سورۀ نوح

سورۀ نوح

مکی است؛ ترتیب آن 71؛ شمار آیات آن 28

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿إِنَّآ أَرۡسَلۡنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوۡمِهِۦٓ أَنۡ أَنذِرۡ قَوۡمَکَ مِن قَبۡلِ أَن یَأۡتِیَهُمۡ عَذَابٌ أَلِیمٞ ١﴾.

الله عزوجل خبر می‌دهد که وی نوح علیه السلام را با رسالت توحید به سوی قومش برگزید و او را مأمور داشت آنان را در صورتی که ایمان نیاورند و از وی اطاعت ننمایند، از عذاب درد‌آور الهی برحذر دارد.

﴿قَالَ یَٰقَوۡمِ إِنِّی لَکُمۡ نَذِیرٞ مُّبِینٌ ٢﴾.

نوح علیه السلام برای آنان گفت: ای قوم! من بیم‌دهنده‌ای هستم که شما را از عذاب سختی می‌ترسانم. در دعوتم ابهامی وجود ندارد، بلکه واضح و قابل فهم است.

﴿أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱتَّقُوهُ وَأَطِیعُونِ ٣﴾.

دعوتم این است که خداوند عزوجل را یگانه بدانید، اوامرش را انجام دهید، از نواهی‌اش پرهیز نمایید و به آنچه شما را فرا می‌خوانم از من پیروی کنید. این فرا‌خوان، روش اخلاص به حق‌تعالی و متابعت از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است. آری! این دو امر اساس رستگاری و نجات است.

﴿یَغۡفِرۡ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمۡ وَیُؤَخِّرۡکُمۡ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمًّىۚ إِنَّ أَجَلَ ٱللَّهِ إِذَا جَآءَ لَا یُؤَخَّرُۚ لَوۡ کُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ ٤﴾.

گناهان شما را می‌آمرزد، از خطا‌های‌تان گذشت می‌کند، عمر‌های شما را زیاد می‌گرداند، در وقت‌های شما برکت می‌دهد و وقت مرگ‌تان را مدّتی که در نزد خداوند عزوجل معلوم است به تأخیر می‌اندازد؛ زیرا آنگاه که وقت مرگ فرا رسد تأخیری ندارد. اگر این امر را می‌دانید به سوی ایمان و طاعت خداوند رحمان بشتابید. امّا نادانی شما را به نافرمانی و عصیانگری کشانده است.

﴿قَالَ رَبِّ إِنِّی دَعَوۡتُ قَوۡمِی لَیۡلٗا وَنَهَارٗا ٥﴾.

نوح علیه السلام گفت: پروردگارم! من در دعوت قوم خویش به سوی ایمان، بطور شبانه‌‌روزی بسیار زحمت کشیدم.

این دلیلی است که برای وجیبۀ دعوت، به علاقۀ زیاد و وقت بسیار نیاز است.

﴿فَلَمۡ یَزِدۡهُمۡ دُعَآءِیٓ إِلَّا فِرَارٗا ٦﴾.

امّا دعوتم به سوی ایمان، جز گریختن و رو گشتاندن چیزی بر آنان نیفزود. هر‌چند بر آنان واجب بود که دعوتم را بپذیرند، امّا آنان حق را ترک نمودند.

﴿وَإِنِّی کُلَّمَا دَعَوۡتُهُمۡ لِتَغۡفِرَ لَهُمۡ جَعَلُوٓاْ أَصَٰبِعَهُمۡ فِیٓ ءَاذَانِهِمۡ وَٱسۡتَغۡشَوۡاْ ثِیَابَهُمۡ وَأَصَرُّواْ وَٱسۡتَکۡبَرُواْ ٱسۡتِکۡبَارٗا ٧﴾.

و من هر باری که آنان را به سوی خداوند مهربان فرا خواندم تا آثار گناهان و معاصی‌شان را بیامرزد، انگشتان خود را برای اعراض بیشتر در گوش‌های خویش کردند تا حق را نشنوند. چهره‌های خود را با جامه‌ها پوشاندند تا مرا نبینند. بر کفر ادامه دادند، به گمراهی مقیم ماندند و از قبول حق با شدّت استکبار ورزیدند. آری! آنان حواس شنوایی، بینایی و دل‌های خویش را از مقاصد خلقت آن‌ها باز داشتند.

﴿ثُمَّ إِنِّی دَعَوۡتُهُمۡ جِهَارٗا ٨﴾.

سپس آنان را با آواز بلند فرا خواندم و در مجامع و مجالس دعوتم را علنی ساختم؛ یعنی نقصی در تبلیغ من وجود نداشت، بلکه نقص از طرف آنان بود که اعراض نمودند.

﴿ثُمَّ إِنِّیٓ أَعۡلَنتُ لَهُمۡ وَأَسۡرَرۡتُ لَهُمۡ إِسۡرَارٗا ٩﴾.

بعد از آن با آواز آهسته ایشان را فرا خواندم. بدین طریق که یک‌بار در حضور جماعات و در هنگامی که مخاطبان دور باشند با آواز بلند، بار دیگر وقتی نزدیک‌شان باشم یا مخاطب یک نفر باشد با آهستگی دعوت‌شان نمودم؛ یعنی همه روش‌های ممکن دعوت را در پیش گرفتم.

﴿فَقُلۡتُ ٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّکُمۡ إِنَّهُۥ کَانَ غَفَّارٗا ١٠﴾.

آنان را به آمرزش خواهی از خداوند یگانۀ قهّار امر نمودم؛ زیرا اوتعالی آمرزندۀ گناهان است، عیب‌ها را می‌پوشاند، توبۀ تائبان را می‌پذیرد و کسی را که به او رجوع نماید رحمت می‌کند.

استغفار در اینجا مفهوم توحید و توبه را شامل است.

﴿یُرۡسِلِ ٱلسَّمَآءَ عَلَیۡکُم مِّدۡرَارٗا ١١﴾.

خداوند عزوجل با استغفار و طلب آمرزش، باران را فرود می‌آورد؛ زیرا باران از آثار رحمت پروردگار است و بر آمرزش خواهان نازل می‌شود، چنان‌چه گناهان مانع نزول باران می‌شود.

﴿وَیُمۡدِدۡکُم بِأَمۡوَٰلٖ وَبَنِینَ وَیَجۡعَل لَّکُمۡ جَنَّٰتٖ وَیَجۡعَل لَّکُمۡ أَنۡهَٰرٗا ١٢﴾.

خداوند متعال با استغفار و توبه برای‌تان فرزندان نیکو‌کار، دارایی زیاد و روزی فراخ می‌بخشاید، باغ‌های سر‌سبز و بستان‌های فراخی را می‌رویاند تا از فواید درخت‌ها، میوه‌ها و گل‌ها بهره‌مند شوید و نیز جوی‌های پر از آب خوشگوار را مهیّا می‌سازد.

﴿مَّا لَکُمۡ لَا تَرۡجُونَ لِلَّهِ وَقَارٗا ١٣﴾.

ای بد‌کاران! شما را چه شده که قدر و مرتبۀ خداوند یگانۀ قهّار را نمی‌دانید، از عذابش نمی‌ترسید و پاداش وی را امیدوار نیستید.

﴿وَقَدۡ خَلَقَکُمۡ أَطۡوَارًا ١٤﴾.

در حالی که شما را با اِعمال مراحلی چون نطفه، علقه، مُضغه و باز گوشت و استخوان آفریده است. آری! تنها اوست که آفرینش و شکل دهی‌تان را به عُهده داشته، برای‌تان روزی داده و سزاوار عبادت است.

﴿أَلَمۡ تَرَوۡاْ کَیۡفَ خَلَقَ ٱللَّهُ سَبۡعَ سَمَٰوَٰتٖ طِبَاقٗا ١٥﴾.

آیا در آسمان و آفرینش ابداعی آن ندیده‌اید که چگونه حق‌تعالی آن را با استحکام و متانت، هفت طبقه بالای هم قرار داد چنان‌که به قوّت و قدرت کاملش دلالت می‌کند؟

﴿وَجَعَلَ ٱلۡقَمَرَ فِیهِنَّ نُورٗا وَجَعَلَ ٱلشَّمۡسَ سِرَاجٗا ١٦﴾.

الله عزوجل ماه را در فضای آسمان‌ها آفرید تا روشنیی برای اهل زمین و از نورش در تاریکی‌ها بهره‌مند شوند و وجودش مایۀ شگفتی این بنا و نظام است. همچنان خورشید روشن را مقرّر داشت که با نورش جهان را روشنی می‌بخشد و با درخشش خویش تاریکی‌ها را دور می‌سازد.

﴿وَٱللَّهُ أَنۢبَتَکُم مِّنَ ٱلۡأَرۡضِ نَبَاتٗا ١٧﴾.

خداوند سبحان اصل‌تان را پدید آورد. بدین‌گونه که پدر شما آدم را از خاک آفرید و روح را در وجودش دمید. به این طریق مادّۀ شما از گِل است و اصل‌تان از رطوبت تشکیل یافته است.

﴿ثُمَّ یُعِیدُکُمۡ فِیهَا وَیُخۡرِجُکُمۡ إِخۡرَاجٗا ١٨﴾.

باز شما را بعد از مرگ به زمین باز می‌گرداند و مدفون می‌سازد و سپس از قبر‌ها برای حساب روز قیامت زنده می‌گرداند تا پاداش نیک یا جزای سختی را دریابید. بنابراین هم از زمین آفریده شدید، هم در زمین باز می‌گردید و هم دوباره از آن برانگیخته و زنده می‌شوید.

﴿وَٱللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ ٱلۡأَرۡضَ بِسَاطٗا ١٩﴾.

حق‌تعالی زمین را برای‌تان گهواره‌ای ساخته تا به زندگی در آن ادامه دهید، فرش و هموار نموده تا حیات مردم بر رویش ممکن و آسان شود.

﴿لِّتَسۡلُکُواْ مِنۡهَا سُبُلٗا فِجَاجٗا ٢٠﴾.

برای اینکه در راه‌های فراخ زمین که برای رفت و آمد مهیّا شده است، به منظور جلب منافع، کسب روزی و مسافرت‌های‌تان سیر و حرکت نمایید.

﴿قَالَ نُوحٞ رَّبِّ إِنَّهُمۡ عَصَوۡنِی وَٱتَّبَعُواْ مَن لَّمۡ یَزِدۡهُ مَالُهُۥ وَوَلَدُهُۥٓ إِلَّا خَسَارٗا ٢١﴾.

نوح علیه السلام گفت: پروردگارم! قومم با من مخالفت نمودند، در تکذیب من بسیار کوشیدند و مرا بسیار نافرمانی کردند. فقیران در گمراهی از ثروتمندان پیروی نمودند و ناتوانان در تکذیب به سر‌کردگان اقتدا کردند. امّا دارایی و فرزندان برای صاحبان خویش که تکذیب می‌کردند فایده‌ای نرساند و فرزندان آنان را از عذاب نجات نداد.

﴿وَمَکَرُواْ مَکۡرٗا کُبَّارٗا ٢٢﴾.

سر‌کردگان برای گمراه‌سازی ناتوانان تدبیر بزرگی را به کار بردند، با جاه و مال خود آنان را از هدایت فریب دادند و با فتنۀ مال و دارایی به شبهه انداختند تا از حق باز دارند.

﴿وَقَالُواْ لَا تَذَرُنَّ ءَالِهَتَکُمۡ وَلَا تَذَرُنَّ وَدّٗا وَلَا سُوَاعٗا وَلَا یَغُوثَ وَیَعُوقَ وَنَسۡرٗا ٢٣﴾.

سر‌کردگان برای ضعیفان گفتند: به خاطر عبادت خداوند یگانه که نوح علیه السلام شما را بدان فرا می‌خواند، عبادت بت‌های خود را رها نسازید. عبادت بت‌هایی چون ودّ، سواع، یغوث و نسر را ترک نکنید؛ بت‌هایی که گذشتگان نام‌های افراد صالح اقوام خود را بر آن‌ها گذاشتند و بعد از آن به عبادت آن‌ها پرداختند.

﴿وَقَدۡ أَضَلُّواْ کَثِیرٗاۖ وَلَا تَزِدِ ٱلظَّٰلِمِینَ إِلَّا ضَلَٰلٗا ٢٤﴾.

سر‌کردگان، ناتوانان را به گمراهی کشاندند، باطل را برای‌شان نیکو جلوه دادند و با فریب اغوای‌شان نمودند. پس ای پروردگار! برای این ستمگاران که با فساد بر خویشتن ستم روا داشتند جز دوری از حق و راهیابی چیزی را نیفزا؛ زیرا بندگان را به گمراهی کشاندند.
﴿مِّمَّا خَطِیٓـَٰٔتِهِمۡ أُغۡرِقُواْ فَأُدۡخِلُواْ نَارٗا فَلَمۡ یَجِدُواْ لَهُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ أَنصَارٗا ٢٥﴾.

به سبب گناهان خود با طوفان غرق شدند و بعد از آن در آتش سوختانده شدند؛ از آن‌رو که در عصیان و سرکشی ادامه دادند و اکنون جز خداوند رحمان هیچ‌کس آنان را یاری کرده نمی‌تواند.

﴿وَقَالَ نُوحٞ رَّبِّ لَا تَذَرۡ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ مِنَ ٱلۡکَٰفِرِینَ دَیَّارًا ٢٦﴾.

آنگاه که نوح علیه السلام از قومش ناامید شد بر آنان دعا کرد و گفت: پروردگارا! کافران را هلاک ساز و از آنان یکی را هم زنده مگذار که بر روی زمین دَور خورد و در محدوده‌اش حرکت نماید؛ برای اینکه اثری از آنان نماند و ریشۀشان از دنیا نابود شود.

﴿إِنَّکَ إِن تَذَرۡهُمۡ یُضِلُّواْ عِبَادَکَ وَلَا یَلِدُوٓاْ إِلَّا فَاجِرٗا کَفَّارٗا ٢٧﴾.

پروردگار! اگر کافران را بدون هلاکت واگذاری بندگانت را از حق باز می‌دارند، از هدایت به گمراهی می‌کشانند و در دین‌شان به فتنه می‌اندازند. پدران از پُشت‌های خویش جز کافران دروغگویی را به وجود نمی‌آورند و زنان از رَحِم‌های خود جز گنهکارانی را تولّد نمی‌کنند.

﴿رَّبِّ ٱغۡفِرۡ لِی وَلِوَٰلِدَیَّ وَلِمَن دَخَلَ بَیۡتِیَ مُؤۡمِنٗا وَلِلۡمُؤۡمِنِینَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِۖ وَلَا تَزِدِ ٱلظَّٰلِمِینَ إِلَّا تَبَارَۢا ٢٨﴾.

پروردگارا! من و گناهانم را، پدر و مادرم را، همه کسانی را که به دینم گردن نهاده و با ایمان به خانه‌ام درآیند و هر مرد و زن مؤمن را در درازنای زمان بیامرز. دیده می‌شود که دعای نوح علیه السلام ما را نیز شامل است، خداوند عزوجل برایش جزای خیر دهد! بعد از آن گفت: پروردگارا! بر کافران چیزی جز هلاکت دنیا و عذاب آخرت را ریاد مگردان.

این دعا را بعد از تجربۀ طولانی و عمر درازی ارائه داشت که عصیانگری کافران را مشاهده نموده بود.

سوره نوح

سُورَةُ نُوحٍ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ إِنَّآ أَرۡسَلۡنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوۡمِهِۦٓ أَنۡ أَنذِرۡ قَوۡمَکَ مِن قَبۡلِ أَن یَأۡتِیَهُمۡ عَذَابٌ أَلِیمٞ ١ قَالَ یَٰقَوۡمِ إِنِّی لَکُمۡ نَذِیرٞ مُّبِینٌ ٢ أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱتَّقُوهُ وَأَطِیعُونِ ٣ یَغۡفِرۡ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمۡ وَیُؤَخِّرۡکُمۡ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمًّىۚ إِنَّ أَجَلَ ٱللَّهِ إِذَا جَآءَ لَا یُؤَخَّرُۚ لَوۡ کُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ ٤ قَالَ رَبِّ إِنِّی دَعَوۡتُ قَوۡمِی لَیۡلٗا وَنَهَارٗا ٥ فَلَمۡ یَزِدۡهُمۡ دُعَآءِیٓ إِلَّا فِرَارٗا ٦ وَإِنِّی کُلَّمَا دَعَوۡتُهُمۡ لِتَغۡفِرَ لَهُمۡ جَعَلُوٓاْ أَصَٰبِعَهُمۡ فِیٓ ءَاذَانِهِمۡ وَٱسۡتَغۡشَوۡاْ ثِیَابَهُمۡ وَأَصَرُّواْ وَٱسۡتَکۡبَرُواْ ٱسۡتِکۡبَارٗا ٧ ثُمَّ إِنِّی دَعَوۡتُهُمۡ جِهَارٗا ٨ ثُمَّ إِنِّیٓ أَعۡلَنتُ لَهُمۡ وَأَسۡرَرۡتُ لَهُمۡ إِسۡرَارٗا ٩ فَقُلۡتُ ٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّکُمۡ إِنَّهُۥ کَانَ غَفَّارٗا ١٠﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

هرآیینه ما فرستادیم نوح را به سوى قوم او که بترسان قوم خود را، پیش از آنکه بیاید بدیشان عقوبتى درد دهنده. ﴿1﴾گفت: اى قوم من! هرآیینه من براى شما ترسانندۀ ظاهرم. ﴿2﴾[به این مضمون] که عبادت کنید خدا را و بترسید ازو و فرمانِ من برید. ﴿3﴾تا بیامرزد براى شما گناهانِ شما را و موقوف دارد شما را تا وقتى مقرّر، هرآیینه وقت مقرر کردۀ خدا چون بیاید هرگز موقوف داشته نشود آن را اگر می‌دانید. ﴿4﴾گفت: اى پروردگار من! هرآیینه من خواندم قوم خود را شب و روز. ﴿5﴾پس زیاده نکرد در حق ایشان خواندن من، مگر گریختن را. ﴿6﴾و هرآیینه من هرگاه که دعوت کردم ایشان را تا بیامرزى براى ایشان در آوردند انگشتان خود را در گوش‌های خویش و به خود درپیچیدند جامه‌هاى خویش را و مداومت کردند بر کفر و سرکشى نمودند سرکشى تمام. ﴿7﴾باز هرآیینه من دعوت کردم ایشان را به آواز بلند. ﴿8﴾باز هرآیینه من آشکار گفتم به ایشان و پنهان گفتم ایشان را نیز پنهان گفتنى. ﴿9﴾پس گفتم: طلب آمرزش کنید از پروردگارِ خود، هرآیینه اوست آمرزنده. ﴿10﴾

﴿یُرۡسِلِ ٱلسَّمَآءَ عَلَیۡکُم مِّدۡرَارٗا ١١ وَیُمۡدِدۡکُم بِأَمۡوَٰلٖ وَبَنِینَ وَیَجۡعَل لَّکُمۡ جَنَّٰتٖ وَیَجۡعَل لَّکُمۡ أَنۡهَٰرٗا ١٢ مَّا لَکُمۡ لَا تَرۡجُونَ لِلَّهِ وَقَارٗا ١٣ وَقَدۡ خَلَقَکُمۡ أَطۡوَارًا ١٤ أَلَمۡ تَرَوۡاْ کَیۡفَ خَلَقَ ٱللَّهُ سَبۡعَ سَمَٰوَٰتٖ طِبَاقٗا ١٥ وَجَعَلَ ٱلۡقَمَرَ فِیهِنَّ نُورٗا وَجَعَلَ ٱلشَّمۡسَ سِرَاجٗا ١٦ وَٱللَّهُ أَنۢبَتَکُم مِّنَ ٱلۡأَرۡضِ نَبَاتٗا ١٧ ثُمَّ یُعِیدُکُمۡ فِیهَا وَیُخۡرِجُکُمۡ إِخۡرَاجٗا ١٨ وَٱللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ ٱلۡأَرۡضَ بِسَاطٗا ١٩ لِّتَسۡلُکُواْ مِنۡهَا سُبُلٗا فِجَاجٗا ٢٠ قَالَ نُوحٞ رَّبِّ إِنَّهُمۡ عَصَوۡنِی وَٱتَّبَعُواْ مَن لَّمۡ یَزِدۡهُ مَالُهُۥ وَوَلَدُهُۥٓ إِلَّا خَسَارٗا ٢١ وَمَکَرُواْ مَکۡرٗا کُبَّارٗا ٢٢ وَقَالُواْ لَا تَذَرُنَّ ءَالِهَتَکُمۡ وَلَا تَذَرُنَّ وَدّٗا وَلَا سُوَاعٗا وَلَا یَغُوثَ وَیَعُوقَ وَنَسۡرٗا ٢٣ وَقَدۡ أَضَلُّواْ کَثِیرٗاۖ وَلَا تَزِدِ ٱلظَّٰلِمِینَ إِلَّا ضَلَٰلٗا ٢٤ مِّمَّا خَطِیٓـَٰٔتِهِمۡ أُغۡرِقُواْ فَأُدۡخِلُواْ نَارٗا فَلَمۡ یَجِدُواْ لَهُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ أَنصَارٗا ٢٥ وَقَالَ نُوحٞ رَّبِّ لَا تَذَرۡ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ مِنَ ٱلۡکَٰفِرِینَ دَیَّارًا ٢٦ إِنَّکَ إِن تَذَرۡهُمۡ یُضِلُّواْ عِبَادَکَ وَلَا یَلِدُوٓاْ إِلَّا فَاجِرٗا کَفَّارٗا ٢٧ رَّبِّ ٱغۡفِرۡ لِی وَلِوَٰلِدَیَّ وَلِمَن دَخَلَ بَیۡتِیَ مُؤۡمِنٗا وَلِلۡمُؤۡمِنِینَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِۖ وَلَا تَزِدِ ٱلظَّٰلِمِینَ إِلَّا تَبَارَۢا ٢٨ ﴾

تا بفرستد بر شما باران را ریزنده. ﴿11﴾و پى‏درپى دهد شما را اموال و فرزندان و بدهد شما را بوستان‌ها و پدید آرد براى شما جوی‌ها. ﴿12﴾چیست شما را که اعتقاد نمى‏کنید براى خدا بزرگى را؟. ﴿13﴾و حال آنکه آفریده است شما را به طورهاى مختلف. ﴿14﴾آیا نمى‏بینید چگونه آفرید خدا هفت آسمان را تو بر تو؟. ﴿15﴾و ساخت ماه را در میان اینها فروزنده و ساخت آفتاب را چراغ درخشنده؟. ﴿16﴾و خدا رویانید شما را از زمین نوعى از رویانیدن. ﴿17﴾پس باز درآرد شما را به زمین و بیرون آرد شما را نیز از طورى بیرون آوردن. ﴿18﴾و خدا ساخت براى شما زمین را فراشى. ﴿19﴾تا بروید در آن زمین به راه‏هاى گشاده. ﴿20﴾گفت نوح: اى پروردگار من! هرآیینه این جماعت نافرمانىِ من کردند و پیروى نمودند به کسى که زیاده نکرده است در حقّ وى مال وى و فرزند وى، مگر زیان را [1198]. ﴿21﴾و بدسگالى کردند رییسان بدسگالى عظیم. ﴿22﴾و گفتند: هرگز ترک مکنید معبودان خود را و هرگز ترک مکنید ودّ و سواع و یغوث و یعوق و نسر را [1199]. ﴿23﴾و هرآیینه گمراه کرده‌اند بسیاری را و زیاده مده خدایا ستمکاران را، مگر گمراهى!. ﴿24﴾به سبب گناهان خود غرق کرده شد ایشان را پس در آورده شد ایشان را به آتش، لیک نیافتند براى خویش بجز خدا هیچ نصرت دهنده. ﴿25﴾و گفت نوح: اى پروردگار من! مگذار بر زمین از کافران هیچ ساکن شونده. ﴿26﴾هرآیینه تو اگر بگذارى ایشان را، گمراه سازنده بندگان تو را و نزایند مگر بدکار ناسپاسدار را. ﴿27﴾اى پروردگار من! بیامرز مرا و پدر و مادر مرا و هر که را که درآید به خانۀ من ایمان آورده و جمیع مؤمنین و مؤمنات را و زیاده مده ستمکاران را، مگر هلاکى! . ﴿28﴾

تفسیر نور: سوره نوح

تفسیر نور:
سوره نوح آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَرْسَلْنَا نُوحاً إِلَى قَوْمِهِ أَنْ أَنذِرْ قَوْمَکَ مِن قَبْلِ أَن یَأْتِیَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما نوح را به سوی قومش فرستادیم ( و بدو دستور دادیم ) که قوم خود را ( از عذاب خدا ) بترسان ، پیش از آن که عذاب دردناکی به سراغ ایشان بیاید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَذَابٌ أَلِیمٌ » : این عذاب دردناک ممکن است عذاب دنیا باشد یا عذاب آخرت ، یا هر دو .‏

سوره نوح آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ یَا قَوْمِ إِنِّی لَکُمْ نَذِیرٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : ای قوم من ! من برای شما بیم دهنده روشن و روشنگرم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَذِیرٌ مُّبِینٌ » : ( نگا : اعراف‌ / 184 ، هود / 25 ، حجر / 89 ) .‏

سوره نوح آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ وَأَطِیعُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا را بپرستید ، و از او بترسید ، و از من فرمانبرداری کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنْ » : حرف تفسیریّه است .‏

سوره نوح آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ یَغْفِرْ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمْ وَیُؤَخِّرْکُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذَا جَاء لَا یُؤَخَّرُ لَوْ کُنتُمْ تَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اگر دعوت مرا بپذیرید ) خداوند گناهان شما را می‌آمرزد ، و تا اجل نهائی مرگ شما را به تأخیر می‌اندازد . امّا اگر متوجّه باشید ، هنگامی که اجل نهائی الهی فرا رسد ، تأخیر پیدا نمی‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُؤَخِّرْکُمْ » : شما را به تأخیر می‌اندازد . مراد طول عمر بخشیدن و به آن برکت دادن است . حکمت خدا مقتضی آن است که ملّتی که ایمان داشته باشد و جاده عدل و داد را در پیش گیرد ، بیشتر زیست کند و از طول عمر برخوردار شود ، و ملّتی که کفر و فساد و ظلم و زور را در پیش گیرد ، هرچه زودتر نابود گردد ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . امّا در هر صورت ، سر رسید عمر یا اجل نهائی در وقت خود فرا می‌رسد و پَسی و پیشی در آن نیست . به عبارت دیگر ، انسان دارای دو اجل است : یکی اجل معلّق ، که مشروط به عوامل و اسباب بوده و قابل تغییر است ، و دیگری اجل مُبْرَم ، که حتمی است و مقیّد به چیزی نبوده و قابل تغییر و تعجیل و تأخیر نیست ( نگا : نمونه . التفسیر القرآنی للقرآن ) . « أَجَلٍ مُّسَمّیً » : ( نگا : انعام‌ / 2 ، اعراف‌ / 34 ، یونس‌ / 49 ، هود / 3 ) .‏

سوره نوح آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ رَبِّ إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمِی لَیْلاً وَنَهَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نوح گفت : پروردگارا ! من قوم خود را شب و روز ( به سوی ایمان به تو ) فرا خوانده‌ام .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَیْلاً وَ نَهَاراً » : شب و روز . مراد استمرار در دعوت است .‏

سوره نوح آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمْ یَزِدْهُمْ دُعَائِی إِلَّا فِرَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏امّا دعوت و فرا خواندنم تنها بر گریز ایشان افزود !‏

‏توضیحات : ‏
‏« دُعَآئِی‌ » : دعوت من . فرا خواندن و رهنمود کردن من .‏

سوره نوح آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنِّی کُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِی آذَانِهِمْ وَاسْتَغْشَوْا ثِیَابَهُمْ وَأَصَرُّوا وَاسْتَکْبَرُوا اسْتِکْبَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏من هر زمان که ایشان را دعوت کرده‌ام تا ( ایمان بیاورند و ) تو آنان را بیامرزی ، انگشتهای خود را به گوشهایشان فرو کرده‌اند ( تا ندای حق را نشنوند ) و جامه‌هایشان را بر سر کشیده‌اند ( تا قیافه مرا نبینند ) و ( در فسق و فجور و ظلم و زور بیشتر فرو رفته‌اند و بر کفر ) پافشاری کرده‌اند و سخت سرکشی نموده و بزرگی فروخته‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِی ءَاذَانِهِمْ » : ( نگا : بقره‌ / 19 ) . انگشت در گوش فرو کردن ، کنایه از گوش فرا ندادن ، و خود را از شنیدن حق کر کردن است . « إسْتَغْشَوْا » : جامه بر سر کشیدند . جامه بر خود پیچیدن و خویشتن را به زیر جامه کردن ، کنایه از نفرت و عداوت است . « إِسْتَکْبَرُوا » : ( نگا : نساء / 173 ، اعراف‌ / 36 و 40 ) .‏

سوره نوح آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنِّی دَعَوْتُهُمْ جِهَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس من آنان را آشکارا و با صدای بلند ( به یکتاپرستی و ایمان راستین ) دعوت کرده‌ام .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جِهَاراً » : آشکارا . با صدای بلند . مفعول مطلق است چون به معنی نوعی دعوت است . یا صفت مصدر محذوفی است ، و یا در معنی ( مُجَاهِراً ) و حال است ( نگا : روح‌المعانی ) .‏

سوره نوح آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنِّی أَعْلَنتُ لَهُمْ وَأَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْرَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏گذشته از این ، به گونه علنی و ( جمعی ) ، و به صورت نهانی ( و فردی ، دعوت آسمانی را ) بدیشان رسانده‌ام .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَعْلَنتُ » : علنی و آشکارا بیان کرده‌ام . مراد بیشتر دعوت جمعی و گروهی است . « أَسْرَرْتُ » : پنهان و نهان کرده‌ام . منظور بیشتر دعوت فردی و شخصی است . به طور کلّی ، مراد از فرموده نوح انواع و اقسام دعوت و گونه‌های مختلف تبلیغ است .‏

سوره نوح آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بدیشان گفته‌ام : از پروردگار خویش طلب آمرزش کنید که او بسیار آمرزنده است ( و شما را می‌بخشاید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره نوح آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْکُم مِّدْرَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اگر چنین کنید ) خدا از آسمان بارانهای پر خیر و برکت را پیاپی می‌باراند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُرْسِلْ » : جواب شرط محذوفی است : إِن تَسْتَغْفِرُوا یُرْسِلِ الْسَّمَآءَ . « السَّمَآءَ » : مراد ابر آسمان ، و باران آن است ( نگا : المصحف‌المیسّر ، روح‌البیان ) . « مِدْرَاراً » : فراوان و پیاپی . صیغه مبالغه بوده و حال واقع شده است .‏

سوره نوح آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَل لَّکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَل لَّکُمْ أَنْهَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و با اعطاء دارائی و فرزندان ، شما را کمک می‌کند و یاری می‌دهد ، و باغهای سرسبز و فراوان بهره شما می‌سازد ، و رودبارهای پر آب در اختیارتان می‌گذارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّاتٍ . . . أَنْهَاراً » : تنوین این واژه‌ها بیانگرِ وفور نعمت آنها است .‏

سوره نوح آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ مَّا لَکُمْ لَا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما را چه می‌شود که برای خدا عظمت و شکوهی قائل نیستید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَرْجُونَ » : در نظر نمی‌گیرید . قائل نیستید . « وَقَاراً » : سنگینی و شکوه . در اینجا بزرگی و عظمت مراد است ( نگا : روح‌البیان ) . منظور آیه ، این است که : چرا شما در برابر عظمت خدا خاضع نبوده و از او نمی‌ترسید ؟‏

سوره نوح آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَدْ خَلَقَکُمْ أَطْوَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که خدا شما را در مراحل مختلف خلقت به گونه‌های گوناگونی آفریده است ( و در هر گام شما را رهبری و هدایت کرده ، و به شما لطف و عنایت نموده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَطْوَاراً » : جمع طَوْر ، حال و وضع . مراحل و حالات ( نگا : مؤمنون‌ / 12 و 14 ) .‏

سوره نوح آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَوْا کَیْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر نمی‌بینید که خداوند چگونه هفت آسمان را یکی بالای دیگر آفریده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« طِبَاقاً » : ( نگا : ملک‌ / 3 ) . « سَبْعَ سَمَاوَاتٍ » : ( نگا : بقره‌ / 29 ، اسراء / 44 ، مؤمنون‌ / 86 ) .‏

سوره نوح آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلَ الْقَمَرَ فِیهِنَّ نُوراً وَجَعَلَ الشَّمْسَ سِرَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ماه را در میان آنها تابان ، و خورشید را چراغ ( درخشان ) کرده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُوراً » : ( نگا : یونس‌ / 5 ) . « سِرَاجاً » : ( نگا : فرقان‌ / 61 ) .‏

سوره نوح آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّهُ أَنبَتَکُم مِّنَ الْأَرْضِ نَبَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا است که شما را از زمین به گونه شگفتی آفریده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنبَتَکُمْ » : شما را رویانده است . مراد از رویاندن ، هستی بخشیدن و پدید آوردن است ( نگا : حجر / 19 ) . « نَبَاتاً » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 37 ) .‏

سوره نوح آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ یُعِیدُکُمْ فِیهَا وَیُخْرِجُکُمْ إِخْرَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس شما را به همان زمین بر می‌گرداند ، و بعد شما را به گونه شگفتی ( زنده می‌گرداند و ) از زمین بیرون می‌آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُخْرِجُکُمْ إِخْراجاً » : ذکر مفعول مطلق ، بیانگر غرابت و شگفتی نوع بیرون آوردن و زندگی دوباره بخشیدن است .‏

سوره نوح آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ بِسَاطاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند زمین را برای شما گسترده و فراخ کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِسَاطاً » : پهن . گسترده و فراخ .‏

سوره نوح آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ لِتَسْلُکُوا مِنْهَا سُبُلاً فِجَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا از جاده‌های وسیع آن بگذرید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِجَاج‌ » : جمع فَجّ ، راههای فراخ و جاده‌های گشاد ( نگا : انبیاء / 31 ) .‏

سوره نوح آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ نُوحٌ رَّبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِی وَاتَّبَعُوا مَن لَّمْ یَزِدْهُ مَالُهُ وَوَلَدُهُ إِلَّا خَسَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نوح ( بعد از یأس و نومیدی از ایشان به آستان الهی عرضه داشت و ) گفت : پروردگارا ! آنان از من نافرمانی کرده‌اند ، و از کسانی پیروی نموده‌اند که اموال و اولادشان جز زیان و خسران ( برای ایشان پدید نیاورده است و ) بر آنان نیفزوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَصَوْنِی‌ » : از من نافرمانی کرده‌اند . « مَنْ » : مراد رؤساء و اغنیاء است که ضعفاء و فقراء به فرمانشان گوش می‌دادند و بدیشان امید می‌بستند . رؤساء و اغنیائی که قدرت مادی ایشان مایه زیان و بدبختی خودشان شده بود . چرا که اندوختن اموال از راه حرام ، مصرف آن در فساد ، به وجود آوردن فرزندان بی‌دین و ناصالح ، سرکشی و طغیان در برابر فرمان یزدان ، و تحمیل افکار هیچ و پوچ خود بر توده‌های مستضعف ، جز زیان و خسران نیست .‏

سوره نوح آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَکَرُوا مَکْراً کُبَّاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( چنین رهبران گمراهی ) نیرنگ بزرگی به کار برده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کُبَّاراً » : بزرگ . صیغه مبالغه است .‏

سوره نوح آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُوا لَا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَلَا تَذَرُنَّ وَدّاً وَلَا سُوَاعاً وَلَا یَغُوثَ وَیَعُوقَ وَنَسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏به آنان گفته‌اند : معبودهای خود را وامگذارید ، و وَدّ ، سُواع ، یَغوث ، یعوق ، و نَسر را رها نسازید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَدّ » : وَدّ ، سُواع ، یَغوث ، یَعوق ، نَسر ، پنج بتی بوده‌اند که از سایر بتها در نزد بت‌پرستان مشهورتر و بزرگتر بودند . گویا هر یک از اینها نام انسان خداشناس و صالحی بوده و بعد از فوت آنان ، گنبدها و بارگاهها بر سر قبر ایشان برپا نموده و بعدها بتشان ساخته ، و واسطه و شفیعشان شمرده‌اند ( نگا : المصحف المیسّر ) .‏

سوره نوح آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَدْ أَضَلُّوا کَثِیراً وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا ضَلَالاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بدین وسیله بسیاری از مردم را گمراه ساخته‌اند ! ( پروردگارا ! این خودخواهان گمراهند گمراه‌ترشان گردان ) و جز گمراهی بر ستمکاران میفزا !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَزِدْ » : جملات پیشین جنبه مقدّمه دعا دارد ، و در اینجا حضرت نوح از خداوند متعال درخواست می‌نماید از کافران خودخواه و گمراه سلب توفیق بفرماید و بر بدبختی ایشان بیفزاید .‏

سوره نوح آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ مِمَّا خَطِیئَاتِهِمْ أُغْرِقُوا فَأُدْخِلُوا نَاراً فَلَمْ یَجِدُوا لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَنصَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( سرانجام ، همگی ) به خاطر گناهانشان ( در طوفان ) غرق شدند ، و به دوزخ در افتادند ، و جز خدا برای خود یار و یاوری نیافتند ( که بتواند از ایشان دفاع کند و از دوزخشان برهاند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِمَّا » : بر اثرِ . به خاطرِ . حرف ( مِنْ ) سببیّه است ، و واژه ( ما ) را بعضی زائد دانسته ، و برخی مصدریّه گرفته‌اند ، و گروهی مجرور به حرف جرّ شمرده ، و ( خَطِیئَاتِ ) را بدل آن حساب کرده‌اند . به هر حال بیانگر بزرگی گناهان و بزهکاریهای کافران ، و تأکید علّت و سبب است . « مِن دُونِ اللهِ » : بجز خدا . سوای خدا . معلوم است که خدا هم یار و یاورشان نبوده و نخواهد بود .‏

سوره نوح آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالَ نُوحٌ رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْکَافِرِینَ دَیَّاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نوح ( به دعای خود ادامه داد و ) گفت : پروردگارا ! هیچ احدی از کافران را بر روی زمین زنده باقی مگذار .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَیَّاراً » : کسی . فردی . در اصل به معنی کسی است که بیاید و برود و بگردد و بچرخد . یعنی جنبنده انسان نامی .‏

سوره نوح آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّکَ إِن تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبَادَکَ وَلَا یَلِدُوا إِلَّا فَاجِراً کَفَّاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏که اگر ایشان را رها کنی ، بندگانت را گمراه می‌سازند ، و جز فرزندان بزهکار و کافرِ سرسخت نمی‌زایند و به دنیا نمی‌آورند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَفَّاراً » : بسیار کفر پیشه . بسیار ناسپاس .‏

سوره نوح آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِمَن دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَبَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارا ! مرا ، و پدر و مادرم را ، و همه کسانی را که مؤمنانه و باورمندانه به خانه من در می‌آیند و سایر مردان و زنان با ایمان را بیامرز ! و کافران را جز هلاک و نابودی میفزا !‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیْتِیَ » : خانه من . مراد از ( بَیْت ) چهار چیز می‌تواند باشد : خانه شخصی نوح ، مسجد نوح ، کشتی نوح ، و آئین و شریعت او . . . متبادر به ذهن منزل است ، ولیکن چهارمی بهتر و با آئین آسمانی سازگارتر است . چرا که نوح قطعاً برای همه پیروان خود دعا می‌کند ، و پیروانِ شخص ، جزو اهل و تبار او است‌ ؛ نه زادگان بی ایمان او . دیگر این که به صورت استعاره گفته می‌شود : قبّه دین ، بارگاه دین . و خود دین مراد است . « الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ » : شامل همه مؤمنان در تمام امکنه و ازمنه می‌گردد ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏

تفسیر نور: سوره نوح

تفسیر نور:
سوره نوح آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا أَرْسَلْنَا نُوحاً إِلَى قَوْمِهِ أَنْ أَنذِرْ قَوْمَکَ مِن قَبْلِ أَن یَأْتِیَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما نوح را به سوی قومش فرستادیم ( و بدو دستور دادیم ) که قوم خود را ( از عذاب خدا ) بترسان ، پیش از آن که عذاب دردناکی به سراغ ایشان بیاید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَذَابٌ أَلِیمٌ » : این عذاب دردناک ممکن است عذاب دنیا باشد یا عذاب آخرت ، یا هر دو .‏

سوره نوح آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ یَا قَوْمِ إِنِّی لَکُمْ نَذِیرٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : ای قوم من ! من برای شما بیم دهنده روشن و روشنگرم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَذِیرٌ مُّبِینٌ » : ( نگا : اعراف‌ / 184 ، هود / 25 ، حجر / 89 ) .‏

سوره نوح آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ وَأَطِیعُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا را بپرستید ، و از او بترسید ، و از من فرمانبرداری کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنْ » : حرف تفسیریّه است .‏

سوره نوح آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ یَغْفِرْ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمْ وَیُؤَخِّرْکُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذَا جَاء لَا یُؤَخَّرُ لَوْ کُنتُمْ تَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اگر دعوت مرا بپذیرید ) خداوند گناهان شما را می‌آمرزد ، و تا اجل نهائی مرگ شما را به تأخیر می‌اندازد . امّا اگر متوجّه باشید ، هنگامی که اجل نهائی الهی فرا رسد ، تأخیر پیدا نمی‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُؤَخِّرْکُمْ » : شما را به تأخیر می‌اندازد . مراد طول عمر بخشیدن و به آن برکت دادن است . حکمت خدا مقتضی آن است که ملّتی که ایمان داشته باشد و جاده عدل و داد را در پیش گیرد ، بیشتر زیست کند و از طول عمر برخوردار شود ، و ملّتی که کفر و فساد و ظلم و زور را در پیش گیرد ، هرچه زودتر نابود گردد ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . امّا در هر صورت ، سر رسید عمر یا اجل نهائی در وقت خود فرا می‌رسد و پَسی و پیشی در آن نیست . به عبارت دیگر ، انسان دارای دو اجل است : یکی اجل معلّق ، که مشروط به عوامل و اسباب بوده و قابل تغییر است ، و دیگری اجل مُبْرَم ، که حتمی است و مقیّد به چیزی نبوده و قابل تغییر و تعجیل و تأخیر نیست ( نگا : نمونه . التفسیر القرآنی للقرآن ) . « أَجَلٍ مُّسَمّیً » : ( نگا : انعام‌ / 2 ، اعراف‌ / 34 ، یونس‌ / 49 ، هود / 3 ) .‏

سوره نوح آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ رَبِّ إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمِی لَیْلاً وَنَهَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نوح گفت : پروردگارا ! من قوم خود را شب و روز ( به سوی ایمان به تو ) فرا خوانده‌ام .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَیْلاً وَ نَهَاراً » : شب و روز . مراد استمرار در دعوت است .‏

سوره نوح آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمْ یَزِدْهُمْ دُعَائِی إِلَّا فِرَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏امّا دعوت و فرا خواندنم تنها بر گریز ایشان افزود !‏

‏توضیحات : ‏
‏« دُعَآئِی‌ » : دعوت من . فرا خواندن و رهنمود کردن من .‏

سوره نوح آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنِّی کُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِی آذَانِهِمْ وَاسْتَغْشَوْا ثِیَابَهُمْ وَأَصَرُّوا وَاسْتَکْبَرُوا اسْتِکْبَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏من هر زمان که ایشان را دعوت کرده‌ام تا ( ایمان بیاورند و ) تو آنان را بیامرزی ، انگشتهای خود را به گوشهایشان فرو کرده‌اند ( تا ندای حق را نشنوند ) و جامه‌هایشان را بر سر کشیده‌اند ( تا قیافه مرا نبینند ) و ( در فسق و فجور و ظلم و زور بیشتر فرو رفته‌اند و بر کفر ) پافشاری کرده‌اند و سخت سرکشی نموده و بزرگی فروخته‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِی ءَاذَانِهِمْ » : ( نگا : بقره‌ / 19 ) . انگشت در گوش فرو کردن ، کنایه از گوش فرا ندادن ، و خود را از شنیدن حق کر کردن است . « إسْتَغْشَوْا » : جامه بر سر کشیدند . جامه بر خود پیچیدن و خویشتن را به زیر جامه کردن ، کنایه از نفرت و عداوت است . « إِسْتَکْبَرُوا » : ( نگا : نساء / 173 ، اعراف‌ / 36 و 40 ) .‏

سوره نوح آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنِّی دَعَوْتُهُمْ جِهَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس من آنان را آشکارا و با صدای بلند ( به یکتاپرستی و ایمان راستین ) دعوت کرده‌ام .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جِهَاراً » : آشکارا . با صدای بلند . مفعول مطلق است چون به معنی نوعی دعوت است . یا صفت مصدر محذوفی است ، و یا در معنی ( مُجَاهِراً ) و حال است ( نگا : روح‌المعانی ) .‏

سوره نوح آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنِّی أَعْلَنتُ لَهُمْ وَأَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْرَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏گذشته از این ، به گونه علنی و ( جمعی ) ، و به صورت نهانی ( و فردی ، دعوت آسمانی را ) بدیشان رسانده‌ام .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَعْلَنتُ » : علنی و آشکارا بیان کرده‌ام . مراد بیشتر دعوت جمعی و گروهی است . « أَسْرَرْتُ » : پنهان و نهان کرده‌ام . منظور بیشتر دعوت فردی و شخصی است . به طور کلّی ، مراد از فرموده نوح انواع و اقسام دعوت و گونه‌های مختلف تبلیغ است .‏

سوره نوح آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بدیشان گفته‌ام : از پروردگار خویش طلب آمرزش کنید که او بسیار آمرزنده است ( و شما را می‌بخشاید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره نوح آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْکُم مِّدْرَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اگر چنین کنید ) خدا از آسمان بارانهای پر خیر و برکت را پیاپی می‌باراند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُرْسِلْ » : جواب شرط محذوفی است : إِن تَسْتَغْفِرُوا یُرْسِلِ الْسَّمَآءَ . « السَّمَآءَ » : مراد ابر آسمان ، و باران آن است ( نگا : المصحف‌المیسّر ، روح‌البیان ) . « مِدْرَاراً » : فراوان و پیاپی . صیغه مبالغه بوده و حال واقع شده است .‏

سوره نوح آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَل لَّکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَل لَّکُمْ أَنْهَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و با اعطاء دارائی و فرزندان ، شما را کمک می‌کند و یاری می‌دهد ، و باغهای سرسبز و فراوان بهره شما می‌سازد ، و رودبارهای پر آب در اختیارتان می‌گذارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّاتٍ . . . أَنْهَاراً » : تنوین این واژه‌ها بیانگرِ وفور نعمت آنها است .‏

سوره نوح آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ مَّا لَکُمْ لَا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما را چه می‌شود که برای خدا عظمت و شکوهی قائل نیستید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَرْجُونَ » : در نظر نمی‌گیرید . قائل نیستید . « وَقَاراً » : سنگینی و شکوه . در اینجا بزرگی و عظمت مراد است ( نگا : روح‌البیان ) . منظور آیه ، این است که : چرا شما در برابر عظمت خدا خاضع نبوده و از او نمی‌ترسید ؟‏

سوره نوح آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَدْ خَلَقَکُمْ أَطْوَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که خدا شما را در مراحل مختلف خلقت به گونه‌های گوناگونی آفریده است ( و در هر گام شما را رهبری و هدایت کرده ، و به شما لطف و عنایت نموده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَطْوَاراً » : جمع طَوْر ، حال و وضع . مراحل و حالات ( نگا : مؤمنون‌ / 12 و 14 ) .‏

سوره نوح آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَوْا کَیْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر نمی‌بینید که خداوند چگونه هفت آسمان را یکی بالای دیگر آفریده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« طِبَاقاً » : ( نگا : ملک‌ / 3 ) . « سَبْعَ سَمَاوَاتٍ » : ( نگا : بقره‌ / 29 ، اسراء / 44 ، مؤمنون‌ / 86 ) .‏

سوره نوح آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلَ الْقَمَرَ فِیهِنَّ نُوراً وَجَعَلَ الشَّمْسَ سِرَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ماه را در میان آنها تابان ، و خورشید را چراغ ( درخشان ) کرده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُوراً » : ( نگا : یونس‌ / 5 ) . « سِرَاجاً » : ( نگا : فرقان‌ / 61 ) .‏

سوره نوح آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّهُ أَنبَتَکُم مِّنَ الْأَرْضِ نَبَاتاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا است که شما را از زمین به گونه شگفتی آفریده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنبَتَکُمْ » : شما را رویانده است . مراد از رویاندن ، هستی بخشیدن و پدید آوردن است ( نگا : حجر / 19 ) . « نَبَاتاً » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 37 ) .‏

سوره نوح آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ یُعِیدُکُمْ فِیهَا وَیُخْرِجُکُمْ إِخْرَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس شما را به همان زمین بر می‌گرداند ، و بعد شما را به گونه شگفتی ( زنده می‌گرداند و ) از زمین بیرون می‌آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُخْرِجُکُمْ إِخْراجاً » : ذکر مفعول مطلق ، بیانگر غرابت و شگفتی نوع بیرون آوردن و زندگی دوباره بخشیدن است .‏

سوره نوح آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ بِسَاطاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند زمین را برای شما گسترده و فراخ کرده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِسَاطاً » : پهن . گسترده و فراخ .‏

سوره نوح آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ لِتَسْلُکُوا مِنْهَا سُبُلاً فِجَاجاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا از جاده‌های وسیع آن بگذرید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِجَاج‌ » : جمع فَجّ ، راههای فراخ و جاده‌های گشاد ( نگا : انبیاء / 31 ) .‏

سوره نوح آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ نُوحٌ رَّبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِی وَاتَّبَعُوا مَن لَّمْ یَزِدْهُ مَالُهُ وَوَلَدُهُ إِلَّا خَسَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نوح ( بعد از یأس و نومیدی از ایشان به آستان الهی عرضه داشت و ) گفت : پروردگارا ! آنان از من نافرمانی کرده‌اند ، و از کسانی پیروی نموده‌اند که اموال و اولادشان جز زیان و خسران ( برای ایشان پدید نیاورده است و ) بر آنان نیفزوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَصَوْنِی‌ » : از من نافرمانی کرده‌اند . « مَنْ » : مراد رؤساء و اغنیاء است که ضعفاء و فقراء به فرمانشان گوش می‌دادند و بدیشان امید می‌بستند . رؤساء و اغنیائی که قدرت مادی ایشان مایه زیان و بدبختی خودشان شده بود . چرا که اندوختن اموال از راه حرام ، مصرف آن در فساد ، به وجود آوردن فرزندان بی‌دین و ناصالح ، سرکشی و طغیان در برابر فرمان یزدان ، و تحمیل افکار هیچ و پوچ خود بر توده‌های مستضعف ، جز زیان و خسران نیست .‏

سوره نوح آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَکَرُوا مَکْراً کُبَّاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( چنین رهبران گمراهی ) نیرنگ بزرگی به کار برده‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کُبَّاراً » : بزرگ . صیغه مبالغه است .‏

سوره نوح آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُوا لَا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَلَا تَذَرُنَّ وَدّاً وَلَا سُوَاعاً وَلَا یَغُوثَ وَیَعُوقَ وَنَسْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏به آنان گفته‌اند : معبودهای خود را وامگذارید ، و وَدّ ، سُواع ، یَغوث ، یعوق ، و نَسر را رها نسازید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَدّ » : وَدّ ، سُواع ، یَغوث ، یَعوق ، نَسر ، پنج بتی بوده‌اند که از سایر بتها در نزد بت‌پرستان مشهورتر و بزرگتر بودند . گویا هر یک از اینها نام انسان خداشناس و صالحی بوده و بعد از فوت آنان ، گنبدها و بارگاهها بر سر قبر ایشان برپا نموده و بعدها بتشان ساخته ، و واسطه و شفیعشان شمرده‌اند ( نگا : المصحف المیسّر ) .‏

سوره نوح آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَدْ أَضَلُّوا کَثِیراً وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا ضَلَالاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بدین وسیله بسیاری از مردم را گمراه ساخته‌اند ! ( پروردگارا ! این خودخواهان گمراهند گمراه‌ترشان گردان ) و جز گمراهی بر ستمکاران میفزا !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَزِدْ » : جملات پیشین جنبه مقدّمه دعا دارد ، و در اینجا حضرت نوح از خداوند متعال درخواست می‌نماید از کافران خودخواه و گمراه سلب توفیق بفرماید و بر بدبختی ایشان بیفزاید .‏

سوره نوح آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ مِمَّا خَطِیئَاتِهِمْ أُغْرِقُوا فَأُدْخِلُوا نَاراً فَلَمْ یَجِدُوا لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَنصَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏( سرانجام ، همگی ) به خاطر گناهانشان ( در طوفان ) غرق شدند ، و به دوزخ در افتادند ، و جز خدا برای خود یار و یاوری نیافتند ( که بتواند از ایشان دفاع کند و از دوزخشان برهاند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِمَّا » : بر اثرِ . به خاطرِ . حرف ( مِنْ ) سببیّه است ، و واژه ( ما ) را بعضی زائد دانسته ، و برخی مصدریّه گرفته‌اند ، و گروهی مجرور به حرف جرّ شمرده ، و ( خَطِیئَاتِ ) را بدل آن حساب کرده‌اند . به هر حال بیانگر بزرگی گناهان و بزهکاریهای کافران ، و تأکید علّت و سبب است . « مِن دُونِ اللهِ » : بجز خدا . سوای خدا . معلوم است که خدا هم یار و یاورشان نبوده و نخواهد بود .‏

سوره نوح آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالَ نُوحٌ رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْکَافِرِینَ دَیَّاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏نوح ( به دعای خود ادامه داد و ) گفت : پروردگارا ! هیچ احدی از کافران را بر روی زمین زنده باقی مگذار .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَیَّاراً » : کسی . فردی . در اصل به معنی کسی است که بیاید و برود و بگردد و بچرخد . یعنی جنبنده انسان نامی .‏

سوره نوح آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّکَ إِن تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبَادَکَ وَلَا یَلِدُوا إِلَّا فَاجِراً کَفَّاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏که اگر ایشان را رها کنی ، بندگانت را گمراه می‌سازند ، و جز فرزندان بزهکار و کافرِ سرسخت نمی‌زایند و به دنیا نمی‌آورند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَفَّاراً » : بسیار کفر پیشه . بسیار ناسپاس .‏

سوره نوح آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِمَن دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَبَاراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارا ! مرا ، و پدر و مادرم را ، و همه کسانی را که مؤمنانه و باورمندانه به خانه من در می‌آیند و سایر مردان و زنان با ایمان را بیامرز ! و کافران را جز هلاک و نابودی میفزا !‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیْتِیَ » : خانه من . مراد از ( بَیْت ) چهار چیز می‌تواند باشد : خانه شخصی نوح ، مسجد نوح ، کشتی نوح ، و آئین و شریعت او . . . متبادر به ذهن منزل است ، ولیکن چهارمی بهتر و با آئین آسمانی سازگارتر است . چرا که نوح قطعاً برای همه پیروان خود دعا می‌کند ، و پیروانِ شخص ، جزو اهل و تبار او است‌ ؛ نه زادگان بی ایمان او . دیگر این که به صورت استعاره گفته می‌شود : قبّه دین ، بارگاه دین . و خود دین مراد است . « الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ » : شامل همه مؤمنان در تمام امکنه و ازمنه می‌گردد ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .‏