سورۀ معارج

سورۀ معارج

مکی است؛ ترتیب آن 70؛ شمار آیات آن 44

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿سَأَلَ سَآئِلُۢ بِعَذَابٖ وَاقِعٖ ١﴾.

درخواست‌کننده‌ای از کافران، عذاب حق‌تعالی را بر خود و قومش خواستار شد. عذاب الهی در آتش دوزخ بر آنان رسیدنی است،‌ پس از چه رو در دنیا به وقوع آن عجله می‌کنند؟!

﴿لِّلۡکَٰفِرِینَ لَیۡسَ لَهُۥ دَافِعٞ ٢﴾.

این عذاب سخت، برای کافران وعده داده شده و ثابت است؛ یعنی از جانب خداوند متعال کسی وظیفه داده نشده تا از وقوعش جلو‌گیری کند و هیچ کسی برای رد کردنش مأمور نشده است.

﴿مِّنَ ٱللَّهِ ذِی ٱلۡمَعَارِجِ ٣﴾.

این عذاب از جانب حق‌تعالی است و از بلندی و شکوه برخوردار است. این آیه به عظَمت قهر، بلندی مرتبه و قوّت فرمان اوتعالی دلالت می‌کند.

﴿تَعۡرُجُ ٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ وَٱلرُّوحُ إِلَیۡهِ فِی یَوۡمٖ کَانَ مِقۡدَارُهُۥ خَمۡسِینَ أَلۡفَ سَنَةٖ ٤﴾.

فرشتگان و جبرئیل علیه السلام در روزی که اندازه‌اش پنجاه هزار سال از سال‌های دنیاست به سوی حق‌تعالی بالا می‌روند. این همان روز قیامت است که بر مؤمن به مانند وقت یک نماز فرض می‌گذرد.

﴿فَٱصۡبِرۡ صَبۡرٗا جَمِیلًا ٥﴾.

ای پیامبر! در برابر اذیت کافران صبر نما؛ طوری که از اذیت آنان نا‌آرام نباشی، مأیوس نگردی و شکایتی نداشته باشی.

﴿إِنَّهُمۡ یَرَوۡنَهُۥ بَعِیدٗا٦﴾.

هر آینه کافران عذاب روز حساب را دور می‌پندارند؛ یعنی که آن را واقع نا‌شدنی می‌دانند و بدان ایمان ندارند.

﴿وَنَرَىٰهُ قَرِیبٗا ٧﴾.

امّا ما روز حساب را واقع‌شدنی و نزدیک می‌بینیم؛ چنان‌که به ناچار واقع می‌شود و در آن شکی نیست، پدید آمدنش قریب آمده و وقوع آن نزدیک است.

﴿یَوۡمَ تَکُونُ ٱلسَّمَآءُ کَٱلۡمُهۡلِ٨﴾.

آنگاه که قیامت بر پا شود،‌ آسمان سیلان می‌کند؛ همچنان که کنجارۀ روغن از گرمی ذوب شود و از هول سیلان کند.

﴿وَتَکُونُ ٱلۡجِبَالُ کَٱلۡعِهۡنِ ٩﴾.

در آن هنگام کوه‌ها مانند پشم ندّافی شده‌ای می‌گردد که وزنش باز آن را مانند غباری در هوا پراگنده ساخته باشد.

﴿وَلَا یَسۡ‍َٔلُ حَمِیمٌ حَمِیمٗا ١٠﴾.

در روز قیامت هیچ خویشاوندی از خویشاوندیش نمی‌پرسد و به سرنوشت دیگری اعتنایی ندارد. هر که به خویشتن مشغول است و گرفتاری‌اش او را از دیگران بازمی‌دارد.

﴿یُبَصَّرُونَهُمۡۚ یَوَدُّ ٱلۡمُجۡرِمُ لَوۡ یَفۡتَدِی مِنۡ عَذَابِ یَوۡمِئِذِۢ بِبَنِیهِ ١١﴾.

آنان را به چشمان خویش می‌بینند و به دل‌های خود می‌شناسند؛ با وجود آن هیچ‌کس توان ندارد به دیگری نفعی برساند، شناسایی‌ها از بین رفته و قرابت‌ها باطل شده است. در آن روز شخص کافر آرزو می‌برد که کاش برای نجات خویش از عذاب روز قیامت فرزندانش را که از همه مردم به نزدش محبوب‌تر اند فدیه دهد. امّا هول دشواری‌ها این دوستی را از بین برده است و این کار بسیار بعید است.

﴿وَصَٰحِبَتِهِۦ وَأَخِیهِ١٢﴾.

شخصی کافر آرزو می‌برد کاش برای نجاتش از عذاب همسرش را با وجود محبّت، دوستی و مهربانیی که به او دارد –امّا ترس او را فراموشکار ساخته است- فدیه بدهد. همچنان اراده دارد برادرش را با وجود رابطۀ قرابتش فدیه دهد.

﴿وَفَصِیلَتِهِ ٱلَّتِی تُ‍ٔۡوِیهِ ١٣﴾.

کافر آرزو می‌برد ای کاش برای رهایی از عذاب، خانواده‌اش را که در آن پرورده شده و قبیله‌اش را که در آن رشد نموده فدیه دهد، امّا حسب‌ها و نسب‌ها از میان رفته است.

﴿وَمَن فِی ٱلۡأَرۡضِ جَمِیعٗا ثُمَّ یُنجِیهِ ١٤﴾.

همچنان آرزو دارد همه موجودات روی زمین اعم از انسان‌ها و دیگر چیز‌ها را فدیه دهد تا از عذاب نجات یابد؛ یعنی تنها نفسش در نزد او ارزشمند است نه دیگر چیز‌ها.

﴿کَلَّآۖ إِنَّهَا لَظَىٰ ١٥﴾.

امّا واقعیت چنان نیست که آرزو می‌برد، بلکه ناچار باید به آتشی که از شدّت سوزندگی‌اش شعله‌ور است و اهل خود را در هم می‌شکند داخل شود.

﴿نَزَّاعَةٗ لِّلشَّوَىٰ ١٦﴾.

از شدّت سوزندگی‌اش پوست روی و دست را بیرون می‌کشد و اطراف بدن را بریان می‌کند تا جسم مانند ذغال می‌شود.

﴿تَدۡعُواْ مَنۡ أَدۡبَرَ وَتَوَلَّىٰ ١٧﴾.

کسی را صدا می‌زند و به کمک می‌خواهد که از ایمان و طاعت خداوند رحمن رو گشتانده‌اند،‌ از شیطان پیروی کرده‌اند و در دنیا و خواهش‌های آن فرو رفته‌اند.

﴿وَجَمَعَ فَأَوۡعَىٰٓ ١٨﴾.

مال و ثروت را جمع آورده است، امّا حقّ خداوند عزوجل را منع کرده، ذخیره‌اش کرده و خدمتگار آن شده، برای تحصیلش وقت خویش را صرف کرده و به خاطرش از طاعات باز مانده است.

﴿۞إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ خُلِقَ هَلُوعًا ١٩﴾.

یقیناً انسان با طبیعتی حریص و طمع‌کار آفریده شده است؛ طوری که حرصی شدید دارد و تعلّقش به دنیا مستحکم است.

﴿إِذَا مَسَّهُ ٱلشَّرُّ جَزُوعٗا ٢٠﴾.

آنگاه که امر ناخوشایندی به او برسد بسیار نا‌آرام می‌شود و چون به ضرری گرفتار شود سخت تأسّف می‌نماید؛ یعنی توان صبر بر سختی‌ها را ندارد و ضرر‌ها را تحمّل کرده نمی‌تواند.

﴿وَإِذَا مَسَّهُ ٱلۡخَیۡرُ مَنُوعًا ٢١﴾.

و آنگاه که مال و ثروتی فراچنگ می‌آورد از دیگران بازمی‌دارد؛ یعنی صدقه نمی‌دهد و احسان نمی‌کند. آری! طبیعت انسانی است که به چیز‌های دست یافته طعم‌کار است و چون چیزی از او خواسته شود بخل می‌ورزد.

﴿إِلَّا ٱلۡمُصَلِّینَ ٢٢﴾.

مگر کسانی که به اقامۀ نماز می‌پردازند و به ادای نماز در وقت‌هایش محافظت می‌نمایند که نماز ایشان را بر سخاوت کمک می‌کند و صبر و قناعت می‌بخشد.

﴿ٱلَّذِینَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ دَآئِمُونَ ٢٣﴾.

ایشان که بر اقامۀ نماز مداومت دارند، هیچ امری از ادای نماز مصروف‌شان نمی‌سازد، دل‌های‌شان معلّق به مساجد است و نماز روشنی چشم‌شان است.

﴿وَٱلَّذِینَ فِیٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ حَقّٞ مَّعۡلُومٞ ٢٤﴾.

و کسانی که در مال‌های‌شان بخش شناخته شده‌ای وجود دارد؛ یعنی زکاتی که فرض است و آن را با خوشنودی خاطر و تسلیم به فرمان الهی ادا می‌نمایند.

﴿لِّلسَّآئِلِ وَٱلۡمَحۡرُومِ ٢٥﴾.

آن را برای مستحقّی که طلب کند یا استغنا جوید، طعم‌کار باشد یا قناعت پیشه باشد عطا می‌نمایند؛ یعنی مال‌شان به سایل و مستغنی به مصرف رسد.

﴿وَٱلَّذِینَ یُصَدِّقُونَ بِیَوۡمِ ٱلدِّینِ ٢٦﴾.

کسانی که به روز قیامت باور دارند، از این‌رو به اوامر الهی عمل می‌کنند، از نواهی‌اش اجتناب می‌ورزند و با اعمال نیکو برای آن روز آمادگی می‌گیرند.

﴿وَٱلَّذِینَ هُم مِّنۡ عَذَابِ رَبِّهِم مُّشۡفِقُونَ ٢٧﴾.

کسانی که از عذاب الله تعالی ترسناک‌اند، خویشتن را از مکر اوتعالی در امان نمی‌دانند، مجازاتش را بی‌ارزش نمی‌شمارند و برای نجات از آن به انجام طاعات و پرهیز از گناهان اقدام می‌کنند.

﴿إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمۡ غَیۡرُ مَأۡمُونٖ ٢٨﴾.

یقیناً هیچ مؤمنی خو را از عذاب خداوند عزوجل در امان نمی‌داند، بلکه ترسناک است و از آن حذر می‌کند؛ زیرا به وقوعش باور دارد. امّا شخص بد‌کار خویشتن را از عذاب مأمون می‌داند و اعمال بد را انجام می‌دهد.

﴿وَٱلَّذِینَ هُمۡ لِفُرُوجِهِمۡ حَٰفِظُونَ ٢٩﴾.

کسانی که از ترس خداوند سبحان دامان خویش را از بی‌عفّتی و حرام حفظ می‌کنند و از زنا‌کاری نگه می‌دارند.

﴿إِلَّا عَلَىٰٓ أَزۡوَٰجِهِمۡ أَوۡ مَا مَلَکَتۡ أَیۡمَٰنُهُمۡ فَإِنَّهُمۡ غَیۡرُ مَلُومِینَ ٣٠﴾.

مگر به همسران و کنیزان خود که مؤاخذه نمی‌شوند،‌ بلکه خداوند منّان برای‌شان روا ساخته است. بدین اساس حلال‌های الهی را حلال و محرّماتش را حرام می‌دانند.

﴿فَمَنِ ٱبۡتَغَىٰ وَرَآءَ ذَٰلِکَ فَأُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡعَادُونَ ٣١﴾.

کسی که به منظور ارضای نیروی شهوانی وجودش، غیر از همسران و کنیزان دیگری را طلب کند، به محرّمات دست زده و با ارتکاب نواهی از حد گذشته است.

﴿وَٱلَّذِینَ هُمۡ لِأَمَٰنَٰتِهِمۡ وَعَهۡدِهِمۡ رَٰعُونَ ٣٢﴾.

کسانی که به ادای امانت‌های الهی مانند حقوق الله عزوجل و حقوق مردم که بر ذمۀشان گذاشته شده می‌پردازند، پیمان‌ها را حفظ می‌کنند و نمی‌شکنند و به عهد‌ها و عقد‌هایی که می‌بندند وفا می‌نمایند.

﴿وَٱلَّذِینَ هُم بِشَهَٰدَٰتِهِمۡ قَآئِمُونَ ٣٣﴾.

کسانی که با راستگویی به ادای شهادت‌ها می‌پردازند، آن را به حقّانیت ادا می‌کنند و به خاطر روابط خویشاوندی و یا کینه‌توزی با کسی گواهی خویش را نمی‌پوشند و تغییری در آن وارد نمی‌کنند.

﴿وَٱلَّذِینَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ یُحَافِظُونَ ٣٤﴾.

کسانی که به ادای نماز‌ها به گونۀ مشروع محافظت می‌کنند، در واجباتش خلل وارد نمی‌سازند و وقت‌هایش را ضایع نمی‌نمایند، بلکه آن را در وقت معیّن و به صفت درست ادا می‌نمایند.

﴿أُوْلَٰٓئِکَ فِی جَنَّٰتٖ مُّکۡرَمُونَ ٣٥﴾.

این گروه که ابرار نیکو‌کار اند و به صفات پسندیدۀ یاد‌شده موصوف اند، در بهشت‌های پر از نعمت با بهرۀ بزرگ و مقام سترگ قرار دارند.

﴿فَمَالِ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ قِبَلَکَ مُهۡطِعِینَ ٣٦﴾.

ای محمّد! کافران را چه شده که با شتاب و گردن‌های افراشته به تو رو آورده‌اند و با چشمان خویش متعجّبانه ضرر به تو را قصد دارند؟ حال آنکه می‌دانند آنچه را آورده‌ای مایۀ تعجّب نیست؛ زیرا حقّانیتش آشکار است.

﴿عَنِ ٱلۡیَمِینِ وَعَنِ ٱلشِّمَالِ عِزِینَ ٣٧﴾.

به طرف راست و چپ تو طور پراگنده جمع می‌شوند و با تعجّب از آنچه آورده‌ای از یکدیگر خویش سوال می‌کنند؛ زیرا با شرک پدران آنان مخالفت دارد.

﴿أَیَطۡمَعُ کُلُّ ٱمۡرِیٕٖ مِّنۡهُمۡ أَن یُدۡخَلَ جَنَّةَ نَعِیمٖ ٣٨﴾.

آیا هر یک از این کافران بد‌کار طمع دارند که خداوند عزوجل آنان را به بهشت ناز و نعمت داخل نماید، در صورتی که از راه مستقیم مخالفت ورزیدند، به قرآن تکذیب کردند و با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به جنگ پرداختند؟!

﴿کَلَّآۖ إِنَّا خَلَقۡنَٰهُم مِّمَّا یَعۡلَمُونَ ٣٩﴾.

واقعیت طوری نیست که طمع می‌کنند، بلکه بهشت بر آنان حرام شده است. ما آنان را از آب بی‌ارزشی و ناچیزی آفریده‌ایم و این امر بدون عمل نیکو آنان را شایستۀ دخول به بهشت نمی‌سازد. از نگاه اصل خود نیز مانند دیگران‌اند و هیچ امتیازی ندارند.

﴿فَلَآ أُقۡسِمُ بِرَبِّ ٱلۡمَشَٰرِقِ وَٱلۡمَغَٰرِبِ إِنَّا لَقَٰدِرُونَ ٤٠﴾.

حق‌تعالی به خویشتن که طلوع‌گاه‌ها و غروب‌گاه‌های خورشید، ماه، ستارگان و سیّارگان را آفریده سوگند یاد نموده است که بر آنچه اراده نماید تواناست و هیچ امری او را عاجز ساخته نمی‌تواند. آری! این مخلوقات به صُنع تازه و آفرینش بزرگش دلالت دارد.

﴿عَلَىٰٓ أَن نُّبَدِّلَ خَیۡرٗا مِّنۡهُمۡ وَمَا نَحۡنُ بِمَسۡبُوقِینَ ٤١﴾.

اوتعالی سوگند یاد نمود که وی قادر است کافران را به قومی بهتر و فرمان‌بردار‌تر تبدیل نماید که در نزد خداوند عزوجل از مشرکان که به وی کافر شدند و پیامبرش را تکذیب نمودند مکرّم‌تر باشند و هیچ کسی نیست که از نزد خداوند عزوجل فراموش شود، یا او را ناتوان سازد، یا از دایرۀ حکمش خارج شود یا خود را از اراده و قضایش محفوظ دارد.

﴿فَذَرۡهُمۡ یَخُوضُواْ وَیَلۡعَبُواْ حَتَّىٰ یُلَٰقُواْ یَوۡمَهُمُ ٱلَّذِی یُوعَدُونَ ٤٢﴾.

ای پیامبر! کافران را رها بگذار تا در باطل فرو روند و در امور دنیا بازی نمایند. گفتار آنان لهو و بی‌فایده، کردار آنان بیهوده و عمر‌های آنان ضایع‌شدنی است تا وقتی که روز حساب را ملاقات نمایند و در آن روز عذاب را بچشند؛ زیرا جزای آنان در دنیا نیست، بلکه در آخرت است.

﴿یَوۡمَ یَخۡرُجُونَ مِنَ ٱلۡأَجۡدَاثِ سِرَاعٗا کَأَنَّهُمۡ إِلَىٰ نُصُبٖ یُوفِضُونَ ٤٣﴾.

در آن روز از قبر‌های خویش شتابان بیرون می‌شوند و می‌دوند تا جزایی را که در انتظار آنان است و عذابی را که مهیّا شده است دریابند؛ همچنان که در دنیا به سوی خدایان باطلی که به عبادت آن‌ها می‌پرداختند شتاب می‌ورزیدند.

﴿خَٰشِعَةً أَبۡصَٰرُهُمۡ تَرۡهَقُهُمۡ ذِلَّةٞۚ ذَٰلِکَ ٱلۡیَوۡمُ ٱلَّذِی کَانُواْ یُوعَدُونَ ٤٤﴾.

هنگامی که کافران آتش دوزخ را معاینه می‌کنند، چشم‌های آنان را خواری فرا می‌گیرد و ننگ و ذلّت بر آنان مستولی می‌گردد. این همان روز قیامتی است که در دنیا وعده داده شدند، اما بدان تکذیب و استهزا می‌کردند و امروز آن را به چشم سر مشاهده می‌کنند.

سوره معارج

سُورَةُ المَعَارِجِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ سَأَلَ سَآئِلُۢ بِعَذَابٖ وَاقِعٖ ١ لِّلۡکَٰفِرِینَ لَیۡسَ لَهُۥ دَافِعٞ ٢ مِّنَ ٱللَّهِ ذِی ٱلۡمَعَارِجِ ٣ تَعۡرُجُ ٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ وَٱلرُّوحُ إِلَیۡهِ فِی یَوۡمٖ کَانَ مِقۡدَارُهُۥ خَمۡسِینَ أَلۡفَ سَنَةٖ ٤ فَٱصۡبِرۡ صَبۡرٗا جَمِیلًا ٥ إِنَّهُمۡ یَرَوۡنَهُۥ بَعِیدٗا ٦ وَنَرَىٰهُ قَرِیبٗا ٧ یَوۡمَ تَکُونُ ٱلسَّمَآءُ کَٱلۡمُهۡلِ ٨ وَتَکُونُ ٱلۡجِبَالُ کَٱلۡعِهۡنِ ٩ وَلَا یَسۡ‍َٔلُ حَمِیمٌ حَمِیمٗا ١٠﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

طلب کرد طلب کننده عقوبتى. ﴿1﴾بر کافران فرود آینده. نیست او را هیچ بازدارنده [1195]. ﴿2﴾فررود آینده از جانب خدا، خداوند مرتبه‌ها. ﴿3﴾[که بر آن صعود کرده شود]، بالا می‌روند فرشتگان و روح نیز [1196]به سوى خدا، عقوبت فرود آینده بر کافران در روزى که هست مقدار آن پنجاه هزار سال. ﴿4﴾پس صبر کن، صبر نیک. ﴿5﴾هرآیینه کافران دور مى‏بینند آن روز را. ﴿6﴾و ما نزدیک مى‏بینمش. ﴿7﴾روزی که شود آسمان مانند مس گداخته. ﴿8﴾و شود کوه‌ها مانند پشم رنگین. ﴿9﴾و نپرسد هیچ خویشاوند، خویشاوند دیگر را .﴿10﴾

﴿ یُبَصَّرُونَهُمۡۚ یَوَدُّ ٱلۡمُجۡرِمُ لَوۡ یَفۡتَدِی مِنۡ عَذَابِ یَوۡمِئِذِۢ بِبَنِیهِ ١١ وَصَٰحِبَتِهِۦ وَأَخِیهِ ١٢ وَفَصِیلَتِهِ ٱلَّتِی تُ‍ٔۡوِیهِ ١٣ وَمَن فِی ٱلۡأَرۡضِ جَمِیعٗا ثُمَّ یُنجِیهِ ١٤ کَلَّآۖ إِنَّهَا لَظَىٰ ١٥ نَزَّاعَةٗ لِّلشَّوَىٰ ١٦ تَدۡعُواْ مَنۡ أَدۡبَرَ وَتَوَلَّىٰ ١٧ وَجَمَعَ فَأَوۡعَىٰٓ ١٨ ۞إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ خُلِقَ هَلُوعًا ١٩ إِذَا مَسَّهُ ٱلشَّرُّ جَزُوعٗا ٢٠ وَإِذَا مَسَّهُ ٱلۡخَیۡرُ مَنُوعًا ٢١ إِلَّا ٱلۡمُصَلِّینَ ٢٢ ٱلَّذِینَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ دَآئِمُونَ ٢٣ وَٱلَّذِینَ فِیٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ حَقّٞ مَّعۡلُومٞ ٢٤ لِّلسَّآئِلِ وَٱلۡمَحۡرُومِ ٢٥ وَٱلَّذِینَ یُصَدِّقُونَ بِیَوۡمِ ٱلدِّینِ ٢٦ وَٱلَّذِینَ هُم مِّنۡ عَذَابِ رَبِّهِم مُّشۡفِقُونَ ٢٧ إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمۡ غَیۡرُ مَأۡمُونٖ ٢٨ وَٱلَّذِینَ هُمۡ لِفُرُوجِهِمۡ حَٰفِظُونَ ٢٩ إِلَّا عَلَىٰٓ أَزۡوَٰجِهِمۡ أَوۡ مَا مَلَکَتۡ أَیۡمَٰنُهُمۡ فَإِنَّهُمۡ غَیۡرُ مَلُومِینَ ٣٠ فَمَنِ ٱبۡتَغَىٰ وَرَآءَ ذَٰلِکَ فَأُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡعَادُونَ ٣١ وَٱلَّذِینَ هُمۡ لِأَمَٰنَٰتِهِمۡ وَعَهۡدِهِمۡ رَٰعُونَ ٣٢ وَٱلَّذِینَ هُم بِشَهَٰدَٰتِهِمۡ قَآئِمُونَ ٣٣ وَٱلَّذِینَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ یُحَافِظُونَ ٣٤ أُوْلَٰٓئِکَ فِی جَنَّٰتٖ مُّکۡرَمُونَ ٣٥ فَمَالِ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ قِبَلَکَ مُهۡطِعِینَ ٣٦ عَنِ ٱلۡیَمِینِ وَعَنِ ٱلشِّمَالِ عِزِینَ ٣٧ أَیَطۡمَعُ کُلُّ ٱمۡرِیٕٖ مِّنۡهُمۡ أَن یُدۡخَلَ جَنَّةَ نَعِیمٖ ٣٨ کَلَّآۖ إِنَّا خَلَقۡنَٰهُم مِّمَّا یَعۡلَمُونَ ٣٩﴾

نموده شود ایشان را قرابتیان ایشان. آرزو کند گناهکار که عوض دهد از عذاب آن روز، فرزندان خود را. ﴿11﴾و زن خود را و برادر خود را. ﴿12﴾و نیز قبیلۀ خود را که جاى می‌دهد او را. ﴿13﴾و نیز هر که در زمین است همه یکجا. پس برهاند این عوض دادن، خودش را. ﴿14﴾نی! نی! هرآیینه دوزخ آتشى است شعله زننده. ﴿15﴾پوست سر را برکشنده. ﴿16﴾می‌خواند هر که را اعراض کرد و روى گردان شد. ﴿17﴾و جمع مال نمود، پس درآوردند نگاه داشت. ﴿18﴾هرآیینه آدمى آفریده شده است ناشکیبنده. ﴿19﴾چون برسدش مصیبت، اضطراب کننده. ﴿20﴾و چون برسدش رفاهیت، بخل نماینده. ﴿21﴾مگر نمازگذاران. ﴿22﴾آنان‌که ایشان بر نماز خویش، همیشه باشندگانند. ﴿23﴾و آنان‌که در اموال ایشان حصّه‌ای هست مقرر. ﴿24﴾براى سائل و بى‌مایۀ کم سؤال. ﴿25﴾و آنان‌که باور می‌دارند روز جزا را. ﴿26﴾و آنان‌که ایشان از عذاب پروردگار خود، ترسندگانند. ﴿27﴾هرآیینه عذاب پروردگار ایشان چنان است که از آن ایمن نتوان شد. ﴿28﴾و آنان‌که ایشان اندام نهانى خود را نگاهدارندگانند. ﴿29﴾مگر بر زنان خود یا کنیزکانی که مالک آنها شده است دستِ ایشان، پس هرآیینه این فریق ملامت کرده شده نیستند. ﴿30﴾پس هر که طلب کند سواى این، پس آن جماعت ایشانند از حد گذشتگان. ﴿31﴾و آنان‌که ایشان امانت‌هاى خود را و عهدهاى خود را رعایت کنندگانند. ﴿32﴾و آنان‌که ایشان بر گواهی‌هاى خود متعهد شوندگانند. ﴿33﴾و آنان‌که ایشان بر نماز خود محافظت کنندگانند. ﴿34﴾این جماعت در بوستان‌ها باشند، گرامى کردگانند. ﴿35﴾پس چیست کافران را به سوى تو شتابانند؟. ﴿36﴾از جانب راست و از جانب چپ گروه گروه شده. ﴿37﴾آیا طمع می‌کند هر شخصى از ایشان که درآورده شود به بوستان نعمت؟. ﴿38﴾نى! ‏نى! هرآیینه ما آفریده‏ایم ایشان را از آنچه می‌دانند [1197]. ﴿39﴾

﴿ فَلَآ أُقۡسِمُ بِرَبِّ ٱلۡمَشَٰرِقِ وَٱلۡمَغَٰرِبِ إِنَّا لَقَٰدِرُونَ ٤٠ عَلَىٰٓ أَن نُّبَدِّلَ خَیۡرٗا مِّنۡهُمۡ وَمَا نَحۡنُ بِمَسۡبُوقِینَ ٤١ فَذَرۡهُمۡ یَخُوضُواْ وَیَلۡعَبُواْ حَتَّىٰ یُلَٰقُواْ یَوۡمَهُمُ ٱلَّذِی یُوعَدُونَ ٤٢ یَوۡمَ یَخۡرُجُونَ مِنَ ٱلۡأَجۡدَاثِ سِرَاعٗا کَأَنَّهُمۡ إِلَىٰ نُصُبٖ یُوفِضُونَ ٤٣ خَٰشِعَةً أَبۡصَٰرُهُمۡ تَرۡهَقُهُمۡ ذِلَّةٞۚ ذَٰلِکَ ٱلۡیَوۡمُ ٱلَّذِی کَانُواْ یُوعَدُونَ ٤٤ ﴾

پس قسم می‌خورم به پروردگار مشرق‌ها و مغرب‌هاکه هرآیینه ما تواناییم! . ﴿40﴾بر آنکه عوض آریم بهتر از ایشان و نیستیم ما عاجز. ﴿41﴾پس بگذار، [یا محمد] ایشان را که به بیهودگى درآیند و بازى کنند تا آنکه برخورند به آن روز خود که وعده داده مى‏شد ایشان را. ﴿42﴾روزی که برآیند از قبور، شتابان، گویا ایشان به سوى نشانه می‌دوند. ﴿43﴾نیایش ظاهر شده باشد بر دیده‌هاى ایشان، درگیرد ایشان را خوارى. این است آن روز که وعده داده مى‏شد ایشان را. ﴿44﴾

تفسیر نور: سوره معارج

تفسیر نور:
سوره معارج آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خواستاری ( از روی تمسخر ) درخواست عذابی کرد که به وقوع می‌پیوندد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَأَلَ » : درخواست کرد . تقاضا کرد . « سَآئِلٌ » : خواستار . تقاضا کننده . تنوین آن برای تحقیر است . « عَذَابٍ وَاقِعٍ » : عذاب رخ دهنده . مراد عذاب استیصال دنیوی و یا عذاب دردناک و سرمدی اخروی است . یعنی فرد حقیری از مستکبران گفت : اگر راست می‌گوئی که بلا و مصیبت دنیوی ، و یا عذاب شدید اخروی حق است ، هم اینک از خدا بخواه که ما را بدان گرفتار کند ( نگا : انفال‌ / 32 ، ص‌ / 16 ) . معنی دیگر آیه : پرسنده‌ای درباره عذاب محقّق الوقوع اخروی پرسش کرد که : کی می‌آید ؟ مرادش این بود که هرگز نمی‌آید .‏

سوره معارج آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ لِّلْکَافِرینَ لَیْسَ لَهُ دَافِعٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این عذاب ) گریبانگیر کافران می‌گردد ، و هیچ کس نمی‌تواند آن را از ایشان باز دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِلْکَافِرِینَ » : واژه ( لِ ) می‌تواند به معنی ( عَلی ) باشد .‏

سوره معارج آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ مِّنَ اللَّهِ ذِی الْمَعَارِجِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از ناحیه خدائی به وقوع می‌پیوندد که صاحب درجات و مقامات عالی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذِی‌الْمَعَارِجِ » : دارای درجات والا و مقامات بالا ( نگا : روح المعانی ، فی ظِلال‌القرآن ) . در معنی ، برابر با ( رَفِیعُ‌الدَّرَجاتِ ) است ( نگا : غافر / 15 ) . « الْمَعَارِجِ » : جمع مَِعْرَج ، محلّ صُعود . جای بالا رفتن ( نگا : زخرف‌ / 33 ) . مراتب و منازل و درجات عظمت و رفعت و قدرت .‏

سوره معارج آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ تَعْرُجُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرشتگان و جبرئیل به سوی او ( پر می‌کشند و ) بالا می‌روند در مدّتی که پنجاه هزار سال ( معمولی برای انسانها ) طول می‌کشد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَعْرُجُ » : بالا می‌رود . صعود می‌کند . « الرُّوحُ » : جبرئیل . ذکر آن به خاطر اهمّیّت ویژه جبرئیل در میان سائر فرشتگان است . اصلاً جبرئیل نماد بزرگی بوده و جنبه سردستگی فرشتگان را دارد . « یَوْمٍ » : مراد مدّت و زمان است . برخی آن را روز قیامت دانسته‌اند . « خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ » : پنجاه هزار سالِ اینجا ، و یا هزار سالِ سوره سجده ، آیه 5 ، برای تکثیر است . روی هم رفته بیانگر این واقعیّت است که برابر الفبای انسانها ، صدرنشینی خدا ، آن اندازه بالا است که اگر انسانها بخواهند با وسائل معمولی و ساختار علمی خود به سوی او رهسپار شوند ، هزار سال و چه بسا پنجاه هزار سال و بیشتر و کمتر طول بکشد . خلاصه خدا بر تخت سلطنت کائنات است و رفیع‌الدرجات است ، و این ما را بس .‏

سوره معارج آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَاصْبِرْ صَبْراً جَمِیلاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏صبر جمیل داشته باش ( و جزع و فزع و یأس و نومیدی به خود راه مده ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَبْراً جَمِیلاً » : شکیبائی زیبا و قابل توجّه ( نگا : یوسف‌ / 18 و 83 ) .‏

سوره معارج آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان آن روز را بعید و دور می‌دانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَرَوْنَهُ » : آن را می‌بینند . دیدن ، به معنی دانستن ، یا انگاشتن است .‏

سوره معارج آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَرَاهُ قَرِیباً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما آن را ممکن و نزدیک می‌دانیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَرَاهُ » : آن را می‌بینیم . دیدن ، در اینجا به معنی دانستن است و بس .‏

سوره معارج آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ تَکُونُ السَّمَاء کَالْمُهْلِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی ، آسمان ، همسان فلز گداخته‌ای می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُهْلِ » : ( نگا : کهف‌ / 29 ، دخان‌ / 45 ) .‏

سوره معارج آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَکُونُ الْجِبَالُ کَالْعِهْنِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کوهها همسان پشم رنگین می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعِهْنِ » : پشم رنگین .‏

سوره معارج آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یَسْأَلُ حَمِیمٌ حَمِیماً ‏

‏ترجمه : ‏
‏هیچ دوست صمیمی و خویشاوند نزدیکی ، سراغ دوست صمیمی و خویشاوند نزدیکی را نمی‌گیرد و از او نمی‌پرسد !‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَمِیمٌ » : دوست صمیمی و گرم . خویشاوند نزدیک و گرم ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .‏

سوره معارج آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ یُبَصَّرُونَهُمْ یَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ یَفْتَدِی مِنْ عَذَابِ یَوْمِئِذٍ بِبَنِیهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( دوستان صمیمی و خویشاوندان نزدیک ) به همدیگر نشان داده می‌شوند و معرّفی می‌گردند ( امّا هر کس گرفتار کار خویشتن است ، و هول و هراس بیش از آن است که کسی بتواند به دیگری بیندیشد . وضع چنان است که ) شخص گناهکار آرزو می‌کند کاش می‌شد برای رهائی خود از عذاب آن روز ، پسران خود را فدا سازد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَفْتَدِی‌ » : فدا سازد و خویشتن را باز رهاند . از ماده ( فداء ) به معنی حِفْظ کردن خود از مصائب و مشکلات ، به وسیله پرداخت چیزی .‏

سوره معارج آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَصَاحِبَتِهِ وَأَخِیهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همچنین همسر و برادرش را .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَاحِبَة‌ » : همسر . زن .‏

سوره معارج آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَفَصِیلَتِهِ الَّتِی تُؤْویهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همچنین فامیل و قبیله و عشیره‌ای که او را در پناه خود می‌گرفتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَصِیلَة‌ » : قوم و قبیله . خانواده و فامیل . خویشاوندان نزدیک . « تُؤْوِیهِ » : او را در پناه خود می‌گیرد . او را منزل و مأوی می‌دهد .‏

سوره معارج آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَن فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ یُنجِیهِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و حتّی تمام کسانی را که در روی زمین هستند ( همگی را فدا کند ) تا این که مایه نجاتش شود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُنجِیهِ » : او را رستگار کند و مایه نجاتش شود . فاعل این فعل ضمیر مستتر است و به فداء بر می‌گردد .‏

سوره معارج آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا إِنَّهَا لَظَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگز ! ( این تمنّاها و آرزوها بر آورده نمی‌گردد ، و هیچ فدیه و فدائی پذیرفته نمی‌شود ) . این ، آتش سوزان و سراپا شعله ( دوزخ ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهَا ) » : ضمیر ( هَا ) به ( نَار ) بر می‌گردد که عذاب بیانگر آن است . « لَظی‌ » : زبانه صِرف و شعله خالص . نامی از نامهای دوزخ .‏

سوره معارج آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ نَزَّاعَةً لِّلشَّوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏پوست بدن را می‌کند و با خود می‌برد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَزَّاعَةً » : سخت جدا کننده . به چابکی کننده و بَرنده . « الشَّوی‌ » : پوست بدن . اعضاء و اندامهائی همچون دست و پا و گوش و بینی که به منزله شاخ و برگ درخت بدن هستند ، چرا که آتش سوزان و شعله‌ور وقتی که به چیزی می‌رسد ، اوّل اطراف و جوانب و شاخ و برگ آن را می‌سوزاند و جدا می‌کند . بعضی هم این واژه را جمع شَواء یا شَواة دانسته‌اند . که پوست سر است .‏

سوره معارج آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ تَدْعُو مَنْ أَدْبَرَ وَتَوَلَّى ‏

‏ترجمه : ‏
‏به سوی خود می‌خواند ( و نام می‌برد ) کسی را که پشت ( به فرمان خدا ) کرده است و ( از اطاعت او ) روی‌گردان بوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَدْعُو » : صدا می‌زند . نام می‌برد . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد .‏

سوره معارج آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَمَعَ فَأَوْعَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و دارائی را جمع آورده است و در خزینه‌ها نگاهداری کرده است ( و در خیرات و حسنات آن را مصرف ننموده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْعی‌ » : در گنجینه‌ها نگاه داشته است . یعنی ثروت را فقط انباشته و نگاه داشته و در راه خدا مصرف نکرده است .‏

سوره معارج آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آدمی کم‌طاقت و ناشکیبا ، آفریده شده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَلُوعاً » : کم طاقت . ناشکیبا . آیه‌های 20 و 21 تفسیر و تبیین ( هَلُوع ) است .‏

سوره معارج آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که بدی بدو رو می‌کند ، سخت بی‌تاب و بیقرار می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَزُوعاً » : بسیار بی‌تاب و بیقرار . کسی که بسیار داد و فریاد و جزع و فزع به راه می‌اندازد . حال است .‏

سوره معارج آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و زمانی که خوبی بدو رو می‌کند ، سخت ( از حسنات و خیرات دست باز می‌دارد و ) دریغ می‌ورزد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَنُوعاً » : بسیار دریغ کننده . بسیار دست باز دارنده .‏

سوره معارج آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا الْمُصَلِّینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر نمازگزاران .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره معارج آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نمازگزارانی که همیشه نماز خود را به موقع می‌خوانند و بر آن مداومت و مواظبت دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَآئِمُونَ » : جمع دائم ، همیشه ماندگار . مراد این نیست که نمازگزار همیشه در حال نماز باشد ، بلکه منظور این است که در اوقات معیّن خود نماز را انجام دهد ، و همیشه چنین بوده و دائماً مواظب و متوجّه باشد که نماز او فوت نشود .‏

سوره معارج آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان کسانی که در دارائی ایشان سهم مشخّصی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَقٌّ مَّعْلُومٌ » : مراد سهمی است غیر از زکات که صدقه و بذل و بخشش می‌کند ( نگا : قاسمی ) .‏

سوره معارج آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏برای دادن به گدا و بی‌چیز .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَحْرُوم » : بی‌بهره از دارائی . بی‌چیز . مراد نیازمندی است که گدائی نمی‌کند و دست نیاز به سوی کسی دراز نمی‌نماید . کسی که درآمدش کفاف زندگیش را نمی‌کند .‏

سوره معارج آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ یُصَدِّقُونَ بِیَوْمِ الدِّینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن کسانی که به روز جزا و سزا ایمان دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمِ الدِّینِ » : ( نگا : فاتحه‌ / 4 ) . روز قیامت .‏

سوره معارج آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ هُم مِّنْ عَذَابِ رَبِّهِم مُّشْفِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که از عذاب پروردگارشان بیمناک و ترسانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُشْفِقُونَ » : جمع مُشْفِق ، هراسان و ترسان ( نگا : کهف‌ / 49 ، انبیاء / 28 و 49 ، مؤمنون‌ / 57 ) .‏

سوره معارج آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمْ غَیْرُ مَأْمُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آخر ، عذاب پروردگارشان امان نمی‌دهد ( کسی را که در آن بیفتد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَیْرُ مَأْمُونٍ » : بی‌امان . معنی دیگر آیه : آخر از عذاب پروردگارشان ایمن نتوان بود .‏

سوره معارج آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آن کسانی که عورت خود را محافظت می‌دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ . . . حَافِظُونَ » : ( نگا : مؤمنون‌ / 5 ، نور / 30 ، احزاب‌ / 35 ) .‏

سوره معارج آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر از زنان و کنیزان خود ، که در این صورت لومه و سرزنشی بر ایشان نیست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ عَلی . . . غَیْرُ مَلُومِینَ » : ( نگا : مؤمنون‌ / 5 و 6 ) .‏

سوره معارج آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاء ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْعَادُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان که فراتر از این را بطلبند ، متعدّی و متجاوز بشمارند ( و از حلال به حرام گرائیده‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْعَادُونَ » : تجاوز پیشگان . ( نگا : مؤمنون‌ / 7 ) .‏

سوره معارج آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کسانی که امانتدار بوده و نگاهدارنده عهد و پیمان خود هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ الَّذِینَ . . . رَاعُونَ » : ( نگا : مؤمنون‌ / 8 ) .‏

سوره معارج آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ هُم بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کسانی که گواهیهائی را که باید بدهند ، چنان که باید اداء می‌کنند ( و شهادت لازم را پنهان و کتمان نمی‌کنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَهَادَات‌ » : گواهیها . « قَآئِمُونَ » : چنان که باید اداء کنندگان . یعنی گواهی دهندگانی که گواهی را دادگرانه و بدون گرایش به این و آن اداء می‌کنند ، و شهادت را قائم بر ارکان و اصول خود به جای می‌آورند ( نگا : بقره‌ / 140 و 283 ، مائده‌ / 106 و 108 ) .‏

سوره معارج آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ وَالَّذِینَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ یُحَافِظُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و کسانی که مواظب و مراقب ( اوقات و ارکان ) نمازهای خود می‌باشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلی صَلاتِهِمْ یُحَافِظُونَ » : در آیه 23 اشاره به تداوم نماز ، و در این آیه سخن از حفظ اوقات و آداب و شرائط و ارکان آن است . به هرحال ذکر مجدّد نماز به خاطر اهمّیّتی است که دارد .‏

سوره معارج آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ أُوْلَئِکَ فِی جَنَّاتٍ مُّکْرَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان ( که دارای چنین صفاتی باشند ) در باغهای بهشت مورد احترام و اکرام هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُکْرَمُونَ » : اشخاص مورد احترام و اکرام . کسانی که گرامی و عزیزند .‏

سوره معارج آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَالِ الَّذِینَ کَفَرُوا قِبَلَکَ مُهْطِعِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کافران را چه شده است که به سوی تو شتابان می‌آیند ( و گردن می‌کشند و به سخنان تو گوش فرا می‌دهند ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا لِلَّذِینَ کَفَرُوا ؟ » : کافران را چه خبر است‌ ؟ بی‌دینان را چه می‌شود ؟ در رسم‌الخطّ قرآنی ( مالِ الَّذینَ کَفَرُوا ) نوشته شده است . « مُهْطِعِینَ » : جمع مُهْطِع ، در شتاب ، شتابنده ( نگا : ابراهیم‌ / 43 ، قمر / 8 ) . کافران با عجله به خدمت پیغمبر می‌آمدند تا کلام او را بشنوند و کسب خبر کنند ، و آن را وسیله استهزاء و مایه تمسخر کنند ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .‏

سوره معارج آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ عَنِ الْیَمِینِ وَعَنِ الشِّمَالِ عِزِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دسته دسته ، در راست و چپ ( تو حلقه می‌زنند و ) قرار می‌گیرند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عِزِینَ » : گروه گروه . دسته‌های پراکنده . مفرد آن ( عِزَة ) از ماده ( عزو ) ( نگا : مجمع البیان الحدیث ) . حال است .‏

سوره معارج آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ أَیَطْمَعُ کُلُّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ أَن یُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا هر یک از ایشان امیدوارند که به بهشت پر نعمت وارد شوند ( چرا که خویشتن را در پیشگاه خدا بالاتر و گرامی‌تر از مؤمنان می‌دانند ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَیَطْمَعُ کُلُّ امْرِئٍ » : کافران و مشرکان خودخواه و خودپرست ، دارا و مرفه بودن خود را نشانه عزّت و احترام در پیشگاه خدا می‌دانستند ، و قدرت مادی دنیوی را دلیل بر بلندی مقام و محبوبیت اخروی خود می‌گرفتند ( نگا : روح المعانی ، روح البیان ) .‏

سوره معارج آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا إِنَّا خَلَقْنَاهُم مِّمَّا یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگز ! ( این همه غرور بیجا چیست‌ ؟ ) . ما ایشان را از چیزی که خودشان می‌دانند ( از قطره آب گندیده و بدبوئی ، منی نام ) آفریده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَلاّ ! » : نه چنین است که می‌پندارند ! « مِمَّا » : از چیزی که مراد منی و نطفه است .‏

سوره معارج آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ إِنَّا لَقَادِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به پروردگار خاورها و باخترها که توانائیم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَشَارِقِ و الْمَغَارِبِ » : ( نگا : رحمن‌ / 17 ، صافّات‌ / 5 ) .‏

سوره معارج آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَى أَن نُّبَدِّلَ خَیْراً مِّنْهُمْ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏توانائیم بر این که جای ایشان را به کسانی بدهیم که از آنان بهترند ، و ما هیچ وقت مغلوب و شکست خورده نخواهیم بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَن نُّبَدِّلَ » : ( نگا : محمّد / 38 ) . « بِمَسْبُوقِینَ » : ( نگا : واقعه‌ / 60 ) .‏

سوره معارج آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَرْهُمْ یَخُوضُوا وَیَلْعَبُوا حَتَّى یُلَاقُوا یَوْمَهُمُ الَّذِی یُوعَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان را به حال خود واگذار تا به باطل خود فرو روند و به بازیچه بنشینند ، تا زمانی که به روزی می‌رسند که بدیشان وعده داده شده است ، ( آن وقت می‌دانند که چه کار کرده‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَذَرْهُمْ . . . یُوعَدُونَ » : ( نگا : زخرف‌ / 83 ) .‏

سوره معارج آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ سِرَاعاً کَأَنَّهُمْ إِلَى نُصُبٍ یُوفِضُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن روزی که از گورها شتابان بیرون می‌شوند ، گوئی که به سوی بتهایشان می‌دوند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأجْدَاثِ » : جمع جَدَث ، گورها . ( نگا : یس‌ / 51 ، قمر / 7 ) . « سِرَاعاً » : جمع سَرِیع ، شتابان . « نُصُبٍ‌ » : بتها ( نگا : مائده‌ / 3 و 90 ) . نشانه راه . علائم راهنمائی . در این صورت معنی آیه چنین می‌شود : آن روزی که از گورها شتابان بیرون می‌آیند ، گوئی ( سرگشتگانی هستند که راه را گم کرده‌اند و هم اینک چشمانشان به علائم و نشانه‌های راه افتاده است و ) به سوی علائم و نشانه‌های راه می‌دوند . « یُوفِضُونَ » : شتاب می‌گیرند . سرعت می‌گیرند . می‌دوند .‏

سوره معارج آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ذَلِکَ الْیَوْمُ الَّذِی کَانُوا یُوعَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در حالی که چشمانشان ( از هول و هراس ) به زیر افتاده است ، و خواری و پستی ایشان را فرو گرفته است . ( بدیشان گفته می‌شود : ) این همان روزی است که به شما وعده داده می‌شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ » : ( نگا : قلم‌ / 43 ) .‏