سورۀ طلاق

سورۀ طلاق

مدنی است؛ ترتیب آن 65؛ شمار آیات آن 12

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّبِیُّ إِذَا طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحۡصُواْ ٱلۡعِدَّةَۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ رَبَّکُمۡۖ لَا تُخۡرِجُوهُنَّ مِنۢ بُیُوتِهِنَّ وَلَا یَخۡرُجۡنَ إِلَّآ أَن یَأۡتِینَ بِفَٰحِشَةٖ مُّبَیِّنَةٖۚ وَتِلۡکَ حُدُودُ ٱللَّهِۚ وَمَن یَتَعَدَّ حُدُودَ ٱللَّهِ فَقَدۡ ظَلَمَ نَفۡسَهُۥۚ لَا تَدۡرِی لَعَلَّ ٱللَّهَ یُحۡدِثُ بَعۡدَ ذَٰلِکَ أَمۡرٗا١﴾.

ای پیامبر! آنگاه که خود و پیروان مؤمنت اراده نمودید که همسران‌تان را طلاق کنید، باید طلاق را در طُهری واقع سازید که در آن جماع صورت نگرفته باشد و به استقبال عِدّه رو آورند. شمارش عِدّه را محافظت نمایید تا در صورتی که رجوع به همسران خویش را اراده کنید وقت مراجعت را بشناسید. در همه اموری که انجام می‌دهید یا ترک می‌نمایید، حق‌تعالی را مراقب بدانید و زنان خویش را آنگاه که طلاق کردید از خانه‌های اقامت‌شان بیرون نکنید تا وقتی که عدّۀ خود را تکمیل نمایند. عدّۀ زنانی که خورد‌سال، مأیوس از حیض و باردار نباشند سه حیض است. برای زنان جواز ندارد از خانه‌ها بیرون شوند، مگر آنگاه که معصیت بزرگ و آشکاری مانند زنا‌کاری را مرتکب شوند. این‌ها احکام خداوند عزوجل است که در کتاب و سنّت بیان شده است، هر که با مخالفت از آن‌ها تجاوز نماید، خویشتن را به هلاکت افگنده و امور بیش از توانش را بر آن تحمیل کرده است. ای طلاق‌دهنده! تو نمی‌دانی شاید حق‌تعالی بعد از طلاق، امری را مقدّر کند که توقّع آن را نداشته‌ای و به همسرت رجوع نمایی.

﴿فَإِذَا بَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمۡسِکُوهُنَّ بِمَعۡرُوفٍ أَوۡ فَارِقُوهُنَّ بِمَعۡرُوفٖ وَأَشۡهِدُواْ ذَوَیۡ عَدۡلٖ مِّنکُمۡ وَأَقِیمُواْ ٱلشَّهَٰدَةَ لِلَّهِۚ ذَٰلِکُمۡ یُوعَظُ بِهِۦ مَن کَانَ یُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ وَمَن یَتَّقِ ٱللَّهَ یَجۡعَل لَّهُۥ مَخۡرَجٗا٢﴾.

آنگاه که وقت تکمیل عدّۀ همسران طلاق‌شدۀتان فرا رسید، با معاشرت نیکوی زنا‌شوییی و انفاق پسندیده به ایشان رجوع نمایید، یا با دادن حقوق کامل‌شان از آنان جدا شوید. بر طلاق و رجعت دو نفر شاهد عادل و مسلمان انتخاب نمایید و در باب ادای شهادت از خداوند عزوجل بترسید؛ بدین‌گونه که باید به خاطر رضای خداوند عزوجل –نه به مقصد دیگری- صورت گیرد. این‌ها احکامی است که الله عزوجل با آن کسانی را نصیحت می‌کند که به او ایمان آوردند و به لقایش تصدیق دارند. هر که از خدا بترسد، اوامرش را به جا آورد و از نواهی‌اش اجتناب نماید، برایش از هر سختی راه بیرون‌شدنی و از هر مشکل گشایشی را مقرّر می‌دارد.

﴿وَیَرۡزُقۡهُ مِنۡ حَیۡثُ لَا یَحۡتَسِبُۚ وَمَن یَتَوَکَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسۡبُهُۥٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ بَٰلِغُ أَمۡرِهِۦۚ قَدۡ جَعَلَ ٱللَّهُ لِکُلِّ شَیۡءٖ قَدۡرٗا ٣﴾.

هر که از پروردگارش بترسد رزق و روزی وی را از جایی آسان می‌سازد که در دلش خطور نمی‌کند و به خیالش نمی‌آید. کسی که بر پررودگارش در همه امور اعتماد کند، همه امور مهمّش را کفایت می‌کند، اندوهناکی‌اش را دور می‌سازد و او را از ملامتی نجات می‌بخشد. هر آینه فرمان خدا نهایی و اجرا‌شدنی است، چیزی از آن بیرون نمی‌ماند و هیچ مطلوبی او را عاجز کرده نمی‌تواند. حق‌تعالی برای هر امری مدّتی و برای هر بلایی اندازه‌ای را مقرّر داشته است.

﴿وَٱلَّٰٓـِٔی یَئِسۡنَ مِنَ ٱلۡمَحِیضِ مِن نِّسَآئِکُمۡ إِنِ ٱرۡتَبۡتُمۡ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَٰثَةُ أَشۡهُرٖ وَٱلَّٰٓـِٔی لَمۡ یَحِضۡنَۚ وَأُوْلَٰتُ ٱلۡأَحۡمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن یَضَعۡنَ حَمۡلَهُنَّۚ وَمَن یَتَّقِ ٱللَّهَ یَجۡعَل لَّهُۥ مِنۡ أَمۡرِهِۦ یُسۡرٗا ٤﴾.

اگر شما دربارۀ عدّۀ زن‌های طلاق‌شده‌ای که به علت کبر سنّ حیض نمی‌شوند شک نمودید، عدّۀشان را سه ماه مقرّر دارید. به همین‌گونه است حکم عدّۀ زن‌های خورد‌سالی که حیض نمی‌شوند. اما عدّۀ هر زن باردار آن است که وضع حمل نماید. کسی که از پروردگارش با عمل به مشروعات و ترک ممنوعات بترسد، امورش را آسان می‌کند و سینه‌اش را باز می‌گرداند.

﴿ذَٰلِکَ أَمۡرُ ٱللَّهِ أَنزَلَهُۥٓ إِلَیۡکُمۡۚ وَمَن یَتَّقِ ٱللَّهَ یُکَفِّرۡ عَنۡهُ سَیِّ‍َٔاتِهِۦ وَیُعۡظِمۡ لَهُۥٓ أَجۡرًا ٥﴾.

ای مسلمانان! آنچه از احکام عدّه و طلاق یاد‌آوری شد، حکم خداوندی است که آن را برای‌تان بر پیامبرش نازل فرموده تا به آن دانا شوید. هر که احکام الهی را مراقبت کند، واجباتش را ادا نماید و از محرّماتش بپرهیزد گناهانش را می‌آمرزد، عیب‌هایش را می‌پوشاند، پاداش بزرگی برایش می‌بخشد و او را به بهشتش داخل می‌نماید.

﴿أَسۡکِنُوهُنَّ مِنۡ حَیۡثُ سَکَنتُم مِّن وُجۡدِکُمۡ وَلَا تُضَآرُّوهُنَّ لِتُضَیِّقُواْ عَلَیۡهِنَّۚ وَإِن کُنَّ أُوْلَٰتِ حَمۡلٖ فَأَنفِقُواْ عَلَیۡهِنَّ حَتَّىٰ یَضَعۡنَ حَمۡلَهُنَّۚ فَإِنۡ أَرۡضَعۡنَ لَکُمۡ فَ‍َٔاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَأۡتَمِرُواْ بَیۡنَکُم بِمَعۡرُوفٖۖ وَإِن تَعَاسَرۡتُمۡ فَسَتُرۡضِعُ لَهُۥٓ أُخۡرَىٰ ٦﴾.

زن‌های طلاق‌شدۀتان را که عدّۀ خویش را می‌شمارند به اندازۀ توان خود با ملاحظۀ دارایی و ناداری خود در خانه‌های‌تان جای دهید و آنان را با سختگیری در بیرون‌شدن از خانه‌ها آزار ندهید. اگر این زنان باردار بودند، نفقۀشان نیز به خاطر بارداری تا وضع حمل بر ذمّۀتان است و آنگاه که فرزندان خویش را که از شما پیدا شده تولّد کردند در صورتی که آنان را شیر می‌دادند مزد شیر‌دهی را برای‌شان بپردازید و باید با یکدیگر با انجام همه خوبی‌ها مانند آسانگیری، بردباری و رفتار نیکو برخورد داشته باشید. امّا اگر برای مادر طفل، مزدش را نپرداختید یا او از شیر‌دادن امتناع ورزید، شاید کدام زن دیگری در بدل مزد، طفل را شیر دهد.

﴿لِیُنفِقۡ ذُو سَعَةٖ مِّن سَعَتِهِۦۖ وَمَن قُدِرَ عَلَیۡهِ رِزۡقُهُۥ فَلۡیُنفِقۡ مِمَّآ ءَاتَىٰهُ ٱللَّهُۚ لَا یُکَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا مَآ ءَاتَىٰهَاۚ سَیَجۡعَلُ ٱللَّهُ بَعۡدَ عُسۡرٖ یُسۡرٗا ٧﴾.

در صورتی که شوهر دارایی زیاد داشته باشد، نفقۀ زن و فرزندش بر او لازم است، امّا بر فقیر به اندازۀ توانش بیشتر لازم نیست و نباید به اندازۀ مزدی که شخص توانگر می‌پردازد مکلّف ساخته شود؛ یعنی هر‌کدام به اندازه‌ای که حق‌تعالی برای‌شان عطا کرده مکلّف اند. شاید به زودی خداوند عزوجل بعد از هر سختی، فراخی و بعد عزوجل هر دشواری، گشایشی را پدید آورد. آری! بعد از ناداری دارایی و بعد از بلا آسوده‌حالی است.

﴿وَکَأَیِّن مِّن قَرۡیَةٍ عَتَتۡ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِۦ فَحَاسَبۡنَٰهَا حِسَابٗا شَدِیدٗا وَعَذَّبۡنَٰهَا عَذَابٗا نُّکۡرٗا ٨﴾.

قریه‌های بسیاری بودند که از فرمان پروردگار مخالفت نمودند و پیامبرش را نافرمانی کردند، حق‌تعالی آنان را به سبب گناهانی که انجام دادند، به محنت‌ها و بلا‌های عظیم و به غم و اندوه فراوانی در دنیا گرفتار ساخت. بعد از آن در آخرت نیز در برابر اعمال ناپسندشان آنان را به عذاب دردآور و ترس‌افزایی مجازات نمود.

﴿فَذَاقَتۡ وَبَالَ أَمۡرِهَا وَکَانَ عَٰقِبَةُ أَمۡرِهَا خُسۡرًا ٩﴾.

اهل این قریه‌ها افعال و جزای عملکرد خویش را چشیدند؛ یعنی با خواری و شکست و با خشم پروردگار جبّار مواجه شدند.

﴿أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُمۡ عَذَابٗا شَدِیدٗاۖ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ یَٰٓأُوْلِی ٱلۡأَلۡبَٰبِ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْۚ قَدۡ أَنزَلَ ٱللَّهُ إِلَیۡکُمۡ ذِکۡرٗا ١٠﴾.

پروردگار سبحان برای این بد‌کاران عذاب درد‌آوری را در آتش دوزخ مهیّا نموده است؛ زیرا آنان به حق‌تعالی کافر شدند و پیامبرانش را تکذیب کردند. اکنون ای خردمندان با بصیرت و ای صاحبان فطرت‌های مستقیم! از عذابی که اینان بدان گرفتار شدند پند بگیرید و با اختیار تقوای پروردگار‌تان از آن دوری بجویید؛ زیرا حق‌تعالی چیزی را بر شما نازل کرده که امور و فایده‌بخش را برای‌تان یاد‌آوری می‌کند و شما را به اموری که باعث هلاکت شماست آکاه می‌سازد.

رَّسُولٗا یَتۡلُواْ عَلَیۡکُمۡ ءَایَٰتِ ٱللَّهِ مُبَیِّنَٰتٖ لِّیُخۡرِجَ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ مِنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِۚ وَمَن یُؤۡمِنۢ بِٱللَّهِ وَیَعۡمَلۡ صَٰلِحٗا یُدۡخِلۡهُ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِینَ فِیهَآ أَبَدٗاۖ قَدۡ أَحۡسَنَ ٱللَّهُ لَهُۥ رِزۡقًا ١١﴾.

این ذکر و یادآور، پیامبری است که آیات واضح و حکمت‌های ارزشمندی را با خود آورده است تا مؤمنان مطیع را از تاریکی‌های کفر به سوی نور ایمان بیرون آورد. کسانی که به پروردگار‌شان ایمان آورند، از فرمانش اطاعت نمایند و از نواهی وی اجتناب کننند الله تعالی ایشان را به بهشت‌هایی داخل می‌نماید که از زیر درختانش جوی‌ها جاری است و به استفاده از نعمت‌های آن بدون تحوّل و زوال برای همیشه ادامه می‌دهند. یقیناً حق‌تعالی با اعطای نعمت‌های ماندگار در جایگاه بزرگ و مقام سترگ بر ایشان احسان فرموده است.

﴿ٱللَّهُ ٱلَّذِی خَلَقَ سَبۡعَ سَمَٰوَٰتٖ وَمِنَ ٱلۡأَرۡضِ مِثۡلَهُنَّۖ یَتَنَزَّلُ ٱلۡأَمۡرُ بَیۡنَهُنَّ لِتَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ قَدِیرٞ وَأَنَّ ٱللَّهَ قَدۡ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیۡءٍ عِلۡمَۢا ١٢﴾.

الله عزوجل خداوندی است که با یگانگی‌اش آسمان‌ها را آفرید، همچنان زمین‌های هفتگانه را به وجود آورد، چنان‌که در آفرینش این‌ها نه کسی با اوتعالی شرکت داشت و نه از کسی یاری جست. ای بندگان! حق‌تعالی هم وحی را بر پیامبرش محمّد صلی الله علیه و آله و سلم نازل فرموده و هم فرمان‌های آفرینش مخلوقات و تدبیر شؤون‌شان را فرو می‌فرستد تا شما یقین کنید که اوتعالی بر هر چیزی تواناست، هیچ چیزی او را عاجز ساخته نمی‌تواند و اجرای هیچ امری بر او بزرگ نیست؛ زیرا قدرت او نافذ و حکم او غالب است. علم حق‌تعالی همه چیز‌ها را شامل است بر همه احاطه دارد؛ بدین معنا که هیچ چیزی غایبی از علمش پوشیده نیست و هیچ امری از او پنهان نمی‌ماند؛ زیرا وی آفریدگار داناست. آری! آفرینش وی نمایانگر قدرت، و اتقان و علمش بیانگر آگاهی و احسان اوست.