تفسیر نور: سوره أعلى

تفسیر نور:
سوره اعلى آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏تسبیح و تقدیس کن پروردگار والا مقام خود را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَبِّحْ » : منزّه‌دار . به پاکی یاد کن . تسبیح و تقدیس نما . « إسْمَ » : نام . مراد صفاتی است که با آن ما خدا را می‌شناسیم ( نگا : جزء عمّ ترجانی‌زاده ) . ذات . یعنی ذات مقدّس او را از هر فعل و صفتی که لایق مقام و عظمتش نباشد ، پاک و منزّه بداریم و از خیال و قیاس و گمان و وهم دورتر و برتر بدانیم ( نگا : واقعه‌ / 74 و 96 ، حاقّه‌ / 52 ) . « الأعْلَی‌ » : بسیار والامقام . بسیار بلند مرتبه .‏

سوره أعلى آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی خَلَقَ فَسَوَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان خداوندی که ( چیزها را ) می‌آفریند و سپس ( آنها را هماهنگ می‌کند و ) می‌آراید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَوَّی‌ » : موزون و منظّم و آراسته و پیراسته کرد . نظم و نظام بخشید . هرچیزی را آماده کاری کرد که برای انجام آن آفریده شده است ( نگا : بقره‌ / 29 ، کهف‌ / 37 ، نازعات‌ / 28 ) .‏

سوره أعلى آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِی قَدَّرَ فَهَدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوندی که اندازه‌گیری می‌کند و ( هرچیزی را آن گونه که شایسته و بایسته است می‌آفریند ، و آن گاه آن را به کاری ) رهنمود می‌نماید ( که باید بکند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدَّرَ » : اندازه‌گیری کرد . هرچیزی را به اندازه‌ای و به گونه‌ای بیافرید که متناسب با حال آن است ( نگا : فرقان‌ / 2 ، عبس‌ / 19 ) . « هَدی‌ » : به وظیفه رهنمود و به برنامه آشنا کرد ( نگا : طه‌ / 50 ) .‏

سوره أعلى آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِی أَخْرَجَ الْمَرْعَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوندی که چَراگاه را ( برای تغذیه جانداران از زمین می‌رویاند و ) بیرون می‌آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَرْعی‌ » : چَراگاه . مراد سبزه‌زارها و چمنزارها و همه روئیدنیها است ( نگا : نازعات‌ / 31 ) .‏

سوره أعلى آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلَهُ غُثَاء أَحْوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس آن را خشک و سیاه می‌گرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غُثَآءً » : گیاهان خشکیده و درهم ریخته‌ای که سیل آن را به کنار می‌اندازد . خس و خاشاک و برگهای پوسیده . « أَحْوی‌ » : سیاه تیره .‏

سوره أعلى آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ سَنُقْرِؤُکَ فَلَا تَنسَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قرآن را بر تو خواهیم خواند و به تو خواهیم آموخت ، و تو دیگر آن را فراموش نخواهی کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَنُقْرِئُکَ » : بر تو خواهیم خواند . به تو خواهیم آموخت .‏

سوره أعلى آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا مَا شَاء اللَّهُ إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا یَخْفَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر چیزی را که خدا بخواهد . قطعاً او آشکارا و نهان را می‌داند . ( چنین خدائی نگاهبان قرآن است و آنچه مورد نیاز بشر بوده و هست از طریق وحی قرآن به تو می‌رساند ، و چیزی را در این زمینه فروگذار نمی‌کند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ مَا شَآءَ اللهُ » : این استثناء بدان خاطر است که مردمان بدانند حاکمیّت اراده و گستره قدرت خدا نامحدود است و هر کاری را که بخواهد می‌تواند بکند ، نه این که چیزی از قرآن از دل پاک پیغمبر فراموش گردد و زدوده شود ( نگا : اسراء / 86 ، هود / 108 ) .‏

سوره أعلى آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَنُیَسِّرُکَ لِلْیُسْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما تو را برای شریعت ساده و آسان ( آئین اسلام ) آماده می‌سازیم ( و کارهای خیری را برای تو آسان می‌نمائیم و در انجام آنها توفیقت می‌دهیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُیَسِّرُکَ » : تو را آماده می‌سازیم . تو را توفیق می‌دهیم . « الْیُسْری‌ » : آسانترین راه . ساده‌ترین آئین و سهل‌ترین شریعت ( نگا : کهف‌ / 88 ) . از لحاظ معنی ، صفت موصوف محذوفی همچون « الشَّرِیعَةِ » یا « أَلطَّرِیقَةِ » : است . تقدیر چنین است : لِلشَّرِیعَةِ الْیُسْری . لِلطَّرِیقَةِ الْیُسْری ( نگا : عبس‌ / 20 ، لیل‌ / 7 و 10 ) . اسم تفضیل است .‏

سوره أعلى آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَکِّرْ إِن نَّفَعَتِ الذِّکْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر پند و اندرز سودمند باشد ، پند و اندرز بده .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ » : اگر . زمانی که . حتماً و قطعاً ( نگا : قاسمی ) . این واژه می‌تواند شرطیّه بوده و جواب آن مدلول ( فَذَکِّرْ ) باشد ، و یا به معنی ( إِذْ ) باشد ( نگا : آل‌عمران‌ / 139 ) . یعنی زمانی که احساس شود ، موقعیّت مناسب ، و شنوندگان آمادگی پذیرائی حق را دارند ، اندرز بجا و سودمند خواهد بود ( نگا : ق / 45 ) . یا این که به معنی ( قَدْ ) و برای تحقّق باشد . یعنی قطعاً اندرز سودمند خواهد بود ( نگا : ذاریات‌ / 55 ) . « الذِکْری‌ » : پند و اندرز .‏

سوره أعلى آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ سَیَذَّکَّرُ مَن یَخْشَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسی که ( احساس مسؤولیّت می‌کند و از خدا ) می‌ترسد ، پند و اندرز خواهد گرفت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَیَذَّکَّرُ » : پند خواهد گرفت . اندرز خواهد پذیرفت .‏

سوره أعلى آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بدبخت‌ترین فرد ( پند و اندرز را کنار خواهد گذاشت و ) از آن دوری خواهد گزید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتَجَنَّبُهَا » : به ترک آن خواهد گفت . از آن کناره‌گیری خواهد کرد . ضمیر ( هَا ) به ( الذِّکْری ) برمی‌گردد . « الأشْقی‌ » : بدبخت‌ترین . بدبیارترین . یعنی کسی که اندرز قرآنی و قوانین الهی را در گوش نگیرد ، بدبخت‌ترین مردم است .‏

سوره أعلى آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِی یَصْلَى النَّارَ الْکُبْرَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن کسی که داخل عظیم‌ترین ( و هولناکترین ) آتش خواهد شد و بدان خواهد سوخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَصْلی‌ » : وارد آتش می‌گردد و بدان می‌سوزد ( نگا : نساء / 10 ، ابراهیم‌ / 29 ، انشقاق / 12 ) . « الْکُبْری‌ » : بزرگترین .‏

سوره أعلى آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ لَا یَمُوتُ فِیهَا وَلَا یَحْیَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس در آن آتش ( برای همیشه می‌ماند و ) نه می‌میرد ( و آسوده می‌گردد ) و نه زنده ( بشمار می‌آید و حالتی که در آن است زندگی نامیده ) می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَمُوتُ . . . » : مراد این است که شخص دوزخی در میان مرگ و زندگی دست و پا می‌زند .‏

سوره أعلى آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً رستگار می‌گردد کسی که خویشتن را ( از کثافت کفر و معاصی ) پاکیزه دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَدْ أَفْلَحَ » : قطعاً نجات یافته است و رستگار گردیده است . « تَزَکّی‌ » : خود را پاکیزه داشت . زکات داد ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره أعلى آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نام پروردگار خود را ببرَد و نماز بگزارد و فروتنی کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إسْمَ » : نام . مراد از یاد کردن نام خدا ، یاد خدا در دل و ذکر او به زبان است ( نگا : تفهیم‌القرآن ) . « صَلّی‌ » : نماز گزارد . خشوع و خضوع کرد ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . « ذَکَرَ . . . فَصَلّی‌ » : الله اکبر را بگوید و به نماز ایستد .‏

سوره أعلى آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه ( بنا به سرشت انسانی ) زندگی دنیا را ( که محسوس و نقد است ، بر زندگی آخرت که نامحسوس و نسیه است ) ترجیح می‌دهید و برمی‌گزینید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُؤْثِرُونَ » : ترجیح می‌دهید . برمی‌گزینید . خطاب عام است . ترجیح دنیا بر آخرت ، کار بسیاری از مردم است و از راه تغلیب به صورت عام ذکر شده است . به عبارت دیگر هرکس در هر مرتبه‌ای که باشد ، مجذوب حیات محسوس و ملموس دنیا می‌گردد ، و انسان خود به خود در میان دو جاذبه حیات پست‌تر و حیات برتر بسر می‌برد . تنها افراد مؤمن می‌توانند خود را از جاذبه قوی دنیای مادیات برهانند و خویشتن را به نعمتهای سرمدی آخرت برسانند .‏

سوره أعلى آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْآخِرَةُ خَیْرٌ وَأَبْقَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که آخرت ( از دنیا ) بهتر و پاینده‌تر است ( عاقل چرا باید فانی و گذرا را بر باقی و پایا ترجیح دهد ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ » : واو حالیّه است .‏

سوره أعلى آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذَا لَفِی الصُّحُفِ الْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( چیزها منحصر به این کتاب آسمانی نیست ، بلکه ) در کتابهای پیشین ( نیز آمده و ) بوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذا » : این چیزهای مذکور در آیات 14 تا 17 ، و یا مواعظ مذکور در سوره . « الصُّحُفِ » : جمع صَحیفَة ، کتابها ( نگا : طه‌ / 133 ، نجم‌ / 36 ، عبس‌ / 13 ، تکویر / 10 ) . « الصُّحُفِ الأولی‌ » : مراد همه کتابهای پیش از انجیل و قرآن است .‏

سوره أعلى آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ صُحُفِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏( از جمله در ) کتابهای ابراهیم و موسی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صُحُفِ » : بدل از صُحُف قبلی است . این آیه اشاره به این واقعیّت دارد که اصول کلّی و مطالب اساسی ادیان آسمانی همگی یکسان بوده و از یک منبع سرچشمه گرفته‌اند ، و تنها تعلیمات و دستوراتی با هم تفاوت داشته است که اختلاف زمان و رشد انسان مقتضی آن بوده است .‏