا خویشتندار باشید . پس اگر با زنی از زنان ازدواج کردید و از او کام
گرفتید ، باید که مهریّه او را ( چنان که مقرّر است بدون کم و کاست و در
موعد خود ) بپردازید ، و این واجبی ( از واجبات الهی ) است . و بعد از
تعیین مهریّه ، گناهی بر شما نیست در آنچه میان خود بر آن توافق مینمائید (
مثلاً این که همسر با رضا و رغبت از مقداری از مهریّه خود چشمپوشی کند و
یا شوهر مشتاقانه مقداری بر اندازه مهریّه بیفزاید ) . بیگمان خداوند (
پیوسته بر مصالح بندگان خود ) آگاه ( و در احکامی که برای آنان وضع
مینماید ) حکیم بوده ( و میباشد ) .
توضیحات :
«
مُحْصَنَات » : زنان شوهردار . « مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ » : زنان
کافرانی که در جنگ دینی بدون شوهرانشان اسیر میشوند و حامله نمی‌باشند .
امّا اگر با شوهرانشان اسیر شوند ، در حباله نکاح ایشان میمانند . «
کِتَابَ اللهِ » : مفعول مطلق فعل محذوفی است و تقدیر چنین است : کَتَبَ
اللهُ عَلَیْکُمْ تَحْریمَ هذِهِ الْمُحَرَّمَاتِ الْمَذْکُورَاتِ کِتاباً ،
وَ فَرَضَهُ فَرِیضَةً . اضافه مصدر به فاعل خود است . برخی ( کِتابَ ) را
مفعولٌبه فعل محذوفی مانند ( إِلْزَمُوا ) میدانند ؛ یعنی : إِلْزَمُوا
کِتَابَ اللهِ . « أَن تَبْتَغُوا » : تا جویا شوید . مفعولٌله است . «
مُحْصِنِینَ » : طالبان پاکدامنی و عفّت خود و همسرانشان . حال ضمیر ( و )
در فعل ( تَبْتَغُوا ) است . « غَیْرَ مُسَافِحِینَ » : دوری جویندگان از
زنا . حال دوم ضمیر ( و ) است . « مَا اسْتَمْتَعْتُمْ » : زنانی که از
آنان کام گرفتید . « أُجُور » : جمع اجر ، مراد مهریّه است . « فَرِیضَةً »
: واجب . حال است . « جُنَاح » : گناه .
سوره نساء آیه 25
متن آیه :
وَمَن لَّمْ یَسْتَطِعْ مِنکُمْ طَوْلاً أَن یَنکِحَ الْمُحْصَنَاتِ
الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مِّا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُم مِّن فَتَیَاتِکُمُ
الْمُؤْمِنَاتِ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِإِیمَانِکُمْ بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ
فَانکِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ
بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَیْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلاَ مُتَّخِذَاتِ
أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَیْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَیْهِنَّ
نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِکَ لِمَنْ خَشِیَ
الْعَنَتَ مِنْکُمْ وَأَن تَصْبِرُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ
رَّحِیمٌ
ترجمه :
و اگر کسی از شما نتوانست با زنان
آزاده مؤمن ازدواج کند ، میتواند با کنیزان مؤمنی ازدواج نماید . خداوند
آگاه از ایمان شما است . ( از ازدواج با کنیزان مؤمن سرپیچی نکنید ، چرا
که ) برخی از برخی هستید ( و شما و ایشان در برابر دین یکسان میباشید ) ،
لذا با اجازه صاحبان آنان با ایشان ازدواج کرده و مهریّه ایشان را زیبا و
پسندیده و برابر عرف و عادت ( به تمام و کمال ) بپردازید . کنیزانی را
برگزینید که با عفّت و پاکدامن باشند و برای خود دوستانی ( نامشروع )
برنگزینند . اگر پس از ازدواج ، از ایشان زنا سر زد ، عقوبت ایشان نصف
عقوبت زنان آزاده ( یعنی : پنجاه تازیانه ) است . ازدواج با کنیزان به
هنگام عدم قدرت برای کسی از شما آزاد است که ترس از فساد داشته باشد ( و
بترسد به مشقّتی دچار شود که به زنا منتهی گردد ) . و اگر شکیبائی ورزید ( و
از ازدواج با کنیزان خودداری کنید و بتوانید عفّت خود را مراعات دارید )
برای شما بهتر است . و خداوند دارای مغفرت و مرحمت فراوان است .
توضیحات :
«
طَوْلاً » : دارائی و بضاعت . قدرت مادی و معنوی . « فَتَیَات » : جمع
فَتاة ، دختران نوجوان . مراد کنیزان است . « بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ » :
برخی از برخی هستید و همگان برادران و خواهران ایمانی میباشید ( نگا :
حجرات / 10 ، توبه / 71 ) . « مُحْصَنَات » : زنان عفیف و پاکدامن . حال
است . « غَیْرَ مُسَافِحَات » : زنان عفیف و پاکدامن . حال دوم بشمار است .
« أَخْدَان » : جمع خِدْن ، رفیق و رفیقه . دوستان زن یا مردی که به گونه
آشکار یا نهان با آنان معاشرت نامشروع انجام گیرد . « أُحْصِنَّ » : به
ازدواج درآورده شدند . « عَنَت » : فساد و تباهی . فسق و فجور .
سوره نساء آیه 26
متن آیه :
یُرِیدُ اللّهُ لِیُبَیِّنَ لَکُمْ وَیَهْدِیَکُمْ سُنَنَ الَّذِینَ مِن
قَبْلِکُمْ وَیَتُوبَ عَلَیْکُمْ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
خداوند
میخواهد ( قوانین دین و مصالح امور را ) برایتان روشن کند و شما را به
راه کسانی ( از پیغمبران و صالحان ) رهنمود کند که پیش از شما بودهاند ، و
توبه ( لغزشها و بزهکاریهای پیشین ) شما را بپذیرد ، و خداوند آگاه ( از
احوال بندگان است و قوانینی را برایتان وضع مینماید که مصلحت و منفعت شما
را در بر دارد ) و حکیم است ( و برابر حکمت ، احکام شریعت را صادر مینماید
) .
توضیحات :
« سُنَن » : جمع سنّت ، روش . طریقه .
سوره نساء آیه 27
متن آیه :
وَاللّهُ یُرِیدُ أَن یَتُوبَ عَلَیْکُمْ وَیُرِیدُ الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَن تَمِیلُواْ مَیْلاً عَظِیماً
ترجمه :
خداوند
میخواهد توبه شما را بپذیرد ( و به سوی طاعت و عبادت برگردید و از لوث
گناهان پاک و پاکیزه گردید ) و کسانی که به دنبال شهوات راه میافتند ،
میخواهند که ( از حق دور شوید و به سوی باطل بگرائید و از راه راست ) خیلی
منحرف گردید ( تا همچون ایشان شوید ) .
توضیحات :
« أَن تَمِیلُوا » : این که منحرف شوید . این که دور گردید .
سوره نساء آیه 28
متن آیه :
یُرِیدُ اللّهُ أَن یُخَفِّفَ عَنکُمْ وَخُلِقَ الإِنسَانُ ضَعِیفاً
ترجمه :
خداوند
میخواهد ( با وضع احکام سهل و ساده ) کار را بر شما آسان کند ( چرا که او
میداند که انسان در برابر غرائز و امیال خود ناتوان است ) و انسان ضعیف
آفریده شده است ( و در امر گرایش به زنان تاب مقاومت ندارد ) .
توضیحات :
« ضَعِیفاً » : حال است .
سوره نساء آیه 29
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَکُمْ
بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَن تَکُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ
مِّنکُمْ وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَکُمْ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُمْ
رَحِیماً
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید !
اموال همدیگر را به ناحق ( یعنی از راههای نامشروعی همچون : دزدی ، خیانت ،
غصب ، ربا ، قمار ، و . . . ) نخورید مگر این که ( تصرّف شما در اموال
دیگران از طریق ) داد و ستدی باشد که از رضایت ( باطنی دو طرف ) سرچشمه
بگیرد ، و خودکشی مکنید و خون همدیگر را نریزید . بیگمان خداوند ( پیوسته )
نسبت به شما مهربان بوده ( و خواهد بود ) .
توضیحات :
«
بِالْبَاطِلِ » : به ناحق . از راه نامشروع . « إِلاّ أَن تَکُونَ
تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ » : مگر این که اموال از راه تجارتی باشد که با
رضایت انجام پذیرد . در اینجا مستثنی منقطع است . حرف إِلاّ به معنی لیکن و
مگر است . اسم ( تَکُونَ ) ( هِیَ ) و به ( اموال ) برمیگردد . اسم (
تَکُونَ ) میتواند ( التِّجَارَة ) محذوف باشد . تقدیر چنین میشود :
إِلاّ أَن تَکُونَ ا لأمْوَالُ أَمْوَالَ تِجَارَةٍ . یا : إِلاّ أَن
تَکُونَ التِّجَارَةُ تِجَارَةً . « لا تَقْتُلُوا أَنفُسَکُمْ » : خودکشی
نکنید . با مخالفت اوامر خدا خویشتن را به هلاکت میندازید .
سوره نساء آیه 30
متن آیه :
وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ عُدْوَاناً وَظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلِیهِ نَاراً وَکَانَ ذَلِکَ عَلَى اللّهِ یَسِیراً
ترجمه :
و
کسی که چنین کاری ( یعنی خودکشی یا خوردن به ناحق اموال دیگران ) را
تجاوزگرانه و ستمگرانه مرتکب شود ، او را با آتش دوزخ می‌سوزانیم ، و این (
عمل هم ) برای خدا آسان است .
توضیحات :
«
عُدْواناً » : تجاوزگرانه . « ظُلْماً » : ستمگرانه . ( عُدْوَاناً وَ
ظُلْماً ) مصدرند و حال واقع شدهاند و تقدیر چنین است : مُتَعَدِّیاً وَ
ظالِماً . « یَسِیراً » : آسان .
سوره نساء آیه 31
متن آیه :
إِن تَجْتَنِبُواْ کَبَآئِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَنُدْخِلْکُم مُّدْخَلاً کَرِیماً
ترجمه :
اگر
از گناهان کبیرهای بپرهیزید که از آن نهی شدهاید ، گناهان صغیره شما را (
با فضل و رحمت خود ) از شما می‌زدائیم و ( به شرط استغفار از کبائر و عدم
اصرار بر صغائر ) شما را به جایگاه ارزشمندی ( که بهشت برین است ) وارد
میگردانیم .
توضیحات :
« کَبَآئِرَ » : گناهان بزرگ
. گناهانی که در برابر آنها تهدید شدیدی آمده یا حدّی معیّن شده است . از
قبیل : انباز قراردادن برای خدا ، قتل ، سحر و جادو ، خوردن مال یتیم ،
رباخواری ، زنا ، تهمت زنا ، عقوق والدین ، شهادت دروغ و ناروا ، فرار از
جهاد . « مُدْخَلاً » : منزل و مأوی . اسم مکان باب افعال است .
سوره نساء آیه 32
متن آیه :
وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلَى بَعْضٍ
لِّلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِیبٌ مِّمَّا
اکْتَسَبْنَ وَاسْأَلُواْ اللّهَ مِن فَضْلِهِ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُلِّ
شَیْءٍ عَلِیماً
ترجمه :
آرزوی چیزی نکنید که
خداوند برخی از شما را با ( اعطای ) آن بر برخی دیگر برتری داده است ( و
مردان را در بعضی از چیزها بر زنان ، و زنان را در بعضی از چیزها بر مردان
فضیلت داده و مرحمت روا دیده است ) . مردان نصیبی دارند از آنچه فراچنگ
میآورند و زنان ( هم ) نصیبی دارند از آنچه به دست میآورند ( و هر یک از
زنان و مردان دارای سرشتی و حقوقی فراخور حال خود میباشند . پس با تلاش و
کوشش شبانه‌روزی رحمت و برکت خدای را بجوئید ) و طلب فضل او کنید . بیگمان
خداوند ( کاملاً ) آگاه از هر چیزی بوده ( و به هر نوعی ، چیزی بخشیده است
که شایسته‌اش بوده است ) .
توضیحات :
. . .
سوره نساء آیه 33
متن آیه :
وَلِکُلٍّ جَعَلْنَا مَوَالِیَ مِمَّا تَرَکَ الْوَالِدَانِ
وَالأَقْرَبُونَ وَالَّذِینَ عَقَدَتْ أَیْمَانُکُمْ فَآتُوهُمْ
نَصِیبَهُمْ إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیداً
ترجمه :
برای
هر یک ( از مردان و زنان ) وارثانی تعیین کردیم تا از میراث پدر و مادر و
نزدیکان برخوردار شوند ( و بر ترکه ایشان استیلاء یابند ) و به کسانی که با
آنان پیمان ( زناشوئی ) بسته‌اید ( و ایشان را به شوهری یا همسری
پذیرفته‌اید ) بهره خودشان را ( به تمام و کمال ) بدهید ( و بدانید که )
بیگمان خدا بر هر چیزی حاضر و ناظر ( و مراقب رفتار و کردار شما ) بوده است
( و میباشد ) .
توضیحات :
« مَوَالِی » : جمع
مَوْلی ، سرپرستان . پیروان . در اینجا مراد وُرّاث است که حق ولایت یعنی
استحقاق دریافت ترکه و استیلاء بر آن را دارند . « مِمَّا » : از آنچه . بر
آنچه . « ألَّذِینَ عَقَدَتْ أَیْمَانُکُمْ » : مراد شوهران یا همسران و
یا هم‌سوگندان و هم‌پیمانان میباشد . « اَیْمَان » : جمع یمین ، قَسَم .
دست راست . زیرا که به هنگام معاهده دست راست خود را به هم میدادند و بر
انجام کاری هم‌سوگند و هم‌پیمان میشدند . « شَهِیداً » : مطّلع و آگاه .
حاضر و ناظر .
سوره نساء آیه 34
متن آیه :
الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاء بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ
عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ
قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللّهُ وَاللاَّتِی
تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضَاجِعِ
وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلاَ تَبْغُواْ عَلَیْهِنَّ سَبِیلاً
إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلِیّاً کَبِیراً
ترجمه :
مردان
بر زنان سرپرستند ( و در جامعه کوچک خانواده ، حق رهبری دارند و صیانت و
رعایت زنان بر عهده ایشان است ) بدان خاطر که خداوند ( برای نظام اجتماع ،
مردان را بر زنان در برخی از صفات برتریهائی بخشیده است و ) بعضی را بر
بعضی فضیلت داده است ، و نیز بدان خاطر که ( معمولاً مردان رنج میکشند و
پول به دست میآورند و ) از اموال خود ( برای خانواده ) خرج میکنند . پس
زنان صالحه آنانی هستند که فرمانبردار ( اوامر خدا و مطیع دستور شوهران خود
) بوده ( و خویشتن را از زنا به دور و اموال شوهران را از تبذیر محفوظ ) و
اَسرار ( زناشوئی ) را نگاه میدارند ؛ چرا که خداوند به حفظ ( آنها )
دستور داده است . ( زنان صالح چنین بودند ولیکن زنان ناصالح آنانی هستند
که سرکش میباشند ) و زنانی را که از سرکشی و سرپیچی ایشان بیم دارید ، پند
و اندرزشان دهید و ( اگر مؤثّر واقع نشد ) از همبستری با آنان خودداری
کنید و بستر خویش را جدا کنید ( و با ایشان سخن نگوئید . و اگر باز هم
مؤثّر واقع نشد و راهی جز شدّت عمل نبود ) آنان را ( تنبیه کنید و کتک
مناسبی ) بزنید . پس اگر از شما اطاعت کردند ( ترتیب تنبیه سه‌گانه را
مراعات دارید و از اخفّ به اشدّ نروید و جز این ) راهی برای ( تنبیه )
ایشان نجوئید ( و نپوئید و بدانید که ) بیگمان خداوند بلندمرتبه و بزرگ است
( و اگر ایشان را بیش از حدّ اذیّت و آزار کنید ، انتقام آنان را از شما
میگیرد ) .
توضیحات :
« قَوَّامُونَ » : جمع قَوّام
، صیغه مبالغه قائِم است و کسی را میگویند که شبانهروز به کار و بار
خانواده قیام کند و پیوسته در راه مصالح ایشان در تلاش باشد . سرپرست
خدمتگزار . « قَانِتَاتٌ » : خاشعان . مطیعان . « حَافِظَاتٌ لِّلْغَیْبِ »
: راز نگهداران . مراد از غیب هر آن چیزی است که از دیده شوهر به دور
میماند ، از قبیل : ناموس و اولاد و اموال . آنچه در خلوت میان زن و شوهر
میگذرد . « بِمَا حَفِظَ اللهُ » : به سبب فرمان خدا بدین حفظ . چنان که
خداوند اَسرار را حفظ فرموده است . بدان خاطر که خدا فرمان داده است که
درباره زنان ظلم و جور نشود و حقوق ایشان در جامعه مراعات شود . « نُشُوز »
: سرکشی و سرپیچی . « مَضَاجِع » : جمع مَضْجَع ، بِستر ، فِراش . « فَلا
تَبْغُوا » : نخواهید . خواستار نشوید .
سوره نساء آیه 35
متن آیه :
وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَیْنِهِمَا فَابْعَثُواْ حَکَماً مِّنْ
أَهْلِهِ وَحَکَماً مِّنْ أَهْلِهَا إِن یُرِیدَا إِصْلاَحاً یُوَفِّقِ
اللّهُ بَیْنَهُمَا إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلِیماً خَبِیراً
ترجمه :
و
اگر ( میان زن و شوهر اختلافی افتاد و ) ترسیدید ( که این کار باعث )
جدائی میان آنان شود ، داوری از خانواده شوهر ، و داوری از خانواده همسر (
انتخاب کنید و برای رفع و رجوع اختلاف ) بفرستید . اگر این دو داور جویای
اصلاح باشند ، خداوند آن دو را ( کمک نموده و در یکی از دو کار : سازش نیک و
خداپسندانه ، یا جدائی زیبا و معقولانه ) موفّق میگرداند . بیگمان خداوند
مطّلع ( بر ظاهر و باطن مردمان و ) آگاه ( از نیّات همگان ) است .
توضیحات :
«
شِقَاق » : اختلاف . جدائی . « حَکَماً » : داور . « یُوَفِّقِ اللهُ » :
مراد از توفیق خدا در کار سازش و الفت و محبّت مجدّد است ، و یا این که در
جدائی مفید به حال زن و شوهر . « إِبْعَثُوا » : بفرستید .
سوره نساء آیه 36
متن آیه :
وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئاً وَبِالْوَالِدَیْنِ
إِحْسَاناً وَبِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ
ذِی الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ
السَّبِیلِ وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن
کَانَ مُخْتَالاً فَخُوراً
ترجمه :
( تنها ) خدا را
عبادت کنید و ( بس . و هیچ کس و ) هیچ چیزی را شریک او مکنید . و نیکی
کنید به پدر و مادر ، خویشان ، یتیمان ، درماندگان و بیچارگان ، همسایگانِ
خویشاوند ، همسایگانِ بیگانه ، همدمان ( در سفر و در حضر ، و همراهان و
همکاران ) ، مسافران ( نیازمندی که در شهر و مکان معیّنی اقامت ندارند ) ، و
بندگان و کنیزان . بیگمان خداوند کسی را دوست نمیدارد که خودخواه و
خودستا باشد .
توضیحات :
« إِحْسَاناً » : نیکی‌کردن
. مفعول مطلق برای فعل محذوف ( أَحْسِنُوا ) است و برای تأکید به کار رفته
است . « الْجَارِ ذِی الْقُرْبَیا » : همسایه نزدیک . « الْجَارِ
الْجُنُبِ » : همسایه بیگانه . همسایه دور . « الْجُنُب » : بیگانه . دور .
« الصَّاحِبِ بِالْجَنبِ » : همدم . همنشین . همکار ، همراه . همسفر . «
مُخْتَالاً » : خودخواه . متکبّر . اسم فاعل باب افتعال از واژه ( خُیَلاء )
است . « فَخُوراً » : فخرفروش . خودستا .
سوره نساء آیه 37
متن آیه :
الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَیَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَیَکْتُمُونَ
مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَأَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ عَذَاباً
مُّهِیناً
ترجمه :
( آنان ) کسانیند که خود بخل
میورزند و مردمان را نیز به بخل میخوانند ، و نعمتی را که خداوند بدیشان
داده است پنهان میدارند و ( نه خودشان از آن استفاده میکنند و نه دیگران
را از آن بهرهمند میسازند ، و پیوسته سعی در کفران نعمت مادی و معنوی
دارند ، اینان بدانند که ) ما برای کسانی که ( همچون ایشان ) کفران نعمت
میکنند ، عذاب خوارکنندهای آماده کردهایم .
توضیحات :
« أَعْتَدْنَا » : آماده کردهایم . تهیّه دیدهایم . « کَافِرِینَ » : پنهان‌کنندگان و نادیده‌انگاران نعمت . کفرپیشگان .
سوره نساء آیه 38
متن آیه :
وَالَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ یُؤْمِنُونَ
بِاللّهِ وَلاَ بِالْیَوْمِ الآخِرِ وَمَن یَکُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ
قَرِیناً فَسَاء قِرِیناً
ترجمه :
و ( آنان )
کسانیند که اموال خود را ریاکارانه صرف میکنند و خودنمایانه میبخشند ( تا
مردم ایشان را ببینند و تعریف و تمجیدشان کنند ) و نه به خدا ایمان و نه
به آخرت باور دارند ، ( چرا که از شیطان پیروی کرده و شیطان ایشان را از
راه بدر برده است ) و هر که شیطان همدم او باشد ( چه بد همدمی برگزیده است و
) شیطان بدترین همدم است .
توضیحات :
« رِئَآءَ » :
ریا . خودنمائی . مصدر باب مفاعله و مفعولٌله است ، و یا حال ضمیر ( و )
در ( یُنفِقُونَ ) بشمار است و تقدیر چنین میشود : مُرَآئِینَ النَّاسَ . «
قَرِیناً » : همدم . همنشین . همصحبت .
سوره نساء آیه 39
متن آیه :
وَمَاذَا عَلَیْهِمْ لَوْ آمَنُواْ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ
وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقَهُمُ اللّهُ وَکَانَ اللّهُ بِهِم عَلِیماً
ترجمه :
چه
میشد اگر آنان به خدا و روز رستاخیز ایمان میآوردند و ( به انگیزه این
ایمان ، خالصانه در راه خدا ) از آنچه خدا بدیشان داده است بذل و بخشش
میکردند ( و اجر خود را از او دریافت میداشتند ؟ ) و خداوند آگاه از آنان
است .
توضیحات :
« مَاذَا عَلَیْهِمْ » : چه میشد اگر . چه زیانی میکردند اگر .
سوره نساء آیه 40
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ لاَ یَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ وَإِن تَکُ حَسَنَةً یُضَاعِفْهَا وَیُؤْتِ مِن لَّدُنْهُ أَجْراً عَظِیماً
ترجمه :
خداوند
( به کسی ) ذرّه‌ای ظلم روا نمیدارد و ( از اجر کسی نمی‌کاهد ، ولی ) اگر
کار نیکی ( از کسی ) سر زند ، آن را چندین برابر میگرداند ، و از سوی خود
( به شخص نیکوکار ، جدای از چندین برابر اجر عملش ) پاداش بزرگی عطاء
میکند .
توضیحات :
« مِثْقَالَ » : وزن . اندازه .
« ذَرَّةٍ » : دانهای از آن گرد و غبار گونهای که به هنگام تابش خورشید
از سوراخی به درون منزل در میان پرتو نور دیده میشود . « مِثْقَالَ
ذَرَّةٍ » : هم‌وزن ذرّه‌ای . به اندازه ذرّه‌ای . مراد کمترین و سبکترین
چیز است .
سوره نساء آیه 41
متن آیه :
فَکَیْفَ إِذَا جِئْنَا مِن کُلِّ أمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَجِئْنَا بِکَ عَلَى هَؤُلاء شَهِیداً
ترجمه :
(
ای محمّد ! حال اینان ) چگونه خواهد بود بدان گاه که از هر ملّتی گواهی (
از پیغمبران برای شهادت بر قوم خود ) بیاوریم و تو را ( نیز به عنوان )
شاهدی بر ( قوم خود ، از جمله ) اینان ( یعنی تنگچشمان و نافرمایان )
بیاوریم ؟
توضیحات :
« کَیْفَ » : چگونه خواهد بود ؟ چه حالی پیدا خواهند کرد ؟ « شَهِیداً » : گواه ( نگا : بقره / 143 ) .
سوره نساء آیه 42
متن آیه :
یَوْمَئِذٍ یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَعَصَوُاْ الرَّسُولَ لَوْ
تُسَوَّى بِهِمُ الأَرْضُ وَلاَ یَکْتُمُونَ اللّهَ حَدِیثاً
ترجمه :
در
آن روز ( که چنین کارهائی به وقوع پیوندد ) کسانی که کفر را برگزیده و از
فرمان پیغمبر سر بر تافته‌اند ، دوست میدارند که کاش ( همان گونه که
مردگان را در خاک دفن میکنند و خاک بر پیکرشان میریزند ، ایشان را نیز در
دل خاک دفن میکردند و ) زمین ( مزار ایشان ) را بر روی آنان صاف میکردند
( و همچون مردگان در خاک پنهان میشدند و چنین شرمندگی و درد و رنجی را
نمی‌دیدند . در آن روز آنان ) نمیتوانند ( کردار یا ) گفتاری را از خدا
پنهان سازند .
توضیحات :
« لَوْ تُسَوَّیا بِهِمُ
الأَرْضُ » : کاش زمین بر روی آنان صاف میشد ! کاش میشد زمین از هم
بشکافد و آنان را ببلعد و دوباره به هم برآید ! کاش همچون زمین خاک بودند و
از عقاب و عذاب می‌رستند !
سوره نساء آیه 43
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ
سُکَارَى حَتَّىَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلاَ جُنُباً إِلاَّ
عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّىَ تَغْتَسِلُواْ وَإِن کُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى
سَفَرٍ أَوْ جَاء أَحَدٌ مِّنکُم مِّن الْغَآئِطِ أَوْ لاَمَسْتُمُ
النِّسَاء فَلَمْ تَجِدُواْ مَاء فَتَیَمَّمُواْ صَعِیداً طَیِّباً
فَامْسَحُواْ بِوُجُوهِکُمْ وَأَیْدِیکُمْ إِنَّ اللّهَ کَانَ عَفُوّاً
غَفُوراً
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید ! در
حالی که مست هستید به نماز نایستید تا آن گاه که میدانید چه میگوئید ، و
به نماز نایستید در حالی که جنب هستید تا آن گاه که غسل میکنید ، مگر این
که مسافر باشید . و اگر مریض یا مسافر بودید و یا این که از پیشاب برگشتید
، و یا این که با زنان نزدیکی کردید و ( در همه این احوال ) آبی نیافتید ،
با خاک پاک تیمّم کنید و ( برای این منظور ، با خاک ) چهره و دستهایتان را
مسح کنید . بیگمان خداوند عفوکننده و آمرزنده است .
توضیحات :
«
لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنتُمْ سُکَارَیا » : در حال مستی نماز
نخوانید . این فرمان ، مقدّمه تحریم میخوارگی بود و سپس برابر سوره بقره
آیه 219 و سوره مائده آیههای 90 و 91 به طور قطعی حکم تحریم شرف نزول یافت
. معنی دیگر « لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ » ، این است که لا تَقْرَبُوا
مَواضِعَ الصَّلاةِ . یعنی : به مساجد نروید . « سُکَارَیا » : جمع
سَکْران ، مستان . « وَ لا جُنُباً إِلاّ عَابِرِی سَبِیلٍ » : در حالی که
جنب هستید به مساجد نروید مگر این که از آنجا عبور کنید . در حالی که جنب
هستید نماز نخوانید مگر مسافر باشید . « مَرْضَیا » : جمع مریض ، بیماران .
« الْغَآئِطِ » : زمین گود . مراد پیشاب و قضای حاجت است . « لامَسْتُمْ »
: آمیزش جنسی کردید . لمس نمودید . « صَعِیداً » : سطح زمین . زمین . خاک .
مفعولٌبه ( تیمّموا ) است یا منصوب به نزع خافض است . یعنی فَتیمّموا
بِصَِعیدٍ . « عَفُوّاً » : بسیار عفوکننده . بسیار زداینده گناهان .
سوره نساء آیه 44
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ أُوتُواْ نَصِیباً مِّنَ الْکِتَابِ
یَشْتَرُونَ الضَّلاَلَةَ وَیُرِیدُونَ أَن تَضِلُّواْ السَّبِیلَ
ترجمه :
مگر
نمی‌بینی کسانی که بهرهای از کتاب ( های آسمانی سابق ) بدیشان داده شده
است ، ( با بهای هدایت ، ) ضلالت را میخرند و میخواهند که شما ( نیز
همچون ایشان ) گمراه شوید ؟
توضیحات :
« أَلَمْ تَرَ إِلَیا » : مگر نمی‌بینی ؟ مگر بی‌خبری ؟
سوره نساء آیه 45
متن آیه :
وَاللّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدَائِکُمْ وَکَفَى بِاللّهِ وَلِیّاً وَکَفَى بِاللّهِ نَصِیراً
ترجمه :
خداوند
( از شما ) بهتر دشمنانتان را میشناسد ، و کافی است که خدا سرپرست ( و
نگهدارتان ) باشد ، و کافی است که خدا یاور ( و مددکارتان ) باشد .
توضیحات :
« کَفَیا » : کافی است . بسنده است .
سوره نساء آیه 46
متن آیه :
مِّنَ الَّذِینَ هَادُواْ یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ
وَیَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَیْنَا وَاسْمَعْ غَیْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا
لَیّاً بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْناً فِی الدِّینِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُواْ
سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانظُرْنَا لَکَانَ خَیْراً لَّهُمْ
وَأَقْوَمَ وَلَکِن لَّعَنَهُمُ اللّهُ بِکُفْرِهِمْ فَلاَ یُؤْمِنُونَ
إِلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
برخی از یهودیان سخنان را
از جاهای خود منحرف میگردانند ( و کلام را از معانی اصلی به دور میدارند و
وارونه و چندگونه و چند پهلو صحبت میکنند ) و میگویند : شنیدیم ( سخن تو
را و به کار نگرفتیم ! ) و فرمان نبردیم ( و جز عصیان نیفزودیم ! ) بشنو (
سخنان ناروا و کاش نشنوی جز ) ناشنیدنی را . و ( میگفتند : ) ما را بپای (
ولی ) زبان را پیچ میدادند ( و به جای : راعِنا ، راعینا ، یعنی چوپان ما
، یا راعِناً ، یعنی : نازیبا ، میگفتند . . . ) و ( هدفشان ) ریشخند دین
بود ( و نفرین رسول ! ) ولی اگر آنان ( به جای این همه سخنان ناروا و
کارهای نازیبا ) میگفتند : شنیدیم و اطاعت کردیم و ( سخنان ما را ) بشنو و
به ما مهلت بده ( تا حقائق را درک کنیم ) به نفع و صلاح ایشان بود و ( با
واقعیّت سازگارتر و ) درست‌تر ، ولیکن خداوند آنان را به سبب کفرشان نفرین
نموده است ( و از رحمت خود مطرود و محروم فرموده است ) و لذا جز شمار اندکی
ایمان نمیآورند ( و داعی حق را لبّیک نمی‌گویند ) .
توضیحات :
«
الْکَلِمَ » : کلام . سخن . « غَیْرَ مُسْمَعٍ » : ناشنیدنی . حرف بد
نشنوی . گوش شنوا نداشته باشی . جز بد نشنوی . جز نیک نشنوی . واژه (
غَیْرَ ) حال است . « لَیّاً » : پیچ‌دادن . از ماده ( لوی ) . مصدر است و
به معنی ( لاوینَ ) به کار رفته است و حال میباشد . ( نگا : آل عمران /
78 ) . « طَعْناً » : تمسخرکردن . مورد استهزاء قراردادن . ( طَعْناً )
عطف بر ( لَیّاً ) است و به معنی ( طَاعِنِینَ ) است ( نگا : مائده / 57 -
59 ) . « أَقْوَم » : دادگرانهتر و به صواب نزدیکتر . شایستهتر .
سوره نساء آیه 47
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا
مُصَدِّقاً لِّمَا مَعَکُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهاً
فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ کَمَا لَعَنَّا
أَصْحَابَ السَّبْتِ وَکَانَ أَمْرُ اللّهِ مَفْعُولاً
ترجمه :
ای
کسانی که کتاب ( آسمانی ) به شما داده شده است ! ایمان بیاورید بدانچه (
از قرآن بر محمّد ) نازل کردهایم و تصدیقکننده چیزی است که ( از کتاب
آسمانی ) با خود دارید ، پیش از آن که ( عذابی نصیب شما کنیم و بدان وسیله
آثار ) چهره‌هائی را محو کنیم ( و در آنها چشم و گوش و ابرو و بینی و لبی
بر جای نگذاریم ) و آنها را برگردانیم ( و همچون قسمت پشت خود صاف و زشت
گردند ) ، یا پیش از آن که ایشان را از رحمت خود بی‌بهره سازیم همان گونه
که یاران شنبه را ( یعنی آنانی که در روز شنبه ماهی میگرفتند ) نفرین کرده
و نابود نمودیم . و فرمان خدا انجام‌شدنی است .
توضیحات :
«
نَطْمِسَ » : محو کنیم . بزدائیم . وارونه و دگرگون کنیم . « وُجُوهاً » :
چهره‌ها . اشخاص . « نَلْعَنَهُمْ » : نفرینشان کنیم . هلاکشان سازیم . «
أَصْحَابَ السَّبْتِ » : پیروان شنبه . یهودیانی که نافرمانی خدا کردند و
در روز شنبه ماهیگیری نمودند و مورد خشم او قرار گرفتند ( نگا : اعراف /
163 - 166 ) .
سوره نساء آیه 48
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ
لِمَن یَشَاءُ وَمَن یُشْرِکْ بِاللّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْماً عَظِیماً
ترجمه :
بیگمان
خداوند ( هرگز ) شرک به خود را نمی‌بخشد ، ولی گناهان جز آن را از هرکس که
خود بخواهد میبخشد . و هر که برای خدا شریکی قائل گردد ، گناه بزرگی را
مرتکب شده است .
توضیحات :
« مَا دُونَ » : کمتر از . جدای از . « إِفْتَرَیا » : به هم بافته است . بهتان‌کنان و دروغ‌زنان ، مرتکب گردیده است .
سوره نساء آیه 49
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ یُزَکُّونَ أَنفُسَهُمْ بَلِ اللّهُ یُزَکِّی مَن یَشَاءُ وَلاَ یُظْلَمُونَ فَتِیلاً
ترجمه :
مگر
آگاه نیستی از کسانی که خویشتن را پاک می‌شمارند ( و با لاف و گزاف خود را
متّقی قلمداد مینمایند ؟ ) . بلکه ( این تنها ) خدا است که ( چنان که
باید پاکان و ناپاکان را از هم میشناسد و ) کسانی را که خود بخواهد پاک
میدارد ( و میشمارد و به راه راست هدایت مینماید و به کسی کمترین ستمی
روا نمیدارد ) و بدیشان به اندازه نخ هسته خرما هم ظلم و جور نمیشود .
توضیحات :
«
یُزَکُّونَ » : پاک می‌شمارند . خود را بیهوده می‌ستایند و در تمجید و
تعریف خود میکوشند ( نگا : بقره / 111 و مائده / 18 ) . « فَتِیلاً » :
نخ‌گونه و رشته باریکی که در شکاف هسته خرما وجود دارد که در کمی و ناچیزی
بدان ضربالمثل میزنند . این واژه میتواند مفعول دوم یا تمییز باشد .
سوره نساء آیه 50
متن آیه :
انظُرْ کَیفَ یَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الکَذِبَ وَکَفَى بِهِ إِثْماً مُّبِیناً
ترجمه :
بنگر
که چگونه به خدا دروغ میبندند ( و خویشتن را فرزندان خدا و عزیزان او
میدانند و میگویند که جز یهودیان و مسیحیان کسی به بهشت نمیرود . ) (
نگا : بقره / 111 و مائده / 18 ) و همین دروغ کافی است که گناه آشکاری باشد
( و بیانگر نیّت کثیف و عمل زشت ایشان گردد ) .
توضیحات :
«
کَفَیا بِهِ » : این دروغ و بهتان کافی است . « إِثْماً » : گناه . تمییز
است . « مُبِیناً » : آشکار . از مصدر ( إِبانَه ) که گاهی لازم است و گاهی
متعدّی . در اینجا به صورت لازم به کار رفته است .
سوره نساء آیه 51
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ أُوتُواْ نَصِیباً مِّنَ الْکِتَابِ
یُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَیَقُولُونَ لِلَّذِینَ کَفَرُواْ
هَؤُلاء أَهْدَى مِنَ الَّذِینَ آمَنُواْ سَبِیلاً
ترجمه :
آیا
در شگفت نیستی از کسانی که بهرهای از ( دانش ) کتاب ( آسمانی ) بدیشان
رسیده است ( چگونه خویشتن را از هدایت کتابهای یزدان و راهنمائی خرد و فطرت
و ندای وجدان به دور داشته‌اند و ) به بتان و شیطان ایمان میآورند ( و به
دنبال اوهام و خرافات راه میافتند و به پرستش معبودهای باطل میپردازند )
و درباره کافران ( قریش ) میگویند که اینان از مسلمانانی برحقّ‌تر و
راه‌یافته‌ترند ( که اسلام را قبول و محمّد را به پیشوائی پذیرفته‌اند ! )
.
توضیحات :
« جِبْت » : هر چیزی که جز خدا پرستیده
شود ، اعم از شیطان یا جادوگر یا غیبگو و . . . « طَاغُوت » : هر معبودی
جز خدا . هر کس و هر چیزی که اطاعت از آن ، مایه طغیان و دوری از راه حق
شود ، چه آفریدهای که پرستیده شود ، و چه فرماندهی که در شرّ و بدی از او
فرمانبرداری گردد ، و چه اهریمنی باشد که انسان را از راه بدر برد . مفرد و
جمع و مذکّر و مؤنّث در آن یکسان است . « یَقُولُونَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا .
. . » : درباره مشرکان میگفتند . حرف لام به معنی ( فِی ) است ( نگا :
احقاف / 7 و11 ) .
سوره نساء آیه 52
متن آیه :
أُوْلَئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللّهُ وَمَن یَلْعَنِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ نَصِیراً
ترجمه :
آنان
کسانیند که خداوند ایشان را نفرین نموده است ( و از رحمت خود محروم کرده
است و رسوایشان داشته است ) و هر که را خداوند نفرین کند ( و از درگاه
مرحمت و محبّت خود براند ) کسی را نخواهی یافت که یاور او گردد ( و وی را
از خشم خدا پناه دهد و برهاند ) .
توضیحات :
« نَصِیراً » : یاور . مددکار . صیغه مبالغه ( ناصر ) است .
سوره نساء آیه 53
متن آیه :
أَمْ لَهُمْ نَصِیبٌ مِّنَ الْمُلْکِ فَإِذاً لاَّ یُؤْتُونَ النَّاسَ نَقِیراً
ترجمه :
آیا
آنان را بهرهای از ملک است ؟ ( اگر ملک و قدرت در دست ایشان بود ) در
این صورت ( پشیزی و سرسوزنی و حتّی به ) اندازه سوراخ هسته خرما ( که از آن
خرما جوانه میزند و ناچیزترین شیء بشمار است ) به مردم نمی‌دادند .
توضیحات :
«
أَمْ » : آیا . بلکه آیا . « مُلْک » : حکومت و سلطنت . سلطه و قدرت . «
نَقِیراً » : نقطه‌ای در پشت هسته خرما . گودی سوراخ‌گونه‌ای در پشت هسته
خرما . چیز کم و بیارزش را بدان مثل میزنند ، همان گونه که در فارسی به
پشیز و سرسوزن مثل میزنند .
سوره نساء آیه 54
متن آیه :
أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ
فَقَدْ آتَیْنَا آلَ إِبْرَاهِیمَ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَآتَیْنَاهُم
مُّلْکاً عَظِیماً
ترجمه :
آیا آنان بر چیزی حسد
میبرند که خداوند از روی فضل و رحمت خود ( با برانگیختن محمّد ) به مردم (
عرب ) داده است ؟ ما که به آل ابراهیم ( که ابراهیم نیای شما و ایشان است
) کتاب ( آسمانی ) و پیغمبری و پادشاهی عظیمی دادیم . ( مانند : سلطنت
یوسف در مصر ، و شاهی داود و سلیمان در شام ) .
توضیحات :
«
النَّاس » : توده مردم . در اینجا مراد پیغمبر ، یا او و مؤمنان ، و یا
ملّت عرب است . « الْحِکْمَة » : شناخت اسرار شریعت و رموز اشیاء . فهم
اسرار موجود در کتاب آسمانی . نبوّت . « مُلْکاً عَظِیماً » : مراد حکومت
بر دلها یا سلطنت بر ممالک از سوی برخی از پیغمبران ابراهیمی است .
سوره نساء آیه 55
متن آیه :
فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ بِهِ وَمِنْهُم مَّن صَدَّ عَنْهُ وَکَفَى بِجَهَنَّمَ سَعِیراً
ترجمه :
ولی
جمعی از آنان که ( ابراهیم و آل ابراهیم در میانشان مبعوث شده بودند ) به
کتاب ( آسمانی مُنزَل بر خود ) ایمان آوردند ، و در میانشان کسانی بودهاند
که دیگران را از کتاب آسمانی بازداشته‌اند و خود نیز از آن رویگردان
شدهاند ، آتش فروزان و زبانه‌کشان دوزخ ( برای چنین افراد روگردان و
بازدارنده ) بسنده است .
توضیحات :
« بِهِ » : مرجع
ضمیر ( ه ) کتاب ، پیغمبر اسلام ، ابراهیم ، و آل ابراهیم میتواند باشد . «
صَدَّ عَنْهُ » : از آن جلوگیری کرد . از آن انصراف پیدا کرد و بدان پشت
نمود . « سَعِیراً » : سوزان و فروزان .
سوره نساء آیه 56
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ بِآیَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِیهِمْ نَاراً
کُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُوداً غَیْرَهَا
لِیَذُوقُواْ الْعَذَابَ إِنَّ اللّهَ کَانَ عَزِیزاً حَکِیماً
ترجمه :
بیگمان
کسانی که آیات و دلائل ما را انکار کرده و انبیاء ما را تکذیب نمودهاند ،
بالاخره ایشان را به آتش شگفتی وارد میگردانیم و بدان می‌سوزانیم . هر
زمان که پوستهای ( بدن ) آنان بریان و سوخته شود ، پوستهای دیگری به جای
آنها قرار میدهیم تا ( چشش درد ، مستمر باشد و ) مزه عذاب را بچشند .
خداوند ، توانا ( بر عذاب منکران و کافران و ) حکیم است ( و از روی حکمت
کیفر میدهد ) .
توضیحات :
« نَضِجَتْ » : بریان شد . سوخت .
سوره نساء آیه 57
متن آیه :
وَالَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ
تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً لَّهُمْ
فِیهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَنُدْخِلُهُمْ ظِلاًّ ظَلِیلاً
ترجمه :
و
امّا کسانی را که ( بدانچه به سویشان آمده است ) ایمان آوردهاند و کارهای
شایسته کردهاند به باغهائی ( از بهشت برین ) وارد خواهیم ساخت که
رودبارها در زیر ( درختان ) آنها جاری است . در آنجاها ( زندگانیشان هرگز
پایان نمیگیرد و ) جاودانه تا به ابد میمانند . در آنجاها همسران
پاکیزهای ( و به دور از آلودگیها و عیبها ) دارند . و آنان را ( زندگی
پرناز و نعمتی میدهیم و ) به سایه ( عزّت و رفاهیّت ) گسترده‌ای داخل
میگردانیم .
توضیحات :
« ظِلاًّ » : سایه . مراد
نعمت و رفاهیّت همیشگی است . « ظَلِیلا » : سایه‌دار . دائم . « ظِلاًّ
ظَلِیلاً » : مراد ناز و نعمت فراوان و رفاهیّت جاویدان است . عربها وقتی
که بخواهند در چیزی مبالغه کنند ، از لفظ واژه مورد نظر صفتی برای کلمه
میسازند . مثلاً میگویند : لَیْلٌ أَلْیَلُ ، یَوْمٌ أَیْوَمُ ، شِعْرٌ
شاعِرٌ ، ظِلٌّ ظَلیلٌ .
سوره نساء آیه 58
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا
وَإِذَا حَکَمْتُم بَیْنَ النَّاسِ أَن تَحْکُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ
اللّهَ نِعِمَّا یَعِظُکُم بِهِ إِنَّ اللّهَ کَانَ سَمِیعاً بَصِیراً
ترجمه :
بیگمان
خداوند به شما ( مؤمنان ) دستور میدهد که امانتها را ( اعم از آنچه خدا
شما را در آن امین شمرده ، و چه چیزهائی که مردم آنها را به دست شما سپرده و
شما را در آنها امین دانستهاند ) به صاحبان امانت برسانید ، و هنگامی که
در میان مردم به داوری نشستید این که دادگرانه داوری کنید . ( این اندرز
خدا است و آن را آویزه گوش خود سازید و بدانید که ) خداوند شما را به
بهترین اندرز پند میدهد ( و شما را به انجام نیکیها میخواند ) . بیگمان
خداوند دائماً شنوای ( سخنان و ) بینا ( ی کردارتان ) بوده و میباشد ( و
میداند چه کسی در امانت خیانت روا میدارد یا نمیدارد ، و چه کسی دادگری
میکند یا نمیکند ) .
توضیحات :
« الأمَانَاتِ » :
امانتها . هر چیز که حق دیگران بدان تعلّق گیرد و نگهداری و پس‌دادن آن به
صاحب آن واجب باشد . دانش امانت است . مال امانت است . تکالیف خدا و ودائع
مردم امانت است . « حَکَمْتُمْ » : داوری کردید . « نِعِمَّا » : بهترین
چیز . اصل آن : نِعْمَ ما است .
سوره نساء آیه 59
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ
الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ
فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ
وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از خدا ( با پیروی از قرآن ) و از پیغمبر (
خدا محمّد مصطفی با تمسّک به سنّت او ) اطاعت کنید ، و از کارداران و
فرماندهان مسلمان خود فرمانبرداری نمائید ( مادام که دادگر و حقّگرا بوده و
مجری احکام شریعت اسلام باشند ) و اگر در چیزی اختلاف داشتید ( و در امری
از امور کشمکش پیدا کردید ) آن را به خدا ( با عرضه به قرآن ) و پیغمبر او (
با رجوع به سنّت نبوی ) برگردانید ( تا در پرتو قرآن و سنّت ، حکم آن را
بدانید . چرا که خدا قرآن را نازل ، و پیغمبر آن را بیان و روشن داشته است .
باید چنین عمل کنید ) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید . این کار (
یعنی رجوع به قرآن و سنّت ) برای شما بهتر و خوش فرجام‌تر است .
توضیحات :
«
أُوْلِی‌الأمْرِ » : کارداران . کارگزاران . امراء و فرمانروایان . «
مِنکُمْ » : از خودتان . یعنی کارداران و حکّام باید مسلمان باشند و در راه
شریعت ، و نه معصیت گام بردارند . « تَأْوِیلاً » : از حیث عاقبت و
سرانجام .
سوره نساء آیه 60
متن آیه :
أَلَمْ
تَرَ إِلَى الَّذِینَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُواْ بِمَا أُنزِلَ
إِلَیْکَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ یُرِیدُونَ أَن یَتَحَاکَمُواْ إِلَى
الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُواْ أَن یَکْفُرُواْ بِهِ وَیُرِیدُ الشَّیْطَانُ
أَن یُضِلَّهُمْ ضَلاَلاً بَعِیداً
ترجمه :
( ای
پیغمبر ! ) آیا تعجّب نمی‌کنی از کسانی که میگویند که آنان بدانچه بر تو
نازل شده و بدانچه پیش از تو نازل شده ایمان دارند ( ولی با وجود تصدیق
کتابهای آسمانی ، به هنگام اختلاف ) میخواهند داوری را به پیش طاغوت ببرند
( و حکم او را به جای حکم خدا بپذیرند ؟ ! ) . و حال آن که بدیشان فرمان
داده شده است که ( به خدا ایمان داشته و ) به طاغوت ایمان نداشته باشند . و
اهریمن میخواهد که ایشان را بسی گمراه ( و از راه حق و حقیقت بدر ) کند
.
توضیحات :
« یَزْعُمُونَ » : گمان میبرند . بر
این اندیشه‌اند . میگویند . « أَن یَتَحاکَمُوا » : این که داوری طلب کنند
. « الطَّاغُوت » : آنچه اطاعت از او مایه افزایش طغیان و دوری از حق و
حقیقت گردد ( نگا : بقره / 256 ) . « بَعِیداً » : فراوان .
سوره نساء آیه 61
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْاْ إِلَى مَا أَنزَلَ اللّهُ وَإِلَى
الرَّسُولِ رَأَیْتَ الْمُنَافِقِینَ یَصُدُّونَ عَنکَ صُدُوداً
ترجمه :
و
زمانی که بدیشان گفته شود : به سوی چیزی بیائید که خداوند آن را ( بر
محمّد ) نازل کرده است ، و به سوی پیغمبر روی آورید ( تا قرآن را برای شما
بخواند و رهنمودتان دارد ) ، منافقان را خواهی دید که سخت به تو پشت
میکنند ( و از تو میگریزند و دیگران را نیز از تو باز میدارند ) .
توضیحات :
« تَعَالَوْا » : بیائید . « صُدُوداً » : پشتکردن . بازداشتن .
سوره نساء آیه 62
متن آیه :
فَکَیْفَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ
ثُمَّ جَآؤُوکَ یَحْلِفُونَ بِاللّهِ إِنْ أَرَدْنَا إِلاَّ إِحْسَاناً
وَتَوْفِیقاً
ترجمه :
امّا چگونه است که چون به سبب
( خبث نفوس و سوء ) اعمالشان بلائی بدانان رسد ( و پناهی جز تو نداشته
باشند ) به پیش تو میآیند و به خدا سوگند میخورند که ما ( از اقوال و
اعمال خود منظوری و ) مقصودی جز خیرخواهی ( مردم ) و اتّحاد ( ملّت )
نداشته‌ایم .
توضیحات :
« إِنْ أَرَدْنَا » : اراده
نکرده‌ایم . نخواسته‌ایم . ( إِنْ ) حرف نفی و به معنی ( ما ) است . «
إِحْسَاناً » : خیرخواهی . نیکوکاری . « تَوْفِیقاً » : صلح و صفا
راه‌انداختن . اتّحاد و اتّفاق بخشیدن .
سوره نساء آیه 63
متن آیه :
أُولَئِکَ الَّذِینَ یَعْلَمُ اللّهُ مَا فِی قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ
عَنْهُمْ وَعِظْهُمْ وَقُل لَّهُمْ فِی أَنفُسِهِمْ قَوْلاً بَلِیغاً
ترجمه :
آنان
کسانیند که خداوند میداند در دلهایشان چیست ( و پندارشان بر چه روال و
گفتارشان در چه مسیری است ) . پس از ایشان کنارهگیری کن ( و به سخنانشان
توجّه مکن و به سوی حق دعوتشان نما ) و اندرزشان بده و با گفتار رسائی که
به ( اعماق ) درونشان رسوخ کند با آنان سخن بگوی ( و نتائج اعمالشان را
بدیشان گوشزد نما ) .
توضیحات :
« أَعْرِضْ عَنْهُمْ
» : از ایشان روی بگردان . مراد عدم توجّه به منافقان و خودداری از معاقبه
آنان به خاطر مصلحت در آن زمان و اوان است . « بَلِیغاً » : رسا . مؤثّر
.
سوره نساء آیه 64
متن آیه :
وَمَا
أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ وَلَوْ
أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوکَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ
وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّاباً رَّحِیماً
ترجمه :
و
هیچ پیغمبری را نفرستاده‌ایم مگر بدین منظور که به فرمان خدا از او اطاعت
شود ( پس اطاعت از او ، اطاعت از خدا ، و سرکشی از دستور او ، سرکشی از
دستور خدا بوده است ) . و اگر آنان بدان هنگام که ( با نفاق و دروغگوئی و
زیر پاگذاشتن فرمان خدا ) به خود ستم میکردند ، به نزد تو میآمدند و از
خدا طلب آمرزش مینمودند و پیغمبر هم برای آنان درخواست بخشش میکرد ،
بیگمان خدا را بس توبهپذیر و مهربان می‌یافتند .
توضیحات :
. . .
سوره نساء آیه 65
متن آیه :
فَلاَ وَرَبِّکَ لاَ یُؤْمِنُونَ حَتَّىَ یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ
بَیْنَهُمْ ثُمَّ لاَ یَجِدُواْ فِی أَنفُسِهِمْ حَرَجاً مِّمَّا قَضَیْتَ
وَیُسَلِّمُواْ تَسْلِیماً
ترجمه :
امّا ، نه ! به
پروردگارت سوگند که آنان مؤمن بشمار نمیآیند تا تو را در اختلافات و
درگیریهای خود به داوری نطلبند و سپس ملالی در دل خود از داوری تو نداشته و
کاملاً تسلیم ( قضاوت تو ) باشند .
توضیحات :
« شَجَرَ » : درگرفت . کشمکش و اختلاف شد . « حَرَجاً » : دلتنگی ، ناراحتی . « قَضَیْتَ » : داوری کردی .
سوره نساء آیه 66
متن آیه :
وَلَوْ أَنَّا کَتَبْنَا عَلَیْهِمْ أَنِ اقْتُلُواْ أَنفُسَکُمْ أَوِ
اخْرُجُواْ مِن دِیَارِکُم مَّا فَعَلُوهُ إِلاَّ قَلِیلٌ مِّنْهُمْ وَلَوْ
أَنَّهُمْ فَعَلُواْ مَا یُوعَظُونَ بِهِ لَکَانَ خَیْراً لَّهُمْ
وَأَشَدَّ تَثْبِیتاً
ترجمه :
و اگر ما ( با تعیین
تکلیفات طاقت‌فرسائی همچون جهاد مستمر ) بر آنان واجب میکردیم که ( در راه
خدا ، خود را در معرض تلف قرار داده و ) خویشتن را بکشید ، و یا این که (
برای جهاد ترک یار و دیارتان کنید و ) از سرزمین خود بیرون روید ، این کار
را جز گروه اندکی از آنان انجام نمی‌دادند ( و اطاعت فرمان نمی‌کردند ) . و
اگر اندرزهائی را که به آنان داده میشد انجام میدادند ( و دستور را به
کار میبستند ، در دنیا و آخرت ) برای آنان بهتر بود و ( ایمان ) ایشان را
پابرجاتر میکرد .
توضیحات :
« أُقْتُلُوا
أَنفُسَکُمْ » : خویشتن را بکشید . مراد این که در راه خدا جهاد کنید و خود
را به کشتن دهید و دشمنان همنوع خود را بکشید . « تَثْبِیتاً » : پابرجا و
استوار کردن .
سوره نساء آیه 67
متن آیه :
وَإِذاً لَّآتَیْنَاهُم مِّن لَّدُنَّا أَجْراً عَظِیماً
ترجمه :
و در این صورت ، از سوی خود پاداش بزرگی بدیشان می‌دادیم .
توضیحات :
« مِن لَّدُنَّا » : از جانب خود .
سوره نساء آیه 68
متن آیه :
وَلَهَدَیْنَاهُمْ صِرَاطاً مُّسْتَقِیماً
ترجمه :
و هر آینه آنان را به راه راستی ( که افراط و تفریطی در آن نمیباشد و به بهشت منتهی میشود ) رهنمود میکردیم .
توضیحات :
. . .
سوره نساء آیه 69
متن آیه :
وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ
اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاء
وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقاً
ترجمه :
و
کسی که از خدا و پیغمبر ( با تسلیم در برابر فرمان آنان و رضا به حکم
ایشان ) اطاعت کند ، او ( در روز رستاخیز به بهشت رود و همراه و ) همنشین
کسانی خواهد بود که ( مقرّبان درگاهند و ) خداوند بدیشان نعمت ( هدایت )
داده است ( و مشمول الطاف خود نموده است و بزرگواری خویش را بر آنان تمام
کرده است . آن مقرّبانی که او همدمشان خواهد بود ، عبارتند ) از پیغمبران و
راستروان ( و راستگویانی که پیغمبران را تصدیق کردند و بر راه آنان رفتند )
و شهیدان ( یعنی آنان که خود را در راه خدا فدا کردند ) و شایستگان ( یعنی
سایر بندگانی که درون و بیرونشان به زیور طاعت و عبادت آراسته شد ) ، و
آنان چه اندازه دوستان خوبی هستند !
توضیحات :
« وَ
حَسُنَ أُوْلئِکَ رَفِیقاً » : آنان چه دوستان نیکو و خوبیند . واژه (
رَفِیقاً ) تمییز یا حال است ، و تقدیر چنین است که : مِن جِهَةِ
کَوْنِهِمْ رُفَقَآءَ لِلْمُطِیعِینَ ؛ یا این که : حالَ کَوْنِهِمْ
رُفَقَآءَ لِلْمُطِیعِینَ . علّت مفرد آمدن رفیق این است که در وزن ( فَعیل
) مفرد و غیرمفرد یکسان است . یا در باب تمییز به مفرد اکتفاء شده است ، و
. . .
سوره نساء آیه 70
متن آیه :
ذَلِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللّهِ وَکَفَى بِاللّهِ عَلِیماً
ترجمه :
این
( منزلت بزرگی که به مطیعان فرمان خدا و پیغمبر داده میشود ) موهبتی از
سوی خدا ( برای ایشان ) است و ( خداوند باخبر از اعمال بندگان است و پاداش
ایشان را به بهترین وجه میدهد ، و برای بندگانی که راه طاعت او می‌پویند و
رضای وی میجویند ) کافی است که خدا آگاه باشد .
توضیحات :
«
ذلِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللهِ » : ذلِکَ مبتدا ، و فَضْل عطف بیان ، و مِنَ
اللهِ خبر است . یا این که فَضْل خبر اوّل و مِنَ اللهِ خبر دوم است .
سوره نساء آیه 71
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ خُذُواْ حِذْرَکُمْ فَانفِرُواْ ثُبَاتٍ أَوِ انفِرُواْ جَمِیعاً
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! احتیاط نمائید و آمادگی خود را ( برای مقابله
با دشمنان ) حفظ کنید ، و ( برابر تاکتیک زمان و مکان ) دسته دسته یا همگی
با هم ( به سوی جنگ ) بیرون روید .
توضیحات :
«
حِذْر » : احتیاط . آماده باش . سلاح و ابزار . « إِنفِرُوا » : بیرون روید
. « ثُبَات » : جمع مؤنّث سالم ثُبَة از ماده ( ثَبْی ) ، دسته‌ها ،
گروهها . حال ضمیر ( و ) در ( إِنفِرُوا ) اوّل است . « جَمِیعاً » : همگی ،
حال ضمیر ( و ) در ( إِنفِرُوا ) دوم است .
سوره نساء آیه 72
متن آیه :
وَإِنَّ مِنکُمْ لَمَن لَّیُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصَابَتْکُم مُّصِیبَةٌ
قَالَ قَدْ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیَّ إِذْ لَمْ أَکُن مَّعَهُمْ شَهِیداً
ترجمه :
در
میان شما گروهی هستند که ( منافقند و خویشتن را جزو شما قلمداد مینمایند و
به جهاد نمیروند و ) سستی میکنند و دیگران را نیز سست مینمایند و از
جنگ بازمی‌دارند . پس اگر مصیبتی به شما رسید ( طعنه‌زنان ) میگویند : به
راستی خداوند به ما لطف فرمود که جزو آنان ( در جنگ ) شرکت نداشتیم .
توضیحات :
«
مَنْ » : کسی که . در اینجا مراد گروه منافقانی است که به زبان ، خود را
مسلمان میدانستند ، و ( مِنکُمْ ) بیانگر این گفته بی‌محتوای آنان است . «
یُبَطِّئَنَّ » : سستی و کندی میکنند . دیگران را سست و کند میسازند . «
شَهِیداً » : حاضر .
سوره نساء آیه 73
متن آیه :
وَلَئِنْ أَصَابَکُمْ فَضْلٌ مِّنَ الله لَیَقُولَنَّ کَأَن لَّمْ تَکُن
بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُ مَوَدَّةٌ یَا لَیتَنِی کُنتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ
فَوْزاً عَظِیماً
ترجمه :
و اگر رحمت خدا دربرتان
گرفت ( و پیروزی و غنیمتی به شما دست داد ) درست مثل این که هرگز میان شما و
ایشان مودّت و دوستی نبوده ، میگویند : ای کاش ! ما هم با آنان می‌بودیم و
( از این پیروزی و دستاورد فراوانِ غنیمت ) بسی بهره می‌بردیم .
توضیحات :
«
یَا لَیْتَنی کُنتُ مَعَهُمْ » : ای کاش با آنان می‌بودیم ! البتّه آرزوی
بودنشان به خاطر عزّت اسلام نبود ، بلکه برای طلب مال دنیا بود .
سوره نساء آیه 74
متن آیه :
فَلْیُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللّهِ الَّذِینَ یَشْرُونَ الْحَیَاةَ
الدُّنْیَا بِالآخِرَةِ وَمَن یُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیُقْتَلْ أَو
یَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً
ترجمه :
باید
در راه خدا کسانی جنگ کنند که زندگی دنیا را به آخرت میفروشند ( و فانی
را با باقی معاوضه میکنند ) . و هر کس در راه خدا بجنگد و کشته شود و یا
این که پیروز گردد ، ( در هر دو صورت در آخرت ) پاداش بزرگی بدو میدهیم
.
توضیحات :
« فَلْیُقَاتِلْ » : باید جنگ کند و به
پیکار پردازد . « الَّذِینَ » : فاعل فَلْیُقاتِلْ است . « یَشْرُونَ » :
میفروشند . فعل ثلاثی مجرّد و از باب دوم است .
سوره نساء آیه 75
متن آیه :
وَمَا لَکُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ
مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا
أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل
لَّنَا مِن لَّدُنکَ وَلِیّاً وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ نَصِیراً
ترجمه :
چرا
باید در راه خدا و ( نجات ) مردان و زنان و کودکان درمانده و بیچاره‌ای
نجنگید که ( فریاد برمیآورند و ) میگویند : پروردگارا ! ما را از این شهر
و دیاری که ساکنان آن ستمکارند ( و بر ما بیچارگان ستم روا میدارند )
خارج ساز ، و از جانب خود سرپرست و حمایتگری برای ما پدید آور ، و از سوی
خود یاوری برایمان قرار بده ( تا ما را یاری کند و از دست ظالمان برهاند )
.
توضیحات :
« مَا لَکُمْ » : شما را چه رسیده است ؟
کی سزاوار شما است ؟ « الْمُسْتَضْعَفِینَ » : کسانی که بر اثر ستم یا
فشار دیگران ، از نظر فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی ، و غیره تضعیف شده باشند
و تاب و توان مبارزه آن چنانی برایشان نمانده باشد . « الْوِلْدَان » :
جمع وَلید : کودکان . بندگان . « الْقَرْیَة » : شهر . مراد مکّه به طور
خاصّ و هرگونه شهر و دیاری به طور عام است . « الظَّالِمِ أَهْلُهَا » :
اهل آنجا ستمگرند . واژه ( ظالم ) صفت ( قریة ) و با توجّه به اهل مذکّر
آمده است . و واژه ( اهل ) فاعل ( ظالم ) است .
سوره نساء آیه 76
متن آیه :
الَّذِینَ آمَنُواْ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ
کَفَرُواْ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُواْ أَوْلِیَاء
الشَّیْطَانِ إِنَّ کَیْدَ الشَّیْطَانِ کَانَ ضَعِیفاً
ترجمه :
کسانی
که ایمان آوردهاند ، در راه یزدان میجنگند ، و کسانی که کفرپیشه‌اند ،
در راه شیطان میجنگند . پس با یاران شیطان بجنگید . بیگمان نیرنگ شیطان
همیشه ضعیف بوده است .
توضیحات :
« الطَّاغُوت » : در اینجا مراد شیطان است که انسان را به کفر و طغیان میخواند .
سوره نساء آیه 77
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ قِیلَ لَهُمْ کُفُّواْ أَیْدِیَکُمْ
وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ فَلَمَّا کُتِبَ عَلَیْهِمُ
الْقِتَالُ إِذَا فَرِیقٌ مِّنْهُمْ یَخْشَوْنَ النَّاسَ کَخَشْیَةِ اللّهِ
أَوْ أَشَدَّ خَشْیَةً وَقَالُواْ رَبَّنَا لِمَ کَتَبْتَ عَلَیْنَا
الْقِتَالَ لَوْلا أَخَّرْتَنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ قُلْ مَتَاعُ
الدَّنْیَا قَلِیلٌ وَالآخِرَةُ خَیْرٌ لِّمَنِ اتَّقَى وَلاَ تُظْلَمُونَ
فَتِیلاً
ترجمه :
آیا نمی‌بینی ( ای محمّد و تعجّب
نمی‌کنی از ) کسانی که ( پیش از آن که اجازه جنگ صادر شود ، نسبت به جنگ
علاقه نشان میدادند و هر چند ) بدیشان گفته میشد : ( وقت جهاد فرا
نرسیده است ؛ ) دست از جنگ بدارید و نماز را برپا دارید و زکات مال بدر
کنید ( در ظاهر شتاب میکردند و گوششان به کسی بدهکار نبود ) . امّا وقتی
که جنگ بر آنان واجب گردید ( و فرمان جهاد داده شد ) بدین هنگام دستهای از
ایشان از مردم همان گونه ترسیدند و هراس برداشتند که از خدا ترس و هراس
داشتند ! و بلکه بیشتر هم دچار خوف و وحشت شدند ! و گفتند : پروردگارا !
چرا ( بدین زودی ) جنگ را بر ما واجب کردی ؟ چه میشد اگر به ما فرصت
بیشتری می‌دادی ( تا از لذائذ دنیا بهره می‌گرفتیم ؟ ) . بگو : کالای دنیا
اندک است و آخرت برای کسی که پرهیزگار باشد بهتر است ، ( و جزای شما داده
شود ) و کمترین ستمی به شما نشود .
توضیحات :
«
کُفُّوا أَیْدِیَکُم » : دست نگاه دارید . دست بکشید . « فَرِیق » : گروه
. دسته . « أَشَدَّ خَشْیَةً » : بلکه ترس بیشتری . ( أَشَدَّ ) مجرور
است و چون غیرمنصرف است فتحه به جای کسره به کار رفته است و عطف بر ( اللهِ
) است . و ( خَشْیَةً ) تمییز است . « أَجَل » : مدّت . « فَتِیلاً » :
رشته‌گونه‌ای که در شکاف هسته خرما وجود دارد ( نگا : نساء / 49 ) .
سوره نساء آیه 78
متن آیه :
أَیْنَمَا تَکُونُواْ یُدْرِککُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ کُنتُمْ فِی بُرُوجٍ
مُّشَیَّدَةٍ وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ یَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِ
اللّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِکَ قُلْ
کُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَؤُلاء الْقَوْمِ لاَ یَکَادُونَ
یَفْقَهُونَ حَدِیثاً
ترجمه :
هرکجا باشید ، مرگ
شما را در می‌یابد ، اگرچه در برجهای محکم و استوار جایگزین باشید . ( این
ترسویان منافق ) اگر خیر و خوبی ( از قبیل پیروزی و غنیمت ) بدیشان رسد ،
میگویند : این از سوی خدا است ؛ و اگر بدی و مصیبتی ( از قبیل خشکسالی و
شکست ) بدیشان رسد ، میگویند : این از ( شوم و نامبارکی ) تو است ! (
بدانان ) بگو : همه ( آنچه از خوبی و بدی به شما میرسد ) از سوی خدا است (
و برابر قضا و قدر حق تعالی و بر پایه نظام علّت و معلول انجام میپذیرد )
. این مردمان را چه شده است که سخن نمیفهمند ( و منطق سرشان نمیشود ؟ )
.
توضیحات :
« بُرُوج » : بُرجها . باروها . «
مُشَیَّدَة » : محکم . بلند . « لا یَکَادُونَ یَفْقَهُونَ » : نمیفهمند .
درک مطلب نمیکنند ( نگا : بقره / 71 ) . « حَدِیثاً » : سخن .
سوره نساء آیه 79
متن آیه :
مَّا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللّهِ وَمَا أَصَابَکَ مِن
سَیِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِکَ وَأَرْسَلْنَاکَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَکَفَى
بِاللّهِ شَهِیداً
ترجمه :
( ای پیغمبر ! ) آنچه از
خیر و خوبی ( از قبیل : رفاه و نعمت و عافیت و سلامت ) به تو میرسد ، از (
فضل ) خدا ( بر تو ) است ؛ و آنچه بلا و بدی ( از قبیل : سختی و بیماری و
درد و رنج ) به تو میرسد از خود تو است ( و به سبب قصور و گناهی است که
مرتکب شده‌ای ) . ما شما را به عنوان پیغمبری برای ( هدایت همه ) مردم
فرستادهایم ، و کافی است که خداوند گواه ( بر تبلیغ تو و پذیرش یا عدم
پذیرش آنان ) باشد .
توضیحات :
« فَمِن نَّفْسِکَ » :
از خود تو است . خطاب در اینجا به پیغمبر است و مراد تصویر نفس بشری است
که نسبت به « خوب » و « بد » بی‌تفاوت آفریده نشده است ، و الاّ از آن
حضرت چیزی که سیّئه و گناه باشد ، به وقوع نپیوسته است .
سوره نساء آیه 80
متن آیه :
مَّنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ وَمَن تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاکَ عَلَیْهِمْ حَفِیظاً
ترجمه :
هر
که از پیغمبر اطاعت کند ، در حقیقت از خدا اطاعت کرده است ( چرا که پیغمبر
جز به چیزی دستور نمیدهد که خدا بدان دستور داده باشد ، و جز از چیزی نهی
نمیکند که خدا از آن نهی کرده باشد ) و هر که ( به اوامر و نواهی تو )
پشت کند ( خودش مسؤول است و باک نداشته باش ) ما شما را به عنوان مراقب (
احوال ) و نگهبان ( اعمال ) آنان نفرستاده‌ایم ( بلکه بر رسولان پیام باشد و
بس ) .
توضیحات :
« تَوَلَّیا » : پشت کرد . روی بتافت . « حَفِیظاً » : محافظ . مراقب .
سوره نساء آیه 81
متن آیه :
وَیَقُولُونَ طَاعَةٌ فَإِذَا بَرَزُواْ مِنْ عِندِکَ بَیَّتَ طَآئِفَةٌ
مِّنْهُمْ غَیْرَ الَّذِی تَقُولُ وَاللّهُ یَکْتُبُ مَا یُبَیِّتُونَ
فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ وَکَفَى بِاللّهِ وَکِیلاً
ترجمه :
(
این گروه متردّد ) میگویند : ( از اوامر و نواهی تو فرمانبرداری و )
اطاعت ( میشود ) . ولی هنگامی که از پیش تو برخاستند و رفتند ، دستهای از
آنان در خفاء چیزی را تدارک میبینند که مخالف آن ( اوامر و نواهی و )
چیزهائی است که تو می‌گوئی ( و ایشان را بدانها گوشزد می‌نمائی ) ! خداوند
چیزهائی را که در خفاء تدارک میبینند و به چارهجوئی مینشینند بر آنان (
در صحیفه اعمالشان ) می‌نویسد ( و روزی ، پادافره و جزایشان را میدهد ) .
پس بدانان اعتنائی مکن ( و از نقشه خائنانه ایشان باکی به خود راه مده ) و
به خدا توکّل کن ( و کار و بار خویش را بدو تفویض نما ) و کافی است که خدا
وکیل و حافظ ( تو ) باشد .
توضیحات :
« طَاعَةٌ » :
سمعاً و طاعةً . فرمانبرداریم . خبر مبتدای محذوفی است و تقدیر آن چنین است
: أَمْرُنَا طَاعَة . « بَرَزُوا » : بیرون رفتند . خارج شدند . « بَیَّتَ
» : در خفاء چارهجوئی کرد . در شب تدبیر و چاره‌اندیشی کرد . « أَعْرِضْ
عَنْهُمْ » : بدیشان اعتناء مکن .
سوره نساء آیه 82
متن آیه :
أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِیهِ اخْتِلاَفاً کَثِیراً
ترجمه :
آیا
( این منافقان ) درباره قرآن نمی‌اندیشند ( و معانی و مفاهیم آن را بررسی و
وارسی نمیکنند تا به وجوب طاعت خدا و پیروی امر تو پی ببرند و بدانند که
این کتاب به سبب ائتلاف معانی و احکامی که در بر دارد و این که بخشی از آن
مؤیّد بخش دیگری است ، از سوی خدا نازل شده است ؟ ) و اگر از سوی غیرخدا
آمده بود در آن تناقضات و اختلافات فراوانی پیدا میکردند .
توضیحات :
« أَفَلا یَتَدَبَّرُونَ » : آیا بررسی نمیکنند و نمی‌اندیشند ؟
سوره نساء آیه 83
متن آیه :
وَإِذَا جَاءهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِهِ
وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُوْلِی الأَمْرِ مِنْهُمْ
لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلاَ فَضْلُ اللّهِ
عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَانَ إِلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
و
هنگامی که ( خبر ) کاری که موجب نترسیدن یا ترسیدن است ( از قبیل : قوّت و
ضعف ، و پیروزی و شکست ، و پیمان بستن با این قبیله و گسستن از آن قبیله )
به آنان ( یعنی منافقان یا مسلمانان ضعیف‌الایمان ) میرسد ، آن را ( میان
مردم ) پخش و پراکنده میکنند ( و اخبار را به گوش دشمنان میرسانند ) .
اگر این گونه افراد ، سخن گفتن در این‌باره را به پیغمبر و فرماندهان خود
واگذارند ( و خبرهائی را که میشنوند فقط به مسؤولان امور گزارش دهند )
تنها کسانی از این خبر ایشان اطّلاع پیدا میکنند که اهل حلّ و عقدند و
آنچه بایست از آن درک و فهم مینمایند . اگر فضل و رحمت خدا شما را در بر
نمی‌گرفت ( و شما را به اطاعت از خود و پیغمبرش ، و برگشت امور به پیغمبر و
مسؤولان کشوری و لشکری خویش هدایت نمی‌کرد ) جز اندکی از شما همه از
اهریمن پیروی میکردید .
توضیحات :
« الأَمْنِ وَ
الْخَوْفِ » : در اینجا مراد از امن و خوف چیزهائی است که موجب ترسیدن و
نترسیدن میگردند . از قبیل : صلح و جنگ ، پیروزی و شکست ، و . . . «
أَذَاعُوا » : پخش کردند . شائع نمودند . « رَدُّوهُ » : آن را تفویض کردند
. آن را ارجاع دادند . آن را گزارش نمودند . « یَسْتَنبِطُوُنَهُ » : آن
را استخراج و استنباط میکنند . آن را میفهمند و از آن استفاده مینمایند .
« مِنْهُمْ » : از ایشان . مرجع ضمیر ( هُمْ ) در عبارت :
یَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ ، پیغمبر و اولی‌الامر است .
سوره نساء آیه 84
متن آیه :
فَقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ تُکَلَّفُ إِلاَّ نَفْسَکَ وَحَرِّضِ
الْمُؤْمِنِینَ عَسَى اللّهُ أَن یَکُفَّ بَأْسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ
وَاللّهُ أَشَدُّ بَأْساً وَأَشَدُّ تَنکِیلاً
ترجمه :
در
راه خدا بجنگ ( حتی اگر هم تنها باشی و باک نداشته باش . چرا که وعده نصرت
و پیروزی به تو داده شده است ) . تو جز مسؤول ( اعمال ) خود نیستی . و
مؤمنان را ( هم به جنگ دعوت کن و بدان ) ترغیب و تحریک نما . تا این که
خداوند ( در پرتو شجاعت تو و شجاعت مؤمنان ) قدرت‌کافران را باز گیرد و (
شما را برابر این وعده پیروز و مؤیّد گرداند . از قدرت و شکنجه کافران
نترسید و بدانید که ) قدرت خدا بیشتر و مجازات او سختتر است .
توضیحات :
«
حَرِّضْ » : ترغیب کن . تشجیع کن . « عَسَیا » : تا این که . « بَأْساً » :
قوّت و قدرت . « تَنکِیلاً » : تنبیه . مجازات . از ماده نکال به معنی :
عذاب .
سوره نساء آیه 85
متن آیه :
مَّن
یَشْفَعْ شَفَاعَةً حَسَنَةً یَکُن لَّهُ نَصِیبٌ مِّنْهَا وَمَن یَشْفَعْ
شَفَاعَةً سَیِّئَةً یَکُن لَّهُ کِفْلٌ مِّنْهَا وَکَانَ اللّهُ عَلَى
کُلِّ شَیْءٍ مُّقِیتاً
ترجمه :
کسی که ( در میان
مردم ) میانجیگری کند و میانجیگری او پسندیده ( شرع ) باشد ، نصیبی از (
پاداش ) آن خواهد داشت ، و کسی که میانجیگری کند و میانجیگری او ناپسند (
شرع ) باشد ، بهرهای از ( پادافره ) آن خواهد داشت ، و ( پشتیبانی از حق
بیپاداش نمیماند ، و پشتیبانی از باطل بی‌پادافره نخواهد بود ) خداوند بر
هر چیزی چیره است ( و همه چیز را می‌پاید ) .
توضیحات :
«
یَشْفَعْ » : میانجیگری کند . یاری و کمک کند . « نَصِیب » : بهره . پاداش
مضاعف ( نگا : انعام / 160 ) . « کِفْلٌ » : بهره . پاداش برابر . پادافره
. « مُقِیتاً » : چیره . مقتدر . نگهبان . حاضر و ناظر .
سوره نساء آیه 86
متن آیه :
وَإِذَا حُیِّیْتُم بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّواْ بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ حَسِیباً
ترجمه :
هرگاه
شما را درودی دادند ( اعم از سلام کردن و دعا نمودن و احترام گذاردن ) به
گونه زیباتر و بهتر از آن یا ( دست کم ) همانند آن ، آن را پاسخ گوئید .
بیگمان خداوند حسابرس هر چیزی است ( و حساب هر چیزی را دارد ) .
توضیحات :
« حُیِّیتُمْ » : بر شما سلام شد . « حَسِیباً » : مُحاسب . حسابرس .
سوره نساء آیه 87
متن آیه :
اللّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلَى یَوْمِ
الْقِیَامَةِ لاَ رَیْبَ فِیهِ وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّهِ حَدِیثاً
ترجمه :
جز
خدا ، خدائی نیست . حتماً شما را ( بعد از مرگ زنده میگرداند و ) در روزی
که شکّی در ( وقوع ) آن نیست‌گرد میآورد . ( خدا است که این را میگوید )
و چه کسی از خدا راستگوتر است ؟ !
توضیحات :
« حَدِیثاً » : سخن . تمییز است .
سوره نساء آیه 88
متن آیه :
فَمَا لَکُمْ فِی الْمُنَافِقِینَ فِئَتَیْنِ وَاللّهُ أَرْکَسَهُم بِمَا
کَسَبُواْ أَتُرِیدُونَ أَن تَهْدُواْ مَنْ أَضَلَّ اللّهُ وَمَن یُضْلِلِ
اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِیلاً
ترجمه :
شما (
ای مؤمنان ) چرا درباره منافقان دو دسته شدهاید ( و میگوئید : آیا آنان
جزو مؤمنان یا از زمره کافرانند ؟ صحیح است با آنان بجنگیم یا نجنگیم ؟
قابل هدایتند یا اهل شقاوتند ؟ ) و حال آن که خداوند به سبب اعمالشان (
افکار ) آنان را واژگونه کرده و به قهقراء برگردانده است ( و فرودگاه دلشان
خراب گشته است و آمادگی فرود طائر قدسی ایمان را از دست داده است ) . آیا
میخواهید کسی را هدایت نمائید که خداوند ( بر اثر کردار زشتش ) گمراهش
کرده است ( و نعمت هدایت را از او گرفته است ) ؟ هر که را خدا گمراه کند ،
راهی برای او ( به سوی هدایت ) نخواهی یافت .
توضیحات :
«
فِئَتَیْنِ » : دو دسته . حال ضمیر ( کُمْ ) است ، یا خبر ( أَصْبَحْتُمْ )
محذوف است و تقدیر چنین است : فَمَا لَکُمْ أَصْبَحْتُمْ فِی
الْمُنَافِقِینَ فِئَتَیْنِ . « أَرْکَسَهُمْ » : آنان را واژگون و دگرگون
نموده است . ایشان را بر اثر نفاق به سوی کفر برگشت داده است .
سوره نساء آیه 89
متن آیه :
وَدُّواْ لَوْ تَکْفُرُونَ کَمَا کَفَرُواْ فَتَکُونُونَ سَوَاء فَلاَ
تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ أَوْلِیَاء حَتَّىَ یُهَاجِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ
فَإِن تَوَلَّوْاْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدتَّمُوهُمْ
وَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ وَلِیّاً وَلاَ نَصِیراً
ترجمه :
(
شما میخواهید چنین منافقانی هدایت یابند و ) آنان دوست میدارند که شما
کافر شوید همان گونه که خود کافر شدهاند و ( در کفر با ایشان ) مساوی شوید
. پس در این صورت یارانی از ایشان نگیرید ( و آنان را از خود ندانید ) تا
آن گاه که ( ایمان میآورند و ) در راه خدا هجرت میکنند ( و ایمان آوردن
خود را با جهاد در راه اسلام ثابت میدارند ) . ولی اگر از این کار سر باز
زدند ( و همچنان به دشمنانگی و اقدامات کافرانه خود بر ضدّ شما ادامه دادند
) آنان را هر کجا یافتید بگیرید و ( اسیر کنید ، و در صورت لزوم بکشید ، و
از میان ایشان یار و یاوری برنگزینید ) .
توضیحات :
«
وَدُّوا » : دوست داشته‌اند و آرزو کردهاند . « سَوَآءً » : برابر .
همگون . « حَیْثُ » : هر کجا . « وَلِیّاً » : دوست . یار . « نَصِیراً » :
مددکار . یاور .
سوره نساء آیه 90
متن آیه :
إِلاَّ الَّذِینَ یَصِلُونَ إِلَىَ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُم
مِّیثَاقٌ أَوْ جَآؤُوکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَن یُقَاتِلُوکُمْ أَوْ
یُقَاتِلُواْ قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاء اللّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَیْکُمْ
فَلَقَاتَلُوکُمْ فَإِنِ اعْتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقَاتِلُوکُمْ
وَأَلْقَوْاْ إِلَیْکُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللّهُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ
سَبِیلاً
ترجمه :
( چنین منافقانی را بکشید ) مگر
کسانی که با گروهی پیوند پیدا میکنند ( و بدیشان پناه میبرند ) که میان
شما و آنان پیمان است ( و برابر آن ، پناهندگان به شما و ایشان مصون از
تعرّض باشند ) ، و یا کسانی که به پیش شما میآیند و نه سر جنگ با شما
دارند و نه میخواهند با قوم خود بجنگند . و اگر خداوند میخواست ایشان را
بر شما چیره میکرد و آنان با شما می‌جنگیدند . بنابراین اگر از شما
کنارهگیری کردند و با شما نجنگیدند و ( بلکه ) پیشنهاد صلح کردند ، خداوند
به شما اجازه نمیدهد که متعرّض آنان شوید ( و بلکه موظّفید دستی را
بفشارید که برای صلح به سوی شما دراز شده‌است ) .
توضیحات :
«
یَصِلُونَ » : پناه میبرند . می‌پیوندند . « مِیثَاق » : پیمان . «
حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ » : سینه‌هایشان تنگ میگردد و میان انتخاب این یا آن
در میمانند . « إعْتَزَلُوکُمْ » : از شما کنارهگیری و دوری کردند . «
السَّلَمَ » : صلح . فرمانبرداری و تسلیم .
سوره نساء آیه 91
متن آیه :
سَتَجِدُونَ آخَرِینَ یُرِیدُونَ أَن یَأْمَنُوکُمْ وَیَأْمَنُواْ
قَوْمَهُمْ کُلَّ مَا رُدُّوَاْ إِلَى الْفِتْنِةِ أُرْکِسُواْ فِیِهَا
فَإِن لَّمْ یَعْتَزِلُوکُمْ وَیُلْقُواْ إِلَیْکُمُ السَّلَمَ
وَیَکُفُّوَاْ أَیْدِیَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ
ثِقِفْتُمُوهُمْ وَأُوْلَئِکُمْ جَعَلْنَا لَکُمْ عَلَیْهِمْ سُلْطَاناً
مُّبِیناً
ترجمه :
گروه دیگری را خواهید یافت که
میخواهند ( با اظهار ایمان در پیش شما ) از ناحیه شما در امان باشند و (
با اظهار کفر در پیش کافران ) از ناحیه قوم خود در امان بمانند ( و در زمان
قدرت هر گروه خویشتن را فریبکارانه جزو آن دسته قلمداد کنند ) . هر زمان
که به سوی کفر ( یا جنگ با مسلمانان ) خوانده شوند با سر در آن فرو میروند
! پس اگر از شما دست نکشیدند و به ترک جنگ و دشمنی نگفتند و به شما
پیشنهاد صلح ننمودند و دست‌بردار نشدند ، آنان را بگیرید و ( اسیر کنید و
در صورت لزوم ) ایشان را هر کجا یافتید بکشید . آنان کسانیند که ما ( به
سبب غدر و خیانتشان ) دلیل آشکار و برهان واضحی برای ( اسیر کردن یا کشتن )
ایشان به دست شما دادهایم .
توضیحات :
«
ءَاخَرِینَ » : دیگران . « أَن یَأْمَنُوکُمْ وَ یَأْمَنُوا قَوْمَهُم » :
این که از شما و قوم خود اطمینان حاصل کنند که در امان میمانند . «
رُدُّوا » : برگردانده شدند . مراد این که از سوی مشرکان ، به کفر و
بتپرستی دعوت شدند . « الْفِتْنَةِ » : مراد از فتنه در اینجا کفر و جنگ
با مسلمانان و بزهکاری است . « أُرْکِسُوا فِیهَا » : به بدترین وجه بدان
افکنده میشوند . با سر به سوی آن باز گردانده میشوند و بدان می‌دوند . «
ثَقِفْتُمُوهُمْ » : ایشان را دریافتید . بر آنان ظفر یافتید . «
سُلْطَاناً » : حجّت و برهان . « مُبِیناً » : واضح و آشکار .
سوره نساء آیه 92
متن آیه :
وَمَا کَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن یَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاَّ خَطَئاً وَمَن
قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَئاً فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِیَةٌ
مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن یَصَّدَّقُواْ فَإِن کَانَ مِن
قَوْمٍ عَدُوٍّ لَّکُمْ وَهُوَ مْؤْمِنٌ فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ
وَإِن کَانَ مِن قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ مِّیثَاقٌ فَدِیَةٌ
مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ وَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةً فَمَن لَّمْ
یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ تَوْبَةً مِّنَ اللّهِ
وَکَانَ اللّهُ عَلِیماً حَکِیماً
ترجمه :
هیچ
مؤمنی را نسزد که مؤمن دیگری را بکشد مگر از روی خطا . کسی که مؤمنی را به
خطا کشت باید که برده مؤمنی را آزاد کند و خونبهائی هم به کسان کشته
بپردازد مگر این که آنان درگذرند ( و از دریافت خونبها که صد شتر است ،
چشمپوشی کنند ) . اگر هم کشته ، مؤمن و متعلّق به کافرانی بود که میان شما
و ایشان جنگ و دشمنی بود ، آزاد کردن برده مؤمنی دیه او است ( و دیگر
خونبهائی به ورثه کشته داده نمیشود ) . و اگر کشته ، از زمره قومی بود که (
کافر بودند و ) میان شما و ایشان پیمانی برقرار بود ( همچون اهل ذمّه و
هم‌پیمانان مسلمانان ) پرداخت خونبها به کسان مقتول و آزادکردن بنده مؤمنی
دیه او است . اگر هم دسترسی ( به آزاد کردن برده ) نداشت باید دو ماه (
قاتل ) پیاپی و بدون فاصله روزه بگیرد . خداوند ( این را برای ) توبه ( شما
) مقرّر داشته است ، و خداوند آگاه ( از بندگان خود و ) حکیم است ( در
آنچه مقرّر میدارد ) .
توضیحات :
« تَحْرِیر » :
حرّیّت بخشیدن . آزاد کردن . « رَقَبَةٍ » : گردن . مراد نفْس است و تسمیه
کلّ به اسم جزء است . یا این که ( رَقَبَة ) برای تعبیر از تعداد بردگان
بوده است ، همچون : رأس . قبضه . دست . نفر . باب . و . . . « دِیَةٌ » :
خونبها . از ماده ( ودی ) . « مُسَلَّمَةٌ » : پرداخت شده . «
یَصَّدَّقُوا » : تصدّق‌کنند . عفو کنند . فعل مضارع باب تفعّل است . «
تَوْبَةً » : قبول . تخفیف . پشیمانی . مفعولٌله یا مفعول مطلق یا حال
ضمیر ( ه ) در ( عَلَیْهِ ) محذوف است .
سوره نساء آیه 93
متن آیه :
وَمَن یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُّتَعَمِّداً فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِداً
فِیهَا وَغَضِبَ اللّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَاباً
عَظِیماً
ترجمه :
و کسی که مؤمنی را از روی عمد
بکشد ( و از ایمان او باخبر بوده و تجاوزکارانه او را به قتل برساند و چنین
قتلی را حلال بداند ، کافر بشمار میآید و ) کیفر او دوزخ است و جاودانه
در آنجا میماند و خداوند بر او خشم میگیرد و او را از رحمت خود محروم
میسازد و عذاب عظیمی برای وی تهیّه میبیند .
توضیحات :
«
خَالِداً » : جاودانه ، ( وقتی که قتل را حلال بداند ) . ماندگاری فراوان
، ( وقتی که قتل را حلال نداند ) . یادآوری : کیفر اخروی قتل عمد ،
جاودانه یا زمان بسیاری در آتش دوزخ ماندن ، و خشم خدا ، و دوری از رحمت
الله ، و عذاب عظیم قیامت است . علاوه از اینها ، کیفر دنیوی قاتل به قوّت
خود باقی است ( نگا : بقره / 178 و مائده / 45 ) .
سوره نساء آیه 94
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِذَا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ
فَتَبَیَّنُواْ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَى إِلَیْکُمُ السَّلاَمَ
لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا فَعِندَ اللّهِ
مَغَانِمُ کَثِیرَةٌ کَذَلِکَ کُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللّهُ
عَلَیْکُمْ فَتَبَیَّنُواْ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیراً
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! هنگامی که ( برای جهاد ) در راه خدا به مسافرت
رفتید تحقیق کنید ( که با چه کسانی میجنگید . آیا مسلمانند یا کافر ) و
به کسی که به شما سلام کرد ( و سلام نشانه پذیرش اسلام است ) مگوئید تو
مؤمن نیستی و جویای مال دنیای ( او ) باشید . ( بلکه سلام آنان را بپذیرید
و پاسخ گوئید و بدانید ) که در پیش خدا غنائم فراوانی است ( و آن را برای
شما تهیّه دیده است و بسی بهتر از ثروت و غنیمت دنیای فانی است ) . شما پیش
از این ، چنین بودید ( و کفر را گردن نهاده بودید و جنگهای شما تنها
انگیزه غارتگری داشت . ) ولی خداوند بر شما منّت نهاد ( و نعمت اسلام را
نصیبتان کرد ) پس ( به شکرانه این نعمت بزرگ ) تحقیق کنید . بیگمان خداوند
از آنچه میکنید باخبر است .
توضیحات :
« ضَرَبْتُمْ
» : گام برداشتید . به مسافرت رفتید . « تَبَیَّنُوا » : روشن کنید .
تحقیق کنید . « تَبْتَغُونَ » : میخواهید . « عَرَض » : حُطام . کالا و
متاع فانی دنیا . « کَذلِکَ کُنتُم مِّن قَبْلُ » : شما نیز پیش از این
چنین وضعی را داشتید و کافر بودید . شما پیش از پذیرش اسلام تنها به خاطر
مال دنیا می‌جنگیدید .
سوره نساء آیه 95
متن آیه :
لاَّ یَسْتَوِی الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ غَیْرُ أُوْلِی
الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ
وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِینَ بِأَمْوَالِهِمْ
وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِینَ دَرَجَةً وَکُلاًّ وَعَدَ اللّهُ
الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْراً
عَظِیماً
ترجمه :
( جهاد با رعایت این همه احتیاطی
که گذشت ، بس بزرگ و ارزشمند است ) . مسلمانانی که ( به جهاد نمیروند و در
منازل خود ) مینشینند ، با مسلمانانی برابر نیستند که با مال و جان ، در
راه یزدان جهاد میکنند . خداوند مرتبه والائی را نصیب مجاهدان کرده است که
بالاتر از درجه خانه‌نشینان است ، مگر چنین خانه‌نشینانی دارای عذری باشند
( که ایشان را از بیرون شدن برای جهاد بازداشته باشد . در این صورت درخور
سرزنش نیستند ، و پاداش بزرگ خود را از خدا دریافت میدارند و مرتبه بالائی
دارند ) . خداوند به هر یک ( از دو گروه مجاهد و وانشستگان معذور ) منزلت
زیبا ( و عاقبت والائی ) وعده داده است . و خداوند مجاهدان را بر وانشستگان
( بدون عذر ) با دادن اجر فراوان و بزرگ ، برتری بخشیده است .
توضیحات :
«
الْقَاعِدُونَ » : نشستگان . واپس نشستگان با اجازه فرمانده . « غَیْرُ » :
بدل یا صفت ( الْقَاعِدُونَ ) است . « أُوْلِی الضَّرَرِ » : زیان دیدگان .
افراد معذور . مانند بیماران و کوران و لنگان . « أَجْراً عَظِیماً » :
واژه ( أَجْراً ) میتواند مفعولٌبه دوم یا مفعول مطلق ( فَضَّلَ ) و یا
منصوب به نزع خافض باشد .
سوره نساء آیه 96
متن آیه :
دَرَجَاتٍ مِّنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةً وَکَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِیماً
ترجمه :
درجات
بزرگی از ناحیه خدا ( بدانان داده میشود ) همراه با مغفرت و رحمت (
فراوان الله . و اگر لغزشهائی هم داشته‌اند ) خداوند آمرزنده و مهربان است
.
توضیحات :
« دَرَجاتٍ » : مراتب و منازل گوناگون
مجاهدان ، یا مراد مرتبه و درجه عظیمی است که با توجّه به مراتب و منازل
دیگر ، گوئی یک مرتبه و درجه نیست ، بلکه مراتب و درجات است . ( دَرَجاتٍ )
منصوب است و بَدَل ( أَجْراً ) میباشد .
سوره نساء آیه 97
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِکَةُ ظَالِمِی أَنْفُسِهِمْ
قَالُواْ فِیمَ کُنتُمْ قَالُواْ کُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الأَرْضِ
قَالْوَاْ أَلَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُواْ فِیهَا
فَأُوْلَئِکَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءتْ مَصِیراً
ترجمه :
بیگمان
کسانی که فرشتگان ( برای قبض روح در واپسین لحظات زندگی ) به سراغشان
میروند و ( میبینند که به سبب ماندن با کفّار در کفرستان ، و هجرت نکردن
به سرزمین ایمان ) بر خود ستم کردهاند ، بدیشان میگویند : کجا بوده‌اید (
که اینک چنین بی‌دین و توشه مرده‌اید و بدبخت شدهاید ؟ عذرخواهان ) گویند
: ما بیچارگانی در سرزمین ( کفر ) بودیم ( و چنان که باید به انجام
دستورات دین نرسیدیم ! فرشتگان بدیشان ) گویند : مگر زمین خدا وسیع نبود تا
در آن ( بتوانید بار سفر بندید و به جای دیگری ) کوچ کنید ؟ جایگاه آنان
دوزخ است ، و چه بد جایگاهی و چه بد سرانجامی !
توضیحات :
«
تَوَفَّاهُمْ » : جان ایشان را میگیرند . به قبض روح آنان میپردازند . «
ظَالِمِی أَنفُسِهِمْ » : ستمکاران به خود . در اصل : ظَالِمِینَ
أَنفُسِهِمْ است که نون به هنگام اضافه حذف شده است . « مَصِیراً » :
جایگاه . سرانجام .
سوره نساء آیه 98
متن آیه :
إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ حِیلَةً وَلاَ یَهْتَدُونَ سَبِیلاً
ترجمه :
مگر بیچارگانی از مردان و زنان و کودکانی که کاری از آنان ساخته نیست و راه چاره‌ای نمیدانند .
توضیحات :
« الْوِلْدَان » : جمع وَلید ، کودکان .
سوره نساء آیه 99
متن آیه :
فَأُوْلَئِکَ عَسَى اللّهُ أَن یَعْفُوَ عَنْهُمْ وَکَانَ اللّهُ عَفُوّاً غَفُوراً
ترجمه :
پس امید است که خداوند از آنان درگذرد ( چون قدرت هجرت نداشته‌اند ) و خداوند بس عفوکننده و آمرزنده است .
توضیحات :
« عَفُوّ » : بسیار عفوکننده .
سوره نساء آیه 100
متن آیه :
وَمَن یُهَاجِرْ فِی سَبِیلِ اللّهِ یَجِدْ فِی الأَرْضِ مُرَاغَماً
کَثِیراً وَسَعَةً وَمَن یَخْرُجْ مِن بَیْتِهِ مُهَاجِراً إِلَى اللّهِ
وَرَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلى
اللّهِ وَکَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِیماً
ترجمه :
کسی
که در راه خدا هجرت کند ، سرزمینهای فراخ و آزادی فراوان میبیند که بینی
دشمنان را به خاک مذلّت می‌مالد ، و گشایش و آسایش خواهد یافت . و هر که از
خانه خود بیرون آید و به سوی ( سرزمینهای اسلامیِ ) خدا و رسول هجرت کند ،
و سپس مرگ او را دریابد ، اجر او بر عهده خدا است ، و خداوند بسی آمرزنده و
مهربان است .
توضیحات :
« مُراغَماً » : سرزمینهای
هجرت فراوانی که در آنجاها گشایش و آسایش مادی و معنوی است و مایه حسرت و
ذلّت دشمنان دین میشود . « وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اللهِ » : پاداش او در
پیشگاه خدا ثابت میشود .
سوره نساء آیه 101
متن آیه :
وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِی الأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن
تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلاَةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن یَفْتِنَکُمُ الَّذِینَ
کَفَرُواْ إِنَّ الْکَافِرِینَ کَانُواْ لَکُمْ عَدُوّاً مُّبِیناً
ترجمه :
هرگاه
در زمین به مسافرت پرداختید و نماز را کوتاه خواندید ( و چهار رکعتیها را
دو رکعت نمودید ) گناهی بر شما نیست ، اگر ترسیدید که کافران بلائی به شما
برسانند و به فتنهای گرفتارتان گردانند . بیگمان کافران دشمنان آشکار
شمایند .
توضیحات :
« إِنْ خِفْتُمْ » : اگر ترسیدید
. ذکر خوف برای شرط نیست و بلکه قید غالبی است و بیانگر واقعیّت این امر
است که سفر اغلب همراه با ترس و خوف از دشمنان بر اثر کثرت مشرکان است و
الاّ قصر نماز یک حکم عمومی است و در همه سفرها قابل اجرا است و اختصاص به
حالت ترس ندارد . مسأله قصر نماز مذکور در این آیه ، درست همانند مسأله (
رَبَآئِبُکُمُ اللاّتِی فِی حُجُورِکُمْ ) مذکور در آیه 23 همین سوره است
.
سوره نساء آیه 102
متن آیه :
وَإِذَا کُنتَ
فِیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاَةَ فَلْتَقُمْ طَآئِفَةٌ مِّنْهُم
مَّعَکَ وَلْیَأْخُذُواْ أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُواْ فَلْیَکُونُواْ
مِن وَرَآئِکُمْ وَلْتَأْتِ طَآئِفَةٌ أُخْرَى لَمْ یُصَلُّواْ
فَلْیُصَلُّواْ مَعَکَ وَلْیَأْخُذُواْ حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ
الَّذِینَ کَفَرُواْ لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِکُمْ
وَأَمْتِعَتِکُمْ فَیَمِیلُونَ عَلَیْکُم مَّیْلَةً وَاحِدَةً وَلاَ
جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِن کَانَ بِکُمْ أَذًى مِّن مَّطَرٍ أَوْ کُنتُم
مَّرْضَى أَن تَضَعُواْ أَسْلِحَتَکُمْ وَخُذُواْ حِذْرَکُمْ إِنَّ اللّهَ
أَعَدَّ لِلْکَافِرِینَ عَذَاباً مُّهِیناً
ترجمه :
زمانی
که ( تو ، ای پیغمبر ) در میانشان بودی و نماز ( خوف ) را برایشان بپا
داشتی ، دستهای از آنان با تو به نماز ایستند ، و باید که اسلحه خود را با
خود داشته باشند ، و وقتی که ( نصف ) نماز را با تو خواندند ( سلام بدهند و
به کشیک و نگهبانی بپردازند و ) شما را ( از دشمنان ) بپایند و دسته دیگری
که هنوز نماز را نخوانده‌اند ، بیایند و با تو به نماز ایستند و احتیاط
خود را مراعات و اسلحه خود را داشته باشند . کافران دوست میدارند کاش از
اسلحه و کالاهای خود غافل میشدید و آنان یکباره بر شما تاخت میآوردند ( و
غافلگیرتان میکردند و در حین نماز دمار از روزگارتان بر میآوردند ) .
اگر از باران ناراحت بودید یا بیمار بودید ، گناهی بر شما نخواهد بود که
اسلحه خود را زمین بگذارید ( ولی باز هم تا آنجا که ممکن است وسائل سبک
دفاعی را از خود دور نکنید ) و احتیاط خویش را بدارید . بیگمان خداوند برای
کافران عذاب خوارکنندهای فراهم ساخته است .
توضیحات :
«
لِیَأْخُذُوا » : فاعل این فعل ، یعنی ضمیر ( و ) میتواند به نمازگزاران و
یا کشیک دهندگان برگردد . « فَإِذا سَجَدُوا » : منظور از سجده در اینجا
نماز است . یعنی : گروه اوّل یک رکعت را با امام میخوانند و امام پس از
اتمام یک رکعت نماز را طول میدهد و اینان یک رکعت دیگر را به تنهائی
میخوانند و سلام میدهند و به جبهه جنگ میروند . سپس گروه دوم میآیند و
پشت سر امام میایستند و یک رکعت را با او میخوانند و امام سلام میدهد و
آنان بلند میشوند و رکعت دیگری را به تنهائی میخوانند و سلام میدهند . «
حِذْر » : احتیاط . پرهیز . « فَیَمِیلُونَ » : یورش آورند . « مَیْلَةً »
: یورش .
سوره نساء آیه 103
متن آیه :
فَإِذَا قَضَیْتُمُ الصَّلاَةَ فَاذْکُرُواْ اللّهَ قِیَاماً وَقُعُوداً
وَعَلَى جُنُوبِکُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ إِنَّ
الصَّلاَةَ کَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ کِتَاباً مَّوْقُوتاً
ترجمه :
هرگاه
نماز را به پایان بردید ، خدای را ایستاده و نشسته و بر پهلوهایتان افتاده
( و در همه حال و احوال ) یاد کنید ( و حتّی در کشاکش روزگار و گرماگرم
کشت و کشتار ، خدا گوئید و خدا جوئید ) و هنگامی که ( ترس و هراسی نماند و )
آرامش خود را باز یافتید ، نماز را ( به تمام و کمال و در وقت مشخّص )
برپای دارید . بیگمان نماز بر مؤمنان فرض و دارای اوقات معلوم و معیّن است
.
توضیحات :
« قِیَاماً » : جمع قائم ، ایستادگان . «
قُعُوداً » : جمع قاعد ، نشستگان . « جُنُوب » : جمع جنب ، پهلوها . «
إِطْمَأْنَنتُمْ » : اطمینان یافتید . به حال عادی برگشتید و آرامش خود را
باز یافتید . « کِتَاباً » : فرض . واجب . « مَوْقُوتاً » : زماندار .
دارای وقت معلوم و معیّن .
سوره نساء آیه 104
متن آیه :
وَلاَ تَهِنُواْ فِی ابْتِغَاء الْقَوْمِ إِن تَکُونُواْ تَأْلَمُونَ
فَإِنَّهُمْ یَأْلَمُونَ کَمَا تَأْلَمونَ وَتَرْجُونَ مِنَ اللّهِ مَا لاَ
یَرْجُونَ وَکَانَ اللّهُ عَلِیماً حَکِیماً
ترجمه :
در
جستجوی قوم ( کافری که اعلان جنگ نموده و میکوشند از همه سو بر شما تاخت
آورند ) سستی مکنید ( و پیوسته در کمین ایشان باشید و با آنان برزمید ) .
اگر ( از جنگ و جراحات ) درد میکشید ، آنان هم مثل شما درد میکشند و رنج
میبرند ، ( ولی فرق شما و ایشان در این است که ) شما چیزی از خدا
میخواهید که آنان نمیخواهند ( و آن رضای الله و بهشت جاویدان است ) و
خداوند آگاه ( از اعمال شما و اعمال آنان ، و ) حکیم است ( و به هر یک از
شما و ایشان سزا و جزای کارتان را میدهد ) .
توضیحات :
« لا تَهِنُوا » : سست و ضعیف مشوید . از ماده ( وهْن ) .
سوره نساء آیه 105
متن آیه :
إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْکُمَ بَیْنَ
النَّاسِ بِمَا أَرَاکَ اللّهُ وَلاَ تَکُن لِّلْخَآئِنِینَ خَصِیماً
ترجمه :
ما
کتاب ( قرآن را که مشتمل بر حق و بیانگر هر آن چیزی که حق است ) به حق بر
تو نازل کردهایم تا ( مشعل راه هدایت باشد و بدان ) میان مردمان طبق آنچه
خدا به تو نشان داده است داوری کنی ، و مدافع خائنان مباش .
توضیحات :
«
لِلْخَآئِنِینَ » : از خائنان . به خاطر خائنان . حرف ( لِ ) میتواند به
معنی ( عَنْ ) باشد همان گونه که در واژه ( لِلْحَقِّ ) و ( لِلَّذِینَ )
سوره احقاف ، آیههای 7 و 11 چنین است . یا این که لام تعلیل بوده و معنی
چنین شود که : به خاطر گناهکاران ، دشمن بیگناهان مباش . « خَصِیماً » :
مدافع . جانبدار . دشمن .
سوره نساء آیه 106
متن آیه :
وَاسْتَغْفِرِ اللّهَ إِنَّ اللّهَ کَانَ غَفُوراً رَّحِیماً
ترجمه :
و
از خدا آمرزش بخواه . بیگمان خداوند بس آمرزنده و مهربان است ( و مغفرت و
رحمت خود را شامل کسانی میکند که عفوِ خطا را از او می‌طلبند ) .
توضیحات :
«
إِسْتَغْفِرْ » : از گناهِ ناکرده که قصد دفاع و گرایش قلبی به همکیشان به
هنگام قضاوت است آمرزش بخواه ، چرا که حسنات نیکان ، سیّئات مقرّبان است
.
سوره نساء آیه 107
متن آیه :
وَلاَ تُجَادِلْ عَنِ الَّذِینَ یَخْتَانُونَ أَنفُسَهُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ خَوَّاناً أَثِیماً
ترجمه :
از
کسانی دفاع مکن که ( با ارتکاب جرائم ، در اصل ) به خود خیانت میکنند .
بیگمان خداوند خیانت‌کنندگانِ گناه پیشه را دوست نمیدارد .
توضیحات :
«
خَوَّاناً » : بسیار خیانتکار . هدف از این مبالغه ، قصد تخصیص نیست و
بلکه بیان واقع است . یعنی خَوّان و خائِن هر دو مبغوض درگاه خدایند . «
أَثِیماً » : بسیار گناهکار .
سوره نساء آیه 108
متن آیه :
یَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلاَ یَسْتَخْفُونَ مِنَ اللّهِ وَهُوَ
مَعَهُمْ إِذْ یُبَیِّتُونَ مَا لاَ یَرْضَى مِنَ الْقَوْلِ وَکَانَ اللّهُ
بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطاً
ترجمه :
آنان
میتوانند خیانت خود را از مردم پنهان دارند ، ولی نمیتوانند آن را از خدا
پنهان دارند که همیشه با آنان است . ( از جمله ) بدان گاه که شبانگاهان
پنهانی بر گفتاری که ( تهمت‌زدن به پاکان و بیگناهان است و ) خدا از آن
خوشنود نیست ، متّفق و همدست میگردند . و خداوند از آنچه میکنند کاملاً
آگاه است .
توضیحات :
« یَسْتَخْفُونَ » : مخفی
میکنند . « یُبَیِّتُونَ » : شبانگاهان چاره‌اندیشی و چارهجوئی میکنند .
پنهانی بر آن هم‌نوا و هم‌آوا میشوند ( نگا : نساء / 81 ) . « مُحِیطاً »
: کسی که از همه جوانب بر چیزی آگاه باشد و آن را بپاید .
سوره نساء آیه 109
متن آیه :
هَاأَنتُمْ هَؤُلاء جَادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا
فَمَن یُجَادِلُ اللّهَ عَنْهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَم مَّن یَکُونُ
عَلَیْهِمْ وَکِیلاً
ترجمه :
هان ! گیرم که شما در
این دنیا از آنان دفاع کردید ، در آخرت چه کسی در برابر خدا از آنان دفاع
میکند ، یا چه کسی حافظ و یاور ایشان خواهد شد ؟
توضیحات :
«
هَآ أَنتُمْ هؤُلآءِ » : هان ! شما اینانید . شما کسانی باشید . (
أَنتُمْ ) مبتدا ، و ( أوْلآءِ ) خبر است و ( هَآ ) در هر دو ، حرف تنبیه
است . « جَادَلْتُمْ عَنْهُمْ » : از آنان دفاع کردید . « وَکِیلاً » :
حافظ . یاور . ( نگا : آلعمران / 173 ) .
سوره نساء آیه 110
متن آیه :
وَمَن یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللّهَ یَجِدِ اللّهَ غَفُوراً رَّحِیماً
ترجمه :
هرکس
که کار بدی بکند یا ( با ارتکاب معاصی ) بر خود ستم کند ، سپس ( دست دعا
به سوی خدا بردارد و ) از خدا آمرزش بطلبد ، ( از آنجا که درگاه توبه
همیشه باز است ) خدا را آمرزنده ( گناهان خویش و ) مهربان ( در حق خود )
خواهد یافت .
توضیحات :
« سُوءًا » : کار زشت . گناهی که دیگران را ناراحت کند .
سوره نساء آیه 111
متن آیه :
وَمَن یَکْسِبْ إِثْماً فَإِنَّمَا یَکْسِبُهُ عَلَى نَفْسِهِ وَکَانَ اللّهُ عَلِیماً حَکِیماً
ترجمه :
هر
که گناهی بکند ، تنها آن را به زیان خود میکند ( و ضرر آن متوجّه شخص
گناهکار میشود ) و خدا آگاه ( از اعمال همگان و ) حکیم است ( و هرگونه که
حکمتش اقتضاء کند ، بندگان را عذاب میدهد یا قلم عفو بر گناهانشان میکشد )
.
توضیحات :
« عَلَیا نَفْسِهِ » : بر ضدّ خود . به زیان خود . به حساب خود .
سوره نساء آیه 112
متن آیه :
وَمَن یَکْسِبْ خَطِیئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئاً فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَاناً وَإِثْماً مُّبِیناً
ترجمه :
هرکس دچار لغزشی شود یا گناهی بکند ، سپس آن را به بیگناهی نسبت دهد ، به راستی بهتان و گناه آشکاری مرتکب شده است .
توضیحات :
«
خَطِیئَةً » : لغزش . گناه صغیره . « إِثْماً » : گناه کبیره . « یَرْمِ
بِهِ » : بدان متّهم کند . به کاربردن ضمیر مفرد ( هُ ) به جای ضمیر مثنّی (
هُما ) به خاطر حرف ( أَوْ ) است که برای یکی از دو چیز به کار میرود .
تقدیر چنین است : مَن یَکْسِبْ أَحَدَ هَذَیْنِ الشَّیْئَیْنِ . « بَرِیئاً
» : بیگناه . « إِحْتَمَلَ » : بار گناهان را برداشته است . به گردن گرفته
است . « بُهْتَاناً » : گناه زشتی که انجام آن خردمندان را مبهوت و متحیّر
میکند . مراد سخن دروغی است که با آن عمل ناروائی را به دیگران نسبت دهند
.
سوره نساء آیه 113
متن آیه :
وَلَوْلاَ
فَضْلُ اللّهِ عَلَیْکَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّت طَّآئِفَةٌ مُّنْهُمْ أَن
یُضِلُّوکَ وَمَا یُضِلُّونَ إِلاُّ أَنفُسَهُمْ وَمَا یَضُرُّونَکَ مِن
شَیْءٍ وَأَنزَلَ اللّهُ عَلَیْکَ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَعَلَّمَکَ
مَا لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ وَکَانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَیْکَ عَظِیماً
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! ) اگر فضل و رحمت خدا نبود ( و پیام آسمانی و رحمت صمدانی تو
را در بر نمی‌گرفت ) ، دستهای از آنان میخواستند که تو را گمراه سازند ،
ولی جز خویشتن را نمیتوانند گمراه سازند ( چون خدا تو را از کید و مکر
آنان باخبر میگرداند و بینش تو حق را تشخیص میدهد ) . آنان نمیتوانند
کمترین زیانی به تو برسانند ، چرا که خداوند کتاب ( قرآن را که ترازوی
جداسازی حق از باطل است ) بر تو نازل کرده است و حکمت را ( به دل تو القاء
نموده است ) و چیزی ( از شرائع و احکام ) را به تو آموخته است که
نمی‌توانستی ( جز در پرتوِ وحی ) آن را بیاموزی و بدانی . فضل خدا در حق تو
و رحمت او بر تو بزرگ و فراوان بوده است .
توضیحات :
« لَهَمَّتْ » : قصد کرد . اراده نمود .
سوره نساء آیه 114
متن آیه :
لاَّ خَیْرَ فِی کَثِیرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ
بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاَحٍ بَیْنَ النَّاسِ وَمَن یَفْعَلْ
ذَلِکَ ابْتَغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً
ترجمه :
در
بسیاری از نجواها و پچ‌پچ‌هایشان خیر و خوبی نیست ، مگر در نجواها و
پچ‌پچ‌های آن کسی که به صدقه و احسانی یا به کار نیکو و پسندیدهای یا
اصلاح بین مردم دستور دهد . هر که چنین کاری را به خاطر رضای خدا انجام دهد
، خداوند پاداش بزرگی را بدو عطاء میکند .
توضیحات :
«
نَجْوَیا » : پچ‌پچ ، آهسته و در گوشی با هم صحبت کردن . « إِلاّ مَنْ » :
مگر نجوای کسی که . واژه ( مَنْ ) مجرور است و بدل از ( کَثِیرٍ ) است . «
مَرْضَاتِ » : خوشنودی . برابر رسمالخطّ قرآن با ( ت ) نوشته شده است
والا کتابت آن ( مَرْضاة ) و مصدر میمی است .
سوره نساء آیه 115
متن آیه :
وَمَن یُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدَى
وَیَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى
وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءتْ مَصِیراً
ترجمه :
کسی
که با پیغمبر دشمنانگی کند ، بعد از آن که ( راه ) هدایت ( از راه ضلالت
برای او ) روشن شده است ، و ( راهی ) جز راه مؤمنان در پیش گیرد ، او را به
همان جهتی که ( به دوزخ منتهی میشود و ) دوستش داشته است رهنمود
میگردانیم ( و با همان کافرانی همدم مینمائیم که ایشان را به دوستی گرفته
است ) و به دوزخش داخل میگردانیم و با آن می‌سوزانیم ، و دوزخ چه بد
جایگاهی است !
توضیحات :
« یُشَاقِقْ » : دشمنی ورزد
. مخالفت کند . « نُوَلِّهِ » : او را بدان می‌رسانیم . او را در آن سو
راه میبریم . « تَوَلَّیا » : دوست داشت . گرایش یافت . « نُوَلِّهِ مَا
تَوَلَّیا » : او را بدان چیزی وا می‌گذاریم که دوستش میدارد . « نُصْلِهِ
» : او را داخل میگردانیم و می‌سوزانیم . از مصدر إِصْلاء و ماده ( صلی )
. « مَصِیراً » : جایگاه .
سوره نساء آیه 116
متن آیه :
إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ
ذَلِکَ لِمَن یَشَاءُ وَمَن یُشْرِکْ بِاللّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً
بَعِیداً
ترجمه :
بیگمان خداوند شرک ورزیدن به خود
را ( از کسی ) نمی‌آمرزد و بلکه پائینتر از آن را از هرکس که بخواهد ( و
صلاح بداند ) میبخشد . هر که برای خدا انباز بگیرد ، به راستی بسی گمراه
گشته است ( و خیلی از حق پرت شده است ) .
توضیحات :
« دُونَ » : پائینتر . کمتر . « بَعِیداً » : زیاد . فراوان .
سوره نساء آیه 117
متن آیه :
إِن یَدْعُونَ مِن دُونِهِ إِلاَّ إِنَاثاً وَإِن یَدْعُونَ إِلاَّ شَیْطَاناً مَّرِیداً
ترجمه :
غیر
از خدا هرکه و هرچه او را بپرستند و به فریاد خوانند جز بتهای ناتوان و
اشیاء ضعیفی نیست که بر آنها نام ماده گذارده‌اند ، وجز اهریمنی نیست که
بسی متمرّد و نافرمان است .
توضیحات :
« یَدْعُونَ »
: به فریاد میخوانند . عبادت میکنند ( نگا : انعام / 52 و 108 ، یونس /
66 ، هود / 101 و . . . ) . « مِن دُونِهِ » : غیر از او . « إِنَاث » :
جمع أُنثَیا ، ماده‌ها . مراد این که معبودهای آنان همچون زنان ضعیفند و
عربها هر چیز ضعیفی را أُنْثیا می‌نامیدند . یا این که هر قبیلهای از
عربها بتهای خود را ( أُنثَیا ) می‌نامیدند . و میگفتند : أُنثَیا بَنِی
فُلانٍ . أُنثَیا به چیز بیجان هم گفته شده و بدین سبب ( إنَاث ) معنی
مردگان نیز دارد . « مَرِیداً » : بسیار متمرّد . صیغه مبالغه مارِد . سرکش
از ماده ( مرد ) .
سوره نساء آیه 118
متن آیه :
لَّعَنَهُ اللّهُ وَقَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبَادِکَ نَصِیباً مَّفْرُوضاً
ترجمه :
خدا
نفرینش کند ! ( او قسم خورده است و با خود عهد بسته است ) و گفته است که :
من از میان بندگان تو حتماً بهره معیّن و جداگانه خود را برمی‌گیرم .
توضیحات :
« مَفْرُوضاً » : معیّن ، جداگانه .
سوره نساء آیه 119
متن آیه :
وَلأُضِلَّنَّهُمْ وَلأُمَنِّیَنَّهُمْ وَلآمُرَنَّهُمْ فَلَیُبَتِّکُنَّ
آذَانَ الأَنْعَامِ وَلآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللّهِ وَمَن
یَتَّخِذِ الشَّیْطَانَ وَلِیّاً مِّن دُونِ اللّهِ فَقَدْ خَسِرَ
خُسْرَاناً مُّبِیناً
ترجمه :
حتماً آنان را گمراه
میکنم و به دنبال آرزوها و خیالات روانشان میگردانم ، و ( آن گاه که بدین
وسیله ایشان را فرمانبر خود کردم ، هرچه را خواستم ) بدیشان دستور میدهم ،
و آنان ( اعمال خرافی انجام میدهند و از جمله : ) گوشهای چهارپایان را
قطع میکنند ، و بدیشان دستور میدهم ، و آنان آفرینش خدا را دگرگون
میکنند ( و حتی دین خدا را تغییر میدهند ، و فطرت توحید را به شرک
می‌آلایند ! ) و هر که اهریمن را به جای خدا سرپرست و یاور خود کند ، به
راستی زیان آشکاری کرده است .
توضیحات :
«
فَلَیُبَتِّکُنَّ » : قطع میکردند از مصدر ( تَبْتیک ) به معنی قطع‌کردن .
عربها گوش چهارپایان را قطع میکردند و با قطع آن ، حیوان متعلّق به بتها
میشد و دیگر ذبح نمیگردید و از کار معاف میشد و از چراگاهی بازداشته
نمیشد ( نگا : مائده / 103 ) . « خَلْق » : آفرینش . دین ( نگا : روم /
30 ) .
سوره نساء آیه 120
متن آیه :
یَعِدُهُمْ وَیُمَنِّیهِمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُوراً
ترجمه :
اهریمن بدانان وعده‌ها میدهد و به آرزوها سرگرم میکند ، و اهریمن جز وعده‌های فریبکارانه بدیشان نمیدهد .
توضیحات :
« غُرُوراً » : فریب . نیرنگ .
سوره نساء آیه 121
متن آیه :
أُوْلَئِکَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَلاَ یَجِدُونَ عَنْهَا مَحِیصاً
ترجمه :
آنان ( که از اهریمن فرمان میبرند ) جایگاهشان دوزخ است ، و راه گریزی از آن ندارند .
توضیحات :
« مَحِیصاً » : مهرب و مفرّ . خلاص و نجات . اسم مکان یا مصدر میمی از ماده ( حیص ) است .
سوره نساء آیه 122
متن آیه :
وَالَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ
تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً وَعْدَ
اللّهِ حَقّاً وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّهِ قِیلاً
ترجمه :
کسانی
را که ایمان آوردهاند و کار شایسته انجام دادهاند ، به باغهائی ( از
بهشت ) داخل خواهیم کرد که در زیر ( درختان ) آنها رودبارها روان است ، و
آنان جاودانه تا ابد در آنجاها ماندگار میمانند . این را خدا وعده داده
است و وعده خدا حق است ، و چه کسی در سخن از خدا راستگوتر است ؟
توضیحات :
«
وَعْدَ اللهِ حَقّاً » : وعده خدا است که حق است و شکّی در آن نیست . (
وَعْداً ) و ( حَقّاً ) تأکید فعل محذوفی هستند ، و تقدیر چنین است :
وَعَدَهُمْ وَعْداً وَ أَحَقَّهُ حَقّاً . « قِیلاً » : گفتار . مصدر است و
برای مبالغه تمییز واقع شده است .
سوره نساء آیه 123
متن آیه :
لَّیْسَ بِأَمَانِیِّکُمْ وَلا أَمَانِیِّ أَهْلِ الْکِتَابِ مَن
یَعْمَلْ سُوءاً یُجْزَ بِهِ وَلاَ یَجِدْ لَهُ مِن دُونِ اللّهِ وَلِیّاً
وَلاَ نَصِیراً
ترجمه :
( جزا و پاداش ، و فضیلت و
برتری ) نه به آرزوهای شما و نه به آرزوهای اهل کتاب است . هرکس که کار بدی
بکند در برابر آن کیفر داده میشود ، و کسی را جز خدا یار و یاور خود
نخواهد یافت ( تا او را کمک کند و از عذاب خدا محفوظ گرداند ) .
توضیحات :
« أَمَانِیِّ » : جمع أُمْنِیَّة ، آرزوها . از ماده ( منی ) . ( نگا : بقره / 111 ) .
سوره نساء آیه 124
متن آیه :
وَمَن یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتَ مِن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ
مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلاَ یُظْلَمُونَ نَقِیراً
ترجمه :
کسی که اعمال شایسته انجام دهد و مؤمن باشد - خواه مرد و خواه زن - چنان کسانی داخل بهشت شوند ، و کمترین ستمی بدانان نشود .
توضیحات :
«
وَ هُوَ مُؤْمِنٌ » : و حال آن که مؤمن باشد . این قید بیانگر این واقعیّت
است که طاعت و عبادت بدون ایمان سودی نمی‌بخشد . « نَقِیراً » : گودی
موجود در پشت هسته خرما که در کمی و ناچیزی بدان مثال زنند .
سوره نساء آیه 125
متن آیه :
وَمَنْ أَحْسَنُ دِیناً مِّمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لله وَهُوَ مُحْسِنٌ
واتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفاً وَاتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِیمَ
خَلِیلاً
ترجمه :
آئین چه کسی بهتر از آئین کسی است
که خالصانه خود را تسلیم خدا کند ، در حالی که نیکوکار باشد و از آئین
راستین ابراهیم پیروی کند که مخلص و حقّ‌جو بود ( و وحدت دینی مسلمانان و
یهودیان و مسیحیان در او به هم میرسد ) و خداوند ابراهیم را به دوستی
گرفته است ( و با خلیل نامیدن او افتخارش بخشیده است ) .
توضیحات :
«
أَسْلَمَ » : تسلیم کرد . خالص گردانید . « وَجْهَ » : قصد ( نگا : بقره /
112 ) . چهره ، مراد سرتاپای وجود است که در این صورت تسمیه کلّ به اسم
جزء است . « أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ » : توجّه و قصد خود را و عبادت
خویشتن را تنها متوجّه خدا کرد . خویشتن را خالصانه تسلیم خدا کرد . «
مِلَّة » : دین . آئین . « حَنِیفاً » : مخلصی که تسلیم فرمان خدا باشد و
از دین خدا کوچکترین انحرافی نداشته باشد . حقّگرای بیزار از ادیان باطله .
این واژه میتواند حال ابراهیم یا حال فاعل فعل ( إِتَّبَعَ ) یا ( مِلَّة
) باشد . « خَلِیلاً » : دوست . مراد این است که خداوند ابراهیم را برگزید
و به تکریمی افتخارش بخشید که به تکریم دوست از دوست میماند .
سوره نساء آیه 126
متن آیه :
وَللّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَکَانَ اللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ مُّحِیطاً
ترجمه :
از
آنِ خدا است آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است و ( باید خالصانه رو بدو
کرد و نیاز از او جست . و از آنجا که تنها او خالق و صاحب همه چیز است )
کاملاً آگاه از هر چیز است و آن را دقیقاً می‌پاید .
توضیحات :
« مُحِیطاً » : مراقب به تمام معنی . کاملاً آگاه .
سوره نساء آیه 127
متن آیه :
وَیَسْتَفْتُونَکَ فِی النِّسَاء قُلِ اللّهُ یُفْتِیکُمْ فِیهِنَّ وَمَا
یُتْلَى عَلَیْکُمْ فِی الْکِتَابِ فِی یَتَامَى النِّسَاء الَّلاتِی لاَ
تُؤْتُونَهُنَّ مَا کُتِبَ لَهُنَّ وَتَرْغَبُونَ أَن تَنکِحُوهُنَّ
وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الْوِلْدَانِ وَأَن تَقُومُواْ لِلْیَتَامَى
بِالْقِسْطِ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ بِهِ
عَلِیماً
ترجمه :
از تو درباره زنان سؤال میکنند و
نظر میخواهند . بگو : خداوند درباره آنان به شما پاسخ میگوید ، و برای
شما روشن میسازد آنچه را که در قرآن ( در زمینه میراث ایشان ) تلاوت
میگردد ؛ و نیز درباره زنان یتیمی سخن میراند که ( به خاطر مال یا جمال )
میخواهید با ایشان ازدواج کنید ؛ ولی چیزی را که خداوند برای ایشان واجب
نموده است ( و مهریّه نام دارد ) بدیشان نمی‌پردازید ، و همچنین راجع به
کودکان کوچک و ناتوان سخن خواهد گفت ( و از شما میخواهد که حقوق آنان را
بپردازید ، و ) این که نسبت به یتیمان ( به ویژه در میراث و مهریّه )
دادگری کنید ، و ( بدانید که دادگری و نیکوکاری شما در حق زنان و یتیمان ،
بیمزد نمیماند و ) هر کار خوبی را که بکنید خداوند از آن کاملاً آگاه است
.
توضیحات :
« یَسْتَفْتُونَکَ » : از تو فتوا
می‌طلبند . از تو نظرخواهی میکنند . « یُفْتِیکُمْ » : احکام متعلّق
بدانان را برایتان بیان میدارد . برخی از آن در این سوره از آیه سوم به
بعد گذشت و برخی دیگر در آیات 128 و 129 و 130 بیان میشود . « أَللهُ
یُفْتِیکُمْ فِیهِنَّ وَ مَا یُتْلَیا عَلَیْکُمْ فِی الْکِتَابِ » :
خداوند و آیات قرآنی او احکام زنان را برایتان بیان میدارند . واژه « مَا »
میتواند عطف بر ( اللهُ ) یا عطف بر ضمیر ( هنّ ) در ( فِیهِنَّ ) باشد .
« الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الْوِلْدَانِ » : کودکان یتیم ( نگا : نساء / 9
) « الْقِسْطِ » : دادگری .
سوره نساء آیه 128
متن آیه :
وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزاً أَوْ إِعْرَاضاً فَلاَ
جُنَاْحَ عَلَیْهِمَا أَن یُصْلِحَا بَیْنَهُمَا صُلْحاً وَالصُّلْحُ
خَیْرٌ وَأُحْضِرَتِ الأَنفُسُ الشُّحَّ وَإِن تُحْسِنُواْ وَتَتَّقُواْ
فَإِنَّ اللّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیراً
ترجمه :
هرگاه
همسری دید که شوهرش ( خویشتن را بالاتر از او میگیرد و از انجام امور
خانوادگی ) سر باز میزند و ( یا با او نمیسازد و از او ) رویگردان است ،
بر هیچ یک از آن دو گناهی نیست این که ( بکوشند به وسیله صرف نظر کردن زن
از برخی از مخارج و همبستری ) میان خویشتن صلح و صفا راه بیندازند ، و صلح (
همیشه از جنگ و جدائی ) بهتر است . ( سرچشمه بسیاری از نزاعها بخل است ) و
انسانها با بخل سرشته شدهاند ( و مال دوستی خصلت ذاتی و دائمی بشر است و
باید پیوسته با آن مبارزه و پیکار کرد ) و اگر نیکوکاری و نیک‌رفتاری کنید و
( با زنان بسازید و به بهترین وجه با آنان معامله کرده و با ترک ستمکاری و
بدرفتاری با ایشان ) پرهیزگاری کنید ، بیگمان خداوند از آنچه میکنید بس
آگاه است ( و پاداش شما را چنان که باید میدهد ) .
توضیحات :
«
بَعْل » : شوهر . « نُشُوزاً » : سرکشی . سر باز زدن . مراد بدرفتاری مرد
با زن است ، بدین گونه که خود را بالاتر از او بداند یا این که در نفقه
تقصیر و کوتاهی کند . « إِعْرَاضاً » : رویگردانی . مراد خودداری از
همبستری با او و ترک سخن و بی‌اعتنائی نسبت بدو است . « الشُّحَّ » : بخل
شدید . آزمندی .
سوره نساء آیه 129
متن آیه :
وَلَن تَسْتَطِیعُواْ أَن تَعْدِلُواْ بَیْنَ النِّسَاء وَلَوْ حَرَصْتُمْ
فَلاَ تَمِیلُواْ کُلَّ الْمَیْلِ فَتَذَرُوهَا کَالْمُعَلَّقَةِ وَإِن
تُصْلِحُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ غَفُوراً رَّحِیماً
ترجمه :
شما
نمی‌توانید ( از نظر محبّت قلبی ) میان زنان دادگری ( کامل ) برقرار کنید ،
هر چند هم ( در این راه به خود زحمت دهید و ) همه کوشش و توان خود را به
کار برید . ولی ( از زنی که میانه چندانی با او ندارید ) به طور کلّی دوری
نکنید ، بدان گونه که او را به صورت زن معلّقه‌ای درآورید ( که بلاتکلیف
بوده و نه شوهردار و نه بی‌شوهر بشمار میآید ) . و اگر صفا و صمیمیّت (
میان خود ) راه بیندازید و ( جور و جفا و کدورت پیشین را ترک گوئید و با
اصلاح حال و دادگری پیش گرفتن ) پرهیزگاری کنید ، ( خداوند از تقصیر و
لغزش شما میگذرد ) چرا که خداوند بس آمرزنده مهربان است .
توضیحات :
«
لَوْ حَرَصْتُمْ » : هر چند که رغبت و علاقه زیاد داشته باشید و آزمندانه
بدان بپردازید . « فَتَذَرُوهَا » : او را رها سازید . از ماده ( وذر ) به
معنی ترک کردن و بی‌اعتنائی کردن . از این ماده تنها فعل مضارع و امر
استعمال دارد . « الْمُعَلَّقَة » : زنی را گویند که شوهر با او نمیسازد و
میان او و دیگر زنان عدالت مراعات نمیدارد . لذا او پا در هوا بوده و به
چیزی میماند که میان آسمان و زمین آویزان است و نه اینجا قراری و نه آنجا
مداری داشته باشد .
سوره نساء آیه 130
متن آیه :
وَإِن یَتَفَرَّقَا یُغْنِ اللّهُ کُلاًّ مِّن سَعَتِهِ وَکَانَ اللّهُ وَاسِعاً حَکِیماً
ترجمه :
و
اگر ( راهی برای صلح و سازش نیافتند و جز نفرت نیفزودند و کار بدانجا رسید
که ) از هم جدا شوند ، خداوند هر یک از آنان را با فضل فراوان و لطف
گسترده خود بینیاز میکند ( و بدین شوهری بهتر از شوهر نخستین ، و بدان
همسری بهتر از همسر پیشین عطا میکند ) و خداوند دارای فضل و رحمت فراوان (
در حق بندگان است و کارهای ایشان را از روی حکمت میگرداند ؛ چرا که )
حکیم است .
توضیحات :
« سَعَة » : دارائی فراوان . فضل و لطف گسترده و فراخ . « وَاسِعاً » : دارنده نعمت و رحمت بی‌مرز و بی‌حد .
سوره نساء آیه 131
متن آیه :
وَللّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَلَقَدْ وَصَّیْنَا
الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ مِن قَبْلِکُمْ وَإِیَّاکُمْ أَنِ اتَّقُواْ
اللّهَ وَإِن تَکْفُرُواْ فَإِنَّ لِلّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی
الأَرْضِ وَکَانَ اللّهُ غَنِیّاً حَمِیداً
ترجمه :
آنچه
در آسمانها و زمین است از آن خدا است . و ما ( که خالق همه جهان و صاحب
قدرت مطلق در آنیم ) به کسانی که پیش از شما بدیشان کتاب ( آسمانی )
دادهایم توصیه نمودهایم و به شما ( نیز ای مؤمنان ) سفارش میکنیم که از (
خشم ) خدا بپرهیزید ، و اگر ( نافرمانی کردید و ) کفر ورزیدید ( زیانی به
خدا نمی‌رسانید . چرا ) که آنچه در آسمانها و زمین است از آن او است و
بینیاز ( از عبادت بندگان و ) شایسته ستایش است .
توضیحات :
« إِیَّاکُمْ » : شما را . عطف بر ( الَّذِینَ ) است . « حَمِیداً » : ستودنی . فعیل به معنی مفعول یعنی محمود است .
سوره نساء آیه 132
متن آیه :
وَلِلّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَکَفَى بِاللّهِ وَکِیلاً
ترجمه :
و آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن خدا است ، و خدا برای نگهبانی و نگهداری ( آنها ) کافی است .
توضیحات :
« وَکِیلاً » : متولّی . نگاهبان . یار و یاور .
سوره نساء آیه 133
متن آیه :
إِن یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ أَیُّهَا النَّاسُ وَیَأْتِ بِآخَرِینَ وَکَانَ اللّهُ عَلَى ذَلِکَ قَدِیراً
ترجمه :
ای
مردمان ! اگر خدا بخواهد شما را از میان میبرد و میمیراند و افراد دیگری
را به میان میآورد ( و به جای شما می‌نشاند ) ، و او بر این کار بس توانا
است .
توضیحات :
« یُذْهِبْکُمْ » : شما را از میان برمی‌دارد . شما را هلاک و نابود میسازد . « ءَاخَرِینَ » : دیگران .
سوره نساء آیه 134
متن آیه :
مَّن کَانَ یُرِیدُ ثَوَابَ الدُّنْیَا فَعِندَ اللّهِ ثَوَابُ الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَکَانَ اللّهُ سَمِیعاً بَصِیراً
ترجمه :
کسی
که در پی مزد دنیا باشد ( و تنها در اندیشه نعمتهای این جهان فانی بوده و
آخرت را فراموش کند در اشتباه است . بلکه شخص عاقل باید دنیا و آخرت را با
هم بطلبد ) چرا که پاداش دنیا و آخرت در نزد خدا است ( و باید خواهان سعادت
هر دو جهان از خداوند منّان شد ) و خداوند شنوای ( اقوال بندگان و ) بینای
( اعمال ایشان ) است .
توضیحات :
« مَن کَانَ
یُرِیدُ » : کسی که جویای نعمت دنیا و منافع این سرا ، از راه حلال شود ،
خداوند نعمت آخرت و منافع آن سرا را نیز نصیب وی میکند ، و تنها او است که
مالک نعیم هر دو جهان است و . . .
سوره نساء آیه 135
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ
شُهَدَاء لِلّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِکُمْ أَوِ الْوَالِدَیْنِ
وَالأَقْرَبِینَ إِن یَکُنْ غَنِیّاً أَوْ فَقَیراً فَاللّهُ أَوْلَى
بِهِمَا فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى أَن تَعْدِلُواْ وَإِن تَلْوُواْ أَوْ
تُعْرِضُواْ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیراً
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! دادگری پیشه سازید و در اقامه عدل و داد
بکوشید ، و به خاطر خدا شهادت دهید ( و از این سو و آن سو جانبداری نکنید )
هر چند که شهادتتان به زیان خودتان یا پدر و مادر و خویشاوندان بوده باشد .
اگر کسی که به زیان او شهادت داده میشود دارا یا ندار باشد ، ( رغبت به
دارا ، یا شفقت به ندار ، شما را از ادای شهادت حق منصرف نکند ) چرا که (
رضای ) خداوند از ( رضای ) هردوی آنان بهتر است ( و خدا به مصلحت آن دو
آگاهتر از شما است ) پس از هوا و هوس پیروی نکنید که ( اگر چنین کنید از
حق ) منحرف میگردید ( و به باطل می‌افتید ) . و اگر زبان از ادای شهادت حق
بپیچانید یا از آن روی بگردانید ، خداوند از آنچه میکنید آگاه است ( و
پاداش اعمال نیک و پادافره اعمال بدتان را میدهد ) .
توضیحات :
«
قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ » : مواظبان بر اقامه عدالت در همه امور زندگی و
تلاشگران در راه دادگری . « شُهَدَآءَ » : گواهی‌دهندگان . صفت قَوّامینَ
یا حال ضمیر مستتر در آن ، و یا این که خبر دوم ( کُونُوا ) است . «
فَاللهُ أَوْلَیا بِهِمَا » : اجرا فرمان خدا شایستهتر از در نظرگرفتن
رضایت هر یک از آن دو است . خداوند مصلحت فقیر و ثروتمند را بهتر میداند و
آشناتر از هر کسی بدان دو است . « اَن تَعْدِلُوا » : این که منحرف شوید .
منصوب است و در اصل : لِئَلاّ تَعْدِلُوا ، یا : کَراهَةَ أَن تَعْدِلُوا
است ( نگا : نساء / 176 ) . « إِن تَلْوُوا » : اگر از راه حق منحرف شوید .
اگر زبان از حق پیچیده و به گونه شایسته ، آن را اداء ننمائید . «
تُعْرِضُوا » : یا امتناع و سرپیچی کنید .
سوره نساء آیه 136
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ آمِنُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ
وَالْکِتَابِ الَّذِی نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْکِتَابِ الَّذِیَ
أَنزَلَ مِن قَبْلُ وَمَن یَکْفُرْ بِاللّهِ وَمَلاَئِکَتِهِ وَکُتُبِهِ
وَرُسُلِهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً بَعِیداً
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! به خدا و پیغمبرش ( محمّد ) و کتابی که بر
پیغمبر نازل کرده است ( و قرآن نام دارد ) و به کتابهائی که پیشتر ( از
قرآن ) نازل نموده است ( و هنوز تحریف و نسیان در آنها صورت نگرفته است )
ایمان بیاورید . هرکس که به خدا و فرشتگان و کتابهای خداوندی وپیغمبرانش و
روز رستاخیز کافر شود ( و یکی از اینها را نپذیرد ) واقعاً در گمراهی دور و
درازی افتاده است .
توضیحات :
« یَآ أَیُّهَا
الَّذِینَ ءَامَنُوا ، ءَامِنُوا . . . » . ای مؤمنان ! بر ایمان خود ثابت و
ماندگار باشید ، و بر آن بیفزائید . « ضَلالاً بَعِیداً » : گمراهی دور و
دراز . سرگشتگی فراوان .
سوره نساء آیه 137
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ ثُمَّ کَفَرُواْ ثُمَّ آمَنُواْ ثُمَّ
کَفَرُواْ ثُمَّ ازْدَادُواْ کُفْراً لَّمْ یَکُنِ اللّهُ لِیَغْفِرَ
لَهُمْ وَلاَ لِیَهْدِیَهُمْ سَبِیلاً
ترجمه :
بیگمان
کسانی که ایمان میآورند و سپس کافر میشوند ، و باز هم ایمان میآورند و
دیگر بار کافر میشوند ، و سپس بر کفر خود میافزایند ( و با کفر چشم از
جهان می‌پوشند ، واقعاً کارشان جای شگفت است و ) هرگز خداوند ایشان را
نمی‌بخشد و راهی ( به سوی بهشت ) بدیشان نمینماید .
توضیحات :
. . .
سوره نساء آیه 138
متن آیه :
بَشِّرِ الْمُنَافِقِینَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَاباً أَلِیماً
ترجمه :
به منافقان مژده بده که عذاب دردناکی دارند .
توضیحات :
« بَشِّرْ » : مژده بده . بشارت‌دادن در اینجا جنبه ریشخند دارد .
سوره نساء آیه 139
متن آیه :
الَّذِینَ یَتَّخِذُونَ الْکَافِرِینَ أَوْلِیَاء مِن دُونِ
الْمُؤْمِنِینَ أَیَبْتَغُونَ عِندَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ العِزَّةَ
لِلّهِ جَمِیعاً
ترجمه :
این منافقان کسانی هستند
که کافران را به جای مؤمنان به سرپرستی و دوستی میگیرند . آیا عزّت را در
پیش کافران میجویند ؟ ( چنین چیزی محال است ) چرا که عزّت و شوکت جملگی
از آن خدا است ( و هر که از خدا عزّت جوید عزیز شود ، و هر که از غیر او
عزّت طلبد ذلیل گردد ) .
توضیحات :
« مِن دُونِ » : به جای . « جَمِیعاً » : حال است .
سوره نساء آیه 140
متن آیه :
وَقَدْ نَزَّلَ عَلَیْکُمْ فِی الْکِتَابِ أَنْ إِذَا سَمِعْتُمْ آیَاتِ
اللّهِ یُکَفَرُ بِهَا وَیُسْتَهْزَأُ بِهَا فَلاَ تَقْعُدُواْ مَعَهُمْ
حَتَّى یَخُوضُواْ فِی حَدِیثٍ غَیْرِهِ إِنَّکُمْ إِذاً مِّثْلُهُمْ إِنَّ
اللّهَ جَامِعُ الْمُنَافِقِینَ وَالْکَافِرِینَ فِی جَهَنَّمَ جَمِیعاً
ترجمه :
خداوند
در کتاب ( قرآن ، این حکم را ) بر شما نازل کرده است که چون شنیدید به
آیات خدا کفر ورزیده میشود و آیات خدا به بازیچه گرفته میشود ، با چنین
کسانی منشینید تا آن گاه که به سخن دیگری بپردازند ( و دست از کفر و شوخی
نابهنجار خود بردارند ) . بیگمان در این صورت ( که با ایشان همنشین میشوید
و به استهزاء آنان گوش فرا میدهید ) شما هم مثل آنان خواهید بود ( و در
استهزاء به قرآن شریک ایشان خواهید گشت ) . شک نیست که خداوند منافقان و
کافران را همگی در دوزخ گرد میآورد ؛ ( پس از مخالطه و مجالسه ایشان
بپرهیزید تا همراه آنان به آتش دوزخ گرفتار نیائید ) .
توضیحات :
« حَتَّیا یَخُوضُوا » : تا بپردازند . تا فرو روند .
سوره نساء آیه 141
متن آیه :
الَّذِینَ یَتَرَبَّصُونَ بِکُمْ فَإِن کَانَ لَکُمْ فَتْحٌ مِّنَ اللّهِ
قَالُواْ أَلَمْ نَکُن مَّعَکُمْ وَإِن کَانَ لِلْکَافِرِینَ نَصِیبٌ
قَالُواْ أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَیْکُمْ وَنَمْنَعْکُم مِّنَ
الْمُؤْمِنِینَ فَاللّهُ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَلَن
یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً
ترجمه :
منافقان
کسانیند که پیوسته شما را میپایند ( و در انتظار آن هستند که چه وقت به
بلایا و مصائب گرفتار آئید ) . پس اگر پیروزی و فتحی از سوی خدا نصیب شما
گردید ، میگویند : مگر جز این است که ما با شما بوده و از جماعت شمائیم ؟
( لذا ما هم در غنیمت و دستاورد جنگ سهیم هستیم و بهره ما را بپردازید ! )
؛ و اگر سهمی ( از پیروزی ) نصیب کافران گردید ، میگویند : مگر ما
نبودیم که می‌توانستیم ( همراه مؤمنان با شما بجنگیم و ) بر شما چیره شویم و
دست شما را از سر مؤمنان کوتاه کنیم ؟ ( ولی ما رفیق قافله و شریک دزد
بودیم و مسلمانان را دلسرد میکردیم و برای شما جاسوسی می‌نمودیم و پیوسته
در تحریک شما علیه مسلمانان می‌کوشیدیم . بنابراین با شما سهیم خواهیم بود )
. روز قیامت خداوند میان شما ( مؤمنان و چنین منافقانی ) داوری خواهد کرد .
و ( مادام که مؤمنان دارای ایمان راستین و کردار شایسته و بایسته باشند )
هرگز خداوند کافران را بر مؤمنان چیره نخواهد ساخت .
توضیحات :
«
یَتَرَبَّصُونَ » : منتظر میمانند . در انتظار رسیدن بلایا و مصائب به
شمایند ( نگا : توبه / 98 ) . « أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَیْکُمْ ؟ » : مگر
نه این است که می‌توانستیم بر شما چیره شویم ؟ از مصدر ( إِسْتِحْوَاذ )
به معنی استیلاء و چیرهشدن . « سَبِیلاً » : راهی برای تسلّط .
سوره نساء آیه 142
متن آیه :
إِنَّ الْمُنَافِقِینَ یُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا
قَامُواْ إِلَى الصَّلاَةِ قَامُواْ کُسَالَى یُرَآؤُونَ النَّاسَ وَلاَ
یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
بیگمان
منافقان ( نشانههای ایشان را می‌نمایانند و کفر خویش را پنهان میدارند و
به خیال خام خود ) خدا را گول میزنند ! در حالی که خداوند ( دماء و اموال
ایشان را در دنیا محفوظ مینماید ، و در آخرت دوزخ را برای آنان مهیّا
میدارد و بدین وسیله ) ایشان را گول میزند . منافقان هنگامی که برای نماز
برمی‌خیزند ، سست و بیحال به نماز میایستند و با مردم ریا میکنند ( و
نمازشان به خاطر مردم است ؛ نه به خاطر خدا ) و خدای را کمتر یاد میکنند و
جز اندکی به عبادت او نمی‌پردازند .
توضیحات :
« کُسَالَیا » : جمع کَسْلان ، تنبلها ، سستها . « یُرَآؤُونَ » : ریا میکنند . به مردم مینمایند خلاف آنچه بر آن هستند .
سوره نساء آیه 143
متن آیه :
مُّذَبْذَبِینَ بَیْنَ ذَلِکَ لاَ إِلَى هَؤُلاء وَلاَ إِلَى هَؤُلاء وَمَن یُضْلِلِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِیلاً
ترجمه :
در
این میان سرگشته و متردّدند . ( گاهی به سوی دین میروند و گاهی به سوی
کفر می‌دوند . زمانی خویشتن را در صف مؤمنان ، و زمانی در صف کافران جای
میدهند ! امّا در حقیقت ) نه با اینان و نه با آنان هستند ( و گمراه و
حیرانند ) و هر که را خداوند ( بر اثر اعمال زشت و ناپسندش ) سرگشته و
گمراه کند ، راهی برای او ( به سوی سعادت و هدایت ) نخواهی یافت .
توضیحات :
« مُذَبْذَبِینَ » : متردّدین . اشخاص سرگردان و دودل .
سوره نساء آیه 144
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الْکَافِرِینَ
أَوْلِیَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِینَ أَتُرِیدُونَ أَن تَجْعَلُواْ لِلّهِ
عَلَیْکُمْ سُلْطَاناً مُّبِیناً
ترجمه :
ای کسانی
که ایمان آوردهاید ! کافران را به جای مؤمنان به دوستی نگیرید . مگر
میخواهید حجّت و برهان آشکاری علیه خود به دست خدا دهید ( بر این که شما
هم جزو منافقانید ؟ ) .
توضیحات :
« أَوْلِیَآء » : جمع ولی ، دوستان . سرپرستان . « سُلْطَاناً مُّبِیناً » : دلیل آشکار .
سوره نساء آیه 145
متن آیه :
إِنَّ الْمُنَافِقِینَ فِی الدَّرْکِ الأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمْ نَصِیراً
ترجمه :
بیگمان
منافقان در اعماق دوزخ و در پائین‌ترین مکان آن هستند و هرگز یاوری برای
آنان نخواهی یافت ( تا به فریادشان رسد و آنان را برهاند ) .
توضیحات :
« الدَّرْکِ » : قعر شیء عمیق . طبقه پائین . دَرَکات دوزخ برعکس دَرَجات بهشت است .
سوره نساء آیه 146
متن آیه :
إِلاَّ الَّذِینَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَاعْتَصَمُواْ بِاللّهِ
وَأَخْلَصُواْ دِینَهُمْ لِلّهِ فَأُوْلَئِکَ مَعَ الْمُؤْمِنِینَ وَسَوْفَ
یُؤْتِ اللّهُ الْمُؤْمِنِینَ أَجْراً عَظِیماً
ترجمه :
مگر
کسانی ( از ایشان ) که توبه کنند و برگردند و به اصلاح ( اعمال و نیّات
خود ) بپردازند و به خدا متوسّل شوند و آئین خویش را خالصانه از آن خدا
کنند ( و فقط و فقط او را بپرستند و به فریاد خوانند و خالق و رازق دانند )
. پس آنان از زمره مؤمنان خواهند بود ( و پاداش مؤمنان را خواهند داشت ) و
خداوند به مؤمنان پاداش بزرگ خواهد داد .
توضیحات :
« إِعْتَصَمُوا » : چنگ زدند . متوسّل شدند . « إِعْتَصَمُوا بِاللهِ » : به کتاب و شرع خدا تمسّک جستند .
سوره نساء آیه 147
متن آیه :
مَّا یَفْعَلُ اللّهُ بِعَذَابِکُمْ إِن شَکَرْتُمْ وَآمَنتُمْ وَکَانَ اللّهُ شَاکِراً عَلِیماً
ترجمه :
خداوند
چه نیازی به عذاب دادن شما دارد اگر شکرگزاری کنید و ایمان بیاورید ؟
پروردگار شکرگزار ( طاعت و عبادت بندگان و ) آگاه ( از اعمال و نیّات همگان
) است .
توضیحات :
« شَاکِراً » : شکرگزار . مراد
این که خداوند کار بندگان را بیمزد نمیگذارد و در برابر طاعت محدود و
اندک دنیا ، پاداش نامحدود و فراوان آخرت را عطاء میفرماید .
سوره نساء آیه 148
متن آیه :
لاَّ یُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوَءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَن ظُلِمَ وَکَانَ اللّهُ سَمِیعاً عَلِیماً
ترجمه :
خداوند
دوست ندارد ( که افراد بشر پرده‌دری کنند و عیوب همدیگر را فاش سازند و )
زبان به بدگوئی گشایند ، مگر آن کسی که مورد ستم قرار گرفته باشد ( که
میتواند از شخص ستمگر شکایت کند و بدیهای او را بیان دارد و او را دعا و
نفرین نماید ) و خدا شنوای ( دعای مظلوم و ) آگاه ( از کار ظالم ) است .
توضیحات :
«
الْجَهْر » : آشکار . « إِلاّ مَن ظُلِمَ » : مگر کسی که بدو ستم شود که
اگر او بر اثر هیجان و ناراحتی زبان به بدگوئی گشود و دشنام داد ، گناهی
مرتکب نشده است . ولی در صورتی که توانست خود را کنترل کند ، برابر آیه
بعدی آرامش خود را حفظ و از فحش و دشنام و بیان زشتیها خودداری مینماید .
سوره نساء آیه 149
متن آیه :
إِن تُبْدُواْ خَیْراً أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُواْ عَن سُوَءٍ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ عَفُوّاً قَدِیراً
ترجمه :
اگر
( کردار و گفتار ) نیک را آشکار یا پنهان سازید ( مُجاز خواهید بود ) و یا
اگر از ( کردار و گفتار ) بد چشمپوشی کنید ( و دهن خویش را به دشنام
نیالائید و گذشت نمائید ، کار خداپسندانه‌ای نمودهاید و همچون ذات باری ،
عفو پیشه کردهاید ) چرا که خداوند بسیار باگذشت و بس توانا است .
توضیحات :
«
إِن تُبْدُوا » : اگر آشکار سازید . « عَفُوّاً قَدِیراً » : بسیار
عفوکننده و بسیار توانا . یعنی عفو خدا از روی ضعف نیست ، بلکه در کمال
قدرت میبخشد . شما نیز با وجود قدرتِ بر انتقام گذشت نمائید .
سوره نساء آیه 150
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَیُرِیدُونَ أَن
یُفَرِّقُواْ بَیْنَ اللّهِ وَرُسُلِهِ وَیقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ
وَنَکْفُرُ بِبَعْضٍ وَیُرِیدُونَ أَن یَتَّخِذُواْ بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلاً
ترجمه :
کسانی که به خدا و پیغمبرانش ایمان ندارند
و میخواهند میان خدا و پیغمبرانش جدائی بیندازند ( و بگویند که به خدا
ایمان داریم ، ولی به پیغمبران ایمان نداریم ) و میگویند که به برخی از
پیغمبران ایمان داریم و به برخی دیگر ایمان نداریم ، و میخواهند میان آن (
کفر و ایمان ) راهی برگزینند ( ولی میان کفر و ایمان فاصله‌ای نیست و دو
راه بیش وجود ندارد : راه کفر و راه دین ) .
توضیحات :
«
أَن یُفَرِّقُوا بَیْنَ اللهِ وَ رُسُلِهِ » : میخواهند میان ایمان‌آوردن
به خدا و ایمان آوردن به پیغمبرانش قائل به تفرقه و جدائی باشند .
سوره نساء آیه 151
متن آیه :
أُوْلَئِکَ هُمُ الْکَافِرُونَ حَقّاً وَأَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ عَذَاباً مُّهِیناً
ترجمه :
آنان جملگی بیگمان کافرند ، و ما برای کافران عذاب خوارکنندهای فراهم آوردهایم .
توضیحات :
« حَقّاً » : یقیناً . بیگمان . « مُهِیناً » : خوارکننده . توهین‌آمیز .
سوره نساء آیه 152
متن آیه :
وَالَّذِینَ آمَنُواْ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَلَمْ یُفَرِّقُواْ بَیْنَ
أَحَدٍ مِّنْهُمْ أُوْلَئِکَ سَوْفَ یُؤْتِیهِمْ أُجُورَهُمْ وَکَانَ
اللّهُ غَفُوراً رَّحِیماً
ترجمه :
و امّا کسانی که
به خدا و پیغمبرانش ایمان دارند و میان هیچ یک از آنان ( در این که از سوی
خدا برگزیده شدهاند ) فرقی نمیگذارند ( و هیچ کدام را تکذیب نمینمایند )
، بدانان پاداش و مزدشان را خواهیم داد ، و خداوند بسیار آمرزنده و بسیار
مهربان است ( و لغزشها و اشتباهاتی هم اگر داشته باشند ، مورد عفو قرار
میدهد ) .
توضیحات :
« وَ الَّذِینَ ءَامَنُوا . . . » : چنین مؤمنانی پیروان محمّدند که به همه پیغمبران از آدم تا خاتم ایمان دارند .
سوره نساء آیه 153
متن آیه :
یَسْأَلُکَ أَهْلُ الْکِتَابِ أَن تُنَزِّلَ عَلَیْهِمْ کِتَاباً مِّنَ
السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُواْ مُوسَى أَکْبَرَ مِن ذَلِکَ فَقَالُواْ
أَرِنَا اللّهِ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ
اتَّخَذُواْ الْعِجْلَ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ
فَعَفَوْنَا عَن ذَلِکَ وَآتَیْنَا مُوسَى سُلْطَاناً مُّبِیناً
ترجمه :
اهل
کتاب از تو میخواهند که ( اگر پیغمبری ، یکجا ) کتابی را از آسمان بر
آنان نازل کنی . ( البتّه این درخواست ، استهزاء و بهانه‌ای بیش نیست )
چرا که از موسی چیز بزرگتر از این را خواستند و گفتند : خدا را آشکارا به
ما نشان بده . به خاطر این ستم ، صاعقه ایشان را فرا گرفت ( و نابودشان کرد
. گناه بدتر و رسواکننده‌تر آنان این است که ) پس از آن همه دلائل روشنی (
چون : تبدیل عصا به اژدها ، و ید بیضا ، و شکافتن دریا ) که برای آنان آمد
( و خود شاهد نمودن معجزات موسی به فرعون و فرعونیها بودند ) گوساله (
سامری ) را ( به خدائی ) گرفتند ! ولی ما از این ( گوسالهپرستی پس از توبه
ایشان ) درگذشتیم و به موسی حجّت روشنی دادیم ( که با آن بتواند آنان را
هدایت کند ) .
توضیحات :
« جَهْرَةً » : آشکارا .
حال ضمیر ( نا ) و به معنی ( مُجَاهِرِینَ مُعَایِنِینَ ) است ، یا حال (
اللهَ ) است . میتواند صفت مصدر محذوف ( رُؤْیَة ) هم باشد . « ثُمَّ » :
سپس . در اینجا مراد ترتیب زمانی نیست . بلکه پیشرفت در مراتب گناهان است .
چرا که گوسالهپرستی پیش از درخواست رؤیت خدا است ( نگا : بقره / 51 - 55 ،
و طه / 85 - 97 ) . « سُلْطَاناً » : حجّت و برهان . مراد معجزاتی است که
خدا بدو عطاء فرموده بود . سلطه و قدرت .
سوره نساء آیه 154
متن آیه :
وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمِیثَاقِهِمْ وَقُلْنَا لَهُمُ
ادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّداً وَقُلْنَا لَهُمْ لاَ تَعْدُواْ فِی
السَّبْتِ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّیثَاقاً غَلِیظاً
ترجمه :
و
برای گرفتن پیمان از ایشان ، کوه طور را بالای سرشان ( همچون سایهبانی )
نگاه داشتیم ( و از آنان پیمان گرفتیم که به دستورات تورات عمل کنند ، و
آنان هم پذیرفتند ) و بدیشان گفتیم : سجده‌کنان وارد درِ ( بیتالمقدّس ،
اریحاء ، ایلیاء ، و . . . ) شوید . و بدیشان گفتیم : در روز شنبه ( به
شکار ماهی نپردازید و از انجام فرمان ) سرپیچی نکنید . و ( در برابر همه
اینها ) از آنان پیمان مؤکّدی گرفتیم .
توضیحات :
«
بِمِیثَاقِهِمْ » : به خاطر اخذ پیمان از ایشان ( نگا : بقره / 63 ، و
اعراف / 171 ) . « سُجَّداً » : سجده‌کنان . با خضوع و خشوع . « لا
تَعْدُوا » : تجاوز نکنید . از حدود مقرّرات در نگذرید . « غَلِیظاً » :
مؤکّد . استوار . بزرگ .
سوره نساء آیه 155
متن آیه :
فَبِمَا نَقْضِهِم مِّیثَاقَهُمْ وَکُفْرِهِم بَآیَاتِ اللّهِ
وَقَتْلِهِمُ الأَنْبِیَاءَ بِغَیْرِ حَقًّ وَقَوْلِهِمْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ
بَلْ طَبَعَ اللّهُ عَلَیْهَا بِکُفْرِهِمْ فَلاَ یُؤْمِنُونَ إِلاَّ
قَلِیلاً
ترجمه :
( خداوند بر آنان خشم گرفت ) به
خاطر این که پیمانشان را شکستند و به آیات خدا کفر ورزیدند و پیغمبران را
به ناحق کشتند و ( بر گمراهی خود پافشاری کردند و از روی استهزاء ) گفتند
که : دلهایمان در غلاف ( و پرده‌هائی ) است ( که پند و اندرز کسی بدان راه
ندارد . نه چنین است ) بلکه خداوند به سبب کفرشان ( انگار ) بر دلهایشان
مهر زده است و این است که جز گروه اندکی ( از ایشان ) ایمان نمیآورند .
توضیحات :
«
فَبِما نَقْضِهِم مِّیثَاقَهُمْ » : به سبب شکستن پیمان خود . عامل جار و
مجرور ( غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ ) یا ( لَعَنَّاهُمْ ) محذوف است و آنچه
در میانه این آیه تا آیه 162 آمده است حکم جمله معترضه را دارد . واژه ( ما
) حرف زائد و برای تأکید است ، و ( میثاق ) مفعولٌبه است . « غُلْفٌ » :
جمع أَغْلَف ، به معنی : در غلاف است ، یا جمع غِلاف است ، در این صورت
معنی عبارت چنین میشود : دلهایمان غلاف یعنی اوعیه دانش است و گنجایش
سخنان شما را ندارد . « طَبَعَ » : مهر زده است . مراد این که کفر و ضلال
ایشان مایه محرومیّت از هدایت خدا شده است ( نگا : بقره / 7 ، و منافقون / 3
) .
سوره نساء آیه 156
متن آیه :
وَبِکُفْرِهِمْ وَقَوْلِهِمْ عَلَى مَرْیَمَ بُهْتَاناً عَظِیماً
ترجمه :
و ( خداوند بر آنان خشم گرفت ) به سبب کفر ورزیدنشان ، و افترای بزرگی که بر مریم بستند .
توضیحات :
« بُهْتَاناً » : افتراء . دروغ بزرگی که عقلها را مبهوت و حیران میسازد .
سوره نساء آیه 157
متن آیه :
وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِیحَ عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ رَسُولَ
اللّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَکِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ
الَّذِینَ اخْتَلَفُواْ فِیهِ لَفِی شَکٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ
عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ یَقِیناً
ترجمه :
و
( خداوند بر آنان خشم گرفت به سبب این که از روی استهزاء و سخریّه )
میگفتند که : ما عیسی پسر مریم ، پیغمبر خدا را کشتیم ! در حالی که نه او
را کشتند و نه به دار آویختند ، ولیکن کار بر آنان مشتبه شد و ( متردّد
گردیدند که آیا عیسی یا دیگری را کشته‌اند و در این‌باره با همدیگر اختلاف
نظر پیدا کردند و ) کسانی که درباره او اختلاف پیدا کردند ( جملگی ) راجع
بدو در شکّ و گمانند و آگاهی بدان ندارند و تنها به گمان سخن میگویند و (
باید بدانند که ) یقیناً او را نکشته‌اند ( و قطعاً مقتول کس دیگری بوده
است ) .
توضیحات :
« عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ ،
رَسُولَ اللهِ » : این سخن میتواند گفتار کافران یهود و از روی استهزاء و
سخریّه باشد . یعنی کسی را کشتیم که او خود را عیسی پسر مریم و فرستاده خدا
میدانست ؛ یا شما چنین میگوئید ( نگا : شعراء / 27 ) و میتواند گفتار
خدا بوده و بیانگر گناه بزرگ آنان باشد . « مَا صَلَبُوهُ » : او را به دار
نزده‌اند . « لَفِی شَکٍّ مِّنْهُ » : درباره این که کشته ، عیسی یا دیگری
بوده است ، دچار شکّ و گمانند . « إِتِّبَاعَ » : پیروی کردن . مستثنای
منقطع است . « یَقِیناً » : قطعاً . حال ضمیر ( و ) یا ( ه ) در ( مَا
قَتَلُوهُ ) است .
سوره نساء آیه 158
متن آیه :
بَل رَّفَعَهُ اللّهُ إِلَیْهِ وَکَانَ اللّهُ عَزِیزاً حَکِیماً
ترجمه :
بلکه
خداوند او را ( از دست آنان رهاند و پس از گذشت روزگاری که خود میداند ،
وی را میراند و ) در پیش خود به مرتبه والائی رساند . و خداوند چیره ( است و
بر هر کاری توانا است ، و ) حکیم است ( و هر چیزی را برابر حکمتی انجام
میدهد ، و سنجیده عمل میکند ) .
توضیحات :
« رَفَعَهُ » : او را رفعت و عزّت بخشید ( نگا : آلعمران / 55 ، مائده / 117 ، مریم / 57 ) .
سوره نساء آیه 159
متن آیه :
وَإِن مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلاَّ لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیداً
ترجمه :
و
کسی از اهل کتاب نیست مگر این که پیش از مرگ خود ( در آن دم که در آستانه
مرگ قرار میگیرد و ارتباط او با این جهان ضعیف و با جهان بعد از مرگ قوی
میگردد و پرده‌ها تا اندازه‌ای از برابر چشمش کنار میرود و بسیاری از
حقائق را میبیند ) به عیسی ایمان میآورد ( امّا دیگر چه سود ، فرصت از
دست رفته است و ایمان و توبه ناپذیرفته است ) و روز رستاخیز گواه بر آنان
خواهد بود ( و شهادت میدهد که او تنها بنده و فرستاده خدا بوده است و
رسالت آسمانی را رسانده است ) .
توضیحات :
« إِنْ » :
نیست . « بِهِ » : بدو ، یعنی به عیسی . « قَبْلَ مَوْتِهِ » : پیش از
مرگ خود ، یعنی یکایک اهل کتاب که مانند هرکس دیگری در این وقت توبه ایشان
پذیرفتنی نیست ( نگا : یونس / 90 ، و غافر / 84 و 85 ) . علّت عدم پذیرش
ایمان در آستانه مرگ این است که چنین ایمانی اضطراری است ؛ نه اختیاری (
نگا : انعام / 158 ) . « شَهِیداً » : گواه ( نگا : مائده / 116 - 119 ) .
سوره نساء آیه 160
متن آیه :
فَبِظُلْمٍ مِّنَ الَّذِینَ هَادُواْ حَرَّمْنَا عَلَیْهِمْ طَیِّبَاتٍ
أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَن سَبِیلِ اللّهِ کَثِیراً
ترجمه :
به
خاطر جور و ستمی که از یهودیان سر زد و ( به خصوص ) به سبب این که بسی از
راه خدا ( مردمان را ) بازداشتند ، ( برای تنبیه ایشان ، قسمتی از )
چیزهای پاکیزه را که بر آنان حلال بود ، حرام کردیم .
توضیحات :
«
هَادُوا » : آئین یهودیّت را پذیرفتند . « صَدِّ » : بازداشتن . جلوگیری
کردن . « کَثِیراً » : صفت مصدر محذوفی است و تقدیر چنین است : صَدّاً
کَثِیراً .
سوره نساء آیه 161
متن آیه :
وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُواْ عَنْهُ وَأَکْلِهِمْ أَمْوَالَ
النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَأَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ مِنْهُمْ عَذَاباً
أَلِیماً
ترجمه :
و ( همچنین بر آنان برخی از
چیزهای پاکیزه و حلال را حرام کردیم ) به خاطر دریافت ربا ( و رباخواری ) ،
در حالی که ( بر زبان پیغمبران ) از آن نهی شده بودند ، و به سبب خوردن
مال مردم به ناحق ، و ما برای کافران ایشان عذاب دردناکی را آماده کردهایم
.
توضیحات :
« الرِّبَوا » : ربا . رباخواری . رسمالخطّ قرآنی این واژه را با واو و الف ضبط کرده است .
سوره نساء آیه 162
متن آیه :
لَّکِنِ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ
یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَیکَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ
وَالْمُقِیمِینَ الصَّلاَةَ وَالْمُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ
بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ أُوْلَئِکَ سَنُؤْتِیهِمْ أَجْراً عَظِیماً
ترجمه :
و
امّا راسخان در علم از میان ایشان ، و مؤمنان ( امّت محمّدی ) که ایمان
دارند بدانچه بر تو و بدانچه ( بر پیغمبران ) پیش از تو نازل شده است ، و
به ویژه آنان که نماز را چنان که باید میخوانند ، و کسانی که زکات مال به
در میکنند ، و افرادی که به خدا و روز قیامت ایمان دارند ، به همه اینان
پاداش بزرگی را خواهیم داد .
توضیحات :
« لکِنْ » :
امّا . ولی . این واژه برای استدراک مابعد خود از ( اَعْتَدْنَا
لِلْکَافِرِینَ ) به کار رفته است . « الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ » :
ثابتقدمان در دانش . فرزانگان آشنا به علوم دینی . « الْمُقِیمِینَ
الصَّلوةَ » : نمازگزارانی که چنان که باید نماز را به جای میآورند .
منصوب به اختصاص است ، و تقدیر چنین است : أَخُصُّ الْمُقِیمِینَ الصَّلاةَ
بِالذِّکْرِ أَوْ بِالْمَدْحِ . « الْمُؤْتُونَ » : دهندگان . از مصدر
إیتاء .
سوره نساء آیه 163
متن آیه :
إِنَّا
أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ کَمَا أَوْحَیْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِیِّینَ مِن
بَعْدِهِ وَأَوْحَیْنَا إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ
وَیَعْقُوبَ وَالأَسْبَاطِ وَعِیسَى وَأَیُّوبَ وَیُونُسَ وَهَارُونَ
وَسُلَیْمَانَ وَآتَیْنَا دَاوُودَ زَبُوراً
ترجمه :
ما
به تو ( ای پیغمبر ، قرآن و شریعت را ) وحی کردیم ، همان گونه که پیش از
تو به نوح و پیغمبران بعد از او وحی کردیم ، و ( همان گونه که ) به ابراهیم
، اسحاق ، یعقوب ، نوادگان ( او که برخی از آنان پیغمبران خدا بودند ) ،
عیسی ، ایّوب ، یونس ، هارون ، و سلیمان وحی کردیم ، و به داود زبور دادیم
.
توضیحات :
« الأسْبَاطِ » : جمع سِبْط ، نوادگان .
مراد نوادگان دوازدهگانه یعقوب است ( نگا : اعراف / 160 ) . بعضیها
معتقدند که همه آنان پیغمبر بودهاند ، ولی برخی از ایشان پیغمبر بودهاند (
نگا : مائده / 12 ) .
سوره نساء آیه 164
متن آیه :
وَرُسُلاً قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَیْکَ مِن قَبْلُ وَرُسُلاً لَّمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَیْکَ وَکَلَّمَ اللّهُ مُوسَى تَکْلِیماً
ترجمه :
و
ما پیغمبران زیادی را روانه کردهایم که سرگذشت آنان را قبلاً برای تو
بیان کردهایم ، و پیغمبران ( دیگر ) زیادی را ( به میان مردم روانه
کردهایم ) که سرگذشت آنان را برای تو بیان نکرده‌ایم . ( و شیوه وحی به
موسی این بود که ) خداوند حقیقةً ( از پشت حجاب بدون واسطه ) با موسی سخن
گفت .
توضیحات :
« رُسُلاً » : پیغمبران . مفعول فعل محذوفی چون ( أَرْسَلْنَا ) است . « تَکْلِیماً » : حرف زدن . مفعول مطلق و برای تأکید است .
سوره نساء آیه 165
متن آیه :
رُّسُلاً مُّبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ لِئَلاَّ یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَى
اللّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَکَانَ اللّهُ عَزِیزاً حَکِیماً
ترجمه :
ما
پیغمبران را فرستادیم تا ( مؤمنان را به ثواب ) مژدهرسان ، و ( کافران را
به عقاب ) بیمدهنده باشند ، و بعد از آمدن پیغمبران حجّت و دلیلی بر خدا
برای مردمان باقی نماند ( و نگویند که اگر پیغمبری به سوی ما می‌فرستادی ،
ایمان می‌آوردیم و راه طاعت و عبادت در پیش می‌گرفتیم ) . و خدا چیره حکیم
است ( و کارهایش از روی قدرت و حکمت انجام میپذیرد ) .
توضیحات :
« رُسُلاً » : بدل از ( رُسُلاً ) در آیه پیشین است . « بَعْدَ الرُّسُلِ » : پس از آمدن پیغمبران .
سوره نساء آیه 166
متن آیه :
لَّکِنِ اللّهُ یَشْهَدُ بِمَا أَنزَلَ إِلَیْکَ أَنزَلَهُ بِعِلْمِهِ وَالْمَلآئِکَةُ یَشْهَدُونَ وَکَفَى بِاللّهِ شَهِیداً
ترجمه :
(
هر چند که کافران نبوّت تو را انکار میکنند ) لیکن خداوند بر آنچه ( از
قرآن ) بر تو نازل شده است گواهی میدهد . این خدا است که آن را به (
مقتضای ) دانش ( خاصّ ) خویش نازل کرده است . و فرشتگان ( نیز بدان ) گواهی
میدهند و ( صحّت نبوّت تو را تصدیق میکنند . گرچه ) کافی است که خدا
گواه باشد .
توضیحات :
« لکِنْ » : امّا . ولی .
استدراک از مفهوم ماقبل است . « بِعِلْمِهِ » : برابر دانش خاصّ خود ، قرآن
را نازل کرده است و او میداند که تو شایستگی دریافت آن را داری ، و در آن
مصلحت بندگان را مراعات نموده است ، و پیوسته در حفظ آن هم می‌کوشد .
سوره نساء آیه 167
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِیلِ اللّهِ قَدْ ضَلُّواْ ضَلاَلاً بَعِیداً
ترجمه :
بیگمان
کسانی که راه کفر را در پیش گرفتهاند و ( دیگران را با تهدید یا تبلیغ )
از راه خدا بازداشته‌اند ( و مانع دخول مردم به دین خدا شدهاند ، فرسنگها
از حق دور گشتهاند و ) بسیار گمراه شدهاند .
توضیحات :
« صَدُّوا » : باز داشته‌اند . مانع شدهاند . « ضَلالاً بَعِیداً » : گمراهی دور و دراز . سرگشتگی فراوان .
سوره نساء آیه 168
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَظَلَمُواْ لَمْ یَکُنِ اللّهُ لِیَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِیَهْدِیَهُمْ طَرِیقاً
ترجمه :
بیگمان
کسانی که راه کفر را در پیش گرفتهاند و ستم ورزیدهاند ، ( مادام که بر
کفر ماندگار باشند ) خداوند ایشان را نمی‌بخشد و آنان را به راهی ( که راه
نجات و بهشت باشد ) هدایت نخواهد کرد .
توضیحات :
«
کَفَرُوا وَ ظَلَمُوا » : کفر و معاصی را یکجا جمع کردهاند . بر اثر کفر ،
خویشتن را از سعادت محروم ، و دیگران را از حق به دور نمودهاند ، و منکر
رسالت پیغمبر شدهاند ، لذا بر خود و مردم و پیغمبر ستم کردهاند .
سوره نساء آیه 169
متن آیه :
إِلاَّ طَرِیقَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً وَکَانَ ذَلِکَ عَلَى اللّهِ یَسِیراً
ترجمه :
(
آنان را به راهی هدایت نخواهد کرد ) مگر راه دوزخ ! که در آنجا برای همیشه
جاودانه میمانند ، و این کار برای خدا آسان است ( که ایشان را به راه
دوزخ رهنمون کند و جاودانه در آنجا نگاه دارد ) .
توضیحات :
« یَسِیراً » : آسان . ساده .
سوره نساء آیه 170
متن آیه :
یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءکُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِن
رَّبِّکُمْ فَآمِنُواْ خَیْراً لَّکُمْ وَإِن تَکْفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ
مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَکَانَ اللّهُ عَلِیماً حَکِیماً
ترجمه :
ای
مردم ! پیغمبر ( محمّد نام ) از جانب خدا به سویتان آمده است و دین حق را
برایتان آورده است ، پس ایمان بیاورید ( و فرصت را غنیمت شمرید ، که این
کار ) به سود شما است . و اگر کافر شوید ( و جز راه کفر نروید ، بدانید که
زیانی به خدا نمی‌رسانید ) . چرا که آنچه در آسمانها و زمین است متعلّق به
خدا است . و خدا آگاه ( از آفریدگان خود و ) حکیم ( در کار خویش ) است .
توضیحات :
«
قَدْ جَآءَکُم بِالْحَقِّ » : حقیقةً به پیش شما آمده است . با برنامه حق
که قرآن است به سوی شما آمده است . با دین حق که اسلام است به نزد شما آمده
است .
سوره نساء آیه 171
متن آیه :
یَا
أَهْلَ الْکِتَابِ لاَ تَغْلُواْ فِی دِینِکُمْ وَلاَ تَقُولُواْ عَلَى
اللّهِ إِلاَّ الْحَقِّ إِنَّمَا الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ
اللّهِ وَکَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْیَمَ وَرُوحٌ مِّنْهُ
فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَلاَ تَقُولُواْ ثَلاَثَةٌ انتَهُواْ
خَیْراً لَّکُمْ إِنَّمَا اللّهُ إِلَهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَن یَکُونَ
لَهُ وَلَدٌ لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَات وَمَا فِی الأَرْضِ وَکَفَى
بِاللّهِ وَکِیلاً
ترجمه :
ای اهل کتاب ! در دین
خود غلوّ مکنید ( و درباره عیسی راه افراط و تفریط نپوئید ) و درباره خدا
جز حق مگوئید ( و او را به اوصاف ناشایستی همچون حلول و اتّحاد و اتّخاذ
همسر و انتخاب فرزند ، نستائید ) . بیگمان عیسی مسیح پسر مریم ، فرستاده
خدا است ( و او یکی از پیغمبران است ، و پسر خدا نیست آن گونه که شما
میپندارید ) و او واژه خدا ( یعنی پدیده فرمانِ : کُنْ ) است که خدا آن را
به مریم رساند ( و بدین وسیله عیسی را در شکم مریم پروراند ) و او دارای
روحی است ( که ) از سوی خدا ( به کالبدش دمیده شده است ) پس به خدا و
پیغمبرانش ایمان بیاورید ( و الوهیّت را خاصّ خدا بدانید و هیچ یک از
انبیاء را در الوهیّت انباز خدا نسازید ) و مگوئید که ( خدا ) سه تا است (
بلکه خدا یکتا است و جز الله خدای دیگری وجود ندارد . از این سخن پوچ ) دست
بردارید که به سود شما است . خدا یکی بیش نیست که الله است و حاشا که
فرزندی داشته باشد . ( چگونه به انباز و زن و فرزند نیازی خواهد داشت ) و
حال آن که از آن او است آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است ، و کافی است (
که تنها ) خدا مدبّر ( مخلوقات خود ) باشد .
توضیحات :
«
کَلِمَتُهُ » : آفریده خدا ، که خداوند او را با واژه ( کُنْ ) و همانند
آن پدید میآورد . جمع ( کلمه ) ، کلمات است که به معنی مخلوقات است ( نگا :
کهف / 109 و لقمان / 27 ) . در این آیه مراد عیسی - علیه‌السلام - است (
نگا : آلعمران / 39 و 45 ) و اطلاق سبب بر مسبّب شده است . امام
محمّدغزالی میفرماید : برای پیدایش هر فرزندی دو سبب قریب و بعید لازم است
. یکی منی و دومی فرمان ( کُنْ ) . چون سبب نخستین در حق عیسی -
علیه‌السلام - منتفی است ، خداوند او را به سبب دوم اضافه فرموده است . «
رُوحٌ » : موجود ناشناخته‌ای که قوام حیات تن بدان است ( نگا : اسراء / 85 ،
حجر / 29 ، ص / 72 ، سجده / 9 . . . ) . « رُوحٌ مِّنْهُ » : روحی که
آفریده او است ( نگا : سجده / 9 ، حجر / 29 ، ص / 72 ، تحریم / 12 ) . «
مِنْهُ » : از آن او . ساخته او . واژه ( مِنْ ) در اینجا حرف ابتدائیّه
است ؛ نه تبعیض ( نگا : جاثیه / 13 ، و سوره‌های حجر ، ص ، سجده ، و تحریم
، آیات مذکور در فوق ) . « ثَلاثَة » : خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین
است : ءَالِهَتُنَا ثَلاثَة . . . « وَکِیلاً » : حافظ . نگهبان ( نگا :
نساء / 81 ، اسراء / 2 ، فرقان / 43 ، احزاب / 48 ، مزّمّل / 9 ) .
سوره نساء آیه 172
متن آیه :
لَّن یَسْتَنکِفَ الْمَسِیحُ أَن یَکُونَ عَبْداً لِّلّهِ وَلاَ
الْمَلآئِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ وَمَن یَسْتَنکِفْ عَنْ عِبَادَتِهِ
وَیَسْتَکْبِرْ فَسَیَحْشُرُهُمْ إِلَیهِ جَمِیعاً
ترجمه :
هرگز
مسیح ابائی از این ندارد که بندهای ( از بندگان متواضع ) برای خدا باشد ،
و فرشتگان مقرّب نیز ( از بندگی او سر باز نمیزنند ) . و کسی که از عبادت
خدا سر باز زند و خویشتن را بزرگتر از آن شمرد ( که به عبادت او پردازد ،
او را به عذاب سختی گرفتار میسازد ، بدان گاه ) که همگان را در پیشگاه خود
گرد میآورد .
توضیحات :
« لَن یَسْتَنکِفَ » :
هرگز سر باز نمیزند و خودداری نمیکند . « الْمُقَرَّبُونَ » : مراد خواصّ
فرشتگان است . از قبیل : جبرائیل و میکائیل .
سوره نساء آیه 173
متن آیه :
فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَیُوَفِّیهِمْ
أُجُورَهُمْ وَیَزیدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَأَمَّا الَّذِینَ اسْتَنکَفُواْ
وَاسْتَکْبَرُواْ فَیُعَذِّبُهُمْ عَذَاباً أَلُیماً وَلاَ یَجِدُونَ لَهُم
مِّن دُونِ اللّهِ وَلِیّاً وَلاَ نَصِیراً
ترجمه :
و
امّا کسانی که ایمان بیاورند و کارهای شایسته انجام دهند ، خداوند پاداش
ایشان را به تمام و کمال خواهد داد و از فضل خود بر پاداش آنان خواهد افزود
. و امّا کسانی که سر باز زنند و بزرگی ورزند ، خداوند آنان را مجازات
دردناکی خواهد کرد ، و بجز خدا سرپرست و یاوری نخواهند یافت .
توضیحات :
« فَیُوَفِّیهِمْ » : پاداش آنان را به طور کامل خواهد داد . « وَلِیّاً » : سرپرست . « نصِیراً » : یاور .
سوره نساء آیه 174
متن آیه :
یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءکُم بُرْهَانٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَأَنزَلْنَا إِلَیْکُمْ نُوراً مُّبِیناً
ترجمه :
ای
مردم ! از سوی پروردگارتان حجّتی به نزدتان آمده است ( که محمّد است و او
با سیرت عملی و دعوت تشریعی خود ، حقیقت ایمان را برایتان روشن میسازد ، و
مؤیّد به معجزات الهی است ) و به سویتان نور آشکاری فرستادهایم ( که قرآن
است و همچون نور با پرتو خود راه را روشن و به سوی نجات رهنمودتان میسازد
) .
توضیحات :
« بُرْهَانٌ » : حجّت آشکار . مراد
پیغمبر اسلام است ، چرا که معجزات و نشانههای روشنی با خود داشت که دالّ
بر این بود که فرستاده خدا است . « نُور » : مراد قرآن است ، چرا که در امر
هدایت به نور میماند . « مُبِیناً » : روشن . روشنگر . یادآوری : «
برهان و نور » میتوانند هر دو به معنی ( قرآن ) باشد ، چرا که قرآن
قوی‌ترین دلیل بر صدق پیغمبر بوده ، و نوری است که روشنی با خود دارد و
روشنگر غیرخود میباشد .
سوره نساء آیه 175
متن آیه :
فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُواْ بِاللّهِ وَاعْتَصَمُواْ بِهِ
فَسَیُدْخِلُهُمْ فِی رَحْمَةٍ مِّنْهُ وَفَضْلٍ وَیَهْدِیهِمْ إِلَیْهِ
صِرَاطاً مُّسْتَقِیماً
ترجمه :
کسانی که به خدا
ایمان بیاورند و بدان ( کتاب او ، یعنی قرآن ) چنگ زنند ، ایشان را به رحمت
و فضل عظیم ( خود که بهشت است ) وارد خواهد ساخت ، و در راه راستی به سوی
خود رهنمودشان خواهد کرد .
توضیحات :
« إِعْتَصَمُوا
بِهِ » : چنگ زدند به قرآن . متوسّل شدند به خدا . « صِرَاطاً
مُّسْتَقِیماً » : راه راست که مراد دین اسلام است . ( صِرَاطاً ) مفعول
دوم ( یَهْدِیهمْ ) است .
سوره نساء آیه 176
متن آیه :
یَسْتَفْتُونَکَ قُلِ اللّهُ یُفْتِیکُمْ فِی الْکَلاَلَةِ إِنِ امْرُؤٌ
هَلَکَ لَیْسَ لَهُ وَلَدٌ وَلَهُ أُخْتٌ فَلَهَا نِصْفُ مَا تَرَکَ وَهُوَ
یَرِثُهَا إِن لَّمْ یَکُن لَّهَا وَلَدٌ فَإِن کَانَتَا اثْنَتَیْنِ
فَلَهُمَا الثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَکَ وَإِن کَانُواْ إِخْوَةً رِّجَالاً
وَنِسَاء فَلِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَیَیْنِ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ
أَن تَضِلُّواْ وَاللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! درباره نحوه میراث کسی که مرده است و فرزندی و پدری از خود به
جای نگذاشته است ) از تو میپرسند . بگو : خداوند در ( این‌باره که مشهور
است به ) کلاله ، برایتان حکم صادر میکند . اگر مردی مُرد و فرزندی نداشت و
دارای خواهری بود ( پدری و مادری ، یا پدری ) ، نصف ترکه از آن او است . (
و اگر خواهری بمیرد و ) فرزندی نداشته باشد ، برادر ( پدری و مادری ، یا
پدری ) همه ترکه را به ارث میبرد . و اگر دو خواهر ( یا بیشتر ، از متوفّی
) باقی بماند ، دو سوم اموال را به ارث میبرند ، و اگر برادران و خواهران
با هم باشند ، هر مردی به اندازه سهم دو زن ارث میبرد . خداوند ( احکام و
مقرّرات را ) برایتان روشن میسازد تا گمراه نشوید ( و از جمله در تقسیم
ارث راه خطا نروید ) و خداوند آگاه از هر چیزی است ( و اعمال و افعال و
منافع و مصالح بندگان از دید او پنهان نیست ) .
توضیحات :
«
یَسْتَفْتُونَکَ » : از تو فتوا می‌طلبند . « یُفْتِیکُمْ » : برایتان
فتوا میدهد و حکم صادر میکند . « الْکَلالَةِ » : کسی که فرزندی و پدری
نداشته باشد ، و هنگامی که بمیرد افرادی چون برادران و خواهران ، از او ارث
ببرند . وارثانی جز فرزند و پدر . « حَظِّ » : سهم . قسمت .