تفسیر نور:
سوره إسراء آیه 1
متن آیه :
سُبْحَانَ الَّذِی
أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى
الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ
آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ
ترجمه :
تسبیح
و تقدیس خدائی را سزا است که بنده خود ( محمّد پسر عبدالّله ) را در شبی
از مسجدالحرام ( مکّه ) به مسجدالاقصی ( بیت‌المقدّس ) برد ، آنجا که دَور و
بر آن را پربرکت ( از اقوات مادی و معنوی ) ساخته‌ایم . تا ( در این کوچ
یک شبه زمینی و آسمانی ) برخی از نشانه‌های ( عظمت و قدرت خداوندی ) خود را
بدو بنمایانیم ( و با نشان دادن فراخی گستره جهان و بخشی از شگفتیهای آن ،
او را از بند دردها و رنجهای زمینیان برهانیم و با دل و جرأت بیشتر به
میدان مبارزه حق و باطل روانه گردانیم ) . بی‌گمان خداوند بس شنوا و بینا
است . ( نه سخنی از او پنهان و نه کاری از او نهان می‌ماند ) .
توضیحات :
«
سُبْحَانَ » : پاک و منزّه است از ناتوانیها و ناشایستها . تسبیح و تقدیس و
تعظیم و تکریم باد . این واژه مفعول مطلق فعل محذوفی است و برای اظهار
تعجّب و بیان عظمت و قدرت به کار می‌رود . « أَسْرَیا » : شب‌رَوی کرد . در
اینجا به وسیله حرف ( ب ) متعدّی شده است . یعنی ، در شب برد ( نگا : هود /
81 ، دخان / 23 ) . « الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ » : مسجدالحرام که در شهر
مکّه است و نقطه شروع سفر زمینی رسول است . « الْمَسْجِدِ الأقْصَیا » :
مسجد اقصی که در بیت‌المقدّس است و نقطه پایان سفر زمینی و مکان آغاز سفر
آسمانی رسول است . کوچ از مسجدالحرام تا مسجدالاقصی را إسراء می‌نامند . و
کوچ از مسجدالاقصی به برخی از کرات آسمانی را معراج می‌گویند . إسراء و
معراج هر دو با هم در پاسی از یک شب انجام گرفته است ( نگا : نجم / 1 - 18
) . « بَارَکْنَا » : مبارک و پربرکت گرداندیم . مراد حاصلخیزی زمینهای
اطراف شهر بیت‌المقدّس و برکات معنوی خود آنجا است ؛ چرا که سرزمین انبیاء
و قبله‌گاه دلهای مردان خدا است .
سوره إسراء آیه 2
متن آیه :
وَآتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ أَلاَّ تَتَّخِذُواْ مِن دُونِی وَکِیلاً
ترجمه :
ما
به موسی کتاب ( تورات ) دادیم و آن را رهنمود بنیاسرائیل کردیم ( تا در
پرتو آن از تاریکی جهل و کفر به سوی نور علم و ایمان راهیاب شوند . و
بدیشان دستور دادیم ) این که غیر ما را تکیه‌گاه و پشتیبان خود مسازید ( و
امور خویش را جز به ما مسپارید ) .
توضیحات :
«
هُدیً » : هدایت . راهنما . « أَلاّ تَتَّخِذُوا » : فعلی پیش از آن محذوف
است و تقدیر چنین است : قُلْنَا لَهُمْ لا تَتَّخِذُوا . در این صورت حرف (
أَنْ ) زائد است . یا این که به معنی ( أَیْ ) تفسیریّه است و تقدیر چنین
می‌شود : أَیْ لا تَتَّخِذُوا . می‌توان حرف جرّ را نیز مقدّر دانست .
بِألاّ تَتَّخِذُوا . « مِن دُونِی » : به غیر از من . به جای من .
سوره إسراء آیه 3
متن آیه :
ذُرِّیَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ کَانَ عَبْداً شَکُوراً
ترجمه :
ای
فرزندان کسانی که با نوح ( بر کشتی ) سوار کردیم ! ( ما پدران شما را از
غرقاب رهانیدیم . پس به شکرانه این که زادگان آن مؤمنانید و خویشتن را
پیروان نوح می‌دانید ، از خدا سپاسگزاری کنید ؛ چرا که ) نوح بنده بسیار
سپاسگزاری بود ( و شما نیز همچون گذشتگانتان او را قدوه خود کنید و بدو
تأسّی جوئید ) .
توضیحات :
« ذُرِّیَّةَ » : نژاد . نسل . منادا است ، یا این که منصوب به اختصاص است و مفعولٌ‌به ( أَخُصُّ ) یا ( أَعْنی ) محذوف است .
سوره إسراء آیه 4
متن آیه :
وَقَضَیْنَا إِلَى بَنِی إِسْرَائِیلَ فِی الْکِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الأَرْضِ مَرَّتَیْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوّاً کَبِیراً
ترجمه :
در
کتاب ( تورات ) به بنیاسرائیل اعلام کردیم که دوبار در سرزمین ( فلسطین و
دَوروبر آن ) تباهی می‌ورزید و برتری‌جوئی بزرگی می‌کنید و طغیان و عدوان
را به غایت ، و ظلم و جور را به نهایت می‌رسانید .
توضیحات :
«
قَضَیْنَا » : اعلام کردیم . باخبر ساختیم ( نگا : حجر / 66 ، قصص / 44 )
. « الْکِتَابِ » : مراد تورات است . « مَرَّتَیْنِ » : دوبار . مراد دو
دفعه مهمّ است . « لَتَعْلُنَّ » : برتری‌جوئی می‌کنید . « عُلُوّاً » :
برتری‌جوئی ( نگا : مؤمنون / 91 ، قصص / 4 ، نمل / 31 ، دخان / 19 ) .
سوره إسراء آیه 5
متن آیه :
فَإِذَا جَاء وَعْدُ أُولاهُمَا بَعَثْنَا عَلَیْکُمْ عِبَاداً لَّنَا
أُوْلِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجَاسُواْ خِلاَلَ الدِّیَارِ وَکَانَ وَعْداً
مَّفْعُولاً
ترجمه :
هنگامی که وعده نخستین آن دو
فرا رسد ، بندگان پیکارجو و توانای خود را بر شما ( می‌گماریم و )
برانگیخته می‌داریم که ( شما را سخت درهم می‌کوبند و برای به دست آوردنتان )
خانه‌ها را تفتیش و جاها را جستجو می‌کنند . این وعده ( غلبه و انتقام ،
حتمی و قطعی و ) انجام پذیرفتنی است .
توضیحات :
«
عِبَاداً لَنَا » : بندگان خود را . مراد تنها بندگان مؤمن خدا نیست ، ممکن
است بندگان کافر خدا باشد ( نگا : مائده / 118 ، مریم / 93 ، فرقان /
17 ) . « اُوْلِی بَأْسٍ » : جنگجویان . نیرومندان . عذاب رسانندگان . «
بَأْسٍ » : جنگ ( نگا : بقره / 177 ، احزاب / 18 ) . قوّت و قدرت ( نگا :
نساء / 84 ، کهف / 2 ) . عذاب ( نگا : انعام / 43 و 148 ، اعراف / 79 و
98 ) . « جَاسُوا » : تفتیش کردند . گشت زدند و گردیدند . « خِلالَ » :
لابلای . میان . « الدِّیَارِ » : جمع دار ، خانه و کاشانه . زاد و بوم . «
مَفْعُولاً » : انجام شده . مراد قطعی و حتمی است ( نگا : نساء / 47 ،
انفال / 42 و 44 ) .
سوره إسراء آیه 6
متن آیه :
ثُمَّ رَدَدْنَا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ وَأَمْدَدْنَاکُم بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَجَعَلْنَاکُمْ أَکْثَرَ نَفِیراً
ترجمه :
سپس
( شما راه صلاح در پیش می‌گیرید و از فساد دست می‌کشید و آن گاه ) شما را
بر آنان چیره می‌گردانیم ، و با اموال و فرزندان مدد و یاریتان می‌دهیم و
تعداد نفراتتان را بیشتر ( از دشمن ) می‌نمائیم .
توضیحات :
«
الْکَرَّةَ » : هجوم . یورش . مراد غلبه و قدرت است . « أَمْدَدْنَاکُمْ »
: شما را یاری می‌دهیم و نیرو می‌بخشیم . « نَفِیراً » : نفرات . یاران
همرزم . تمییز است .
سوره إسراء آیه 7
متن آیه :
إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا
فَإِذَا جَاء وَعْدُ الآخِرَةِ لِیَسُوؤُواْ وُجُوهَکُمْ وَلِیَدْخُلُواْ
الْمَسْجِدَ کَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِیُتَبِّرُواْ مَا
عَلَوْاْ تَتْبِیراً
ترجمه :
( آن گاه بدیشان گفتیم
: ای بنیاسرائیل ! ) اگر نیکی کنید ( و از خدا اطاعت نمائید ) به خودتان
نیکی می‌کنید ( و سود آن در دنیا و آخرت به خودتان برمی‌گردد ) و اگر بدی
کنید ( و از فرمان خدا سرکشی نمائید ) به خودتان بدی می‌کنید . و هنگامی که
وعده دوم ( مجازات و عقاب فسادتان ) فرا می‌رسد ( دشمنانتان را نیرو
بخشیده و بر شما مسلّط می‌گردانیم ) تا شما را بدحال ( و پریشان روزگار )
سازند ( و گرد غم و اندوه بر چهره‌هایتان بپاشند ) و داخل مسجد ( الاقصی )
گردند ، همان گونه که در دفعه اوّل بدان داخل شدند ( و بار دیگر به تخریب
بیت‌المقدّس دست یازند ) و بر هر که و هرچه دست یابند بکشند و درهم کوبند
.
توضیحات :
« وَعْدُ الآخِرَةِ » : زمان دفعه آخر
دو فساد شما . « لِیَسُوءُوا . . . » : تا اذیّت و آزارتان رسانند و آثار
غم و اندوه بر سیما و دیدارتان پدیدار گردانند . متعلّق به فعل محذوفی است
که جواب ( إِذا ) است . یعنی : بَعَثْنَاهُمْ لِیَسُوءُوا . « الْمَسْجِدَ »
: مسجدالاقصی . « مَا عَلَوْا » : آنچه بر آن مستولی و چیره می‌شوند . در
این صورت ( ما ) موصول و مفعول‌به است . مدّتی که آنان مسلّط و چیره باشند .
در این صورت ( ما ) مصدریّه ظرفیّه است . « تَتْبِیراً » : درهم کوبیدن و
نابودن کردن ( نگا : أعراف / 139 ) . دو فساد بزرگ بنیاسرائیل و سرکوب
آنان توسّط جنگجویان نیرومند و توانا ، به درستی روشن نیست . برخی سرکوبگرِ
نخستین را بخت‌النصّر پادشاه بابِل ، و دومی را اسپیانوس قیصر روم
دانسته‌اند و . . . ولی قرآن کریم نوع فساد بنیاسرائیل و جنس دشمنانشان را
روشن نفرموده است ، امّا ایشان و ما و هرکس دیگری را بیم می‌دهد که
ستمگریها و تباهیها در پیشگاه خدا بدون مجازات نمی‌ماند و لذا صهیونیستهای
فعلی هم باید در انتظار شکست مجدّد باشند ؛ چرا که وعده خدا حتماً تحقّق
می‌پذیرد ، و برتری‌جوئی و بیدادگری آنان بی‌پاسخ نمی‌ماند ( نگا : أعراف /
167 ) .
سوره إسراء آیه 8
متن آیه :
عَسَى رَبُّکُمْ أَن یَرْحَمَکُمْ وَإِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا وَجَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْکَافِرِینَ حَصِیراً
ترجمه :
امید
است پروردگارتان ( بعد از بار دوم نیز اگر توبه کردید و از تباهکاریها و
ستمگریها برگشتید ) به شما رحم کند ( و شما را ببخشاید ) ، و اگر هم ( به
زشتیها و پلشتیها ) برگردید ، ما هم ( به مجازات و کیفرتان در همین جهان )
برمی‌گردیم ، و دوزخ را ( هم در آن جهان ) زندان تنگ کافران ( چون شما )
می‌کنیم .
توضیحات :
« حَصِیراً » : مکان تنگ فراگیر . زندان سختی که نتوان از آن خارج شد ( نگا : کهف / 29 ، حجّ / 22 ) .
سوره إسراء آیه 9
متن آیه :
إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ
الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً
کَبِیراً
ترجمه :
این قرآن ( مردمان را ) به راهی
رهنمود می‌کند که مستقیم‌ترین راهها ( برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت )
است ، و به مؤمنانی که ( برابر دستورات آن ) کارهای شایسته و پسندیده
می‌کنند ، مژده می‌دهد که برای آنان ( در سرای دیگر ) پاداش بزرگی ( به نام
بهشت ) است .
توضیحات :
« لِلَّتِی » : به راهی که
. ( أَلَّتِی ) صفت موصوف محذوفی مانند : ( الطَّریقَة ، الْحالَة ،
الْمِلَّة ) است . « أَقْوَمُ » : مستقیم‌ترین و استوارترین ( نگا : بقره /
282 ، نساء / 46 ، مزّمّل / 6 ) .
سوره إسراء آیه 10
متن آیه :
وأَنَّ الَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَاباً أَلِیماً
ترجمه :
و ( به مؤمنان مژده می‌دهد به ) این که برای کسانی که به قیامت ایمان نمی‌آورند ، عذاب دردناکی آماده کرده‌ایم .
توضیحات :
« أَعْتَدْنَا » : آماده کرده‌ایم . تهیّه دیده‌ایم . از ریشه ( عتد ) است ( نگا : نساء / 18 و 37 ، یوسف / 31 ) .
سوره إسراء آیه 11
متن آیه :
وَیَدْعُ الإِنسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءهُ بِالْخَیْرِ وَکَانَ الإِنسَانُ عَجُولاً
ترجمه :
انسان
( چه بسا در وقت خشم یا بلایا ، دست دعا به سوی خدا برمی‌دارد و علیه خود و
خویشاوندان و دوستان ) دعای شرّ می‌کند ، همان گونه که ( به هنگام شادی یا
عادی ) دعای خیر می‌کند . اصلاً انسان همیشه شتابگر بوده است ( و خوبی و
بدی را آزمندانه و عجولانه از خدا خواسته است ، و سود و زیان خود را چنان
که باید ندانسته است ) .
توضیحات :
« یَدْعُو » :
دعا می‌کند . می‌طلبد . در رسم‌الخطّ قرآنی واو آن ذکر نشده است . «
دُعَآءَهُ » : مثل دعایش . همچون طلبیدنش . مفعول مطلق است . « یَدْعُو
الإِنسَانُ بِالشَّرِّ . . . » . شرّ و بلا یا خیر و صفا را فریاد زدن و
خواستن ، به دو صورت امکان‌پذیر است ، یکی با گفتار ( نگا : انفال / 32 ،
اعراف / 70 ، انبیاء / 38 ) دیگری با کردار خوب و رفتار پسندیده منتهی
بدانها ( نگا : یونس / 11 ) . « عَجُولاً » : بسیار عجله‌کننده . شتابگر .
معنی آیه چنین نیز می‌تواند باشد : انسان همان گونه که نیکیها را طلب
می‌کند ، بر اثر شتابزدگی و عدم مطالعه کافی به طلب بدیها برمی‌خیزد ، چرا
که انسان ذاتاً عجول است .
سوره إسراء آیه 12
متن آیه :
وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ آیَتَیْنِ فَمَحَوْنَا آیَةَ
اللَّیْلِ وَجَعَلْنَا آیَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُواْ فَضْلاً
مِّن رَّبِّکُمْ وَلِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ وَکُلَّ
شَیْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِیلاً
ترجمه :
ما شب و
روز را دو نشان ( دالّ بر بودن یزدان و قدرت فراوان گرداننده جهان ) قرار
داده‌ایم . نشان شب را محو ( تاریکی ) گردانده‌ایم ( تا در آن بیاسائید ) و
نشان روز را تابان کرده‌ایم تا ( در آن به تلاش و کوشش بپردازید و ) از
فضل پروردگارتان بهره‌مند گردید ( و در پرتو پیاپی آمدن شبها و روزها )
شماره سالها و حساب ( امور زندگی خود ) را بدانید . و ما هر چیزی را دقیقاً
( برای هدف و کاری ، معیّن و ) مشخّص ساخته‌ایم ( و جهان را از روی نقشه و
حساب و کتاب آفریده و به کار انداخته‌ایم ) .
توضیحات :
«
ءَایَتَیْنِ » : دو نشانِ وجود خدا . دو دلیلِ قدرت و عظمت الله . «
فَمَحَوْنآ ءَایَةَ الَّیْلِ » : مراد از محو شب ، تاریک گرداندن و در دل
ظلمت نهان ساختن است . یعنی آفریدن شب بدین وضع و شیوه است . مثلاً اگر
گفته شود : ( بَیَّضَ اللهُ الْمَآءَ ، وَ سَوَّدَ الْفَحْمَ ) : خداوند
آب را سفید و زغال را سیاه کرده است ، مراد این است که آن دو را بر این
خلقت سرشته و با چنین ویژگیهائی آنها را آفریده است . « مُبْصِرَةً » :
تابان . روشن ( نگا : نمل / 13 ) . « فَضْلاً » : نعمت . رزق و روزی . «
عَدَدَ السِّنِینَ وَ الْحِسابَ » : ( نگا : یونس / 5 ) . « وَ کُلَّ
شَیْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِیلاً » : ما همه‌چیز را در قرآن بیان و روشن
کرده‌ایم ( نگا : نحل / 89 ) . ما هر چیزی را برای هدف و کاری ، معیّن و
مشخّص کرده‌ایم . واژه ( کلّ ) منصوب به اشتغال است .
سوره إسراء آیه 13
متن آیه :
وَکُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ کِتَاباً یَلْقَاهُ مَنشُوراً
ترجمه :
ما
اعمال هرکسی را ( همچون گردن‌بند ) به گردنش آویخته‌ایم ( و او را گروگان
کردار و عهده‌دار رفتارش ساخته‌ایم ) و در روز قیامت کتابی را ( که کارنامه
اعمال او است ) برای وی بیرون می‌آوریم که گشوده به ( دست ) او می‌رسد .
توضیحات :
«
کُلَّ » : منصوب به اشتغال است . « أَلْزَمْنَاهُ » : ملازم او ساخته‌ایم .
همراه او کرده‌ایم . یعنی : اعمال انسان در دنیا و آخرت از او جدا نمی‌شود
و نتیجه خوب و بد آنها را می‌بیند . « طَآئِرَ » : عمل . خوشبختی و بدبختی
ناشی از عمل ( نگا : اعراف / 131 ) . « کِتَاباً » : مراد نامه اعمال و
کارنامه احوال انسان است ( نگا : جاثیه / 28 و 29 ) . « مَنشُوراً » :
گشوده و باز . مراد این است که کارنامه عمل انسان در این جهان مکتوم و
پوشیده است و در آن جهان باز و گشوده . واژه ( مَنشُوراً ) صفت دوم (
کِتَاباً ) یا حال ضمیر ( ه ) است .
سوره إسراء آیه 14
متن آیه :
اقْرَأْ کَتَابَکَ کَفَى بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیباً
ترجمه :
(
در آن روز بدو گفته می‌شود : ) کتاب ( اعمال ) خود را بخوان ( و سعادت یا
شقاوت خویش را بدان ) . کافی است که خودت امروز حسابگر خویشتن باشی . ( چه
مسائل روشن‌است و نیازی به شاهد و حسابرس دیگری نیست ) .
توضیحات :
« حَسِیباً » : حسابگر . حسابرس .
سوره إسراء آیه 15
متن آیه :
مَّنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا یَهْتَدی لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا
یَضِلُّ عَلَیْهَا وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَمَا کُنَّا
مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً
ترجمه :
هر
کس ( به راه حق ) هدایت یابد ، راهیابیَش به سود خودش است ، و هرکس ( از
راه حق ) گمراه شود ، گمراهیَش به زیان خودش است . و هیچ کسی بارِ گناه
دیگری را بر دوش نمی‌کشد ( و به جرم دیگری کیفر داده نمی‌شود ) . و ما (
هیچ شخص و قومی را ) مجازات نخواهیم کرد ، مگر این که پیغمبری ( برای آنان
مبعوث و ) روان سازیم .
توضیحات :
« لا تَزِرُ
وازِرَةٌ . . . » : ( نگا : أنعام / 31 و 164 ، نحل / 25 ) . « وَ مَا
کُنَّا مُعَذِّبِینَ . . . » : مراد این است که عذاب بدون بیان صحیح نیست ،
و این است که خداوند ستمگران و منحرفان را کیفر نمی‌دهد ، مگر این که
پیغمبری را به میانشان بفرستد تا راه و چاه را بدیشان بنمایاند . امام
محمّد غزّالی ، مردمان بعد از بعثت پیغمبر اسلام را سه گروه کرده است : الف
) کسانی که از بعثت محمّدی به طور کلّی بی‌خبرند ، اینان رستگارند . ب )
کسانی که به گونه راستین ، دعوت اسلام بدیشان می‌رسد ، ولی بر اثر
سهل‌انگاری یا عِناد ، بدان نمی‌گروند ، اینان گرفتار عذاب کردگارند . ج )
کسانی که به گونه راستین ، دعوت اسلام بدیشان نمی‌رسد ، و محمّد همچون شخص
نیرنگباز و جاه‌طلب و خوشگذرانی بدیشان معرّفی و شناسانده می‌شود ، اینان
نیز همچون گروه نخست ، رستگار و از عذاب در امانند . ( نگا : تفسیرالمراغی
، جلد اوّل ، صفحه 134 ، تفسیر سوره اسراء : عبدالّله محمّد شحّاته ، صفحه
98 ) .
سوره إسراء آیه 16
متن آیه :
وَإِذَا
أَرَدْنَا أَن نُّهْلِکَ قَرْیَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُواْ
فِیهَا فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِیراً
ترجمه :
هرگاه
بخواهیم شهر و دیاری را نابود گردانیم ، افراد دارا و خوشگذران و شهوتران
آنجا را سردار و چیره می‌گردانیم ، و آنان در آن شهر و دیار به فسق و فجور
می‌پردازند ( و به مخالفت با دستورات الهی برمی‌خیزند ) ، پس فرمان ( وقوع
عذاب ) بر آنجا واجب و قطعی می‌گردد و آن گاه آن مکان را سخت درهم
می‌کوبیم ( و ساکنانش را هلاک می‌گردانیم ) .
توضیحات :
«
أَمَرْنَا » : امیر و سردار می‌گردانیم . سلطه و قدرت می‌دهیم . به طاعت و
عبادت دستور می‌دهیم . زیاد و فراوان می‌کنیم . « مُتْرَفِیهَا » :
مُتْرَفین ، اشخاص متنعّم خوشگذران و ثروتمندانِ غرق در شهوات ( نگا : هود /
116 ) . پیروی و دنباله‌روی از آنان حکومت و کشور را به تباهی می‌کشاند و
همگان را بر خاک مذلّت می‌نشاند . « حَقَّ » : ثابت و واجب شد ( نگا :
أعراف / 30 ، یونس / 33 و 96 ، نحل / 36 ) . « الْقَوْلُ » : سخن
تهدیدآمیز خدا ( نگا : یونس / 33 ، هود / 40 ) . « تَدْمِیراً » : هلاک
گرداندن و درهم کوبیدن ( نگا : أعراف / 137 ) .
سوره إسراء آیه 17
متن آیه :
وَکَمْ أَهْلَکْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْدِ نُوحٍ وَکَفَى بِرَبِّکَ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِیرَاً بَصِیراً
ترجمه :
و
چه بسیارند مردمانی که در قرون و اعصار بعد از نوح می‌زیسته‌اند و ما آنان
را ( طبق همین سنّت ، به سبب تمرّد و سرکشیشان ) نابود گردانده‌ایم . (
مثل : خود قوم نوح ، قوم عاد ، قوم ثمود ، قوم لوط ، قوم فرعون . ) همین
کافی است که پروردگارت از گناهان بندگانش آگاه و نسبت بدانها بینا است ( و
لذا هیچ گونه کاری از دید او مخفی ، و بی‌سزا و جزا نمی‌ماند ) .
توضیحات :
« الْقُرُونِ » : جمع قَرْن ، مردمان یک عصر و زمان ( نگا : أنعام / 6 ، یونس / 13 ، هود / 116 ) .
سوره إسراء آیه 18
متن آیه :
مَّن کَانَ یُرِیدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِیهَا مَا نَشَاء
لِمَن نُّرِیدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاهَا مَذْمُوماً
مَّدْحُوراً
ترجمه :
هر کس که دنیای زودگذر ( این
جهان ) را بخواهد ( و تنها برای زندگی آن کار کند ) ، آن اندازه که خود
می‌خواهیم و به هرکس که صلاح می‌دانیم ، هرچه زودتر در دنیا بدو عطاء
خواهیم کرد . به دنبال آن ، دوزخ را بهره او می‌کنیم که به آتش آن می‌سوزد ،
در حالی که ( به سبب کارهائی که در دنیا کرده است ) مورد سرزنش است و ( از
رحمت خدا ) رانده و مانده است .
توضیحات :
«
الْعَاجِلَة » : جهان زودگذر . مراد لذائذ و نعمتهای دنیای فعلی است ( نگا :
هود / 15 ، شوری / 20 ، نجم / 29 ) . « یَصْلاهَا » : بدان درآید و
حرارت آن را بچشد . « مذموماً » : سرزنش شده . مراد این است که مبغوض خدا و
فرشتگان و مردم است . « مَدْحُوراً » : رانده شده . مراد مطرود از الطاف و
به دور از مراحم خدا است . واژه‌های ( مَذْمُوماً مَّدْحُوراً ) حال اوّل و
دوم است ( نگا : أعراف / 18 ) .
سوره إسراء آیه 19
متن آیه :
وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ وَسَعَى لَهَا سَعْیَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِکَ کَانَ سَعْیُهُم مَّشْکُوراً
ترجمه :
و
هر کس که ( دنیای جاودانه ) آخرت را بخواهد و برای ( فراچنگ آوردن ) آن ،
تلاش سزاوار آن را از خود نشان دهد ، در حالی که مؤمن باشد ، این چنین
کسانی ، تلاششان بی‌سپاس ( و بی‌اجر ) نمی‌ماند .
توضیحات :
«
سَعْیَهَا » : تلاشی که سزاوار آن جهان است . کوشش کردن در راه حقیقی آن ،
که متابعت از پیغمبر و انجام عبادات برابر رهنمود است . « مَشْکُوراً » :
سپاسگزاری شده . سپاسگزاری خدا از بندگان ، پذیرش اعمال و عبادات آنان و
افزون دادن پاداش بدیشان است ( نگا : فاطر / 30 و 34 ، شوری / 23 ، تغابن
/ 17 ) .
سوره إسراء آیه 20
متن آیه :
کُلاًّ نُّمِدُّ هَؤُلاء وَهَؤُلاء مِنْ عَطَاء رَبِّکَ وَمَا کَانَ عَطَاء رَبِّکَ مَحْظُوراً
ترجمه :
و
ما هر یک از اینان ( که آخرت طلبانند ) و از آنان ( که دنیا پرستانند ، در
این جهان ) از بخشایش پروردگارت ( بهره‌مند می‌گردانیم و ) کمک می‌رسانیم و
( کافر و مؤمن را بر این خوان یغما می‌نشانیم . چرا که در صورت رعایت
اسباب و علل ، ) بخشایش پروردگارت هرگز ( از کسی بازداشته نشده است و از او
) ممنوع نگشته است .
توضیحات :
« کُلاًّ نُّمِدُّ
هؤُلآءِ وَ هؤُلآءِ » : به هر یک از این دو گروه مؤمن و مطیعِ آخرت طلب ، و
کافر و عاصیِ دنیا طلب ، کمک و مدد و قدرت و نعمت می‌رسانیم . ( کُلاًّ )
مفعول‌به مقدّم و ( هؤُلآءِ ) بدل از آن است . « مَحْظُوراً » : ممنوع .
سوره إسراء آیه 21
متن آیه :
انظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَلَلآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجَاتٍ وَأَکْبَرُ تَفْضِیلاً
ترجمه :
ببین
چگونه برخی ( از مردمان ) را بر برخی دیگر ( در همین دنیای ناچیز ، به سبب
تفاوت تلاش و کوشششان ) برتری داده‌ایم و ( یکی را شاه ، دارا ، دانا ، و
یکی را نوکر ، نادار ، نادان کرده‌ایم . و امّا بدان که در دنیای مهمّ و
ارزشمندِ ) آخرت ، درجاتْ بزرگ‌تر و برتریها سترگ‌تر است ( و تفاوتها و
فاصله‌ها بیشتر است ؛ چرا که آنجا سرای جاویدان است و بهشت و درجات عظیمِ
آن در میان است . پس ای انسان ! برای آن به مسابقه بپرداز و شبانه‌روز بکوش
) .
توضیحات :
« أُنظُرْ » : ببین . دقّت کن . « دَرَجَاتٍ . . . تَفْضِیلاً » : این دو واژه تمییزند .
سوره إسراء آیه 22
متن آیه :
لاَّ تَجْعَل مَعَ اللّهِ إِلَهاً آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُوماً مَّخْذُولاً
ترجمه :
( ای انسان ! ) با یزدان ، خدای دیگری قرار مده ( و معبود خود مدان و به فریاد مخوان ) که نکوهیده و زبون شوی .
توضیحات :
«
فَتَقْعُدَ » : که زمینگیر و حقیر شوی و بر خاک مذلّت نشینی و دستگیر و
یاوری برای خود نبینی ( نگا : آل‌عمران / 160 ) . فعل ( تَقْعُدَ ) را به
معنی ( تَصِیرَ ) ذکر کرده‌اند . « مَخْذُولاً » : زبون . خوار . به خود
رها شده و بی‌کمک و یاری مانده .
سوره إسراء آیه 23
متن آیه :
وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ
إِحْسَاناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ
کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا
قَوْلاً کَرِیماً
ترجمه :
( ای انسان ! )
پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید ، و به پدر و مادر نیکی کنید
( و با آنان نیکو رفتار نمائید ) . هرگاه یکی از آن دو ، و یا هر دوی
ایشان نزد تو به سن پیری برسند ، ( کمترین اهانتی بدیشان مکن و حتی
سبکترین تعبیر نامؤدّبانه همچون ) اُف به آنان مگو ! ( و بر سر ایشان
فریاد مزن ) و آنان را از پیش خود مران و با سخنان محترمانه با آن دو سخن
بگو .
توضیحات :
« قَضَیا » : فرمان داده است .
سفارش کرده است . « إِحْسَاناً » : نیکی کردن . زیبا رفتار کردن . «
یَبْلُغَنَّ » : می‌رسد . واصل می‌شود . « الْکِبَرَ » : پیری و کهنسالی . «
أُفٍّ » : وای . آه . اسم‌الفعل است و بیانگر دلتنگی و ناراحتی است . « لا
تَنْهَرْهُمَا » : آن دو را مران . بر سرشان فریاد مزن . با آنان تندی و
تیزی مکن . « کَرِیماً » : محترمانه و بزرگوارانه .
سوره إسراء آیه 24
متن آیه :
وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیراً
ترجمه :
و
بال تواضعِ مهربانی را برایشان فرود آور ( و در برابرشان کاملاً فروتن باش
، و برای آنان دست دعا به درگاه خدا بردار ) و بگو : پروردگارا ! ( اینک
که ضعیف و جز تو پناهی ندارند ) بدیشان مرحمت فرما ، همان گونه که آنان در
کوچکی ( به ضعف و کودکی من رحم کردند و ) مرا تربیت و بزرگ نمودند .
توضیحات :
«
إِخْفِضْ » : پائین آور . بگستران . « جَنَاحَ » : بال . « جَنَاحَ
الذُّلِّ » : بال خواری . یعنی بالی که خواری است ، همان گونه که می‌گویند :
حاتِمُ الْجَواد ، یعنی حاتم بسیار بخشنده . بال خواری ، کنایه از تواضع
فراوان و فروتنی بسیار است ( نگا : حجر / 88 ) . « مِنَ الرَّحْمَةِ » : از
روی مهربانی و دلسوزی . « صَغِیراً » : در حال کوچکی . در زمان کوچکی .
سوره إسراء آیه 25
متن آیه :
رَّبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِی نُفُوسِکُمْ إِن تَکُونُواْ صَالِحِینَ فَإِنَّهُ کَانَ لِلأَوَّابِینَ غَفُوراً
ترجمه :
پروردگارتان
( از خودتان ) آگاه‌تر بدان چیزهائی است که در درونتان می‌گذرد ( و لذا
می‌داند که اراده نیکی و یا بدی ، نسبت به والدین خود دارید ) . اگر افراد
شایسته و بایسته‌ای باشید ( و در راه خدمت بدیشان لغزشی از شما سر زده باشد
و در اندیشه جبران آن بوده و از کرده خود پشیمان شوید ، خدا شما را
می‌بخشد ) چرا که او در حقِ توبه‌کاران همیشه بخشنده بوده است .
توضیحات :
«
أَعْلَمُ » : داناتر . دانا . « صَالِحِینَ » : نیکان . شایستگان . «
أوَّابِینَ » : بسیار برگشت‌کنندگانِ با توبه و استغفار به درگاه پروردگار .
از ماده ( أَوْب ) به معنی : رجوع .
سوره إسراء آیه 26
متن آیه :
وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیراً
ترجمه :
حق
خویشاوند را ( از قبیل : صله رحم و نیکوئی و مودّت و محبّت ) ، و حق
مستمند و وامانده در راه را ( از قبیل : زکات و صدقه و احسان ) ، بپرداز ، و
به هیچ وجه باد دستی مکن .
توضیحات :
« ءَاتِ » : بده . بپرداز . « ذَا الْقُرْبَیا » : خویشاوند . نزدیک . « تَبْذِیراً » : زیاده‌روی در پراکندن مال . باد دستی .
سوره إسراء آیه 27
متن آیه :
إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً
ترجمه :
بی‌گمان
باد دستان دوستان اهریمنانند ( و گوش به وسوسه‌های ایشان می‌دارند و در
انجام بدیها همسان و همگامند ) و اهریمنان بسیار ناسپاس ( نعمتهای )
پروردگار خود هستند ( و تمام توان خویش را در فساد و نافرمانی از خدا
می‌گذرانند . باد دستی هم فساد و نافرمانی‌است ، از آن خویشتن را برحذر
دارید تا همچون اهریمنان بشمار نیائید و با ایشان در آخرت به دوزخ نیفتید )
.
توضیحات :
« الْمُبَذِّرِینَ » : باد دستان . «
إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ » : برادران اهریمنان . دوستان و همدمان اهریمنان
در انجام تباهیها و بزهکاریها و همنشینان ایشان در دوزخ ( نگا : فصّلت /
25 ، زخرف / 36 - 39 ) . « الشَّیْطَان » : اسم جنس است ( نگا : تفسیر
قرطبی ، تفسیرالسراج المنیر ) . « کَفُوراً » : بسیار ناسپاس ( نگا : هود /
9 ) .
سوره إسراء آیه 28
متن آیه :
وَإِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغَاء رَحْمَةٍ مِّن رَّبِّکَ تَرْجُوهَا فَقُل لَّهُمْ قَوْلاً مَّیْسُوراً
ترجمه :
و
اگر از آنان ( یعنی از خویشاوندان و بیچارگان و واماندگان در راه ، به سبب
نبودن امکانات و ) به خاطر انتظار رحمت پروردگارت که امیدِ بدان داری ،
روی برگردانی ، با ایشان محترمانه و مهربانانه سخن بگو ( و با وعده احسان
در آینده بدیشان ، دلخوش و امیدوارشان گردان ) .
توضیحات :
«
إبْتِغَآءَ » : خواستن . چشم داشتن . مفعولٌ‌له یا این که حال است . و
تقدیر چنین است : إِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمْ مُبْتَغِیاً رَحْمَةَ . «
تَرْجُوهَا » : امیدوار بدانی . خواستار آنی . می‌تواند حال بوده و تقدیر
چنین باشد : راجِیاً إِیّاها . « قَوْلاً مَّیْسُوراً » : سخن خوب و گفتار
نرم . مراد هرگونه سخن نیک و برخورد محترمانه و مهربانانه است .
سوره إسراء آیه 29
متن آیه :
وَلاَ تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَّحْسُوراً
ترجمه :
دست
خود را بر گردن خویش بسته مدار ( و از کمک به دیگران خودداری مکن و بخیل
مباش ، ) و آن را فوق‌العاده گشاده مساز ( و بذل و بخشش بی‌حساب مکن و
اسراف مورز ، بدان گونه ) که سبب شود از کار بمانی و مورد ملامت ( این و آن
) قرار گیری و لخت و غمناک گردی .
توضیحات :
«
مَغْلُولَةً » : در غُل و زنجیر . بسته . « لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً
إِلَیا عُنُقِکَ » : کنایه از بخل و تنگچشمی است . « لا تَبْسُطْهَا » :
آن را گسترده و باز مگردان . کنایه از اسراف و تبذیر است . « تَقْعُدَ » :
بشوی . بگردی . « مَلُوماً » : سرزنش شده و لومه شده . « مَحْسُوراً » :
لخت و بی‌چیز . درمانده و اندوهناک .
سوره إسراء آیه 30
متن آیه :
إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ وَیَقْدِرُ إِنَّهُ کَانَ بِعِبَادِهِ خَبِیراً بَصِیراً
ترجمه :
بی‌گمان
پروردگارت ، روزی هرکس را که بخواهد فراوان و گسترده می‌دارد ، و روزی
هرکس را که بخواهد کم و تنگ می‌گرداند . چرا که خدا از ( سرشت ) بندگان خود
آگاه ( و به احوال و نیازمندیهایشان آشنا و ) بینا است .
توضیحات :
«
یَبْسُطُ » : گسترده و فراخ می‌گرداند ( نگا : بقره / 245 ، رعد / 26 ) .
« یَقْدِرُ » : کم می‌گرداند . تنگ و ناچیز می‌نماید ( نگا : رعد / 26 ،
فجر / 16 ) .
سوره إسراء آیه 31
متن آیه :
وَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلادَکُمْ خَشْیَةَ إِمْلاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِیَّاکُم إنَّ قَتْلَهُمْ کَانَ خِطْءاً کَبِیراً
ترجمه :
و
( از آنجا که روزی در دست خدا است ) فرزندانتان را از ترس فقر و تنگدستی
نکشید . ما آنان و شما را روزی می‌دهیم ( و ضامن رزق همگانیم ) . بی‌گمان
کشتن ایشان گناه بزرگی است .
توضیحات :
« اِمْلاق » : فقر و تنگدستی ( نگا : انعام / 151 ) . « خِطْئاً » : گناه .
سوره إسراء آیه 32
متن آیه :
وَلاَ تَقْرَبُواْ الزِّنَى إِنَّهُ کَانَ فَاحِشَةً وَسَاء سَبِیلاً
ترجمه :
و ( با انجام عوامل و انگیزه‌های زنا ) به زنا نزدیک نشوید که زنا گناه بسیار زشت و بدترین راه و شیوه است .
توضیحات :
«
لا تَقْرَبُوا الزِّنَیا » : زنا نکنید . به عوامل قرب زنا و مقدّمات آن
از قبیل : چشم‌چرانی ، بی‌حجابی ، خلوت با اجنبی ، رفتن به کانونهای فساد ،
نگاه به کتابها و فیلمهای آلوده . . . نزدیک نشوید . « فَاحِشَةً » : گناه
زشت و کاملاً آشکار ( نگا : آل‌عمران / 135 ، نساء / 19 و 22 و 25 ،
اعراف / 28 ) .
سوره إسراء آیه 33
متن آیه :
وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالحَقِّ
وَمَن قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَاناً فَلاَ
یُسْرِف فِّی الْقَتْلِ إِنَّهُ کَانَ مَنْصُوراً
ترجمه :
و
کسی را نکشید که خداوند کشتن او را - جز به حق - حرام کرده است . هر کس
که مظلومانه کشته شود ، به صاحب خون او ( که نزدیکترین خویشاوند بدو است ،
این ) قدرت را داده‌ایم ( که با مراجعه به قاضی ، قصاص خود را درخواست و
قاتل را به مجازات برساند ) ولی نباید او هم در کشتن اسراف کند ( و به جای
یک نفر ، دو نفر و بیشتر را بکشد ، یا این که به عوض قاتل ، دیگری را هلاک
سازد ) . بی‌گمان صاحب خون یاری شونده ( از سوی خدا ) است ( چرا که حق قصاص
را بدو داده است ) .
توضیحات :
« النَّفْسَ » :
انسان . شخص . « بِالْحَقِّ » : به حق . به سبب حق . « سُلْطَاناً » :
تسلّط بر قاتل در مسأله قصاص . دلیل و برهان اخذ قصاص . « إِنَّهُ » : ولی
دم . صاحب خون .
سوره إسراء آیه 34
متن آیه :
وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْیَتِیمِ إِلاَّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ
حَتَّى یَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ
مَسْؤُولاً
ترجمه :
و در مال یتیم تصرّف نکنید مگر
به شیوه‌ای که ( در حفظ و بهره‌وری آن مفیدتر و ) بهتر باشد . ( بدین کار
ادامه دهید ) تا این که یتیم به سنّ بلوغ می‌رسد ( و می‌تواند در دارائی
خود تصرّف کند و به نحو احسن آن را مورد بهره‌برداری قرار دهد ) . و به عهد
و پیمان ( خود که با خدا یا مردم بسته‌اید ) وفا کنید ، چرا که از ( شما
روز رستاخیز درباره ) عهد و پیمان پرسیده می‌شود .
توضیحات :
«
لا تَقْرَبُوا » : مراد تصرّف و دست یازیدن است . « إِلاّ بِالَّتِی هِیَ
أَحْسَنُ » : مگر از راهی که بهترین راهها ، و طریقه‌ای که سودمندترین
طرائق باشد که با نگاهداری و افزایش آن انجام‌پذیر است . « أَشُدَّهُ » :
مراد رشد عقلانی و حسن تصرّف در امور است ( نگا : نساء / 6 ) .
سوره إسراء آیه 35
متن آیه :
وَأَوْفُوا الْکَیْلَ إِذا کِلْتُمْ وَزِنُواْ بِالقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً
ترجمه :
و
هنگامی که چیزی را به پیمانه می‌زنید ، آن را به تمام و کمال پیمانه کنید ،
و با ترازوی درست ( اشیاء را ) بکشید ( و در وزن و پیمانه به مشتری کم
ندهید ) که این کار سرانجام بهتر و نیکوتری ( در دنیا و آخرت برای شما )
دارد .
توضیحات :
« الْقِسْطَاسِ » : ترازو . عدالت . « بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ » : با ترازوی درست . با دادگری تامّ ( نگا : شعراء / 182 ) .
سوره إسراء آیه 36
متن آیه :
وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً
ترجمه :
از
چیزی دنباله‌روی مکن که از آن ناآگاهی . بی‌گمان ( انسان در برابر کارهائی
که ) چشم و گوش و دل همه ( و سایر اعضاء دیگر انجام می‌دهند ) مورد پرس و
جوی از آن قرار می‌گیرد .
توضیحات :
« لاتَقْفُ » :
دنباله‌روی مکن . از ماده ( قفو ) به معنی دنباله‌روی . یعنی : انسان باید
گفتار و کردارش از روی علم و یقین باشد ؛ نه از روی ظنّ و گمان و حدس و
تخمین . « أُولئِکَ » : آنها . این واژه گاهی برای غیر ذوی‌العقول نیز به
کار می‌رود . یا این که اندامهای بدن به عنوان ذوی‌العقول مورد خطاب قرار
گرفته‌اند . « کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً » : انسان از کردار اندامها پرسیده
می‌شود . یا این که : همه اندامها مخاطب و مورد پرسش قرار می‌گیرند ( نگا :
فصّلت / 20 و 21 ) .
سوره إسراء آیه 37
متن آیه :
وَلاَ تَمْشِ فِی الأَرْضِ مَرَحاً إِنَّکَ لَن تَخْرِقَ الأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولاً
ترجمه :
و
در روی زمین متکبّرانه و مغرورانه راه مرو . چرا که تو ( با پای کوبیدن
قلدرانه‌ات بر زمین ) نمی‌توانی زمین را بشکافی ، و ( با گردن کشیدن
جبّارانه‌ات بر آسمان ، نمی‌توانی ) به بلندای کوهها برسی . ( آخر ذرّه
ناچیزی انسان نام ، در برابر کره زمین ، و کره زمین در برابر مجموعه هستی ،
چه چیز بشمار آست ؟ ! ) .
توضیحات :
« مَرَحاً » :
خوشحالی فراوان . شادمانی زیاد ، و توأم با خودپسندی و خود بزرگ‌بینی .
مصدر است و حال بشمار است ؛ یا این که مفعول مطلق فعل محذوف ، و یا این که
معفول‌له است . « لَن تَخْرِقَ » : پاره نخواهی کرد . نخواهی شکافت . «
طُولاً » : تمییز یا این که حالِ فاعل است . یعنی از لحاظ بلندی یا
گردن‌کشان و متطاولانه .
سوره إسراء آیه 38
متن آیه :
کُلُّ ذَلِکَ کَانَ سَیٍّئُهُ عِنْدَ رَبِّکَ مَکْرُوهاً
ترجمه :
همه
آن ( مأمورات و منهیّات مذکور در آیات پیشین ) بدهایش ( که منهیّات است )
نزد پروردگارت زشت بشمار است ( و از آن ناخوشنود است ) .
توضیحات :
«
کُلُّ ذلِکَ » : همه آنها . یعنی جملگی 24 سفارشی که با ( لا تَجْعَلْ
مَعَ اللهِ ) در آیه 22 شروع می‌گردد و شامل مأمورات و منهیّات می‌باشد . «
سَیِّئُهُ » : بد و زشت آن . مراد بخش منهیّات و محظورات است .
سوره إسراء آیه 39
متن آیه :
ذَلِکَ مِمَّا أَوْحَى إِلَیْکَ رَبُّکَ مِنَ الْحِکْمَةِ وَلاَ تَجْعَلْ
مَعَ اللّهِ إِلَهاً آخَرَ فَتُلْقَى فِی جَهَنَّمَ مَلُوماً مَّدْحُوراً
ترجمه :
اینها
از امور حکمت‌آمیزی است که پروردگارت به تو وحی کرده است ، و هرگز با
خداوند ( یگانه و آفریدگار جهان هستی ) معبود دیگری را انباز مکن ، که (
اگر چنین کنی ) به دوزخ افکنده شوی ( و از سوی خدا و مردم ) سرزنش شده و
مطرود ( از رحمت الهی گردی ) .
توضیحات :
« ذلِکَ » :
آن احکام پیشین راجع به اوامر و نواهی . « مِنَ الْحِکْمَةِ » : احکام
مذکور برخی از امور حکمت‌آمیز است . احکام مذکور عین حکمت و ساخته و
پرداخته از آن است . اشیاء متقدّم از جمله چیزهائی می‌باشند که عقل به صحّت
و استواری آنها گواهی می‌دهد و نفس بدانها می‌گراید . « مَدْحُوراً » :
مطرود از رحمت خدا ( نگا : اعراف / 18 ، إسراء / 18 ) .
سوره إسراء آیه 40
متن آیه :
أَفَأَصْفَاکُمْ رَبُّکُم بِالْبَنِینَ وَاتَّخَذَ مِنَ الْمَلآئِکَةِ إِنَاثاً إِنَّکُمْ لَتَقُولُونَ قَوْلاً عَظِیماً
ترجمه :
(
ای کسانی که می‌گوئید : فرشتگان دختران خدایند ! ) آیا پروردگارتان ( شما
را بر خود ترجیح داده و ) پسران را ویژه شما کرده است ( که به گمان شما نسل
اعلی بشمارند ) و از فرشتگان دخترانی را خاصّ خود کرده است ( که به عقیده
پوچ شما بی‌ارج و از نسل ادنی محسوبند ؟ ) . واقعاً شما سخن بسیار ( بزرگ
کفرآمیزی و بهتان ) عظیمی بیان می‌دارید .
توضیحات :
«
أَفَأَصْفَاکُمْ » : آیا شما را اختصاص داده است به ؟ آیا خاصّ شما کرده
است ؟ « إِنَاثاً » : جمع أُنْثی ، مراد دختران است ( نگا : نحل / 57 ،
صافّات / 149 و 153 ، طور / 39 ) . « قَوْلاً عَظِیماً » : سخنی بسیار زشت
و بس بزرگ از نظر انحراف و قباحت و شناعتی که دارد .
سوره إسراء آیه 41
متن آیه :
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِی هَذَا الْقُرْآنِ لِیَذَّکَّرُواْ وَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ نُفُوراً
ترجمه :
ما
در این قرآن ( اثبات توحید و نفی شرک را ) به صورتهای گوناگون بیان
داشته‌ایم ( و با استدلالهای منطقی و فطری ، و در شکل تهدید و تشویق ، آن
را متذکّر شده‌ایم ) تا این که پند گیرند ( و دست از این یاوه‌سرائیها
بردارند ) ولی جز بر نفرت و گریزشان ( از حق ) نمی‌افزایند .
توضیحات :
«
صَرَّفْنَا » : با طرق و فنون مختلفِ کلام مکرّراً بیان داشته‌ایم . مفعول
این فعل محذوف است و از سیاق کلام مفهوم است که نسبتِ فرزند به خدای
بزرگوار و ردِّ آن از جانب کردگار است ( نگا : انعام / 100 - 107 ، نحل /
57 - 62 ، زخرف / 16 - 19 ، نجم / 21 - 27 ) . « نُفُوراً » : بیزاری و
گریز .
سوره إسراء آیه 42
متن آیه :
قُل لَّوْ کَانَ مَعَهُ آلِهَةٌ کَمَا یَقُولُونَ إِذاً لاَّبْتَغَوْاْ إِلَى ذِی الْعَرْشِ سَبِیلاً
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! به مشرکان ) بگو : اگر با خداوند ( جهان ) آن چنان که
می‌پندارید ، خدایانی ( در گستره هستی ) بودند ، در این صورت قطعاً درصدد
برمی‌آمدند که بر ( یزدان سبحان ) صاحب تخت ( جهان ) چیره شوند ، ( و
اختلاف و تنازع خدایان گوناگون ، نظم و نظام دنیا را مختل می‌کرد ) .
توضیحات :
«
ءَالِهَةٌ » : جمع إِله ، خدایان و معبودان . « لاَبْتَغَوْا » : قطعاً
طلب می‌کردند و می‌جستند . « ذِی الْعَرْشِ » : صاحب تخت فرماندهی و سریر
فرمانروائی . مراد خداوند جهان است . « لاَبْتَغَوْا إِلَیا ذِی الْعَرْشِ
سَبِیلاً » : خواستار غلبه بر خداوند جهان می‌شدند ( نگا : انبیاء / 22 ،
مؤمنون / 91 ) . خدایان پنداری شما تلاش می‌کردند راهی برای تقرّب به
خداوند جستجو کنند ( نگا : اسراء / 57 ) .
سوره إسراء آیه 43
متن آیه :
سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا یَقُولُونَ عُلُوّاً کَبِیراً
ترجمه :
خداوند
از آنچه آنان ( درباره خدا به هم می‌بافتند و از ناروا و نقائصی که در حق
او ) می‌گویند ، بسیار به دور و ( از اندیشه ایشان ) خیلی والاتر و بالاتر
است .
توضیحات :
« عُلُوّاً » : بالائی و والائی . مفعول مطلق و برای تأکید است . مصدری است که از غیر فعل خود آمده است ( نگا : نوح / 97 ) .
سوره إسراء آیه 44
متن آیه :
تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالأَرْضُ وَمَن فِیهِنَّ وَإِن
مِّن شَیْءٍ إِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدَهِ وَلَکِن لاَّ تَفْقَهُونَ
تَسْبِیحَهُمْ إِنَّهُ کَانَ حَلِیماً غَفُوراً
ترجمه :
آسمانهای
هفتگانه و زمین و کسانی که در آنها هستند همگی ، تسبیح خدا می‌گویند و (
با تنزیه و تقدیسش ، رضای او می‌جویند . اصلاً نه تنها آسمانهای هفتگانه و
زمین ) بلکه هیچ موجودی نیست مگر این که ( به زبان حال یا قال ) حمد و ثنای
وی می‌گویند ، ولی شما تسبیح آنها را نمی‌فهمید ( چرا که زبانشان را
نمی‌دانید و از ساختار اَسرارآمیز عالَم هستی و نظام پیچیده جهان آفرینش
چندان مطلع نیستید . پس همآهنگ با سراسر جهان هستی به یکتاپرستی بپردازید و
از راستای جملگی کنار نروید و دور نشوید . درهای توبه و برگشت به سوی
یزدان جهان به روی همگان باز است ) . بی‌گمان یزدان بس شکیبا و بخشنده است (
و در کیفر رساندن شتاب نمی‌ورزد و فرصت آشنائی با توحید و رهاکردن شرک را
به مردمان می‌دهد ، و در برابر بیداری از خواب غفلتشان مغفرت خود را
شاملشان می‌سازد ) .
توضیحات :
« تُسَبِّحُ لَهُ . . . » : ( نگا : رعد / 13 ، انبیاء / 32 ، حدید / 1 ) . نطق آب و نطق خاک و نطق گِل
سوره إسراء آیه 45
متن آیه :
وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرآنَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ حِجَاباً مَّسْتُوراً
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! ) هنگامی که قرآن ( ناطق به دلائل حق ) را می‌خوانی ، میان تو
و آنان که به قیامت باور ندارند ( و پیوسته دشمن حق و از حقیقت گریزانند )
حجاب ناپیدائی قرار می‌دهیم ( تا نور قرآن به دل ایشان پرتو نیندازد و به
آنان سودی نرساند ) .
توضیحات :
« حِجَاباً » : پرده
و مانعی که کافران معاند را از نور معنوی قرآن باز دارد ( نگا : بقره /
26 ، توبه / 124 و 125 ) . « مَسْتُوراً » : ناپیدا نادیدنی ( نگا : بقره
/ 7 ) .
سوره إسراء آیه 46
متن آیه :
وَجَعَلْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَن یَفْقَهُوهُ وَفِی آذَانِهِمْ
وَقْراً وَإِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْاْ
عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُوراً
ترجمه :
و ( چون در
ستیزه‌جوئی با حق پافشاری می‌کنند ) بر دلهایشان پوششهائی قرار می‌دهیم تا
قرآن را نفهمند ، و در گوشهایشان سنگینی ایجاد می‌کنیم ( تا ندای هدایت
قرآن را چنان که باید نشوند و از آن سود نبرند ، و لذا ) هنگامی که
پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی ( و خدایان پنداری ایشان را
همراه با او نام نمی‌بری ) پشت کرده و می‌گریزند ( تا صدای توحید را نشنوند
) .
توضیحات :
« أکِنَّةً » : جمع کِنان ، پرده و
پوشش ( نگا : أنعام / 25 ) . « أن یَفْقَهُوهُ » : تا آن را نفهمند ( نگا :
أنعام / 25 ) . « وَقْراً » : سنگینی ( نگا : أنعام / 25 ) . « وَحْدَهُ
» : تنها و یگانه . حال است ( نگا : أعراف / 70 ) . « نُفُوراً » : مصدر
است و به معنی : گریز . در این صورت مفعول مطلق یا مفعول‌له است . یا این
که جمع نافِر است و به معنی : گریزانان . در این صورت ، حال بشمار می‌آید
.
سوره إسراء آیه 47
متن آیه :
نَّحْنُ
أَعْلَمُ بِمَا یَسْتَمِعُونَ بِهِ إِذْ یَسْتَمِعُونَ إِلَیْکَ وَإِذْ
هُمْ نَجْوَى إِذْ یَقُولُ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلاَّ رَجُلاً
مَّسْحُوراً
ترجمه :
ما ( از هر کس دیگری ) بهتر
می‌دانیم که آنان به چه منظوری به سخنان تو گوش فرا می‌دهند ، هنگامی که
پای سخنانت می‌نشینند ، و آن زمان که با هم درگوشی صحبت می‌کنند . آن زمان
که ستمکاران ( کفرپیشه ، نهانی به یکدیگر ) می‌گویند ( اگر شما دوستان
هم‌عقیده ما از او پیروی کنید ) جز از مرد جادو شده‌ای پیروی نمی‌کنید ( که
جادوگران در عقل و هوش او رخنه کرده و آن را مختل ساخته‌اند ) .
توضیحات :
«
یَسْتَمِعُونَ بِهِ » : حالی که ایشان به هنگام گوش فرا دادن داشتند و
متلبّس به چه تمسخر و استهزائی در حق تو و قرآن بودند . « إِذْهُمْ
نَجْوَیا » : آن گاه که آنان با هم درگوشی صحبت می‌کردند و نهانی سخنان
زشتی می‌گفتند . واژه ( إِذْ ) ظرف زمان و بدل از ( إِذْ ) پیشین است .
واژه ( نَجْوَیا ) جمع ( نَجِیّ ) است . مانند : قَتیل و قَتْلی ، جَریح و
جَرْحی . به معنی : نجواکنندگان با یکدیگر . کلمه ( نَجْوی ) می‌تواند مصدر
هم باشد . « مَسْحُوراً » : جادو شده . مراد دیوانه و دارای اختلال حواسّ
است .
سوره إسراء آیه 48
متن آیه :
انظُرْ کَیْفَ ضَرَبُواْ لَکَ الأَمْثَالَ فَضَلُّواْ فَلاَ یَسْتَطِیعْونَ سَبِیلاً
ترجمه :
بنگر
چگونه برای تو مثلها می‌زنند و ( گاه کاهن ، گاه مجنون ، وقتی شاعر ، و
زمانی ساحرت می‌گویند . ) از این رو آنان گمراه گشته و نمی‌توانند راهی (
به سوی حق ) پیدا کنند .
توضیحات :
« ضَرَبُوا لَکَ الأمْثَالَ » : برای تو مثلها می‌زنند . مراد نسبتهای دروغین همچون ساحر و شاعر و کاهن و مجنون و غیره است .
سوره إسراء آیه 49
متن آیه :
وَقَالُواْ أَئِذَا کُنَّا عِظَاماً وَرُفَاتاً أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِیداً
ترجمه :
و
( اینان و منکرانِ دیگر رستاخیز ) می‌گویند : آیا هنگامی که ما استخوانی (
پوسیده ) و تکّه‌هائی خشکیده ( و از هم پاشیده ) شدیم ، مگر دیگر باره
آفرینش تازه‌ای خواهیم یافت ( و زندگی دوباره‌ای پیدا خواهیم کرد ؟ ! ) .
توضیحات :
«
عِظَاماً » : جمع عَظْم ، استخوانها . « رُفَاتاً » : درهم شکسته و از هم
پراکنده . « خَلْقاً جَدِیداً » : آفرینش تازه . مخلوق نو و دوباره جان به
پیکر دمیده ( نگا : رعد / 5 ، ابراهیم / 19 ، یس / 78 و 79 ) .
سوره إسراء آیه 50
متن آیه :
قُل کُونُواْ حِجَارَةً أَوْ حَدِیداً
ترجمه :
بگو : شما سنگ باشید ( که به هیچ وجه قابلیّت پذیرش حیات را ندارد ) و یا آهن باشید ( که از سنگ محکمتر است ) .
توضیحات :
« حَدِیداً » : آهن .
سوره إسراء آیه 51
متن آیه :
أَوْ خَلْقاً مِّمَّا یَکْبُرُ فِی صُدُورِکُمْ فَسَیَقُولُونَ مَن
یُعِیدُنَا قُلِ الَّذِی فَطَرَکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَسَیُنْغِضُونَ
إِلَیْکَ رُؤُوسَهُمْ وَیَقُولُونَ مَتَى هُوَ قُلْ عَسَى أَن یَکُونَ
قَرِیباً
ترجمه :
یا این که ( جز آن دو ) چیز دیگری
باشید که در نظرتان ( از اینها هم ) سخت‌تر است ( و از قابلیّت پذیرش حیات
دورتر ، باز خدا می‌تواند به پیکرتان جان بدمد و به زندگی مجدّد بازگرداند
. آنان شگفت‌زده ) خواهند گفت : چه کسی ما را باز می‌گرداند ؟ بگو : آن
خدائی که نخستین بار شما را آفرید . پس از آن ، سرهایشان را به سویت ( به
عنوان استهزاء ) تکان می‌دهند و می‌گویند : چه زمانی این ( معاد ) خواهد
بود ؟ بگو : شاید که نزدیک باشد .
توضیحات :
« یَکْبُرُ فِی صُدُورِکُمْ » : در نظرتان سخت‌تر و اصلاً قابلیّت پذیرش حیات را ندارند . « سَیُنْغِضُونَ » : تکان خواهند داد .
سوره إسراء آیه 52
متن آیه :
یَوْمَ یَدْعُوکُمْ فَتَسْتَجِیبُونَ بِحَمْدِهِ وَتَظُنُّونَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
(
این بازگشت به حیات مجدّد ) روزی خواهد بود که خدا شما را از گورهایتان (
برای گردهم‌آئی در محشر ) فرا می‌خواند و شما ( فرمان او را ) با حمد و
سپاس پاسخ می‌گوئید و گمان می‌برید که ( در دنیا ) جز مدّت اندکی ماندگار
نبوده‌اید .
توضیحات :
« تَسْتَجِیبُونَ بِحَمْدِهِ »
: پاسخگوی امر خدا ستایش‌کنان خواهید بود . یعنی با سرعت همچون مطیعان
مؤمن و فرمانبردار از گورها سر برآورده و رهسپار میدان محشر می‌گردید . «
إِن لَّبِثْتُمْ » : ماندگار نبوده‌اید . نمانده‌اید . مراد ماندن در دنیا
یا در گور است .
سوره إسراء آیه 53
متن آیه :
وَقُل لِّعِبَادِی یَقُولُواْ الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطَانَ
یَنزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطَانَ کَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوّاً
مُّبِیناً
ترجمه :
( ای پیغمبر ! ) به بندگانم بگو :
سخنی ( در گفتار و نوشتار خود ) بگویند که زیباترین ( و نیکوترین سخنها )
باشد . چرا که اهریمن ( به وسیله سخنهای زشت و ناشیرین ) در میان ایشان
فساد و تباهی به راه می‌اندازد ، و بی‌گمان اهریمن ( از دیر باز ) دشمن
آشکار انسان بوده است ( و پیوسته درصدد برآمده تا آتش جنگ را با افروزینه
وسوسه شعله‌ور سازد ) .
توضیحات :
« أَلَّتِی » :
عبارت و مقالتی را که . « یَنزَغُ » : تباهی به راه می‌اندازد . شما را
برای انجام فساد و تباهی وسوسه می‌کند ( نگا : اعراف / 200 ) .
سوره إسراء آیه 54
متن آیه :
رَّبُّکُمْ أَعْلَمُ بِکُمْ إِن یَشَأْ یَرْحَمْکُمْ أَوْ إِن یَشَأْ یُعَذِّبْکُمْ وَمَا أَرْسَلْنَاکَ عَلَیْهِمْ وَکِیلاً
ترجمه :
پروردگارتان
از حال شما آگاه‌تر ( از هر کسی ) است ، اگر بخواهد ( به شما توفیق ایمان
عطاء می‌کند ) و شما را مشمول رحمت خود قرار می‌دهد ، و اگر بخواهد ( با
کفر و عصیان شما را می‌میراند و ) دچار عذابتان می‌گرداند . ( ای محمّد ! )
ما تو را به عنوان وکیل ( ایمان آوردن ) ایشان ( و مراقب احوال آنان )
نفرستاده‌ایم ، ( تا ملزم باشی حتماً آنان ایمان بیاورند . بلکه بر رسولان
پیام باشد و بس ) .
توضیحات :
« وَکِیلاً » :
واگذار و موکول به او . مراقب و محافظ . مراد این است که وظیفه پیغمبر و هر
دعوت‌کننده‌ای ، تنها تبلیغ روشن و آشکار و تلاش لازم در امر دعوت به سوی
حق است .
سوره إسراء آیه 55
متن آیه :
وَرَبُّکَ أَعْلَمُ بِمَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلَقَدْ
فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِیِّینَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَیْنَا دَاوُودَ
زَبُوراً
ترجمه :
پروردگارت از ( احوال همه )
مردمان و چیزهائی که در آسمانها و زمینند آگاه‌تر ( از هر کسی ) است ( و
می‌داند چه کسانی را از میان توده مردم به پیغمبری برمی‌گزیند ) . ما برخی
از پیغمبران را بر برخی دیگر برتری داده‌ایم ، و ( از جمله ) به داود زبور
عطاء نموده‌ایم ( و او را بدان افتخار بخشیده و بالاتر از بعضی انبیاء قرار
داده‌ایم . به تو نیز قرآن ارمغان کرده و خاتم و سرآمد همه پیغمبرانت
ساخته‌ایم ) .
توضیحات :
« زَبُوراً » : نام کتاب آسمانی داود است ( نگا : نساء / 163 ) .
سوره إسراء آیه 56
متن آیه :
قُلِ ادْعُواْ الَّذِینَ زَعَمْتُم مِّن دُونِهِ فَلاَ یَمْلِکُونَ کَشْفَ الضُّرِّ عَنکُمْ وَلاَ تَحْوِیلاً
ترجمه :
(
ای پیغمبر ! به مشرکان ) بگو : کسانی را که به جز خدا ( شایسته پرستش )
می‌پندارید ( به هنگام بلا ، به کمک ) بخوانید ، امّا ( خواهید دید که ) نه
توانائی دفع زیان و رفع بلا از شما را دارند ، و نه می‌توانند آن را
دگرگون سازند ( و ناخوشیها را به خوشیها تبدیل کنند و یا این که از اندوه
دردها بکاهند ) .
توضیحات :
« تَحْوِیلاً » : تغییر و تبدیل .
سوره إسراء آیه 57
متن آیه :
أُولَئِکَ الَّذِینَ یَدْعُونَ یَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِیلَةَ
أَیُّهُمْ أَقْرَبُ وَیَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَیَخَافُونَ عَذَابَهُ إِنَّ
عَذَابَ رَبِّکَ کَانَ مَحْذُوراً
ترجمه :
آن کسانی
را که به فریاد می‌خوانند ( و خداگونه‌هایشان می‌دانند ) آنان که از همه
مقرّبترند ( به درگاه یزدان ، همچون عیسی و عُزَیر و فرشتگان ) برای تقرّب
به پروردگارشان وسیله می‌جویند ( که طاعات و عبادات است ) و به رحمت خدا
امیدوار و از عذاب او هراسناکند . چرا که عذاب پروردگارت ( چنان شدید است
که ) باید از آن خویشتن را دور و برحذر داشت .
توضیحات :
«
یَبْتَغُونَ » : می‌جویند . دنبال می‌کنند و می‌طلبند . « الْوَسیلَةَ » :
چیزی که انسان را به اجر و پاداش خدا برساند و او را به خدا نزدیک گرداند
که با انجام طاعات و ترک معاصی ممکن و مقدور است ( نگا : مائده / 35 ) . «
أَیُّهُمْ أَقْرَبُ » : آنان که به خدا نزدیکتر و در درگاه حق مقرّبترند .
واژه ( أَیُّ ) بدل جزء از کلّ ضمیر واو در فعل ( یَبْتَغُونَ ) است . «
مَحْذُوراً » : اسم مفعول است ، یعنی برحذر داشته شده و بیم داده شده از آن
.
سوره إسراء آیه 58
متن آیه :
وَإِن مَّن
قَرْیَةٍ إِلاَّ نَحْنُ مُهْلِکُوهَا قَبْلَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ أَوْ
مُعَذِّبُوهَا عَذَاباً شَدِیداً کَانَ ذَلِک فِی الْکِتَابِ مَسْطُوراً
ترجمه :
هر
شهر و دیاری را ( که اهل آن ستمکار باشند ) پیش از روز قیامت ( به مجازات
می‌رسانیم و ) نابودش می‌گردانیم ، یا ( اهالی ) آن را به عذاب سختی گرفتار
می‌نمائیم . این ( مجازات دنیوی پیش از مجازات اخروی ) در کتاب ( الهی لوح
محفوظ ) ثبت گردیده است ( و قلم قضا و قدر بر آن رفته است . پس قریشیان از
این بترسند و بیشتر به دنبال کفر و ستم نروند ) .
توضیحات :
«
إِن مِّن قَرْیَةٍ » : آبادی و شهری وجود ندارد . واژه ( إِنْ ) حرف نفی ،
و ( مِنْ ) بر عمومیّت مابعد خویش دلالت دارد . « قَرْیَةٍ » : هر آبادی و
شهری از آبادیها و شهرهائی که ساکنان آنجا ستمگر و کافر و سرکش باشند (
نگا : اسراء / 16 ، کهف / 59 ) . « الْکِتَابِ » : لوح محفوظ ( نگا : حدید
/ 22 ) . « مَسْطُوراً » : نوشته . ضبط و ثبت شده .
سوره إسراء آیه 59
متن آیه :
وَمَا مَنَعَنَا أَن نُّرْسِلَ بِالآیَاتِ إِلاَّ أَن کَذَّبَ بِهَا
الأَوَّلُونَ وَآتَیْنَا ثَمُودَ النَّاقَةَ مُبْصِرَةً فَظَلَمُواْ بِهَا
وَمَا نُرْسِلُ بِالآیَاتِ إِلاَّ تَخْوِیفاً
ترجمه :
(
قریشیان می‌خواهند ، کوه صفا را طلا کنی ، و کوههای پیرامون ایشان را از
میان برداری و غیره ) . چیزی ما را از انجام این معجزات ( مادی پیشنهادی )
باز نمی‌دارد ، مگر این که ( ما قبلاً چنین معجزاتی را بر دست پیغمبران
پیشین انجام داده‌ایم ، و ) گذشتگان آنها را ( پس از مشاهده ) تکذیب
کرده‌اند . ( سنّت ما هم بر این رفته است که پس از نمودن معجزات مادی ، در
صورت عدم پذیرش پیشنهادکنندگان ، آنان را هلاک سازیم . از جمله ) ما برای
قوم ثمود شتر ( از سنگ به در آوردیم و ) به سویشان گسیل داشتیم که ( معجزه
هویدا و شکّ‌زدا و ) روشنگری بود . امّا آنان نسبت بدان کفر ورزیدند ( و آن
را از جانب خدا ندیدند و کُشتند . اصولاً برنامه ما این نیست که هر کسی
معجزه‌ای پیشنهاد کند پیغمبر وقت تسلیم او گردد ) و ما معجزات را جز برای
بیم دادن ( مردم و اتمام حجّت ) اجرا نمی‌سازیم .
توضیحات :
«
أَن نُّرْسِلَ بِالآیَاتِ » : مراد معجزاتی است که قریش پیشنهاد می‌کردند و
می‌خواستند ( نگا : اسراء / 90 - 93 ) . « مُبْصِرَةً » : روشنگر و
شکّ‌برانداز . معجزه‌ای که هرکس درباره آن بیندیشد ، بینش به هم رساند و
بصیرت پیدا کند . حال ناقه است . « ظَلَمُوا بِهَا » : به سبب باور نکردن
به معجزه بودن آن شتر ، به خود ستم کردند . منکر آن شدند و در حق آن ستم
کردند . « تَخْوِیفاً » : بیم دادن . مفعول‌له است .
سوره إسراء آیه 60
متن آیه :
وَإِذْ قُلْنَا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَمَا جَعَلْنَا
الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ
الْمَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ
طُغْیَاناً کَبِیراً
ترجمه :
زمانی ( را به یاد آور
ای پیغمبر که ) به تو گفتیم : پرودگارت احاطه کامل به مردم دارد و ( از
وضع آنان کاملاً آگاه است . پس بیباکانه دعوت خود را برسان و بدان که ) ما
دیداری را که ( در شب معراج ) برای تو میسّر کردیم و درخت نفرین شده (
زقّوم را که در ته دوزخ می‌روید و خوراک بزهکاران است و مذکور ) در قرآن ،
جز وسیله آزمایش مردمان قرار نداده‌ایم . ما ایشان را ( با مخاوف دنیا و
آخرت ) بیم می‌دهیم ، ولی چیزی بر آنان جز طغیان و عصیان فراوان نمی‌افزاید
.
توضیحات :
« الرُّؤْیَا » : رؤیت . مشاهده و
دیدار . مراد دیدن کردن از چیزهائی است که در شب معراج صورت پذیرفت . «
فِتْنَةً » : آزمایش . امتحان . « الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ » : درخت
نفرین شده . مراد درخت زقّوم است که خوراک گناهکاران است و در بن دوزخ
می‌روید ( نگا : صافّات / 62 - 67 ، دخان / 43 و 44 ) . علّت تسمیه آن
بدین نام ، از آن جهت است که چنین درختی نشانه دوری از رحمت خدا و لعنِ
خورندگان آن است .
سوره إسراء آیه 61
متن آیه :
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلآئِکَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إَلاَّ إِبْلِیسَ قَالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِیناً
ترجمه :
زمانی
( را یادآور شو ) که ما به فرشتگان گفتیم : برای آدم کرنش کنید . فرشتگان
جملگی کرنش کردند مگر ابلیس ( که از جنّیان بود و در میان فرشتگان قرار
داشت ، او که نمونه کامل استکبار بود ) گفت : آیا برای کسی کرنش کنم که او
را از گِل آفریده‌ای ؟ ( من که از آتشم ، بهتر از آدمم ! عالی برای دانی
چگونه تعظیم کند ؟ ) .
توضیحات :
« خَلَقْتَ طِیناً » : او را از گِل آفریده‌ای ( نگا : اعراف / 12 ) . واژه ( طیناً ) منصوب به نزع خافض است .
سوره إسراء آیه 62
متن آیه :
قَالَ أَرَأَیْتَکَ هَذَا الَّذِی کَرَّمْتَ عَلَیَّ لَئِنْ أَخَّرْتَنِ
إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ لأَحْتَنِکَنَّ ذُرِّیَّتَهُ إَلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
شیطان
گفت : به من بگو که آیا این همان کسی است که او را بر من ترجیح و گرامی
داشته‌ای ؟ ! ( جای تعجّب است ) . اگر مرا تا روز قیامت زنده بداری ،
فرزندان او را همگی جز اندکی ( با گمراهی ) نابود می‌گردانم ( و لگامِ
وسوسه را به دهانشان می‌زنم و به جاده خطا و گناهشان می‌کشانم ) .
توضیحات :
«
أَرَأَیْتَکَ » : آیا ملاحظه کرده‌ای که چه کرده‌ای ؟ مرا بگو . خبرم کن .
« هذَا الَّذِی . . . » : ادات استفهامی محذوف و از سیاق کلام پیدا است .
یعنی : هَلْ هذا هُوَ الَّذی . « لَأَحْْتَنِکَنَّ » : زیر چانه ایشان را
افسار می‌بندم . لگام به دهانشان می‌زنم . با گمراهسازی نابودشان می‌گردانم
و تباهشان می‌سازم .
سوره إسراء آیه 63
متن آیه :
قَالَ اذْهَبْ فَمَن تَبِعَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَآؤُکُمْ جَزَاء مَّوْفُوراً
ترجمه :
خدا
فرمود : برو ! ( تا روز رستاخیز به تو مهلت داده می‌شود و هرچه می‌خواهی
بکن . آدمیزادگان از عقل و اراده برخوردارند ) کسانی که از ایشان از تو
پیروی کنند ، دوزخ سزای شما ( اهریمن و آنان ) است و سزای فراوان و
بی‌نقصانی است .
توضیحات :
« إِذْهَبْ » : برو .
جنبه توهین و تحقیر را دارد . « جَزَآءً » : مفعول مطلق ( جَزَآؤُکُمْ ) یا
فعل محذوفی است و تقدیر چنین است : تُجْزَوْنَ جَزآءً . « مَوْفُوراً » :
فراوان . کامل و بی‌کم و کاست .
سوره إسراء آیه 64
متن آیه :
وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِکَ وَأَجْلِبْ
عَلَیْهِم بِخَیْلِکَ وَرَجِلِکَ وَشَارِکْهُمْ فِی الأَمْوَالِ
وَالأَوْلادِ وَعِدْهُمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُوراً
ترجمه :
و
بترسان و خوار گردان با ندای ( دعوت به معصیت و وسوسه ) خود هرکسی از
ایشان را که توانستی ، و لشکر سواره و پیاده خود را بر سرشان بشوران و
بتازان ( و همه تلاش خویش را برای شکست دادن و گول زدن ایشان به کار گیر ) و
در اموال آنان ( با تشویق و تحریکشان برای کسب آن از حرام و صرف آن در
حرام ) و در اولاد ایشان ( با گول زدن اولیاء و رهنمود فرزندانشان به کفر و
فساد در پرتو تربیت نادرستشان ) شرکت جوی ، و آنان را ( به نبودن حساب و
کتاب و بهشت و دوزخ ، یا به شفاعت خدایان و بتان و بزرگواری خاندان و غیره )
وعده بده ( و بفریب ) ، و وعده شیطان به مردمان جز نیرنگ و گول نیست .
توضیحات :
«
إِسْتَفْزِزْ » : از مصدر استفزاز به معنی : استخفاف و خوار داشتن . به
هراس انداختن . بریدن کسی از حق و کشاندن او به سوی باطل . « بِصَوْتِکَ » :
مراد وسوسه اغواگرانه و گمراهسازانه اهریمن است . « أَجْلِبْ عَلَیْهِمْ »
: بر آنان فریاد بزن و بتاز . مراد لشکرکشی است . « بِخَیْلِکَ » : خیل ،
سواران . « رَجِلِکَ » : رَجِل ، پیاده . اسم جنس و به معنی پیادگان اهریمن
، اعوان و انصار و پیروان او است . « غُرُوراً » : نیرنگ . گول زدن و
فریفتن . صفت مصدر محذوفی است و تقدیر آن چنین است : وَعْداً غُرُوراً .
سوره إسراء آیه 65
متن آیه :
إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ وَکَفَى بِرَبِّکَ وَکِیلاً
ترجمه :
بی‌گمان
سلطه‌ای بر بندگان ( مخلص و مؤمن ) من نخواهی داشت ، و همین کافی است که (
ایشان در پناه خدایند و ) پروردگارت حافظ و پشتیبان ( این چنین بندگان )
است .
توضیحات :
« إِنَّ عِبَادِی . . . » : ( نگا : حجر / 42 ) .
سوره إسراء آیه 66
متن آیه :
رَّبُّکُمُ الَّذِی یُزْجِی لَکُمُ الْفُلْکَ فِی الْبَحْرِ لِتَبْتَغُواْ مِن فَضْلِهِ إِنَّهُ کَانَ بِکُمْ رَحِیماً
ترجمه :
پروردگارتان
آن کسی است که کشتیها را در دریاها به حرکت در می‌آورد تا جویای رزق او (
شوید و از فضل و نعمتش برخوردار ) گردید . خداوند همیشه در حق شما ( بندگان
) مهربان بوده است .
توضیحات :
« یُزْجِی » : می‌راند . سوق می‌دهد . « الْفُلْکَ » : کشتیها ( نگا : بقره / 164 ) . « مِن فَضْلِهِ » : از خیر و خوبی او .
سوره إسراء آیه 67
متن آیه :
وَإِذَا مَسَّکُمُ الْضُّرُّ فِی الْبَحْرِ ضَلَّ مَن تَدْعُونَ إِلاَّ
إِیَّاهُ فَلَمَّا نَجَّاکُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ وَکَانَ
الإِنْسَانُ کَفُوراً
ترجمه :
هنگامی که ناراحتیها
در دریاها به شما می‌رسد ( و گرفتار طوفانها و امواج سهمگین می‌شوید و کشتی
خویش را همچون پر کاهی در پهنه آبها می‌بینید ، وحشت می‌کنید و ) جز خدا
همه کسانی از نظرتان ناپدید می‌گردند که ایشان را به فریاد می‌خوانید .
امّا زمانی که خدا شما را ( از غرق شدن ) نجات داد و به خشکی رسانید ، (
از یکتاپرستی ) روی می‌گردانید ( و انسانهای ناتوان و بتان بی‌جان را انباز
یزدان جهان می‌سازید ) ، و اصولاً انسان بسیار ناسپاس است .
توضیحات :
«
الضُّرُّ » : ناراحتیها و گرفتاریها . مشکلات و سختیها ( نگا : انعام /
17 ، یونس / 12 و 107 ) . « ضَلَّ » : گم شد . از ذهن محو و از نظر ناپدید
گردید ) .
سوره إسراء آیه 68
متن آیه :
أَفَأَمِنتُمْ أَن یَخْسِفَ بِکُمْ جَانِبَ الْبَرِّ أَوْ یُرْسِلَ عَلَیْکُمْ حَاصِباً ثُمَّ لاَ تَجِدُواْ لَکُمْ وَکِیلاً
ترجمه :
آیا
شما ایمن از این هستید که خدا گوشه‌ای از خشکی را بشکافد و شما را در (
کام ) آن فرو برد ؟ یا این که طوفانی به سویتان روان دارد که باران سنگ بر
شما بباراند و آن وقت حافظ و نگهبانی برای خود پیدا نکنید ؟
توضیحات :
«
یَخْسِفَ بِکُمْ جَانِبَ البَرِّ » : شما را به گوشه‌ای از خشکی فرو برد .
گوشه‌ای از خشکی را بشکافد و شما را همراه با آن در درون زمین دفن و
ناپدید گرداند . واژه ( جانب ) مفعول‌به یا ظرف است . « حَاصِباً » : باران
سنگ . طوفان بادی که سنگ از آن ببارد ( نگا : حجر / 74 ) .
سوره إسراء آیه 69
متن آیه :
أَمْ أَمِنتُمْ أَن یُعِیدَکُمْ فِیهِ تَارَةً أُخْرَى فَیُرْسِلَ
عَلَیْکُمْ قَاصِفا مِّنَ الرِّیحِ فَیُغْرِقَکُم بِمَا کَفَرْتُمْ ثُمَّ
لاَ تَجِدُواْ لَکُمْ عَلَیْنَا بِهِ تَبِیعاً
ترجمه :
یا
این که ایمن هستید از این که خداوند بار دیگر شما را ( نیازمند سفر دریا
سازد و ) به دریا برگرداند و تندباد درهم شکننده‌ای به سویتان گسیل دارد ( و
بر سرتان بگمارد ) تا شما را به سبب ناسپاسی ( و کفرتان نسبت به یزدان )
خودتان غرق گرداند ، و از آن به بعد کسی را نیابید که خونبهای شما را از ما
بخواهد ( و در برابر آن ما را تعقیب و مورد پیگرد قرار دهد ) ؟
توضیحات :
«
قَاصِفاً » : باد تند و درهم شکننده . مراد طوفان درهم شکننده کشتیها است .
« بِمَا کَفَرْتُمْ » : به سبب ناسپاسی و کفرانتان . به علّت زندقه و
کفرتان . « تَبِیعاً » : تعقیب کننده . خواهان خونبها . فعیل به معنی فاعل
است .
سوره إسراء آیه 70
متن آیه :
وَلَقَدْ
کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ
وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ
مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً
ترجمه :
ما
آدمیزادگان را ( با اعطاء عقل ، اراده ، اختیار ، نیروی پندار و گفتار و
نوشتار ، قامت راست ، و غیره ) گرامی‌داشته‌ایم ، و آنان را در خشکی و دریا
( بر مرکبهای گوناگون ) حمل کرده‌ایم ، و از چیزهای پاکیزه و خوشمزه
روزیشان نموده‌ایم ، و بر بسیاری از آفریدگان خود کاملاً برتریشان داده‌ایم
.
توضیحات :
« عَلَیا کَثِیرٍ » : مراد این است که
خداوند انسان را جز بر فرشتگان بر همه مخلوقات اعم از جمادات و نباتات و
حیوانات برتری داده است و با عطاء کردن چیزهائی بدو والاترش فرموده است .
سوره إسراء آیه 71
متن آیه :
یَوْمَ نَدْعُو کُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ
بِیَمِینِهِ فَأُوْلَئِکَ یَقْرَؤُونَ کِتَابَهُمْ وَلاَ یُظْلَمُونَ
فَتِیلاً
ترجمه :
روزی همه انسانها را همراه با
نامه اعمالشان فرا می‌خوانیم . آن گاه هرکس نامه اعمالش به دست راستش داده
شود ( جزو سعادتمندان است ) و آنان نامه اعمالشان را ( شادان و خندان )
می‌خوانند و کمترین ستمی بدیشان نخواهد شد .
توضیحات :
«
أُنَاسٍ » : گروهی از مردم ( نگا : بقره / 60 ، اعراف / 82 و 160 ) . «
بِإِمَامِهِمْ » : مراد از امام ، نامه اعمال ( نگا : کهف / 49 ، یس / 12
و 36 ، جاثیه / 28 و 29 ) ، پیغمبران ( نگا : انبیاء / 73 ) ، کتابهای
آسمانی ( نگا : هود / 17 ، احقاف / 12 ) پیشوایان و رهبران راه یزدان (
نگا : فرقان / 74 ، قصص / 5 ) یا سردستگان و نشان دهندگان راه شیطان (
نگا : توبه / 12 ، قصص / 14 ) است . حرف باء به معنی ( مَعَ ) می‌باشد . «
فَتِیلاً » : رشته نازکی که در شکاف هسته خرما قرار دارد و کنایه از چیز
بسیار کم و ناچیز است ( نگا : نساء / 49 و 77 ) .
سوره إسراء آیه 72
متن آیه :
وَمَن کَانَ فِی هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلاً
ترجمه :
و
هرکس در این ( جهان ) کور ( دل و گمراه ) باشد ، در آخرت کورتر و گمراه‌تر
خواهد بود . ( چرا که وجود اخروی انسان ، درخت روئیده از دانه زندگی
دنیوی او است ) .
توضیحات :
« فِی هذِهِ » : در این
دنیا . « أَعْمَیا » : واژه نخست صفت مشبّهه و به معنی کوردل ، یعنی کسی
است که راه هدایت و واقعیّت را نبیند و آیات آفاق و انفس را نادیده گیرد . و
واژه دوم می‌تواند باز هم صفت مشبّهه بوده و به همین معنی ، یا به معنی
کورچشم و نابینا باشد ( نگا : اسراء / 97 ، طه / 124 و 125 ) و یا این که
اسم تفضیل و از عیوب درونی باشد ، یعنی کورتر و نابیناتر برانگیخته شود و
راه بهشت و سعادت را نبیند ( نگا : تفسیر روح‌المعانی ، قاسمی ،
سراج‌المنیر ) .
سوره إسراء آیه 73
متن آیه :
وَإِن کَادُواْ لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ
لِتفْتَرِیَ عَلَیْنَا غَیْرَهُ وَإِذاً لاَّتَّخَذُوکَ خَلِیلاً
ترجمه :
نزدیک
بود کافران ( با نیرنگهای گوناگون و نیروهای زر و زور ) تو را از ( حکم )
آنچه به تو وحی کرده‌ایم ( و قرآنش نامیده‌ایم ، دور و ) منصرف گردانند ( و
فقراء را از پیش تو برانند ) تا ( در عمل ، حکم ) جز قرآن را به ما نسبت
دهی ، و آن گاه تو را به دوستی گیرند ( و همدمی تو را بپذیرند ) .
توضیحات :
«
إِن کَادُوا » : نزدیک بود که . حرف ( إِنْ ) مخفّف ( إِنَّ ) است . «
لَیَفْتِنُونَکَ » : باز دارند . تو را منحرف و منصرف سازند . « مِنَ
الَّذِی أَوْحَیْنآ إِلَیْکَ » : از چیزی که به تو وحی کرده‌ایم . اشاره به
این است که قریشیان از پیغمبر می‌خواستند که فقراء را از خود دور کند ، تا
آنان در مجلس او حضور یابند ( نگا : انعام / 52 و 53 ) .
سوره إسراء آیه 74
متن آیه :
وَلَوْلاَ أَن ثَبَّتْنَاکَ لَقَدْ کِدتَّ تَرْکَنُ إِلَیْهِمْ شَیْئاً قَلِیلاً
ترجمه :
و اگر ما تو را استوار و پابرجای ( بر حق ) نمی‌داشتیم ، دور نبود که اندکی بدانان بگرائی .
توضیحات :
« لَقَدْ کِدتَّ تَرْکَنُ » : نزدیک بود که بدیشان اعتماد و به جانب ایشان میل کنی .
سوره إسراء آیه 75
متن آیه :
إِذاً لَّأَذَقْنَاکَ ضِعْفَ الْحَیَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ ثُمَّ لاَ تَجِدُ لَکَ عَلَیْنَا نَصِیراً
ترجمه :
(
و اگر چنین می‌کردی ) در این صورت عذاب دنیا و عذاب آخرت ( تو ) را چندین
برابر ( می‌ساختیم و ) به تو می‌چشاندیم ( چرا که گناه بزرگان بزرگ است ) .
سپس در برابر ما یار و یاوری نمی‌یافتی ( تا عذاب ما را از تو به دور دارد
) .
توضیحات :
« ضِعْفَ » : دو چندان . چندین برابر
. « ضِعْفَ الْحَیَاةِ » : تقدیر چنین است : عَذاباً ضِعْفاً فِی
الْحَیَاةِ وَ عَذاباً ضِعْفاً فِی الْمَمَاتِ . یعنی ( عَذاباً ) موصوف و (
ضِعْفاً ) صفت بوده است . سپس موصوف حذف گردیده و صفت به جای آن نشسته است
و در مقام نیابت به واژه بعد از خود اضافه گشته است .
سوره إسراء آیه 76
متن آیه :
وَإِن کَادُواْ لَیَسْتَفِزُّونَکَ مِنَ الأَرْضِ لِیُخْرِجوکَ مِنْهَا وَإِذاً لاَّ یَلْبَثُونَ خِلافَکَ إِلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
(
کفّار مکّه با نقشه‌ها و توطئه‌های گوناگون خواستند در تو نفوذ کنند ) و
نزدیک بود آنان تو را از سرزمین ( مکّه ) برکنند ( و محیط آن را برایت
غیرقابل تحمّل کرده ) تا تو را از آنجا بیرون کنند . ( اگر آنان چنین
می‌کردند ) در این صورت بعد از تو جز مدّت کوتاهی نمی‌ماندند .
توضیحات :
«
لَیَسْتَفِزُّوَنَکَ » : ( نگا : إسراء / 64 ) . « إِذاً لا یَلْبَثُونَ »
: در این صورت باقی و برجای نمی‌ماندند . البتّه قریشیان عاقبت چنین کردند
و سران ایشان هیجده ماه بعد از هجرت پیغمبر به مدینه در جنگ بدر کشته شدند
و سرانجام با فتح مکّه بساط کفّار مکّه برچیده شد .
سوره إسراء آیه 77
متن آیه :
سُنَّةَ مَن قَدْ أَرْسَلْنَا قَبْلَکَ مِن رُّسُلِنَا وَلاَ تَجِدُ لِسُنَّتِنَا تَحْوِیلاً
ترجمه :
(
تنها در دفاع از تو چنین نبوده است . بلکه این ) شیوه ما در ( دفاع از همه
) پیغمبرانی بوده است که پیش از تو فرستاده‌ایم ( و اقوام ایشان ، آنان را
کشته یا از میان خود رانده‌اند و بدین وسیله درِ سعادت را بر روی خود
بسته‌اند و از رحمت الهی محروم گشته‌اند ) و تغییر و تبدیلی در شیوه ما
نخواهی‌دید ( و کسی را نخواهی یافت که بتواند سنّت ما را دگرگون سازد ) .
توضیحات :
«
سُنَّةَ » : شیوه . روش . منصوب به نزع خافض است و تقدیر چنین است :
کَسُنَّةِ . یا این که مفعول مطلق فعل محذوفی است و در اصل چنین است :
سَنَنّا بِکَ سُنَّةَ . « تَحْویلاً » : تغییر و تبدیل .
سوره إسراء آیه 78
متن آیه :
أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّیْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُوداً
ترجمه :
نماز
را چنان که باید بخوان به هنگام زوال آفتاب ( از نصف‌النهار ، که آغاز
نماز ظهر است و امتداد آن وقت نماز عصر را نیز دربر می‌گیرد ) تا تاریکی شب
( که آغاز نماز مغرب است و امتداد آن وقت نماز عشاء را نیز در برگرفته و
با طلوع فجر پایان می‌پذیرد ) ، و نماز صبح را ( در فاصله طلوع فجر تا طلوع
آفتاب ) بخوان . بی‌گمان نماز صبح ( توسّط فرشتگان شب و فرشتگان روز )
بازدید می‌گردد .
توضیحات :
« دُلُوکِ » : زوال
خورشید از نصف‌النهار . « غَسَقِ » : ظلمت . تاریکی . « غَسَقِ الَّیْلِ » :
تاریکی شب . مراد از آن از اوّل شب تا پایان آن است ( نگا : طه / 130 ، ِ
/ 39 ) . « قُرْءَانَ » : مراد نماز صبح است . از آنجا که خواندن قرآن
یعنی فاتحه رکن مهمّ نماز و در آن تصریح شده است ، از راه تسمیه کلّ به اسم
جزء ، قرآن نامیده شده است . نصب آن به خاطر عطف بر ( الصَّلاةَ ) بوده یا
این که اغراء است و تقدیر چنین است : إِلْزَمْ قُرْءَانَ الْفَجْرِ . «
مَشْهُوداً » : دیده شدنی است . مورد بازدید قرار می‌گیرد . یعنی فرشتگان
مأمور بر انسان آن را می‌بینند و به هنگام تعویض کشیک در دیوان الهی بر آن
گواهی می‌دهند .
سوره إسراء آیه 79
متن آیه :
وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسَى أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَاماً مَّحْمُوداً
ترجمه :
در
پاسی از شب از خواب برخیز و در آن نماز تهجّد بخوان ، این یک فریضه اضافی (
و افزون بر نمازهای پنجگانه ) برای تو است . باشد که ( در پرتو این عمل )
خداوند تو را به مقام ستوده‌ای ( و مکان برجسته‌ای در دنیا و آخرت که موجب
ستایش همگان باشد ) برساند ( و مقام شفاعت کبری را به تو ارمغان دارد ) .
توضیحات :
«
فَتَهَجَّدْ » : تهجّد از ( هجود ) به معنی به خواب رفتن است . لیکن در
باب تفعّل معنی سلب را می‌رساند ، یعنی ترک خوابیدن . مانند واژه‌های (
تأثُّم ) و ( تحنُّث ) . برخی هم آن را از اضداد شمرده‌اند و به معنی بیدار
شدن و ماندن دانسته‌اند . نماز شب گزاردن . « بِهِ » : حرف ( ب ) به معنی (
فی ) و مرجع ضمیر ( الَّیْل ) است . یعنی : در شب . یا این که مرجع ضمیر (
بَعْض ) مفهوم از ( مِن ) یا ( قُرْءَانَ ) مجرّد از اضافه است . یعنی :
در برخی از شب ، یا این که : نماز تهجّد را با تلاوت قرآن به جای آور . «
نافِلَةً » : عبادت زائد بر نمازهای پنجگانه . مراد نماز تهجّد است که برای
پیغمبر اسلام واجب بوده و برای پیروانش سنّت است . مفعول‌به ( تهجّد ) و
یا این که حال ذوالحال محذوف ( صَلاة ) است . « مَقَاماً مَّحْمُوداً » :
هرگونه منزلت والا و مقام بالائی که ستایش همگان را برانگیزد . برخی
گفته‌اند مراد مقام شفاعت کبری است که در آن رسول اکرم از پروردگار تمنّا و
تقاضا می‌نمایند که دادگاهیِ مردمان را با لطف و کرم خود آغاز فرمایند .
سوره إسراء آیه 80
متن آیه :
وَقُل رَّبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّی مِن لَّدُنکَ سُلْطَاناً نَّصِیراً
ترجمه :
بگو
: پروردگارا ! مرا صادقانه ( به هر کاری ) وارد کن ، و صادقانه ( از آن )
بیرون آور ، ( و چنان کن که خطّ اصلی من در آغاز و انجام همه‌چیز ، راستی و
درستی باشد ) ، و از جانب خود قدرتی به من عطاء فرما که ( در امر حکومت بر
دوستان و اظهار حجّت در برابر دشمنان ، برایم ) یار و مددکار باشد .
توضیحات :
«
مُدْخَلَ » : مصدر میمی و به معنی إدخال ، یعنی وارد گرداندن است . «
مُخْرَجَ » : مصدر میمی و به معنی إخراج ، یعنی بیرون گرداندن است . «
مُدْخَلَ صِدِقٍ وَ مُخْرَجَ صِدْقٍ » : مراد آغازیدن و پایان بخشیدن زیبا و
صادقانه جملگی کارهای دنیوی و اخروی‌است . « سُلْطَاناً » : سلطه و قدرت .
دلیل و حجّت .
سوره إسراء آیه 81
متن آیه :
وَقُلْ جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقاً
ترجمه :
و
( مشرکان را بترسان و بدیشان ) بگو : حق فرا رسیده است ( که یکتاپرستی و
آئین آسمانی و دادگری است ) و باطل از میان رفته و نابود گشته است ( که
چندتا پرستی و آئین تباه و ستمگری است ) . اصولاً باطل همیشه از میان رفتنی
و نابود شدنی است ( و سرانجام پیروزی از آن حق و حقیقت بوده و هست ) .
توضیحات :
«
زَهَقَ » : زائل شد و نابود گردید . بیرون شد و رفت . « زَهُوقاً » : زائل
و باطل . صیغه مبالغه و به معنی چیزی است که به طور کامل محو و نابود
می‌گردد و میدان را هرچه زودتر خالی می‌کند .
سوره إسراء آیه 82
متن آیه :
وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إَلاَّ خَسَاراً
ترجمه :
(
حق چگونه نیرومند و پیروز نمی‌گردد ؟ وقتی که ) ما آیاتی از قرآن را فرو
می‌فرستیم که مایه بهبودی ( دلها از بیماریهای نادانی و گمراهی ، و
پاک‌سازی درونها از کثافات هوی و هوس و تنگچشمی و آزمندی و تباهی ) و رحمت
مؤمنان ( به سبب در برداشتن ایمان و رهنمودهای پرخیر و برکت یزدان ) است ،
ولی بر ستمگران ( کافر ، به سبب ستیز با نور حق و داشتن روح طغیان ) جز
زیان نمی‌افزاید .
توضیحات :
« شِفَآءٌ » : بهبودی
از بیمارهای فکری و اخلاقی فرد و جامعه . مراد مرحله پاک‌سازی یا به اصطلاح
عرفاء مقام تخلیه است . « رَحْمَةٌ » : رحمت یزدان به بندگان ، بر اثر
شکفتن گُل ایمان در پرتو آیات قرآن . مراد مرحله نوسازی یا به اصطلاح عرفاء
مقام تحلیه است .
سوره إسراء آیه 83
متن آیه :
وَإِذَا أَنْعَمْنَا عَلَى الإِنسَانِ أَعْرَضَ وَنَأَى بِجَانِبِهِ وَإِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ کَانَ یَؤُوساً
ترجمه :
(
از جمله اخلاق فرد بی‌ایمان ، یکی این است که ) هنگامی که به انسان (
بی‌ایمان ) نعمت می‌بخشیم ( و او را از ثروت و قدرت و سلامت و امنیّت
برخوردار می‌سازیم ، مسرور و مغرور می‌گردد و از طاعت و عبادت و شکر نعمت )
روگردان می‌شود ( و در وقت رسیدن به نوا ) خویشتن را ( از بندگی ما ) به
دور می‌دارد و تکبّر می‌ورزد . ( انگار ما را نمی‌شناسد و به ما کاری و
نیازی ندارد ) . و هنگامی که شر و بلا گریبانگیر او گردید ( و تنگدستی و
بیماری و ناامنی وی را فرا گرفت ) بسیار مأیوس و ناامید می‌گردد ( و
می‌پندارد که دیگر درهای رزق و روزی بر او بسته است و هرگز روی خیر و خوشی
نخواهد دید ) .
توضیحات :
« أعْرَضَ » : از شکر نعمت
منصرف و از طاعت و عبادت روگردان می‌شود . « نَأَیا بِجَانِبِهِ » :
خویشتن را از یاد منعم اصلی به دور می‌کند . شانه‌های خود را بالا
می‌اندازد و تکبّر می‌ورزد . « یَئُوساً » : بسیار مأیوس و دلتنگ و ناشکیبا
( نگا : هود / 9 - 11 ) . مراد این است که کافران ، هم در برابر خوشیها و
هم در برابر سختیها خود را گم می‌کنند . در حال نوا مست و مغرور ، و در وقت
بلا پست و زبون می‌گردند . هر چند که در حالت یأس پرده‌های غفلت از روی
فطرت کنار می‌روند و کافران بالإجبار به درگاه خدا روی می‌آورند و خالصانه
رفع مشکلات را از قادر متعال درخواست می‌نمایند ، امّا این توجّه اضطراری
مایه افتخاری و دلیل بیداری حقیقی آنان نمی‌باشد . چرا که به محض رفع
مشکلات و رهائی از طوفان حوادث ، خودخواهیها و سرکشیها از ایشان سرمی‌زند و
تغییرجهت می‌دهند ( نگا : یونس / 12 و 22 و 23 ، اسراء / 67 ، عنکبوت /
65 ) .
سوره إسراء آیه 84
متن آیه :
قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلَى شَاکِلَتِهِ فَرَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَى سَبِیلاً
ترجمه :
بگو
: هر کسی برابر روش خود کار می‌کند ( و طریقه خویش را در پیش می‌گیرد ) و
پروردگارتان بهتر ( از همگان ) می‌داند که چه کسی راهش درست‌تر ( از راه
دیگری بوده و راسترو کدام و گمراه کدام ) است .
توضیحات :
« شَاکِلَة » : طریقه و شیوه . رویّه و روش . هرگونه عادت و مکتب و مذهبی که به انسان جهت می‌دهد .
سوره إسراء آیه 85
متن آیه :
وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَمَا أُوتِیتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
از
تو ( ای محمّد ! ) درباره روح می‌پرسند ( که چیست ) . بگو : روح چیزی است
که تنها پروردگارم از آن آگاه است ( و خلقتی اسرارآمیز و ساختمانی مغایر با
ساختمان ماده دارد و اعجوبه جهان آفرینش است . بنابراین جای شگفت نیست اگر
به حقیقت روح پی نبرید ) . چرا که جز دانش اندکی به شما داده نشده است ، (
و علم شما انسانها با توجّه به گستره کلّ جهان و علم لایتناهی خداوند
سبحان ، قطره به دریا هم نیست ) .
توضیحات :
«
الرُّوحِ » : روح آدمی . جان . مراد آفریده‌ای از آفریدگان خدا است که
ساختمان و ماهیّت آن فراتر از ساختمان و ماهیّت جهان ماده است و غیبی از
غیوب الهی است و حقیقت آن بر ما روشن نیست . برخی با توجّه به آیه‌های
ماقبل و مابعد این آیه ، واژه روح را قرآن معنی می‌کنند . چرا که قرآن
معجزه جاویدان و نادره ناشناخته جهان ، در قالب الفاظ و عباراتی نیست که
انس و جنّ بتوانند از آن تقلید کنند و همسان آن را بسازند . بلکه چگونگی آن
سرّی از اسرار است ( نگا : غافر / 15 ، شوری / 52 ) . « أَمْرِ » : جمع
آن امور است ، یعنی : کاروبار . « مِنْ أَمْرِ رَبّی » : چیزی است که تنها
خدایم از آن آگاه است ، و رازی است که در حیطه علم آفریدگارم است و بس .
سوره إسراء آیه 86
متن آیه :
وَلَئِن شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ ثُمَّ لاَ تَجِدُ لَکَ بِهِ عَلَیْنَا وَکِیلاً
ترجمه :
اگر
ما بخواهیم آنچه را که ( از قرآن ) به تو وحی کرده‌ایم ، از تو بازپس
می‌گیریم ( و از درون دلها و لابلای کتابها محو می‌گردانیم ) آن گاه کسی را
نخواهی یافت که در این رابطه علیه ما از تو دفاع کند ( و در حفظ قرآن یا
برگشت آن بکوشد ) .
توضیحات :
« بِالَّذِی » : حرف (
ب ) برای تعدّیه ، و به کاربردن موصول مختصّ ( الَّذی ) به جای موصول
مشترک ( ما ) برای بیان اهمّیّت و عظمت قرآن است . « بِهِ » : در این رابطه
که بازپس گرفتن قرآن است . « وَکِیلاً » : ملتزم . متعهّد . حافظ و نگهدار
. مراد کسی است که تضمین حفظ قرآن یا اعادت آن کند .
سوره إسراء آیه 87
متن آیه :
إِلاَّ رَحْمَةً مِّن رَّبِّکَ إِنَّ فَضْلَهُ کَانَ عَلَیْکَ کَبِیراً
ترجمه :
لیکن
به خاطر رحمت پروردگارت ( که شامل حال تو است ، آن را برجای می‌داریم و
این ارمغان را بازپس نمی‌گیریم ) . واقعاً کرم بزرگی خدا در حق تو داشته
است ( که قرآن را برای تو ارسال و تو را خاتم‌الأنبیاء نموده است ، و با
حفاظت از قرآن آئین تو را جاویدان کرده است ) .
توضیحات :
«
إِلاّ رَحْمَةً . . . » : استثناء منقطع است و ( إِلاّ ) معنی ( لکِن )
دارد . برخی ( رَحْمَةً ) را مفعول‌له دانسته‌اند . « فَضْلَهُ » : خیر و
خوبی . کرم و نیکی .
سوره إسراء آیه 88
متن آیه :
قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن یَأْتُواْ
بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ
بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیراً
ترجمه :
بگو : اگر
همه مردمان و جملگی پریان گرد آیند و متّفق شوند بر این که همچون این قرآن
را ( با این شیوه‌های دلربا و معانی زیبا بسازند و ) بیاورند ، نمی‌توانند
مانند آن را بیاورند و ارائه دهند ، هرچند هم برخی از ایشان پشتیبان و
مددکار برخی دیگر شوند ( چرا که قرآن کلام یزدان و معجزه جاویدان آفریدگار
است و هرگز از معلومات محدود آفریدگان چنین چیزی ساخته نیست ) .
توضیحات :
« إِجْتَمَعَتْ » : گرد آیند . اتّحاد و اتّفاق حاصل کنند . « ظَهِیراً » : پشتیبان . کمک‌کننده ( نگا : تحریم / 4 ) .
سوره إسراء آیه 89
متن آیه :
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا لِلنَّاسِ فِی هَذَا الْقُرْآنِ مِن کُلِّ مَثَلٍ فَأَبَى أَکْثَرُ النَّاسِ إِلاَّ کُفُوراً
ترجمه :
ما
در این قرآن ، هر نوع مثلی را برای مردم ، به شیوه‌های گوناگون بارها بیان
داشته‌ایم ، ولی بیشتر مردم جز انکار ( حق ، و نادیده گرفتن دلائل هدایت ،
و تکذیب خدا و رسول ، چیزی قبول نمی‌کنند و ) نمی‌پذیرند .
توضیحات :
«
صَرَّفْنَا » : با شیوه‌های گوناگون بیان داشته‌ایم . انواع مختلف استدلال
برحق را به صورتهای گوناگون تکرار کرده‌ایم ( نگا : إسراء / 41 ) . « مِن
کُلِّ مَثَلٍ » : معانی نمونه‌ای که در زیبائی و گیرائی به مثل می‌مانند .
با وجوه مختلف و شیوه‌های گوناگون . « کُفُوراً » : کفر . انکار حق .
ناشکری و ناسپاسی .
سوره إسراء آیه 90
متن آیه :
وَقَالُواْ لَن نُّؤْمِنَ لَکَ حَتَّى تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الأَرْضِ یَنبُوعاً
ترجمه :
و
( هنگامی که کافران مکّه در برابر اعجاز قرآن و دلائل روشن آن درمانده و
مبهوت شدند ) گفتند : ما هرگز به تو ایمان نمی‌آوریم ، مگر این که از زمین (
خشک و سوزان مکّه ) چشمه‌ای برای ما بیرون جوشانی ( که آب آن دائم و روان
باشد ) .
توضیحات :
« تَفْجُرَ » : برجوشانی . بیرون دمانی . « یَنبُوعاً » : چشمه‌ای که آب آن فوّاره کند و بیرون دمد .
سوره إسراء آیه 91
متن آیه :
أَوْ تَکُونَ لَکَ جَنَّةٌ مِّن نَّخِیلٍ وَعِنَبٍ فَتُفَجِّرَ الأَنْهَارَ خِلالَهَا تَفْجِیراً
ترجمه :
یا این که باغی از درختان خرما و انگور ( در مکّه ) داشته باشی و رودبارها و جویبارهای فراوان در آن روان گردانی .
توضیحات :
« جَنَّةٌ » : باغ پردرخت . « تَفْجِیراً » : سخت برجوشاندن و روان کردن . این واژه معنی تکثیر دارد ؛ نه تعدّیه .
سوره إسراء آیه 92
متن آیه :
أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاء کَمَا زَعَمْتَ عَلَیْنَا کِسَفاً أَوْ تَأْتِیَ بِاللّهِ وَالْمَلآئِکَةِ قَبِیلاً
ترجمه :
یا
آسمان را تکّه‌تکّه بر سر ما فرود آری همان گونه که می‌پنداری ( و می‌گوئی
که خدا ما را بیم داده است ) و یا این که خدا و فرشتگان را بیاوری و با ما
رویاروی گردانی .
توضیحات :
« زَعَمْتَ » : گمان
برده‌ای . ادّعاء کرده‌ای ( نگا : سبأ / 22 ) . « کِسَفاً » : قطعه قطعه .
تکّه‌تکّه . جمع کِسْفَة به معنی و وزن قِطْعَة . حال است . « قَبِیلاً » :
مقابل و رویارو . فعیل به معنی مُفاعل ، مانند عَشیر به معنی مُعاشِر است .
می‌توان معنی کفیل و ضامن و متضمّن و شاهد و گواه نیز از آن استنباط کرد .
گروه و جماعتی از مردم ( نگا : انعام / 111 ) . « تَأْتِیَ بِاللهِ وَ
الْمَلآئِکَةِ قَبِیلاً » : خدا و فرشتگان را با ما رودررو گردانی . خدا و
فرشتگان را بر پندار خود شاهد کنی . خدا را حاضر و فرشتگان را گروه گروه به
پیش ما بیاوری . واژه ( قَبِیلاً ) حال از خدا و فرشتگان ، یا تنها از
فرشتگان است .
سوره إسراء آیه 93
متن آیه :
أَوْ یَکُونَ لَکَ بَیْتٌ مِّن زُخْرُفٍ أَوْ تَرْقَى فِی السَّمَاء وَلَن
نُّؤْمِنَ لِرُقِیِّکَ حَتَّى تُنَزِّلَ عَلَیْنَا کِتَاباً نَّقْرَؤُهُ
قُلْ سُبْحَانَ رَبِّی هَلْ کُنتُ إَلاَّ بَشَراً رَّسُولاً
ترجمه :
یا
این که سرای بزرگ زرنگاری داشته باشی ، و یا این که به سوی آسمان بالا روی
، و تنها به بالا رفتنت از آسمان هم ایمان نمی‌آوریم مگر این که کتابی
همراه خود برایمان بیاوری که آن را بخوانیم ( و ببینیم که از جانب خدا در
آن نوشته شده است که تو فرستاده پروردگار می‌باشی ) . بگو : پروردگار من
منزّه است ( از آن که کسی بدو فرمان دهد ، یا این که در قدرت او شریک گردد )
. مگر من جز انسان فرستاده‌ای ( از سوی یزدان برای رهنمود مردمان ) هستم ؟
( معجزه در دست خدا است ؛ نه من ) .
توضیحات :
« زُخْرُفٍ » : پرنقش و نگار . مراد کاخ زرنگار و منقش به زیور و زینت است . « تَرْقَیا » : بالا روی . صعود کنی .
سوره إسراء آیه 94
متن آیه :
وَمَا مَنَعَ النَّاسَ أَن یُؤْمِنُواْ إِذْ جَاءهُمُ الْهُدَى إِلاَّ أَن قَالُواْ أَبَعَثَ اللّهُ بَشَراً رَّسُولاً
ترجمه :
تنها
چیزی که مانع ایمان آوردن مردمان بعد از نزول هدایت ( وحی آسمانی ) برای
ایشان شد ، این است که می‌گویند : آیا خداوند انسانی را به عنوان پیغمبر
فرستاده است ؟ ! ( فرشتگان افلاکی سزاوار این مقام بزرگ رسالتند ؛ نه
انسانهای خاکی ) .
توضیحات :
« وَ مَا مَنَعَ
النَّاسَ . . . » : تنها مانع ایمان مردمان همین بهانه‌جوئی بوده است . این
تعبیر دلیلِ بر انحصار نیست و بلکه برای تأکید و بیان اهمّیّت موضوع است .
« أَبَعَثَ اللهُ بَشَراً رَّسُولاً » : مراد این است که اهل مکّه منکر
این بودند که انسانی به مقام نبوّت برسد و پیغمبر گردد ( نگا : أنعام / 91
، هود / 27 ) .
سوره إسراء آیه 95
متن آیه :
قُل لَّوْ کَانَ فِی الأَرْضِ مَلآئِکَةٌ یَمْشُونَ مُطْمَئِنِّینَ لَنَزَّلْنَا عَلَیْهِم مِّنَ السَّمَاءِ مَلَکاً رَّسُولاً
ترجمه :
بگو
: اگر در زمین ( به جای انسانها ) فرشتگانی مستقرّ و در آن راه می‌رفتند ،
ما از آسمان ( از جنس خودشان ) فرشته‌ای را به عنوان پیغمبر به سویشان
می‌فرستادیم ( چرا که رهبر باید از جنس پیروان خود باشد ) .
توضیحات :
« مُطْمَئِنِّینَ » : جمع مطمئن ، آرمیده . مراد ساکن و مستقرّ است . حال است .
سوره إسراء آیه 96
متن آیه :
قُلْ کَفَى بِاللّهِ شَهِیداً بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ إِنَّهُ کَانَ بِعِبَادِهِ خَبِیراً بَصِیراً
ترجمه :
بگو
: کافی است که خدا میان من و شما گواه باشد . بی‌گمان او از ( حال )
بندگانش بسیار آگاه ، ( و نسبت به کارشان ) بس بینا است ( و لذا می‌داند
که من فرمان او را به شما رسانده‌ام و این شما هستید که از پذیرش حق
لجوجانه سر باز می‌زنید ) .
توضیحات :
« شَهِیداً » : گواه . یعنی گواه بر صدق من و عناد با حق شما .
سوره إسراء آیه 97
متن آیه :
وَمَن یَهْدِ اللّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَن یُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ
لَهُمْ أَوْلِیَاء مِن دُونِهِ وَنَحْشُرُهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَى
وُجُوهِهِمْ عُمْیاً وَبُکْماً وَصُمّاً مَّأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ کُلَّمَا
خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِیراً
ترجمه :
خدا هر کس را (
به سبب ایمان به پروردگار و پیغمبرش و کتاب آسمانی قرآن ) رهنمود کند ،
راهیاب او است ، و هرکس را ( به سبب سوء اختیار و فرو رفتن در گناهان و
سرکشی از قوانین آفریدگار ) گمراه سازد ، جز خدا دوستان و مددکارانی برای
چنین کسانی نخواهی یافت ( تا دست آنان را بگیرند و به سوی حق برگردانند و
از کیفر و عذاب آخرت رستگارشان گردانند ) و ما در روز رستاخیز ایشان را بر
روی رخساره ( کشانده و ) کور و لال و کر ( از گورها ) جمع می‌گردانیم ( و
به صحرای محشر گسیل می‌داریم . به گونه‌ای که بر اثر پریشانی حال چشمانشان
نمی‌بیند و گوشهایشان نمی‌شنود و زبانهایشان قادر به تکلّم نمی‌باشد ) .
جایگاهشان دوزخ خواهد بود . هر زمان که زبانه آتش ( به سبب سوختن گوشت و
استخوان ایشان ) فروکش کند ، ( با تجدید گوشت و استخوانشان ) بر زبانه
آتششان می‌افزائیم .
توضیحات :
« أوْلِیَآء » :
کمک‌کنندگان . یاران . « عَلَیا وُجُوهِهِمْ » : بر روی چهره و
رخساره‌هایشان ( نگا : فرقان / 34 ، قمر / 48 ) . « عُمْیاً وَ بُکْماً وَ
صُمّاً » : کوران و لالان و کران . این امر در اوائل زنده‌گرداندن دوباره و
سر برآوردن از گورها است که به سبب سرگشتگی و پریشانی ، حواسّ ایشان از
کار می‌افتد . ولی بعدها پرده‌های سرگردانی به کنار زده می‌شود و اهوال
قیامت را می‌بینند ( نگا : کهف / 53 ، شوری / 45 ، ِ / 22 ) . « خَبَتْ »
: آتش فروکش کرد . از شعله افتاد . از ماده ( خبو ) . « سَعیراً » :
شعله‌ور . فروزان ( نگا : نساء / 55 ) .
سوره إسراء آیه 98
متن آیه :
ذَلِکَ جَزَآؤُهُم بِأَنَّهُمْ کَفَرُواْ بِآیَاتِنَا وَقَالُواْ أَئِذَا
کُنَّا عِظَاماً وَرُفَاتاً أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِیداً
ترجمه :
این
( عذاب مضاعف و جاویدان ) کیفرشان بدان خاطر است که آیه‌های ( قرآنی و
ادلّه جهانیِ ) ما را انکار می‌نمایند و می‌گویند : آیا زمانی که
استخوانهائی شدیم و فرسودیم ، مگر می‌شود که ( دوباره زنده گردیم و )
آفرینش تازه‌ای پیدا کنیم ؟ !
توضیحات :
«
بِأَنَّهُمْ » : به خاطر این که ایشان . « عِظَاماً » : استخوانهائی . «
رُفَاتاً » : درهم شکسته و از هم پراکنده ( نگا : اسراء / 49 ) . «
لَمَبْعُوثُونَ » : ( نگا : أنعام / 29 ، هود / 7 ) .
سوره إسراء آیه 99
متن آیه :
أَوَلَمْ یَرَوْاْ أَنَّ اللّهَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ
قَادِرٌ عَلَى أَن یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لاَّ
رَیْبَ فِیهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إَلاَّ کُفُوراً
ترجمه :
آیا
نمی‌نگرند که خدائی که ( بدون نمونه و مُدِل قبلی ) آسمانها و زمین را
آفریده است ، توانا است بر این که پس از مردن ( بار دیگر ) همچون ایشان را
بیافریند ( و به زندگی دوباره عودت دهد ؟ بلی که می‌تواند ) ولی برای آنان
سرآمدی تعیین نموده است که گمانی در آن نیست و ( با فرارسیدن آن زمان که
قیامت نام دارد همگان را زنده می‌گرداند و به صحرای محشر گسیل می‌دارد .
این سرآمد قطعی است ) امّا ستمگران جز کفر و انکار را پذیرا نمی‌باشند .
توضیحات :
«
مِثْلَهُمْ » : همانند ایشان . عین خودشان . یعنی خدائی که نخستین بار
انسانها را از نیستی به هستی آورده است ، دوباره می‌تواند روح به پیکرشان
بدمد و اجساد ایشان را زنده گرداند . « أَجَلاً » : مراد سرآمد دوران برزخ و
سرآغاز قیامت است .
سوره إسراء آیه 100
متن آیه :
قُل لَّوْ أَنتُمْ تَمْلِکُونَ خَزَآئِنَ رَحْمَةِ رَبِّی إِذاً
لَّأَمْسَکْتُمْ خَشْیَةَ الإِنفَاقِ وَکَانَ الإنسَانُ قَتُوراً
ترجمه :
بگو
: اگر شما مالک خزینه‌های نعمت پروردگارم بودید ( و صاحب همه جهان
می‌گشتید ) باز هم از ترس فقر بخل می‌ورزیدید ، چرا که انسان طبعاً موجود
بخیلی است .
توضیحات :
« رَحْمَةِ » : مراد نعمت است
که از رحمت سرچشمه می‌گیرد . یا مراد چیزی است که سبب رحمت خدا است . از
قبیل : دریافت کتاب و افتخار نبوّت . چرا که کافران به سبب تنگ‌نظری روا
نمی‌دیدند که موهبت نبوّت به انسانی چون محمّد ( ص ) داده شود . «
لاَمْسَکْتُمْ » : بخل می‌ورزیدید . از بذل و بخشش دست نگاه می‌داشتید .
کلمه مُمْسِک ، به معنی بخیل ، از همین ماده است . « الإِنفَاقِ » : مراد
فقر و تنگدستی است . « قَتُوراً » : بسیار بخیل و تنگ‌نظر .
سوره إسراء آیه 101
متن آیه :
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى تِسْعَ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ فَاسْأَلْ بَنِی
إِسْرَائِیلَ إِذْ جَاءهُمْ فَقَالَ لَهُ فِرْعَونُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یَا
مُوسَى مَسْحُوراً
ترجمه :
( اگر بدین کافران
معجزه‌های پیشنهادیشان نموده شود ، به سبب ستیزه با حق باعث ایمان آنان
نمی‌گردد . چرا که ) ما به موسی نُه تا معجزه روشن دادیم ( و با وجود آن
ایمان نیاوردند ) . از بنیاسرائیل ( هم‌عصر خود که اسلام را پذیرفته‌اند )
بپرس ، بدان گاه که موسی به سویشان آمد ( میان او و فرعون چه گذشت ) .
فرعون به موسی گفت : ای موسی ! من معتقدم که تو دیوانه‌ای .
توضیحات :
«
تِسْعَ ءَایَاتٍ » : نُه معجزه . شاید مراد از عدد نُه ، کثرت باشد ، چرا
که در خود قرآن معجزات فراوانی برای حضرت موسی ذکر شده است ( نگا : بقره /
57 و 60 ، اعراف / 108 و 117 و 130 و 133 و 171 ، نمل / 10 ، طه / 20 - 22
، شعراء / 63 ) . اگر هم مراد عدد محدود نُه باشد ، معجزاتی مورد نظر است
که در ارتباط با فرعون و فرعونیان صورت گرفته است ؛ نه آنهائی که در
ارتباط با خود بنی‌اسرائیل‌است ( نگا : نمل / 12 ) . برخی آیات نه‌گانه را
به معنی فرمانهای نه‌گانه دانسته‌اند که به پرهیز از این چیزها دستور
می‌دهند : شرک ، زنا ، کشتن بی‌گناه ، دزدی ، جادوگری ، رباخواری ، بی‌گناه
را گرفتار امراءکردن و به کشتن دادن ، زنان پاکدامن را تهمت زدن ، تعدّی
یهودیان از مراسم خاصّ شنبه . « فَاسْأَلْ بَنِی إِسْرَآئِیلَ » : از
بنیاسرائیل برای روشنگری دیگران و گواهی بر صدق گفتار خود بپرس . مراد از
بنیاسرائیل ، کسانی است که مسلمان شده بودند و از تورات اطّلاع داشتند . «
مَسْحُوراً » : جادو شده و دیوانه ( نگا : شعراء / 27 ) . ساحر و جادوگر (
نگا : اعراف / 132 ) .
سوره إسراء آیه 102
متن آیه :
قَالَ لَقَدْ عَلِمْتَ مَا أَنزَلَ هَؤُلاء إِلاَّ رَبُّ السَّمَاوَاتِ
وَالأَرْضِ بَصَآئِرَ وَإِنِّی لَأَظُنُّکَ یَا فِرْعَونُ مَثْبُوراً
ترجمه :
(
موسی به فرعون ) گفت : تو که ( خوب ) می‌دانی که این معجزه‌های روشنی‌بخش (
و دلائل واضح ) را جز صاحب آسمانها و زمین نفرستاده است ( و تو کاملاً
آگاهانه حقائق را انکار می‌کنی ) و من معتقدم که تو ای فرعون ! ( از حق
روگردانی و سرانجام اگر از سرکشی خود برنگردی ) هلاک می‌گردی .
توضیحات :
«
بَصَآئِرَ » : دلائل آشکاری که مردمان در پرتو آن راه حق را پیدا کنند و
برای پیمودن جاده سعادت بصیرت و بینش پیدا می‌کنند ( نگا : انعام / 104 ،
اعراف / 203 ) . حال واژه ( هؤُلآءِ ) است . « مَثْبُوراً » : نابود . هلاک
شده . رویگردان از حق .
سوره إسراء آیه 103
متن آیه :
فَأَرَادَ أَن یَسْتَفِزَّهُم مِّنَ الأَرْضِ فَأَغْرَقْنَاهُ وَمَن مَّعَهُ جَمِیعاً
ترجمه :
(
فرعون بر سرکشی خود افزود و ) خواست که ( موسی و پیروانش ) جملگی را از
سرزمین ( مصر ) بردارد ( و ایشان را ریشه‌کن سازد ) . پس ما فرعون و همه
فرعونیان را غرق کردیم ( و تیر نیرنگشان را به سوی خودشان برگرداندیم و
زمین را از لوث وجودشان پاک کردیم ) .
توضیحات :
«
أَن یَسْتَفِزَّهُم مِّنَ الأَرْضِ » : این که ایشان را از سرزمین مصر با
کشت و کشتار نابود گرداند ( نگا : اسراء / 64 و 76 ) . إستفزاز به معنی
بیرون راندن با زور و عُنف است و در اینجا مراد نابود کردن و ریشه‌کن ساختن
است .
سوره إسراء آیه 104
متن آیه :
وَقُلْنَا مِن بَعْدِهِ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ اسْکُنُواْ الأَرْضَ فَإِذَا جَاء وَعْدُ الآخِرَةِ جِئْنَا بِکُمْ لَفِیفاً
ترجمه :
پس
از آن ( که فرعون و فرعونیان را غرق کردیم ) به بنیاسرائیل گفتیم : در
زمین ( شام ، در ارض مقدّسی که به شما وعده داده شده است ) سکونت جوئید .
هنگامی که زمان زندگی اخروی فرا رسید ، همه شما را با همدیگر ( اعم از بزرگ
و کوچک ، فرمانبردار و سرکش ، نیرومند و ناتوان ، مؤمن و کافر ، و
پرهیزگار و ناپرهیزگار ، در پای حساب و کتاب ) حاضر می‌گردانیم .
توضیحات :
«
الأَرْضَ » : مراد سرزمین شام مابین عریش و فرات است که در قرآن ( ارض
مقدّس ) نامیده شده است ( نگا : مائده / 21 ) . « لَفِیفاً » : آمیزه
یکدیگر . تنگ همدیگر . گروهها و دسته‌های درهم آمیخته . مصدر است و حال
ضمیر ( کُمْ ) می‌باشد .
سوره إسراء آیه 105
متن آیه :
وَبِالْحَقِّ أَنزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلاَّ مُبَشِّراً وَنَذِیراً
ترجمه :
ما
قرآن را با ( ماده و محتوای ) حق نازل کرده‌ایم ، و نازل شده است تا حق را
( در زمین ) پابرجا کند ، و تو را جز به عنوان نویدرسان و بیم‌دهنده
نفرستاده‌ایم .
توضیحات :
« بِالْحَقِّ أنْزَلْنَاهُ
» : قرآن را همراه با احکام و دستورات حق فرستاده‌ایم و گمانی در آن نیست .
« بِالْحَقِّ نَزَلَ » : برای پیاده کردن حق آمده است و سرانجام هم حق را
در دلها جایگزین می‌سازد . یا این که : قرآن سرآغاز آن از خداوند ، حق است و
پیوسته در پرتو لطف حق محفوظ می‌ماند و سرانجام حق را به بار می‌آورد .
سوره إسراء آیه 106
متن آیه :
وَقُرْآناً فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَى مُکْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنزِیلاً
ترجمه :
قرآنی
است که آن را ( در مدّت بیست و سه سال به گونه آیه‌ها و بخشهای ) جداگانه
فرستاده‌ایم تا آن را آرام بر مردم بخوانی ( و بدین وسیله جذب دلها و
اندیشه‌ها شود و در عمل پیاده گردد ) و قطعاً ما آن را کم کم و بهره بهره
فرستاده‌ایم ( نه یکجا و سرِهم ) .
توضیحات :
«
قُرْءَاناً » : منصوب به اشتغال است . « فَرَقْنَاهُ » : جدا جدا و بهره
بهره‌اش کرده‌ایم و در زمانهای متفاوت فرستاده‌ایم . « عَلَیا مُکْثٍ » :
به آرامی و تدریجی . « نَزَّلْنَاهُ تَنزِیلاً » : قرآن را بخش بخش بر حسب
وقائع و به مقتضی حکمت نازل نموده‌ایم . تنزیل عبارت است از انزال تدریجی
.
سوره إسراء آیه 107
متن آیه :
قُلْ
آمِنُواْ بِهِ أَوْ لاَ تُؤْمِنُواْ إِنَّ الَّذِینَ أُوتُواْ الْعِلْمَ
مِن قَبْلِهِ إِذَا یُتْلَى عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ سُجَّداً
ترجمه :
بگو
: ( ای کافران ! می‌خواهید ) به قرآن ایمان بیاورید یا ایمان نیاورید ، (
اختیار خوشبختی و بدبختی خودتان را دارید ، ولی بدانید که اعجاز و حقیقت
قرآن روشن است ) و کسانی که قبل از نزول قرآن ، دانش و آگهی بدیشان داده
شده است ( و با تورات و انجیل راستین سروکار داشته‌اند ) ، هنگامی که قرآن
بر آنان خوانده می‌شود ، سجده‌کنان بر رو می‌افتند ( و سر تسلیم در برابر
خدا فرود می‌آورند و او را سپاس می‌گویند که ایشان را با نعمت ایمان نواخته
است ) .
توضیحات :
« إِنَّ الَّذِینَ . . . » :
مراد یهودیان و مسیحیان آگاه یا دیگر فرزانگان و فهمیدگان مردم است . «
یَخِرُّونَ » : بر زمین می‌افتند . فرو می‌افتند . « لِلأذْقَانِ » : بر
چانه‌ها . حرف ( لِ ) به معنی ( عَلی ) و ( أَذْقانِ ) نماینده تمام چهره و
صورت است . « سُجَّداً » : سجده‌کنان . کرنش‌کنان . حال ضمیر ( و ) در (
یَخِرُّونَ ) است .
سوره إسراء آیه 108
متن آیه :
وَیَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِن کَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً
ترجمه :
و
( در حال این سجده عاشقانه ) می‌گویند : پروردگارمان پاک و منزّه است ( از
این که در وعده نعمت بهشت و وعید عذاب دوزخ خلاف کند ) مسلّماً وعده
پروردگارمان انجام‌شدنی است .
توضیحات :
« إِنْ » : مسلّماً . همانا . از حروف مشبّهه بالفعل و مخفّف از مثقّله است . در اصل چنین است ( إنَّهُ ) .
سوره إسراء آیه 109
متن آیه :
وَیَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ یَبْکُونَ وَیَزِیدُهُمْ خُشُوعاً
ترجمه :
و
( بار دیگر ) بر چهره‌ها فرو می‌افتند و می‌گریند و ( اشک شادی می‌ریزند ،
و مواعظ قرآن ) بر تواضع آنان ( در برابر خدا ) می‌افزاید .
توضیحات :
« یَزِیدُهُمْ » : فاعل آن قرآن است .
سوره إسراء آیه 110
متن آیه :
قُلِ ادْعُواْ اللّهَ أَوِ ادْعُواْ الرَّحْمَنَ أَیّاً مَّا تَدْعُواْ
فَلَهُ الأَسْمَاء الْحُسْنَى وَلاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَلاَ تُخَافِتْ
بِهَا وَابْتَغِ بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلاً
ترجمه :
بگو
: ( خدا را ) با « الله » یا « رحمن » به کمک طلبید ( فرقی نمی‌کند ، و
خدا را به نامها و صفات متعدّد به فریاد خواندن ، مخالف توحید نیست ) خدا
را به هر کدام ( از اسماء حُسنی ) بخوانید ( مانعی ندارد و تعداد اسماء
نشانه تعدّد مُسمّی نیست و ) او دارای نامهای زیبا است ( که هر یک مُعرِّف
کاری از کارها و بیانگر زاویه‌ای از کمالات یزدان جهان است . ای پیغمبر
هنگامی که به نماز ایستادی ) نمازت را بلند یا آهسته مخوان ، و بلکه میان
آن دو راهی پیش گیر ( که میانه‌روی و اعتدال است ) .
توضیحات :
«
أُدْعُوا » : به کمک طلبید . به فریاد خوانید . « الأسْمآءُ الْحُسْنَیا »
: نامهای زیبا ( نگا : اعراف / 180 ) . « لا تُخَافِتْ » : از مصدر
تخافُت ، صدا را پائین آوردن . « أَیّاً مَّا » : هر کدام که . واژه ( ما )
زائد و برای تأکید است .
سوره إسراء آیه 111
متن آیه :
وَقُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَلَم یَکُن
لَّهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَلَمْ یَکُن لَّهُ وَلِیٌّ مِّنَ الذُّلَّ
وَکَبِّرْهُ تَکْبِیراً
ترجمه :
بگو : حمد و سپاس
خداوندی را سزا است که برای خود فرزندی برنگزیده است و در فرمانروائی و
مالکیّت ( جهان ) انبازی انتخاب ننموده است و یاوری به خاطر ناتوانی نداشته
است . بنابراین او را چنان که باید به عظمت بستا ( و زبان به بزرگواریش
بگشا ) .
توضیحات :
« وَلِیٌّ » : سرپرست . یار و مددکار . « مِنَ الذُّلِّ » : به خاطر خواری و ناتوانی . برای رهائی از حقارت .