تفسیر نور: سوره ضحى

تفسیر نور:
سوره ضحى آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالضُّحَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به روز ( در آن زمان که آفتاب بلند می‌گردد و همه جا را فرا می‌گیرد ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الضُّحَیا » : روز ( نگا : اعراف‌ / 98 ، طه‌ / 59 ) . چاشتگاه ( نگا : شمس‌ / 1 ) .‏

سوره ضحى آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّیْلِ إِذَا سَجَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به شب در آن هنگام که می‌آرامد ( و تاریک می‌شود و همه‌جا را فرا می‌گیرد ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَجَیا » : آرمید . آرام یافت . آرمیدن شب ، در حقیقت آرمیدن ساکنان آن است ( نگا : المصحف المیسّر ) . تاریک گردید . پوشاند . فرا گرفت ( نگا : فرهنگ لغات قرآن . نمونه . تفهیم القرآن ) .‏

سوره ضحى آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَمَا قَلَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارت تو را رها نکرده است و دشمن نداشته است و مورد خشم قرار نداده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا وَدَّعَکَ » : تو را ترک و رها نکرده است . به ترک تو نگفته است . « مَا قَلَیا » : خشم نگرفته است و دشمن نداشته است .‏

سوره ضحى آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَلْآخِرَةُ خَیْرٌ لَّکَ مِنَ الْأُولَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و فرجام ( کار و زندگی ) برای تو ، بهتر از آغاز ( آنها ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الآخِرَةُ » : پایان کار . اواخر زندگی . « الأُولَیا » : آغاز کار . اوائل زندگی .‏

سوره ضحى آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پروردگارت به تو ( بهروزی و پیروزی و نعمت و قدرت ) عطاء خواهد کرد ، و تو خوشنود خواهی شد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَسَوْفَ یُعْطِیکَ » : مراد نزول وحی ، ظهور دین ، تنفیذ فرمان ، خوشبختی و پیروزی بر ملّتهای دیگر است .‏

سوره ضحى آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ یَجِدْکَ یَتِیماً فَآوَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خدا تو را یتیم نیافت و پناهت داد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتِیماً » : پیغمبر هنوز طفل شش ماهه‌ای در شکم مادر بود که پدرش از دنیا رفت . در عمر شش سالگی مادرش آمنه هم وفات کرد . در هشت سالگی پدر بزرگش عبدالمطّلب که سرپرستی او را به عهده داشت دار فانی را وداع گفت . از آن به بعد تحت سرپرستی عمویش ابوطالب قرار گرفت . « ءَاوَیا » : منزل و مأوی داد . پناه داد .‏

سوره ضحى آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَوَجَدَکَ ضَالّاً فَهَدَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تو را سرگشته و حیران ( در میان شرکِ بت‌پرستان و یهودیان و مسیحیان ، کفر کافران ، فسق و فجور فاسقان و فاجران ، ظلم و زور قلدران ، کشت و کشتار قبائل به فرمان جاهلان ، و خرافه‌پرستی اینان و آنان ) نیافت و ( در پرتوِ وحی آسمانی به یکتاپرستی یزدانی ) رهنمودت کرد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَآلاًّ » : گمراه و سرگشته . پیغمبر قبل از نبوّت ، دریای موّاج کفر و شرک و ظلم و فسق و جهل و خرافات محیط را می‌دید و غرق‌شدگان در آن را نظاره می‌کرد ، امّا راه به جائی نمی‌برد . نمی‌دانست چگونه خالق جهان را بپرستد و بدو نزدیک بشود ، و از بارگاه یزدان نجات مردمان را بطلبد . به غار حراء پناه می‌برد و شبها و شبها با خود خلوت می‌کرد و سرگشته در تفکّرات و حیرت‌زده از مشاهده اوضاع به دنبال نجات می‌گشت ، تا در دل غار حراء نور وحی پرتو افکند و او را به حق رهنمود کرد ( نگا : شوری‌ / 52 ، یوسف‌ / 3 ) .‏

سوره ضحى آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَوَجَدَکَ عَائِلاً فَأَغْنَى ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تو را فقیر و بی‌چیز نیافت و ثروتمند و دارایت کرد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَآئِلاً » : فقیر و بی‌چیز ( نگا : توبه‌ / 28 ) . چیزهائی که پیغمبر از پدر به ارث برد ، شتر ماده‌ای و کنیزکی بود ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . خدا او را با سود تجارت ، و ثروت خدیجه ، و غنائم جنگی دارا و بی‌نیاز کرد . آیات گذشته ، بیانگر الطاف و عنایات خاصّ الهی در حق پیغمبر است .‏

سوره ضحى آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلَا تَقْهَرْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است ، یتیم را زبون مدار ( و اموال و دارائی ایشان را با قهر و زور مگیر و تصرّف مکن ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَقْهَرْ » : خوار و زبون مدار . اموال و دارائیشان را با زور مگیر و تصرّف مکن .‏

سوره ضحى آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و گدا را با خشونت مران .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَنْهَرْ » : با خشونت مران . برخی سائل را خواهان دانش و پرسش کننده از مسائل علمی شمرده‌اند .‏

سوره ضحى آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه نعمتهای پروردگارت را بازگو کن ( و از آنها صحبت بدار ، و شکر آنها را با بذل و بخشش بگزار ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَدِّثْ » : صحبت بدار . بازگو کن . بازگو کردن نعمت ، شکرگزاری از آن با قول و فعل ، امکان‌پذیر است . سپاس با زبان ، و بذل و بخشش از آن . ذکر ثروت و قدرت برای تفاخر ، مراد نیست .‏