تفسیر قرآن
تفسیر و معانی قرآنتفسیر قرآن
تفسیر و معانی قرآنتفسیر نور: سوره بقره
تفسیر نور:
سوره بقرة آیه 1
متن آیه :
الم
ترجمه :
الف . لام . میم .
توضیحات :
«
الم » : الف ، لام ، میم . حروف مقطّعهای هستند همانند ( المص . المر . ن .
ق . . . ) که در اوائل برخی از سورهها آمدهاند . پروردگار متعال برخی از
سورهها را بدانها آغاز کرده است تا بدین وسیله اعجاز قرآن را بنمایاند و
نشان دهد که این قرآن با وجود این که از همان حروفی فراهم آمده است که
عربها سخن خویش را از آنها فراهم مینمایند ولیکن از ارائه کتابی چون قرآن ،
و حتی سورهای همانند آن ، درمانده و ناتوانند .
سوره بقرة آیه 2
متن آیه :
ذَلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ
ترجمه :
این کتاب هیچ گمانی در آن نیست و راهنمای پرهیزگاران است .
توضیحات :
«
ذلِکَ » : آن . در اینجا میتواند به معنی ( این ) باشد . « الْکِتَابَ » :
نوشته . مراد از کتاب در اینجا کتاب معروف معهود برای پیغمبر است که قرآن
میباشد و خدا آن را بدو وعده فرموده بود . تسمیه شیء است به نام آنچه
سرانجام بدان منتهی میشود . « رَیْبَ » : شکّ و شبهه . گمان . « هُدیً » :
هدایت . راهنمائی . در اینجا میتواند به معنی هادی و راهنما هم باشد . خبر
مبتدای محذوفی مانند ( هُوَ ) یا خبر دوم ( ذلِکَ ) است . « الْمُتَّقِینَ »
: پرهیزگاران .
سوره بقرة آیه 3
متن آیه :
الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ
ترجمه :
آن کسانی که به دنیای نادیده باور میدارند ، و نماز را به گونه شایسته میخوانند ، و از آنچه بهره آنان ساختهایم میبخشند .
توضیحات :
«
الْغَیْبِ » : آن چیزهائی که پوشیده و نهان از حواسّ و فراتر از دائره
دانش انسان است و خدا و رسول بدان خبر دادهاند . از قبیل : فرشتگان ، جنّ ،
رستاخیز ، بهشت ، دوزخ ، چگونگی حساب و کتاب در آخرت . آنچه فراتر از
دائره دانش و خرد و روح انسان است « الصَّلاة » : نماز .
سوره بقرة آیه 4
متن آیه :
والَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ وَبِالآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ
ترجمه :
آن کسانی که باور میدارند به آنچه بر تو نازل گشته و به آنچه پیش از تو فرو آمده ، و به روز رستاخیز اطمینان دارند .
توضیحات :
«
مَآ أُنزِلَ إِلَیْکَ » : مراد قرآن است . « مَآ أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ » :
مراد دیگر کتابهای صحیح آسمانی است . از قبیل : تورات و انجیل حقیقی . «
وَ بِالآخِرَةِ . . . » : آخرت داخل در غیب متقدّم است و به خاطر اهمّیّت
فراوان ذکر شده است .
سوره بقرة آیه 5
متن آیه :
أُوْلَئِکَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
ترجمه :
این چنین کسانی ، هدایت و رهنمود خدای خویش را دریافت کرده و حتماً رستگارند .
توضیحات :
« الْمُفْلِحُونَ » : رستگاران . نجاتیافتگان .
سوره بقرة آیه 6
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ
ترجمه :
بیگمان کفرپیشگان برایشان یکسان است چه آنان را بیم دهی و چه بیم ندهی ، ایمان نمیآورند .
توضیحات :
« سَوَآءٌ » : یکسان . برابر . « أنذَرْتَ » : بیم دادی . ترساندی .
سوره بقرة آیه 7
متن آیه :
خَتَمَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عظِیمٌ
ترجمه :
خداوند دلها و گوشهایشان را مهر زده است ، و بر چشمانشان پردهای است ، و عذاب بزرگی در انتظارشان است .
توضیحات :
«
خَتَمَ » : مهر زده است . کنایه از عدماستعداد ایشان برای پذیرش ایمان و
عدم درک آنان است ( نگا : جاثیه / 23 ، روم / 59 ) . « غِشَاوَةٌ » : پرده
.
سوره بقرة آیه 8
متن آیه :
وَمِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ آمَنَّا بِاللّهِ وَبِالْیَوْمِ الآخِرِ وَمَا هُم بِمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
در
میان مردم دستهای هستند که میگویند : ما به خدا و روز رستاخیز باور داریم .
در صورتی که باور ندارند و جزو مؤمنان بشمار نمیآیند .
توضیحات :
«
مِنَ النَّاسِ مَنْ . . . » : انسانها سه گروهند : مؤمنان و کافران و
منافقان . از این آیه تا آخر آیه بیستم از گروه سوم صحبت میگردد .
سوره بقرة آیه 9
متن آیه :
یُخَادِعُونَ اللّهَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَمَا یَخْدَعُونَ إِلاَّ أَنفُسَهُم وَمَا یَشْعُرُونَ
ترجمه :
( اینان به نظرشان ) خدا و کسانی را گول میزنند که ایمان آوردهاند ، در صورتی که جز خود را نمیفریبند ولی نمیفهمند .
توضیحات :
«
یُخَادِعُونَ » : گول میزنند . فریب میدهند . از مصدر مُخادعه و خِداع ،
به معنی اظهار خلاف آنچه در دل است برای فریب دیگران . « مَا یَخْدَعُونَ »
: نمیفریبند . گول نمیزنند .
سوره بقرة آیه 10
متن آیه :
فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً وَلَهُم عَذَابٌ أَلِیمٌ بِمَا کَانُوا یَکْذِبُونَ
ترجمه :
در
دلهایشان بیماری ( حسودی و کینهتوزی با مؤمنان ) است و خداوند ( نیز با
یاری دادن و پیروز گرداندن حق ) بیماری ایشان را فزونی میبخشد ، و عذاب
دردناکی ( در دنیا و آخرت ) به سبب دروغگوئی و انکارشان در انتظارشان
میباشد .
توضیحات :
« مَرَضٌ » : مراد بیماری معنوی
نفاق است . « فَزَادَهُمُ اللهُ مَرَضاً » : مراد از این بیماری ، بیماری
حقد و کینه و اندوهی است که بیماری دل هستند ( نگا : توبه / 124 و 125 ) . «
أَلِیمٌ » : دردناک .
سوره بقرة آیه 11
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ لاَ تُفْسِدُواْ فِی الأَرْضِ قَالُواْ إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ
ترجمه :
هنگامی که بدیشان گفته شود : در زمین فساد و تباهی نکنید . گویند : ما اصلاحگرانی بیش نیستیم .
توضیحات :
« مُصْلِحُونَ » : اصلاحگران .
سوره بقرة آیه 12
متن آیه :
أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَکِن لاَّ یَشْعُرُونَ
ترجمه :
هان ! ایشان بیگمان فسادکنندگان و تباهیپیشگانند ولیکن ( به سبب غرور و فریبخوردگی خود به فسادشان ) پی نمیبرند .
توضیحات :
« أَلا » : هان !
سوره بقرة آیه 13
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُواْ کَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُواْ أَنُؤْمِنُ
کَمَا آمَنَ السُّفَهَاء أَلا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاء وَلَکِن لاَّ
یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و هنگامی که بدانان گفته شود :
ایمان بیاورید همان گونه که توده مردم ایمان آوردهاند ، گویند : آیا
همانند بیخردان ایمان بیاوریم ؟ هان ! ایشان بیخردانند ولیکن نمیدانند ( که
نادانی و بیخردی منحصر بدیشان و محدود بدانان است ) .
توضیحات :
« السُّفَهَآءُ » : جمع سفیه ، بیخردان . نادانان . از مصدر سفاهت ، به معنی : جهالت و بیعقلی .
سوره بقرة آیه 14
متن آیه :
وَإِذَا لَقُواْ الَّذِینَ آمَنُواْ قَالُواْ آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْاْ
إِلَى شَیَاطِینِهِمْ قَالُواْ إِنَّا مَعَکْمْ إِنَّمَا نَحْنُ
مُسْتَهْزِئُونَ
ترجمه :
وقتی که ( منافقان ) با
مؤمنان روبرو میگردند ، میگویند : ما هم ایمان آوردهایم . و هنگامی که با
رؤسای شیطانصفت خود به خلوت مینشینند ، میگویند : ما با شمائیم و ( مؤمنان
را ) مسخره مینمائیم .
توضیحات :
« لَقُوا » :
برخورد کردند . ملاقات نمودند . « خَلَوْا » : خلوت کردند . به خلوت نشستند
. اجتماع کردند . « إلی » : با . « شَیَاطِینِهِمْ » : با اهریمنان خود .
مراد از شیاطین ، دوستان کفرپیشه و رؤسای شیطان صفت ایشان است . «
مُسْتَهْزِءُونَ » : مسخرهکنندگان . بازیچه قراردهندگان .
سوره بقرة آیه 15
متن آیه :
اللّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَیَمُدُّهُمْ فِی طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُونَ
ترجمه :
خداوند ایشان را مسخره مینماید و آنان را رها ساخته تا کورکورانه به سرکشی خویش ادامه دهند .
توضیحات :
«
یَسْتَهْزِئُ » : مسخره میکند . مورد استهزاء قرار میدهد . در آیههای 14 و
15 ، صنعت مُشاکله به کار رفته است که اتّفاق در لفظ و اختلاف در معنی است
. مثلاً در شعر زیر ، « ظلم » ، در مصرع اوّل ، به معنی ستم ، و در مصرع
دوم ، به معنی پاداش به کار رفته است : کند گر بر تو ظلم از کین بداندیشتو
هم آن ظلم کن بر وی میندیش « یَمُدُّهُمْ » : یاریشان میدهد . در اینجا به
معنی : بدیشان مهلت و فرصت میدهد . « یَعْمَهُونَ » : سرگردان و حیران
شوند . از ماده ( عمّه ) به معنی کوردلی و سرگشتگی .
سوره بقرة آیه 16
متن آیه :
أُوْلَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرُوُاْ الضَّلاَلَةَ بِالْهُدَى فَمَا رَبِحَت تِّجَارَتُهُمْ وَمَا کَانُواْ مُهْتَدِینَ
ترجمه :
اینان
رهنمودهای ( پروردگار ) را به ( بهای ) گمراهی فروختهاند و چنین بازرگانی و
معامله آنان سودی در بر ندارد ، و راهیافتگان ( طریق حق و حقیقت ) بشمار
نمیآیند .
توضیحات :
« اشْتَرَوْا » : خریدند . در
اینجا به معنی : عوض کردند . « مُهْتَدِینَ » : راهیافتگان . راهیابان . «
اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدی » : گمراهی را برگزیدهاند و هدایت را رها
کردهاند .
سوره بقرة آیه 17
متن آیه :
مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نَاراً فَلَمَّا أَضَاءتْ مَا
حَوْلَهُ ذَهَبَ اللّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَکَهُمْ فِی ظُلُمَاتٍ لاَّ
یُبْصِرُونَ
ترجمه :
داستان اینان ، همانند داستان
کسی است که آتشی را با کوشش فراوان بیفروزد ( تا خود و همراهانش از آن
استفاده کنند ) و آن گاه که آتش دورو بر او را روشن گرداند ، پروردگار آتش
آنان را خاموش و نابود نماید ، و ایشان را در انبوهی از تاریکیها رها سازد ،
به گونهای که چشمانشان ( چیزی ) نبیند .
توضیحات :
«
مَثَلُهُمْ » : مثل ، به معنی صفت و وضع حال . « الَّذِی » : موصول است
وصله آن ( اسْتَوْقَدَ ) و مفرد است . ولی پس از آن ضمیر ( هُمْ ) و فعل (
لا یُبْصِرُونَ ) ذکر میشود که جمع است ! علّت آن در بخش نخست آیه ، یک نفر
، و در بخش دوم آیه ، همان فرد همراه قوم و همراهانش مورد نظر است . به
عبارت دیگر ، ( اسْتَوْقَدَ ) و ( مَا حَوْلَهُ ) به صورت مفرد ، سپس (
ذَهَبَ اللهُ بِنُورِهِمْ وَ تَرَکَهُمْ ) به صورت جمع آمده است . علّت آن ،
این است که ( الَّذِی ) به منزله ( مَنْ ) گرفته شده و ضمیری که به ( مَنْ
) برمیگردد ، میتواند به صورت مفرد یا جمع باشد ( نگا : زمر / 33 ) . «
اسْتَوْقَدَ » : برافروخت . تلاش کرد که آتش را شعلهور و زبانهکش سازد . «
أَضَآءَتْ » : روشن کرد .
سوره بقرة آیه 18
متن آیه :
صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لاَ یَرْجِعُونَ
ترجمه :
( آنان همچون ) کران و لالان و کورانند و ( به سوی حق و حقیقت ) راه بازگشت ندارند .
توضیحات :
« صُمٌّ » : جمع اَصَمّ ، کران . « بُکْمٌ » : جمع أبْکَم ، لالان . « عُمْیٌ » : جمع أَعْمی ، کوران .
سوره بقرة آیه 19
متن آیه :
أَوْ کَصَیِّبٍ مِّنَ السَّمَاءِ فِیهِ ظُلُمَاتٌ وَرَعْدٌ وَبَرْقٌ
یَجْعَلُونَ أَصْابِعَهُمْ فِی آذَانِهِم مِّنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ
الْمَوْتِ واللّهُ مُحِیطٌ بِالْکافِرِینَ
ترجمه :
یا
گوئی داستان آنان همچون داستان کسانی است که به باران توفندهای گرفتار
آمده باشند که از آسمان فرو ریزد ، و در آن ، انبوه تاریکیها و رعد و برق
بوده باشد ، و از بیم مرگ انگشتان خود را در گوشهایشان فرو برند تا از صدای
صاعقه در امان بمانند . ( نمیدانند که ) خدا از هر سو دور کافران را فرا
گرفته است ( و هر وقت و هر جا بخواهد نابودشان مینماید ) .
توضیحات :
«
صَیِّبٍ » : باران تند . رگبار باران . در عبارت « کَصَیِّبٍ » : مضاف حذف
شده است ، و اصل آن چنین است : کَقَوْمِ أَصْحَابِ صَیِّبٍ . . . «
السَّمَآءِ » : آسمان . مراد ابر آسمان است . « فِیهِ ظُلُمَاتٌ . . . » :
مراد این است که همراه با تاریکیها و غیره است . « أَصَابِعَهُمْ » : اصابع
جمع إصْبَع ، انگشتان . « ءَاذَانِهِمْ » : ءَاذَان جمع أُذُن ، گوشها .
سوره بقرة آیه 20
متن آیه :
یَکَادُ الْبَرْقُ یَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ کُلَّمَا أَضَاء لَهُم
مَّشَوْاْ فِیهِ وَإِذَا أَظْلَمَ عَلَیْهِمْ قَامُواْ وَلَوْ شَاء اللّهُ
لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّه عَلَى کُلِّ شَیْءٍ
قَدِیرٌ
ترجمه :
چنان است که گوئی آذرخش آسمان
میخواهد ( نور ) چشمانشان را برباید . هرگاه که ( پیش پای ایشان را ) روشن
میدارد ، به پیش میروند . و چون ( محیط ) ایشان تاریک شود ، برجای خود
میمانند . و اگر خدا میخواست گوش و چشمان ایشان را از میان میبرد . چه خدا
بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
« یَکَادُ » :
نزدیک است . ماضی آن ( کَادَ ) است . صورت مثبت این فعل ، مفهوم جمله را
منفی میسازد ( نگا : نور / 35 و 43 ) و صورت منفی این فعل ، مفهوم جمله را
مثبت مینماید ( نگا : بقره / 71 ، نور / 40 ) . « یَخْطَفُ » : میرباید . «
أَبْصَارَ » : چشمها ، دیدگان . « کُلَّمَا » : هر زمان ، وقتی که . «
أَضَآءَ » : روشن گردید . روشن کرد . از مصدر ( إضَاءَة ) از افعال ذووجهین
است . « أَظْلَمَ » : تاریک گردید . تیره شد . « قَامُوا » : توقّف کردند .
ایستادند . « سَمْعِ » : نیروی شنوائی . در اینجا به معنی عضو شنوائی ،
یعنی گوش است .
سوره بقرة آیه 21
متن آیه :
یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
ترجمه :
ای
مردم ! خدای خود را بپرستید ، آن که شما را و کسانی را آفریده است که پیش
از شما بودهاند ، تا ( خود را بدین وسیله پاک سازید و ) راه پرهیزگاری
گیرید .
توضیحات :
« لَعَلَّ » : تا این که . شاید این که .
سوره بقرة آیه 22
متن آیه :
الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الأَرْضَ فِرَاشاً وَالسَّمَاء بِنَاء وَأَنزَلَ
مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَّکُمْ
فَلاَ تَجْعَلُواْ لِلّهِ أَندَاداً وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
خدای
شما کسی است که زمین را برایتان بگسترد ( و آن را در خور اقامت و سکونت
کرد ) و آسمان را ( با تمام اجرام و ستارگان ، بسان ) کاخی بیافرید و از
آسمان آب فرو فرستاد و با آن ، انواع ( گیاهان و درختان و ) ثمرات را به
وجود آورد تا روزی شما گردند . پس شرکاء و همانندهائی برای خدا به وجود
نیاورید ، در حالی که شما ( از روی فطرت ) میدانید ( که چنین کاری درست
نیست ) .
توضیحات :
« فِرَاشاً » : فرش . گستردنی . « أَندَاداً » : جمع نِدّ ، انبازها ، همتاها . همگونها .
سوره بقرة آیه 23
متن آیه :
وَإِن کُنتُمْ فِی رَیْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ
بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءکُم مِّن دُونِ اللّهِ إِنْ
کُنْتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
اگر درباره آنچه بر
بنده خود نازل کردهایم ، دچار شکّ و دودلی هستید ، سورهای همانند آن را
بسازید ( و ارائه دهید ) و گواهان خود را بجز خدا ( که بر صدق قرآن گواهی
میدهد ) فرا خوانید ( تا بر صدق چیزی که آوردهاید و همسان قرآنش میدانید ،
شهادت دهند ) اگر راستگو و درستکارید .
توضیحات :
«
رَیْبَ » : شکّ و گمان . « عَبْدِنَا » : بنده ما که محمّد است . «
شُهَدَآئَکُمْ » : شُهَدَآء جمع شهیدِ به معنی شاهِد است ، یعنی : گواهان .
همدمان . کسانی که گواهی دهند که شما برحق هستید . « مِن دُونِ » : بجز .
غیر از .
سوره بقرة آیه 24
متن آیه :
فَإِن
لَّمْ تَفْعَلُواْ وَلَن تَفْعَلُواْ فَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِی
وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ
ترجمه :
و
اگر نتوانستید که چنین کنید - و هرگز نخواهید توانست - پس ( لازم است که
با انجام کارهای نیکو و دوری از بدیها ) خود را از آتشی که ( بخشی از )
افروزینه آن انسان و سنگ ( اصنام ) است ، به دور دارید . آتشی که برای (
شکنجه ) کافران آماده گشته است .
توضیحات :
« وَقُودُ » ، هیمه آتش . افروزینه . « اُعِدَّتْ » : آماده شده است .
سوره بقرة آیه 25
متن آیه :
وَبَشِّرِ الَّذِین آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ
جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ کُلَّمَا رُزِقُواْ مِنْهَا
مِن ثَمَرَةٍ رِّزْقاً قَالُواْ هَذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِن قَبْلُ
وَأُتُواْ بِهِ مُتَشَابِهاً وَلَهُمْ فِیهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ
وَهُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
مژده بده به
کسانی که ایمان آوردهاند و کردار نیکو انجام دادهاند ، این که ایشان را است
باغهای ( بهشتی ) که در زیر درختان آن رودها روان است . هرگاه بعضی از
میوههای آنها بدیشان عطاء شود ، گویند : پیشتر این نصیبمان گشته بود ، و
همسان آن را آوردهاند . ( چه چنین میوههائی در جنس و شکل یکی بوده ، ولی
طعم و مزه جداگانهای دارند ) . و در آنجا همسران پاک و بیعیبی داشته و در
آنجا جاویدان خواهند ماند .
توضیحات :
« جَنَّاتٍ » :
جمع جَنَّة ، باغها ، مراد بهشت است . « مِن قَبْلُ » : پیشتر ، در دنیا ،
یا در بهشت . « مُتَشَابِهاً » : همانند و همگون در خوبی و مزه و زیبائی .
حال ضمیر ( هِ ) است . « أَزْوَاجٌ » : همسران . « مُطَهَّرَةٌ » : پاکیزه
از عیوب زنان دنیا ، از قبیل حیض و نِفاس . « خَالِدُونَ » : جاویدانان .
سرمدیان .
سوره بقرة آیه 26
متن آیه :
إِنَّ
اللَّهَ لاَ یَسْتَحْیِی أَن یَضْرِبَ مَثَلاً مَّا بَعُوضَةً فَمَا
فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُواْ فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن
رَّبِّهِمْ وَأَمَّا الَّذِینَ کَفَرُواْ فَیَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ
اللَّهُ بِهَذَا مَثَلاً یُضِلُّ بِهِ کَثِیراً وَیَهْدِی بِهِ کَثِیراً
وَمَا یُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفَاسِقِینَ
ترجمه :
خداوند
شرم ندارد از این که مثال بزند به ( کوچکترین موجودات ) ، پشّهای یا کمتر
از آن . کسانی که اهل ایمانند میدانند ( هدف از این تمثیل چیست و ) این
صحیح و درست است و از جانب خدایشان میباشد . و امّا کسانی که راه کفر و
انکار را برگزیدهاند ، میگویند : خواست خدا از این مثل چیست ؟ ( باید
بدانند ) خدا با بیان این نوع مثل ، بسیاری را سرگردان و ویلان میسازد ، و
بسی را ( به سوی حق ) راهنمائی مینماید . و امّا خدا جز کجروان و منحرفان
را با آن گمراه و حیران نمیگرداند .
توضیحات :
« لا
یَسْتَحْیی » : شرم نمیکند . مراد این است که : ترک نمیکند و امتناع
نمیورزد . « مَثَلاً مَّا » : ما در آن زائد است و ( بَعُوضَةً ) بدل از «
مَثَلاً » است . « بَعُوضَةً » : پشّه . « فَوْقَهَا » : بالاتر از آن . در
معنی مراد کوچکی است . یعنی : کمتر و پائینتر از آن . « یُضِلُّ بِهِ . . .
» : گمراه میسازد بدین مثل . مراد این است که قرآن همچون غذای پرچربی است ،
برای شخص سالم مفید است و برای شخص بیمار مضرّ ( نگا : ابراهیم / 27 ،
غافر / 34 ) .
سوره بقرة آیه 27
متن آیه :
الَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ
مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الأَرْضِ أُولَئِکَ
هُمُ الْخَاسِرُونَ
ترجمه :
آن کسانی که پیمانی را
که قبلاً با خدا ( به واسطه فطرت و عقل و پیغمبران ) محکم بستهاند ،
میشکنند و آنچه را که خدا دستور داده است که گسیخته نشود ( از قبیل : صله
رحم ، مودّت ، مهربانی ، رعایت حقوق انسانی ، و غیره ) آن را میگسلند ، و
در روی زمین به فساد و تباهی دست مییازند ، اینان بیگمان زیانبارانند .
توضیحات :
«
یَنقُضُونَ » : میشکنند . « عَهْدَ اللهِ » : پیمان خدا که در ( اعراف /
172 ) مذکور است . « مِیثَاقِ » : اسم آلت است ، به معنی : آنچه عهد و
پیمان بدان بسته میشود . یا مصدر میمی است و به معنی : استوارکردن ، بستن .
« خَاسِرُونَ » : زیانباران . زیانکاران .
سوره بقرة آیه 28
متن آیه :
کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَکُنتُمْ أَمْوَاتاً فَأَحْیَاکُمْ ثُمَّ
یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ
ترجمه :
(
جای تعجّب است ) چگونه خدا را انکار و نسبت بدو کفر میورزید ؟ در صورتی که
( نگاهی به چگونگی هستی خودتان و اوضاعی که دارید ، برای پیبردن به وجود
خدا کافی است ) شما ( چیزهای بیجان و ) مردگانی بودید که خدا شما را
بیافرید و جانتان بخشید . سپس شما را میمیراند ، و بعد از آن زندهتان
میگرداند . آن گاه به سوی او برگردانده میشوید .
توضیحات :
«
کَیْفَ » : چگونه . « أَمْوَاتاً » : مردگان . مراد خاکی است که در آن
حیات نیست . « أَحْیَاکُمْ » : زندگیتان بخشید . جان به پیکرتان دمید .
مراد آفرینش انسان از خاک است . « ثُمَّ یُمِیتُکُمْ » : سپس شما را
میمیراند . مراد بعد از پایان عمر است . « ثُمَّ یُحْیِیکُمْ » : سپس شما
را زنده میگرداند . مراد هنگام رستاخیز است .
سوره بقرة آیه 29
متن آیه :
هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ اسْتَوَى
إِلَى السَّمَاء فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ
عَلِیمٌ
ترجمه :
خدا آن کسی است که همه موجودات و
پدیدههای روی زمین را برای شما آفرید ، آن گاه به آسمان پرداخت و از آن هفت
آسمان منظّم ترتیب داد . خدا دانا و آشنا به هر چیزی است .
توضیحات :
«
ثُمَّ » : سپس . این واژه در اینجا ترتیب زمانی را نمیرساند . همان گونه
که در شعر زیر نیز چنین است : اِنَّ مَنْ سادَ ثُمَّ سادَ أَبُوهُ ثُمَّ
قَدْ سادَ قَبْلَ ذلِکَ جَدُّهُ . . . مراد این است که : خداوند آسمانها و
زمین را قبلاً به صورت گازهای پراکنده آفریده است و بعداً آسمانها را هفت
تا نموده و زمین را به گونهای که قابل زیست باشد در آورده است ( نگا :
فصّلت / 11 ) . لذا تصوّر نشود زمین قبل از آسمانها پدید آمده باشد . «
اسْتَوی » : ارادهاش بر آن قرار گرفت . قصد کرد . « سَوّی » : آراسته و
پیراسته کرد . متناسب و بجا آفرید ( نگا : ملک / 3 ) . « عَلِیمٌ » : بس
آگاه .
سوره بقرة آیه 30
متن آیه :
وَإِذْ
قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلاَئِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً
قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاء
وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا
لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
زمانی ( را یادآوری کن )
که پروردگارت به فرشتگان گفت : من در زمین جانشینی بیافرینم ( تا به
آبادانی زمین بپردازد و آن زیبانگاری و نوآوری را که برای زمین معیّن
داشتهام به اتمام رساند و آن انسان است . فرشتگان دریافتند که انسان بنا به
انگیزههای سرشتی زمینیاش فساد و تباهی برپا میدارد . پس برای دانستن نه
اعتراض کردن از خدا پرسیدند که حکمت برتری دادن انسان بر ایشان برای امر
جانشینی چیست و ) گفتند : آیا در زمین کسی را به وجود میآوری که فساد میکند
و تباهی راه میاندازد و خونها خواهد ریخت ، و حال آن که ما ( پیوسته ) به
حمد و ستایش و طاعت و عبادت تو مشغولیم ؟ گفت : من حقائقی را میدانم که شما
نمیدانید .
توضیحات :
« إِذْ » : آن گاه را که .
زمانی را که . مفعولٌبه فعل محذوفی مانند ( اُذْکُرْ ) است . « جَاعِلٌ » :
سازنده . پدیدآورنده . « خَلِیفَةً » : جانشین . برخی واژه خلیفه را
جانشین خدا معنی کردهاند ، که چندان چنگی به دل نمیزند ، و برخی آن را
جانشین یکدیگر مردمان گرفتهاند که سخنی مقبول و پسندیده است . « یَسْفِکُ »
: خونریزی میکند . « الدِّمَآءَ » : جمع دَم ، خونها . « نُسَبِّحُ » :
تسبیح میگوئیم . به پاکی میستائیم . « نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ » : ستایشگرانه
به تنزیه و پاکی تو میپردازیم . حرف باء در اینجا معنی حال را میرساند (
نگا : مائده / 61 ) . « نُقَدِّسُ » : به پاکی میستائیم .
سوره بقرة آیه 31
متن آیه :
وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى
الْمَلاَئِکَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِی بِأَسْمَاء هَؤُلاء إِن کُنتُمْ
صَادِقِینَ
ترجمه :
سپس به آدم نامهای ( اشیاء و
خواصّ و اسرار چیزهائی را که نوع انسان از لحاظ پیشرفت مادی و معنوی آمادگی
فراگیری آنها را داشت ، به دل او الهام کرد و بدو ) همه را آموخت . سپس
آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود : اگر راست میگوئید ( و خود را برای
امر جانشینی از انسان بایستهتر میبینید ) اسامی ( و خواصّ و اسرار ) اینها
را برشمارید .
توضیحات :
« الأَسْمَآءَ » : نامها .
در اینجا مراد نامیدهها است . « عَرَضَهُمْ » : آنها را نمود . ضمیر ( هُمْ
) به ( الأَسْمَآءَ ) برمیگردد . در اینجا چون منظور از اسماء ، مُسمَّیات
است و در میان مُسمَّیات ، ذویالعقول نیز یافته میشود ، از راه تغلیب ،
ضمیر ( هُم ) به کار رفته است . « أَنبِؤُنِی » : مرا باخبر کنید .
سوره بقرة آیه 32
متن آیه :
قَالُواْ سُبْحَانَکَ لاَ عِلْمَ لَنَا إِلاَّ مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّکَ أَنتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
فرشتگان
گفتند : منزّهی تو ، ما چیزی جز آنچه به ما آموختهای نمیدانیم ( و توانائی
جانشینی را در زمین و استعداد اشتغال به امور مادی را نداریم و معترفیم که
آدم موجودی شایستهتر از ما است و ) تو دانا و حکیمی .
توضیحات :
«
سُبْحَانَکَ » : تو پاک و منزّهی . سُبْحانَ مصدر یا اسم مصدر است و مفعول
مطلق است . « حَکِیم » : کسی که کارها را جز از روی حکمت نکند .
سوره بقرة آیه 33
متن آیه :
قَالَ یَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَآئِهِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُمْ
بِأَسْمَآئِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّکُمْ إِنِّی أَعْلَمُ غَیْبَ
السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا کُنتُمْ
تَکْتُمُونَ
ترجمه :
فرمود : ای آدم ! آنان را از
نامها ( و خواصّ و اسرار این ) پدیدهها آگاه کن . هنگامی که آدم ( فرمان
خدا را لبّیک گفت و ) فرشتگان را از ( خواصّ و اسرار اشیاء و ) پدیدهها
آگاه کرد ، خداوند فرمود : به شما نگفتم که من غیب ( و راز ) آسمانها و
زمین را میدانم و از آنچه شما آشکار میکنید یا پنهان میداشتید ، نیز آگاهم
؟
توضیحات :
« أَنبَأَ » : باخبر کرد . آگاه نمود . « تُبْدُونَ » : پدیدار میکنید . نمایان میسازید .
سوره بقرة آیه 34
متن آیه :
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِکَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ
إِبْلِیسَ أَبَى وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و
هنگامی ( را یادآوری کن ) که به فرشتگان گفتیم : برای آدم سجده ( بزرگداشت
و خضوع ، نه عبادت و پرستش ) ببرید . همگی سجده بردند جز ابلیس که سر باز
زد و تکبّر ورزید ، و ( به خاطر نافرمانی و تکبّر ) از زمره کافران شد .
توضیحات :
«
أُسْجُدُوا ِلآدَمَ » : مراد این است که در برابر آدم خضوع کنید و در راه
مصلحت او به کار بپردازید . « إبْلِیسَ » : اهریمن . « إِلاّ إِبْلِیسَ » :
مگر اهریمن . استثناء منقطع است و ابلیس از جنس فرشتگان نیست و بلکه از
زمره جنّیان است ( نگا : کهف / 50 ) . « أَبَیا » : خودداری کرد . سر باز
زد . « اسْتَکْبَرَ » : سرکشی کرد . خویشتن را بزرگتر از آن دید .
سوره بقرة آیه 35
متن آیه :
وَقُلْنَا یَا آدَمُ اسْکُنْ أَنتَ وَزَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَکُلاَ
مِنْهَا رَغَداً حَیْثُ شِئْتُمَا وَلاَ تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ
فَتَکُونَا مِنَ الْظَّالِمِینَ
ترجمه :
و گفتیم :
ای آدم ! تو با همسرت در بهشت سکونت کن و از ( نعمتهای فراوان و گوارای )
آن ، هرچه و هر کجا که میخواهید ، خوش و آسوده بخورید ولیکن نزدیک این درخت
نشوید و از آن نخورید . چه ( اگر چنین کنید ) از ستمگران خواهید شد .
توضیحات :
«
رَغَداً » : به وفور . به فراوانی . صفت مصدر محذوفی است که تقدیر آن چنین
است : أَکلاً رَغَداً . یا حال بشمار است . « حَیْثُ » : هرجا . «
شِئْتُمْ » : خواستید . « الشَّجَرَةَ » : درخت . نوع آن را خداوند روشن
نفرموده است .
سوره بقرة آیه 36
متن آیه :
فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا کَانَا فِیهِ
وَقُلْنَا اهْبِطُواْ بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَکُمْ فِی الأَرْضِ
مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِینٍ
ترجمه :
امّا
شیطان مُوجِب لغزش آنان شد و ایشان را از آنچه در آن بودند ( که بهشت بود )
خارج ساخت و ( در این هنگام ) به آنان گفتیم : همگی ( به زمین ) فرود آئید
، در حالی که بعضی دشمن بعضی خواهید بود ، و برای شما تا مدّتی در زمین جا
و قرارگاه و فرایند و بهرهگیری است .
توضیحات :
«
أَزَلَّ » : لغزانید . دچار لغزش کرد . « إِهْبِطُوا » : فرود آئید . پائین
افتید . مراد آدم و حوّاء و ابلیس است . « مُسْتَقَرٌّ » : جایگاه زندگی .
قرارگاه . « مَتَاعٌ » : کالا . آنچه از آن بهرهمند شوند . « حِینٍ » :
زمان . روزگار . در اینجا مراد قیامت است .
سوره بقرة آیه 37
متن آیه :
فَتَلَقَّى آدَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
سپس
آدم از پروردگار خود کلماتی را دریافت داشت ( و با گفتن آنها توبه کرد ) و
خداوند توبه او را پذیرفت . خداوند بسیار توبهپذیر و مهربان است .
توضیحات :
«
تَلَقَّیا » : دریافت داشت . بیاموخت . « کَلِمَاتٍ » : سخنانی که در (
أعراف / 23 ) آمده است . « تَابَ عَلَیْهِ » : توبهاش را پذیرفت و او را
بخشید . « التَوَّابُ » : بسیار توبهپذیر .
سوره بقرة آیه 38
متن آیه :
قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنْهَا جَمِیعاً فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُم مِّنِّی
هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَایَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ
یَحْزَنُونَ
ترجمه :
گفتیم : همگی از آنجا ( به
زمین ) فرود آئید و چنانچه هدایتی از طرف من برای شما آمد ( که حتماً هم
خواهد آمد ) کسانی که از من پیروی کنند ، نه ترسی بر آنان خواهد بود و نه
غمگین خواهند شد .
توضیحات :
« إِمَّا » : اگر که .
مرکّب از ( إِنْ ) شرطیّه و ( مَا ) ی تأکید است که آن را مسلّطه نیز
مینامند . « یَأْتِیَنَّ » : بیگمان میآید . « تَبِعَ » : پیروی کرد .
سوره بقرة آیه 39
متن آیه :
وَالَّذِینَ کَفَرواْ وَکَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا أُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
و کسانی که کافر شوند و آیههای ما را تکذیب کنند ( و نادیده گیرند ) اهل دوزخند و همیشه در آنجا خواهند ماند .
توضیحات :
« ءَایَاتِ » : آیههای خواندنیِ کتابهای آسمانی ، و نشانههای دیدنیِ کتاب جهانی .
سوره بقرة آیه 40
متن آیه :
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُواْ نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ
عَلَیْکُمْ وَأَوْفُواْ بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ وَإِیَّایَ
فَارْهَبُونِ
ترجمه :
ای بنیاسرائیل ! به یاد آورید
نعمتی را که بر شما ارزانی داشتهام ( با اندیشیدن درباره آن و ادای شکر
لازم ) ، و به پیمان من ( که ایمان و کردار نیک و باور به پیغمبرانی است که
بعد از موسی آمدهاند ) وفا کنید تا به پیمان شما ( که پاداش نیکو و بهشت
برین است ) وفا کنم ، و تنها از من بترسید ( نه از کس دیگری ) .
توضیحات :
«
بَنِیإِسْرَآئِیلَ » : پسران اسرائیل . اسرائیل لقب یعقوب است . «
أَوْفُوا » : به تمام و کمال وفا کنید . « أُوفِ » : وفا میکنم . «
إِیَّایَ » : از من . « إرْهَبُونِ » : از من بترسید . یاء ضمیر حذف شده و
در اصل ( إرْهَبُونِی ) است .
سوره بقرة آیه 41
متن آیه :
وَآمِنُواْ بِمَا أَنزَلْتُ مُصَدِّقاً لِّمَا مَعَکُمْ وَلاَ تَکُونُواْ
أَوَّلَ کَافِرٍ بِهِ وَلاَ تَشْتَرُواْ بِآیَاتِی ثَمَناً قَلِیلاً
وَإِیَّایَ فَاتَّقُونِ
ترجمه :
و ایمان آورید به
آنچه فرو فرستادهام ( که قرآن است ) و تصدیق کننده چیزی است که در پیش شما
است ( و آن کتابهای آسمانی و توحید و عبادت خدا و دادگری در میان مردم است )
، و نخستین کافران به آن نباشید ( به جای این که نخستین مؤمنان به آن
باشید ) ، و آیههای مرا به بهای ناچیز مفروشید ( و آنها را پشت گوش
نیندازید ، تا در برابر آن ، بهای ناچیز دنیا را دریافت دارید ) و تنها از
من بترسید ( و راه مرا در پیش گیرید و از عذاب من بپرهیزید ) .
توضیحات :
«
مَآ أَنزَلْتُ » : آنچه فرستادهام . مراد قرآن است . « مُصَدِّقاً » :
تصدیق کننده . حال ( مَا ) یا ضمیر ( هُ ) محذوف بعد از فعل ( أَنْزَلْتُ )
است ( نگا : آلعمران / 53 ) . « لا تَشْتَرُوا » : مفروشید . مراد این است
که عوض نکنید . « ثَمَناً » : پول . بها .
سوره بقرة آیه 42
متن آیه :
وَلاَ تَلْبِسُواْ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُواْ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
حق را ( که از جانب خدا فرو فرستاده شده است ) با باطل ( که خودتان آن را
به هم بافتهاید ) نیامیزید ، و حق را ( که از جمله آن صدق محمّد است )
پنهان نکنید . و حال آن که میدانید ( پیغمبری او ، راست است ) .
توضیحات :
«
لا تَلْبِسُوا » : آمیخته نکنید . میآمیزید ( نگا : بقره / 79 ، آلعمران /
78 ) . « تَکْتُمُوا » : این فعل عطف بر ( لا تَلْبِسُوا ) و مجزوم است . «
وَ أَنتُمْ تَعْلَمُونَ » : حال آن که میدانید . واو آن ، حالیّه است .
سوره بقرة آیه 43
متن آیه :
وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ وَارْکَعُواْ مَعَ الرَّاکِعِینَ
ترجمه :
و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و با نمازگزاران ( به صورت جماعت ) نماز بخوانید .
توضیحات :
«
أَقِیمُوا » : برپای دارید . چنان که باید بخوانید . « إرْکَعُوا » : به
رکوع روید . به رکوع و سجود روید . فروتنانه کرنش برید و خم شوید . «
الرَّاکِعِینَ » : به رکوعروندگان . متواضعان . « إرْکَعُوا مَعَ
الرَّاکِعِینَ » : به همراه خاشعان در برابر اوامر خدا خشوع کنید ( نگا :
مائده / 55 ) .
سوره بقرة آیه 44
متن آیه :
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
آیا
مردم را به نیکوکاری فرمان میدهید ( و از ایشان میخواهید که بیشتر به طاعت
و نیکیها بپردازند و از گناهان دست بردارند ) و خود را فراموش میکنید ( و
به آنچه به دیگران میگوئید ، خودتان عمل نمیکنید ؟ ) در حالی که شما کتاب
میخوانید ( و تورات را در اختیار دارید و در آن تهدید خدا را درباره آن که
کردارش مخالف گفتار است ، مطالعه میکنید ؟ ) . آیا نمیفهمید ( و عقل ندارید
تا شما را از این کردار زشت بازدارد ؟ ) .
توضیحات :
«
الْبِرِّ » : خیر و خوبی . هر آنچه در آن خوبی باشد ( نگا : بقره / 177 ) .
« تَنسَوْنَ » : فراموش میکنید . « لا تَعْقِلوُنَ » : نمیفهمید ( نگا :
بقره / 73 ، عنکبوت / 43 ) .
سوره بقرة آیه 45
متن آیه :
وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِینَ
ترجمه :
و
از شکیبائی ( و واداشتن نفس بر آنچه دوست ندارد ، از جمله روزه ) و نماز (
که دل را پاکیزه و انسان را از گناهان و پلیدیها به دور میدارد ) یاری
جوئید ، و نماز سخت دشوار و گران است مگر برای فروتنان ( دوستدار طاعت و
عبادت ) .
توضیحات :
« اسْتَعِینُوا » : یاری بجوئید
. مدد بطلبید . « إنَّهَا » : این که آن . مرجع ضمیر ( هَا ) واژه (
الْصَّلاةِ ) است . « کَبِیرَةٌ » : سخت . سنگین .
سوره بقرة آیه 46
متن آیه :
الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُوا رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَیْهِ رَاجِعُونَ
ترجمه :
آن
کسانی که به یقین میدانند خدای خویش را ( پس از دوباره زنده شدن ) ملاقات
خواهند کرد ، و این که ایشان به سوی او باز خواهند گشت ( تا حساب و کتاب پس
بدهند و پاداش و پادافره خود را دریافت دارند ) .
توضیحات :
« یَظُنُّونَ » : گمان میبرند . در اینجا به معنی یقین دارند ( نگا : بقره / 249 ، حاقّه / 20 ) . « مُلاقُوا » : ملاقاتکنندگان .
سوره بقرة آیه 47
متن آیه :
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُواْ نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ
ترجمه :
ای
بنیاسرائیل ! به یاد آورید نعمت مرا که بر شما ارزانی داشتم ، و این که من
شما را ( از نظر نعمتهای گوناگون ) بر جهانیان برتری دادم .
توضیحات :
«
فَضَّلْتُکُمْ » : فضیلت و نعمت افزونتان بخشیدم . در اینجا تفضیل پدران
به حساب پسران گرفته شده است ؛ زیرا که افتخار آباء مایه افتخار ابناء است .
امّا افتخار آباء یهودیان در تمسّک به فضائل و ترک رذائل و استقامت بر
راستای خداشناسی بوده است . اگر ابناء یهودیان نیز چنین باشند ، استحقاق
تفضیل را دارند . ولی در صورت انحراف از راه خدا و ترک روش انبیاء ، هر کس
دیگری میتواند بالاتر و برتر از ایشان باشد . « الْعَالَمِینَ » : جهانیان .
مراد اهل زمان معاصر پدرانشان است . چه آنان اهل کتاب بوده و پیغمبران
زیادی از میانشان برانگیخته شده بودند ، و همسایگانشان بتپرست بوده و در
کفر و ضلالت بسر میبردند .
سوره بقرة آیه 48
متن آیه :
وَاتَّقُواْ یَوْماً لاَّ تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَیْئاً وَلاَ
یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلاَ یُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلاَ هُمْ
یُنصَرُونَ
ترجمه :
و بترسید از روزی که ( در آن به
حساب همگان رسیدگی میشود و ) از دست کسی برای کس دیگری ، چیزی ساخته نیست ،
و از او میانجیگری پذیرفته نمیگردد ، و از کسی بلاگردان و جایگزین قبول
نمیشود ، و کسی به یاری کسی برنمیخیزد و همدیگر را نمیتوانند کمک کنند .
توضیحات :
«
یَوْماً » : روزی . مفعولٌبه فعل ( إِتَّقُوا ) است . « لا تَجْزِی . . .
عَنْ » : بر عهده نمیگیرد و به جای او اداء نمیکند ( نگا : بقره / 123 ) . «
شَفَاعَةٌ » : میانجیگری . « عَدْلٌ » : فدیه . بدل . تاوان . همتا . قیمت
.
سوره بقرة آیه 49
متن آیه :
وَإِذْ
نَجَّیْنَاکُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوَءَ الْعَذَابِ
یُذَبِّحُونَ أَبْنَاءکُمْ وَیَسْتَحْیُونَ نِسَاءکُمْ وَفِی ذَلِکُم
بَلاءٌ مِّن رَّبِّکُمْ عَظِیمٌ
ترجمه :
و ( به یاد
آورید ) آن گاه را که شما را از دست فرعون و فرعونیان رها ساختیم ، آنان
که بدترین شکنجهها را به شما میرسانیدند . پسرانتان را سر میبریدند ( از
ترس این که نکند کسی از میان آنان برخیزد و سلطنت و قدرت را از دست فرعون
خارج سازد ) و زنانتان را زنده میگذاشتند ( تا به خدمت آنان کمر بندند ) ، و
در این ( شکنجه و تهدید به نابودی ) آزمایش بزرگی از جانب خدا ، برایتان
بود .
توضیحات :
« نَجَّیْنَا » : رهانیدیم . «
یَسُومُونَکُمْ » : بر سرتان میآورند . به شما میرسانند . برایتان میخواهند
. « یَسْتَحْیُونَ » : زنده باقی میگذارند . « بَلآءٌ » : آزمایش . آزمون (
نگا : اعراف / 168 ، أنبیاء / 35 ) .
سوره بقرة آیه 50
متن آیه :
وَإِذْ فَرَقْنَا بِکُمُ الْبَحْرَ فَأَنجَیْنَاکُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که به خاطر شما و برای شما دریا را از هم
شکافتیم ( و میان آب آن ، فاصله انداختیم تا از آنجا عبور کنید ) و شما را
رهانیدیم و خاندان فرعون را ( در جلو دیدگانتان ) غرق کردیم و شما
مینگریستید ( و میدیدید که بعد از بیرون رفتنتان ، دریا چگونه بر آنان بهم
میآید ) .
توضیحات :
« فَرَقْنَا » : فاصله انداختیم . از هم شکافتیم . « بِکُمْ » : برای شما و به خاطر شما . حرف باء در آن به منزله لام تعلیل است .
سوره بقرة آیه 51
متن آیه :
وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَى أَرْبَعِینَ لَیْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که با موسی چهل شب ( و روز ) وعده گذاشتیم (
که به مناجات پردازد . هنگامی که به میعادگاه رفت و راز و نیاز به پایان
رسید ، و برگشت ، دید که منحرف گشتهاید و ) پس از او گوسالهپرستی پیش
گرفتهاید ، ( گوسالهای که سامری آن را ساخته بود و معبودتان کرده بود ) و
بر خود ستمگر شدهاید ( چون برای خدا شریک و انباز ساختهاید ) .
توضیحات :
«
وَاعَدْنَا » : وعده دادیم . « اِتَّخَذْتُمْ » : گرفتید . این فعل گاهی
به دو مفعول نیاز دارد و گاهی به یکی اکتفاء میکند . در اینجا مفعول دوم
محذوف است که ( إِلهاً ) یا ( مَعْبُوداً ) است . تقدیر چنین است :
إِتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ إِلهاً . « الْعِجْلَ » : گوساله .
سوره بقرة آیه 52
متن آیه :
ثُمَّ عَفَوْنَا عَنکُمِ مِّن بَعْدِ ذَلِکَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
ترجمه :
سپس
از شما در گذشتیم و بعد از آن ( توبه کردید و شما را آمرزیدیم ) شاید
سپاسگزاری کنید ( و در برابر عفو و فضل خدا ، تنها به عبادت او بپردازید )
.
توضیحات :
« عَفَوْنا » : عفو کردیم . گذشت نمودیم .
سوره بقرة آیه 53
متن آیه :
وَإِذْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که به موسی کتاب ( تورات ) عطاء کردیم که
جدائیانداز ( حق و باطل ، و حلال و حرام ) است ، تا این که راه یابید ( به
نور آن ، و با اندیشه ژرف ، هدایت را از ضلالت باز شناسید ) .
توضیحات :
«
ءَاتَیْنَا » : دادیم . « الْکِتَابَ » : مراد تورات است . « الْفُرْقَانَ
» : جداکننده حق از باطل ، و حلال از حرام . مصدر ثلاثی مجرّد است و در
معنی اسم فاعل ، یعنی : فارق به کار رفته است . فرقان صفت ( الْکِتَابَ )
است . یعنی عطف صفت بر موصوف شده است . شاید هم مراد از فرقان معجزاتی است
که جداسازنده ادّعای راستین از ادّعای دروغین است . یا این که مراد شرعی
است که جداکننده حلال از حرام است . در این صورت ، عطف ( الْفُرْقَانَ ) بر
( الْکِتَابَ ) از قبیل عطف خاصّ بر عام است .
سوره بقرة آیه 54
متن آیه :
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ یَا قَوْمِ إِنَّکُمْ ظَلَمْتُمْ
أَنفُسَکُمْ بِاتِّخَاذِکُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُواْ إِلَى بَارِئِکُمْ
فَاقْتُلُواْ أَنفُسَکُمْ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ عِندَ بَارِئِکُمْ
فَتَابَ عَلَیْکُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که موسی به قوم خود گفت : ای قوم من ! شما با
پرستیدن گوساله ، بر خود ستم کردهاید ، پس به سوی آفریدگار خویش برگردید و
توبه کنید . بدین گونه که نفس ( سرکش ) خود را بکشید ( و جان تازه و پاکی
را به کالبد خویش بدمید ) و این در پیشگاه آفریدگارتان برای شما بهتر است .
( و چون چنین کردید ، لطف خدا شما را در برگرفت ) و توبه شما را پذیرفت .
چه او بسیار توبهپذیر و مهربان است .
توضیحات :
«
بَارِئ » : آفریننده . هستیبخش . « أُقْتُلُوا أَنفُسَکُمْ » : نفسهای خود
را با زدودن شهوات مهار کنید و آنها را پاکیزه دارید . بیگناهان شما ،
گناهکاران شما را بکشند .
سوره بقرة آیه 55
متن آیه :
وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَى لَن نُّؤْمِنَ لَکَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ
جَهْرَةً فَأَخَذَتْکُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که گفتید : ای موسی ! هرگز به تو ایمان
نخواهیم آورد ، مگر آن که خدا را آشکارا ببینیم . پس صاعقه آسمانی شما را
فرا گرفت ، در حالی که میدیدید ( که به سبب سرکشی و درخواست ناروا ، به چه
مصیبت بزرگی دچار آمدهاید ) .
توضیحات :
« جَهْرَةً » : آشکارا . عیان . جَهْرَةً صفت مصدر محذوفی است و تقدیر آن چنین است : حَتّى نَرَى اللهَ رُؤْیَةً جَهْرَةً .
سوره بقرة آیه 56
متن آیه :
ثُمَّ بَعَثْنَاکُم مِّن بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
ترجمه :
سپس بعد از مرگِ ( نفس سرکش ) ، شما را برانگیختیم و ( بیداری بخشیدیم ) تا این که سپاسگزاری کنید .
توضیحات :
« بَعَثْنَاکُمْ » : شما را بیدار و هوشیار کردیم . شما را زنده کردیم . « مَوْتِ » : غفلت و جهالت . مرگ .
سوره بقرة آیه 57
متن آیه :
وَظَلَّلْنَا عَلَیْکُمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ
وَالسَّلْوَى کُلُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَمَا ظَلَمُونَا
وَلَکِن کَانُواْ أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ
ترجمه :
و
( از جمله نیکیهائی که در حق شما روا داشتیم ، این که ) ابر را چون
سایهبانی ، بالای سرتان نگاه داشتیم و برای شما ترنجبین و بلدرچین فرستادیم
( و گفتیم : ) از چیزهای پاکی بخورید که روزی شما کردهایم . ( ولی ایشان
کفران نعمت کردند و ناسپاسی ورزیدند ) و بر ما ستم نکردند ، بلکه بر خود
ستم نمودند .
توضیحات :
« ظَلَّلْنَا » : سایهبان
کردیم . « الْغَمَامَ » : ابر . « الْمَنَّ » : ترنجبین . گزنگبین . «
الْسَّلْوَیا » : پرنده بلدرچین . سُمانی .
سوره بقرة آیه 58
متن آیه :
وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَذِهِ الْقَرْیَةَ فَکُلُواْ مِنْهَا حَیْثُ
شِئْتُمْ رَغَداً وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّداً وَقُولُواْ حِطَّةٌ
نَّغْفِرْ لَکُمْ خَطَایَاکُمْ وَسَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که گفتیم : به این شهر ( بزرگی که پیغمبرتان
موسی برایتان نام برده است ) وارد شوید و هرگونه که میخواهید و هر چه که
لازم دارید فراوان و آسوده بخورید و از دروازه ( آن شهر ) با خشوع و خضوع
وارد شوید و بگوئید : خدایا ! از گناهان ما درگذر ، تا گناهان شما را
بیامرزیم . ما به نیکوکاران ( از عفو و مغفرت ) فزونتر میبخشیم .
توضیحات :
«
الْقَرْیَةَ » : شهر . برخی آن را بیتالمقدّس ، و برخی اریحا میدانند .
ولی قرآن نام شهر را مشخص نفرموده است . « حَیْثُ » : هرگونه . هرجا . «
رَغَداً » : فراوان . گوارا و پاکیزه . حال مصدر محذوفی است که تقدیر آن
چنین است : أَکْلاً رَغَداً . « سُجَّداً » : فروتنانه . جمع ساجِد ، حال
ضمیر ( و ) در ( أُدْخُلُوا ) است . « حِطَّةٌ » : زدودن . برطرفکردن .
مرفوع است چون خبر مبتدای محذوف است . تقدیر چنین است : مَسْألَتُناحِطَّةٌ
. یعنی : درخواست ما اسقاط خطایا و زدودن گناهان است .
سوره بقرة آیه 59
متن آیه :
فَبَدَّلَ الَّذِینَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَیْرَ الَّذِی قِیلَ لَهُمْ
فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِینَ ظَلَمُواْ رِجْزاً مِّنَ السَّمَاء بِمَا
کَانُواْ یَفْسُقُونَ
ترجمه :
سپس ستمگران ( از
فرمان خدایشان سرپیچی کردند ) و گفتاری را که به آنان گفته بودیم دیگر
کردند و دیگرگون گفتند . پس در برابر سرپیچی و تمرّدشان ، از آسمان بر آنان
عذابی نازل کردیم .
توضیحات :
« غَیْرَ » : منصوب
به نزع خافض است . یا این که مفعول دوم فعل ( بَدَّلَ ) است . « رِجْزاً » :
عذاب . عقوبت . « بِمَا » : بدان سبب که .
سوره بقرة آیه 60
متن آیه :
وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاکَ
الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَیْناً قَدْ عَلِمَ
کُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ کُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ
وَلاَ تَعْثَوْاْ فِی الأَرْضِ مُفْسِدِینَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) هنگامی را که موسی برای قوم خود طلب آب کرد ( وقتی که در
بیابان ، تشنگی بر همگان چیره شده بود ) . پس گفتیم : عصای خویش را بر سنگ
بزن . آن گاه دوازده چشمه از سنگ جوشیدن گرفت . هر تیرهای از مردم ،
آبشخور خود را دانست ( و بدیشان گفتم : ) از روزی خدا بخورید و بنوشید و
تباهکارانه در زمین به لاف و گزاف و تجاوز و تعدّی نپردازید .
توضیحات :
«
إِسْتَسْقَیا » : آب خواست . « عَیْناً » : چشمه . « أُنَاسٍ » : مردم . «
مَشْرَبَ » : آبشخور . « لا تَعْثَوْا » : تباهی نکنید . در فساد زیادهروی
نکنید . « مُفْسِدِینَ » : فسادپیشگان . تباهکاران . حال مؤکّده ضمیر ( و )
در ( لا تَعْثَوْا ) است . « لا تَعْثَوْا فِی الأَرْضِ مُفْسِدِینَ » :
منظور نهی از غوطهور شدن در فساد است ، والاّ هر فسادی ناپسند است . همان
گونه که هر ربائی حرام و زشت است ، ولی به همین شیوه خداوند فرموده است :
لا تَأْکُلُوا الرِّبَآ أَضْعَافاً مُّضَاعَفَةً .
سوره بقرة آیه 61
متن آیه :
وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَى لَن نَّصْبِرَ عَلَىَ طَعَامٍ وَاحِدٍ
فَادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الأَرْضُ مِن
بَقْلِهَا وَقِثَّآئِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ
أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِی هُوَ أَدْنَى بِالَّذِی هُوَ خَیْرٌ اهْبِطُواْ
مِصْراً فَإِنَّ لَکُم مَّا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ
وَالْمَسْکَنَةُ وَبَآؤُوْاْ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ
کَانُواْ یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ
بِغَیْرِ الْحَقِّ ذَلِکَ بِمَا عَصَواْ وَّکَانُواْ یَعْتَدُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که گفتید : ای موسی ! ما بر یک خوراک (
ترنجبین و بلدرچین ) شکیبائی نداریم . از خدای خود بخواه که برای ما آنچه
را زمین از سبزی و خیار و گندم و سیر و عدس و پیاز میرویاند ، بیرون آورد .
موسی گفت : آیا برآنید که چیز پستتر را جانشین چیز بهتر سازید ؟ پس ( از
سرزمین سیناء ) به شهری ( از شهرها ) فرود آیید که در آنجا آنچه را
خواستهاید خواهید یافت ، و ( به سبب این غرور و سرمستی و سرکشی ) گرفتار
خواری و تنگدستی شدند و در خور خشم خدا گردیدند . این هم بدان علّت بود که
به آیات خدا بیباور شدند و پیغمبران را بدون سبب و تنها به انگیزه مخالفت
با حق میکشتند . این ( تکفیر آیات و کشتن پیامبران ، بر اثر تکرار گناهان و
غرق شدن در معاصی بود که بدیشان جرأت داده بود که ) سرکشی کنند و به تجاوز
و تعدّی دست یازند .
توضیحات :
« أُدْعُ » :
فراخوان . « بَقْلِ » : سبزیجات . از قبیل : نعناع و کرفس و تره . «
قِثَّآء » : خیار . خیار چنبر . « فُوم » : سیر . « بَصَل » : پیاز . «
أَدْنَیا » : ناچیز . « خَیْرٌ » : خوب . « مِصْراً » : شهری . «
الْمَسْکَنَةُ » : خواری و بیچارگی . « بَآءُوا » : برگشتند . « بَآءُوا
بِغَضَبٍ مِّنَ اللهِ » : خشم خدا را با خود آوردند . مورد خشم خدا قرار
گرفتند . « عَصَوْا » : سرپیچی کردند .
سوره بقرة آیه 62
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَالَّذِینَ هَادُواْ وَالنَّصَارَى
وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَعَمِلَ
صَالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ
وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
کسانی که ایمان
داشتند ( پیش از این به پیغمبران ، و آنان که به محمّد باور دارند ) و
یهودیان ، و مسیحیان ، و ستارهپرستان و فرشتهپرستان ، هر که به خدا و روز
قیامت ایمان داشته و کردار نیک انجام داده باشد ، چنین افرادی پاداششان در
پیشگاه خدا محفوظ بوده و ترسی بر آنان نیست و غم و اندوهی بدیشان دست
نخواهد داد .
توضیحات :
« الَّذِینَ هَادُوا » :
کسانی که یهودی شدهاند . مراد یهودیان و پیروان موسی است . « النَّصَارَیا »
: مسیحیان . « الصَّابِئِینَ » : ستارهپرستان . خورشیدپرستان . آنان که از
هر دین و آئینی قسمتی را برگرفتهاند . این آیه بیانگر رستگاری همه این
گروهها نیست . بلکه میرساند که ایمان در انحصار نژاد و گروه خاصّی نمیباشد .
هر که دین اسلام را بپذیرد و اوامر و نواهی آن را مراعات دارد ، اهل نجات
است ( نگا : نساء / 150 و 151 ، أنفال / 38 ، بیّنه / 6 ) . پس از بعثت
رسول اکرم ( ص ) انسانها را میتوان به چهار گروه تقسیم کرد . سه گروه اهل
نجات و رستگاری هستند ، و آنان عبارتند از : 1 - کسانی که در گوشه و کنار
جهان زندگی میکنند و اصلاً بدانان ندای دعوت اسلام نمیرسد . 2 - کسانی که
بدانان ندای دعوت اسلام میرسد ولی به صورت ناقص و غیرقانع کننده ، و خودشان
هم اهل تحقیق و پژوهش نیستند . 3 - کسانی که ندای دعوت اسلام بدیشان میرسد
و آن را میپذیرند و در پندار و گفتار و کردار برابر قوانین اسلام زندگی را
سپری میکنند . گروه چهارم که نجات پیدا نمیکنند و به دوزخ درمیافتند
کسانیند که ندای دعوت اسلام را میشنوند و قانع هم میگردند ولی حاضر به
پذیرش اسلام نمیشوند . . .
سوره بقرة آیه 63
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُواْ
مَا آتَیْنَاکُم بِقُوَّةٍ وَاذْکُرُواْ مَا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن زمان را که از شما پیمان گرفتیم ( که بدانچه در تورات
است ، عمل کنید ) و کوه طور را بالای سرتان نگاه داشتیم ( و به شما گفتیم :
) محکم برگیرید آنچه را به شما دادهایم ( که تورات است ) و در عمل بدان
جدّی باشید و آنچه را در آن است بررسی کنید و در مدّنظر گیرید تا پرهیزگار
شوید ( و خویشتن را با مواظبت احکام و دستورات آن ، از عذاب به دور دارید )
.
توضیحات :
« رَفَعْنَا » : بلند کردیم . «
الطُّورَ » : اسم کوهی است که موسی بالای آن با خدا مناجات کرد . « خُذُوا
مَا . . . . » : در اینجا حذف قول شده است ، و تقدیر چنین است : قُلْنَا
لَهُمْ خُذُوا مَا . . . ، این شیوه در کلام عرب فراوان است ( نگا : زمر / 3
، فرقان / 41 ) .
سوره بقرة آیه 64
متن آیه :
ثُمَّ تَوَلَّیْتُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَلَوْلاَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لَکُنتُم مِّنَ الْخَاسِرِینَ
ترجمه :
سپس
شما ، بعد از همه اینها ، ( از طاعت و عبادت ) روگردان شدید ، و اگر لطف
خدا و رحمت او شامل شما نمیشد ( و به شما مهلت نمیداد و عذاب را به تأخیر
نمیانداخت ) جزو زیانباران میبودید .
توضیحات :
« تَوَلَّیْتُمْ » : روی گرداندید . پشت کردید .
سوره بقرة آیه 65
متن آیه :
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِینَ اعْتَدَواْ مِنکُمْ فِی السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ کُونُواْ قِرَدَةً خَاسِئِینَ
ترجمه :
شما
بیگمان دانستهاید ( خبر و سرگذشت ) آنان را که از شما در روز شنبه ( از
حدود الهی ) تجاوز کردند . پس بدیشان گفتیم : به بوزینگان رانده شده تبدیل
شوید .
توضیحات :
« إعْتَدَوْا » : تجاوز کردند . «
السَّبْتِ » : شنبه . « قِرَدَةً » : جمع قِرْد ، میمونها . بوزینهها . «
خَاسِئِینَ » : راندهشدگان و مطرودان بسان سگان . خدا متجاوزین را از رحمت
خود به دور داشت و آنان را خوار و پست نمود ، به گونهای که مردم از همنشینی
ایشان گریزان شدند و آنان را همچون بوزینگان از اجتماع انسانی خود طرد
کردند .
سوره بقرة آیه 66
متن آیه :
فَجَعَلْنَاهَا نَکَالاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِینَ
ترجمه :
پس آن ( عقوبت ) را عبرتی برای معاصران واقعه و آیندگان کردیم ، و پندی برای پرهیزگاران نمودیم .
توضیحات :
«
جَعَلْنَاهَا » : آن را گرداندیم ، مرجع ضمیر ( هَا ) حال ، کَیْنُونَة ،
صَیْرُورَة ، مَسْخَة ، و یا قِرَدَة است . « نَکَالاً » : عبرت . پند و
اندرز . « مَا بَیْنَ یَدَیْهَا » : مراد معاصران ایشان است . « مَا
خَلْفَهَا » : مراد آیندگان است .
سوره بقرة آیه 67
متن آیه :
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ
تَذْبَحُواْ بَقَرَةً قَالُواْ أَتَتَّخِذُنَا هُزُواً قَالَ أَعُوذُ
بِاللّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن هنگامی را که موسی به قوم خود ( که در میانشان قتلی
رخ داده بود و قاتل شناخته نمیشد ) گفت : خدا به شما دستور میدهد که گاوی
را سر ببرید ( تا کلید شناخت قتل شود . ولی ایشان این کار را عجیب پنداشتند
و ) گفتند : آیا ما را مسخره میکنی ؟ گفت : به خدا پناه میبرم از این که
جزو نادانان باشم ( و مردم را ریشخند نمایم و به مسخره گیرم ) .
توضیحات :
«
بَقَرَةً » : گاو . بقرة ، واحد بَقَر است که اسم جنس است ( نگا : بقره /
70 ) . « هُزُواً » : سخریّه . بازیچه . مصدر و به معنی اسم مفعول ، یعنی
مَهْزُوءً است . مانند خَلْق به معنی مَخْلُوق ( نگا : لقمان / 11 ) و
صَیْد به معنی مَصید ( نگا : مائده / 94 و 95 ) .
سوره بقرة آیه 68
متن آیه :
قَالُواْ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لّنَا مَا هِیَ قَالَ إِنَّهُ
یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لاَّ فَارِضٌ وَلاَ بِکْرٌ عَوَانٌ بَیْنَ
ذَلِکَ فَافْعَلُواْ مَا تُؤْمَرونَ
ترجمه :
گفتند :
از خدای خود بخواه که برایمان روشن کند چه گاوی ( مورد نظر ) است ؟ گفت :
( پروردگار جهانیان به من خبر داده و ) میگوید : آن ، گاوی است نه پیر و
نه جوان ، بلکه میانهسالی است میان این دو . پس آنچه به شما فرمان داده شده
است انجام دهید .
توضیحات :
« فَارِضٌ » : پیر .
کهنسال . سالخورده . « بِکْرٌ » : خُردسال . نورسیده . « عَوَانٌ » :
میانهسال . وسط . « بَیْنَ ذلِکَ » : میان آن چیزی که ذکر شد .
سوره بقرة آیه 69
متن آیه :
قَالُواْ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا لَوْنُهَا قَالَ
إِنَّهُ یَقُولُ إِنّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاء فَاقِعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ
النَّاظِرِینَ
ترجمه :
گفتند : از خدای خود بخواه
که برایمان بیان دارد ، رنگ آن چگونه است ؟ گفت : ( پروردگار جهانیان به
من خبر داده و ) میگوید : آن گاو ، گاو زرد پررنگی است که نگاه کنندگان (
بدو ) را شادمانی میبخشد .
توضیحات :
« صَفْرَآءُ » :
زردرنگ . « فَاقِعٌ » . خوشرنگ . « لَوْنُ » : رنگ . مرفوع است چون فاعل (
فَاقِعٌ ) است . « تَسُرُّ » : شاد میکند . مسرور میسازد .
سوره بقرة آیه 70
متن آیه :
قَالُواْ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا هِیَ إِنَّ البَقَرَ
تَشَابَهَ عَلَیْنَا وَإِنَّا إِن شَاء اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ
ترجمه :
گفتند
: خدایت را برایمان فراخوان تا بر ما روشن کند چگونه گاوی است . به راستی
این گاو بر ما مشتبه است ( و ناشناخته مانده است ) و ما اگر خدا خواسته
باشد راه خواهیم برد ( به سوی گاوی که باید سر ببریم و آن را خواهیم شناخت )
.
توضیحات :
« تَشَابَهَ » : مشتبه شده است . همگون شده و بهم آمیخته است .
سوره بقرة آیه 71
متن آیه :
قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لاَّ ذَلُولٌ تُثِیرُ الأَرْضَ
وَلاَ تَسْقِی الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لاَّ شِیَةَ فِیهَا قَالُواْ الآنَ
جِئْتَ بِالْحَقِّ فَذَبَحُوهَا وَمَا کَادُواْ یَفْعَلُونَ
ترجمه :
گفت
: خدا میفرماید که آن ، گاوی است که هنوز به کار گرفته نشده است و رام
نگشته است تا بتواند زمین را شیار کند و زراعت را آبیاری نماید . از هر
عیبی پاک و رنگش یکدست و بدون لکه است . گفتند : اینک حق مطلب را اداء کردی
. پس گاو را سر بریدند ، گرچه نزدیک بود که چنین نکنند .
توضیحات :
«
ذَلُولٌ » : رام . کار کشته . « تُثِیرُ » : زیر و رو میکند . « الْحَرْثَ
» : کشت و زرع . « مُسَلَّمَةٌ » : سالم . بیعیب . « شِیَةَ » : رنگ مخالف
. از ماده ( وشی ) . « مَا کَادُوا یَفْعَلُونَ » : نزدیک بود که چنین
کاری نکنند .
سوره بقرة آیه 72
متن آیه :
وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادَّارَأْتُمْ فِیهَا وَاللّهُ مُخْرِجٌ مَّا کُنتُمْ تَکْتُمُونَ
ترجمه :
و
( به یاد بیاورید ) آن گاه را که کسی را کشتید و درباره آن به نزاع
برخاستید و یکدیگر را بدان متّهم کردید ، و خدا حقیقت امر را میدانست و
آنچه را که پنهان میکردید ، آشکار و نمایان مینمود .
توضیحات :
«
إدَّارَءْتُمْ » : کشمکش کردید . اختلاف ورزیدید . گناه را از خود دور و
به گردن دیگری انداختید . فعل ماضی باب تفاعل است و اصل آن ( تَدَارَءْتُمْ
) از ماده ( دَرْء ) به معنی دفْع است . . « مُخْرِجٌ » : بیرون آورنده .
آشکارکننده .
سوره بقرة آیه 73
متن آیه :
فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا کَذَلِکَ یُحْیِی اللّهُ الْمَوْتَى وَیُرِیکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
پس
گفتیم : پارهای از آن ( قربانی ) را به آن ( کشته ) بزنید . ( و این کار
را کردید و خدا کشته را زنده کرد ) . خداوند مردگان را ( در روز قیامت )
چنین زنده میکند و دلائل ( قدرت ) خود را به شما مینمایاند تا این که
دریابید ( حقیقت و اسرار شریعت را ) .
توضیحات :
«
بَعْضِ » : بخش . برخ . تکّه . « کَذلِکَ » : آن چنان . بدین منوال . «
المَوْتَیا » : مردگان . « ءَایَاتِهِ » : نشانهها و دلائل خود .
سوره بقرة آیه 74
متن آیه :
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ
أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ
الأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء
وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ وَمَا اللّهُ
بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
پس از آن ،
دلهای شما سخت شد ، همچون سنگ یا سختتر از سنگ . و پارهای از سنگها است که
از آن نهرها میجوشد ، و پارهای از آنها است که میشکافد و آب از آن بیرون
میآید ، و پارهای از آنها است که از ترس خدا فرو میریزد . و خدا از آنچه
میکنید بیخبر نیست .
توضیحات :
« قَسَتْ » : سخت شد .
« الْحِجَارَةِ » : سنگ . « أَشَدُ قَسْوَةً » : سفتتر و سختتر . واژه (
أَشَدُّ ) مرفوع است چون عطف بر ( کَالْحِجَارَةِ ) است که در محلّ رفع است
؛ زیرا خبر ( هِیَ ) است . ( قَسْوَةً ) منصوب است چون تمییز است . «
لَمَا » در هر سه مورد آیه ، از لام تأکید و مای موصول فراهم آمده است و (
مَا ) مرفوع است چون خبر ( إِنَّ ) است . « یَشَّقَّقُ » : از هم شکافته
میشود . از باب تفعّل است .
سوره بقرة آیه 75
متن آیه :
أَفَتَطْمَعُونَ أَن یُؤْمِنُواْ لَکُمْ وَقَدْ کَانَ فَرِیقٌ مِّنْهُمْ
یَسْمَعُونَ کَلاَمَ اللّهِ ثُمَّ یُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ
وَهُمْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
آیا امیدوارید که (
یهودیان به آئین اسلام و ) به شما ایمان بیاورند با این که گروهی از آنان (
که احبار ایشان بودند ) سخنان خدا را ( در تورات ) میشنیدند و پس از
فهمیدن کامل آن ، دست به تحریفش میزدند ؟ و حال آن که علم و اطّلاع داشتند (
که درست نیست به کتابهای آسمانی دست برد ) .
توضیحات :
«
تَطْمَعُونَ » : امیدوارید . « فَرِیقٌ » : گروه . دسته . « عَقَلُوهُ » :
آن را فهمیدند و بدان آشنا شدند . « وَ هُمْ یَعْلَمُونَ » : جمله حالیّه
است برای ضمیر ( وَ ) در فعل ( یُحَرِّفُونَ ) . « یُحَرِّفُونَ » : تبدیل
میکردند . تغییر میدادند .
سوره بقرة آیه 76
متن آیه :
وَإِذَا لَقُواْ الَّذِینَ آمَنُواْ قَالُواْ آمَنَّا وَإِذَا خَلاَ
بَعْضُهُمْ إِلَىَ بَعْضٍ قَالُواْ أَتُحَدِّثُونَهُم بِمَا فَتَحَ اللّهُ
عَلَیْکُمْ لِیُحَآجُّوکُم بِهِ عِندَ رَبِّکُمْ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
و
چون با کسانی که ایمان آوردهاند روبرو میشوند ، میگویند : ایمان آوردهایم (
به این که شما بر حق میباشید و محمّد پیغمبری است که در تورات وصف او آمده
است . ) و هنگامی که با یکدیگر خلوت میکنند ( دستهای بدیشان اعتراض
مینمایند ) و میگویند : آیا مطالبی را که خداوند ( درباره صفات محمّد )
برای شما بیان کرده برای مسلمانان بازگو میکنید و از آن سخن میرانید ، تا (
روز رستاخیز ) در پیشگاه خدا بر شما حجّت گیرند و علیه شما بدان استدلال
کنند ؟ مگر نمیفهمید و عقل ندارید ؟
توضیحات :
«
لَقُوا » : برخورد کردند . رسیدند . « خَلا » : رفت . به خلوت نشست . « مَا
فَتَحَ اللهُ عَلَیْکُمْ » : آنچه خداوند در کتاب آسمانی تورات به شما
آموخته است . « لِیُحَآجُّوکُم بِهِ » : تا با شما بستیزند و آن را بر شما
حجّت گیرند .
سوره بقرة آیه 77
متن آیه :
أَوَلاَ یَعْلَمُونَ أَنَّ اللّهَ یَعْلَمُ مَا یُسِرُّونَ وَمَا یُعْلِنُونَ
ترجمه :
آیا نمیدانند که آنچه را پنهان میکنند و آنچه را آشکار میسازند ، خدا همه را میداند ؟
توضیحات :
« یُسِرُّونَ » : پنهان و نهان میکنند . « یُعْلِنُونَ » : علنی و آشکار میکنند .
سوره بقرة آیه 78
متن آیه :
وَمِنْهُمْ أُمِّیُّونَ لاَ یَعْلَمُونَ الْکِتَابَ إِلاَّ أَمَانِیَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ یَظُنُّونَ
ترجمه :
و
پارهای از آنان افراد بیسوادی هستند که ( از ) کتاب ( خدا تورات ) جز ( یک
مشت خرافات و دروغهائی که احبارشان به هم بافتهاند و با ) آرزوهای ( آنان
سازگار است ) نمیدانند ، و تنها به پندارهایشان دل بستهاند .
توضیحات :
«
أُمِّیُّونَ » : کسانی که نمیتوانند بخوانند و بنویسند . بیسوادان . «
الکِتَابَ » : مراد تورات است . « أمَانِیَّ » : جمع أُمْنِیَّة از ماده (
مُنیا ) آرزوهای ناروا و نادرست . دروغهای به هم بافته ( نگا : بقره / 111 ،
نساء / 123 ، حدید / 14 ) . « إِنْ » : حرف نفی است .
سوره بقرة آیه 79
متن آیه :
فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ یَکْتُبُونَ الْکِتَابَ بِأَیْدِیهِمْ ثُمَّ
یَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللّهِ لِیَشْتَرُواْ بِهِ ثَمَناً قَلِیلاً
فَوَیْلٌ لَّهُم مِّمَّا کَتَبَتْ أَیْدِیهِمْ وَوَیْلٌ لَّهُمْ مِّمَّا
یَکْسِبُونَ
ترجمه :
وای بر کسانی ( از احبار ) که
کتاب را با دست خود مینویسند و آن گاه میگویند ( به بیسوادان ) : این (
توراتی است که ) از جانب خدا آمده است تا به بهای کمی آن ( تحریف شدهها )
را بفروشند ! وای بر آنان چه چیزهائی را با دست خود مینویسند ! و وای بر
آنان چه چیزهائی را به چنگ میآورند ! ( این گونه نوشتهها و کارها ، ایشان
را به سوی هلاک و عذاب میکشاند ) .
توضیحات :
« وَیْلٌ » : وای بر ! مرگ بر ! « ثَمَناً » : پول . بها .
سوره بقرة آیه 80
متن آیه :
وَقَالُواْ لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَیَّاماً مَّعْدُودَةً قُلْ
أَتَّخَذْتُمْ عِندَ اللّهِ عَهْداً فَلَن یُخْلِفَ اللّهُ عَهْدَهُ أَمْ
تَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
میگویند
: ( هر چند هم گناهکار باشیم ) آتش جز چند روز معدودی گریبانگیرمان
نمیگردد ! بگو : آیا از جانب خدا پیمان گرفتهاید و ( چون ) خدا هرگز خلاف
وعدهاش عمل نمینماید ( اطمینان یافتهاید ) ؟ یا این که چیزی به خدا نسبت
میدهید که از آن بیخبرید ( و دروغی بیش نیست ) ؟
توضیحات :
« لَن تَمَسَّنَا » : هرگز به ما نمیرسد . « أَیَّاماً مَّعْدُودَةً » : چند روز قابل شمار . مدّت کمی .
سوره بقرة آیه 81
متن آیه :
بَلَى مَن کَسَبَ سَیِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
آری
! هر کس مرتکب گناه شود ، و گناه ( احساس و وجدان و سراسر وجود ) او را
احاطه کند ، این چنین افرادی یاران آتش بوده و جاودانه در آن خواهند ماند
.
توضیحات :
« بَلَیا » : آری . حرف جواب است و برای
ابطال نفی متقدّم ، و افاده اثبات مفهوم بعد از خود میآید . « سَیِّئَةً »
: زشت و قبیح . گناه . « خَطِیئَةُ » : بزه . گناهی که از روی قصد و عمد
انجام پذیرد . « أَصْحَابُ الْنَّارِ » : دوزخیان .
سوره بقرة آیه 82
متن آیه :
وَالَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أُولَئِکَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
و کسانی که ایمان آوردهاند و کردار پسندیده و افعال شایسته انجام داده اینان اهل بهشت بوده و جاودانه در آن خواهند ماند .
توضیحات :
« الصَّالِحَاتِ » : گفتار و کردار پسندیده و شایسته . « أَصْحَابُ الْجَنَّةِ » : بهشتیان .
سوره بقرة آیه 83
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ
اللّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى
وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ
وَآتُواْ الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنکُمْ
وَأَنتُم مِّعْرِضُونَ
ترجمه :
و ( به یاد آورید )
آن زمان را که از بنیاسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و نسبت به
پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید ، و به مردم نیک
بگوئید ، و نماز را برپا دارید ، و زکات را بپردازید . سپس شما جز عدّه کمی
روی برتافتید و سرپیچی کردید ( و از وفای به پیمانی که با خدا بسته بودید )
رویگردان شدید .
توضیحات :
« مِیثَاقَ » : پیمان
استوار . عهد مؤکّد . « إِحْسَاناً » : نیکوئی کردن . « ذِیالْقُرْبَیا » :
خویشاوندان . « الْیَتَامَیا » : یتیمان . « حُسْناً » : سخن زیبا و
پسندیده . « تَوَلَّیْتُمْ » پشت کردید و روی گرداندید . « مُعرِضُونَ » :
اعراضکنندگان . سر باز زنندگان . « وَ أَنتُم مُّعرِضُونَ » : جمله حالیّه
است و برای تأکید پشتکردن و روی گرداندن آمده است .
سوره بقرة آیه 84
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ لاَ تَسْفِکُونَ دِمَاءکُمْ وَلاَ
تُخْرِجُونَ أَنفُسَکُم مِّن دِیَارِکُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنتُمْ
تَشْهَدُونَ
ترجمه :
و ( به یاد آورید ) هنگامی را
که از شما پیمان گرفتیم که خون یکدیگر را نریزید و همدیگر را از سرزمین و
خانه و کاشانه خویش بیرون نکنید . ( بر این پیمان ، شما ) اقرار کردید ( و
هم اینک باور دارید که در کتابتان موجود است ) و شما ( بر صحّت آن ) گواهی
میدهید .
توضیحات :
« لا تَسْفِکُونَ » : نمیریزید . « دِمَآءَ » : جمع دَم ، خونها . « دِیَار » : جمع دار ، خانهها . سرزمینها .
سوره بقرة آیه 85
متن آیه :
ثُمَّ أَنتُمْ هَؤُلاء تَقْتُلُونَ أَنفُسَکُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِیقاً
مِّنکُم مِّن دِیَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَیْهِم بِالإِثْمِ
وَالْعُدْوَانِ وَإِن یَأتُوکُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ
عَلَیْکُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ
وَتَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاء مَن یَفْعَلُ ذَلِکَ مِنکُمْ إِلاَّ
خِزْیٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یُرَدُّونَ إِلَى
أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
پس
از آن ، این شما هستید که یکدیگر را میکشید و گروهی از خودتان را از
خانهها و سرزمینتان بیرون میرانید ، ( و دیگران را بر ضدّ آنان
برمیشورانید و یاری میدهید و ایشان را علیه آنان ) از راه گناه و دشمنانگی ،
همپشتی و پشتیبانی میکنید . ولی اگر ( بعضی از آنان به صورت ) اسیران نزد
شما ( و همپیمانانتان ) بیایند ( برای نجاتشان میکوشید و ) فدیه میدهید ( و
ایشان را آزاد میسازید . اگر از شما پرسیده شود ، چه چیز شما را وامیدارد
که فدیه آنان را بپردازید و آزادشان سازید ؟ میگوئید که کتابهای آسمانیمان
به ما دستور میدهد که فدیه اسیران بنیاسرائیل را بپردازیم و ایشان را آزاد
سازیم . مگر کتابهای آسمانی به شما دستور نمیدهند که خون آنان را نریزید و
ایشان را از خانه و کاشانه آواره نسازید ؟ ) و حال آن که بیرون راندن ایشان
( و کشتن آنان ) بر شما حرام است . آیا به بخشی از ( دستورات ) کتاب (
آسمانی ) ایمان میآورید و به بخش دیگر ( دستورات آن ) کفر میورزید ؟ برای
کسی که از شما چنین کند ، جز خواری و رسوائی در این جهان نیست ، و در روز
رستاخیز ( چنین کسانی ) به سختترین شکنجهها برگشت داده میشوند ، و خداوند
از آنچه میکنید بیخبر نیست .
توضیحات :
«
تَظَاهَرُونَ عَلَیْهِمْ » : علیه آنان یکدیگر را پشتیبانی و کمک میکنید . «
الْعُدْوَانِ » : ظلم و تعدّی . زیادهروی در ستم . عطف ( عُدْوَان ) بر (
إِثْم ) عطف خاصّ بر عام است . « أُسَارَیا » : جمع اسیر ، زندانیان . حال
است برای ضمیر ( و ) در فعل ( یَأْتُوکُمْ ) . « تُفَادُوهُمْ » : فدیه
آزادی آنان را میپردازید . بازخریدشان میکنید . « إِخْرَاجُ » : بدل ( هُوَ
) و یا مبتدای مؤخّر برای خبر مقدّم ( مُحَرَّمٌ ) و یا نائب فاعل اسم
مفعول ( مُحَرَّم ) است . « خِزْیٌ » : خواری . رسوائی . « یُرَدُّونَ » :
برگشت داده میشوند . برگردانیده میشوند .
سوره بقرة آیه 86
متن آیه :
أُولَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُاْ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا بِالآَخِرَةِ
فَلاَ یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ یُنصَرُونَ
ترجمه :
اینان
همان کسانیند که آخرت را به زندگی دنیا فروختهاند . لذا شکنجه آنان تخفیف
داده نمیشود و ایشان یاری نخواهند شد ( و یاوران و کمککنندگانی نخواهند
یافت تا برای نجاتشان بکوشند ) .
توضیحات :
« إِشْتَرَوْا » : خریدند . فروختند .
سوره بقرة آیه 87
متن آیه :
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَقَفَّیْنَا مِن بَعْدِهِ
بِالرُّسُلِ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ
وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَکُلَّمَا جَاءکُمْ رَسُولٌ بِمَا لاَ
تَهْوَى أَنفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَرِیقاً کَذَّبْتُمْ وَفَرِیقاً
تَقْتُلُونَ
ترجمه :
( ای گروه یهودیان ! به یاد
بیاورید آن گاه را که ) ما به موسی کتاب ( تورات ) دادیم و در پی وی
پیغمبرانی فرستادیم ، و ( از جمله آنان ) به عیسی پسر مریم معجزهها و دلائل
روشن بخشیدیم و او را به وسیله روحالقدس ( که جبرئیل است ) تأیید نمودیم و
نیرویش دادیم . آیا ( جز این است که ) هر زمان پیغمبری ( از اینان )
برخلاف میل و آرزوی نفس شما چیزی را آورد ، گردن افراختید ( و خود را
بزرگتر از آن دانستید که از او پیروی کنید ، و به این هم بسنده نکردید )
بلکه عدّهای را تکذیب نمودید و دروغگو خواندید ، و جمعی را کشتید .
توضیحات :
«
قَفَّیْنَا » : پیاپی آوردیم . به دنبال یکدیگر و پشت سر همدیگر آوردیم .
از ماده ( قفو ) است ( نگا : مؤمنون / 44 ) . « الْبَیِّنَاتِ » : معجزات
روشن ( نگا : آلعمران / 49 ) . « أَیَّدْنَاهُ » : او را تقویت و تأیید
کردیم . از ماده ( أیْد ) به معنی قوّت و قدرت . « لا تَهْوِی » : نمیخواست
. دوست نمیداشت . « إسْتَکْبَرْتُمْ » : بزرگی فروختید . خویشتن را بزرگتر
از آن دیدید که حق را بپذیرید و در برابر آن کرنش کنید . « فَرِیقاً » :
دستهای . گروهی . مفعول مقدّم برای افعال ( کَذَّبْتُمْ ) و ( تَقْتُلُونَ )
است .
سوره بقرة آیه 88
متن آیه :
وَقَالُواْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّه بِکُفْرِهِمْ فَقَلِیلاً مَّا یُؤْمِنُونَ
ترجمه :
و
( موضع آنان در برابر پیغمبر خاتم محمّد امین نیز چنین است و از روی
ریشخند ) گفتند : دلهای ما سرپوشیده و در غلاف است ( و گفته نو دعوت تو
بدان راه ندارد ! چنین نیست ) بلکه خداوند آنان را به خاطر کفرشان نفرین
نموده ( و از رحمت خویش به دور داشته است ) و کمتر ایمان میآورند .
توضیحات :
«
غُلْفٌ » : جمع أَغْلَف ، بسته و پوشیده . در پرده ( نگا : فصّلت / 5 ) . «
لَعَنَهُمْ » : ایشان را نفرین کرد . بر آنان خشم گرفت و از رحمت خویش به
دورشان داشت . « قَلِیلاً مَّا یُؤْمِنُونَ » : اندکی ایمان میآورند ( نگا :
بقره / 83 ) . ایمان ناچیز و ضعیفی دارند . قَلِیلاً منصوب است چون صفت
مصدر محذوفی است : یُؤْمِنُونَ إیمَاناً قَلِیلاً . و یا حال است برای ضمیر
( و ) در فعل ( یُؤْمِنُونَ ) . حرف ( مَا ) زائد است و برای تأکید معنی
قِلّت آمده است .
سوره بقرة آیه 89
متن آیه :
وَلَمَّا جَاءهُمْ کِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ
وَکَانُواْ مِن قَبْلُ یَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِینَ کَفَرُواْ فَلَمَّا
جَاءهُم مَّا عَرَفُواْ کَفَرُواْ بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّه عَلَى
الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و هنگامی که از طرف خداوند
کتابی ( به نام قرآن توسّط پیغمبر اسلام ) به آنان رسید که تصدیقکننده
چیزهائی ( همچون توحید و اصول دین و مقاصد آن ) بود که با خود ( از تورات )
داشتند ، و ( از روی تورات ) آن را شناختند و ( به صدق محتوایش ) پی بردند
، ولی ( به سبب حسادت و عناد ) بدان کفر ورزیدند ( زیرا ، پیغمبری آن را
آورده بود که از بنیاسرائیل نبود . گرچه ) قبلاً ( هنگامی که با مشرکان به
جنگ و یا نزاع لفظی برمیخاستند ، میگفتند که خدا ایشان را با فرستادن آخرین
پیامبری که کتابشان بدان نوید داده است ، یاری خواهد داد و ) امید فتح و
پیروزی بر کافران را داشتند . پس لعنت خداوند بر کافران ( چون ایشان ) باد
.
توضیحات :
« کِتَابٌ » : مراد قرآن است . «
یَسْتَفْتِحُونَ » : طلب فتح و پیروزی میکردند . « فَلَمَّا جَآءَهُم مَّا .
. . » : مراد از ( مَا ) و ضمیر ( هِ ) در ( کَفَرُوا بِهِ ) محمّد است .
برخی مرجع آن دو را ( کتاب ) یعنی قرآن دانستهاند . « عَرَفُوا » : شناختند
. آگاهی یافتند .
سوره بقرة آیه 90
متن آیه :
بِئْسَمَا اشْتَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن یَکْفُرُواْ بِمَا أنَزَلَ
اللّهُ بَغْیاً أَن یُنَزِّلُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ عَلَى مَن یَشَاءُ مِنْ
عِبَادِهِ فَبَآؤُواْ بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ
مُّهِینٌ
ترجمه :
خویشتن را به بدترین چیزها
فروختند ( چه از هوای نفس پیروی و به دنبال تعصّبات قبیلهای روان شدند ) و
به ناروا نسبت به آنچه فرستاده بودیم کفر ورزیدند و کفرشان تنها به خاطر
دشمنانگی ( با دیگران و انتقام از مؤمنان ) و ناخوشنودی از این که خداوند (
وحی خویشتن را ) از روی فضل و مرحمت پروردگاریش بر هر که بخواهد از
بندگانش نازل میکند بود . لذا خشم خدا یکی پس از دیگری آنان را فرا گرفت ( و
مستوجب دو خشم شدند : یکی بر اثر کفری که نسبت به محمّد پیغمبر اسلام روا
داشتند ، و دیگری خشمی که بر اثر کفر و آزاری که درباره موسی روا میداشتند )
. برای کفّار ( همانند ایشان ) عذاب خوارکننده و دردناکی است .
توضیحات :
«
بِئْسَمَا » : چه زشت است . « إِشْتَرَوْا » : فروختند . « أَن یَکْفُرُوا
» : تأویل به مصدر میشود و تقدیر آن ( کُفْرُهُمْ ) است و مخصوص به ذمّ و
محلاًّ مرفوع و مبتدا است ، و عبارت پیشین خبر آن ، و یا این که خبر مبتدای
محذوف ( هو ) است ، و تقدیر آن چنین است : ( هُوَ أَن یَّکْفُرُوا ) . «
بَغْیاً » : فساد . در اینجا مراد حسد است . چون حسد از فساد نفس سرچشمه
میگیرد . مفعولٌله برای ( أَن یَّکْفُرُوا ) است . « أَن یُّنَزِّلَ اللهُ »
: مفعولٌله و محلاًّ منصوب است . تقدیر آن چنین است : لِأن یُّنَزِّلَ
اللهُ . یعنی : لإِنزَالِ اللهِ . « بَآءُوا » : برگشتند . « بَآءُوا
بِغَضَبٍ عَلی غَضَبٍ » : برگشتند و خشم پیاپی خدا را با خود آوردند . «
مُهِینٌ » : خوارکننده .
سوره بقرة آیه 91
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُواْ بِمَا أَنزَلَ اللّهُ قَالُواْ نُؤْمِنُ
بِمَا أُنزِلَ عَلَیْنَا وَیَکْفُرونَ بِمَا وَرَاءهُ وَهُوَ الْحَقُّ
مُصَدِّقاً لِّمَا مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنبِیَاءَ اللّهِ مِن
قَبْلُ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
هنگامی که
به آنان گفته شود : به آنچه خداوند فرو فرستاده است ( که قرآن است ) ایمان
بیاورید ، میگویند : ما به چیزی ایمان میآوریم که بر خود ما نازل شده باشد
( نه بر اقوام دیگر ) ، و به غیر آن کفر میورزند و حال آن که حق بوده و
تصدیقکننده چیزی است که با خود دارند . بگو : اگر مؤمنید ( و راست میگوئید
که به تورات ایمان دارید و از آن پیروی میکنید ) پس چرا پیامبران خدا را
پیش از این میکشتید ؟
توضیحات :
« وَرَآءَهُ » : غیر
آن . بجز آن ( نگا : نساء / 24 ، مؤمنون / 7 ) . « وَ هُوَ الْحَقُّ » :
جمله حالیّه است . « مُصَدِّقاً » : تصدیقکننده . حال ( حق ) است . « مِن
قَبْلُ » : قبلاً . در گذشته . در روزگار پیشین .
سوره بقرة آیه 92
متن آیه :
وَلَقَدْ جَاءکُم مُّوسَى بِالْبَیِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ
ترجمه :
به
راستی موسی آن همه دلائل روشن و معجزات را برای شما آورد ( ولی پس از آن
که از دیده شما نهان گشت و به مناجات پروردگار رفت ) بعد از او گوساله را
برگزیدید ( و به گوسالهپرستی نشستید ) و با این کار ( بر خود ) ستم کردید (
و به بتپرستی سابق خویش برگشتید ) .
توضیحات :
«
الْبَیِّنَاتِ » : دلائل روشن . معجزات گویا ( نگا : عنکبوت / 39 ، قصص /
36 ) . « مِنم بَعْدِهِ » : بعد از رفتن موسی به کوه طور ( نگا : بقره / 51
، نساء / 153 ) .
سوره بقرة آیه 93
متن آیه :
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُواْ
مَا آتَیْنَاکُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُواْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَعَصَیْنَا
وَأُشْرِبُواْ فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا
یَأْمُرُکُمْ بِهِ إِیمَانُکُمْ إِن کُنتُمْ مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
(
به یاد آورید ) آن گاه را که از شما پیمان گرفتیم و ( موسی تورات را
بیاورد و دیدید که تکالیف و وظائف دشواری دربر دارد و شما از انجام آنها سر
باز زدید . ما برای نشان دادن صدق تورات و فوائد تعالیم آن ) کوه طور را
بالای سرتان ( همچون سایهبانی ) نگاه داشتیم ( و شما چنین انگاشتید که کوه
بر سرتان فرو میریزد . بدین هنگام به شما گفتیم : ) آنچه را به شما دادهایم
، محکم برگیرید و با قدرت هرچه بیشتر بدان عمل کنید . ( در این هنگام
اعلان آمادگی کردند و ) گفتند : شنیدیم ، ولی ( به زبان عمل گفتند : )
نافرمانی کردیم ! ( ایمان به دلهایشان ننشسته بود . زیرا ) دلهایشان بر
اثر کفر ، با ( محبّت ) گوساله آبیاری شده بود . بگو : ایمانتان شما را به
انجام بدترین چیز دستور میدهد اگر ( گمان میکنید که ) شما مؤمن هستید .
توضیحات :
«
سَمِعْنَا وَ عَصَیْنَا » : شنیدیم و فرمان نبردیم ! البتّه چنین سخنی را
با زبان اداء نکردهاند ، ولی چون به عهد خود وفا ننمودهاند انگار که چنین
گفتهاند . خلاصه کردارشان خلاف گفتارشان بوده است و اعمالشان اقوالشان را
تکذیب کرده است . « وَ أُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ » : دلهایشان
از عشق گوساله لبریز گردیده بود . در اینجا حذف مضاف شده است و مضافٌالیه
در جای مضاف به کار رفته است . تقدیر چنین است : حُبَّ الْعِجْلِ . «
بِکُفْرِهِمْ » : به سبب کفرشان .
سوره بقرة آیه 94
متن آیه :
قُلْ إِن کَانَتْ لَکُمُ الدَّارُ الآَخِرَةُ عِندَ اللّهِ خَالِصَةً
مِّن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُاْ الْمَوْتَ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
بگو
اگر ( چنانچه گمان میبرید ) خداوند ، جهان دیگر را از میان همه مردم تنها
به شما اختصاص داده است ، پس ( عملاً با جهاد در راه خدا ) آرزوی مرگ کنید
اگر راستگوئید .
توضیحات :
« الدَّارُ » : خانه .
سرا . « الْدَّارُ الآخِرَةِ » : سرای دیگر . « خَالِصَةً » : مخصوص . خاصّ
. حال است برای ( الدّار ) که اسم ( کانَتْ ) است و خبر آن ( لَکُمْ ) . «
مِن دُونِ » : بدون . واژهای است که برای اختصاص و قطع شرکت دیگران به کار
میرود ( نگا : بقره / 111 ) .
سوره بقرة آیه 95
متن آیه :
وَلَن یَتَمَنَّوْهُ أَبَداً بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ وَاللّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمینَ
ترجمه :
ولی
آنان به خاطر ( اعمال بدی که انجام دادهاند و ) آنچه پیش از خود
فرستادهاند ، هرگز آرزوی مرگ نمیکنند ، و خداوند از حال ستمگران ( چون
ایشان ) آگاه است ( و بهشت از آن پرهیزگاران است ؛ نه خاصّ افرادی همسانشان
) .
توضیحات :
« بِمَا » : به سبب چیزی که . «
قَدَّمَتْ » : انجام داده است . پیشاپیش فرستاده است . « أَیْدِی » : دستها
. جمع ( یَد ) که میتواند کنایه از خود شخص یا قدرت او نیز باشد .
سوره بقرة آیه 96
متن آیه :
وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَیَاةٍ وَمِنَ الَّذِینَ
أَشْرَکُواْ یَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَمَا هُوَ
بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَن یُعَمَّرَ وَاللّهُ بَصِیرٌ بِمَا
یَعْمَلُونَ
ترجمه :
و آنان را حریصترین مردم بر
زندگی ( این دنیا ) خواهی یافت ، حتّی طمعکارتر از مشرکان ( که به زندگی
دوباره و بهشت و دوزخ ایمان ندارند . لذا ) هر یک از آنان دوست دارد هزار
سال عمر کند ، در حالی که اگر این عمر ( طولانی ) بدو داده شود ، او را از
عذاب به دور نمیدارد . و خداوند نسبت بدانچه انجام میدهند ، بینا است ( و
ستمگران را به پاداش کارهای ناشایستشان میرساند ) .
توضیحات :
«
لَتَجِدَنَّهُمْ » ، هر آینه ایشان را خواهی یافت . « حَیَاةٍ » : زندگی .
نکرهآمدن آن برای اطلاق است . یعنی هر زندگیای که باشد ، خوب یا بد ،
محترمانه یا رذلانه . و . . . « وَ مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا » : عطف بر
ماقبل است بر حسب معنی . در ( أَحْرَصَ ) حرف ( مِنْ ) مقدّر است . همچنین
میتوان واژه ( أَحْرَصَ ) را پیش از ( مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا ) محذوف
دانست . در هر حال ذکر خاصّ بعد از عام است و بیانگر تأکید حرص یهودیان بر
زندگی دنیا است ، و سرزنش و تهدید ایشان را در بردارد . « یُعَمَّرُ » :
عمر داده شود . زیست کند . « أَلْفَ » : هزار . « مُزَحْزِح » : دورکننده
.
سوره بقرة آیه 97
متن آیه :
قُلْ مَن کَانَ
عَدُوّاً لِّجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِکَ بِإِذْنِ
اللّهِ مُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدًى وَبُشْرَى
لِلْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
( بعضی از آنان میگویند که
: چون جبرئیل ، دشمن ایشان ، قرآن را برای محمّد میآورد ، آنان با او
دشمنی میورزند و کتابش را قبول ندارند . ای پیغمبر ! بدیشان ) بگو : کسی که
دشمن جبرئیل باشد ( در حقیقت دشمن خدا است ) زیرا که او به فرمان خدا قرآن
را بر قلب تو نازل کرده است ( نه این که خودسرانه دست به چنین امری زده
باشد ) . قرآنی که کتابهای آسمانی پیشین را تصدیق میکند ، و هدایت و بشارت
برای مؤمنان است .
توضیحات :
« نَزَّلَهُ » : آن را
نازل کرده است . مرجع ( نَزَّلَ ) جبرئیل ، و مرجع ( هُ ) قرآن است . «
قَلْبِ » : دل . تسمیه کلّ به اسم جزء است و مراد وجود انسان است . «
بِإِذْنِ اللهِ » : با اجازه خدا . به فرمان خدا . « مُصَدِّقاً » :
تصدیقکننده . حال ضمیر مفعولی ( هُ ) در ( نَزَّلَهُ ) است . « مَا بَیْنَ
یَدَیْهِ » : آنچه پیش از آن کتابهای آسمانی بوده است . « هُدیً وَ
بُشْرَیا » : هدایت و بشارت . راهنما و مژدهرسان . ( هُدیً و بُشْرَیا )
عطف بر ( مُصَدِّقاً ) میباشند .
سوره بقرة آیه 98
متن آیه :
مَن کَانَ عَدُوّاً لِّلّهِ وَمَلآئِکَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِیلَ وَمِیکَالَ فَإِنَّ اللّهَ عَدُوٌّ لِّلْکَافِرِینَ
ترجمه :
کسی که دشمن خدا و فرشتگان و فرستادگان او و جبرئیل و میکائیل باشد ( خداوند دشمن او است ) . چه خداوند دشمن کافران است .
توضیحات :
«
مَنْ » در آیههای 97 و 98 شرطیّه است و جواب آن ( فَهُوَ کَافِرٌ ) محذوف
است . یا این که جمله ( فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلی قَلْبِکَ ) ، و ( فَإِنَّ
اللهَ عَدُوٌّ لِّلْکَافِرِینَ ) جواب شرط بشمارند .
سوره بقرة آیه 99
متن آیه :
وَلَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَیْکَ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَمَا یَکْفُرُ بِهَا إِلاَّ الْفَاسِقُونَ
ترجمه :
بیگمان
ما آیههای روشنی ( به وسیله جبرئیل بر قلب تو القاء کردیم و ) برای تو
فرستادیم ( که جویندگان راه حق ، در برابر آنها سرتعظیم فرود میآورند ) و
جز بیرون روندگان ( از دائره قانون فطرت و دشمنان حق و حقیقت ) کسی بدانها
کفر نمیورزد .
توضیحات :
« ءَایَاتٍ بَیِّنَاتٍ » :
آیههای واضح و روشن . « الْفَاسِقُونَ » : بیرون روندگان از ربقه شریعت .
کافران ( نگا : آلعمران / 82 و 110 ، مائده / 47 ، توبه / 67 ، نور / 4 و
55 ، احقاف / 35 ، حشر / 19 ) .
سوره بقرة آیه 100
متن آیه :
أَوَکُلَّمَا عَاهَدُواْ عَهْداً نَّبَذَهُ فَرِیقٌ مِّنْهُم بَلْ أَکْثَرُهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ
ترجمه :
(
ایشان همان گونه که در امر عقیده و ایمان متزلزل میباشند ، در عهدهائی که
میبندند نیز متزلزل هستند ) مگر هر بار که عهدی ( با خدا و پیغمبر و
مسلمانان ) بستند ، جمعی از آنان آن را نشکستند و دور نیفکندند ؟ ( و با
آن مخالفت نورزیدند ؟ ) . این بدان سبب است که بیشتر آنان ( به حرمت عهد و
قداست پیمان ) ایمان ندارند .
توضیحات :
« أَوَ » :
حرف استفهام و برای تهدید است ، و ( وَ ) حرف عطف است . در اینجا معطوفٌ
علیه محذوف است و تقدیر چنین است : أَکَفَرُوا بِالآیاتِ الْبَیِّنَاتِ ،
وَ کُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْداً . برخی واو عطف را زائد دانستهاند . «
نَبَذَ » ، دور افکند . بهم زد .
سوره بقرة آیه 101
متن آیه :
وَلَمَّا جَاءهُمْ رَسُولٌ مِّنْ عِندِ اللّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ
نَبَذَ فَرِیقٌ مِّنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ کِتَابَ اللّهِ
وَرَاء ظُهُورِهِمْ کَأَنَّهُمْ لاَ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
هنگامی که فرستادهای ( محمّد نام ) از جانب خدا به سراغ آنان آمد ، گرچه (
اوصافش با نشانههائی که در کتابهایشان بود و ) با آنچه با خود داشتند ،
مطابقت داشت ، جمعی از اهل کتاب ، کتاب خدا را پشت سر افکندند ( و اوصاف
محمّد را از کتابهای خود زدودند . انگار در کتابهایشان چیزی درباره او
نیامده است و ) گوئی آنان ( چیزی از اوصاف چنین پیغمبری ) نمیدانند .
توضیحات :
«
رَسُولٌ » : فرستادهای . پیغمبری . مراد محمّد ( است و تنکیر ( رسول )
برای تعظیم است . « وَرَآءَ » : فراسو . پشت سر . « ظُهُورِ » : جمع ظَهْر ،
پشتها . « کَأَنَّهُمْ لا یَعْلَمُونَ » : گوئی که ایشان نمیدانند . صفت
یا حال ( فَرِیقٌ ) است .
سوره بقرة آیه 102
متن آیه :
وَاتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّیَاطِینُ عَلَى مُلْکِ سُلَیْمَانَ
وَمَا کَفَرَ سُلَیْمَانُ وَلَکِنَّ الشَّیْاطِینَ کَفَرُواْ یُعَلِّمُونَ
النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَکَیْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ
وَمَارُوتَ وَمَا یُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى یَقُولاَ إِنَّمَا
نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَکْفُرْ فَیَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا
یُفَرِّقُونَ بِهِ بَیْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُم بِضَآرِّینَ بِهِ
مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّهِ وَیَتَعَلَّمُونَ مَا یَضُرُّهُمْ
وَلاَ یَنفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِی
الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ
کَانُواْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و ( گروهی از احبار
یهود ) به آنچه شیاطین صفتان و گناه پیشگانشان درباره سلطنت سلیمان ( به هم
میبافتند و بر مردم ) میخواندند ، باور داشتند و از آن پیروی نمودند . (
چه گمان میبردند که سلیمان پیغمبر نبوده و بلکه جادوگر بوده است و با نیروی
سحر ، پریها و پرندگان و بادها را به زیر فرمان خویش در آورده است و لذا
شاه جادوگر کافری بیش نبوده است ) . و حال آن که سلیمان هرگز ( دست به سحر
نیالوده و ) کفر نورزیده است ، و بلکه ( این ) شیاطین صفتان گناهپیشه ، کفر
ورزیدهاند . ( زیرا چنین سخنانی را به هم بافته و به پیغمبر خدا سلیمان
افتراء بسته و به جای دستورات آسمانی ، به مردم ) جادو و ( خرافات و از
آثار بجا مانده ) آنچه در بابل بر دو فرشته هاروت و ماروت نازل گردیده بود
میآموزند . ( دو فرشتهای که طریق سحرکردن را برای آشنائی به طرز ابطال آن
به مردم یاد میدادند ) و به هیچ کس چیزی نمیآموختند ، مگر این که پیشاپیش
بدو میگفتند : ما وسیله آزمایش هستیم کافر نشو ( و آنچه به تو میآموزیم ،
به آشوب و کفر منتهی میگردد . آن را بشناس و خویشتن را از آن به دور دار .
لیکن مردم نصیحت نپذیرفتند و از آموختههایشان سوء استفاده کردند ) . از
ایشان چیزهائی آموختند ( و در راهی از آن استفاده کردند ) که با آن میان
مرد و همسرش جدائی میافکندند . ( آری این شیطان صفتان گناهپیشه ، کفر
ورزیدند ، چون این گونه یاوهگوئیها و افسانهسرائیهای گذشتگان را بهم بافتند
و آن را وسیله آموزش جادو به یهودیان کردند ) و حال آن که با چنین جادوی (
خویش ) نمیتوانند به کسی زیان برسانند مگر این که با اجازه و خواست خدا
باشد . و آنان قسمتهائی را فرا میگرفتند که برایشان ( از لحاظ دنیا و آخرت )
زیان داشت و بدیشان سودی نمیرساند . و مسلّماً میدانستند هر کسی خریدار
این گونه متاع باشد ، بهرهای در آخرت نخواهد داشت . و چه زشت و ناپسند است
آنچه خود را بدان فروخته ( و آن را پیشه خویشتن ساختهاند ) اگر میدانستند (
و علم و دانشی میداشتند ) .
توضیحات :
«
إِتَّبَعُوا » : پیروی کردند . گردن نهادند . « تَتْلُو » : میگفتند . خبر
میدادند . به دنبال آن راه میافتادند . از آن پیروی میکردند . فعل (
تَتْلُو ) در رسمالخطّ قرآنی الفی به دنبال دارد . « الشَیَاطِینُ » :
اهریمنان . مراد انسانهای ناپاک است ( نگا : بقره / 14 ، انعام / 112 ) . «
عَلی مُلْکِ سُلَیْمَانَ » : درباره سلطنت سلیمان . « الْمَلَکَیْنِ » :
دو فرشته . « مِنْ أَحَدٍ » : به کسی . « فِتْنَةٌ » : آزمایش . « إِنَّمَا
نَحْنُ فِتْنَةٌ » : ما وسیله امتحان و آزمایش هستیم . « الْمَرْءِ » :
مرد . « ضَآرِّینَ » : زیانرسانندگان . « إِشْتَرَیا » : خرید . پذیرفت و
بدان عمل کرد . « خَلاقٍ » : بهره . نصیب . « بِئْسَ » : زشت است . «
شَرَوْا » : فروختند .
سوره بقرة آیه 103
متن آیه :
وَلَوْ أَنَّهُمْ آمَنُواْ واتَّقَوْا لَمَثُوبَةٌ مِّنْ عِندِ اللَّه خَیْرٌ لَّوْ کَانُواْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
اگر آنان ایمان میآوردند و پرهیزگاری میکردند ( پروردگار پاداش نیکی
بدانان میداد و چنین ) پاداشتی که نزد خدا ( محفوظ ) است بهتر ( از
افسانهها و بد نهادیها ) است ، اگر ( علم و دانشی میداشتند و ) میدانستند
.
توضیحات :
« مَثُوبَةٌ » : ثواب . اجر و پاداش .
سوره بقرة آیه 104
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَقُولُواْ رَاعِنَا وَقُولُواْ انظُرْنَا وَاسْمَعُوا ْوَلِلکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! ( هنگامی که از پیغمبر تقاضای مراعات و توجّه
بیشتر خود ، برای حفظ و دریافت آیات قرآن میکنید ) مگوئید : « رَاعِنَا » :
( رعایتمان کن و ما را بپای ! بلکه واژههای هممعنی دیگری را به کار برید
تا یهودیان و مشرکان نتوانند از آن سوءاستفاده کنند و در مفهوم زشت و
دشنامآمیز به کارش ببرند ) و بگوئید : « أُنظُرْنَا » ( بر ما نظر انداز ،
در ما نگر ، رعایتمان کن . و خوب بدانچه پیغمبر بر شما فرو میخواند و
میگوید ) گوش فرا دهید و بشنوید و برای مشرکان ( ریشخند کنندهای چون ایشان )
عذاب دردناکی است .
توضیحات :
« رَاعِنَا » : ما را
بپا . ما را مراعات کن . از ماده ( رعی ) به معنی رعایت ولی یهودیان آن را
از ماده ( رعن ) به معنی رعونت ، یعنی حماقت میگرفتند . « أُنظُرْنَا » :
ملاحظه ما کن . به حال ما بنگر . بر ما شتاب مکن . « إسْمَعُوا » بشنوید .
بپذیرید .
سوره بقرة آیه 105
متن آیه :
مَّا
یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَلاَ الْمُشْرِکِینَ
أَن یُنَزَّلَ عَلَیْکُم مِّنْ خَیْرٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَاللّهُ یَخْتَصُّ
بِرَحْمَتِهِ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
کافران
اهل کتاب و همچنین مشرکان ، دوست نمیدارند خیر و برکتی از جانب خدایتان بر
شما نازل گردد و به شما دست دهد ، در حالی که خداوند ( به خواست و آرزوی
ایشان توجّهی نمیکند و ) به هرکس که بخواهد رحمت خویش را اختصاص میدهد ، و
خدا دارای فضل سترگ و بخشش بزرگ است .
توضیحات :
« مَا یَوَدُّ » : دوست نمیدارد . « خَیْرٍ » : آنچه در آن نفع و صلاح باشد . خوبی . « فَضْل » : خیر .
سوره بقرة آیه 106
متن آیه :
مَا نَنسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِّنْهَا أَوْ
مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
هر
آیهای را که رها سازیم ( و به دست فراموشی سپاریم ) ، و یا این که ( اثر
معجزهای را از آئینه دل مردمان بزدائیم و ) فراموشش گردانیم ، بهتر از آن
یا همسان آن را میآوریم و جایگزینش میسازیم . مگر نمیدانی که خداوند بر هر
چیزی توانا است ؟
توضیحات :
« مَا نَنسَخْ » : آنچه
را که زائل کنیم . آنچه را که باطل گردانیم . آنچه را که تغییر دهیم . واژه
( مَا ) شرطیّه و محلّاً منصوب به ( نَنسَخْ ) است و ( نَنسَخْ ) مجزوم
بدان است . « ءَایَةٍ » ، هر معجزهای از معجزات پیغمبران پیشین . آیه قرآنی
. نشانه جهانی . شریعت . « نُنسِهَا » : از خاطر مردم آن را بزدائیم . از
یاد دیگرانش میبریم . از مصدر ( إنسَاء ) است .
سوره بقرة آیه 107
متن آیه :
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا لَکُم مِّن دُونِ اللّهِ مِن وَلِیٍّ وَلاَ نَصِیرٍ
ترجمه :
آیا
نمیدانی که ملک و فرمانروائی آسمانها و زمین از آن او است ؟ ( و حق دارد
هرگونه تغییر و تبدیلی در آیات و معجزات خود بدهد ) و جز خدا سرپرست و
یاوری برای شما نیست .
توضیحات :
« مُلْکُ » : مملکت
. حکومت . « مِن دُونِ اللهِ » : غیر از خدا . بجز خدا . « وَلِیٍّ » :
سرور . سرپرست . یاور . « نَصِیرٍ » : مددکار . یاریدهنده . کمککننده .
سوره بقرة آیه 108
متن آیه :
أَمْ تُرِیدُونَ أَن تَسْأَلُواْ رَسُولَکُمْ کَمَا سُئِلَ مُوسَى مِن
قَبْلُ وَمَن یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالإِیمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء
السَّبِیلِ
ترجمه :
شاید میخواهید از پیغمبر خود (
همان تقاضاهای نامعقول و نابجا و معجزات معیّن و ناروائی را ) درخواست کنید
که پیش از این ، ( از جانب بنیاسرائیل برای آزمایش و عناد ) از موسی
خواسته میشد . ( در پشت سر چنین درخواستی ، بهانهجوئی و کفرگرائی نهفته
است ) و هر که ایمان را با کفر معاوضه کند ، راه راست را گم کرده است ( و
از صراط مستقیم خداشناسی منحرف گشته است ) .
توضیحات :
«
أَمْ » : یا این که . بلکه . « یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالْإیمَانِ » :
کفر را بر ایمان ترجیح دهد و آن را به جای این برگیرد . « ضَلَّ » : عدول
کرده است . گم کرده است . « سَوَآءَ » : راستا . وسط ( نگا : مائده / 12 و
60 و 77 ، قصص / 22 ، ممتحنه / 1 ) . « سَوَآءَ السَّبِیلِ » : مراد راه
راست و بدون فراز و نشیب است . اضافه صفت به موصوف خود است .
سوره بقرة آیه 109
متن آیه :
وَدَّ کَثِیرٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یَرُدُّونَکُم مِّن بَعْدِ
إِیمَانِکُمْ کُفَّاراً حَسَداً مِّنْ عِندِ أَنفُسِهِم مِّن بَعْدِ مَا
تَبَیَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُواْ وَاصْفَحُواْ حَتَّى یَأْتِیَ اللّهُ
بِأَمْرِهِ إِنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
بسیاری
از اهل کتاب ، از روی رشک و حسدی که در وجودشان ریشه دوانده است ، آرزو
دارند اگر بشود شما را بعد از پذیرش ایمان بازگردانند ( به جانب کفر و به
حال سابقی که داشتید ! ) با این که حقّانیّت ( اسلام و درستی راهی که
برگزیدهاید ، از روی خود کتابهای آسمانیشان ) برایشان کاملاً روشن گشته است
. پس گذشت نمائید و چشمپوشی کنید تا خدا فرمان دهد ( که در برابرشان چه
کار کنید ) . بیگمان خداوند بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
«
وَدَّ » : دوست داشت . آرزو کرد . « کُفَّاراً » : حال ضمیر مفعولی ( کُمْ
) در ( یَرُدُّونَکُم ) یا مفعول دوم است . « حَسَداً » : مفعولٌله است . «
تَبَیَّنَ » : روشن گردید . « أُعْفُوا » : عفو کنید و عقوبت نکنید . «
إصْفَحُوا » : ببخشید و سرزنش نکنید .
سوره بقرة آیه 110
متن آیه :
وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ وَمَا تُقَدِّمُواْ
لأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ بِمَا
تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
( پس بر شعائر
دینیّتان ماندگار باشید ) و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و (
بدانید ) هر کار نیکی که پیشتر برای خود بفرستید ، آن را در نزد خدا خواهید
یافت ( و پاداش آن را خواهید دید ) و خدا به هرچه میکنید آگاه و بینا است
.
توضیحات :
« أَقِیمُوا » : به جای آورید . به طور بایسته بخوانید . « ءَاتُوا » : بپردازید . « تَجِدُوهُ » : آن را خواهید یافت .
سوره بقرة آیه 111
متن آیه :
وَقَالُواْ لَن یَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلاَّ مَن کَانَ هُوداً أَوْ
نَصَارَى تِلْکَ أَمَانِیُّهُمْ قُلْ هَاتُواْ بُرْهَانَکُمْ إِن کُنتُمْ
صَادِقِینَ
ترجمه :
و گویند : جز کسی که یهودی یا
مسیحی باشد هرگز ( کس دیگری ) به بهشت در نمیآید . این آرزو و دلخوشیهای
ایشان است ( و جز مشتی یاوه و سخنان ناروا نمیباشد ) . بگو : اگر راست
میگوئید دلیل خویش را بیاورید .
توضیحات :
« هُوداً »
: جمع هائد به معنی توبهکننده ، یهودیان . پیروان موسی . « نَصَارَیا » :
جمع نصران و نصرانة ، مسیحیان ، پیروان عیسی . « أمَانِیّ » : جمع
اُمْنِیَّة ، آرزوها . آرزوهای نادرست و ناروا . « هَاتُوا » : حاضر کنید .
بیاورید . اسمالفعل است . « بُرْهَانَ » : حجّت . دلیل .
سوره بقرة آیه 112
متن آیه :
بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ
عِندَ رَبِّهِ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
آری
! هرکس خالصانه روبه خدا کند و نیکوکار باشد ، پاداش او در پیش خدایش
محفوظ است ، و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین خواهند گردید ( و بهشت و
سعادت اخروی در انحصار هیچ طائفه و نژاد خاصّی نیست ) .
توضیحات :
«
بَلَیا » : آری ، کار آن چنان نیست که ایشان میگویند ، بلکه . « أَسْلَمَ »
: خالص و یکرنگ شد . تسلیم کرد . « أَسْلَمَ وَجْهَهُ » : خویشتن را
خالصانه تسلیم کرد . « وَجْه » : چهره . در اینجا به معنی خود و خویشتن است
و تسمیه کلّ به اسم جزء میباشد . « مُحْسِنٌ » : نیکوکار .
سوره بقرة آیه 113
متن آیه :
وَقَالَتِ الْیَهُودُ لَیْسَتِ النَّصَارَى عَلَىَ شَیْءٍ وَقَالَتِ
النَّصَارَى لَیْسَتِ الْیَهُودُ عَلَى شَیْءٍ وَهُمْ یَتْلُونَ الْکِتَابَ
کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ لاَ یَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللّهُ
یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِیمَا کَانُواْ فِیهِ
یَخْتَلِفُونَ
ترجمه :
( جای شگفت است که آنان همان
گونه که با اسلام دشمنی میورزند ، با یکدیگر نیز دشمنی دارند ) و یهودیان
میگویند : مسیحیان دارای حق و حقیقتی نبوده و بر چیزی بند نیستند ، و
مسیحیان نیز میگویند : یهودیان دارای حق و حقیقتی نبوده و بر چیزی بند
نیستند . در حالی که هر دو دسته کتاب میخوانند ( و به گمان خود به کتابهای
آسمانی خویش استدلال میجویند ! ) . و افراد نادان ( مشرکی که از تورات و
انجیل بیخبرند ) نیز سخنی همانند سخن آنان را میگویند . پس خدا در روز
قیامت میانشان درباره آنچه با یکدیگر اختلاف دارند ، داوری خواهد کرد .
توضیحات :
«
یَتْلُونَ » : میخوانند . « قَالَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ » : مراد
بتپرستان و مشرکان عرب است . . « یَحْکُمُ » : قضاوت و داوری میکند .
سوره بقرة آیه 114
متن آیه :
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن مَّنَعَ مَسَاجِدَ اللّهِ أَن یُذْکَرَ فِیهَا
اسْمُهُ وَسَعَى فِی خَرَابِهَا أُوْلَئِکَ مَا کَانَ لَهُمْ أَن
یَدْخُلُوهَا إِلاَّ خَآئِفِینَ لهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَلَهُمْ فِی
الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
( از جمله دشمنی
ایشان نسبت به یکدیگر ، و نسبت به مسلمانان این است که بعضی از قبیلهها
معابد قبیلههای دیگر را خراب نمودند و مسلمانان را از ورود به مسجدالحرام
باز داشتند ) و چه کسی ستمگرتر از کسانی است که نگذارند در مساجد و اماکن
عبادت خدا ، نام خدا برده شود ، و در ویرانی آنها بکوشند ؟ شایسته اینان
نبود که چنین ( گناه بزرگی را مرتکب شوند و این کارها را ) بکنند ، بلکه
میبایست ( حرمت معابد را نگهدارند و ) جز خاشعانه وارد آنها نشوند . بهره
آنان در دنیا زبونی و رسوائی ، و در آخرت عذاب بزرگی است .
توضیحات :
«
أَظْلَمُ » : ظالمتر ، ستمکارتر . « مَنَعَ » : مانع شد . بازداشت . «
مَسَاجِدَ » : معابد . پرستشگاهها . « خَآئِفِینَ » : حال ضمیر ( و ) در
فعل ( یَدْخُلُوها ) است . « خِزْیٌ » : خواری . رسوائی .
سوره بقرة آیه 115
متن آیه :
وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَیْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
خاور
و باختر ( و همه جهات دیگر ) از آن خدا است ، پس به هر سو رو کنید ، خدا
آنجا است . بیگمان خدا گشایشگر است ( و بر مردم تنگ نمیگیرد ) و بسی دانا
است ( به قصد و نیّت کسی که بدو روی میآورد ) .
توضیحات :
«
أَیْنَمَا » : هرجا . « تُوَلُّوا » : رو کنید . « ثَمَّ » : آنجا . «
وَجْه » : ذات ( نگا : بقره / 272 ، رعد / 22 ، روم / 38 و 39 ) . «
وَاسِعٌ » : در برگیرنده . از اسماء خدا است و به معنی : دارای انعام و
رحمت فراگیر ، و آن که در قوانین خویش مردم را به تنگنا نمیاندازد .
سوره بقرة آیه 116
متن آیه :
وَقَالُواْ اتَّخَذَ اللّهُ وَلَداً سُبْحَانَهُ بَل لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ کُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ
ترجمه :
و
( یهودیان و مسیحیان و مشرکان هر سه ) میگویند : خداوند فرزندی برای خویش
برگزیده است ! - خدا برتر از این چیزها است - ( که نیازمند زاد و ولد و
نسل و فرزند باشد ) بلکه آنچه در آسمانها و زمین است از آن او است و همگان (
بنده وی و ) فروتن در برابر اویند .
توضیحات :
«
سُبْحَانَهُ » : او پاک و منزّه است از چنین ناشایستها و نارواها . واژهای
است برای تسبیح خدا و ذکر الله . « قَانِتُونَ » : خاشعان . مطیعان .
فرمانبرداران گردن کج اراده خدا ، و مُقِرّان به الوهیّت الله .
سوره بقرة آیه 117
متن آیه :
بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْراً فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُن فَیَکُونُ
ترجمه :
هستی بخش آسمانها و زمین ، او است . و هنگامی که فرمان وجود چیزی را صادر کند ، تنها بدو میگوید : باش ! پس میشود .
توضیحات :
«
بَدِیعُ » : کسی که چیزها را بدون مُدل و نمونه قبلی پدید میآورد .
نوآفرین . این واژه فَعیل به معنی مُفْعِل است ، و در معنی مُبْدِع به کار
رفته است . « قَضَیا » : خواست . ارادهاش بر آن تعلّق گرفت . « اَمْراً » :
کار . « کُنْ » : باش . بشو . پدید آی . افعال ( کُنْ ) و ( یَکُونُ ) در
اینجا تامّهاند .
سوره بقرة آیه 118
متن آیه :
وَقَالَ الَّذِینَ لاَ یَعْلَمُونَ لَوْلاَ یُکَلِّمُنَا اللّهُ أَوْ
تَأْتِینَا آیَةٌ کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِم مِّثْلَ
قَوْلِهِمْ تَشَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ قَدْ بَیَّنَّا الآیَاتِ لِقَوْمٍ
یُوقِنُونَ
ترجمه :
آنان که نمیدانند ( و از زمره
مشرکانند ) میگویند : چه میشود اگر خدا با ما سخن گوید ، و یا این که
معجزهای ( از معجزات پیشنهادی ) برای ما بیاید ( و آشکارا جلوهگر شود ) .
کسانی که پیش از آنان نیز بودند همین سخنان ایشان را میگفتند . دلهایشان با
هم همانند است ( و افکار و اندیشه آنان همسان است ) . ما آیهها را برای
حقیقتجویان آشکار و بیان کردهایم .
توضیحات :
« لَوْ
لا یُکَلِّمُنَا اللهُ » : چرا خدا با ما حرف نزند . « لَوْ لا » : چرا نه
. حرفی است که بر طلب حصول ما بعد خود دلالت دارد . « ءَایَةٌ » : آیه
قرآنی . معجزه پیشنهادی ( نگا : إسراء / 90 - 93 ) . « تَشَابَهَتْ » . به
هم مانده است . همگون همدیگر بوده است . « بَیَّنَّا » : بیان و روشن
کردهایم . با بیّنه و حجّت فرو فرستادهایم . « یُوقِنُونَ » : جویای یقین
هستند . دانش قاطعانه و باور صادقانه دارند .
سوره بقرة آیه 119
متن آیه :
إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَنَذِیراً وَلاَ تُسْأَلُ عَنْ أَصْحَابِ الْجَحِیمِ
ترجمه :
ما
تو را همراه با حقائق یقینی فرستادیم تا مژدهرسان ( مؤمنان ) و بیمدهنده (
کافران ) باشی . و از تو درباره ( عدم ایمان ) دوزخیان پرسیده نمیشود (
بلکه بر رسولان پیام باشد و بس ) .
توضیحات :
«
بِالْحَقِّ » : همراه با حق . مؤیّد با حق . مراد از ( حق ) قرآن یا اسلام
است ( نگا : نساء / 170 ، بقره / 190 ) . « بَشِیراً » : مژدهرسان . «
نَذِیراً » : ترساننده . بیمدهنده . « الْجَحیمِ » : آتش برافروخته و
فروزان . اسمی از اسماء دوزخ است .
سوره بقرة آیه 120
متن آیه :
وَلَن تَرْضَى عَنکَ الْیَهُودُ وَلاَ النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ
مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللّهِ هُوَ الْهُدَى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ
أَهْوَاءهُم بَعْدَ الَّذِی جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَکَ مِنَ اللّهِ
مِن وَلِیٍّ وَلاَ نَصِیرٍ
ترجمه :
یهودیان و
مسیحیان هرگز از تو خوشنود نخواهند شد ، مگر این که از آئین ( تحریف شده و
خواستهای نادرست ) ایشان پیروی کنی . بگو : تنها هدایت الهی هدایت است . و
اگر از خواستها و آرزوهای ایشان پیروی کنی ، بعد از آن که علم و آگاهی
یافتهای ( و با دریافت وحی الهی ، یقین و اطمینان به تو دست داده است ) ،
هیچ سرپرست و یاوری از جانب خدا برای تو نخواهد بود ( و خدا تو را کمک و
یاری نخواهد کرد ) .
توضیحات :
« مِلَّةَ » : دین . «
هُدَیا » : هدایت . رهنمود . « مَالَکَ مِنَ اللهِ » : از سوی خدا برای تو
نیست . « وَلِیٍّ » : یاور . مددکار . در اینجا هر چند مخاطب مفرد و شخص
رسول است ، ولی در اصل خطاب متوجّه امّت محمّدی در هر عصر و زمانی است .
سوره بقرة آیه 121
متن آیه :
الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاَوَتِهِ
أُوْلَئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَمن یَکْفُرْ بِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ
الْخَاسِرُونَ
ترجمه :
( دستهای از ) کسانی که کتاب
آسمانی به آنان دادهایم و آن را از روی دقّت و چنانچه باید میخوانند ( و
تورات و انجیل را محقّقانه وارسی مینمایند و سره را از ناسره جدا میسازند )
این چنین افرادی به قرآن ایمان میآورند ، و کسانی که بدان ایمان نیاورند
بیگمان ایشان زیانکارانند .
توضیحات :
« ءَاتَیْنَا »
: دادهایم . فرستادهایم . « الْکِتَابَ » : تورات . انجیل . قرآن . «
حَقَّ » : به کاملترین وجه . چنان که باید . منصوب است چون به مصدر (
تِلاوَةِ ) اضافه شده و مفعول مطلق بشمار است . یا بدان علّت است که صفت
مصدر محذوفی است . و یا این که حال ضمیر ( و ) در فعل ( یَتْلُونَ ) و به
معنی مِحِقّین است .
سوره بقرة آیه 122
متن آیه :
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُواْ نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ
ترجمه :
ای
بنیاسرائیل ! به یاد آورید نعمتی را که بر شما ارزانی داشتم ( بدان گاه که
شما را از زیر ستم فرعون رهائی بخشیدم و او را در آب غرق نمودم ، و
ترنجبین و بلدرچین به شما دادم و پیغمبران زیادی را در میانتان برانگیختم و
برای دورهای از زمان ، بزرگی بهره شما نمودم ) و شما را بر جهانیان برتری
بخشیدم .
توضیحات :
« فَضَّلْتُکُمْ » : برتریتان بخشیدم . « الْعَالَمِینَ » : جهانیان . مراد مردمان آن دوره از زمان است .
سوره بقرة آیه 123
متن آیه :
وَاتَّقُواْ یَوْماً لاَّ تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَیْئاً وَلاَ
یُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلاَ تَنفَعُهَا شَفَاعَةٌ وَلاَ هُمْ یُنصَرُونَ
ترجمه :
و از ( عذاب ) روزی خود را در امان دارید
که از دست کسی برای کس دیگری چیزی ساخته نیست ، و به جای کسی همانند و
بلاگردانی پذیرفته نمیگردد ، و شفاعت و میانجیگری بدو سودی نمیرساند ، و
کسی به یاری کسی بر نمیخیزد و یاوری نمیشوند .
توضیحات :
«
لا تَجْزِی » : برآورده نمیکند . دفع نمیکند . « لا تَجْزِی نَفْسٌ عَن
نَّفْسٍ شَیْئاً » : کسی از کسی چیزی را به دور نمیدارد . کسی به جای کسی
چیزی را نمیپردازد . « عَدْلٌ » : همتا . فدیه . بلاگردان . « شَفَاعَةٌ » :
میانجیگری .
سوره بقرة آیه 124
متن آیه :
وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ
إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ
یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ
ترجمه :
و ( به خاطر
آورید ) آن گاه را که خدای ابراهیم ، او را با سخنانی ( مشتمل بر اوامر و
نواهی و تکالیف و وظائف ، و از راههای مختلف و با وسائل گوناگون ) بیازمود و
او ( به خوبی از عهده آزمایش برآمد و ) آنها را به تمام و کمال و به
بهترین وجه انجام داد . ( خداوند بدو ) گفت : من تو را پیشوای مردم خواهم
کرد . ( ابراهیم ) گفت : آیا از دودمان من ( نیز کسانی را پیشوا و پیغمبر
خواهی کرد ؟ خداوند ) گفت : ( درخواست تو را پذیرفتم ، ولی ) پیمان من به
ستمکاران نمیرسد ( بلکه تنها فرزندان نیکوکار تو را در بر میگیرد ) .
توضیحات :
«
إبْتَلَیا » : آزمود . امتحان کرد . « کَلِمَاتٍ » : تکالیف و اوامر . از
آن جمله : ترک فرزند یگانه و دلبندش به همراه مادر در بیابان برهوت و خالی
از سکنه حجاز ، و فرمان دادن بدو به این که فرزند یگانه خود اسماعیل را
قربانی کند ( نگا : صافّات / 102 - 113 ) . « أَتَمَّهُنَّ » : آنها را به
تمام و کمال انجام داد ( نگا : نجم / 37 ) . « جَاعِلٌ » : سازنده .
سوره بقرة آیه 125
متن آیه :
وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْناً
وَاتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَى
إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَن طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ
وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ
ترجمه :
(
و به یاد آورید ) آن گاه را که خانه ( کعبه ) را پناهگاه و مأوای امن و
امان مردم کردیم ( و بدیشان دستور دادیم که برای تجدید همین خاطره بازسازی
خانه کعبه بر دست پیغمبران ) از مقام ابراهیم نمازگاهی برای خود برگیرید ( و
در جائی که ابراهیم برای ساختن کعبه بالای سنگی میایستاد ، بایستید و به
نماز و نیایش بپردازید ) و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم ( و بر عهده
ایشان گذاشتیم ) که خانه ما را برای طوافکنندگان و اعتکافکنندگان ( و
ماندگاران در آن ) و رکوع و سجدهکنندگان ( نمازگزار ، از کثافات معنوی
همانند شرک و بتپرستی ، و پلشتیهای حسّی همانند یاوهگوئی و گناه و
ستیزهجوئی ) پاک و پاکیزه کنید .
توضیحات :
«
الْبَیْتَ » : خانه خدا . کعبه ( نگا : مائده / 97 ) . « مَثَابَةًَ » :
محلّ مراجعت و گردهمآئی . جایگاه اجر و ثواب . « مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ » :
سنگی که ابراهیم برای ساختن کعبه ، بالای آن میایستاد . میگویند که زیر
مقام ابراهیم امروزی گذاشته شده است . مسجدی که پیرامون کعبه است . «
مُصَلّیً » : جایگاه نماز . « عَهِدْنَا إِلَیا . . . » . سفارش کردیم به .
امر کردیم به . « طَهِّرَا » : پاک کنید از کثافتها و وجود بتها . «
الطَّآئِفِینَ » : طوافکنندگان . « الْعَاکِفِینَ » : معتکفان . کسانی که
در مسجد مدّتی برای عبادت میمانند . « الرُّکَّعِ » : جمع راکع .
رکوعکنندگان . « الْسُّجُودِ » : جمع ساجد ، سجدهکنندگان . « الرُّکَّعِ
السُّجُودِ » : مراد نمازگزاران است .
سوره بقرة آیه 126
متن آیه :
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هََذَا بَلَداً آمِناً
وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُم بِاللّهِ
وَالْیَوْمِ الآخِرِ قَالَ وَمَن کَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِیلاً ثُمَّ
أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
و
( به یاد آورید ) آن گاه را که ابراهیم گفت : خدای من ! این ( سرزمین ) را
شهر پر امن و امانی گردان ، و اهل آن را - کسانی که از ایشان به خدا و روز
بازپسین ایمان آورده باشند - از میوههای ( گوناگونی که در آن پرورده شود
یا بدان آورده شود ، و دیگر خیرات و برکات زمین ) روزیشان رسان و
بهرهمندشان گردان . ( خدا پاسخ داد و ) گفت : ( دعای تو را پذیرفتم ، ولی
در این عمر کوتاه دنیا ، بر این خوان یغما چه دشمن چه دوست ) و کسی را که
کفر ورزد ، مدّت کوتاهی ( از ثمرات و خیرات این جهان ) بهرهمند میگردانم و
سپس او را ( روز رستاخیز ) به عذاب آتش ( دوزخ گرفتار و ) ناچار میسازم ، و
( سرانجام و سرنوشت این گونه افراد ) چه بد سرانجام و سرنوشتی است !
توضیحات :
«
بَلَداً » : شهر . مراد مکّه است . « ءَامِن » : محلّ امن و امان . « مَنْ
» : بدل جزء از کلّ برای ( اهل ) است . « أُمَتِّعُ » : متمتّع میسازم .
بهرهور میگردانم . « أضْطَرُّهُ » : وادارش میسازم . مجبورش میگردانم . «
الْمَصِیرُ » : منزل و مأوی . عاقبت . سرنوشت .
سوره بقرة آیه 127
متن آیه :
وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ
وَإِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ
الْعَلِیمُ
ترجمه :
و ( به یاد آورید ) آن گاه را
که ابراهیم و اسماعیل پایههای خانه ( کعبه ) را بالا میبردند ( و در اثنای
آن دست دعا به سوی خدا برداشته و میگفتند : ) ای پروردگار ما ! ( این عمل
را ) از ما بپذیر ، بیگمان تو شنوا و دانا ( به گفتار و نیّات ما ) هستی .
توضیحات :
«
یَرْفَعُ » : بالا میبرد . بلند میکند . « الْقَوَاعِدَ » : جمع قاعدة ،
پایهها . « تَقَبَّلْ » : بپذیر . « السَمِیعُ » : شنوا . « الْعَلِیمُ » :
باخبر . آگاه .
سوره بقرة آیه 128
متن آیه :
رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً
مُّسْلِمَةً لَّکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا إِنَّکَ أَنتَ
التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
ای پروردگار ما !
چنان کن که ما دو نفر مخلص و منقاد ( فرمان ) تو باشیم ، و از فرزندان ما
ملّت و جماعتی پدید آور که تسلیم ( فرمان ) تو باشند ، و طرز عبادات خویش
را ( در کعبه و اطراف آن ) به ما نشان بده و ( اگر نسیان و لغزشی از ما سر
زد ) بر ما ببخشای ( و در توبه را بر رویمان باز گذار ) ، بیگمان تو بس
توبهپذیر و مهربانی .
توضیحات :
« مُسْلِمَیْنِ » :
مثنّی ( مُسْلِم ) به معنی : مخلص . فرمانبردار . مطیع خدا و شریعتهای الله
. « أُمَّةً » : ملّت . جماعت . « أَرِنَا » : به ما نشان بده . «
مَنَاسِکَ » : آداب و رسوم عبادت ، اعم از مراسم حجّ و غیره ( نگا : مائده /
48 ، حجّ / 67 ) . « التَّوَّابُ » : بس توبهپذیر .
سوره بقرة آیه 129
متن آیه :
رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ
آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ
أَنتَ العَزِیزُ الحَکِیمُ
ترجمه :
ای پروردگار ما
! در میان آنان ( که از دودمان ما و منقاد فرمان تویند ) پیغمبری از
خودشان برانگیز تا آیات تو را بر ایشان فرو خواند و کتاب ( قرآن ) و حکمت (
اسرار شریعت و مقاصد آن ) را بدیشان بیاموزد و آنان را ( از شرک و اخلاق
ناپسند ) پاکیزه نماید ، بیگمان تو عزیزی و حکیمی ( و بر هر چیزی توانا و
پیروزی ، و هر کاری را که میکنی بنابر مصلحتی و برابر حکمتی است ) .
توضیحات :
«
إِبْعَثْ » : برانگیز . بفرست . « یَتْلُو » : بخواند . در رسمالخطّ قرآنی
، الف زائدی در آخر دارد . « ءَایَاتِ » : مراد آیههای قرآنی است . «
الْکِتَابَ » : قرآن . خطّ و کتابت ( نگا : آلعمران / 48 ، جمعه / 2 ) . «
الْحِکْمَةَ » : معرفت اسرار اشیاء . حکمت ، بر هر نوع گفتار و کرداری
اطلاق میشود که صواب بدان تحقّق پذیرد . انجام هر کاری در جای خود و نهادن
هر چیزی به جای خود . اسرار احکام دینی و شناخت مقاصد شریعت . «
یُزَکِّیهِمْ » : آنان را از معاصی و اخلاق نکوهیده پاک میدارد . «
الْعَزِیزُ » : چیره شکستناپذیر .
سوره بقرة آیه 130
متن آیه :
وَمَن یَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهِیمَ إِلاَّ مَن سَفِهَ نَفْسَهُ
وَلَقَدِ اصْطَفَیْنَاهُ فِی الدُّنْیَا وَإِنَّهُ فِی الآخِرَةِ لَمِنَ
الصَّالِحِینَ
ترجمه :
چه کسی از آئین ابراهیم
رویگردان خواهد شد مگر آن ( نادانی ) که خود را خوار و کوچک داشته و (
انسانیّت و عقل خویش را به بازیچه گیرد و ناچیز دارد ؟ ) ما او را در این
جهان برگزیدیم ( و سمبل و رهبر دیگران کردیم ) و او در جهان دیگر ، از زمره
شایستگان ( مقرّب درگاه الهی ) است .
توضیحات :
«
یَرْغَبُ عَنْ . . . » : بیزار میشود . دوری میگزیند . « مِلَّةِ » : دین .
آئین . « سَفِهَ » : سبک شمرد . خوار داشت . به بازیچه گرفت . « نَفْسَ » :
خود . « إصْطَفَیْنَا » : برگزیدیم . « إصْطَفَیْنَاهُ » : او را برای
پیغمبری برگزیدیم . « الصَّالِحِینَ » : شایستگان . بایستگان .
سوره بقرة آیه 131
متن آیه :
إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ
ترجمه :
آن
گاه که پروردگارش ( همراه با نمودن نشانهها و آیات کونی و نفسی ) بدو گفت :
( به یگانگی خدا اقرار کن و ) اخلاص داشته باش . گفت : ( اقرار کردم و
سر بر آستان تو سائیدم و ) خالصانه تسلیم پروردگار جهانیان گشتم .
توضیحات :
« اَسْلِمْ » : مطیع شو . مخلص شو .
سوره بقرة آیه 132
متن آیه :
وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِیمُ بَنِیهِ وَیَعْقُوبُ یَا بَنِیَّ إِنَّ
اللّهَ اصْطَفَى لَکُمُ الدِّینَ فَلاَ تَمُوتُنَّ إَلاَّ وَأَنتُم
مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
و ابراهیم فرزندان خود را به
این آئین سفارش کرد ، و یعقوب ( نوه او نیز چنین کرد . هر کدام به فرزندان
خویش گفتند : ) ای فرزندان من ! خداوند ، آئین ( توحیدی اسلام ) را برای
شما برگزیده است . ( پس به ما قول بدهید که یک لحظه هم از آن دوری نکنید )
و نمیرید جز این که مسلمان باشید .
توضیحات :
«
وَصَّیا » : توصیه کرد . سفارش نمود . ارشاد کرد . « بِهَا » : به آن .
مرجع ضمیر ( هَا ) واژه ( مِلّة ) در آیه 130 است . « فَلا تَمُوتُنَّ
إِلاّ وَ أَنتُم مُّسْلِمُونَ » : مراد این است که همیشه دیندار و
فرمانبردار خدا باشید ، تا اگر مرگ شما را در ربود ، مسلمان و مطیع فرمان
یزدان ، جهان را بدرود گوئید .
سوره بقرة آیه 133
متن آیه :
أَمْ کُنتُمْ شُهَدَاء إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ
لِبَنِیهِ مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِی قَالُواْ نَعْبُدُ إِلَهَکَ
وَإِلَهَ آبَائِکَ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهاً
وَاحِداً وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ترجمه :
آیا (
شما یهودیان و مسیحیان که محمّد را تکذیب مینمائید و ادّعاء دارید که بر
آئین یعقوب هستید ) هنگامی که مرگ یعقوب فرا رسید ، شما حاضر بودید ( تا
آئینی را بشناسید که بر آن مرد ؟ ) . آن هنگامی که به فرزندان خود گفت : پس
از من چه چیز را میپرستید ؟ گفتند : خدای تو ، خدای پدرانت ابراهیم و
اسماعیل و اسحاق را که خداوند یگانه است و ما تسلیم ( فرمان ) او هستیم ( و
سر عبادت و بندگی بر آستانش میسائیم ) .
توضیحات :
«
شُهَدَآءَ » : جمع شهید به معنی شاهد ، حاضران . « إِبْرَاهِیمَ » : بدل
جزء از کلّ ( ءَابَآءِ ) است . « إِلهاً وَاحِداً » : علّت نصب ( إِلهاً )
دو چیز میتواند باشد : یکی این که بدل ( إِلهَکَ ) باشد ، دوم این که حال
آن بشمار آید .
سوره بقرة آیه 134
متن آیه :
تِلْکَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُم مَّا کَسَبْتُمْ وَلاَ تُسْأَلُونَ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
(
به هر حال ، جنگ و جدل درباره آنان چرا ؟ ! ) ایشان قومی بودند که مردند و
سر خود گرفتند . آنچه به چنگ آوردند متعلّق به خودشان است ، و آنچه شما
فراچنگ آوردهاید ، از آن شما است ، و درباره آنچه میکردهاند از شما پرسیده
نمیشود ( و هیچ کس مسؤول اعمال دیگری نیست و کسی را به گناه دیگری نمیگیرند
) .
توضیحات :
« خَلَتْ » : گذشته است . رفته است .
سوره بقرة آیه 135
متن آیه :
وَقَالُواْ کُونُواْ هُوداً أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُواْ قُلْ بَلْ مِلَّةَ
إِبْرَاهِیمَ حَنِیفاً وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ
ترجمه :
و
( لیکن بر گفته خویش پافشاری میکنند و ) میگویند : یهودی یا مسیحی بشوید
تا ( به راه راست ) رهنمود شوید . بگو : ( ابراهیم هرگز بر این آئینهای
تحریف شده نبوده و ) بلکه ( دین توحیدی داشته است ، و ما پیروی از ) دین
راست و پاک ابراهیم میکنیم ( که اسلام آن را دوباره زنده کرده است ) و جزو
مشرکان نبوده است .
توضیحات :
« مِلَّةَ » : مفعول
فعل مقدّری است و آن چنین است : بَلْ نَتَّبِعُ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ . «
حَنِیفاً » : حقّگرا . دوریکننده از ضلالت و بطالت ، و گراینده به سوی
هدایت و حقیقت . راستگرا . منصوب است چون حال ( اِبْرَاهِیمَ ) است که
میتواند به جای ( مِلَّة ) قرار گیرد . یا مفعول فعل ( أَعْنِی ) مقدّر است
.
سوره بقرة آیه 136
متن آیه :
قُولُواْ
آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَیْنَا وَمَا أُنزِلَ إِلَى
إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالأسْبَاطِ وَمَا
أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَمَا أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لاَ
نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگوئید
: ایمان داریم به خدا و آنچه ( به نام قرآن ) بر ما نازل گشته ، و آنچه بر
ابراهیم ، اسماعیل ، اسحاق ، یعقوب ، و اسباط ( یعنی نوادگان یعقوب ) نازل
شده است ، و به آنچه برای موسی و عیسی آمده است ، و به آنچه برای ( همه )
پیغمبران از طرف پروردگارشان آمده است . میان هیچ یک از آنان جدائی
نمیاندازیم ( نه این که مثل یهودیان یا عیسویان ، بعضیها را بپذیریم و
بعضیها را نپذیریم . بلکه همه پیغمبران را راهنمای بشریّت در عصر خود
میدانیم و کتابهایشان را به طور اجمال میپذیریم ) و ما تسلیم ( فرمان ) خدا
هستیم .
توضیحات :
« أَسْبَاطِ » : جمع سِبط ،
نوادگان . قبائل . در اینجا مراد از اسباط ، قبائل دوازدهگانه بنیاسرائیل
است که از نژاد یعقوب بودند ( نگا : اعراف / 160 ) . « لا نُفَرِّقُ بَیْنَ
أَحَدٍ مِّنْهُمْ » : میان هیچ یک از آنان در این که پیغمبر بودهاند ،
فرقی نمیگذاریم . جمله ، حال برای ضمیر ( نَا ) در فعل ( ءَامَنَّا ) است .
« لَهُ » : مرجع ضمیر ( ه ) واژه ( الله ) است .
سوره بقرة آیه 137
متن آیه :
فَإِنْ آمَنُواْ بِمِثْلِ مَا آمَنتُم بِهِ فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن
تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا هُمْ فِی شِقَاقٍ فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللّهُ وَهُوَ
السَّمِیعُ الْعَلِیمُ
ترجمه :
اگر آنان ایمان
بیاورند ، همچنان که شما ایمان آوردهاید ، و بدان چیزهائی که شما ایمان
دارید ، ایشان نیز ایمان داشته باشند ، بیگمان ( به راه درست خدائی )
رهنمود گشتهاند ، و اگر پشت کنند ( و از حقیقت سرپیچی نمایند و دوباره به
رسوم و آداب موروثی چنگ زنند ) پس راه اختلاف و دشمنانگی را ( با شما ) در
پیش گرفتهاند ، و خدا تو را بسنده خواهد بود و او تو را از ( اذیّت و آزار و
نیرنگ و دسیسههای ) ایشان نجات خواهد داد ، و او شنوا و بینا است ( و
گفتار ایشان را میشنود و کردار آنان را میبیند ) .
توضیحات :
«
فَإِنْ ءَامَنُوا بِمِثْلِ مآ ءَامَنْتُم بِهِ » : اگر ایمان بیاورند همان
گونه که شما ایمان آوردهاید . یعنی ایمان به خدا و کتابهای آسمانی و
پیغمبران به طور کلّی که در آیه قبلی مذکور است . واژه ( مَا ) مصدری است ،
و مرجع ضمیر ( هِ ) در ( بِهِ ) ، الله است . « شِقَاقٍ » : جنگ و ستیز .
مخالفت . جبههگیری . « سَیَکْفِیکَ » : تو را بسنده خواهد بود .
سوره بقرة آیه 138
متن آیه :
صِبْغَةَ اللّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدونَ
ترجمه :
(
خداوند ما را با آئین توحیدی و ایمان راستین زینت داده است و ) این رنگ و
زینت خدا است و چه کسی از خدا ( میتواند ) زیباتر بیاراید و بپیراید ؟ و ما
تنها او را میپرستیم .
توضیحات :
« صِبْغَةَ » :
رنگ . هیئت . حالتی که چیز رنگ شده به خود میگیرد . « صِبْغَةَ الله » :
دین خدا . شریعت خدا ، که ایمان است . این واژه از قبیل مشاکله تقدیری است و
اشاره به غسل تعمید مسیحیان دارد . یعنی فرو رفتن در آب یا پاشیدن آب بر
سر و روی ، مایه پاکی معنوی نمیگردد . بلکه آنچه وسیله تطهیر مؤمنان میشود
دین خدا ، یعنی صبغة الله است . واژه صبغة نخستین ، مفعول فعل مقدّری است :
صَبَغَنَا اللهُ صِبْغَةً . یا به صورت اغراء : إلْزَمُوا صِبْغَةَ اللهِ .
یا بدل از ( ملّةَ ) در ( مِلَّةَ إبْرَاهِیمَ ) است . صبغه دوم تمییز است
.
سوره بقرة آیه 139
متن آیه :
قُلْ
أَتُحَآجُّونَنَا فِی اللّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّکُمْ وَلَنَا
أَعْمَالُنَا وَلَکُمْ أَعْمَالُکُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ
ترجمه :
بگو
: آیا درباره ( دین ) خدا با ما به مجادله میپردازید ؟ ( و گمان میبرید
که خدا پیغمبران را جز از میان شما بر نمیگزیند ) و حال آن که او پروردگار
ما و شما است ( و رحمت خویش را به طور یکسان نصیب هر قومی که بخواهد میکند )
و ( نتیجه ) کردار ما از آن ما ، و ( نتیجه ) کردار شما از آن شما است ( و
هرکس در گرو اعمال خویش است و حسب و نسب باعث امتیاز نیست ) و ما با اخلاص
او را پرستش میکنیم .
توضیحات :
« تُحَآجُّونَنَا » : با ما مجادله میکنید . « أَتُحَآجُّونَنَا فِی اللهِ ؟ » : آیا با ما درباره عملکرد خدا مجادله مینمائید ؟
سوره بقرة آیه 140
متن آیه :
أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ
وَیَعْقُوبَ وَالأسْبَاطَ کَانُواْ هُوداً أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنتُمْ
أَعْلَمُ أَمِ اللّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن کَتَمَ شَهَادَةً عِندَهُ
مِنَ اللّهِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
یا
میگوئید : ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط ، یهودی یا مسیحی
بودهاند ؟ ( در صورتی که تورات و انجیل بعد از اینان نازل شدهاند و
یهودیّت و مسیحیّت پس از ایشان پیدا آمدهاند ! ) بگو : آیا شما بهتر
میدانید یا خدا ؟ ( چرا آنچه را که در این باره در کتابهای آسمانیّتان
آمده است پنهان میدارید ؟ ) و چه کسی ستمگرتر از آن کس است که گواهی و
شهادت الهی را که نزد او است پنهان دارد ؟ و خدا از آنچه میکنید غافل و
بیخبر نیست .
توضیحات :
« أَمْ » : یا این که . « أَظْلَمُ » : ستمکارتر . « کَتَمَ » : پنهان کرد . « مِنَ اللهِ » : از سوی خدا . واصله از سوی خدا .
سوره بقرة آیه 141
متن آیه :
تِلْکَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُم مَّا کَسَبْتُمْ وَلاَ تُسْأَلُونَ عَمَّا کَانُواْ یَعْمَلُونَ
ترجمه :
(
به هر حال ) آنان قومی بودند که مردند و سر خود گرفتند . آنچه به چنگ
آوردند متعلّق به خودشان است ، و آنچه شما فراچنگ آوردهاید از آن شما است ،
و درباره آنچه میکردهاند از شما پرسیده نمیشود ( و هیچ کس مسؤول اعمال
دیگری نیست و کسی را به گناه دیگری نمیگیرند ) .
توضیحات :
« خَلَتْ » : رفته است . سرخود گرفته است .
سوره بقرة آیه 142
متن آیه :
سَیَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ
الَّتِی کَانُواْ عَلَیْهَا قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ یَهْدِی
مَن یَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
ترجمه :
نابخردان
مردم خواهند گفت : چه چیز ایشان را از قبله خود که بر آن بودند برگرداند ؟
بگو : خاور و باختر ( و همه جهات دیگر ) از آن خدا است . هر که را بخواهد
به راه راست رهبری مینماید .
توضیحات :
« السُّفَهَآءُ » : جمع سفیه ، کمخردان . نابخردان . « وَلاّهُمْ » : روگردان کرد . منصرف ساخت .
سوره بقرة آیه 143
متن آیه :
وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِّتَکُونُواْ شُهَدَاء عَلَى
النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً وَمَا جَعَلْنَا
الْقِبْلَةَ الَّتِی کُنتَ عَلَیْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن یَتَّبِعُ
الرَّسُولَ مِمَّن یَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَیْهِ وَإِن کَانَتْ لَکَبِیرَةً
إِلاَّ عَلَى الَّذِینَ هَدَى اللّهُ وَمَا کَانَ اللّهُ لِیُضِیعَ
إِیمَانَکُمْ إِنَّ اللّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
و
بیگمان شما را ملّت میانهروی کردهایم ( نه در دین افراط و غلوی میورزید ، و
نه در آن تفریط و تعطیلی میشناسید . حق روح و حق جسم را مراعات میدارید و
آمیزهای از حیوان و فرشتهاید ) تا گواهانی بر مردم باشید ( و بر تفریط
مادیگرایانِ لذائذ جسمانی طلب و روحانیّت باخته ، و بر افراط تارکانِ دنیا و
ترکِ لذائذ جسمانی کرده ، ناظر بوده و خروج هر دو دسته را از جاده اعتدال
مشاهده نمائید ) و پیغمبر ( نیز ) بر شما گواه باشد ( تا چنانچه دستهای از
شما راه او گیرد ، و یا گروهی از شما از جاده سیرت و شریعت او بیرون رود ،
با آئین و کردار خویش بر ایشان حجّت و گواه باشد ) . و ما قبلهای را که بر
آن بودهای ( و تا کنون به سوی آن نماز خواندهای و هم اینک فرمان روکردن به
جهت کعبه صادره شده است ) قبله ننموده بودیم مگر این که بدانیم چه کسی از
پیغمبر پیروی مینماید و چه کسی بر پاشنههای خود میچرخد ( و به عقب بر
میگردد تا صف ثابتقدمان بر ایمان ، و فرصتطلبان بیایمان از هم روشن و جدا
شود ) . و اگرچه ( تغییر قبله برای کسی که الفت گرفته است بدان رو کند ) بس
بزرگ و دشوار است مگر بر کسانی که خدا ایشان را رهنمون کرده باشد ( به
احکام دین و راز قانونگذاری و بداند که هدف از روکردن به این سو یا آن سو
اطاعت فرمان خدا است نه به خاطر تقدّس خود جهات ) و خدا ایمان شما را ( که
انگیزه پیروی از پیغمبر است ) ضایع نمیگرداند ( و اجر و پاداش عبادات قبلی
شما را هدر نمیدهد ، چه ) بیگمان خدا نسبت به مردم بس رؤوف و مهربان است .
توضیحات :
«
أُمَّةً وَسَطاً » : ملّت دادگر گزیدهای که راه تفریط و افراط نپوید . «
وَسَطاً » : متّصف به فضائل . مرکز فضائل و حسنات . دادگر . مفرد و مثنّی و
جمع و مذکّر و مؤنّث در آن مساوی است . اطلاق حالّ بر محلّ است . «
شُهَدَآءَ » : گواهان . « شُهَدَآءَ عَلَی النَّاسِ » : گواهان بر مردم در
روز رستاخیز . « وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً » : پیغمبر بر
شما گواه باشد در روز رستاخیز ( نگا : نساء / 41 ) . « لِنَعْلَمَ » : تا
روشن و معلوم گردانیم . خدا همیشه عالم و آگاه است و گذشته و حال و آینده
در برابر علم او یکسان است . لذا مراد از واژههائی چون ( نَعْلَمَ ) و (
یَعْلَمُ اللهُ ) و عباراتی از این قبیل ، این است که علم غیبی خدا به علم
عینی تبدیل شود و آنچه در پس پرده غیب نهان بود ، برای مردم به صحنه ظهور
برسد و عیان گردد ( نگا : آلعمران / 140 ، توبه / 16 ) . « یَنقَلِبُ
عَلَیا عَقِبَیْهِ » : بر پاشنههای خود میگردد . مرتدّ میشود و از دین
برمیگردد . « عَقِب » : پاشنه . « إِنْ » : مخفّف از مثقّله است . «
کَانَتْ » : اسم آن ( هِیَ ) است که مرجع آن ( قِبْلَة ) است . « کَبِیرَةً
» : سنگین . دشوار .
سوره بقرة آیه 144
متن آیه :
قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاء فَلَنُوَلِّیَنَّکَ
قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
وَحَیْثُ مَا کُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوِهَکُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِینَ
أُوْتُواْ الْکِتَابَ لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَمَا
اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
ما
روگرداندن تو را گاهگاهی به سوی آسمان میبینیم ( و پیام آرزوی قلبی تو را
جهت نزول وحی در مورد تغییر قبله دریافت میداریم ) پس تو را به سوی قبلهای
متوجّه میسازیم که از آن خوشنود خواهی شد ، و لذا رو به سوی مسجدالحرام کن ،
و ( ای مؤمنان ! ) در هر جا که بودید روهای خویشتن را ( به هنگام نماز )
به جانب آن کنید . کسانی که کتاب بدیشان داده شده است ( یعنی یهودیان و
مسیحیان ) نیک میدانند که چنین گرایشی ( به جانب مسجدالحرام ) حق است و به
فرمان پروردگارتان میباشد ( ولی با وجود این از فتنهانگیزی دست بر نمیدارند
) و خدا از آنچه میکنند بیخبر نیست .
توضیحات :
«
تَقَلُّبَ » : روی به این سو و آن سو گرداندن . چرخش . « وَجْهِ » : چهره .
« نُوَلِّی » : میگردانیم . متوجّه میکنیم . « شَطْرَ » : سو . جانب . «
حَیْثُ مَا » : هر کجا . « أَنَّهُ » : مرجع ضمیر ( هُ ) ، تغییر قبله یا
روکردن به کعبه است .
سوره بقرة آیه 145
متن آیه :
وَلَئِنْ أَتَیْتَ الَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ بِکُلِّ آیَةٍ مَّا
تَبِعُواْ قِبْلَتَکَ وَمَا أَنتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَمَا بَعْضُهُم
بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءهُم مِّن بَعْدِ
مَا جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّکَ إِذَاً لَّمِنَ الظَّالِمِینَ
ترجمه :
و
اگر هر نوع برهان و حجّتی برای آنان که کتاب بدیشان داده شده است ( یعنی
یهودیان و مسیحیان ) بیاوری ( و آن ادلّه و براهین را بر صدق تغییر قبله از
بیتالمقدّس به مسجدالحرام ارائه نمائی ، تو را باور نمیدارند و ) از قبله
تو پیروی نمینمایند ، و تو ( نیز که در پرتو وحی ، قبله راستین ابراهیم را
باز شناختهای ، دیگر ) از قبله ایشان پیروی نخواهی کرد ، و برخی از آنان هم
از قبله برخی دیگر پیروی نمینمایند ( بلکه بر اثر تقلید کورکورانه ،
یهودیان به سوی مشرِق ، و مسیحیان به جانب مغرب رو میکنند و آماده پذیرش
دلیل و برهانی نیستند ) و اگر از خواستها و آرزوهای ایشان پیروی کنی ( و
برای سازش با آنان رو به قبله ایشان شوی ) بعد از آن که علم و دانائی به تو
دست داده است ( و به حقیقت امر آشنا گشتهای ) در این صورت تو بیگمان از
زمره ستمکاران خواهی بود ( و حاشا که چنین کنی . بلکه این اندرزی است برای
مؤمنان که هرگز چنین نکنند ، و کسی به خاطر کسی حق را رها نسازد و از باطل
پیروی نکند ) .
توضیحات :
« ءَایَةٍ » : حجّت . دلیل
. « مِن بَعْدِ مَا جَآءَکَ مِنَ الْعِلْمِ » ، پس از آن که توسّط وحی از
باطل آگاهی یافتهای و حق برای تو روشن شده است .
سوره بقرة آیه 146
متن آیه :
الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَعْرِفُونَهُ کَمَا یَعْرِفُونَ
أَبْنَاءهُمْ وَإِنَّ فَرِیقاً مِّنْهُمْ لَیَکْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ
یَعْلَمُونَ
ترجمه :
آنان که بدیشان کتاب ( آسمانی )
دادهایم ، او را ( که محمّد نام و پیغمبر خاتم است ، خوب ) میشناسند ،
بدان گونه که پسران خود را میشناسند ، و برخی از آنان بیگمان حق را ( از
جمله پیغمبری محمّد و قبلگی کعبه را ) پنهان میدارند ، در حالی که میدانند
.
توضیحات :
« یَعرِفُونَهُ » : او را میشناسند . از
او آگاهی دارند . مرجع ضمیر ( هُ ) پیغمبر ( است ( نگا : جاثیه / 23 ) . «
فَرِیق » : فرقه . دسته . گروه . « وَ هُمْ یَعْلَمُونَ » : و حال آن که
آنان میدانند .
سوره بقرة آیه 147
متن آیه :
الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ فَلاَ تَکُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِینَ
ترجمه :
حق ( همان است که ) از جانب پروردگارت ( برایت آمده است ، نه آنچه یهودیان و مسیحیان میگویند ) و جزو شکّکنندگان مباش .
توضیحات :
« الْمُمْتَرِینَ » : شکّکنندگان . از مصدر ( إمتراء ) و از ماده ( مری ) .
سوره بقرة آیه 148
متن آیه :
وَلِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَیْرَاتِ أَیْنَ
مَا تَکُونُواْ یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ
شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
هر ملّتی را جهتی است ( که
به هنگام نماز ) بدانجا رو میکند . ( ابراهیم و اسماعیل رو به کعبه ، و
بنیاسرائیل رو به صخره بیتالمقدّس ، و مسیحیان روبه مشرِق میکردند . لیکن
سو و جهت همچون توحید و ایمان به رستاخیز و حساب و کتاب اخروی ، از اصول و
ارکان دین نیست . بلکه مانند تعداد رکعات نماز و مقدار واجب زکات ، باید
تسلیم وحی آسمانی بود ) . پس به سوی نیکیها بشتابید و در انواع خیرات بر
یکدیگر سبقت بگیرید . هر جا که باشید خدا همگی شما را گرد میآورد ( و به
حساب همگان رسیدگی میکند و بلاد و جهات در امر دین بیارزش است . بلکه خیرات
و نیکیها ارزشمند است ) . خدا بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
«
وِجْهَةٌ » : جهت . سو . مکانی که بدان روی میشود . قبله . « هُوَ » : آن
گروه نمازگزار . « مُوَلِّیهَا » : رو بدان جهتکننده . « إسْتَبِقُوا
الْخَیْرَاتِ » : در نیکیها با هم مسابقه بدهید و بر همدیگر پیشی بگیرید .
سوره بقرة آیه 149
متن آیه :
وَمِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِن رَّبِّکَ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا
تَعْمَلُونَ
ترجمه :
از هر مکانی که بیرون شدی ( و
به هرجا که رسیدی ، در سفر و حضر ، و در هر زمان و مکانی ، به هنگام ) نماز
رو به سوی مسجدالحرام کن و این روکردنت ( از همه نقاط زمین به سوی
مسجدالحرام ) بیگمان حق ( ثابت و موافق مصلحت ) است و از جانب پروردگارت
میباشد ، و خدا از آنچه میکنید بیخبر نیست ( و پاداش پیروی مؤمنان از
پیغمبر و جزای اعمال و اخلاص ایشان را خواهد داد ) .
توضیحات :
«
مِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ » : از هر جا که بیرون رفتی . هر جا که بودی و رفتی .
هرگاه که بیرون رفتی . « إِنَّهُ » : این عمل روکردن به کعبه .
سوره بقرة آیه 150
متن آیه :
وَمِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
وَحَیْثُ مَا کُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ لِئَلاَّ یَکُونَ
لِلنَّاسِ عَلَیْکُمْ حُجَّةٌ إِلاَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنْهُمْ فَلاَ
تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِی وَلأُتِمَّ نِعْمَتِی عَلَیْکُمْ وَلَعَلَّکُمْ
تَهْتَدُونَ
ترجمه :
و از هرجا که بیرون رفتی ( و
به هر جا که رسیدی ، به هنگام نماز در همه نقاط جهان ) رو به سوی
مسجدالحرام کن ، و ( ای مؤمنان ! چه در سفر و چه در حضر ، در همه اقطار
زمین ، به هنگام نماز ) هر جا که بودید ، رو به سوی آن کنید ، تا مردم بر
شما حجّتی نداشته باشند ( و اهل کتاب که از بررسی کتابهایشان دریافتهاند که
پیغمبر برانگیخته از نسل اسماعیل بر قبله او ، یعنی کعبه خواهد بود ، با
ترک قبله موقّت بیتالمقدّس و رو به کعبه نمازگزاردنتان بدانند تو همان
پیغمبر راستین و از نژاد اسماعیلی ) مگر کسانی که از ایشان ( با مشرکان
همصدا شده و منافقانه رفتار کنند و بر خود و دیگران ) ستم نمایند ( و
مزوّرانه بگویند : تغییر قبله محمّد از بیتالمقدّس به کعبه ، به علّت گرایش
به دین آباء و اجدادی خود و عشق به دیار و زادگاه خویش است ) . پس از آنان
مترسید ( و به فرمان خدا به هنگام نماز رو به کعبه کنید ) و از من بترسید (
که اگر مخالف وحی رفتار کنید جانب حق را رها ساختهاید و پادافره خود را
خواهید دید . پس گوش به فرمان خدا باشید ) تا نعمت خویش را بر شما تکمیل
کنم ( و با اعطاء قبله مستقلّی فوائد مادی و معنوی به شما بخشم ، و شما نیز
با شناخت قبله راستین همیشگی ، آمادگی بیشتر برای دریافت حق را فراهم آرید
) و شاید رهنمود شوید .
توضیحات :
« لِئَلاّ
یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَیْکُمْ حُجَّةٌ إِلاّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ »
: تا این که مردم بر شما حجّتی نداشته باشند ، مگر این که ستم و یاوه
بگویند . این سخن بدان میماند که به کسی بگوئی : تو حقی بر من نداری مگر
این که ستم کنی و یاوهسرائی نمائی . « حُجَّةٌ » : دلیل . در اینجا مراد
دلیل باطل است ( نگا : شوری / 16 ) . « إِلاّ » : مگر . به معنی واو عطف یا
لکن است و تقدیر چنین است : وَلاَ الَّذِینَ ظَلَمُوا . یا این که : لکِنِ
الَّذِینَ ظَلَمُوا .
سوره بقرة آیه 151
متن آیه :
کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولاً مِّنکُمْ یَتْلُو عَلَیْکُمْ
آیَاتِنَا وَیُزَکِّیکُمْ وَیُعَلِّمُکُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ
وَیُعَلِّمُکُم مَّا لَمْ تَکُونُواْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
همچنین ( برای تکمیل نعمت خود بر شما ) پیغمبری را از خودتان در میانتان
برانگیختم که آیات ( قرآن ) ما را بر شما فرو میخواند ( و نشانههای
وحدانیّت و عظمت خدا را در گستره جهان به شما مینمایاند ) و شما را پاکیزه
میدارد ( از رذائلی همچون زندهبگور کردن دختران و خونریزیها و کشتن فرزندان
از ترس فقر و فاقه و غیره . و با کاشتن نهال فضائل در اندرونتان ، شما را
سرور و سرمشق دیگران میسازد ) و به شما کتاب ( قرآن ) و حکمت ( اسرار و
منافع احکام ) را میآموزد ( تا با حفظ نظم و لفظ قرآن و بهرهمندی از نور آن
، به زندگی خویش حیات و تحرّک بخشید و با استفاده از سنّت عملی و سیرت
نبوی ، به احکام شریعت آشنا گردید ) . و به شما ( به همراه کتاب و حکمت )
چیزی یاد میدهد که نمیتوانستید آن را بیاموزید ( چون وسیله آموزش آن ،
اندیشه و نگاه نیست ، بلکه باید از راه وحی آموخته شود . همانند اخبار عالم
غیب و اشارات علمی و بیان سرگذشت پیغمبران و احوال پیشینیان ، که نه تنها
برای اعراب بلکه برای اهل کتاب نیز مجهول بود ) .
توضیحات :
«
کَمَا » : همان گونه که . مانند این انعام دیگرمان که رسولی از میان . «
یَتْلُو » : فرو میخواند . در رسمالخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد . «
الْکِتَابَ » : مراد قرآن است . « الْحِکْمَةَ » : سنّت نبوی . شناخت اسرار
شریعت .
سوره بقرة آیه 152
متن آیه :
فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُواْ لِی وَلاَ تَکْفُرُونِ
ترجمه :
پس
مرا یاد کنید ( با طاعت و عبادت و دوری از معاصی ، به دل و زبان و قلم و
قدم ، و سیر در آفاق و انفس ، جهت کشف عظمت و قدرت من ) تا من نیز شما را
یاد کنم ( با اعطاء ثواب و گشایش ابواب سعادت و خیرات و ادامه پیروزی و
قدرت و نعمت ) و از من سپاسگزاری کنید ( و با گفتار و کردار ، شکرگزار
انعام و احسان من باشید ) و از من ناسپاسی مکنید ( و نعمتهای مرا نادیده
مگیرید ) .
توضیحات :
« لا تَکْفُرُونِ » : منکر
نعمتهای من بر خود با سپاسگزاری نکردن از آنها نشوید . یاء متکلّم برای
تخفیف و تناسب فواصل حذف شده است .
سوره بقرة آیه 153
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از بردباری و نماز ( در برابر حوادث سخت زندگی )
کمک بگیرید ( و بدانید که ) خدا با بردباران است ( و یار و یاور ایشان است
) .
توضیحات :
« إسْتَعِینُوا » : یاری جوئید .
سوره بقرة آیه 154
متن آیه :
وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبیلِ اللّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاء وَلَکِن لاَّ تَشْعُرُونَ
ترجمه :
و به کسانی که در راه خدا کشته میشوند مرده مگوئید ، بلکه آنان زندهاند ، ولیکن شما ( چگونگی زندگی ایشان را ) نمیفهمید .
توضیحات :
«
أَمْوَاتٌ » : مردگان . « أَحْیَآءٌ » : زندگان . واژههای اموات و احیاء ،
خبر مبتدای محذوف بوده و تقدیر چنین است : هُمْ أَمْوَاتٌ بَلْ هُمْ
أَحْیَآءٌ . « لا تَشْعُرُونَ » : احساس نمیکنید . نمیفهمید . پی نمیبرید
.
سوره بقرة آیه 155
متن آیه :
وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ
الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
و
قطعاً شما را با برخی از ( امور همچون ) ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی و
کمبود میوهها ، آزمایش میکنیم ، و مژده بده به بردباران .
توضیحات :
« لَنَبْلُوَنَّکُمْ » : بیگمان شما را میآزمائیم . « الأَنفُسِ » : جانها . کسان . اشخاص .
سوره بقرة آیه 156
متن آیه :
الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعونَ
ترجمه :
آن کسانی که هنگامی که بلائی بدانان میرسد ، میگویند : ما از آنِ خدائیم و به سوی او بازمیگردیم .
توضیحات :
« أَصَابَتْهُمْ » : بدیشان رسید . بر سر آنان آمد . « إِنَّا » : این که ما . « رَاجِعُونَ » : بَرگشتگان . رجوعکنندگان .
سوره بقرة آیه 157
متن آیه :
أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ
ترجمه :
آنان
( همان بردباران با ایمانی هستند که ) الطاف و رحمت و احسان و مغفرت
خدایشان شامل حال آنان میگردد ، و مسلّماً ایشان راهیافتگان ( به جاده حق و
حقیقت و طریق خیر و سعادت ) هستند .
توضیحات :
« صَلَوَاتٌ » : جمع صَلاة ، عنایت . مغفرت . رأفت . « الْمُهْتَدُونَ » : راهیافتگان .
سوره بقرة آیه 158
متن آیه :
إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَآئِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ
الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِ أَن یَطَّوَّفَ بِهِمَا
وَمَن تَطَوَّعَ خَیْراً فَإِنَّ اللّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
بیگمان
( دو کوه ) صفا و مروه ( و هفت بار سعی میان آن دو ) از نشانههای ( دین )
خدا و عبادات الله هستند . پس هر که ( میخواهد فریضه ) حجّ بیت (
اللهالحرام ) یا عمره را به جای آورد ، بر او گناهی نخواهد بود که آن دو (
کوه ) را بارها طواف کند ( و سعی میان صفا و مروه را به جای آورد ) . هر که
به دلخواه کار نیکی را انجام دهد ( و بیش از واجبات ، به طاعت و عبادت
پردازد ، خدا پاداش او را میدهد ، چه ) بیگمان خدا سپاسگزار و آگاه ( از
اعمال و نیّات عبادتکنندگان ) است .
توضیحات :
«
الصَّفَا » : اسم کوهی است . « الْمَرْوَةَ » : اسم کوهی است . « شَعَآئِرِ
» : جمع شَعیرَة ، علامتها . نشانهها . در اینجا شعائر بر امکنه عبادت
اطلاق شده است . « حَجَّ الْبَیْتَ » : قصد کعبه برای ادای مناسک در موسم
حجّ کرد . « إعْتَمَرَ » : قصد عُمره کرد . « جُنَاحَ » : گناه . «
یَطَّوَّفَ » : طواف کند . سعی کند . فعل مضارع باب تفعّل است و اصل آن (
یَتَطَوَّفَ ) میباشد . « تَطَوَّعَ » : آزادانه و راغبانه به عهده گرفت . «
خَیْراً » : کار نیکو . خوبی . اعم از حجّ و عمره و طواف و . . . «
شَاکِرٌ » : سپاسگزار . این واژه بیانگر مبالغه احسان خدا در حق بندگان است
و برای خدا معنی جزا دهنده طاعت و کردار شایسته را دارد .
سوره بقرة آیه 159
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ
وَالْهُدَى مِن بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ أُولَئِکَ
یَلعَنُهُمُ اللّهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ
ترجمه :
بیگمان
کسانی که پنهان میدارند آنچه را که از دلائل روشن و هدایت فرو فرستادهایم ،
بعد از آن که آن را برای مردم در کتاب ( تورات و انجیل ) بیان و روشن
نمودهایم ، خدا و نفرینکنندگان ( چه از میان فرشتگان و چه از میان مؤمنان
انس و جان ) ، ایشان را نفرین میکنند ( و خواستار طرد آنان از رحمت خدا
خواهند شد ) .
توضیحات :
« الْبَیِّنَاتِ » : دلائل
روشن . آیات دالّ بر صدق خاتمالانبیاء . « الْهُدَیا » : رهنمود . راهنمای
به سوی حق و حقیقت . « الْکِتَابِ » : مراد میتواند تورات باشد ( نگا :
انعام / 91 ) ، یا جمیع کتابهای آسمانی ، اعم از تورات و انجیل و قرآن . «
اللاّعِنُونَ » : نفرینکنندگان ، و آنان عبارتند از مؤمنان و فرشتگان .
سوره بقرة آیه 160
متن آیه :
إِلاَّ الَّذِینَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَبَیَّنُواْ فَأُوْلَئِکَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
مگر
کسانی که توبه کنند ( از کتمان حق ) و به اصلاح ( حال خود و جبران مافات )
بپردازند و ( آنچه را که از اوصاف پیغمبر و اسلام و دیگر حقائق میدانستند و
پنهان میکردند ) آشکار سازند . چه توبه چنین کسانی را میپذیرم و من بسی
توبهپذیر و مهربانم .
توضیحات :
« بَیَّنُوا » :
روشنگری کردند . پنهان را آشکار نمودند . « أَتُوبُ عَلَیْهِمْ » : توبه
ایشان را میپذیرم . با فضل و مغفرت خود به سویشان برمیگردم .
سوره بقرة آیه 161
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ
عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللّهِ وَالْمَلآئِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
ترجمه :
کسانی
که کفر ورزیدند و در حالی که کافر بودند مردند ( و با استمرار کفر و بدون
توبه و پشیمانی ، از دنیا رفتند ) نفرین خدا و فرشتگان و همه مردمان بر
آنان خواهد بود .
توضیحات :
« وَ هُمْ کُفَّارٌ » : و
حال آن که کافر باشند . « أَجْمَعِینَ » : جملگی . همگی . این واژه تأکید
است و شامل کافران نیز میگردد ، زیرا که در روز قیامت کافران هم یکدیگر را
نفرین میکنند ( نگا : عنکبوت / 25 ، احزاب / 68 ) .
سوره بقرة آیه 162
متن آیه :
خَالِدِینَ فِیهَا لاَ یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ یُنظَرُونَ
ترجمه :
جاودانه در آن نفرین باقی میمانند ( و همیشه در آتش دوزخ بسر میبرند ) و نه عذاب آنان سبک میشود و نه مهلتی بدیشان داده میشود .
توضیحات :
« لا یُخَفَّفُ » : سبک نمیگردد . کاستی داده نمیشود . « وَ لاهُمْ یُنظَرُونَ » : مهلت و فرصت بدیشان داده نمیشود .
سوره بقرة آیه 163
متن آیه :
وَإِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
خداوند شما ، خداوند یکتا و یگانه است و هیچ خدائی جز او که رحمان و رحیم است وجود ندارد .
توضیحات :
« إلهٌ » : معبود . « وَاحِدٌ » : یکتا . یگانه .
سوره بقرة آیه 164
متن آیه :
إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ
وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنفَعُ
النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاء فَأَحْیَا بِهِ
الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِن کُلِّ دَآبَّةٍ وَتَصْرِیفِ
الرِّیَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخِّرِ بَیْنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ لآیَاتٍ
لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
ترجمه :
مسلّماً در آفرینش
آسمانها و زمین و آمد و شد شب و روز ( و اختلاف آن دو در درازی و کوتاهی و
منافع بیشمار آنها ) و کشتیهائی که به سود مردم در دریا در حرکتند ( و
برابر قانون وزن مخصوص اجسام و سرشت آب و باد و بخار و برق ، و غیره که از
ساختههای پروردگارند در جریانند ) و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده ( که
برابر قوانین منظّمی بخارها به ابرها تبدیل و بر پشت بادها به جاهائی که
خدا خواسته باشد رهسپار میگردند و پس از تلقیح ، به صورت برف و تگرگ و
باران مجدّداً بر زمین فرو میریزند ) و با آن زمین را پس از مرگش زنده
ساخته و انواع جنبندگان را در آن گسترده ، و در تغییر مسیر بادها و ابرهائی
که در میان آسمان و زمین معلّق میباشند ( و برابر قوانین و ضوابط ویژهای
در پهنه فضا پراکنده نمیگردند و هدر نمیروند ) ، بیگمان نشانههائی ( برای
پیبردن به ذات پاک پروردگار و یگانگی خداوندگار ) است برای مردمی که تعقّل
ورزند .
توضیحات :
« خَلْقِ » : آفرینش . موجودات . «
إخْتِلافِ » : آمد و شد ( نگا : فرقان / 62 ) . دگرگونی از لحاظ زیادت و
نقصان و غیره . « الْفُلْکِ » : کشتیها . این واژه برای مفرد و جمع به کار
میرود ( نگا : هود / 37 ، یونس / 22 ) . « بِمَا » : به سود . به چیزی که
سود میرساند . واژه ( مَا ) مصدریّه یا موصول است . « مِن السَّمَآءِ » :
از آسمان . مراد از آسمان ، ابر آسمان است ( نگا : نور / 43 ، واقعه / 69 )
. « بَثَّ » : پخش کرد . زیاد کرد ( نگا : نساء / 1 ) . « دَآبَّةٍ » :
رونده . این واژه گاهی شامل انسان و غیرانسان است ( نگا : هود / 6 و 56 ) .
و گاهی شامل جانداران بجز انسان و پرندگان ( نگا : انعام / 38 ) . و زمانی
شامل همه جانداران بجز انسان ( نگا : عنکبوت / 60 ) . در اینجا شامل انسان
و غیرانسان است . « تَصْرِیفِ » : وزاندن . از این سو بدان سو حرکت دادن .
« الرِّیَاحِ » : بادها . « السَّحَابِ » : ابر . « الْمُسَخَّرِ » :
فرمانبردار . مقهور .
سوره بقرة آیه 165
متن آیه :
وَمِنَ النَّاسِ مَن یَتَّخِذُ مِن دُونِ اللّهِ أَندَاداً
یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللّهِ وَالَّذِینَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبّاً
لِّلّهِ وَلَوْ یَرَى الَّذِینَ ظَلَمُواْ إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ
الْقُوَّةَ لِلّهِ جَمِیعاً وَأَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ
ترجمه :
برخی
از مردم هستند که غیر از خدا ، خدا گونههائی برمیگزینند و آنان را همچون
خدا دوست میدارند ، و کسانی که ایمان آوردهاند خدا را سخت دوست میدارند ( و
بالاتر از هر چیز بدو عشق میورزند ) . آنان که ستم میکنند اگر میشد عذابی
را مشاهده نمایند که هنگام ( رستاخیز ) میبینند ، ( میفهمند که ) قدرت و
عظمت همه از آن خدا است و خدا دارای عذاب سختی است .
توضیحات :
«
مِن دُونِ اللهِ » : غیر از خدا . به جای خدا . « أَندَاداً » : جمع نِدّ ،
همتاها . همگونها . انبازها . « یُحِبُّونَهُمْ » : دوستشان میدارند .
جمله حالیّه است برای ضمیر مستتر در فعل ( یَتَّخِذُ ) که به لفظ ( مَنْ )
برمیگردد . فعل ( یَتَّخِذُ ) با توجّه به لفظ ( مَنْ ) مفرد ذکر گشته است ،
و فعل ( یُحِبُّونَهُمْ ) با توجّه به معنی ( مَنْ ) جمع آورده شده است . «
وَ لَوْ یَرَی الَّذِینَ ظَلَمُوا » : اگر کسانی که بر خویشتن ستم روا
دیدهاند میدیدند . اگر کسانی که بر خویشتن ستم روا دیدهاند میدانستند .
جواب ( لَوْ ) محذوف است که چنین است : لَوَقَعُوا مِنَ الْحَسْرَةِ وَ
النَّدَامَةِ فِیمَا لا یَکَادُ یُوصَفُ . « أَنَّ الْقُوَّةَ ِللهِ
جَمِیعاً » : قدرت جملگی از آن خدا است . این جمله جانشین دو مفعول ( یَری )
است .
سوره بقرة آیه 166
متن آیه :
إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُواْ مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ وَرَأَوُاْ الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأَسْبَابُ
ترجمه :
در
آن هنگام که ( رستاخیز فرا میرسد و پیروان سرگشته از رهبران گمراهکننده
میخواهند که رستگارشان سازند و ) رهبران از پیروان خود بیزاری میجویند ( و
نسبت به آنان اظهار ناشناسی و بیگانگی میکنند ) و عذاب را مشاهده مینمایند ،
و روابط ( و پیوندهای مودّت و محبّتی که در دنیا میانشان بود ) گسیخته
میگردد ( و دستشان از همه جا کوتاه میشود ) .
توضیحات :
«
تَبَرَّأَ » : بیزاری نمود . « أُتُّبِعُوا » : پیروی شدند . «
إِتَّبَعُوا » : پیروی کردند . « تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأسْبَابُ » :
پیوندها و روابطشان گسیخت . « الأسْبَابُ » : جمع سَبَب ، وسائل نجات .
سوره بقرة آیه 167
متن آیه :
وَقَالَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ لَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ
مِنْهُمْ کَمَا تَبَرَّؤُواْ مِنَّا کَذَلِکَ یُرِیهِمُ اللّهُ
أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَیْهِمْ وَمَا هُم بِخَارِجِینَ مِنَ النَّارِ
ترجمه :
و
( در این موقع ) پیروان میگویند : کاش بازگشتی ( به دنیا ) میداشتیم تا از
آنان بیزاری جوئیم ، همان گونه که آنان ( امروزه ) از ما بیزاری جستند ( و
ناآشنایمان نامیدند . آری ) این چنین خداوند کردارهایشان را به گونه
حسرتزا و اندوهباری نشان ایشان میدهد ، و آنان هرگز از آتش ( دوزخ ) بیرون
نخواهند آمد .
توضیحات :
« کَرَّةً » : برگشت . عودت
و رجوع به دنیا ( نگا : زمر / 58 ) . « کَذلِکَ » : این چنین . «
یُرِیهِمْ » : بدیشان نشان میدهد . بدیشان حالی میکند . ضمیر ( هِمْ ) در (
یُرِیهِمْ ) مفعول اوّل ، و واژه ( أَعْمَالَ ) مفعول دوم ، و ( حَسَراتٍ )
مفعول سوم یا حال ( هِمْ ) میباشد . « حَسَرَاتٍ » : آهها و نالهها .
افسوسها .
سوره بقرة آیه 168
متن آیه :
یَا
أَیُّهَا النَّاسُ کُلُواْ مِمَّا فِی الأَرْضِ حَلاَلاً طَیِّباً وَلاَ
تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ
ترجمه :
ای
مردم ! از آنچه در زمین است و حلال و پاکیزه است ( و خدا آن را تحریم
نکرده و نفس انسان گوارا و خوشایندش میداند ) بخورید ، و پا به پای اهریمن
راه نیفتید ( و به دنبال شیطان روان نشوید ) . بیگمان او دشمن آشکار شما
است .
توضیحات :
« حَلالاً » : حال ( ما ) یا مفعول (
کُلُوا ) یا صفت مفعول محذوفی است که تقدیر آن چنین است : کُلُوا شَیْئاً
حَلالاً : یا صفت مصدر محذوفی است و تقدیر آن چنین میشود : کُلُوا أَکْلاً
حَلالاً . « طَیِّباً » : پاکیزه ، صفت ( حَلالاً ) است . « خُطُوَاتِ » :
جمع خُطْوَةَ ، گامها . « مُبِینٌ » : آشکار . آشکارکننده . از مصدر (
إبانة ) که به صورت لازم و متعدّی به کار میرود . یعنی : ظَاهِرُ
الْعَدَاوَةِ ، یا : مُظْهِرُ الْعَدَاوَةِ .
سوره بقرة آیه 169
متن آیه :
إِنَّمَا یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاء وَأَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
او
تنها شما را به سوی زشتکاری و گناهکاری فرمان میدهد ( و بدیها را در
نظرتان میآراید و شما را وا میدارد بر ) این که آنچه را نمیدانید به خدا
نسبت دهید ( و با پیروی از اوهام و خرافات نادانسته به دنبال معبودهای باطل
روان شوید و حلال را حرام ، و حرام را حلال بشمار آورید ) .
توضیحات :
«
السُّوءِ » : بدی . هر گناهی که سرانجام ناپسندی داشته باشد . قبیح . «
الْفَحْشَآءِ » : زشتترین معاصی ، مانند زنا و قتل . « مَا لا تَعْلَمُونَ »
: آنچه را که نمیدانید . مفعول فعل ( لا تَعْلَمُونَ ) محذوف و تقدیر آن
چنین است : مَا لا تَعْلَمُونَ الإِذْنَ فِیهِ مِنَ اللهِ . . .
سوره بقرة آیه 170
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللّهُ قَالُواْ بَلْ
نَتَّبِعُ مَا أَلْفَیْنَا عَلَیْهِ آبَاءنَا أَوَلَوْ کَانَ آبَاؤُهُمْ
لاَ یَعْقِلُونَ شَیْئاً وَلاَ یَهْتَدُونَ
ترجمه :
و
هنگامی که به آنان گفته شود : از آنچه خدا فرو فرستاده است پیروی کنید ( و
راه رحمان را پیش گیرید ، نه راه شیطان را ) ، میگویند : بلکه ما از آنچه
پدران خود را بر آن یافتهایم پیروی میکنیم ( نه از چیز دیگری ) . آیا اگر
پدرانشان چیزی ( از عقائد و عبادات دین ) را نفهمیده باشند و ( به هدایت و
ایمان ) راه نبرده باشند ( باز هم کورکورانه از ایشان تقلید و پیروی میکنند
؟ ) .
توضیحات :
« أَلْفَیْنَا » : یافتهایم . دیدهایم . از ماده ( لفی ) . « لا یَعْقِلُونَ » : نمیفهمند . درک نمیکنند .
سوره بقرة آیه 171
متن آیه :
وَمَثَلُ الَّذِینَ کَفَرُواْ کَمَثَلِ الَّذِی یَنْعِقُ بِمَا لاَ
یَسْمَعُ إِلاَّ دُعَاء وَنِدَاء صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لاَ
یَعْقِلُونَ
ترجمه :
مثل ( دعوتکننده ) کسانی که
کفر ورزیدهاند ( و راه حقیقت و هدایت را ترک گفتهاند و کورکورانه به دنبال
آباء و اجدادشان افتادهاند ) همچون مثل کسی است که ( چوپان گوسفندانی باشد و
) آنها را صدا بزند ، ولی آنها چیزی جز سر و صدا نشنوند ( و بدون این که
حقیقت و مفهوم گفتار او را درک کنند ، با اشاره او بیاراده سر به زیر
اندازند و به این طرف و آن طرف بروند . کافران نیز ) کران و لالان و
کورانند و لذا ایشان از روی خرد عمل نمیکنند و نمیفهمند .
توضیحات :
«
مَثَلُ الَّذِینَ » : مضاف محذوف است و تقدیر چنین است : مَثَلُ دَاعِی
الَّذِینَ . مَثَلُ دُعَآءِ الَّذِینَ کَفَرُوا کَمَثَلِ دُعَآءِ الَّذِی
یَنْعِقُ بِما لا یَسْمَعُ إِلاّ دُعَآءً وَ نِدَآءً . « یَنْعِقُ » :
فریاد میزند . نهیب میزند . « مَا » آنچه . مراد چهارپایان ، یا صدا و
فریاد است . « یَنْعِقُ بِمَا » : بر چهارپایان نهیب میزند . « دُعَآءً » :
بانگزدن . فراخواندن . « نِدَآءً » : بانگزدن . فراخواندن . مصدر باب
مفاعله است . « صُمٌّ » : جمع أَصمّ ، کران . « بُکْمٌ » : جمع أَبْکَم ،
لالان . « عُمْیٌ » : جمع أَعْمی ، کوران .
سوره بقرة آیه 172
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُلُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا
رَزَقْنَاکُمْ وَاشْکُرُواْ لِلّهِ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از چیزهای پاکیزهای بخورید که روزی شما
ساختهایم ، و سپاس خدای را بجا آورید ، اگر او را پرستش میکنید .
توضیحات :
« طَیِّبَاتِ » : چیزهای پاک . مراد خوراکیهای لذیذ یا رزق حلال است .
سوره بقرة آیه 173
متن آیه :
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِیرِ
وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَلاَ
عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
(
آنچه را که مشرکان و یهودیان و دیگران حرام میدانند ، حرام نیست ، بلکه
خداوند ) تنها مردار و خون و گوشت خوک و آنچه نام غیرخدا ( به هنگام ذبح )
بر آن گفته شده باشد ( و به نام بتان و شبیه آنها سر بریده شود ) بر شما
حرام کرده است . ولی آن کس که مجبور شود ( به خاطر حفظ جان از آن اشیاء
حرام بخورد ) در صورتی که علاقهمند ( به خوردن و لذّت بردن از چنین چیزهائی
نبوده ) و متجاوز ( از حدّ سدّجوع هم ) نباشد ، گناهی بر او نیست . بیگمان
خداوند بخشنده و مهربان است .
توضیحات :
«
الْمَیْتَةَ » : مردار . « الدَّمَ » : خون . « لَحْمَ » : گوشت . «
الْخِنزِیرِ » : خوک . « مَآ أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللهِ » : آنچه به نام
چیزی جز خدا ذبح شود . از قبیل : به نام لات ، به نام عزّی ، به نام فلان .
یعنی مقصود از ذبح آن حیوان تقرّب به غیر خدا باشد . « أُهِلَّ » : از
مصدر ( إهلال ) به معنی صدا بلندکردن . « اُضْطُرَّ » : وادار گردید .
مجبور شد . « بَاغٍ » : خواستار و علاقهمند . « عَادٍ » : متجاوز از اندازه
ضرورت . « غَیْرَ بَاغٍ وَ لا عَادٍ » : نه طالب و راغب آن باشد و نه از
حد ضرورت تجاوز کند . واژه ( غَیْرَ ) حال ضمیر مستتر در فعل ( أُضْطُرَّ )
است . « إِثْمَ » : گناه .
سوره بقرة آیه 174
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ الْکِتَابِ
وَیَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِیلاً أُولَئِکَ مَا یَأْکُلُونَ فِی
بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَلاَ یُکَلِّمُهُمُ اللّهُ یَوْمَ
الْقِیَامَةِ وَلاَ یُزَکِّیهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
کسانی
که آنچه را خدا از کتاب ( آسمانی ) نازل کرده است ، پنهان میدارند ( یا
دست به تأویل ناروا و تحریف مییازند ) و آن را به بهای کم ( و ناچیز دنیا )
میفروشند ، آنان جز آتش چیزی نمیخورند . ( زیرا اموالی که از رهگذر کتمان
آیات آسمانی و تحریف و تأویل ناروای حقائق رحمانی به دست میآید ، سبب نزول
آنان به آتش دوزخ خواهد شد ) و روز رستاخیز خدا ( از آنان روگردان بوده و )
با ایشان سخن نمیگوید و آنان را ( از کثافت گناهان با عفو و گذشت خویش )
پاکیزه نمیدارد . و ایشان را عذاب دردناکی است .
توضیحات :
«
یَکْتُمُونَ » : پنهان میکنند . « یَشْتَرُونَ بِهِ » : میخورند بدان .
فراچنگ میآورند بدان . مرجع ضمیر ( هِ ) واژه ( الْکِتَاب ) یا ( مَا ) یا
عمل کتمان است . « بُطُون » : جمع بطن ، شکمها . « لا یُکَلِّمُهُمُ اللهُ »
: خدا با ایشان سخن نمیگوید . مراد سخنی است که مایه سرور ایشان شود و
بیانگر رحمت خدا باشد . والا خداوند با کافران و منافقان صحبت میفرماید (
نگا : أنعام / 22 ، یونس / 28 ، حجر / 92 ) . « لا یُزَکِّیهِمْ » : آنان
را از کثافات گناهان با مغفرت و گذشت خود پاکیزه نمیدارد .
سوره بقرة آیه 175
متن آیه :
أُولَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُاْ الضَّلاَلَةَ بِالْهُدَى وَالْعَذَابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَمَا أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ
ترجمه :
آنان
کسانیاند که گمراهی را با هدایت ، و عذاب را با آمرزش ( مبادله و )
خریداری کردهاند . چقدر در برابر آتش ( دوزخ ) بردبارند ! ( جای بسی شگفت
است که شخص عاقل از موجبات عذاب خوشحال بوده و پیوسته در انجام زشتیها که
انسان را به دوزخ میکشانند ، در تکاپو باشد ) .
توضیحات :
« مَآ أَصْبَرَهُمْ عَلَی النَّارِ ؟ ! » : شگفتا ، بر آتش چه شکیبایند ؟ !
سوره بقرة آیه 176
متن آیه :
ذَلِکَ بِأَنَّ اللّهَ نَزَّلَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُواْ فِی الْکِتَابِ لَفِی شِقَاقٍ بَعِیدٍ
ترجمه :
آن
( عذابی که برایشان مشخّص گشته است ، به خاطر کفری است که نسبت به کتاب
روا میدارند و در کتمان و تحریفش میکوشند ) به سبب این که خدا کتاب (
آسمانی قرآن یا تورات ) را توأم با حق فرو فرستاده ( و اصلاً شائبه بطلان
بدان راه ندارد و ایشان به دروغ در تکذیب آن میکوشند یا پنهانش میدارند ) و
به راستی کسانی که درباره کتاب ( آسمانی ) اختلاف میورزند به دشمنانگی و
دو دستگی دور ( از صداقت و حقیقتی ) دچارند .
توضیحات :
«
ذلِکَ » : آن . یعنی همه آنچه از خوردن آتش ، و سخن نگفتن به رحمت ، و
تزکیه ، و عذاب مترتّب بر کتمان گذشت . . . « شِقَاقٍ » : دشمنانگی . «
بَعِیدٍ » : دور از حق .
سوره بقرة آیه 177
متن آیه :
لَّیْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ
وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ
وَالْمَلآئِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى
حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ
السَّبِیلِ وَالسَّآئِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلاةَ وَآتَى
الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُواْ وَالصَّابِرِینَ
فِی الْبَأْسَاء والضَّرَّاء وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَئِکَ الَّذِینَ
صَدَقُوا وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ
ترجمه :
این
که ( به هنگام نماز ) چهرههایتان را به جانب مشرِق و مغرب کنید ، نیکی (
تنها همین ) نیست ( و یا ذاتاً روکردن به خاور و باختر ، نیکی بشمار نمیآید
) . بلکه نیکی ( کردار ) کسی است که به خدا و روز واپسین و فرشتگان و کتاب
( آسمانی ) و پیغمبران ایمان آورده باشد ، و مال ( خود ) را با وجود
علاقهای که بدان دارد ( و یا به سبب دوست داشت خدا ، و یا با طیب خاطر ) به
خویشاوندان و یتیمان و درماندگان و واماندگان در راه و گدایان دهد ، و در
راه آزادسازی بردگان صرف کند ، و نماز را برپا دارد ، و زکات را بپردازد ، و
( نیکی کردار کسانی است که ) وفاکنندگان به پیمان خود بوده هنگامی که
پیمان بندند ، و ( به ویژه کسانی نیکند و شایسته ستایشند که ) در برابر فقر
( و محرومیّتها ) و بیماری ( و زیان و ضررها ) و به هنگام نبرد ، شکیبایند
( و استقامت میورزند ) . اینان کسانی هستند که راست میگویند ( در ادّعای
ایمان راستین و پیجوئی اعمال نیک ) و به راستی پرهیزکاران ( از عذاب خدا با
دوری گرفتن از معاصی و امتثال اوامر الهی ) اینانند .
توضیحات :
«
لَیْسَ الْبِرَّ . . . » : واژه ( بِرَّ ) خبر مقدم ( لَیْسَ ) و ( أَن
تُوَلُّوا ) اسم مؤخّر آن است . « الْبِرَّ » : واژهای است که در برگیرنده
همه صفات نیک است . خیر فراوان . « قِبَل » : جهت . سو . « لکِنَّ الْبِرَّ
» : واژه ( بِرّ ) اسم لکِنَّ است و ( بِرُّ ) دوم محذوف ، خبر آن است که
تقدیر چنین میشود : لکِنَّ الْبِرَّ بِرُّ مَنْ . برخی ( بِرَّ ) را اسم
لکِنَّ و ( مَنْ ) را خبر آن گرفتهاند . « الْکِتَابِ » : جنس کتاب ، یعنی
همه کتابهای آسمانی مراد است ( نگا : بقره / 121 ) . « عَلَیا حُبِّهِ » :
با وجود دوست داشت خدا . با عشق به کارِ صدقه و احسان . مرجع ضمیر ( ه ) را
خدا و مال و مصدر مفهوم از فعل ، یعنی نفس عمل گرفتهاند . « ذَوِی
الْقُرْبَیا » : خویشاوندان . « الْمَسَاکِینَ » : نیازمندانی که چیزی از
کسی درخواست نمیکنند ( نگا : بقره / 273 ) . « إبْنَ الْسَّبِیلِ » : مسافر
نیازمند به سبب دوری از خانواده . « السَّآئِلِینَ » : گدایان . « فِی
الرِّقَابِ » : در راه آزادکردن بندگان . در اینجا مراد از ( رِقَاب ) جمع
رَقَبَة ، به معنی گردن ، خودِ اشخاص است . « الْمُوفُونَ » : وفاکنندگان .
عطف بر ( مَنْ ءَامَنَ ) است ، یا خبر مبتدای محذوف است که تقدیر آن چنین
است : وَهُمُ الْمُوفُونَ . « عَاهَدُوا » : عهد بستند . « الْصَّابِرِینَ »
: شکیبایان . منصوب است به ( أَخُصُّ ) یا ( أَمْدَحُ ) . « الْبَأْسَآءِ »
: بلا و مصیبت خارج از جسم شخص . از قبیل : تنگدستی ، زیان مالی ، مرگ
فرزندان . « الْضَّرَّآءِ » : بلا و مصیبت مربوط به جسم شخص . از قبیل :
بیماری ، رنجوری . « حِینَ » : زمان . وقت . « الْبَأْسِ » : جنگ . جهاد با
دشمنان ( نگا : احزاب / 18 ) .
سوره بقرة آیه 178
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصَاصُ فِی
الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنثَى
بِالأُنثَى فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْءٌ فَاتِّبَاعٌ
بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاء إِلَیْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِکَ تَخْفِیفٌ مِّن
رَّبِّکُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِکَ فَلَهُ عَذَابٌ
أَلِیمٌ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید !
درباره کشتگان ، ( قانون مساوات و دادگری ) قصاص بر شما فرض شده است ( و
باید در آن کسی را به گناه دیگری نگرفت ، و بلکه ) : آزاد در برابر آزاد ، و
برده در برابر برده ، و زن در برابر زن است . پس اگر کسی ( از جنایتش ) از
ناحیه برادر ( دینی ) خود ، گذشتی شد ( و یکی از صاحبان خونبها کشنده را
بخشید ، و یا حکم قصاص تبدیل به خونبها گردید ، از سوی عفو کننده ) باید
نیک رفتاری شود و ( سختگیری و بدرفتاری نشود ، و از سوی قاتل نیز به ولی
مقتول ) پرداخت ( دیه ) با نیکی انجام گیرد ( و در آن کم و کاست و
سهلانگاری نباشد ) . این ( گذشت از قاتل و اکتفاء به دیه مناسب ) تخفیف و
رحمتی است از سوی پروردگارتان . پس اگر کسی بعد از آن ( گذشت و خوشنودی از
دیه ) تجاوز کند ( و از قاتل انتقام بگیرد ) او را عذاب دردناکی خواهد بود
.
توضیحات :
« کُتِبَ » : واجب شده است . «
الْقَتْلَیا » : جمع قتیل ، کشتگان . « الْحُرُّ » : آزاد . « الْعَبْدُ » :
برده . « الأُنثَیا » : ماده . زن . « عُفِیَ » : بخشیده شد . « إتِّبَاعٌ
» : دنبال کردن . « إعْتَدَیا » : تجاوز کرد . فراتر رفت .
سوره بقرة آیه 179
متن آیه :
وَلَکُمْ فِی الْقِصَاصِ حَیَاةٌ یَاْ أُولِیْ الأَلْبَابِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
ترجمه :
ای
صاحبان خرد ! برای شما در قصاص ، حیات و زندگی است ( بنابر مصلحت و حکمتی
که در آن ، و دقائق و نکاتی که در همه احکام است . این است که قانون قصاص
را برای شما وضع کردیم تا از تجاوز و خونریزی بپرهیزید . ) باشد که تقوا
پیشه کنید .
توضیحات :
« حَیَاةٌ » : زندگی . تنکیر
آن برای تنویع یا تعظیم است . « أُوْلِی الأَلْبَابِ » : افراد باشعور .
خردمندان . « أُوْلِی » : صاحبان . دارندگان . مفرد آن ( ذُو ) است . «
أَلْبَابِ » : جمع لُبّ ، مغزها . خردها و عقلها .
سوره بقرة آیه 180
متن آیه :
کُتِبَ عَلَیْکُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَکَ خَیْراً
الْوَصِیَّةُ لِلْوَالِدَیْنِ وَالأقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى
الْمُتَّقِینَ
ترجمه :
هنگامی که یکی از شما را (
امراض مخوف و اسباب و علل ) مرگ فرا رسد ، اگر دارائی فراوانی ( با توجّه
به عرف محلّ ) از خود به جای گذاشت ، ( از سوی خدا قانون ) وصیّت بر شما
واجب شده است ( و باید ) برای پدر و مادر و نزدیکان به طور شایسته وصیّت
کند . این حق ( واجبی ) است بر پرهیزکاران ( مؤمن به کتاب خدا ) .
توضیحات :
«
خَیْراً » : مایه سود و صلاح حال ، که در اینجا مراد دارائی و مالی است که
برابر عرف محلّ فراوان بشمار آید . « الْوَصِیَّةُ » : نائب فاعل ( کُتِبَ
) است . « الْوَالِدَیْنِ » : پدر و مادر ، که از یک سوم دارائی میتوان
سهم بیشتری بدانان داد . یا مراد پدربزرگ و نیاها و مادربزرگ و ننههائی است
که کافرند ، و یا به سبب وجود دیگران از سهمالإرث محروم میگردند . به این
دسته نیز فقط از یک سوم دارائی داده میشود . « الأقْرَبِینَ » : خویشاوندان
وارث یا غیروارث به شرحی که در ( وَالِدَیْنِ ) گذشت . « بِالْمَعْرُوفِ »
: به گونه متعارف میان مردم . دادگرانه . زیبا . « حَقّاً » : مفعول مطلق
فعل ( حَقَّ ) است که محذوف است . یا صفت مصدر محذوفی است که تقدیر آن چنین
است : إیصَاءً حَقّاً .
سوره بقرة آیه 181
متن آیه :
فَمَن بَدَّلَهُ بَعْدَ مَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
پس
هر که ( اعم از شاهد و وصی ) آن را بعد از شنیدن تغییر دهد ، تنها گناه آن
بر کسانی است که آن ( وصیّت ) را تغییر میدهند ( و وصیّت کننده در پیشگاه
خدا پاداش خود را میگیرد ) . خدا شنوا و دانا است ( و گفتار همگان را
میشنود و نیّات همگان را میداند ) .
توضیحات :
« بَدَّلَ » : تغییر داد . دگرگون کرد . « إِثْمَ » : گناه .
سوره بقرة آیه 182
متن آیه :
فَمَنْ خَافَ مِن مُّوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلاَ إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
کسی
که از انحراف وصیّتکننده ( از جاده عدالت ) یا از گناه او ( به سبب ترک
قانون شریعت ) بترسد ( و آن انحراف و گناه و نزاعی را که بدین علّت میان
ورثه درگرفته است ، تبدیل و تغییر دهد ) و صلح و صفا را میان آنان ( که
وصیّت برایشان شده یا وارثان مرده هستند ) راه بیندازد ، گناهی بر او نیست (
و مشمول قانون تبدیل وصیّت نمیباشد ) . بیگمان خدا آمرزنده و مهربان است (
و مغفرت خود را شامل او میسازد و پاداش نیکوکاریش را میدهد ) .
توضیحات :
«
خَافَ » : ترسید . در اینجا مراد ، اطّلاع پیدا کرد و دانست ، میباشد . «
مُوصٍ » : وصیّتکننده . « جَنَفاً » : کنارهگیری از حق ، و عدول از روی خطا
. « إثْم » : گناه . کنارهگیری از حق و عدول از عدل از روی عمد . «
أَصْلَحَ بَیْنَهُمْ » : میان ورثه و آنان که وصیّت برایشان شده است ، صلح و
صفا راه انداخت .
سوره بقرة آیه 183
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا
کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! بر شما روزه واجب شده است ، همان گونه که بر
کسانی که پیش از شما بودهاند واجب بوده است ، تا باشد که پرهیزگار شوید .
توضیحات :
« الصِّیَامُ » : روزه .
سوره بقرة آیه 184
متن آیه :
أَیَّاماً مَّعْدُودَاتٍ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ
فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ
طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ وَأَن
تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
(
روزه در ) چند روز معیّن و اندکی است ، و کسانی که از شما بیمار یا مسافر
باشند ( اگر افطار کردند و روزه نگرفتند ، به اندازه آن روزها ) چند روز
دیگری را روزه میدارند ، و بر کسانی که توانائی انجام آن را ندارند ( همچون
پیران ضعیف و بیماران همیشگی و کارگرانی که سالیانه پیوسته به کارهای سختی
، مانند استخراج زغالسنگ اشتغال دارند ، و زندانیان محکوم به اعمال شاقهای
که پیوسته به کار سنگین وادار میگردند ) لازم است کفّاره بدهند ، و آن
خوراک مسکینی است ( از خوراک متوسّطی که به خانواده خود میخورانید و باید
در برابر هر روزی یک خوراک متوسّط که بتواند به طور معتدل مسکینی را سیر
کند بپردازید ) و هر که کار خیر را پذیرا شود ( و بر مقدار فدیه بیفزاید ، و
یا علاوه از روزه فرض ، روزه سنّت نیز بگیرد ) برای او بهتر است . و
روزهداشتن برای شما خوب است اگر ( حقائق و نکات عبادات را ) بدانید .
توضیحات :
«
أَیَّاماً مَّعْدُودَاتٍ » : روزهای اندک . روزهای معیّن . واژه (
أَیَّاماً ) منصوب است چون ظرف یا مفعول فعل محذوف ( صُومُوا ) است . واژه (
مَعْدُودَاتٍ ) صفت است . « عِدَّةٌ » : مبتدا است و خبر آن ( عَلَیْهِ )
محذوف است . تقدیر آن چنین است : عَلَیْهِ عِدَّةٌ . . . « أُخَرَ » : جمع
أُخْری ، دیگر . « یُطِیقُونَهُ » : با رنج و مشقّت میتوانند آن را بگیرند .
از قبیل پیران ، زنان حامله و شیرده ، کارگرانی که مجبور به انجام کارهای
سخت و طاقتفرسایند . « فِدْیَةٌ » : دادن یک وعده غذا از خوراک متوسّط
خانواده خود به فقراء . این واژه مبتدا است و خبر آن ( عَلَی الَّذِینَ
یُطِیقُونَهُ ) میباشد . « طَعَامُ » : خوراک . بدل از ( فِدْیَة ) است . «
تَطَوَّعَ خَیْراً » : کار نیکو پیشه کرد . یعنی بر مقدار فدیه افزود ، و
یا بیش از یکی را طعام داد ، و یا این که هم روزه گرفت و هم فدیه داد . «
وَ أَن تَصُومُوا خَیْرٌ لَّکُمْ » : اگر روزه بگیرید برای شما بهتر از
دادن فدیه است . واژه ( خَیْرٌ ) خبر است و ( أَن تَصُومُوا ) محلاً مرفوع ،
مبتدا است .
سوره بقرة آیه 185
متن آیه :
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ
وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ
الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَن کَانَ مَرِیضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ
مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ
بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُواْ اللّهَ
عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
ترجمه :
(
آن چند روز معیّن و اندک ) ماه رمضان است که قرآن در آن فرو فرستاده شده
است ( و آغاز به نزول نموده است ودر مدّت 23 سال تدریجاً به دست مردم رسیده
است ) تا مردم را راهنمائی کند و نشانهها و آیات روشنی از ارشاد ( به حق و
حقیقت ) باشد و ( میان حق و باطل در همه ادوار ) جدائی افکند . پس هر که
از شما ( فرا رسیدن ) این ماه را دریابد ، ( چه خودش هلال را رؤیت کند و
چه با دیدن دیگران فرا رسیدن رمضان ثابت شود ) باید که آن را روزه بدارد . و
اگر کسی بیمار یا مسافر باشد ( میتواند از رخصت استفاده کند و روزه ندارد و
) چندی از روزهای دیگر را ( به اندازه آن روزها روزه بدارد ) . خداوند
آسایش شما را میخواهد و خواهان زحمت شما نیست ، و ( خداوند ماه رمضان و
رخصت آن را برای شما روشن داشته است ) تا تعداد ( روزهای رمضان ) را کامل
گردانید و خدا را بر این که شما را ( به احکام دین که سعادتتان در آن است )
هدایت کرده است ، بزرگ دارید و تا این که ( از همه نعمتهای او ) سپاسگزاری
کنید .
توضیحات :
« شَهْرُ » : ماه . « هُدیً » :
هدایت بخش . راهنما . حال ( الْقُرْءَانُ ) و تقدیراً منصوب است . «
بَیِّنَاتٍ » : دلائل واضح و روشن . « الْفُرْقَانِ » : جداسازنده حق از
باطل . مصدر ثلاثی مجرّد است و در معنی اسم فاعل به کار رفته است . «
شَهِدَ » : حاضر گردید . بدان رسید . با توجّه بدین معنی ، واژه ( شَهْر )
مفعولٌفیه است . مشاهده کرد . دانست . در این صورت ( شَهْر ) مفعولٌبه است ،
و در اصل مضاف محذوف شده که تقدیر چنین است : مَنْ رَأَیا مِنْکُمْ هِلالَ
الشَّهْرِ ، مَنْ عَلِمَ مِنْکُمْ هِلالَ الْشَّهْرِ . « الْیُسْرَ » :
آسودگی . آسانی . « الْعُسْرَ » : رنج . سختی . « لِتُکْمِلُوا » : تا این
که تکمیل کنید . فعل مضارع منصوب است و عطف بر معطوفٌعلیه مقدّری است مثل (
لِیُسَهِّلَ عَلَیْکُمْ ) و تقدیر چنین است : یُرِیدُ اللهُ بِکُمُ
الْیُسْرَ لِیُسَهِّلَ عَلَیْکُمْ وَ لِتُکَمِّلُوا الْعِدَّةَ .
سوره بقرة آیه 186
متن آیه :
وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ
الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُواْ لِی وَلْیُؤْمِنُواْ بِی
لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ
ترجمه :
و هنگامی که
بندگانم از تو درباره من بپرسند ( که من نزدیکم یا دور . بگو : ) من نزدیکم
و دعای دعاکننده را هنگامی که مرا بخواند ، پاسخ میگویم ( و نیاز او را
برآورده میسازم ) . پس آنان هم دعوت مرا ( با ایمان و عباداتی همچون نماز و
روزه و زکات ) بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا آنان راه یابند ( و با
نور ایمان به مقصد برسند ) .
توضیحات :
« دَعْوَةَ »
: دعا . درخواست . « الدَّاعِ » : دعاکننده . درخواست کننده . « دَعَانِ »
: مرا به یاری خواست . مرا به فریاد خواند . « فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی » :
اجابت مرا با دعا بخواهند . هنگامی که آنان را به سوی ایمان و اطاعت دعوت
کردم ، دعوت مرا بپذیرند . « یَرْشُدُونَ » : هدایت یابند . رهنمود شوند به
مصالح دنیا و آخرت خود .
سوره بقرة آیه 187
متن آیه :
أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَةَ الصِّیَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَآئِکُمْ هُنَّ
لِبَاسٌ لَّکُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ عَلِمَ اللّهُ أَنَّکُمْ
کُنتُمْ تَخْتانُونَ أَنفُسَکُمْ فَتَابَ عَلَیْکُمْ وَعَفَا عَنکُمْ
فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُواْ مَا کَتَبَ اللّهُ لَکُمْ وَکُلُواْ
وَاشْرَبُواْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الأَبْیَضُ مِنَ
الْخَیْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّواْ الصِّیَامَ إِلَى
الَّلیْلِ وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ
تِلْکَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ
آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ
ترجمه :
آمیزش
و نزدیکی با همسرانتان در شب روزهداری حلال گردیده است . آنان لباس شمایند
و شما لباس آنانید ( و دوری از آمیزش با یکدیگر برایتان بسی رنجآور است ) .
خداوند میدانست که شما ( از لذائذ نفسانی میکاستید و معتقد بودید که شبها
بعد از بخواب رفتن ، همخوابگی با همسران حرام است و ) بر خود خیانت میکردید
. خداوند توبه شما را پذیرفت و شما را بخشید . پس هماکنون ( که با نصّ
صریح ، همخوابگی آزاد است ) با آنان آمیزش کنید و چیزی را بخواهید که خدا
برایتان لازم دانسته است ( همچون بقای نسل و حفظ دین و آبرو و پاداش اخروی )
، و بخورید و بیاشامید تا آن گاه که رشته بامداد از رشته سیاه ( شب )
برایتان از هم جدا و آشکار گردد . سپس روزه را تا شب ادامه دهید . (
همخوابگی با همسران در تمام شبهای روزهداری حلال است . لیکن ) وقتی که در
مساجد به ( عبادت ) اعتکاف مشغولید ، با آنان همخوابگی نکنید . این ( احکام
روزه و اعتکاف ) حدود و مرزهای الهی است و بدانها نزدیک نشوید . خداوند
این چنین آیات خود را برای مردم روشن میسازد ، باشد که پرهیزگار شوند .
توضیحات :
«
الرَّفَثُ » : جِماع . « بَاشِرُوهُنَّ » : با ایشان آمیزش و زناشوئی کنید
. « إِبْتَغُوا » : بخواهید . بطلبید . « مَا کَتَبَ اللهُ » : چیزی که
خدا مقرّر کرده است که زناشوئی است . « الْخَیْطُ الأَبْیَضُ » : رشته و
تار سفید . مراد سپیده فجر است که در کنار سیاهی شب نمایان میشود . «
الْفَجْرِ » : بامدادان . پگاه . « أَتِمُّوا » : به تمام و کمال اداء کنید
. تکمیل کنید . « عَاکِفُونَ » : اعتکافکنندگان . ماندگاران . « حُدُود » :
جمع حدّ ، مرزها . مراد احکام و قوانین خدا است .
سوره بقرة آیه 188
متن آیه :
وَلاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَکُم بَیْنَکُم بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُواْ
بِهَا إِلَى الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُواْ فَرِیقاً مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ
بِالإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و اموال
خودتان را به باطل ( و ناحق ، همچون رشوه و ربا و غصب و دزدی . . . ) در
میان خود نخورید و آن را به امراء و قضات تقدیم نکنید تا از روی گناه ،
بخشی از اموال مردم را بخورید و شما بر آن آگاه باشید ( و بدانید که ستمکار
را یاری دادهاید و مرتکب گناه شدهاید ) .
توضیحات :
«
تُدْلُوا بِهَا » : پیشکش نکنید . به عنوان رشوه نپردازید . بر سر آن
منازعه نکنید و کار آن را به پیش حاکمان بدسرشت نکشانید . این فعل عطف بر (
تَأْکُلُوا ) و بنابراین مجزوم است . یا منصوب به ( أَنْ ) مقدّر است .
سوره بقرة آیه 189
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ
وَالْحَجِّ وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْاْ الْبُیُوتَ مِن ظُهُورِهَا
وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُواْ الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا
وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
ترجمه :
درباره
هلالهای ماه از تو میپرسند ( که چرا هر دم به شکلی پدیدار میشود ؟ ) . بگو
: آنها شناسههای زمانی ( و تقویم طبیعی ) برای ( نظام زندگی ) مردم و (
تعیین وقت ) حجّ هستند . نیکوئی آن نیست که ( همچون زمان جاهلیّت ، به
هنگام حجّ یا برگشت از سفر ) از پشت خانهها به منازل درآئید ، ولیکن نیکی
کسی را است که تقوا پیشه کند ، و از درهای خانهها به منازل وارد شوید ، و
از ( مخالفت با پروردگار و خشم ) خدا بپرهیزید ، باشد که رستگار گردید .
توضیحات :
«
الأَهِلَّةِ » : جمع هلال ، ماه نو . ماه کمانی شکل . « مَوَاقِیتُ » :
جمع میقات ، زمانسنج . واژه ( میقات ) اسم آلت و از ماده ( وقت ) است .
یعنی آنچه بدان وقت شناخته میشود . « ظُهُورِ » : جمع ظَهْر ، پشتبامها . «
إتَّقَیا » : تقوا پیشه کرد . پرهیزگاری کرد . « أَبْوَابِ » : جمع باب ،
درها .
سوره بقرة آیه 190
متن آیه :
وَقَاتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبِّ الْمُعْتَدِینَ
ترجمه :
و
در راه خدا بجنگید با کسانی که با شما میجنگند . و تجاوز و تعدّی نکنید .
( شما جنگافروزی نکنید و بیگناهان و بیخبران و زنانی که نمیجنگند ، و
کودکان و پیرمردان و بیماران و امانخواهان را نکشید و خانهها و کشتزارها را
ویران نسازید ) . زیرا خداوند تجاوزگران را دوست نمیدارد .
توضیحات :
«
قَاتِلُوا » : بجنگید . « لا تَعْتَدُوا » : از قانون شریعت تجاوز نکنید و
زنان و پیران کهنسال و افراد بیطرف را نکشید . « الْمُعْتَدینَ » :
متجاوزین .
سوره بقرة آیه 191
متن آیه :
وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُم مِّنْ حَیْثُ
أَخْرَجُوکُمْ وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَ تُقَاتِلُوهُمْ
عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى یُقَاتِلُوکُمْ فِیهِ فَإِن
قَاتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ کَذَلِکَ جَزَاء الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و
( چون جنگ درگرفت ) هرجا آنان را ( که آغازکنندگان جنگ بودهاند ) دریافتید
ایشان را بکشید ، و آنان را ( از مکّه ) که شما را از آنجا بیرون کردهاند
بیرون سازید ، و ( از جنگ در حرم مکّه نباید باک داشته باشید ، زیرا ایشان
با شکنجه و آزار و انواع فتنه و فساد میخواستند شما را از دینتان برگردانند
که مایه خوشبختی دو جهان شما است و ) فتنه از کشتن بدتر است . و ( لیکن
احترام مسجدالحرام به جای خود باقی است و ) با آنان در کنار مسجدالحرام
کارزار نکنید ، مگر آن گاه که ایشان در آنجا با شما بستیزند ( و حرمت
مسجدالحرام را محفوظ ندارند ) . پس اگر با شما جنگیدند ایشان را بکشید .
سزای ( آن گونه ) کافران چنین است .
توضیحات :
«
حَیْثُ » : هرجا . جائی که . « ثَقِفْتُمُوهُمْ » : ایشان را دریافتید . بر
آنان چیره شدید . « الْفِتْنَةُ » : کفر و شرک . برگرداندن از دین ( نگا :
بقره / 217 ) . « کَذَالِکَ جَزَآءُ الْکَافِرِینَ » : این حکم ، همه
کافران را در بر میگیرد و سزای همه آنان است .
سوره بقرة آیه 192
متن آیه :
فَإِنِ انتَهَوْاْ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
و
اگر دست کشیدند ( از کفر ، و اسلام را پذیرفتند ، خداوند گناهانشان را به
آب توبه میشوید و بیدینی گذشته ایشان را نادیده میگیرد ) چه بیگمان خدا
آمرزنده و مهربان است .
توضیحات :
« انتَهَوْا » : دست کشیدند . پایان دادند .
سوره بقرة آیه 193
متن آیه :
وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلّهِ
فَإِنِ انتَهَواْ فَلاَ عُدْوَانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمِینَ
ترجمه :
و
با آنان پیکار کنید تا فتنهای باقی نماند ( و نیروئی نداشته باشند که با
آن بتوانند شما را از دینتان برگردانند ) و دین ( خالصانه ) از آن خدا گردد
( و مؤمنان جز از خدا نترسند و آزادانه به دستور آئین خویش زیست کنند ) .
پس اگر ( از روش نادرست خود ) دست برداشتند ( و اسلام را پذیرفتند ، دست از
آنان بدارید . زیرا حمله بردن و ) تجاوز کردن جز بر ستمکاران ( به خویشتن
به سبب کفر و شرک ، روا ) نیست .
توضیحات :
«
فِتْنَةٌ » : کفر و شرک . « عُدْوَان » : تعدّی و تجاوز . « فَلاعُدْوَانَ
إِلاّ عَلَی الظَّالِمِینَ » : این جمله ، علّت جزاء محذوف است و در جای آن
قرار گرفته است ، و تقدیر چنین است : فَإِنِ انتَهَوْا وَ أَسْلَمُوا فَلا
تَعْتَدُوا عَلَیْهِمْ ، لِأَنَّ الْعُدْوَانَ عَلَی الظَّالِمِینَ ، وَ
الْمُنتَهُونَ لَیْسُوا بِالظَّالِمِینَ . . .
سوره بقرة آیه 194
متن آیه :
الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ
فَمَنِ اعْتَدَى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى
عَلَیْکُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ مَعَ
الْمُتَّقِینَ
ترجمه :
ماه حرام در برابر ماه حرام
است ( و اگر دشمنان احترام آن را نگاه نداشتند ، و در آن با شما جنگ کردند ،
شما حق دفاع و مقابله با آنان را دارید و باکی نیست ) و ( حرمتشکنیهای )
مقدّسات دارای قصاص است ، ( و تجاوزکاریهای نادرست ، پاداش به مثل دارد .
به طور کلّی ) هر که راه تعدّی و تجاوز بر شما را در پیش گرفت ، بر او
همانند آن ، تعدّی و تجاوز کنید ( چه آغازکردن تعدّی و تجاوز ممنوع است ،
لیکن در برابر آن دفاع از خویشتن و مبارزه برای اخذ قصاص آزاد است ) ، و از
خشم خدا بپرهیزید و بدانید که خدا با پرهیزگاران است .
توضیحات :
«
الشَّهْرُ الْحَرَامُ » : ماه حرام . ماههای حرام چهارتا و عبارتند از :
ذوالقعده ، ذوالحجّه ، محرّم ، رجب . علّت تسمیه آنها به واژه حرام ، از
این بابت است که خداوند جنگ در آنها را حرام فرموده است ( نگا : توبه / 36 )
. « الْحُرُمَاتُ » : جمع حُرْمَت ، چیزهائی که حفظ و صیانت آنها لازم است
. از قبیل : ناموس و شخصیّت و دارائی . مقدّسات . « فَمَنِ اعْتَدَیا
عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ . . . » : در اینجا دفع تجاوز دیگران از
باب مشاکله ، تجاوز نامیده شده است ( نگا : توبه / 67 ، شوری / 9 و 40 ) .
سوره بقرة آیه 195
متن آیه :
وَأَنفِقُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَى
التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
و
در راه خدا انفاق ( و بذل مال ) کنید و ( با ترک انفاق ) ، خود را با دست
خویش به هلاکت نیفکنید ، و نیکی کنید ( در کشتن و یاری ستمدیده و جنگ و . .
. ) همانا خداوند نیکوکاران را دوست میدارد .
توضیحات :
«
أَنفِقُوا » : ببخشید . بذل و بخشش کنید . صرف مال کنید . « لا تُلْقُوا »
: میندازید . میفکنید . « أَیْدِی » : جمع ید ، دستها . نفسها . « لا
تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ » : با دست خود ، خویشتن را به
هلاکت میندازید . خود را به هلاکت میندازید . حرف ( بِ ) میتواند زائد ،
یا غیرزائد بشمار آید . « التَّهْلُکَةِ » : هلاک و نابودی . هر چیزی که
منتهی به مرگ شود . « أَحْسِنُوا » : نیک رفتار کنید ، در شیوه عبادت و
معامله با اسیران و یاری مستمندان و غیره ، نیکوکاری کنید .
سوره بقرة آیه 196
متن آیه :
وَأَتِمُّواْ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا
اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ وَلاَ تَحْلِقُواْ رُؤُوسَکُمْ حَتَّى یَبْلُغَ
الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضاً أَوْ بِهِ أَذًى مِّن
رَّأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِّن صِیَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُکٍ فَإِذَا
أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ
مِنَ الْهَدْیِ فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلاثَةِ أَیَّامٍ فِی
الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَةٌ کَامِلَةٌ ذَلِکَ
لِمَن لَّمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُواْ
اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ
ترجمه :
و
حجّ و عمره را به تمام و کمال خالصانه برای خدا انجام دهید ( و مراسم و
مناسک ظاهری را به پایان برید و هدفتان جز رضای خدا نباشد ) و اگر ( از
برگزاری بعضی از مناسک ، به وسیله دشمن یا بیماری و غیره ) بازداشته شدید (
و خواستید از احرام به در آئید ، بر شما است که ) هر آنچه از قربانی فراهم
شود ( همچون شتر و گاو و گوسفند ، ذبح کنید و آن گاه از احرام به در آئید )
و سرهای خود را نتراشید تا قربانی به قربانگاه خود برسد ( همان جائی که
حاجی در آن از انجام مراسم حجّ بازمانده ، و یا کعبه است ) ، و اگر کسی از
شما بیمار شد ، یا ناراحتی در سر داشت ( به سبب زخمی بودن یا سردرد و یا
بیماریهای دیگر ، و محتاج شد موی سر را بتراشد ، باید که ) فدیه بدهد ، از
قبیل ( سه روز ) روزه یا صدقه ( که دادن خوراک یکروزه شش نفر ندار است ) و
یا گوسفندی ( که باید ذبح و میان فقراء تقسیم شود ) . و وقتی که ( از دشمن
یا بیماری ) در امان بودید ( و به حجّ و عمره رفتید و نخست ) کسی از عمره
بهرهمند گردد سپس حجّ را آغاز کند ، آنچه از قربانی میسّر شد ( ذبح میکند و
به فقرای آنجا میدهد ) . و کسی که ( قربانی یا بهای قربانی را ) نیابد ،
سه روز در ( ایّام ) حجّ ، و هفت روز هنگامی که بازگشت ( به خانه و کاشانه
خود ، باید روزه بگیرد ) . این ده روز کاملی است ( که نباید از آنها غفلت
شود ) این ( بهرهمندی و آغاز از عمره ، یا قربانی و یا روزهداری ) از آن
کسی است که خانواده او اهل مسجدالحرام ( یعنی ساکنان مکّه و دوروبر آن )
نباشد . ( تقوا داشته باشید ) و از خدا بترسید و بدانید که خدا دارای کیفر
سختی است .
توضیحات :
« أَتِمُّوا » : به تمام و
کمال انجام دهید . « أُحْصِرْتُمْ » : محاصره شدید . بازداشته شدید . «
إسْتَیْسَرَ » : ممکن شد . دست داد . « الْهَدْیِ » : چهارپایانی که برای
قربانی در موسم حجّ به مکّه گسیل میگردند . « لا تَحْلِقُوا » : نتراشید . «
مَحِلَّ » : مکانی که در آن ذبح حیوان قربانی مشروع گردیده است . «
صَدَقَةٍ » : طعام دادن . اطعام شش نفر از فقراء . « نُسُکٍ » : حیوانی که
ذبح میشود ، و اقلّ آن گوسفندی است .
سوره بقرة آیه 197
متن آیه :
الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ فَمَن فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلاَ
رَفَثَ وَلاَ فُسُوقَ وَلاَ جِدَالَ فِی الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ
خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللّهُ وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ
التَّقْوَى وَاتَّقُونِ یَا أُوْلِی الأَلْبَابِ
ترجمه :
حجّ
در ماههای معیّنی انجام میپذیرد ( که عبارتند از : شوّال و ذوالقعده و
ذوالحجّه ) . پس کسی که ( در این ماهها با احرام یا تلبیه یا سوق دادن
حیوان قربانی و شروع مناسک دیگر حجّ ) ، حجّ را بر خویشتن واجب کرده باشد (
و حجّ را آغاز نموده باشد ، باید آداب آن را مراعات دارد و توجّه داشته
باشد که ) در حجّ آمیزش جنسی با زنان و گناه و جدالی نیست ( و نباید مرتکب
چنین اعمالی شود ) . و هر کار نیکی که میکنید خداوند از آن آگاه است . و
توشه برگیرید ( هم برای سفر حجّ و هم برای سرای دیگرتان و بدانید ) که
بهترین توشه پرهیزگاری است ، و ای خردمندان ! از ( خشم و کیفر ) من
بپرهیزید .
توضیحات :
« مَن فَرَضَ فِیهِنَّ
الْحَجَّ » : کسی که با آغازکردن اعمال حجّ ، حجّ را بر خود واجب کرد . «
رَفَثَ » : جماع . « فُسُوقَ » : سرکشی و نافرمانی . گناه و معصیت . «
جِدَالَ » : مشاجره . ستیزه . « أُوْلِی الألْبَابِ » : خردمندان .
سوره بقرة آیه 198
متن آیه :
لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ
فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْکُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ
الْحَرَامِ وَاذْکُرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ وَإِن کُنتُم مِّن قَبْلِهِ
لَمِنَ الضَّآلِّینَ
ترجمه :
گناهی بر شما نیست این
که از فضل پروردگار خود برخوردار شوید ( و در ایّام حجّ به کسب و تجارت
بپردازید ) . و هنگامی که از عرفات ( به سوی مزدلفه ) روان شدید ، خدا را (
با تهلیل و تکبیر و تلبیه ) در نزد مشعرالحرام یاد کنید ، و همان گونه که
شما را رهنمون کرده است خدای را یاد کنید ( و با تضرّع و زاری و بیم و امید
و این که گوئی که او را میبینید به ذکرش بپردازید ) اگرچه پیش از آن جزو
گمراهان بوده باشید .
توضیحات :
« جُنَاحٌ » : گناه .
« اَن تَبْتَغُوا » : این که جویای سود از راه معامله و تجارت گردید ،
مادام که هدف اصلی حجّ باشد . « أَفَضْتُمْ » : برجوشیدید و چست و چابک
سرازیر شدید . « عَرَفَاتٍ » : عرفات مکانی است که روز عرفه ، یعنی نهم
ذیالحجّه ، حاجیان در آن لبّیکگویان و ادعیهخوانان میمانند و نماز ظهر و
عصر را در آنجا میگزارند و بعد از آن رهسپار مزدلفه میگردند . «
الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ » : کوهی است در مزدلفه میان عرفات و مِنیا . «
کَمَا هَدَاکُمْ » : همان گونه که رهنمودتان کرده است .
سوره بقرة آیه 199
متن آیه :
ثُمَّ أَفِیضُواْ مِنْ حَیْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
سپس
از همان جا که مردم روان میشوند ( و از مکان واحدی به نام عرفات به سوی
سرزمین مِنیا میکوچند ) روان شوید ، و از خداوند آمرزش ( گناهان و کجرویهای
پیشین خود را ) بخواهید ( و بدانید که ) بیگمان خداوند آمرزنده و مهربان
است ( و توبه و بازگشت بندگان مخلص را میپذیرد ) .
توضیحات :
« اَفِیضُوا » : روان شوید . « مِنْ حَیْثُ » : از همان جائی که .
سوره بقرة آیه 200
متن آیه :
فَإِذَا قَضَیْتُم مَّنَاسِکَکُمْ فَاذْکُرُواْ اللّهَ کَذِکْرِکُمْ
آبَاءکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْراً فَمِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ رَبَّنَا
آتِنَا فِی الدُّنْیَا وَمَا لَهُ فِی الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ
ترجمه :
و
هنگامی که مناسک ( حجّ ) خود را انجام دادید ( و مراسم آن را به پایان
بردید و پراکنده شدید ) همان گونه که پدران خویش را یاد میکنید ( و به
افتخارات نیاکان مباهات مینمائید ) خدا را یاد کنید و بلکه بیشتر از آن ، (
زیرا بزرگی و عظمت در پرتو ارتباط با خدا است . مردمان دو گروهند : )
کسانی هستند که میگویند : خداوندا ! به ما در دنیا ( نیکی رسان و سعادت و
نعمت ) عطاء کن . ( و لذا ) چنین کسانی در آخرت بهرهای ( از سعادت و نعمت و
رضایت الهی ) ندارند .
توضیحات :
« قَضَیْتُمْ » :
به جای آوردید و به تمام و کمال به پایان بردید . « مَنَاسِکَ » : عبادات
مختصّ حجّ . اعمال حجّ . « کَذِکْرِکُمْ ءَابَآءَکُمْ » : همان گونه که
پدران خود را یاد میکردید . گویند عربها بعد از انجام اعمال حجّ و اتمام
مراسم آن ، در مِنیا گِرد میآمدند و مفاخر آباء و محاسن اجدادشان را یاد
میکردند و میستودند . « خَلاقٍ » : بهره و نصیبی از نعمت .
سوره بقرة آیه 201
متن آیه :
وِمِنْهُم مَّن یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
ترجمه :
و
برخی از آنان میگویند : پروردگارا ! در دنیا به ما نیکی رسان و در آخرت
نیز به ما نیکی عطاء فرما ( و سرای آجل و عاجل ما را خوش و خرّم گردان ) و
ما را از عذاب آتش ( دوزخ محفوظ ) نگاهدار .
توضیحات :
« قِنَا » : ما را به دور دار . از ماده ( وقی ) .
سوره بقرة آیه 202
متن آیه :
أُولَئِکَ لَهُمْ نَصِیبٌ مِّمَّا کَسَبُواْ وَاللّهُ سَرِیعُ الْحِسَابِ
ترجمه :
اینان
( که جویای سعادت دنیا و آخرتند و در پی خوشبختی هر دو سرایند ) از دسترنج
خود بهرهمند خواهند شد ( و برابر کوششی که برای دنیا میورزند و تکاپوئی که
در راه آخرت از خود نشان میدهند ، در هر دو جهان از کرده خود سود میبرند و
سعادت دارین نصیبشان خواهد گردید ) ، و خدا سریعالحساب است ( و به اعمال
همگان آشنا است و هر چه زودتر پاداش و پادافره بندگان را خواهد داد ) .
توضیحات :
« أُوْلئِکَ » : اشاره به هر دو گروه ، یا اشاره به گروه دوم است .
سوره بقرة آیه 203
متن آیه :
وَاذْکُرُواْ اللّهَ فِی أَیَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فِی
یَوْمَیْنِ فَلاَ إِثْمَ عَلَیْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ
لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ
تُحْشَرُونَ
ترجمه :
و در روزهای مشخّصی ( که سه
روز ایّام التشریق ، یعنی یازدهم و دوازدهم و سیزدهم ماه ذیالحجّه است و
حاجیان در مِنیا بسر میبرند ) خدا را یاد کنید ( و با اذکار و ادعیه به
عبادت و پرستش او بپردازید ) . و اگر کسی ( عبادت سه روزه را در دو روز
اوّل ایّام التشریق انجام دهد و ) شتاب نماید ، گناهی بر او نیست ( و مانعی
نخواهد بود که روز سوم برای رمی جمرات نباشد ) ، و کسی که ماندگار شود و (
از رخصت استفاده نکند ، بهتر هم خواهد بود و ) گناهی نخواهد داشت ، ( و
این رخصت تعجیل یا تأخیر و نفی گناه از شتابنده و ماندگار ، تنها ) از آنِ
کسی است که تقوا پیشه سازد ( و از منهیّات و محرّمات خویشتن را به دور دارد
) . از ( خشم و انتقام ) خدا بپرهیزید و بدانید که در پیشگاه او جمع
خواهید شد ( و به اعمال و اقوالتان رسیدگی خواهد گردید و پاداش نیکان و
پادافره بدان داده خواهد شد ) .
توضیحات :
«
أُذْکُرُوا اللهَ » : مقصود از ذکر ، تکبیر و تهلیل و تحمید و تسبیح است که
پس از نماز ، و هنگام رمی جمرات ، و در وقت ذبح قربانی گفته میشود . «
أَیَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ » : روزهای معلوم و مشخّص ، که سه روز بعد از عید
قربان است و ایّام التشریق نام دارد و حاجیان در مِنیا بدین هنگام به رمی
جمرات مشغول میگردند . « فَمَن تَعَجَّلَ » : اگر رمی جمرات در دو روز اوّل
یا در خود سه روز انجام شود ، بلامانع است . « تُحْشَرُونَ » : جمع آورده
میشوید ( نگا : آلعمران / 12 و 158 ، انعام / 38 ) .
سوره بقرة آیه 204
متن آیه :
وَمِنَ النَّاسِ مَن یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا
وَیُشْهِدُ اللّهَ عَلَى مَا فِی قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ
ترجمه :
در
میان مردم کسی یافته میشود که سخن او در ( باره امور و اسباب معاش ) زندگی
دنیا ، تو را به شگفت میاندازد ( و فصاحت و حلاوت کلام او ، مایه اعجاب تو
میشود ) و خدا را بر آنچه در دل خود دارد گواه میگیرد ( و ادّعاء دارد که
آنچه میگوید ، موافق با چیزی است که در درون پنهان میدارد ، و گفتار و
کردارش یکی است ) . و حال آن که او سرسختترین دشمنان است .
توضیحات :
«
یُعْجِبُکَ » : تو را به شگفت میآورد . توجّه تو را به خود جلب میکند . «
فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا » : در زندگی دنیا . درباره امور زندگی دنیا . «
یُشْهِدُ اللهَ » : خدا را گواه میگیرد . « أَلَدُّ » : صفت مشبّهه و به
معنی سخت و شدید است ، یا این که اسم تفضیل و به معنی سرسختترین و
گردنکشترین است . « الْخِصَامِ » : مصدر باب مفاعله و به معنی خصومت و
دشمنی است ، و یا این که جمع مکسّر خَصْم ، به معنی دشمنان است .
سوره بقرة آیه 205
متن آیه :
وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِی الأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیِهَا وَیُهْلِکَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الفَسَادَ
ترجمه :
و
هنگامی که پشت میکند و میرود ( و یا به ریاست و حکومتی میرسد ) ، در زمین
به تلاش میافتد تا در آن فساد و تباهی ورزد و زرع و نسل ( انسانها و
حیوانات ) را نابود کند ( و با فساد و تباهی خود ، اقوات و اموال و ارواح
را از میان ببرد ) ، و خداوند فساد و تباهی را دوست نمیدارد .
توضیحات :
«
تَوَلَّیا » : والی و سرور شد . پشت کرد و رفت . « الْحَرْثَ » : کشت و
زرع . « النَّسْلَ » : نژاد انسان یا حیوان . نسل مصدر است و در معنی اسم
مفعول به کار رفته است ، همچون خلق و مخلوق .
سوره بقرة آیه 206
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ
ترجمه :
و
هنگامی که بدو گفته میشود : از خدا بترس ( و اقوال و افعال برابر دار و به
جای افساد اصلاح کن ) ، عظمت ( و نخوت ، سراپای ) او را فرا میگیرد و (
غرور ) گناه ( او را به بزهکاری وادار ) میکند . پس دوزخ او را بسنده است و
چه بد جایگاهی است .
توضیحات :
« إتَّقِ اللهَ » :
از خدا بترس . « اَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالإِثْمِ » : عزّت بزهکارانه و
غرور گناه او را فرا میگیرد . کبریا و نخوت دروغین او را به انجام گناه
بیشتر میکشاند . « حَسْبُهُ » : او را بس است . او را کافی و بسنده است . «
الْمِهَادُ » : آرامگاه . قرارگاه . بستر .
سوره بقرة آیه 207
متن آیه :
وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ
ترجمه :
و
در میان مردم کسی یافته میشود که جان خود را ( که عزیزترین چیزی است که
دارد ) در برابر خوشنودی خدا میفروشد ( و رضایت الله را بالاتر از دنیا و
مافیها میشمارد و همه چیز خود را در راه کسب آن تقدیم میدارد ) و خداوندگار
نسبت به بندگان بس مهربان است ( و بدانان در برابر کار اندک ، نعمت جاوید
میبخشد و بیش از توانائی انسانی برایشان تکالیف و وظائف مقرّر نمیدارد ) .
توضیحات :
«
یَشْرِی » : میفروشد ( نگا : نساء / 74 ) . « إبْتِغَآءَ » : خواستن .
طلبیدن . مفعولٌله است . « مَرْضَاةِ » : رضایت . خوشنودی . مَرْضاة مصدر
میمیاست و برابر رسمالخطّ قرآنی با ( ت ) نوشته شده است .
سوره بقرة آیه 208
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِی السِّلْمِ کَآفَّةً
وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ
مُّبِینٌ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید !
همگی ( اسلام را به تمام و کمال بپذیرید و ) به صلح و آشتی درآئید ، و از
گامهای اهریمن ( و وسوسههای وی ) پیروی نکنید ( و به دنبال او راه نروید ) .
بیگمان او دشمن آشکار شما است .
توضیحات :
«
السِّلْمِ » : صلح و صفا . اسلام . تسلیم . « کَآفَّةً » : جملگی . همگی .
حال ضمیر ( و ) در فعل ( أُدْخُلُوا ) یا مصدر است . « أُدْخُلُوا فِی
السِّلْمِ کَآفَّةً » : جملگی به صلح گردن نهید . جملگی به اسلام درآئید و
با تمام وجود بدان بگروید . اسلام را به تمام و کمال بپذیرید . به شریعت
واحده همگانی اسلام درآئید . « خُطُوَاتِ » : جمع خُطْوَة ، گامها . «
خُطُوَات » : منظور آرایشگری و وسوسهانگیزی اهریمن است .
سوره بقرة آیه 209
متن آیه :
فَإِن زَلَلْتُمْ مِّن بَعْدِ مَا جَاءتْکُمُ الْبَیِّنَاتُ فَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
و
اگر بعد از آمدن دلائل واضح ( و حجّتهای باهر ، از راه خدا دور گشتید و
طریق شیطان پیش گرفتید و از جاده حق ) منحرف و دچار لغزش شدید ( و به دام
اهریمن افتادید ) بدانید ( از دست عدالت آفریدگار فرار نتوانید کرد ) که
بیگمان خدا توانا و حکیم است ( و بر همه چیز چیره و همه کارهایش مطابق حکمت
است ) .
توضیحات :
« زَلَلْتُمْ » : لغزیدید .
بیراهه رفتید و منحرف گشتید . « الْبَیِّنَاتُ » : دلائل روشن . « عَزِیزٌ »
: غالب . چیره . « حَکِیمٌ » : آن که کارها را به مقتضای حکمت انجام میدهد
.
سوره بقرة آیه 210
متن آیه :
هَلْ
یَنظُرُونَ إِلاَّ أَن یَأْتِیَهُمُ اللّهُ فِی ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ
وَالْمَلآئِکَةُ وَقُضِیَ الأَمْرُ وَإِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ
ترجمه :
آیا
آنان که راه صلح و آشتی نمیپویند و دین اسلام را نمیجویند انتظار دارند که
خدا و فرشتگان ( آشکارا در برابر دیدگانشان ظاهر گردند و ) در زیر
سایهبانهای ابر به سوی ایشان بیایند ( و رو در رو با آنان به سخن درآیند ؟ !
) . و حال آن که فرمان ( بر قطع امید محال ایشان ) انجام پذیرفته است ( و
چنین کاری رخ نمیدهد ) و همه کارها به سوی خدا برگشت داده میشود .
توضیحات :
«
هَلْ یَنظُرُونَ » : آیا انتظار میکشند ؟ استفهام انکاری است و به معنی :
انتظار نمیکشند . « ظُلَلٍ » : جمع ظُلَّة ، سایهبانها . « الْغَمَامِ » :
ابر . ابر سفید . « قُضِیَ الأَمْرُ » : کار از کار گذشته است . کار انجام و
به پایان رسیده است . فرمان خدا بر آن رفته است . این آیه شریفه دو مفهوم
عمده دارد : یکی در بالا گذشت ( نگا : انعام / 158 ) . دیگری عبارت است از :
اینان چندان انتظاری نمیکشند که قیامت فرا میرسد و عذاب خدا و فرشتگان
عذاب در سایهبانهای ابر سفید که نشانه سرعت و نعمت است ، ولی برای اینان
نقمت است ، سر میرسند و کار از کار میگذرد و همه امور به سوی خدا باز
گردانده میشود ( نگا : زخرف / 66 ) .
سوره بقرة آیه 211
متن آیه :
سَلْ بَنِی إِسْرَائِیلَ کَمْ آتَیْنَاهُم مِّنْ آیَةٍ بَیِّنَةٍ وَمَن
یُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللّهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُ فَإِنَّ اللّهَ شَدِیدُ
الْعِقَابِ
ترجمه :
( ای پیغمبر ! ) از بنیاسرائیل
بپرس : چقدر معجزههای بزرگ و دلائل روشنی به آنان دادهایم ؟ ( لیکن ایشان
نعمتهای خدا را نادیده گرفته و ناسپاسی کردهاند ) و هر که نعمت خدای را
دگرگونه کند ( و به جای ایمان بدان و شکر بر آن ، نسبت بدان کفر ورزد و
ناسپاسی کند ) پس از آن که به سویش آمد ( و به دستش رسید و بر آن اطّلاع
یافت ، خدا چنین کسی را دچار عذاب سختی خواهد کرد ) چه بیگمان خداوند
شدیدالعقاب است .
توضیحات :
« سَلْ » : بپرس . «
کَمْ » : چه اندازه . چه زیاد . « بَیِّنَةٍ » : روشن . « فَإِنَّ اللهَ
شَدِیدُ الْعِقَابِ » : این عبارت میتواند با تقدیر ( لَهُ ) در آخر ، جواب
شرط باشد . یا این که تعلیل جواب شرط بوده و به جای آن آورده شده باشد ،
که تقدیر آن چنین خواهد بود : وَ مَن یُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللهِ ، عاقَبَةُ
أَشَدَّ عُقُوبَةِ ، لاِنَّهُ شَدِیدُ الْعِقَابِ .
سوره بقرة آیه 212
متن آیه :
زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُواْ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَیَسْخَرُونَ مِنَ
الَّذِینَ آمَنُواْ وَالَّذِینَ اتَّقَواْ فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ
وَاللّهُ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ
ترجمه :
زندگی
دنیا برای کافران آراسته و پیراسته شده است ( و همین غرور زینت عارضی و
نعمت فانی ، ایشان را گول زده است و از خدا بیخبر کرده است ) و مؤمنان را (
که شیفته دلباخته دنیا نشده و بیشتر به امر آخرت مشغولند و احیاناً دستشان
تهی است ) مسخره میکنند ، ( اینان فراموش کردهاند که دنیا پل آخرت است و
به آن اندازه باید بدان پرداخت که عبور میسّر گردد ) و روز رستاخیز
پرهیزگاران بالاتر از ایشانند ( و باید بدانند که داشتن مال دنیا نشانه
بزرگی و برتری کسی و نداشتن آن نشانه کوچکی و پستی فردی نیست ، بلکه بود و
نبود نعمت دنیا وسیله آزمون و امتحان همگان است ) و خداوند به هرکس که
بخواهد بدون ( در نظر داشتن ) حساب ( کفر یا ایمان ) روزی میرساند ( و مال
زیاد عطاء میدارد و سرانجام وقت بازپرسی و دادرسی و پاسخگوئی فرا میرسد )
.
توضیحات :
« زُیِّنَ » : آراسته گردیده است . « یَسْخَرُونَ مِنْ . . . . » : مَسخره میکنند . مورد استهزاء قرار میدهند .
سوره بقرة آیه 213
متن آیه :
کَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیِّینَ
مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ
لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ وَمَا اخْتَلَفَ
فِیهِ إِلاَّ الَّذِینَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ
بَغْیاً بَیْنَهُمْ فَهَدَى اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ
فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللّهُ یَهْدِی مَن یَشَاءُ إِلَى
صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
ترجمه :
مردمان ( برابر فطرت
در آغاز از نظر اندیشه و صورت اجتماعی یکگونه و ) یک دسته بودند . ( کمکم
دوره صِرف فطری به پایان رسید و جوامع و طبقات پدید آمدند و بنا به
استعدادهای عقلی و شرائط اجتماعی ، اختلافات و تضادهائی به وجود آمد و
مرحله بلوغ و بیداری بشریّت فرا رسید ) پس خداوند پیغمبران را برانگیخت تا (
مردمان را به بهشت و دوزخ ) بشارت دهند و بترسانند . و کتاب ( آسمانی ) که
مشتمل بر حق بود و به سوی حقیقت ( و عدالت ) دعوت میکرد ، بر آنان نازل
کرد تا در میان مردمان راجع بدانچه اختلاف میورزیدند داوری کند ( و بدین
وسیله مرحله نبوّت فرا رسید . آن گاه ) در ( مطالب و حقّانیّت ) کتاب (
آسمانی ) تنها کسانی اختلاف ورزیدند که در دسترسشان قرار داده شده بود ، و
به دنبال دریافت دلائل روشن ، از روی ستمگری و کینهتوزی ( و خودخواهی و
هواپرستی ، در پذیرش و فهم و ابلاغ و اجرا کتاب ) اختلاف نمودند ( و مرحله
اختلاف در دین و ظهور دینداران و دینسازان حرفهای فرا رسید و زمینه بروز و
سلطه طاغوت فراهم شد ) . پس خداوند کسانی را که ایمان آورده بودند ، با
اجازه خویش ( که مایه رشد فکری و ایمان پاک و زمینه رستن از انگیزههای
نفسانی و تمسّک کامل به کتاب آسمانی است ) به آنچه که حق بود و در آن
اختلاف ورزیده بودند ، رهنمون شد ، و خداوند هر کسی را که بخواهد به راه
راست ( که همان راه حق است ) رهنمود مینماید ( تا حق را از میان انحرافها و
اختلافها دریابند ، و مرحله برگشت به دین راستین و حاکمیّت کتاب و شریعت
فرا رسد ) .
توضیحات :
« اُمَّةً » : ملّت . دسته . «
بَعَثَ » : برانگیخت . فرستاد . « وَ مَا اخْتَلَفَ فِیهِ » : و حال آن که
درباره آن کتاب ، یا درباره آن حق اختلاف پیدا نکردند ، مگر . . . «
بَغْیاً » : از روی ستم . از حسادت . مفعولٌله است . « بِإِذْنِهِ » : به
فرمان او . به توفیق و مرحمت او . معنی دیگر آیه : مردمان جملگی بر سرشت
واحدی بودند ، و این سرشت ، استعداد هدایت و ضلالت را داشت . بر برخی از
آنان ، اسباب هدایت چیره گشت ، و بر برخی دیگر ضلالت غالب آمد . به همین
علّت انسانها اختلاف پیدا کردند و خداوند آنان را دریافت و پیغمبرانی را به
عنوان هادی و مژدهرسان و بیمدهنده ایشان به سویشان روانه کرد ، و به
همراهشان کتابهای مشتمل بر حق فرستاد ، تا این کتابها میان مردمان حَکَم و
داور گردند و کشمکش با رجوع بدانها از میان برخیزد . ولیکن تنها آنان که از
هدایت پیغمبران سود بردند ایمان آوردند ، آن کسانی که خداوند به هنگام
اختلاف ، به سوی حق رهنمودشان کرد . و این خدا است که طرفداران حق را - اگر
مخلص باشند - موفّق میگرداند ( نگا : تفسیرالمنتخب ) .
سوره بقرة آیه 214
متن آیه :
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَأْتِکُم مَّثَلُ
الَّذِینَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِکُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء
وَزُلْزِلُواْ حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ مَعَهُ
مَتَى نَصْرُ اللّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللّهِ قَرِیبٌ
ترجمه :
آیا
گمان بردهاید که داخل بهشت میشوید بدون آن که به شما همان برسد که به
کسانی رسیده است که پیش از شما درگذشتهاند ؟ ( شما که هنوز چنین رنجها و
دردهائی را ندیدهاید و باید چشم به راه تحمّل حوادث تلخ و ناگوار در راه
کردگار باشید و بدانید : نخست رنج سپس گنج ) . زیانهای مالی و جانی ( و
شدائد و مشکلات ، آن چنان ملّتهای پیشین را احاطه کرده است و ) به آنان دست
داده است و پریشان گشتهاند که پیغمبر و کسانی که با او ایمان آورده
بودهاند ( همصدا شده و ) میگفتهاند : پس یاری خدا کی ( و کجا ) است ؟ ! (
لیکن خدا هرگز مؤمنان را فراموش ننموده است و پس از تعلیم فداکاری به
مؤمنان و آبدیدگی ایشان که رمز تکامل است ، به وعده خود وفا کرده و بدیشان
پاسخ گفته است که : ) بیگمان یاری خدا نزدیک است .
توضیحات :
«
اَمْ » : بلکه آیا . « وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ » : و حال آن که هنوز به شما
نرسیده است ( نگا : حجرات / 14 ) : « مَثَلُ » : حال . وضع . « خَلَوْا » :
رفتهاند . درگذشتهاند . « الْبَأْسَآءُ » : فقر . جنگ . شدّت و سختی . «
الضَّرَّآءُ » : بیماری . تنگدستی . ضرر و زیان . « زُلْزِلُوا » : به تکان
افتادهاند . پریشان و آشفته گشتهاند . « مَتَیا نَصْرُ اللهِ ؟ » : یاری
خدا کی خواهد بود ؟ البتّه این سخن به صورت درخواست یاری و حصول مدد
کردگاری بیان شده است و جنبه تمنّا و تقاضا را داشته است . « أَلا » : هان
!
سوره بقرة آیه 215
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ
مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ
وَالأَقْرَبِینَ وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا
تَفْعَلُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ
ترجمه :
از
تو میپرسند : چه چیز را صدقه و انفاق کنند ؟ بگو : آنچه از ( مال و دارائی
پاکیزه و ) پسندیده صدقه و انفاق میکنند از آن پدر و مادر و خویشاوندان و
یتیمان و بیچارگان و واماندگان در راه ( و بریده از مال و دارائی خویش )
است . و هر کار نیکی که میکنید خداوند از آن آگاه است .
توضیحات :
«
مَاذَا » : چه چیز ؟ « خَیْرٍ » : مراد مال و ثروت است . « الْمَسَاکِینِ
» : درماندگان و بیچارگانی که درآمدشان کفاف خرجشان را نمیکند ( نگا : کهف
/ 79 ) . « إبْنِ السَّبِیلِ » : مسافر تهیدستی که دسترسی به اهل و عیال و
مال و منال خود ندارد .
سوره بقرة آیه 216
متن آیه :
کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَّکُمْ وَعَسَى أَن
تَکْرَهُواْ شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَعَسَى أَن تُحِبُّواْ شَیْئاً
وَهُوَ شَرٌّ لَّکُمْ وَاللّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
جنگ
بر شما واجب ( کفائی ) گشته است ، و حال آن که ( بنابه سرشت انسانی ) از
آن بیزارید ، لیکن چه بسا چیزی را دوست نمیدارید و آن چیز برای شما نیک
باشد ، و چه بسا چیزی را دوست داشته باشید و آن چیز برای شما بد باشد ، و
خدا ( به رموز کارها آشنا است و از جمله مصلحت شما را ) میداند و شما ( از
اسرار امور بیخبرید و مصلحت خود را چنان که شاید و باید ) نمیدانید .
توضیحات :
« کُرْهٌ » : ناپسند . ناخوشایند . « عَسَیا » : چه بسا .
سوره بقرة آیه 217
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ
فِیهِ کَبِیرٌ وَصَدٌّ عَن سَبِیلِ اللّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ
الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِندَ اللّهِ
وَالْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَ یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ
حَتَّىَ یَرُدُّوکُمْ عَن دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُواْ وَمَن یَرْتَدِدْ
مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُوْلَئِکَ حَبِطَتْ
أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ
هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
از تو درباره
جنگکردن در ماه حرام میپرسند . بگو : جنگ در آن ( گناهی ) بزرگ است . ولی
جلوگیری از راه خدا ( که اسلام است ) و بازداشتن مردم از مسجدالحرام و
اخراج ساکنانش از آن و کفر ورزیدن نسبت به خدا ، در پیشگاه خداوند مهمتر از
آن است ، و برگرداندن مردم از دین ( با ایجاد شبههها در دلهای مسلمانان و
شکنجه ایشان و غیره ) بدتر از کشتن است . ( مشرکان ) پیوسته با شما خواهند
جنگید تا اگر بتوانند شما را از آئینتان برگردانند ، ولی کسی که از شما از
آئین خود برگردد و در حال کفر بمیرد ، چنین کسانی اعمالشان در دنیا و آخرت
بر باد میرود ، و ایشان یاران آتش ( دوزخ ) میباشند و در آن جاویدان
میمانند .
توضیحات :
« الْشَّهْرِالْحَرَامِ » : (
نگا : بقره / 194 ) . « قِتَالٍ » : جنگیدن . بدل از ( الْشَّهْرِ ) است . «
صَدٌّ » : بازداشتن . ممانعت . واژه ( صَدٌّ ) مبتدا است و کلمات ( کُفْرٌ
) و ( إِخْرَاجٌ ) عطف بر آن بوده و واژه ( أَکْبَرُ ) خبر است . « کُفْرٌ
بِهِ » : کافرشدن به خدا است . « الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ » : عطف بر (
سَبِیلِ اللهِ ) است . « فِتْنَةُ » : کفر و شرک . برگرداندن از دین ( نگا :
بقره / 191 ) . « مَن یَرْتَدِدْ » : هر که برگردد . « حَبِطَتْ » : باطل و
تباه گشته و هدر رفته است .
سوره بقرة آیه 218
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَالَّذِینَ هَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِی
سَبِیلِ اللّهِ أُوْلَئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَتَ اللّهِ وَاللّهُ غَفُورٌ
رَّحِیمٌ
ترجمه :
کسانی که ایمان آوردهاند و کسانی
که هجرت نمودهاند و در راه خدا جهاد کردهاند ، آنان رحمت خدا را چشم
میدارند ، و خداوند آمرزنده و مهربان است .
توضیحات :
« یَرْجُونَ » : امیدوارند . انتظار دارند .
سوره بقرة آیه 219
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ
کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا
وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذَلِکَ یُبیِّنُ
اللّهُ لَکُمُ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ
ترجمه :
درباره
باده و قمار از تو سؤال میکنند . بگو : در آنها گناه بزرگی است و منافعی
هم برای مردم دربر دارند ، ولی گناه آنها بیش از نفع آنها است . و از تو
میپرسند : چه چیز را صدقه و انفاق کنند ؟ بگو : مازاد ( نیازمندی خود ) .
این چنین خداوند آیات ( و احکام ) را برای شما روشن میسازد ، شاید ( درباره
مصالح دنیا و آخرت خود ) بیندیشید .
توضیحات :
«
الْخَمْرِ » : می . « الْمَیْسِرِ » : قمار با همه انواع آن . « الْعَفْوَ »
: اضافه بر نیاز . مازاد بر نفقه . آنچه به رنج نیندازد ( نگا : اعراف /
199 ) . مفعولٌبه فعل محذوف ( أَنفِقُوا ) است . « یُبَیِّنُ » : روشن
میگرداند .
سوره بقرة آیه 220
متن آیه :
فِی
الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْیَتَامَى قُلْ إِصْلاَحٌ
لَّهُمْ خَیْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ وَاللّهُ یَعْلَمُ
الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاء اللّهُ لأعْنَتَکُمْ إِنَّ
اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
( تا راجع به
نیازهای روحی و جسمی خود ) در دنیا و آخرت ( اندیشه کنید ) . و درباره
یتیمان میپرسند ( که نظر اسلام راجع به معامله و مخالطه با ایشان چیست ؟ ) .
بگو : هر چیز که صلاح ایشان در آن باشد ، نیک و پسندیده است ، و اگر با
آنان ( زندگی خود را به قصد اصلاح نه افساد ) بیامیزید ( مانعی ندارد ) .
ایشان برادران ( دینی ) شما هستند ( و انتظار چنین کمکی میرود ) ، و خداوند
مفسد را از مصلح ( موجود در میان شما ، جدا میسازد و ) میشناسد ، و اگر
خدا میخواست ( با تعیین تکالیف و وظائف سخت در امر سرپرستی یتیمان ) شما را
به زحمت میانداخت . بیگمان خداوند چیره و حکیم است ( و قانونی جز آنچه
مصالح بندگان در آن باشد ، وضع نمیکند ) .
توضیحات :
«
فِی الدُّنْیَا وَ اْلآخِرَةِ » : درباره کار و بار دنیا و آخرت . در
اینجا مضاف محذوف است ، از قبیل ( امور . شؤون ) . و جار و مجرور متعلّق به
( یُبَیِّنُ ) یا ( تَتَفَکَّرُونَ ) در آیه پیشین است . « وَ إِن
تُخَالِطُوهُمْ » : و اگر با آنان همزیستی کنید در خوردن و نوشیدن و مسکن و
زندادن و زنگرفتن ، شایسته است و از شما انتظار همین است . « أَعْنَتَ » :
به رنج انداخت . از ماده ( عَنَت ) به معنی مشقّت .
سوره بقرة آیه 221
متن آیه :
وَلاَ تَنکِحُواْ الْمُشْرِکَاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ وَلأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ
خَیْرٌ مِّن مُّشْرِکَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَلاَ تُنکِحُواْ
الْمُشِرِکِینَ حَتَّى یُؤْمِنُواْ وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَیْرٌ مِّن
مُّشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ أُوْلَئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ
وَاللّهُ یَدْعُوَ إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ
وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ
ترجمه :
و
با زنان مشرک ( غیر اهل کتاب ) تا ایمان نیاورند ازدواج نکنید ، و بیگمان
کنیز مؤمنی از زن ( آزاد ) مشرکی بهتر است ، اگرچه ( زیبائی یا ثروت یا
موقعیّت او ) شما را به شگفتی انداخته باشد ( و دلباخته او بوده باشید ) ، و
( زنان و دختران خود را ) به ازدواج مردان مشرک در نیاورید ، مادامی که
ایمان نیاورند . و بیگمان غلام مؤمنی از مرد مشرکی بهتر است اگرچه ( زیبائی
یا ثروت یا موقعیّت او ) شما را به شگفتی انداخته باشد ( و دل از کفتان
ربوده باشد ) . آنان ( اعم از زنان یا مردان مشرک ) به سوی آتش ( دوزخ )
دعوت میکنند ( و سبب شقاوت میگردند ) و خدا به سوی بهشت و آمرزش به فرمان
خود و توفیق خویش دعوت میکند ( و پیروی از دستور او ، وسیله سعادت میشود ) ،
و خدا آیات خود را برای مردم روشن میسازد ( و احکام شریعت را با دلائل
واضح تفهیم مینماید ) تا این که ( راه صلاح و سعادت خویش را بشناسند و )
یادآور شوند .
توضیحات :
« لا تَنکِحُوا
الْمُشْرِکَاتِ » : با زنان مشرک ازدواج نکنید . « أَمَةٌ » برده . بنده . «
لا تَنکِحُوا الْمُشْرِکِینَ » : زنان را به ازدواج کافران درنیاورید . «
عَبْدٌ » : برده . بنده . « یَدْعُونَ » : فرا میخوانند . دعوت میکنند . «
یَدْعُو » : فرا میخواند . دعوت میکند . در رسمالخطّ قرآنی الفی در آخر
دارد . « بِإِذْنِهِ » : به اراده و توفیق خود . « یَتَذَکَّرُونَ » :
متذکّر شوند . پند و عبرت گیرند .
سوره بقرة آیه 222
متن آیه :
وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُواْ
النِّسَاء فِی الْمَحِیضِ وَلاَ تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىَ یَطْهُرْنَ فَإِذَا
تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ
یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ
ترجمه :
و
از تو درباره ( آمیزش با زنان به هنگام ) حیض میپرسند . بگو : زیان و ضرر
است ( و علاوه از نافرمانی ، بیماریهائی به دنبال دارد ) . پس در حالت
قاعدگی از ( همبستری با ) زنان کنارهگیری نمائید ، و با ایشان نزدیکی نکنید
تا آن گاه که پاک میشوند . هنگامی که پاک شوند ، از مکانی که خدا به شما
فرمان داده است ( و راه طبیعی زناشوئی و وسیله حفظ نسل است ) با آنان
نزدیکی کنید . بیگمان خداوند توبهکاران و پاکان را دوست میدارد .
توضیحات :
«
الْمَحِیضِ » : قاعدگی . خون ماهانه . موقع قاعدگی . موضع قاعدگی . این
واژه مصدر میمی یا اسم مکان و یا اسم زمان میتواند باشد . « أَذیً » :
اذیّت و آزار . زیان و ضرر . پلیدی و پلشتی . « إعْتَزِلُوا » : کنارهگیری
کنید . « لا تَقْرَبُوهُنَّ » : با ایشان نزدیکی زناشوئی نکنید . « حَتَّیا
یَطْهُرْنَ » : تا وقتی که پاک میگردند . یعنی خون ماهانه پایان میگیرد و
غسل انجام میپذیرد . یا این که خون ماهانه پایان میگیرد و بس . « مِنْ
حَیْثُ » : از همان جائی که . در همان جائی که . « الْمُتَطَهِّرِینَ » :
پاکیزهدارندگان .
سوره بقرة آیه 223
متن آیه :
نِسَآؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ
وَقَدِّمُواْ لأَنفُسِکُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّکُم
مُّلاَقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
زنان
شما محلّ بذرافشانی شما هستند ، پس از هر راهی که میخواهید به آن محلّ
درآئید ( و زناشوئی نمائید به شرط آن که از موضع نسل تجاوز نکنید ) ، و
برای خود ( با انتخاب همسران شایسته و پرورش فرزندان صالح و بایسته ،
توشهای ) پیشاپیش بفرستید ، و از خدا خویشتن را برحذر دارید ( و به هنگام
حیض با زنان نزدیکی نکنید و از راهی جز راه بقای نوع بشر با ایشان زناشوئی
ننمائید ) و بدانید که شما او را ملاقات خواهید کرد ( و از شما درباره
اعمال و اقوالتان پرسیده خواهد شد ) ، و مژده بده به مؤمنان ( که با رعایت
حدود دین ، سعادت اخروی و رضایت پروردگار را به دست خواهند آورد ) .
توضیحات :
«
حَرْثٌ » : کشتزار . « أَنَّیا شِئْتُمْ » : هرگونه که خواستید . نشسته ،
ایستاده ، بر رو افتاده ، بر پشت افتاده ، و غیره . به شرط آن که در قُبُل
باشد نه دُبُر . « قَدِّمُوا لِأَنفُسِکُمْ » : برای خویشتن پیشاپیش
بفرستید . یعنی با انجام اعمال شایسته برای آخرت توشهای بیندوزید . «
مُلاقُوهُ » : ملاقاتکنندگان او .
سوره بقرة آیه 224
متن آیه :
وَلاَ تَجْعَلُواْ اللّهَ عُرْضَةً لِّأَیْمَانِکُمْ أَن تَبَرُّواْ
وَتَتَّقُواْ وَتُصْلِحُواْ بَیْنَ النَّاسِ وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
و
خدا را آماج سوگندهای خویشتن نکنید ، ( زیرا کثرت سوگند منافی با تعظیم
نام خداوند است . پس زیاد سوگند نخورید ) تا این که نیکوکار و پرهیزگار
شوید و ( بتوانید ) میان مردمان به اصلاح بپردازید و خدا شنوا و دانا است
.
توضیحات :
« عُرْضَةً » : نصب شده . در معرض قرار
گرفته . مانع . سدّ راه . این واژه مصدر است و در معنی اسم مفعول یعنی
معروض به کار رفته است . « لا تَجْعَلُوا اللهَ عُرْضَةً . » : نام خدا را
آماج تیر سوگندهای راست یا دروغ خود نسازید تا این که نیک شوید . سوگند
خوردنتان به خدا نباید مانع از آن بشود که نیکی کنید و . . . « أَیْمَانِ »
: جمع یَمِین ، سوگندها . چیزهائی که بر آنها سوگند یاد میشود . « أَن
تَبَرُّوا » : تا این که نیک باشید . این که نیکی کنید . فعل مضارع مجزوم و
جواب نهی است ، و تقدیر چنین است : لِتَکُونُوا بِرّاً . و یا این که فعل
مضارع منصوب و علّت نهی است و تقدیر چنین است : فِی أَن تَبَرُّوا . برخی
هم ( أَن تَبَرُّوا ) را مبتدا و خبر آن ( أَوْلَی ) یا ( أَمْثَلُ ) محذوف
دانستهاند .
سوره بقرة آیه 225
متن آیه :
لاَّ یُؤَاخِذُکُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِیَ أَیْمَانِکُمْ وَلَکِن
یُؤَاخِذُکُم بِمَا کَسَبَتْ قُلُوبُکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ
ترجمه :
خداوند
شما را به خاطر سوگندهائی که بدون توجّه یاد میکنید ( و از روی عادت ، نه
از روی قصد و نیّت از دهان میپرد ) مؤاخذه نخواهد کرد ( و کفّاره یا عقاب
بر آن مترتّب نیست ) ولیکن شما را در برابر آنچه دلهایتان کسب کرده است ( و
از روی اراده و اختیار بوده است ) مؤاخذه میکند ( و کفّاره یا عقاب بر آن
مترتّب است ) ، و خداوند آمرزنده و بردبار است ( و گناهان را میبخشد و
لغزشها را نادیده میگیرد و در رساندن عقاب شتاب نمیورزد ) .
توضیحات :
«
لا یُؤَاخِذُکُمْ » : مورد بازخواستتان قرار نمیدهد . « اللَّغْوِ » :
یاوه . پوچ . لغو در سوگند ، یعنی سوگندی که بدون قصد و اراده و از روی
عادت بر زبان رانده میشود . مانند : آری والله . نهوالله . که بدون قصد
سوگند ، از روی عُرف و عادت بر زبان جاری میگردد و کفّاره ندارد . « مَا
کَسَبَتْ قُلُوبُکُمْ » : آنچه که از دل بر میآید و با قصد و اراده اداء
میگردد . « حَلِیمٌ » : شکیبا .
سوره بقرة آیه 226
متن آیه :
لِّلَّذِینَ یُؤْلُونَ مِن نِّسَآئِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فَآؤُوا فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
کسانی
که زنان خویش را ایلاء مینمایند ( یعنی سوگند یاد میکنند که با ایشان
آمیزش جنسی ننمایند ) حق دارند چهار ماه انتظار بکشند ( و باید بدانند که
خدا از چنین سوگندی خوشنود نیست ، و در ضمن این چهار ماه باید وضع خود را
با همسر خویش از نظر زندگی و طلاق روشن سازند . در این فرصت ) اگر بازگشت
کردند ( و سوگند خویش را نادیده گرفتند و با زنان خود همبستر شدند ، چه
بهتر ، کفّاره سوگند را میپردازند و ازدواج به حالت خود باقی است ) . چه
خداوند بسی آمرزنده و مهربان است .
توضیحات :
«
یُؤْلُونَ » : سوگند میخورند . از مصدر ( إیلاء ) و از ماده ( أَلْوَة ) یا
( أَلْیَة ) به معنی سوگند . إیلاء در اصطلاح شرع به معنی این است که مرد
سوگند بخورد که با همسرش نزدیکی نکند . « تَرَبُّصُ » : انتظار کشیدن .
منتظر ماندن . « فَآءُوا » : برگشتند . رجوع کردند .
سوره بقرة آیه 227
متن آیه :
وَإِنْ عَزَمُواْ الطَّلاَقَ فَإِنَّ اللّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
و
اگر تصمیم بر جدائی گرفتند ( و در این مدّت بازنگشتند ، پس از انقضای آن ،
یکی از دو راه در پیش است : برگشت به زندگی زناشوئی عادی ، یا طلاق به
اختیار یا به اجبار . و باید بدانند که گفتار و کردارشان از دید خدا پنهان
نمیماند ) چه خداوند شنوا و دانا است .
توضیحات :
« عَزَمُوا » تصمیم گرفتند . عزم خود را جزم کردند .
سوره بقرة آیه 228
متن آیه :
وَالْمُطَلَّقَاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلاَثَةَ قُرُوَءٍ
وَلاَ یَحِلُّ لَهُنَّ أَن یَکْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللّهُ فِی
أَرْحَامِهِنَّ إِن کُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ
وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِی ذَلِکَ إِنْ أَرَادُواْ
إِصْلاَحاً وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ
وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللّهُ عَزِیزٌ حَکُیمٌ
ترجمه :
و
زنان مطلّقه باید ( بعد از طلاق ) به مدّت سه بار عادت ماهانه ( و یا
سهبار پاکشدن از حیض ) انتظار بکشند ( و عدّه نگهدارند ، تا روشن شود که
حامله نیستند ) ، و اگر ( در ایمان خود صادق هستند و راست میگویند که ) به
خدا و روز رستاخیز باور دارند ، برای آنان حلال نیست که خدا آنچه را ( اعم
از جنین یا خون ماهانه ) در رحم ایشان آفریده است پنهان کنند ، و شوهران
آنان برای برگرداندنشان ( به زندگی زناشوئی و از سرگرفتن آن ) در این (
مدّت عدّه ، از دیگران ) سزاوارترند ، در صورتی که ( شوهران به راستی )
خواهان اصلاح باشند ( و نخواهند به همسران خود زیان برسانند و خیانت نمایند
، که در این صورت سروکارشان با خدا است ) و برای همسران ( حقوق و واجباتی )
است ( که باید شوهران اداء بکنند ) همان گونه که بر آنان ( حقوق و واجباتی
) است که ( باید همسران اداء بکنند ) به گونه شایستهای ( که برابر عرف
مردمان و موافق با شریعت اسلام باشد ) . و مردان را بر زنان برتری ( رعایت و
حفاظت در امور خانوادگی ) است . و خداوند باعزّت و باحکمت است ( و برای
آنان قوانینی وضع میکند که با حکمت سازگار است ) .
توضیحات :
«
الْمُطَلَّقَاتُ » : زنان طلاق داده شده . « قُرُوءٍ » : جمع قُرْء ، حیض
یا پاکشدن از حیض . « أَرْحَام » : جمع رَحِم ، زهدانها ، بچّهدانها . «
بُعُولَة » : جمع بَعْل ، شوهران . « أَحَقُّ » : بسی شایسته و سزاوار .
واژه ( أَحَقُّ ) اسم تفضیل است و در اینجا معنی تفضیل ندارد و بلکه برای
مبالغه است . « الْمَعْرُوفِ » : پسندیده . کار نیکوئی که خداوند بدان
دستور داده است . از قبیل حسن معاشرت و زیان نرساندن و غیره . . . «
لِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَةٌ » : مردان را بر زنان منزلت است . منظور
درجه و منزلت سرپرستی و مراقبت از ایشان است ( نگا : نساء / 34 ) .
سوره بقرة آیه 229
متن آیه :
الطَّلاَقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاکٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ
بِإِحْسَانٍ وَلاَ یَحِلُّ لَکُمْ أَن تَأْخُذُواْ مِمَّا آتَیْتُمُوهُنَّ
شَیْئاً إِلاَّ أَن یَخَافَا أَلاَّ یُقِیمَا حُدُودَ اللّهِ فَإِنْ
خِفْتُمْ أَلاَّ یُقِیمَا حُدُودَ اللّهِ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا فِیمَا
افْتَدَتْ بِهِ تِلْکَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَعْتَدُوهَا وَمَن یَتَعَدَّ
حُدُودَ اللّهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ترجمه :
طلاق
دو بار است ( آن طلاقی که حق مراجعت در آن محفوظ است . بعد از دو مرتبه
طلاق ، یکی از دو کار را باید کرد : ) نگاهداری ( زن ) به گونه شایسته ( و
عادلانه ) یا رهاکردن ( او ) با نیکی ( و بایستگی و به دور از ظلم و جور .
بعد از طلاق سوم ، حق مراجعت سلب میشود مگر بعد از ازدواج راستین با شوهر
دیگری و وقوع طلاق میان او و شوهر اخیر ) . و برای شما حلال نیست که چیزی
از آنچه ( مهر ایشان کردهاید یا ) بدیشان دادهاید بازپس بگیرید ، مگر این
که ( شوهر و همسر ) بترسند که نتوانند حدود خدا را پابرجا دارند . پس اگر (
ای گروه مؤمنان ) بیم داشتید که حدود الهی را رعایت نکنند ، گناهی بر
ایشان نیست که زن فدیه و عوضی بپردازد ( و در برابر آن طلاق بگیرد ) .
اینها حدود و مرزهای ( احکام شرعی ) الهی است و از آنها تجاوز نکنید ، و
هرکس از حدود و مرزهای ( اوامر و نواهی ) الهی تجاوز کند ( ستمگر بوده و )
بیگمان این چنین کسانی ستمگرند ( و به خود و به جامعهای که در آن زندگی
میکنند ستم مینمایند ) .
توضیحات :
« مَرَّتَانِ » :
دوبار . دو دفعه . « إمْسَاک » : نگاهداری کردن . « تَسْرِیحٌ » : رهاکردن
. طلاقدادن . « أَلطَّلاقُ مَرَّتَانِ » : طلاقی که بعد از آن ، از
سرگرفتن زناشوئی آزاد است ، دو بار است و بس . « إِحْسَانٍ » : زیبا
رفتارکردن . « وَ لا یَحِلُّ لَکُمْ . . . » . برای شما حلال نیست که . این
هنگامی است که جدائی به میل و رغبت مرد انجام بگیرد ( نگا : نساء / 20 ) .
« حُدُودَ اللهِ » : احکام و شرائع خدا . « جُنَاح » : گناه . بزه . «
إفْتَدَتْ بِهِ » : زن آن را برای رهائی خویشتن داد .
سوره بقرة آیه 230
متن آیه :
فَإِن طَلَّقَهَا فَلاَ تَحِلُّ لَهُ مِن بَعْدُ حَتَّىَ تَنکِحَ زَوْجاً
غَیْرَهُ فَإِن طَلَّقَهَا فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا أَن یَتَرَاجَعَا
إِن ظَنَّا أَن یُقِیمَا حُدُودَ اللّهِ وَتِلْکَ حُدُودُ اللّهِ
یُبَیِّنُهَا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
پس اگر (
بعد از دو طلاق و رجوع ، بار دیگر باز هم ) او را طلاق داد ، از آن به بعد
زن بر او حلال نخواهد بود ، مگر این که با شوهر دیگری ازدواج کند ( و با
او آمیزش جنسی نماید و ازدواج واقعی و جدّی صورت گیرد ؛ نه موقّتی و
فریبکارانه ) . در این صورت اگر ( شوهر دوم ) او را طلاق داد ، گناهی بر آن
دو ( زن و شوهر اوّل ) نخواهد بود که ( به کانون زندگی زناشوئی ) برگردند (
و زن با شوهر اوّل مجدّدا ازدواج نماید ) در صورتی که امیدوار باشند که
میتوانند حدود الهی را ( محترم بشمارند و ) پابرجا دارند . و اینها حدود
الهی است که خدا آنها را برای کسانی که آگاهند ( و به شرع اسلام ایمان
دارند ) بیان مینماید .
توضیحات :
« حَتَّیا تَنکِحَ
زَوْجاً غَیْرَهُ » : تا آن گاه که با شوهری جز او به طور دائم و به روال
عادی ازدواج میکند ، و . . . « فَلا جُنَاحَ عَلَیْهِمَا » : بر شوهر نخست و
همسر نخست گناهی نیست .
سوره بقرة آیه 231
متن آیه :
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النَّسَاء فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِکُوهُنَّ
بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلاَ تُمْسِکُوهُنَّ ضِرَاراً
لَّتَعْتَدُواْ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَلاَ
تَتَّخِذُوَاْ آیَاتِ اللّهِ هُزُواً وَاذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ
عَلَیْکُمْ وَمَا أَنزَلَ عَلَیْکُمْ مِّنَ الْکِتَابِ وَالْحِکْمَةِ
یَعِظُکُم بِهِ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ بِکُلِّ
شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه :
و هنگامی که زنان را طلاق
دادید ، و به ( آخرین روزهای ) عدّه خود رسیدند ، یا به طرز صحیح و
عادلانهای آنان را نگاه دارید ( و با ایشان آشتی کنید ) یا آنان را به طرز
پسندیده و دادگرانهای رها سازید ، و به خاطر زیان رسانیدن بدیشان و تعدّی
کردن بر ایشان ، هیچ گاه ( با آنان آشتی نکنید و ) ایشان را نگاه ندارید ، و
کسی که چنین کند ، بیگمان به خویشتن ستم کرده است ، و ( با این گونه اعمال
و سوءاستفاده کردن از قوانین ) آیههای ( احکام و حدود ) خدا را به باد
استهزاء نگیرید ، و نعمت خدا را بر خود ( که از جمله الفت میان شوهر و همسر
و تنظیم امور زندگی خانوادگی است ) و آنچه را که از کتاب و حکمت ( یعنی
قرآن و اسرار شریعت اسلام ) بر شما نازل کرده است و شما را با آن پند میدهد
، به خاطر بیاورید و از ( خشم ) خدا بپرهیزید و بدانید که بیگمان خداوند
از هر چیزی آگاه است .
توضیحات :
« بَلَغْنَ
أَجَلَهُنَّ » : به انقضاء عدّه خود نزدیک شدند . « أَجَل » : مدّت . در
اینجا مراد سپریشدن آخرین روزهای عدّه است . « سَرِّحُوهُنَّ » : آنان را
رها سازید . آنان را طلاق دهید . « ضِرَاراً » : زیانرساندن . مفعولٌله است
. « هُزُواً » : بازیچه . مسخره . مصدری است به معنی اسم مفعول ، یعنی
مَهْزُوء . مفعول دوم ( لا تَتَّخِذُوا ) است . « الْحِکْمَة » : گفتار یا
کردار درست و بجا . عطف صفت بر موصوف است ( نگا : احزاب / 34 ) .
سوره بقرة آیه 232
متن آیه :
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاء فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلاَ
تَعْضُلُوهُنَّ أَن یَنکِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْاْ بَیْنَهُم
بِالْمَعْرُوفِ ذَلِکَ یُوعَظُ بِهِ مَن کَانَ مِنکُمْ یُؤْمِنُ بِاللّهِ
وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکُمْ أَزْکَى لَکُمْ وَأَطْهَرُ وَاللّهُ یَعْلَمُ
وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و هنگامی که
زنان را طلاق دادید و مدّت عدّه خود را به پایان رسانیدند ، مانع آنان
نشوید که با شوهران ( سابق یا با کسان دیگری ) ازدواج کنند ، اگر در
میانشان به طرز پسندیدهای تراضی برقرار گردد ( و خواسته باشند زندگی
خانوادگی آبرومندانهای به راه اندازند ) ، این ( احکام حکیمانه همراه با
ترغیب و ترهیبی که گذشت ) همان چیزی است که کسانی از شما بدان پند داده
میشوند که به خدا و روز رستاخیز ایمان دارند . این ( اوامر و نواهی الهی )
برای شما ( از نظر رشد علائق و روابط اجتماعی و تطهیر نفوس از زنگ
بدگمانیها و آلودگیهای محیط ) پربرکتتر و پاکیزهتر ( از ممانعت زنان از
ازدواج با دیگران و غیره ) است ، و خدا ( مصالح اجتماعی بشری و فوائد نهفته
در این احکام را ) میداند و شما ( اسرار این اوامر و نواهی را چنان که
شاید و باید ) نمیدانید .
توضیحات :
« لا
تَعْضُلُوهُنَّ » : ایشان را باز ندارید و از آنان ممانعت به عمل نیاورید .
« اَزْکَیا » : بالندهتر و سودمندتر . « أَطْهَرُ » : پاکیزهتر و تمییزتر
.
سوره بقرة آیه 233
متن آیه :
وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ
أَرَادَ أَن یُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ
وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لاَ تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَهَا لاَ
تُضَآرَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلاَ مَوْلُودٌ لَّهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى
الْوَارِثِ مِثْلُ ذَلِکَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَن تَرَاضٍ
مِّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا وَإِنْ أَرَدتُّمْ أَن
تَسْتَرْضِعُواْ أَوْلاَدَکُمْ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِذَا سَلَّمْتُم
مَّا آتَیْتُم بِالْمَعْرُوفِ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ
اللّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
مادران (
اعم از مطلّقه و غیرمطلّقه ) دو سال تمام فرزندان خود را شیر میدهند ،
هرگاه یکی از والدین یا هر دوی ایشان خواستار تکمیل دوران شیرخوارگی شوند ،
بر آن کس که فرزند برای او متولّد شده ( یعنی پدر ) لازم است خوراک و
پوشاک مادران را ( در آن مدّت به اندازه توانائی ) به گونه شایسته بپردازد .
هیچ کس موظّف به بیش از مقدار توانائی خود نیست ، نه مادر به خاطر فرزندش ،
و نه پدر به سبب بچّهاش باید زیان ببیند ( بلکه حق دیدار از فرزند برای هر
دو محفوظ است و بر پدر پرداخت عادلانه ، و بر مادر پرورش مسلمانانه لازم
است . چنانچه پدر بمیرد یا به سبب فقر از پرداخت حق حضانت عاجز باشد ) بر
وارث فرزند چنین چیزی لازم است ( و در صورت دارا بودن ، باید آنچه بر پدر
فرزند ، از قبیل خوراک و پوشاک و اجرت شیرخوارگی لازم بوده است بپردازد ) و
اگر ( والدین ) خواستند با رضایت و مشورت همدیگر ( کودک را زودتر از دو
سال ) از شیر بازگیرند گناهی بر آنان نیست . و اگر ( ای پدران ) خواستید
دایگانی برای فرزندان خود بگیرید ، گناهی بر شما نیست ، به شرط این که حقوق
آنان را به طور شایسته بپردازید ، و از ( خشم ) خدا بپرهیزید و بدانید که
خدا بدانچه انجام میدهید بینا است ( لذا پدران و مادران خدا را در نظر
دارند و به تربیت اولاد عنایت نمایند ) .
توضیحات :
«
یُرْضِعْنَ » : باید شیر بدهند . « حَوْلَیْنِ » : مدّت دو سال . «
رَضاعَة » : شیردادن . « الْمَوْلُودِ لَهُ » : پدر . « رِزْقُ » : نفقه . «
کِسْوَة » : جامه . « بِالْمَعْرُوفِ » : به گونه شایسته و برحسب عُرف
محیطی که زن در آن زندگی میکند . « لا تُضَآرَّ » : نباید زیانخورده بشود .
( لا ) حرف نهی است و ( تُضَآرَّ ) فعل مضارع مجزوم است و فتحه به جای
جزمه آمده است . « فِصَال » : از شیر بازگرفتن طفل . « تَرَاضٍ » : خوشنودی
. « تَشَاوُرٍ » : رایزنی . « أَن تَسْتَرْضِعُوا » : این که دایه بگیرید .
« مَا ءَاتَیْتُمْ » : آنچه به عنوان مزد برای دایه مقرّر داشتهاید و بدو
میدهید . ( ءَاتَیْتُمْ ) به منزله ( أَعْطَیْتُمْ ) است و به دو مفعول
نیازمند است که هر دو در اینجا محذوفند . تقدیر چنین است : (
ءَاتَیْتُمُوهُ الْمَرَاضِعَ ) .
سوره بقرة آیه 234
متن آیه :
وَالَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنکُمْ وَیَذَرُونَ أَزْوَاجاً یَتَرَبَّصْنَ
بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْراً فَإِذَا بَلَغْنَ
أَجَلَهُنَّ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا فَعَلْنَ فِی أَنفُسِهِنَّ
بِالْمَعْرُوفِ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
و
کسانی که از شما ( مردان ) میمیرند و همسرانی از پس خود به جای میگذارند ،
همسرانشان باید چهار ماه و ده شبانهروز انتظار بکشند ( و عدّه نگاه دارند )
، و هنگامی که به آخر مدّتشان رسیدند و آن را به پایان بردند ، گناهی بر
شما نیست که هر چه میخواهند درباره خودشان به طور شایسته انجام دهند ( و
اعمالی موافق با شرع از ایشان سر زند و با مرد دلخواه خود ازدواج کنند ) ، و
خدا از آنچه میکنید آگاه است .
توضیحات :
«
یُتَوَفَّوْنَ » : میمیرند . « یَذَرُونَ » : ترک میگویند و به جای
میگذارند . از ماده ( وذر ) . « یَتَرَبَّصْنَ » : انتظار میکشند . عِدّه
نگاه میدارند . بدین معنی که زن شوهر مرده ، باید از آرایش و خواستگاری و
ازدواج و خروج از منزل - مگر با بودن عذر شرعی - دوری کند . « أَرْبَعَةَ
اَشْهُرٍ وَ عَشْراً » : چهار ماه و ده شبانهروز قمری . « فِی أَنفُسِهِنَّ
» : درباره خود نسبت به خود . « بِالْمَعْرُوفِ » : کاری که معهود
شرافتمندان و پسند اسلام است .
سوره بقرة آیه 235
متن آیه :
وَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا عَرَّضْتُم بِهِ مِنْ خِطْبَةِ
النِّسَاء أَوْ أَکْنَنتُمْ فِی أَنفُسِکُمْ عَلِمَ اللّهُ أَنَّکُمْ
سَتَذْکُرُونَهُنَّ وَلَکِن لاَّ تُوَاعِدُوهُنَّ سِرّاً إِلاَّ أَن
تَقُولُواْ قَوْلاً مَّعْرُوفاً وَلاَ تَعْزِمُواْ عُقْدَةَ النِّکَاحِ
حَتَّىَ یَبْلُغَ الْکِتَابُ أَجَلَهُ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَعْلَمُ
مَا فِی أَنفُسِکُمْ فَاحْذَرُوهُ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَفُورٌ
حَلِیمٌ
ترجمه :
و گناهی بر شما ( مردان ) نیست که
به طور کنایه از زنانی ( که شوهرانشان فوت کردهاند و در عدّه بسر میبرند )
خواستگاری کنید ، و یا در دل خود تصمیم بر این کار را بگیرید ( بدون این که
آن را اظهار نمائید ) ، خداوند میدانست شما آنان را یاد خواهید کرد ( و
این گرایش فطری مردان نسبت به زنان است و خداوند با خواسته طبیعی شما به
شکل معقول مخالف نیست ) ولی به آنان پنهانی وعده زناشوئی ندهید ، مگر این
که به طرز پسندیدهای ( و به طور کنایه ) اظهار کنید ( امّا در همه حال )
اقدام به ازدواج ننمائید تا عدّه آنان بسر آید ، و بدانید که خداوند آنچه
را در دل دارید میداند ، پس از ( مخالفت فرمان ) او خویشتن را برحذر دارید و
بدانید که بیگمان خداوند بس آمرزنده و شکیبا است ( و در مجازات بندگان
شتاب نمیکند ) .
توضیحات :
« عَرَّضْتُم بِهِ » :
بدان گوشه زدید . آن را با کنایه گفتید . از قبیل این که بگوئید : تو بانوی
شایسته و دینداری هستی . امیدوارم خداوند زن خوبی چون تو را نصیبم گرداند و
. . . « خِطْبَةِ » : خواستگاری . « أَکْنَنتُمْ » : پنهان داشتید . «
أَکْنَنتُمْ فِی أَنفُسِکُمْ » : به دل خود جای دادید . به اندیشه خود راه
دادید . « اِلاّ أَن تَقُولُوا قَوْلاً مَّعْرُوفاً » : جز گفتار پسندیده و
بزرگوارانه در کنایه خود به کار نبرید . « لا تَعْزِمُوا » : تصمیم نگیرید
. قصد نکنید . « لا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّکَاحِ » : در مدّت عدّه
اقدام به عقد نکاح نکنید . چرا که در مدّت عدّه خواستگاری آشکار و بیپرده
حرام است ، و عقد ازدواج در آن باطل است . « الْکِتَابُ » : مصدری است به
معنی اسم مفعول یعنی : مکتوب به معنی مفروض که منظور عدّه است . مانند :
لباس به معنی ملبوس .
سوره بقرة آیه 236
متن آیه :
لاَّ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِن طَلَّقْتُمُ النِّسَاء مَا لَمْ
تَمَسُّوهُنُّ أَوْ تَفْرِضُواْ لَهُنَّ فَرِیضَةً وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى
الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدْرُهُ مَتَاعاً بِالْمَعْرُوفِ
حَقّاً عَلَى الْمُحْسِنِینَ
ترجمه :
اگر زنان را
قبل از آمیزش جنسی و تعیین مَهر ( به عللی ) طلاق دهید ، گناهی بر شما نیست
( و در این موقع ) آنان را ( با هدیّهای مناسب حال خود ) بهرهمند سازید .
آن کس که توانائی ( مالی ) دارد ، و آن کس که توانائی ( مالی ) ندارد ، به
اندازه خودش ، هدیّهای شایسته ( و مناسب حال دهنده و گیرنده ) میپردازد ، و
این ( پرداخت هدیّه ) بر نیکوکاران الزامی است .
توضیحات :
«
مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ » : اگر یا مادام که با آنان آمیزش جنسی انجام
نداده باشید . واژه ( مَا ) میتواند شرطیّه باشد . یعنی : إِن لَّمْ
تَمَسُّوهُنَّ . یا زمانیّه باشد . یعنی : مُدَّةَ لَمْ تَمَسُّوهُنَّ . «
فَرِیضَةً » : صداق . مهریّه . « مَتِّعُوهُنَّ » : بدانان متاع دهید .
متاع و مُتعه ، به معنی هدیّهای است که شوهر بعد از طلاق به همسر مطلّقه
خود میدهد . دادن آن به همسر مطلّقهای که با او نزدیکی زناشوئی نشده و
مهریّهای برای وی قبلاً معیّن نگشته است واجب است ، و دادن آن به زنان
مطلّقه دیگر مستحبّ است . « مُوسِعِ » : دارا . ثروتمند . « مُقْتِر » :
نادار . تنگدست . « قَدَر » : اندازه توان . « مَتَاعاً » : بهرهمند ساختن .
اسم مصدر است و به جای تمتیع به کار رفته است و مفعول مطلق است . تقدیر آن
چنین است : مَتِّعُوهُنَّ مَتَاعاً : « حَقّاً » : ثابت و پابرجا . (
بِالْمَعْرُوفِ ) صفت اوّل ( مَتَاعاً ) است ، و ( حَقّاً ) صفت دوم آن است
. یا این که ( حَقّاً ) مفعول مطلق بشمار است و تقدیر آن چنین است : حَقَّ
ذلِکَ حَقّاً .
سوره بقرة آیه 237
متن آیه :
وَإِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ
لَهُنَّ فَرِیضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إَلاَّ أَن یَعْفُونَ أَوْ
یَعْفُوَ الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکَاحِ وَأَن تَعْفُواْ أَقْرَبُ
لِلتَّقْوَى وَلاَ تَنسَوُاْ الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ إِنَّ اللّهَ بِمَا
تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
و اگر زنان را پیش از
آن که با آنان تماس بگیرید ( و آمیزش جنسی بنمائید ) طلاق دادید ، در حالی
که مهریّهای برای آنان تعیین نمودهاید ، ( لازم است ) نصف آنچه را که
تعیین کردهاید ( به آنان بدهید ) مگر این که آنان ( حق خود را ) ببخشند و
یا ( اگر صغیر و یا سفیه هستند ، ولی آنان ، یعنی ) آن کس که عقد ازدواج در
دست او است ، آن را ببخشد ، و اگر شما ( مردان ) گذشت کنید ( و تمام
مهریّه را به زنان بپردازید ) به پرهیزگاری نزدیکتر است ، و گذشت و
نیکوکاری را در میان خود فراموش مکنید . بیگمان خداوند به آنچه انجام
میدهید بینا است .
توضیحات :
« نِصْفُ » : نیم . این
واژه میتواند مبتدای خبر محذوف ، و یا خبر مبتدای محذوف باشد ، و تقدیر
چنین است : فَعَلَیْکُمْ نِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ ؛ فَالْوَاجِبُ نِصْفُ مَا
فَرَضْتُمْ . « یَعْفُونَ » : زنان گذشت کنند . « یَعْفُو » : او گذشت کند .
در رسمالخطّ قرآنی ، الف زائدی در آخر این فعل موجود است . « الَّذِی
بِیَدِهِ عُقْدَةَ الْنِّکَاحِ » : شوهر است . « فَضْل » : بزرگواری و نیک
رفتاری .
سوره بقرة آیه 238
متن آیه :
حَافِظُواْ عَلَى الصَّلَوَاتِ والصَّلاَةِ الْوُسْطَى وَقُومُواْ لِلّهِ قَانِتِینَ
ترجمه :
در
انجام نمازها و ( به ویژه ) نماز میانه ( یعنی عصر ، کوشا باشید و )
محافظت ورزید و فروتنانه برای خدا بپا خیزید ( و با خشوع و خضوع ، در برابر
دیدگان خود ، هیبت و عظمت خدا را مجسّم دارید ) .
توضیحات :
«
صَلَوَات » : نمازها . « الصَّلوةِ الْوُسْطَیا » : نماز میانه . بهترین
نماز . واژه ( وُسْطَیا ) به معنی وسط و گزیده و بهترین آمده است .
دانشمندان اسلامی هر یک از نمازها را ( الصَّلاةِ الْوُسْطَیا ) دانستهاند ،
ولیکن ارجح اقوال دالّ بر نماز عصر است . « قَانِتِینَ » : خاشعین .
فروتنانه و متواضعانه . حال ضمیر ( و ) در فعل ( قُومُوا ) است . از مصدر (
قُنُوت ) به معنی بریدن از امور جهان و پرداختن به مناجات یزدان و اشتغال
به ذکر و دعای خداوند منّان است .
سوره بقرة آیه 239
متن آیه :
فَإنْ خِفْتُمْ فَرِجَالاً أَوْ رُکْبَاناً فَإِذَا أَمِنتُمْ
فَاذْکُرُواْ اللّهَ کَمَا عَلَّمَکُم مَّا لَمْ تَکُونُواْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
اگر ( به خاطر جنگ یا خطر دیگری ) ترسیدید ( و نتوانستید با خشوع و خضوع
لازم به نماز بایستید ، نماز را ترک نکنید ، بلکه آن را ) در حال پیاده یا
سواره انجام دهید . امّا هنگامی که امنیّت خود را باز یافتید ( نماز را به
صورت معمولی و به تمام و کمال به جای آورید و ) برابر آن چیزهائی که
نمیدانستید و خدا به شما آموخت ، خدای را یاد کنید ( و به عبادت و نیایش
بپردازید ) .
توضیحات :
« رِجَالاً » : جمع راجل ،
پیادگان . « رُکْبَاناً » : جمع راکب ، سواران . ( رِجَالاً وَ رُکْبَاناً
) حال ضمیر ( و ) در جواب شرط محذوف است که تقدیر آن چنین است : فَإِنْ
خِفْتُمْ فَصَلُّوا رَاجِلِینَ أَوْ رَاکِبِینَ . « کَمَا » : همان گونه که
.
سوره بقرة آیه 240
متن آیه :
وَالَّذِینَ
یُتَوَفَّوْنَ مِنکُمْ وَیَذَرُونَ أَزْوَاجاً وَصِیَّةً لِّأَزْوَاجِهِم
مَّتَاعاً إِلَى الْحَوْلِ غَیْرَ إِخْرَاجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلاَ جُنَاحَ
عَلَیْکُمْ فِی مَا فَعَلْنَ فِیَ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعْرُوفٍ وَاللّهُ
عَزِیزٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
و کسانی که از شما در
آستانه مرگ قرار میگیرند و همسرانی را از خود به جای میگذارند ، ( فرمان
خدا این است که ) باید برای همسران خود وصیّت کنند که تا یک سال آنان را (
با پرداخت هزینه زندگی ) بهرهمند سازند ، به شرط این که آنان ( خودشان از
خانه شوهر ) بیرون نروند ، پس اگر بیرون روند هر کار پسندیدهای که نسبت به
خود انجام دهند ( از قبیل ازدواج مجدّد ) گناهی بر شما نیست ، و خداوند
توانا و حکیم است .
توضیحات :
« وَصِیَّةً » : توصیه
، سفارش ، مفعول مطلق یا مفعولٌبه فعل محذوفی است و تقدیر آن چنین است :
یُوصُونَ وَصِیَّةً . یا این که : کَتَبَ اللهُ عَلَیْهِمْ وَصِیَّةً . «
مَتَاعاً » : مفعولٌبه فعل محذوف ( یُوصُونَ ) یا ( وَصِیَّةً ) است که به
معنی ( تَوْصِیَةً ) میباشد . « غَیْرَ إِخْرَاجٍ » : بدل ( مَتَاعاً ) ،
یا حال ( ألَّذِینَ ) یا ( أَزْوَاجاً ) ، و یا منصوب به نزع خافض میتواند
باشد . آیه ( 234 ) حق واجبی است که گزیر و گریزی از آن نیست ، و این آیه
بیانگر حقی است که زن در استفاده و عدم استفاده از آن آزاد است .
سوره بقرة آیه 241
متن آیه :
وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى الْمُتَّقِینَ
ترجمه :
و برای زنان مطلّقه ، هدیّه مناسبی است ( که از طرف شوهر پرداخت میگردد و ) این حقی است بر مردان پرهیزگار .
توضیحات :
«
حَقّاً » : مفعول مطلق فعل محذوفی است . تقدیر آن چنین است : حَقَّ ذلِکَ
حَقّاً . با توجه به احکام گذشته ، زنان مطلّقه چهارگروهند : الف - زن
مطلّقهای که با او آمیزش جنسی شده است و مهریّهای برای وی معلوم گشته است .
چنین زنی ، عدّه نگاه میدارد و مهریّه خود را به تمام و کمال دریافت
مینماید . ب - زن مطلّقهای که با او آمیزش جنسی شده است و مهریّهای برای وی
معلوم نگشته است . چنین زنی ، عدّه نگاه میدارد و مهریّهای مثل مهریّه
خویشاوندان و زنان خانواده خویش دریافت مینماید . یعنی مهرالمثل بدو تعلق
میگیرد . ج - زن مطلّقهای که با او آمیزش جنسی نشده است و مهریّه برای او
معلوم گشته است . چنین زنی نصف مهریّه خود را دریافت میدارد و عدّهای ندارد
. د - زن مطلّقهای که با او آمیزش جنسی نشده است و مهریّهای هم برای او
معلوم نگشته است . چنین زنی وجوباً حق متاع به اندازه قدرت مالی شوهر
دریافت میدارد ، و عدّهای ندارد . یادآوری : دادن حق متاع به زنان بندهای [
« الف » و « ب » و « ج » ] مستحبّ است ، لیکن پرداخت آن به زنان گروه [د]
واجب است . [نگا : تفسیر مراغی ، جزء دوم ، صفحه 197 و 205 . تفسیر المصحف
المیسّر ، صفحه 48] .
سوره بقرة آیه 242
متن آیه :
کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
خداوند این چنین آیات خود را برای شما شرح میدهد تا این که ( درباره احکام الهی و همه پدیدههای جهان ) بیندیشید .
توضیحات :
« کَذَالِکَ » : بدینسان . با چنین بیانات خردپسندانه و قوانین خیرخواهانه .
سوره بقرة آیه 243
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ خَرَجُواْ مِن دِیَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ
حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحْیَاهُمْ إِنَّ
اللّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ
یَشْکُرُونَ
ترجمه :
آیا آگاهی ( از داستان شگفت )
کسانی که از خانههای خویش ، در حالی که هزاران نفر بودند ، از ترس مرگ
بیرون رفتند ( و سستی نمودند و از جهاد با دشمن سر باز زدند ؟ ) پس خداوند
بدیشان گفت : بمیرید . ( یعنی خداوند عوامل مرگ آنان را فراهم ساخت و با
چیرهشدن دشمن بر ایشان ، گرفتار کشتن و ذلّت و خواری شدند ) سپس خداوند
آنان را ( با آگاهی و بیداری و پیکار قهرمانانه افرادی از ایشان ) زنده کرد
. ( مگر نه این است که پذیرش ظلم و جور ، مرگ ملّتها است ؟ ! و هرگاه
گروهی از ایشان از غفلت خویش بیدار شدند و بپاخاستند ، خود و دیگران را با
جبران مافات از نو زندگی و حیات میبخشند ؟ ! و چنین زندگی بزرگوارانهای پس
از زندگی ذلّتبار ، نعمت سترگی است و از فضل خدا است و ) بیگمان خداوند فضل
خویش را شامل مردم میسازد ( فضلی که موجب شکر و سپاس است ) ولیکن بیشتر
مردم شکرگزاری نمیکنند .
توضیحات :
« أَلَمْ
تَرَإِلی ؟ » : آیا آگاهی از ؟ مگر نمیدانی که ؟ . مخاطب پیغمبر است و مراد
ملّت او ، و هدفِ پرسش تحریک آنان برای آگاهی از این چنین کسانی و پندگیری
از کار ایشان است . « الَّذِینَ خَرَجُوا » : کسانی که بیرون رفتند .
خداوند نژاد و شماره و سرزمین چنین کسانی را روشن نفرموده است ، و چه بسا
تنها جنبه ضربالمثل داشته باشد و برای پند و اندرز بوده و اصلاً داستانی در
میان نباشد . « أُلُوفٌ » : جمع أَلْف ، هزاران . « حَذَرَ » : از ترس .
مفعولٌله است . « مُوتُوا . . . أَحْیَاهُمْ » : مراد از موت و حیات ،
نابودی دستهای و ماندگاری دستهای است ، و این که زندگی شجاعانه و
بزرگوارانه حیات است ، و زندگی ترسویانه و پستانه ، مرگ بشمار است . پس در
اینجا سخن از موت و حیات معنوی است ( نگا : بقره / 56 ، أنعام / 122 ،
انفال / 24 ) .
سوره بقرة آیه 244
متن آیه :
وَقَاتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
و در راه خدا بجنگید و بدانید که خداوند شنوا و دانا است .
توضیحات :
« سَمِیعٌ » : شنوا است و گفتار هرکسی را میشنود . « عَلِیمٌ » : دانا است و از کردار و پندار هر کسی آگاه است .
سوره بقرة آیه 245
متن آیه :
مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ
أَضْعَافاً کَثِیرَةً وَاللّهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ
ترجمه :
کیست که به خدا قرض نیکوئی دهد تا آن را
برای او چندین برابر کند ؟ و خداوند ( روزیِ بندگان را ) محدود و گسترده
میسازد و به سوی او بازگردانده میشوید .
توضیحات :
«
مَن ذَا الَّذِی » : چه کسی است که ؟ ( مَنْ ) : مبتدا ، ( ذَا ) : خبر ،
( الَّذِی ) : صفت . « قَرْضاً » : مفعول مطلق و به معنی ( إقراض ) است ،
یا مفعولٌبه و به معنی ( مقروض ) است . « قَرْضاً حَسَناً » : وام نیکو . و
آن وقتی است که از مال حلال و با طیبه خاطر باشد . « فَیُضَاعِفَهُ » : تا
چندین برابرش گرداند . « أَضْعَافاً » : جمع ( ضِعْف ) چندین برابر .
مفعولٌبه دوم فعل ( یُضَاعِفَ ) یا حال ضمیر ( ه ) در ( یُضَاعِفَهُ ) است .
« یَقْبِضُ » : باز میگیرد . کم میکند . « یَبْسُطُ » : گسترش میدهد .
فراوان میگرداند .
سوره بقرة آیه 246
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلإِ مِن بَنِی إِسْرَائِیلَ مِن بَعْدِ مُوسَى
إِذْ قَالُواْ لِنَبِیٍّ لَّهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِکاً نُّقَاتِلْ فِی
سَبِیلِ اللّهِ قَالَ هَلْ عَسَیْتُمْ إِن کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ
أَلاَّ تُقَاتِلُواْ قَالُواْ وَمَا لَنَا أَلاَّ نُقَاتِلَ فِی سَبِیلِ
اللّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِن دِیَارِنَا وَأَبْنَآئِنَا فَلَمَّا کُتِبَ
عَلَیْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْاْ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنْهُمْ وَاللّهُ
عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ
ترجمه :
آیا آگاهی از (
داستان شگفت ) جماعتی از بنیاسرائیل که بعد از موسی میزیستند و در آن وقت
به پیغمبر خود گفتند : شاهی برای ما انتخاب کن تا ( تحت فرماندهی او ) در
راه خدا جنگ کنیم . ( پیغمبرشان برای اطمینان از تصمیمشان بدیشان ) گفت :
شاید اگر دستور پیکار به شما داده شود ( سرپیچی کنید و در راه خدا جهاد و )
پیکار نکنید . گفتند : چگونه ممکن است در راه خدا پیکار نکنیم ، در حالی
که از خانه و فرزندانمان رانده شدهایم ؟ امّا هنگامی که دستور پیکار به
آنان داده شد ، همه جز عده کمی از ایشان سرپیچی کردند ( و به خود و
پیغمبرشان و دینشان ستم نمودند ) و خداوند از ستمکاران آگاه است .
توضیحات :
«
مَلاَ » : بزرگان قوم . « نَبِیٍّ » : پیغمبری . منظور سَموئیل است . «
نُقَاتِلْ » : تا بجنگیم . مجزوم است چون جواب فعل امر ( إِبْعَثْ ) است . «
عَسَیْتُمْ » : شاید شما . از افعال ناقصه است و اسم آن ضمیر ( تُمْ ) و
خبر آن جمله ( أَلاّ تُقَاتِلُوا ) است . « مَا لَنَا » : چه میشود ما را ؟
چرا ما ؟ ( مَا ) : مبتدا ، ( لَنَا ) خبر است . « دِیَار » : جمع دار ،
خانه و کاشانه . شهر و میهن . « کُتِبَ » : واجب گردید . « تَوَلَّوْا » :
سرپیچی کردند . پشت نمودند و خلف وعده کردند .
سوره بقرة آیه 247
متن آیه :
وَقَالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ إِنَّ اللّهَ قَدْ بَعَثَ لَکُمْ طَالُوتَ
مَلِکاً قَالُوَاْ أَنَّى یَکُونُ لَهُ الْمُلْکُ عَلَیْنَا وَنَحْنُ
أَحَقُّ بِالْمُلْکِ مِنْهُ وَلَمْ یُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ قَالَ
إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ
وَالْجِسْمِ وَاللّهُ یُؤْتِی مُلْکَهُ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ
عَلِیمٌ
ترجمه :
و پیغمبرشان به آنان گفت : خداوند
طالوت را برای زمامداری شما روانه کرده است . بزرگان قوم گفتند : چگونه او
بر ما حکومت داشته باشد با این که ما از او برای زمامداری سزاوارتریم و او
که مال و دارائی زیادی ندارد ؟ گفت : خدا او را بر شما برگزیده است و دانش و
( قدرت ) جسم او را وسعت بخشیده است و خداوند ملک خود را به هرکس که
بخواهد میبخشد . و ( احسان و تصرّف و قدرت ) خداوند فراخ ، و آگاه ( از
لیاقت افراد برای منصبها ) است .
توضیحات :
« أنَّیا
» : چگونه ؟ از کجا ؟ « لَمْ یُؤْتَ » : داده نشده است . « سَعَةً » :
فزونی . فراوانی . « إصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ » : او را بر شما برگزیده است .
« بَسْطَةً » : گسترش . فراخی . « وَاسِعٌ » : به معنی ( ذُوسَعَةٍ ) یعنی
: دارا است ، یا به معنی ( مُوسِع ) یعنی : توسعهدهنده و بخشایشگر است .
سوره بقرة آیه 248
متن آیه :
وَقَالَ لَهُمْ نِبِیُّهُمْ إِنَّ آیَةَ مُلْکِهِ أَن یَأْتِیَکُمُ
التَّابُوتُ فِیهِ سَکِینَةٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَبَقِیَّةٌ مِّمَّا تَرَکَ
آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلآئِکَةُ إِنَّ فِی ذَلِکَ
لآیَةً لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
و
پیغمبرشان به آنان گفت : نشانه حکومت او این است که صندوق ( عهد ) به سوی
شما خواهد آمد ( همان صندوق عهدی که دلگرمی و ) آرامشی از سوی پروردگارتان و
یادگارهای خاندان موسی و هارون در آن است ، و فرشتگان آن را حمل میکنند .
در این کار بیگمان نشانهای برای شما است ( و چنین رهنمودی شما را بر آن
میدارد که ) اگر مؤمن هستید ( بدو بگروید و به دنبال حق روان شوید ) .
توضیحات :
«
ءَایَةَ » : نشانه . « مُلْک » : سلطنت . حکومت . « تَابُوتُ » : صندوق
عهد . صندوق تورات . صندوقی بوده است که تورات در آن گذاشته شده بود .
عَمالِقه آن را از بنیاسرائیل گرفته بودند ، ولی بعدها مجدّدا به دستشان
افتاد . گویا در آن ، الواح شکسته ، عصا و جامه موسی ، و عمامه هارون ، و
چیزهای دیگری بوده است . « سَکِینَةٌ » : آرامش . گویا هنگام جنگ ، موسی
چنین صندوقی را در جلو لشکریان حرکت میداد و بدین وسیله بنیاسرائیل تقویت
قلب پیدا میکردند و از میدان رزم نمیگریختند . « تَحْمِلُهُ الْمَلآئِکَةُ »
: فرشتگان آن را برمیدارند . فرشتگان آن را نگهداری میکنند . کار پسندیده
خارِقالعادهای که با دست و تصرّف انسانها انجام نگیرد ، عادةً به فرشتگان
نسبت داده میشود ، همان گونه که در اینجا مذکور است .
سوره بقرة آیه 249
متن آیه :
فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللّهَ مُبْتَلِیکُم
بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَیْسَ مِنِّی وَمَن لَّمْ یَطْعَمْهُ
فَإِنَّهُ مِنِّی إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِیَدِهِ فَشَرِبُواْ
مِنْهُ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِینَ
آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْیَوْمَ بِجَالُوتَ
وَجُنودِهِ قَالَ الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُو اللّهِ کَم مِّن
فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةً بِإِذْنِ اللّهِ وَاللّهُ
مَعَ الصَّابِرِینَ
ترجمه :
و هنگامی که طالوت ( به
فرماندهی لشکر بنیاسرائیل منصوب شد ) و سپاهیان را با خود بیرون برد ،
بدیشان گفت : خداوند شما را به وسیله رودخانهای آزمایش میکند . آنان که از
آن بنوشند از ( پیروان ) من نیستند ، و آنان که جز مشتی از آن ننوشند از (
یاران ) من هستند . همگی جز عدّه کمی از آن نوشیدند . پس وقتی که او و
افرادی که ایمان آورده بودند ( و از بوته آزمایش سالم به در آمده بودند )
از آن رودخانه گذشتند ( از کمی افراد خود ناراحت شدند و عدّهای ) گفتند :
امروز ما توانائی مقابله با جالوت و سپاهیان او را نداریم . امّا آنان که
یقین داشتند که با خدای خویش ملاقات خواهند کرد ( و در روز رستاخیز پاداش
خود را دریافت خواهند نمود ) گفتند : چه بسیارند گروههای اندکی که به فرمان
خدا ( توفیق نصیبشان شده است و ) بر گروههای فراوانی چیره شدهاند . و
خداوند با بردباران ( و در صف استقامتکنندگان ) است .
توضیحات :
«
فَصَلَ » : از محلّ اقامت دور کرد . حرکت داد . « نَهَرٍ » : رودخانه . «
لَمْ یَطْعَمْهُ » : آن را نچشید و ننوشید . « غُرْفَةً » : مشتی . «
جَاوَزَهُ » : از آن عبور کرد . « جَالُوتَ » : اسم مشهورترین پهلوانان
دشمن بود . « فِئَةٍ » : گروه .
سوره بقرة آیه 250
متن آیه :
وَلَمَّا بَرَزُواْ لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُواْ رَبَّنَا أَفْرِغْ
عَلَیْنَا صَبْراً وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ
الْکَافِرِینَ
ترجمه :
و هنگامی که در برابر جالوت و
سپاهیان او قرار گرفتند ( و لشکریان فراوان و ساز و برگ مجهّز جنگی ایشان
را دیدند ، به آفریدگار خویش پناه بردند و ) گفتند : پروردگارا ! ( بر
دلهایمان آب ) صبر و شکیبائی بریز و گامهایمان را ثابت و استوار بدار و ما
را بر جمعیّت کافران پیروز گردان .
توضیحات :
« بَرَزُوا » : بیرون رفتند و برای مبارزه آماده شدند . « أَفْرِغْ » : بریز . « اَقْدَام » : جمع قَدَم ، گامها .
سوره بقرة آیه 251
متن آیه :
فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللّهِ وَقَتَلَ دَاوُودُ جَالُوتَ وَآتَاهُ
اللّهُ الْمُلْکَ وَالْحِکْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا یَشَاءُ وَلَوْلاَ
دَفْعُ اللّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ
وَلَکِنَّ اللّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِینَ
ترجمه :
سپس
به فرمان خدا ایشان را ( مغلوب کردند و ) فراری دادند ، و داود ( یکی از
لشکریان طالوت ، ) جالوت را کشت ، و خداوند حکومت و حکمت بدو بخشید و از
آنچه میخواست بدو یاد داد ، و اگر خداوند برخی از مردم را به وسیله برخی
دیگر دفع نکند ، فساد زمین را فرا میگیرد ، ولی خداوند نسبت به جهانیان لطف
و احسان دارد .
توضیحات :
« هَزَمُوهُمْ » : ایشان
را شکستند و فراری دادند . « ءَاتَاهُ » : بدو داد . « حِکْمَة » : مراد
نبوّت است که انزال تورات بیانگر آن است ( نگا : نساء / 163 ) .
سوره بقرة آیه 252
متن آیه :
تِلْکَ آیَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ وَإِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ
ترجمه :
اینها آیات خدا است که آنها را به حق بر تو میخوانیم و تو از زمره فرستادگان ( خداوند ) هستی .
توضیحات :
«
بِالْحَقِّ » : به گونه راستین ، به گونهای که برای اهل کتاب شکّی در آن
باقی نماند . ( بِالْحَقِّ ) حال فاعل ( نَحْنُ ) یا مفعول ( هَا ) در فعل
( نَتْلُوهَا ) است ، یعنی : مُتَلَبِّسِینَ بِالْحَقِّ وَ الْصَّوَابِ ،
أَوْ مُتَلَبِّسَةً بِالْیَقِینِ .
سوره بقرة آیه 253
متن آیه :
تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن
کَلَّمَ اللّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ
مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَلَوْ شَاء
اللّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِینَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ
الْبَیِّنَاتُ وَلَکِنِ اخْتَلَفُواْ فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن
کَفَرَ وَلَوْ شَاء اللّهُ مَا اقْتَتَلُواْ وَلَکِنَّ اللّهَ یَفْعَلُ
مَا یُرِیدُ
ترجمه :
این پیغمبران ( که نام برخی از
آنان گذشت ) بعضی از ایشان را بر بعضی دیگر برتری دادیم . خداوند با برخی
از آنان سخن گفت ، و بعضی را درجاتی برتر داد ، و به عیسی پسر مریم معجزاتی
دادیم و او را با روحالقدس ( یعنی جبرئیل ) تقویت و تأیید نمودیم . اگر
خداوند میخواست کسانی که بعد از این پیغمبران میآمدند ، به دنبال نشانههای
روشنی که به ( دست ) آنان میرسید ( و هدایت راستین و دین حقی را که دریافت
مینمودند به مقتضای چنین هدایت و دینی ، همه ایشان ایمان میآوردند و
اختلافی نمیورزیدند و ) با یکدیگر نمیجنگیدند . ولیکن ( بنا به خواست خدا )
اختلاف ورزیدند و بعضی ایمان آوردند و برخی کافر شدند . و اگر خدا میخواست
با هم نمیجنگیدند و به ستیز نمیخاستند ، ولی خداوند آنچه را میخواهد ( از
روی حکمتی که خود میداند ) انجام میدهد .
توضیحات :
«
کَلَّمَ اللهُ » : خدا با او سخن گفته است . عائد موصول ، یعنی ضمیر ( ه )
محذوف است ، و تقدیر چنین است : کَلِمَةُ اللهُ . . . « دَرَجَاتٍ » :
مراتب و منازل . منصوب است چون مفعول دوم ( رَفَعَ ) در مفهوم ( بَلَّغَ )
است ، یا حال ( مِن بَعْضِهِمْ ) و در مفهوم ( ذَا دَرَجَاتٍ ) ، یا مفعول
مطلق است و درجات در مفهوم ( رفعات ) است ، منصوب به نزع خافض است و حرف
جرّ ( عَلی یا إِلی یا فی ) محذوف است . « بَیِّنَات » : دلائل روشن .
معجزات مذکور در ( آلعمران / 49 ) . « أَیَّدْنَاهُ » : یاری و توانائیش
دادیم . « رُوحِ الْقُدُسِ » : روح پاک . یعنی : جبرئیل . اضافه موصوف به
صفت است .
سوره بقرة آیه 254
متن آیه :
یَا
أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاکُم مِّن قَبْلِ
أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ
وَالْکَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! ( برخی ) از آنچه بهره شما کردهایم ( در راه
خدا ) صرف کنید ، پیش از آن که روزی فرا رسد که در آن نه داد و ستدی و نه
دوستی و رفاقتی و نه میانجیگری و شفاعتی است ، و کافران ستمگرند ( و به خود
و جامعه خود ظلم میکنند ، و نتیجه ظلم آنان در آن روز ظاهر خواهد شد ) .
توضیحات :
«
أَنفِقُوا » : ببخشید . خرج کنید . « بَیْعٌ » : خرید و فروش . « خُلَّةٌ »
: دوستی . رفاقت . مراد دوستی و رفاقتی است که سودمند شود و مایه نجات
گردد ( نگا : انفطار / 19 ) . والاّ مؤمنان در آخرت دوست همدیگر خواهند بود
( نگا : زخرف / 67 ) . « شَفَاعَةٌ » : میانجیگری . نفی شفاعت در این آیه
به طور مطلق است ، ولیکن مقیّد به آیههای دیگر است ، از جمله إِلاّ مَنْ
أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً ( طه / 109 ) . وَ لا
یَشْفَعُونَ إِلاّ لِمَنِ ارْتَضی ( انبیاء / 28 ) .
سوره بقرة آیه 255
متن آیه :
اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ
سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ مَن
ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ
أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ
إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ
یَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ
ترجمه :
خدائی
بجز الله وجود ندارد و او زنده پایدار ( و جهان هستی را ) نگهدار است . او
را نه چرتی و نه خوابی فرا نمیگیرد ( و همواره بیدار است و سستی و رخوت
بدو راه ندارد ) . از آنِ او است آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است ( و
در ملک کائنات ، او را انبازی نیست ) . کیست آن که در پیشگاه او میانجیگری
کند مگر با اجازه او ؟ میداند آنچه را که در پیش روی مردمان است و آنچه را
که در پشت سر آنان است ( و مطلع بر گذشته و حال و آینده ، و آگاه بر بود و
نبود جهان است و اصلاً همه زمانها و مکانها در پیشگاه علم او یکسان است .
مردمان ) چیزی از علم او را فراچنگ نمیآورند جز آن مقداری را که وی بخواهد .
( علم و دانش محدود دیگران ، پرتوی از علم بیپایان و بیکران او است ) .
فرماندهی و فرمانروائی او آسمانها و زمین را دربر گرفته است ، و نگاهداری
آن دو ( برای او گران نیست و ) وی را درمانده نمیسازد و او بلندمرتبه و
سترگ است .
توضیحات :
« حَیّ » : زنده جاوید و باقی
پایدار . « قَیُّوم » : نگهدار جهان و گرداننده امور آن . ( الْحَیُّ ) و (
الْقَیُّومُ ) : صفت یا بدل ، و یا خبر مبتدای محذوف میباشد . « سِنَةٌ » :
چرت . از ماده ( وسن ) . « مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ » : آنچه در پیش روی
آنان است که امور مربوط به این جهان است . « مَا خَلْفَهُمْ » : آنچه در
پشت سر آنان است که امور مربوط به آن جهان یعنی آخرت است . « لا یُحِیطُونَ
» : احاطه نمیکنند . فراچنگ نمیآورند . « کُرْسِیُّ » : تخت سلطنت . عرش .
در اینجا مراد علم و عظمت و قدرت خدا است . « لا یَؤُودُهُ » : او را
درمانده و ناتوان نمیسازد و بر او سنگینی نمیکند . از ماده ( أود ) .
سوره بقرة آیه 256
متن آیه :
لاَ إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ قَد تَّبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ
فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ
بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
اجبار
و اکراهی در ( قبول ) دین نیست ، چرا که هدایت و کمال از گمراهی و ضلال
مشخّص شده است ، بنابراین کسی که از طاغوت ( شیطان و بتها و معبودهای
پوشالی و هر موجودی که بر عقل بشورد و آن را از حق منصرف کند ) نافرمانی
کند و به خدا ایمان بیاورد ، به محکمترین دستاویز درآویخته است ( و او را
از سقوط و هلاکت میرهاند و ) اصلاً گسستن ندارد . و خداوند شنوا و دانا است
( و سخنان پنهان و آشکار مردمان را میشنود و از کردار کوچک و بزرگ همگان
آگاهی دارد ) .
توضیحات :
« إِکْرَاهَ » : وادار
کردن . واداشتن . « رُشْد » : هدایت . راه درست . « غَیّ » : ضلالت . راه
کج . « طَاغُوت » : هر معبودی جز خدا . شیطان . هر کس و هر چیزی که اطاعت
از آن ، مایه طغیان و دوری از راه حق شود ، چه آفریدهای که پرستیده شود ، و
چه فرماندهی که در شرّ و بدی از او فرمانبرداری گردد ، و چه اهریمنی باشد
که انسان را از راه به در برد . مفرد و جمع و مذکّر و مؤنّث در آن یکسان
است . « عُرْوَةِ » : دستاویز . « وُثْقَیا » : مؤنّث ( أَوْثَق ) بس محکم و
استوار . « إِنفِصَام » : گسستن .
سوره بقرة آیه 257
متن آیه :
اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى
النُّوُرِ وَالَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْلِیَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ
یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ
النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
خداوند
متولّی و عهدهدار ( امور ) کسانی است که ایمان آوردهاند . ایشان را از
تاریکیهای ( زمخت گمراهی شکّ و حیرت ) بیرون میآورد و به سوی نور ( حق و
اطمینان ) رهنمون میشود . و ( امّا ) کسانی که کفر ورزیدهاند ، طاغوت (
شیاطین و داعیان شرّ و ضلال ) متولّی و سرپرست ایشانند . آنان را از نور (
ایمان و فطرت پاک ) بیرون آورده به سوی تاریکیهای ( زمخت کفر و فساد )
میکشانند . اینان اهل آتشند و در آنجا جاویدانه میمانند .
توضیحات :
«
وَلِیّ » : دوست . یاور . خداوند ولی مؤمنان است و آنان را به راه خیر و
خوبی رهنمون میشود و یاریشان مینماید . شیطان ولی کافران است و آنان را به
راه پلشتی و زشتی میخواند و بدیشان چنین مینمایاند که خیرخواه آنان است و
بدیشان سود میرساند . « ظُلُمَات » : تاریکیها . « خَالِدُونَ » :
جاویدانان .
سوره بقرة آیه 258
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِی حَآجَّ إِبْرَاهِیمَ فِی رِبِّهِ أَنْ آتَاهُ
اللّهُ الْمُلْکَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّیَ الَّذِی یُحْیِی
وَیُمِیتُ قَالَ أَنَا أُحْیِی وَأُمِیتُ قَالَ إِبْرَاهِیمُ فَإِنَّ
اللّهَ یَأْتِی بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ
الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِی کَفَرَ وَاللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ
الظَّالِمِینَ
ترجمه :
آیا با خبری از کسی که با
ابراهیم درباره ( الوهیّت و یگانگی ) پروردگارش راه مجادله و ستیز در پیش
گرفت ، بدان علّت که خداوند بدو حکومت و شاهی داده بود ( و بر اثر کمی
ظرفیّت از باده غرور سرمست شده بود ) ؟ هنگامی که ابراهیم گفت : پروردگار
من کسی است که ( با دمیدن روح در بدن و بازپس گرفتن آن ) زنده میگرداند و
میمیراند . او گفت : من ( با عفو و کشتن ) زنده میگردانم و میمیرانم .
ابراهیم گفت : خداوند خورشید را از مشرِق برمیآورد ، تو آن را از مغرب
برآور . پس آن مرد کافر واماند و مبهوت شد . و خداوند مردم ستمکار ( مُصرّ
بر تبهکاری ، و دشمن حق ) را هدایت نمیکند .
توضیحات :
«
أَلَمْ تَرَ إِلَیا ؟ » : آیا آگاهی از ؟ باید آگاه باشی از ؟ « حَآجَّ »
: مجادله و منازعه کرد . به حجّتگوئی و حجّت خواهی نشست . « أَنْ ءَاتَاهُ
اللهُ الْمُلْکَ » : چون که خدا بدو حکومت و شاهی داده بود . یعنی سلطنت و
قدرت او را مغرور کرده بود و به انکار خدا واداشته بود . « بُهِتَ » :
مبهوت گردید . خاموش و درمانده و سرگردان و بیبرهان شد .
سوره بقرة آیه 259
متن آیه :
أَوْ کَالَّذِی مَرَّ عَلَى قَرْیَةٍ وَهِیَ خَاوِیَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا
قَالَ أَنَّىَ یُحْیِی هََذِهِ اللّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللّهُ
مِئَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ کَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ یَوْماً
أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِئَةَ عَامٍ فَانظُرْ إِلَى
طَعَامِکَ وَشَرَابِکَ لَمْ یَتَسَنَّهْ وَانظُرْ إِلَى حِمَارِکَ
وَلِنَجْعَلَکَ آیَةً لِّلنَّاسِ وَانظُرْ إِلَى العِظَامِ کَیْفَ
نُنشِزُهَا ثُمَّ نَکْسُوهَا لَحْماً فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ قَالَ
أَعْلَمُ أَنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
یا
( آیا آگاهی از ) همچون کسی که از کنار دهکدهای گذر کرد ، در حالی که سقف
خانهها فرو تپیده بود و دیوارهای آنها بر روی سقفها فرو ریخته بود ؛ گفت :
چگونه خدا این ( اجساد فرسوده و از هم پاشیده مردمان اینجا ) را پس از مرگ
آنان زنده میکند ؟ پس خدا او را صد سال میراند و سپس زندهاش گرداند و ( به
او ) گفت : چه مدّت درنگ کردهای ؟ گفت : ( نمیدانم ، شاید ) روزی یا قسمتی
از یک روز . فرمود : ( نه ) بلکه صد سال درنگ کردهای . به خوردنی و
نوشیدنی خود ( که همراه داشتی ) نگاه کن ( و ببین که با گذشت این زمان
طولانی به اراده خدا ) تغییر نیافته است . و بنگر به الاغ خود ( که چگونه
از هم متلاشی شده است . ما چنین کردیم ) تا تو را نشانه ( گویائی از
رستاخیز ) برای مردمان قرار دهیم . ( اکنون ) به استخوانها بنگر که چگونه
آنها را برمیداریم و بهم پیوند میدهیم و سپس بر آنها گوشت میپوشانیم .
هنگامی که ( این حقائق ) برای او آشکار شد ، گفت : میدانم که خدا بر هر
چیزی توانا است .
توضیحات :
« أَوْ کَالَّذِی » : یا
آگاهی از داستان آن کسی که . حرف کاف زائد است ، و تقدیر چنین است :
أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِی مَرَّ . یا کاف به معنی مِثل و برای تشبیه است .
در این صورت عطف بر معنی کلام سابق است . چرا که ( أَلَمْ تَرَ إِلَی
الَّذِی حَآجَّ ) همسان ( أَلَمْ تَرَ کَالَّذِی حَآجَّ ) است ، و ( أَوْ
کَالَّذِی مَرَّ ) عطف بر آن است . « خَاوِیَةٌ » : فرو تپیده . فرو ریخته .
« عُرُوش » : جمع عَرْش ، سقفها . « أَنَّیا » : چگونه ؟ « أَمَاتَ » :
میراند . « لَبِثْتَ » : درنگ کردهای . ماندهای . « لَمْ یَتَسَنَّهْ » :
تغییر نکرده است . با گذشت سالها فاسد و تباه نگشته است . گوئی سالهائی بر
آن نگذشته است . از ماده ( سنه ) است ، یا از ماده ( سنو ) و هاء آن برای
سکته است ، مانند ( کِتابِیَهْ ) و علامت جزم حذف حرف عله است . « نُنشِزُ »
: فراهم میچینیم و بهم میپیوندیم . « نَکْسُو » : میپوشانیم .
سوره بقرة آیه 260
متن آیه :
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ أَرِنِی کَیْفَ تُحْیِی الْمَوْتَى
قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَکِن لِّیَطْمَئِنَّ قَلْبِی قَالَ
فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّیْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَیْکَ ثُمَّ اجْعَلْ
عَلَى کُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءاً ثُمَّ ادْعُهُنَّ یَأْتِینَکَ
سَعْیاً وَاعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
و
( به خاطر بیاور ) هنگامی را که ابراهیم گفت : پروردگارا ! به من نشان بده
چگونه مردگان را زنده میکنی . گفت : مگر ایمان نیاوردهای ؟ ! گفت : چرا !
ولی تا اطمینان قلب پیدا کنم ( و با افزودن آگاهی بیشتر ، دلم آرامش یابد )
. گفت : پس ( در این صورت ) چهار تا از پرندگان را بگیر و آنها را به خود
نزدیک گردان ( تا مشخّصات و ممیّزات آنها را دریابی . آن گاه آنها را ذبح
کن و در هم بیامیز ) ، سپس بر سر هر کوهی قسمتی از آنها را بگذار . بعد
آنها را بخوان ، به سرعت به سوی تو خواهند آمد ، و بدان که خداوند چیره و
باحکمت است .
توضیحات :
« مَوْتَیا » : جمع میّت ،
مردگان . « بَلَیا » : آری . حرف جواب است . برای ابطال نفی متقدّم و افاده
اثبات مفهوم بعد از خود میآید . « صُرْهُنَّ » : آنها را به خود نزدیک کن .
آنها را بهم بیامیز . آنها را پاره پاره کن . از ماده ( صَور ) به معنی
میل یا قطع . « جُزْءاً » : قطعه و پاره و تکّه . « أُدْعُهُنَّ » : آنها
را صدا بزن . « سَعْیاً » : شتابان . مصدری است به معنی اسم فاعل و حال
بشمار است و تقدیر چنین است : یَأْتِینَکَ سَاعِیَاتٍ . همچون : جَآءَ
زَیْدٌ رَکْضاً ؛ أَیْ رَاکِضاً . یا این که مفعول مطلق است و همچون
قَعَدْتُ جُلُوساً میباشد .
سوره بقرة آیه 261
متن آیه :
مَّثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ کَمَثَلِ
حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنبُلَةٍ مِّئَةُ حَبَّةٍ
وَاللّهُ یُضَاعِفُ لِمَن یَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
مثل
کسانی که دارائی خود را در راه خدا صرف میکنند ، همانند دانهای است که هفت
خوشه برآرد و در هر خوشه صد دانه باشد ، و خداوند برای هر که بخواهد آن را
چندین برابر میگرداند ، و خدا ( قدرت و نعمتش ) فراخ ( و از همه چیز )
آگاه است .
توضیحات :
« سَنَابِلَ » : جمع سُنبُلة ، خوشهها . « یُضَاعِفُ » : چندین برابر میگرداند . « وَاسِعٌ » : دارای انعام و رحمت فراگیر .
سوره بقرة آیه 262
متن آیه :
الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ ثُمَّ لاَ
یُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُواُ مَنّاً وَلاَ أَذًى لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ
رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
کسانی
که دارائی خود را در راه خدا صرف میکنند و به دنبال آن منّتی نمیگذارند و
آزاری نمیرسانند ، پاداششان نزد پروردگارشان است ( و اندازه اجرشان را کسی
جز خدا نمیداند ) ، و نه ترسی بر آنان خواهد بود و نه اندوهگین خواهند شد
.
توضیحات :
« لا یُتْبِعُونَ » : به دنبال نمیآورند . ملحق نمیسازند . « مَنّاً » : منّت . « أَذیً » : اذیّت و آزار .
سوره بقرة آیه 263
متن آیه :
قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَیْرٌ مِّن صَدَقَةٍ یَتْبَعُهَا أَذًى وَاللّهُ غَنِیٌّ حَلِیمٌ
ترجمه :
گفتار نیک و گذشت ، بهتر از بذل و بخششی است که اذیّت و آزاری به دنبال داشته باشد . و خداوند بینیاز و بردبار است .
توضیحات :
« قَوْلٌ » : گفتار . سخن . « مَعْرُوفٌ » : نیک . پسندیده . « یَتْبَعُهَا » : به دنبال آن بیاید .
سوره بقرة آیه 264
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم
بِالْمَنِّ وَالأذَى کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ
یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوَانٍ
عَلَیْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لاَّ یَقْدِرُونَ
عَلَى شَیْءٍ مِّمَّا کَسَبُواْ وَاللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ
الْکَافِرِینَ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آوردهاید !
بذل و بخششهای خود را با منّت و آزار ، پوچ و تباه نسازید ، همانند کسی که
دارائی خود را برای نمودن به مردم ، ریاکارانه صرف میکند و به خدا و روز
رستاخیز ایمان ندارد . مَثَل چنین کسی همچون مَثَل قطعه سنگ صاف و لغزندهای
است که بر آن ( قشری از ) خاک باشد ( و بذرافشانی شود ) ، و باران شدیدی
بر آن ببارد ( و همه خاکها و بذرّها را فرو شوید ) و آن را به صورت سنگی
صاف ( و خالی از هر چیز ) برجای گذارد . ( چنین ریاکارانی ) از کاری که
انجام دادهاند سود و بهرهای برنمیگیرند ، و خداوند گروه کفرپیشه را ( به
سوی خیر و صلاح ) رهنمود نمینماید .
توضیحات :
«
صَدَقَاتِ » : بذل و بخششها . احسان و نیکیها . « رِئَآءَ » : ریا .
ظاهرفریبی . منصوب است چون مفعولٌله ، یا حال است و به معنی : مُرائی . «
صَفْوَان » : سنگ بزرگ صاف و لغزنده . « وَابِلٌ » : باران تند . رگبار
باران . « صَلْداً » : سخت و لغزنده وبدون گرد و غبار .
سوره بقرة آیه 265
متن آیه :
وَمَثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ
وَتَثْبِیتاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا
وَابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَهَا ضِعْفَیْنِ فَإِن لَّمْ یُصِبْهَا وَابِلٌ
فَطَلٌّ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
مثل
کسانی که دارائی خود را برای خوشنودی خدا و استوار کردن جانهای خود ( بر
ایمان و احسان ) صرف میکنند ، همچون مثل باغی است که روی پشتهای باشد ( و
از هوای آزاد و نور آفتاب به حدّ کافی بهره گیرد ) و باران شدیدی بر آن
ببارد و در نتیجه چندین برابر میوه دهد ، و اگر هم باران شدیدی بر آن نبارد
، باران خفیفی بر آن ببارد ، ( به سبب خاک خوب و آفتاب مناسب و هوای آزاد
، باز هم ببار نشیند ) ، و آنچه را انجام میدهید خدا میبیند .
توضیحات :
«
إبْتِغَآءَ » : خواستن . طلبیدن . مفعولٌله یا حال است و به معنی طالبین .
« مَرْضَاتِ » : رضایت . خوشنودی . مَرْضاة مصدر میمی است و برابر
رسمالخطّ قرآنی با ( ت ) نوشته شده است . « تَثْبِیتاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ »
: برای استوارکردن جانهایشان بر ایمان و احسان . برای عادت دادن خود به
بذل و بخشش و پایدارکردن خویشتن بر ایمان . به خاطر یقین و باوری که از ته
دل به پاداش خدا دارند . مفعولٌله است ، یا حال است و به معنی مُثَبِّتِینَ
. « جَنَّةٍ » : باغ . « رَبْوَةٍ » : زمین مرتفع . پشته . « أُکُل » :
محصول . میوه . « ضِعْفَیْنِ » : دوچندان . چهار برابر . چندین برابر . «
طَلٌّ » : باران خفیف . منظور این است که بذل و بخشش چنین کسانی هرگونه که
باشد نتیجه و ثمره خود را میدهد و در پیشگاه خدا محفوظ و پیوسته در حال
افزایش خواهد بود .
سوره بقرة آیه 266
متن آیه :
أَیَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَن تَکُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِیلٍ
وَأَعْنَابٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُ فِیهَا مِن کُلِّ
الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْکِبَرُ وَلَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفَاء
فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِیهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ
اللّهُ لَکُمُ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ
ترجمه :
آیا
کسی از شما دوست میدارد که باغی از درختان خرما و انگور داشته باشد که از
زیر درختان آن ، جویبارها روان باشد و برای او در آن هرگونه میوهای ( از
میوههای دیگر ) باشد ، و در حالی که به سن پیری رسیده و فرزندانی ( کوچک و )
ضعیف داشته باشد ، ( در این هنگام ) گردبادی ( کوبنده ) که در آن آتش (
سوزانی ) باشد ، به باغ برخورد کند و آن را بسوزاند ؟ ! این چنین خداوند
آیات خود را برایتان بیان و آشکار میسازد ، شاید بیندیشید ( و با نیروی
اندیشه راه حق را بیابید ) .
توضیحات :
« یَوَدُّ » :
دوست میدارد . « نَخِیلٍ » : خرما . نخلستان . « أَعْنَابٍ » : جمع عِنَب ،
انگورها . تاکستان . « کِبَر » : پیری . کهنسالی . « إِعْصَارٌ » : گردباد
. « نَارٌ » : آتش . منظور باد سموم است . نتیجه : کسانی که بذل و بخشش
خود را با ریا و اذیّت و آزار همراه میکنند ، گردبادِ چنین کردار و رفتاری ،
خرمن عمر و حاصلِ به ظاهر خیرات آنان را از میان میبرد ، و وقتی در سرای
دیگر آماده میشوند ، میبینند که چیزی برایشان نمانده است .
سوره بقرة آیه 267
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا
کَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَکُم مِّنَ الأَرْضِ وَلاَ تَیَمَّمُواْ
الْخَبِیثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِیهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ
فِیهِ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَنِیٌّ حَمِیدٌ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از قسمتهای پاکیزه اموالی که ( از طریق تجارت )
به دست آوردهاید و از آنچه از زمین برای شما بیرون آوردهایم ( از قبیل
منابع و معادن زیرزمینی ) ببخشید و به سراغ چیزهای ناپاک نروید تا از آن
ببخشید ؛ در حالی که خود شما حاضر نیستید آن چیزهای پلید را دریافت کنید
مگر با اغماض و چشمپوشی در آن ، و بدانید که خداوند بینیاز و شایسته ستایش
است .
توضیحات :
« لا تَیَمَّمُوا » : قصد نکنید .
روی نیاورید . « خَبِیثَ » : ناپاک . مراد از آن ، چیز بیمقدار و بدردنخور
است ؛ نه چیز حرام . زیرا چیز حرام ، اندوختن یا بخشیدن را نشاید . «
حَمِیدٌ » : ستوده . فَعِیل به معنی مَفْعُول است .
سوره بقرة آیه 268
متن آیه :
الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُم بِالْفَحْشَاء وَاللّهُ
یَعِدُکُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلاً وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
اهریمن
شما را ( به هنگام انفاق میترساند و ) وعده تهیدستی میدهد و به انجام گناه
شما را دستور میدهد ، ولی خداوند به شما وعده آمرزش خویش و فزونی ( نعمت )
میدهد . و خداوند ( فضل و مرحمتش ) وسیع ( و از همه چیز ) آگاه است .
توضیحات :
«
فَحْشَآء » : بزه و گناهی که قبح و زشتی آن زیاد و چشمگیر باشد از قبیل :
زنا ، قتل ، ندادن زکات ، ترک نماز ، بخل ، و . . . « مَغْفِرَةً » : آمرزش
، که در آخرت بهره نیکان میگردد . « فَضْلاً » : فزونی نعمت و پرکردن جای
چیز بخشیده شده ، که در دنیا نصیب نیکوکاران میشود . ( نگا : سبأ / 39 )
سوره بقرة آیه 269
متن آیه :
یُؤتِی الْحِکْمَةَ مَن یَشَاءُ وَمَن یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ
خَیْراً کَثِیراً وَمَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ
ترجمه :
فرزانگی
را به هرکس که بخواهد ( و شایسته بیند ) میدهد ، و به هرکس که فرزانگی
داده شود ، بیگمان خیر فراوانی بدو داده شده است ، و جز خردمندان ( این
حقائق را درک نمیکنند و ) متذکّر نمیگردند .
توضیحات :
«
حِکْمَةَ » : فرزانگی . اصابت در کردار و گفتار ، و انجام هر چیزی در جای
مناسب خود . در اینجا مراد معرفت اسرار قرآن است . « أُوْلُوا » : صاحبان .
« أَلْبَابِ » : جمع لُبّ ، خِردها . « أُوْلُوا الألْبَابِ » : عاقلان .
سوره بقرة آیه 270
متن آیه :
وَمَا أَنفَقْتُم مِّن نَّفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُم مِّن نَّذْرٍ فَإِنَّ اللّهَ یَعْلَمُهُ وَمَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنصَارٍ
ترجمه :
و
هر هزینهای را که ( در راه خیر یا شر ) متحمّل میشوید ، یا هر نذری را که (
در راه طاعت یا معصیت ) به گردن میگیرید ، بیگمان خداوند آن را میداند ، و
ستمگران را یاوری نیست .
توضیحات :
« نَفَقَة » : بذل و بخشش . صرف مال . « أَنصَار » : یاوران . مددکاران .
سوره بقرة آیه 271
متن آیه :
إِن تُبْدُواْ الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَإِن تُخْفُوهَا
وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاء فَهُوَ خَیْرٌ لُّکُمْ وَیُکَفِّرُ عَنکُم مِّن
سَیِّئَاتِکُمْ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
اگر
بذل و بخششها را آشکار کنید ، چه خوب ، و اگر آنها را پنهان دارید و به
نیازمندان بپردازید ، برای شما بهتر خواهد بود و برخی از گناهان شما را
میزداید ، و خداوند آگاه از هر آن چیزی است که انجام میدهید .
توضیحات :
«
إِن تُبْدُوا » : اگر آشکار سازید . « صَدَقَات » : بذل و بخششها . «
فَنِعِمَّا هِیَ » : چه خوب ! مراد این است که آشکار ساختن بذل و بخششها
پسندیده است . « یُکَفِّرُ » : محو و نابود میکند . میزداید . « سَیِّئَات »
: نابکاریها . زشتیها . مراد گناهان کوچک و بزرگ است .
سوره بقرة آیه 272
متن آیه :
لَّیْسَ عَلَیْکَ هُدَاهُمْ وَلَکِنَّ اللّهَ یَهْدِی مَن یَشَاءُ وَمَا
تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَلأنفُسِکُمْ وَمَا تُنفِقُونَ إِلاَّ ابْتِغَاء
وَجْهِ اللّهِ وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَأَنتُمْ
لاَ تُظْلَمُونَ
ترجمه :
هدایت آنان بر تو واجب
نیست ، ولیکن خداوند هر که را بخواهد هدایت میکند ، و هر چیز نیک و
بایستهای که میبخشید برای خودتان است ( و سود آن عائد خودتان میگردد ) و (
این وقتی خواهد بود که ) جز برای رضایت خدا نبخشید . و هر چیز نیک و
بایستهای که ( بدین گونه ) ببخشید به طور کامل به خود شما بازپس داده میشود
و ( کوچکترین ) ستمی به شما نخواهد شد .
توضیحات :
«
لَیْسَ عَلَیْکَ هُدَاهُمْ » : هدایت آنان بر تو واجب نیست ، بلکه بر تو
تبلیغ است و بس . « خَیْر » : مراد مال و دارائی است . « ما تُنفِقُونَ » :
نمیبخشید . نباید ببخشید . « وَجْه » : ذات . اطلاق جزء بر کلّ است . «
إبْتِغَآءَ وَجْهِ اللهِ » : طلب رضای خدا . « یُوَفَّ » : به تمام و کمال
داده میشود .
سوره بقرة آیه 273
متن آیه :
لِلْفُقَرَاء الَّذِینَ أُحصِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ
ضَرْباً فِی الأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاء مِنَ
التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِیمَاهُمْ لاَ یَسْأَلُونَ النَّاسَ
إِلْحَافاً وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ
ترجمه :
(
چنین بذل و بخششی مخصوصاً باید ) برای نیازمندانی باشد که در راه خدا
درماندهاند و به تنگنا افتادهاند و نمیتوانند در زمین به مسافرت پردازند ( و
از راه تجارت و کسب و کار برای خود هزینه زندگی فراهم سازند و ) به خاطر
آبرومندی و خویشتنداری ، شخص نادان میپندارد که اینان دارا و بینیازند ،
امّا ایشان را از روی رخساره و سیمایشان میشناسی ، ( چه از لحن گفتار و
طرز رفتار پیدا و نمودارند و ) با الحاح و اصرار ( چیزی ) از مردم
نمیخواهند . و هر چیز نیک و بایستهای را که ببخشید ، بیگمان خدا از آن آگاه
است .
توضیحات :
« لِلْفُقَرَآءِ » : به مستمندان .
جار و مجرور متعلّق است به ( وَ مَا تُنفِقُوا ) در آیه قبلی ، یا به فعل
محذوفی همچون ( إِعْمَدُوا ؛ إِجْعَلُوا . ) یعنی : إِعْمَدُوا
لِلْفُقَرَآءِ ؛ إِجْعَلُوا مَا تُنفِقُونَ لِلْفُقَرَآءِ ؛ صَدَقَاتُکُمْ
لِلْفُقَرَآءِ . « أُحْصِرُوا » : بازداشته شدهاند . جلو آنان گرفته شده
است . همه اوقاتشان وقف جهاد یا کسب علم شده است . « ضَرْب » : راه رفتن .
مسافرت کردن . مراد جستجو و تکاپوی در کار تجارت و کسب و تلاشِ در پی معاش
است . « تَعَفُّف » : قناعت . شرم و حیا . « سِیمَا » : رخساره . دیدار . «
إِلْحَافاً » : الحاح . اصرار . مفعول مطلق است ؛ زیرا الحاف خود نوعی از
سؤال یعنی درخواست است ؛ و یا این که به معنی مُلْحِفینَ و حال بشمار است .
« لا یَسْأَلُونَ الْنَّاسَ إِلْحَافاً » : پافشارانه چیزی از مردم
نمیخواهند . از مردم اصلاً چیزی نمیخواهند . « خَیْر » : مراد مال و دارائی
است .
سوره بقرة آیه 274
متن آیه :
الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرّاً
وَعَلاَنِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ
عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
کسانی
که دارائی خود را در شب و روز ( و در همه اوضاع و احوال ) و به گونه پنهان و
آشکار میبخشند ، مزدشان نزد پروردگارشان ( محفوظ ) است و نه ترسی بر آنان
است و نه ایشان اندوهگین خواهند شد .
توضیحات :
«
سِرّاً وَ عَلانِیَةً » : پنهان و آشکارا . حال ضمیر ( و ) در فعل (
یُنفِقُونَ ) بوده و به معنی : مُسِرِّینَ و مُعْلِنِینَ به کار رفتهاند .
ذکر ( لَیْل ) پیش از ( نَهار ) و ( سِرّ ) قبل از ( عَلانِیَة ) بیانگر
این واقعیّت است که بذل و بخشش نهانی ، مقدّم بر بذل و بخشش آشکارا است .
سوره بقرة آیه 275
متن آیه :
الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لاَ یَقُومُونَ إِلاَّ کَمَا یَقُومُ
الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ
قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ
وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ
فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَئِکَ
أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
کسانی
که ربا میخورند ( از گورهای خود به هنگام دوباره زنده شدن ، یا از مشی
اجتماعی خود در دنیا ) برنمیخیزند مگر همچون کسی که ( - بنا به گمان عربها -
) شیطان او را سخت دچار دیوانگی سازد ( و نتواند تعادل خود را حفظ کند ) ؛
این از آنرو است که ایشان میگویند : خرید و فروش نیز مانند ربا است . و
حال آن که خداوند خرید و فروش را حلال کرده است و ربا را حرام نموده است .
پس هر که اندرز پروردگارش به او رسید و ( از رباخواری ) دست کشید ، آنچه
پیشتر بوده ( و سود و نزولی که قبلاً دریافت نموده است ) از آن او است و
سروکارش با خدا است ؛ امّا کسی که برگردد ( و مجدّدا مرتکب رباخواری شود )
این گونه کسانی اهل آتشند و جاودانه در آن میمانند .
توضیحات :
«
یَأْکُلُونَ » : میخورند . مراد دریافت میدارند و در آن تصرّف مینمایند . «
لا یَقُومُونَ » : به هنگام زندهشدن از گورها برنمیخیزند . از مشی
اجتماعیِ دیوانهوار خود در دنیا دست برنمیدارند و آنی آسودهخاطر نمیگردند .
« یَتَخَبَّطُهُ » : او را پیاپی و ناهنجارانه بزند . « مَسّ » : جنون .
دیوانگی . « مِنَ الْمَسِّ » . به سبب دیوانگی ناشی از خودباختگی یا هراس .
جار و مجرور متعلّق به یَقُومُ یا یَتَخَبَّطُهُ است . در اینجا رباخواران
به صرعیان و دیوانگان تشبیه شدهاند ، و این تشبیه بنا بر اسلوب عرب است .
آنان زیبایان و نیکوکاران و اشیاء قشنگ و خوشایند را به فرشته تشبیه میکنند
( نگا : یوسف / 31 ) و زشتها و بدکرداران و اشیاء بدریخت و ناخوشایند را
به شیطان و غول ( نگا : صافّات / 65 ) . « بَیْع » : معامله . خرید و فروش .
« مَا سَلَفَ » : آنچه از ربا پیش از تحریم بوده است و گذشته است . «
أَمْر » : کار .
سوره بقرة آیه 276
متن آیه :
یَمْحَقُ اللّهُ الْرِّبَا وَیُرْبِی الصَّدَقَاتِ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ کُلَّ کَفَّارٍ أَثِیمٍ
ترجمه :
خداوند
( برکت ) ربا را ( و اموالی را که ربا با آن بیامیزد ) نابود میکند و (
ثواب ) صدقات را ( و اموالی را که از آن بذل و بخشش شود ) فزونی میبخشد ، و
خداوند هیچ انسان ناسپاس گنهکاری را دوست نمیدارد .
توضیحات :
«
یَمْحَقُ » : نابود میکند . محو میگرداند . رو به کاستی میبرد . « یُرْبِی
» : افزایش میدهد . فزونی میبخشد . « کَفَّارٍ » : معتاد به کفر و مقیم بر
آن . « أَثِیمٍ » : فرو رفته در گناه . واژههای ( کَفَّار ) و ( أَثِیم )
صیغه مبالغهاند و در اینجا برای بیان رسوائی و نابکاری رباخوار به کار
رفتهاند ، و نباید گمان برد که خداوند کافر گناهکار را دوست میدارد . نه
هرگز ! به کار رفتن صیغه مبالغه ، برای فرق با غیرمبالغه نیست .
سوره بقرة آیه 277
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُواْ
الصَّلاَةَ وَآتَوُاْ الزَّکَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ
خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ
ترجمه :
بیگمان
کسانی که ایمان بیاورند و کار شایسته انجام بدهند و نماز را چنان که باید
برپای دارند و زکات را بپردازند ، مزدشان نزد پروردگارشان است و نه بیمی بر
آنان است و نه اندوهگین میشوند .
توضیحات :
«
أقَامُوا الصَّلاةَ وَ ءَاتَوُا الزَّکَاةَ » : نماز را چنان که باید
میخوانند و زکات مال بدر میکنند . نمازخواندن و زکاتدادن ، جزو ( صالِحات )
یعنی کارهای شایسته و پسندیده میباشد ، لیکن ذکر مجدّد آن دو ، بیانگر
فضیلت سترگ آنها است .
سوره بقرة آیه 278
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبَا إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! از ( عذاب و عقاب ) خدا بپرهیزید و آنچه از (
مطالبات ) ربا ( در پیش مردم ) باقی مانده است فروگذارید ، اگر مؤمن هستید
.
توضیحات :
« إِتَّقُوا اللهَ » : در اینجا مضاف
محذوف است ، و تقدیر چنین است : إِتَّقُوا عِقَابَ اللهِ . یعنی : خویشتن
را از عقاب و عذاب خدا بپرهیزید . « ذَرُوا » : ترک کنید . رها سازید . از
ماده ( وذر ) .
سوره بقرة آیه 279
متن آیه :
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ
وَإِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُوسُ أَمْوَالِکُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ
تُظْلَمُونَ
ترجمه :
پس اگر چنین نکردید ، بدانید
که به جنگ با خدا و پیغمبرش برخاستهاید ، و اگر توبه کردید ( و از رباخواری
دست کشیدید و اوامر دین را گردن نهادید ) اصل سرمایههایتان از آن شما است ،
نه ستم میکنید و نه ستم میبینید .
توضیحات :
«
فَأْذَنُوا » : پس یقین داشته باشید . پس بدانید . « تُبْتُمْ » : توبه
کردید . پشیمان شدید و دست کشیدید . « رُؤُوس » : جمع رَأْس ، سرمایهها .
اصل اموال .
سوره بقرة آیه 280
متن آیه :
وَإِن کَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَیْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
و
اگر ( بدهکار ) تنگدست باشد ، پس مهلت ( بدو داده ) میشود تا گشایشی فرا
رسد ، و اگر ( قدرت پرداخت نداشته باشد و شما همه وام خود را ، یا برخی از
آن را بدو ) ببخشید ، برایتان بهتر خواهد بود اگر دانسته باشید .
توضیحات :
«
ذُو عُسْرَةٍ » : تنگدست . نادار . « نَظِرَةٌ » : مهلت . فرصتدادن . «
مَیْسَرَةٍ » : گشایش . فراخ دستی . « أَن تَصَدَّقُوا » : اگر ببخشید و
صرفنظر کنید . تاء مضارعه از اوّل این فعل حذف شده است .
سوره بقرة آیه 281
متن آیه :
وَاتَّقُواْ یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَى اللّهِ ثُمَّ تُوَفَّى کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ
ترجمه :
و
از ( عذاب و عقاب ) روزی بپرهیزید که در آن به سوی خدا بازگردانده میشوید ؛
سپس به هرکسی آنچه را فراچنگ آورده است به تمامی بازپس داده میشود ، و به
آنان ستم نخواهد شد .
توضیحات :
« تُرْجَعُونَ » :
بازگشت داده میشوید . از مصدر ( رَجْع وَ رُجْعی ) به معنی : إعاده و برگشت
دادن ؛ نه از مصدر ( رُجُوع ) به معنی : برگشتن . « تُوَفَّیا کُلُّ
نَفْسٍ » : به هر کسی اجر و پاداش اعمالش به تمام و کمال داده میشود .
سوره بقرة آیه 282
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِذَا تَدَایَنتُم بِدَیْنٍ إِلَى
أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاکْتُبُوهُ وَلْیَکْتُب بَّیْنَکُمْ کَاتِبٌ
بِالْعَدْلِ وَلاَ یَأْبَ کَاتِبٌ أَنْ یَکْتُبَ کَمَا عَلَّمَهُ اللّهُ
فَلْیَکْتُبْ وَلْیُمْلِلِ الَّذِی عَلَیْهِ الْحَقُّ وَلْیَتَّقِ اللّهَ
رَبَّهُ وَلاَ یَبْخَسْ مِنْهُ شَیْئاً فَإن کَانَ الَّذِی عَلَیْهِ
الْحَقُّ سَفِیهاً أَوْ ضَعِیفاً أَوْ لاَ یَسْتَطِیعُ أَن یُمِلَّ هُوَ
فَلْیُمْلِلْ وَلِیُّهُ بِالْعَدْلِ وَاسْتَشْهِدُواْ شَهِیدَیْنِ من
رِّجَالِکُمْ فَإِن لَّمْ یَکُونَا رَجُلَیْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ
مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاء أَن تَضِلَّ إْحْدَاهُمَا فَتُذَکِّرَ
إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى وَلاَ یَأْبَ الشُّهَدَاء إِذَا مَا دُعُواْ وَلاَ
تَسْأَمُوْاْ أَن تَکْتُبُوْهُ صَغِیراً أَو کَبِیراً إِلَى أَجَلِهِ
ذَلِکُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللّهِ وَأَقْومُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَى أَلاَّ
تَرْتَابُواْ إِلاَّ أَن تَکُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِیرُونَهَا
بَیْنَکُمْ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَلاَّ تَکْتُبُوهَا
وَأَشْهِدُوْاْ إِذَا تَبَایَعْتُمْ وَلاَ یُضَآرَّ کَاتِبٌ وَلاَ شَهِیدٌ
وَإِن تَفْعَلُواْ فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِکُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ
وَیُعَلِّمُکُمُ اللّهُ وَاللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه :
ای
کسانی که ایمان آوردهاید ! هرگاه به همدیگر تا مدّت معیّنی ( از لحاظ روز و
ماه و سال ) وامی دادید ، آن را بنویسید ، و باید نویسندهای دادگرانه آن
را بنویسد ، و هیچ نویسندهای از نوشتن ( سند ) بدان گونه که خدا بدو آموخته
است ، سرپیچی نکند . پس نویسنده باید بنویسد و آن کس که حق بر ذمّه او است
، باید املاء کند و از پروردگارش بترسد و چیزی از آن نکاهد ، و اگر کسی که
حق بر ذمّه او است کمخرد یا ( به سبب کوچکی یا بیماری یا پیری ) ناتوان
باشد ، یا ( به سبب لالی یا گنگی یا ناآشنائی با زبان ) او نتواند که املاء
کند ، باید ولی او ( که شرع یا حاکم برای وی تعیین کرده است ) دادگرانه
املاء کند . و دو نفر از مردان خود را به گواهی گیرید ، و اگر دو مرد
نبودند ، یک مرد و دو زن ، از میان کسانی گواه کنید که مورد رضایت و
اطمینان شما هستند . - ( این دو زن به همراه یکدیگر باید شاهد قرار گیرند
) تا اگر یکی انحرافی پیدا کرد ، دیگری بدو یادآوری کند - و چون گواهان را
به گواهی خوانند باید که از این کار خودداری نورزند . و از نوشتن وام -
خواه کم باشد یا زیاد - تا سررسید آن دلگیر نشوید . این در پیشگاه ( شریعت )
خدا دادگرانهتر و برای گواهی ( و صحّت شهادت ) استوارتر ، و برای آن که
دچار شکّ و تردید نشوید ، بهتر میباشد . مگر این که داد و ستد حاضر و نقدی
باشد که در میان خود دست به دست میکنید ، پس در این صورت بر شما باکی نیست
اگر آن را ننویسید . و هنگامی که خرید و فروش ( نقدی ) میکنید ( باز هم )
کسانی را به گواهی گیرید ، و نویسنده و گواه نباید که زیان ببینند و نباید
که زیان برسانند ، و اگر چنین کنید از فرمان خدا بیرون رفتهاید ( و بر حکم
او شوریدهاید ) . و از خدا بترسید ( و اوامر و نواهی او را پیش چشم دارید )
و خداوند ( آنچه را که به نفع شما یا به زیان شما است ) به شما میآموزد ، و
خداوند به آنچه میکنید آگاه است .
توضیحات :
«
تَدَایَنتُمْ » : به همدیگر وام دادید . « أَجَلٍ » : مدّت . « لا یَأْبَ »
: خودداری نکند . « یُمْلِلْ » : املاء کند . بیان کند . « لا یَبْخَسْ » :
نکاهد . « شَهِیدَیْنِ » : دو گواه . شهید فعیل به معنی فاعل است و جمع آن
شهداء است . « دُعُوا » : فرا خوانده شدند . « لا تَسْأَمُوا » : سستی
نکنید . کمحوصلگی و بیمبالاتی نکنید . « أَقْسَطُ » : دادگرانهتر . «
أَقْوَمُ » : پابرجاتر . استوارتر . « أَدْنیا » : اقرب . نزدیکتر . «
تُدِیرُونَ » : مبادله میکنید . نقداً دست به دست میکنید . « تَبَایَعْتُمْ
» : با همدیگر خرید و فروش کردید . « لا یُضَآرَّ » : زیان رسانده نشود .
زیان نرساند . این فعل میتواند مجهول یا معلوم باشد و ( کَاتِبٌ ) و (
شَهِیدٌ ) نائب فاعل یا فاعل بشمار آید . « فُسُوق » : سرپیچی . نافرمانی .
« فُسُوقٌ بِکُمْ » : این کار بیانگر نافرمانی شما است . این کار شما را
از راه حق و صلاح بیرون میبرد . « یُعَلِّمُکُمُ اللهُ » : خدا به شما
احکام خود را میآموزد که متضمّن مصالح شما میباشند . مفعول فعل ، محذوف است
.
سوره بقرة آیه 283
متن آیه :
وَإِن
کُنتُمْ عَلَى سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُواْ کَاتِباً فَرِهَانٌ مَّقْبُوضَةٌ
فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُکُم بَعْضاً فَلْیُؤَدِّ الَّذِی اؤْتُمِنَ
أَمَانَتَهُ وَلْیَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ وَلاَ تَکْتُمُواْ الشَّهَادَةَ
وَمَن یَکْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ
عَلِیمٌ
ترجمه :
و اگر در سفر بودید و نویسندهای
نیافتید ، پس چیزهائی گروگان بگیرید . و اگر برخی از شما به برخی دیگر
اطمینان کرد ، باید کسی که امین شمرده شده است ، امانت او را بازپس دهد ( و
بستانکار در گروگان که امانتی محسوب است خیانت روا ندارد ، و بدهکار وام
را که ودیعهای بشمار است ، به موقع بپردازد ) و از خدائی که پروردگار او
است بترسد ، و گواهی را پنهان نکنید و هرکس آن را پنهان دارد قلبش بزهکار
است ، و خدا بدانچه انجام میدهید آگاه است .
توضیحات :
«
رِهَانٌ » : جمع رَهْن به معنی مرهون ، گروگانها . رِهَانٌ : مبتدا است و
خبر آن محذوف است و تقدیر چنین است : فَرِهَانٌ مَّقْبُوضَةٌ تَکْفِی . یا
خبر است و مبتدای آن محذوف است و تقدیر چنین است : فَعَلَیْکُمْ رِهَانٌ
مَّقْبُوضَةٌ . « ءَاثِمٌ » : گناهکار . « ءَاثِمٌ قَلْبُهُ » : دل او
بزهکار است . نسبت دادن گناه به دل ، برای مبالغه و وضوح جرم است ، همان
گونه که برای تأکید کاری میگوئیم : گوشم آن را شنیده است . چشمم آن را دیده
است . واژه ( قلب ) میتواند فاعل یا بدل بعض از کل ( ءَاثِمٌ ) باشد ، و
ضمیر ( ه ) ضمیر شأن ، و یا مرجع آن ( مَنْ ) است .
سوره بقرة آیه 284
متن آیه :
لِّلَّهِ ما فِی السَّمَاواتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَإِن تُبْدُواْ مَا
فِی أَنفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحَاسِبْکُم بِهِ اللّهُ فَیَغْفِرُ لِمَن
یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
آنچه
در آسمانها است و آنچه در زمین است ، از آن خدا است ، و ( لذا ) اگر آنچه
را که در دل دارید آشکار سازید یا پنهان دارید ، خداوند شما را طبق آن
محاسبه میکند ، سپس هر که را بخواهد ( و شایستگی داشته باشد ) میبخشد و هر
کس را بخواهد ( و مستحق باشد ) عذاب میکند ، و خدا بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
«
إِن تُبْدُوا » : اگر آشکار سازید . « أَوْ تُخْفُوهُ » : یا این که آن را
پنهان دارید . « یُحَاسِبْکُم بِهِ اللهُ » : خداوند برابر آن شما را
بازخواست میکند . یعنی : نیّت بد خود را چه آشکار سازید و چه پنهان دارید ؛
یا اعمال زشت خویش را چه آشکارا و چه نهانی انجام دهید ، خدا در برابر آن
شما را مورد بازخواست قرار میدهد .
سوره بقرة آیه 285
متن آیه :
آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ
کُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَمَلآئِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لاَ نُفَرِّقُ
بَیْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ وَقَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا
غُفْرَانَکَ رَبَّنَا وَإِلَیْکَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
فرستاده
( خدا ، محمّد ) معتقد است بدانچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده است ( و
شکّی در رسالت آسمانی خود ندارد ) و مؤمنان ( نیز ) بدان باور دارند .
همگی به خدا و فرشتگان او و کتابهای وی و پیغمبرانش ایمان داشته ( و
میگویند : ) میان هیچ یک از پیغمبران او فرق نمیگذاریم ( و سرچشمه رسالت
ایشان را یکی میدانیم ) . و میگویند : ( اوامر و نواهی ربّانی را توسّط
محمّد ) شنیدیم و اطاعت کردیم . پروردگارا ! آمرزش تو را خواهانیم ، و
بازگشت به سوی تو است .
توضیحات :
« مَآ أُنزِلَ » :
مراد قرآن است . « لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مُِن رُّسُلِهِ » : مراد آن
است که ما مثل یهودیان و مسیحیان نیستیم و همه پیغمبران را از آدم تا خاتم
فرستاده خدا میدانیم . « غُفْرَانَکَ » : از تو بخشش گناهانمان را
خواستاریم و رحمت و لطف تو را چشم میداریم . واژه غفران ، مفعول مطلق فعل
محذوف ( إِغْفِرْ ) یا مفعولٌبه فعل محذوف ( نَسْأَلُکَ ) است . « رَبَّ » :
منادا است به حذف حرف ندا . « مَصِیر » : رجوع . برگشت . مصدر میمی از (
صَیْرُورَة ) است .
سوره بقرة آیه 286
متن آیه :
لاَ یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا کَسَبَتْ
وَعَلَیْهَا مَا اکْتَسَبَتْ رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِینَا أَوْ
أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَیْنَا إِصْراً کَمَا حَمَلْتَهُ
عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ
طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنتَ
مَوْلاَنَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ
ترجمه :
خداوند
به هیچ کس جز به اندازه توانائیش تکلیف نمیکند ( و هیچگاه بالاتر از میزان
قدرت شخص از او وظائف و تکالیف نمیخواهد . انسان ) هر کار ( نیکی که )
انجام دهد برای خود انجام داده و هر کار ( بدی که ) بکند به زیان خود کرده
است . پروردگارا ! اگر ما فراموش کردیم یا به خطا رفتیم ، ما را ( بدان )
مگیر ( و مورد مؤاخذه و پرس و جو قرار مده ) ، پروردگارا ! بار سنگین (
تکالیف دشوار ) را بر ( دوش ) ما مگذار آن چنان که ( به خاطر گناه و طغیان )
بر ( دوش ) کسانی که پیش از ما بودند گذاشتی . پروردگارا ! آنچه را که
یارای آن را نداریم بر ما بار مکن ( و ما را به بلاها و محنتها گرفتار مساز
) و از ما درگذر و ( قلم عفو بر گناهانمان کش ) و ما را ببخشای و به ما
رحم فرمای . تو یاور و سرور مائی ، پس ما را بر جمعیّت کافران پیروز گردان
.
توضیحات :
« وُسْع » : تاب و توان . « کَسَبَتْ » :
فراچنگ آورد . « إِکْتَسَبَتْ » : فراچنگ آورد . اغلب ثلاثی مجرّد ماده (
کسب ) برای انجام خوبیها ، و ثلاثی مزید برای انجام بدیها به کار میرود . «
نَسِینَا » : در انجام وظائف غفلت و کوتاهی کردیم ( نگا : کهف / 24 و طه
52 ) . « أَخْطَأْنَا » : دچار خطا و گناه شدیم ( نگا : طه / 73 ) . «
إِصْر » : تکالیف سخت و طاقتفرسا ( نگا : اعراف / 157 ) . « مَوْلی » :
سَرور و یاور .
