تفسیر سوره‌ی شعراء آیه‌ی 122-105

سوره‌ی شعراء آیه‌ی 122-105

(کَذَّبَتْ قَوْمُ نُوحٍ الْمُرْسَلِینَ (١٠٥) إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَلا تَتَّقُونَ (١٠٦) إِنِّی لَکُمْ رَسُولٌ أَمِینٌ (١٠٧) فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِیعُونِ (١٠٨) وَمَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِیَ إِلا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِینَ (١٠٩) فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِیعُونِ (١١٠) قَالُوا أَنُؤْمِنُ لَکَ وَاتَّبَعَکَ الأرْذَلُونَ (١١١) قَالَ وَمَا عِلْمِی بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ (١١٢) إِنْ حِسَابُهُمْ إِلا عَلَى رَبِّی لَوْ تَشْعُرُونَ (١١٣) وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الْمُؤْمِنِینَ (١١٤) إِنْ أَنَا إِلا نَذِیرٌ مُبِینٌ (١١٥) قَالُوا لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ یَا نُوحُ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْمَرْجُومِینَ (١١٦) قَالَ رَبِّ إِنَّ قَوْمِی کَذَّبُونِ (١١٧) فَافْتَحْ بَیْنِی وَبَیْنَهُمْ فَتْحًا وَنَجِّنِی وَمَنْ مَعِیَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ (١١٨) فَأَنْجَیْنَاهُ وَمَنْ مَعَهُ فِی الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ (١١٩) ثُمَّ أَغْرَقْنَا بَعْدُ الْبَاقِینَ (١٢٠) إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً وَمَا کَانَ أَکْثَرُهُمْ مُؤْمِنِینَ (١٢١) وَإِنَّ رَبَّکَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ) (١٢٢)

همان  گونه  که  روند  قرآنی  از  داستان  موسی  به  داستان  ابراهیم  از  لحاظ  تاریخی  عقب‌گرد کرد،  به  همین  منوال  از  د‌استان  ابراهیم  نیز  به  داستان  نوح  عقب گرد  تاریخی  می‌کند.  خطّ  سیر  تاریخی  در  اینجا  مقصود  و  مراد  نیست‌،  بلکه  مقصود  و  مراد  عبرت ‌گرفتن  از  فرجام  شرک  و  تکذیب  است‌.

داستان  نوح‌،  همچون  داستان  موسی  و  داستان  ابراهیم‌،  در  سوره‌های  گوناگونی  از  قرآن  عرضه  می‌شود.  پیش  از  این  در  سورۀ  ا‌عراف  در  خطّ  سیر  تاریخی  پیغمبران  و  پیامبریها  از  زمان  فرود  آمدن  از  بهشت  چکیده  وار  عرضه  شده  است‌.  به  طور  مختصر  از  دعوت  قوم  خود  به  یگانه  پرستی  ،  و  بیم  دادن  ایشان  از  عذاب  روز  بزرگ،  و  متهم‌ کردن  او  به  گمراهی  از  سوی  قومش‌،  و  شگفت  ایشان  از  این ‌که  خدا  مردی  از  خودشان  را  برانگیزد  و  به  سوی  آنان  روانه  دارد،  و  تکذیب  ‌کردن  او  از  سوی  قوم‌،  و  بدین  خاطر  غرق  شدن  ایشان  و  نجات  او  و  کسان  همراه  او،  بدون  سیل،  سخن  میرود.

داستان  نوح  در  سورۀ  «‌یونس‌»  نیز  به  اختصار  آمـده  است  و  بیانگر  قسمتهای  پایانی  رسالت  او  است‌.  چه  قوم  خود  را  به  مبارزه  خوانده  است‌،  ولی  آنان  او  را  تکذیب  کرده‌اند  ...  آن  گاه  او  و  کسانی  که  با  او  سوار  کشتی  می‌شوند  نجات  می‏یابند،  و  دیگران  غرق  می‌گردند.  در  سورۀ  «‌هود»  هم  به  تفصیل  از  داستان  طوفان  و  کشتی  و  از  رخدادهای  بعد  از  کشتی  سخن  رفته  است‌،  بدان‌گاه  که  نوح  به  درگاه  پروردگار  خود  می‌نالد  و  با  دعا  و  زاری  درخواست  می‌کند  خدا  پسرش  را  نجات  دهد،  پسری‌  که  با  غرق ‌شدگان  غرق  گردیده  است‌.  البتّه  از  مجادلۀ  او  با  قومش  پیرامون  عقیدۀ  یگانه  پرستی  سخن  رفته  است  ‌که  پیش  از  قضیّۀ  طوفان  بوده  است‌.

در  سورۀ  «‌مؤمنون‌»  نیز  داستان  نوح  عرضه  شده  است‌.  در  آن  از  دعوت  نوح  از  قومش  سخن  رفته  است‌.  نوح  قوم  خود  را  به  پرستش  خدای  یگانه  دعوت  کند.  آنان  از  او  ایراد  می‌گیرند  که  او  انسانی  و  فردی  از  ایشان  است  و  می‌خواهد  خویشش  را  از  آنان  فراتر گیرد.اگـر  خدا  می‌خواست  مردمان  را  راهنمائی  ‌کند  فرشتگان  را  نازل  و  روانه  می‌کرد.  او  را  به  دیوانگی  متهّم  مـی‌کنند.  آن‌گاه  بیان  می‌شود  که  چگونه  نوح  رو  به  خدا  می‌کند  و  ا‌ز  پروردگارش  مدد  و  یاری  می‌طلبد.  سپس  اشارۀ  سریعی  به  ‌کشتی  و  طوفان  می ‌شود.

دا‌ستان  نوح  اغلب  در  زنجیرۀ  داستانهای  عاد  و  ثمود  و  قوم  لوط  و  اهالی  مدین  ذکر  می‌شود،  از  جمله  در  این  سوره‌  نمایان ترین  چیزی‌  که  در  این  حلقه  از  زنجیرۀ  داستان  در  اینجا  ذکر  می‌گردد  دعوت  نوح  از  قوم  خود  به  سوی  ترس  از  خدا  و  داشتی  تقوا  است‌.  بدیشان  اعلام  هم  می‌دارد  که  در  برابر  هدایت  و  راهیابی  از  ایشان  اجر  و  مزدی  نمی‌طلبد  و  نمی‌خواهد.  وقتی  هم  بزرگان  از  او  می‌خواهند  فقراء  و  مساکین  مؤمن  را  از  نزد  خود  براند  تا  آنان  به  پیش  او  بیایند  و  بدو  بگروند،  از  این  کار  سرپیچی  می‌کند.  این  هم  درست  همان  چیزی  است  ‌که  در  مکّه  مشرکان  از  پیغمبر  صلّی الله علیه و آله و سلّم ‌می‌خواستند!  آن‌گاه  نوح  خدای  خود  را  به  فریاد  می‌خواند  که  میان  او  و  میان  قومش  داوری  بفرماید.  خدا  نیز  دعای  او  را  می‌پذیرد  و  بدین  منظور  تکـذیب ‌کنندگان  را  غـرق  می‌نماید  و  مؤمنان  را  نجات  می‌دهد.

*

(کَذَّبَتْ عَادٌ الْمُرْسَلِینَ) (١٢٣)

‌ماجرای  آموزندۀ  دیگری  مربوط  بـه  قوم  نوح  است‌)‌ قوم  نوح  پیغمبران  را  تکذیب  کردند.

این پایان  ‌کار  است‌.  پایان  داستان  است‌.  داستان  را  با  آن  می‌آغازد  تا  سرانجام  داستان  را  از  همان  سرآغاز  داستان  روشن  سازد.  آن  گاه  به  تفصیل  می‌پردازد.

قوم  نوح  جز  نوح  را  تکذیب  نکرده  بودند.  ولی  بیان  می‌شود  که  آنان  همۀ  پیغمبران  را  تکذیب  کرده‌اند.  چه  رسالت  در  اصل  خود  یگانه  است‌.  رسالت  دعــوت  به  توحید  خدا  و  یگانه پرستی‌،  و  اخلاص  عبودیّت  و  بندگی  برای  او  است‌.  پس  هرکس  دعوت  به  یگانه  پـرستی  را  نپذیرد  و  اخلاص  عبودیّت  نداشته  باشد،  جملگی  پیغمبران  را  تکذیب  ‌کرده  است‌.  قرآن  این  معنی  را  تأکید  می‌کند.  و  آن  را  در  جاهای  بسیاری‌،  و  با  شیوه‌ها  و  ساختارهای  متعدّدی  مقرّر  می‌دارد.  چه  این  امر  بخش  مهمّی  از  بخشهای  مهمّ  عـقیدۀ  اسلامی  است‌.  همۀ  دعوتها  و  رسالتها  این  امر  را  در  بر می‌گیـرند،  و  جملگی  انسانها  در  سایۀ  آن  به  دو  صف  تقسیم  می‌گردند،  صف  مؤمنان  و  صف ‌کافران‌.  در  طول  رسالتها  و  در  طی  قرون  و  اعصار  چنین  بوده  است  و  چنین  رفته  است‌:  شخص  مسلمان  می‌نگرد،  ناگهان  می‌بیند  هر  ملّت  مؤمن  به  هر  دینی  و  هر  عقیده‌ای‌  که  از  سوی  خدا  به  ارمغان  آمده  باشد،  ملّت  او  است‌،  از  بامداد  تاریخ  ‌گرفته  تا  طلوع  اسلام که  واپسین  آئین  توحیدی  و  یکتاپرستی  است‌.  صف  دیگری  در  میان  هر  ملّتی  و  در  هر  آئینی  ‌کافران  هستند.  مؤمن‌،  به  جملگی  پیغمبران  ایمان  می‌آورد،  و  هم  پیغمبران  را  مورد  احترام  قرار  می‌دهد،  چون  پیغمبران  جملگی  بردارندگان  پرچـم  رسالت  یگـانه‌ای  هستند  که  رسالت  توحید  و  یگانه  پرستی  است‌.

انسانها  برابر  معیاری  ‌که  مسلمان  دارد  به  نژادها  و  رنگها  و  ساکنان  میهن ها  تقسیم  نمی‌گردند.  بلکه  به  پیروان  حقّ  و  پیروان  باطل  تقسیم  می‌شوند.  مسلمان  هم  با  پـیروان  حقّ  است  و  ضدّ  پیروان  باطل  است‌،  در  هر  زمانی  و  در  هر  مکانی ‌که  باشد.  بدین  منوال  ترازو  در  دست  مسلمان  در  طول  تاریخ  یکی  است‌.  ارزشها  و  معیارها  در  ذهن  او  فراتر  از  نژادگرائی  و  رنگ  و  زبـان  و  میهن‌،  و  از  خویشاوندی  کنونی  یا  ریشه‌دار  در  ژرفاهای  تاریخ  است‌.  ارزشها  و  معیارها  بردا‌شته  می‌شوند  و  ارزشها  و  معیارهای  یگانه‌ای  می‌گردند،  و  آن  ارزش  و  معیار  ایمان  است  ‌کـه  همگان  با  آن  سنجیده  می‌گردند،  و جملگی  با  آن  ارزیابی  می‌شوند.

(کَذَّبَتْ قَوْمُ نُوحٍ الْمُرْسَلِینَ (١٠٥) إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَلا تَتَّقُونَ (١٠٦) إِنِّی لَکُمْ رَسُولٌ أَمِینٌ (١٠٧) فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِیعُونِ (١٠٨) وَمَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِیَ إِلا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِینَ (١٠٩) فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِیعُونِ) (١١٠)

‌ماجرای  آموزندۀ  دیگری  مربوط  بـه  قوم  نوح  است‌)‌.  قـوم  نوح  پیغمبران  را  تکذیب  کـردند زمـانی  که  همنژادشان  نوح  پدیشان  گفت‌:  هان‌!  پرهیزکاری  کنید!  قطعاً  من  برای  شما  پیغمبر  امینی  هستم‌.  از  خدا  بترسید  و  از  من  اطاعت  کنید.  من  در  مقابل  این  دعوت  هیچ  مزدی  از  شما  نمی‌خواهم‌.  مزد  من  جز  بر  پروردگار  جهانیان  نیست‌.  پس  از  خدا  بترسید  و  از  من  اطاعت  کنید.

این  دعوت  نوح  است‌،  دعوتی ‌که  قوم  خودش  آن  را  تکذیب  ‌کردند  و  نوح  را ‌که  همنژادشان  بود  به  پیغمبری  نپذیرفتند.  همنژادی  نوح  با  ایشان  می‌بایست  آنان  را  به  صلح  و  ساز  و  اطمینان  و  ایمان  و  تصدیق  بکشاند.  ولیکن  قوم  او  به  همچون  رابطه  و  ییوندی  توجّه  نکردند  و  اهمّیّت  ندادند،  و  دلهایشان  برای  دعوت  همنژادشان  نرم  نگردید،  بدان  گاه  که  نوح  بدیشان  گفت‌:

(أَلَا تَتَّقُونَ؟).

آیا  پرهیزکاری  نمی‌کنید؟‌.

آیا  از  فرجام  کاری  ‌که  می‌کنید  و  بدان  سرگرم  هستید  نمی‌ترسید؟  آیا  دلهایتان  ترس  و  هراس  از  خدا  را  احساس  نمی‌کند؟

این  چنین  رهنمود  به  تقوا  و  راهنمائی  به  پرهیزگاری  در  سراسر  این  سوره  ادامه  دارد.  خدا  از  فرعون  و  قوم  او  نسبت  به  موسی  نیز  به  همین  منوال  روایت  می‌فرماید،  بدان  گاه ‌که  خدا  موسی  را  به  سویشان  روانه  و  موظّف  به  تبلیغ  می‌نماید.  نوح  هم  همین  را  بـه  قوم  خود  گفته  است‌،  و  هر  پیغمبری  پس  از  نوح  همچون  سخنی  را  با  قوم  خود  داشته  است  و  بدین  سمت  و  سو  رهنمودشان  کرده  است‌:

(إِنِّی لَکُمْ رَسُولٌ أَمِینٌ) (١٠٧)

قطعاً  من  برای  شما  پیغمبر  امینی  هستم‌.

پیغمبری  ‌که  خیانت  نمی‌کند  و  گول  نمی‌زند  و  نادرستی  نمی‌کند،  و  از  چیزی ‌که  به  تبلیغ  و  ر ساندن  آن  موظّف  و  وادار  گردیده  است  نمی‌کاهد  و  بر  آن  نمی‌افزاید.

(فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِیعُونِ) (١٠٨)

پس  از  خدا  بترسید  و  از  من  اطاعت  کنید.

بدین  منوال  می‏‎بینیم  که  روند  قرآنی  برمی‌گردد  به  ترساندن  ایشان  از  خدا،  و  این  ترس  و  تقوا  را  این  بـار  محدود  و  مشخّص  می‌نماید،  و  آن  را  به  خـداوند  بزرگوار  نسبت  می‌دهد،  و  دلها  را  با  آن  برای  اطاعت  و  تسلیـم  به  جوش  و  خروش  می‌اندازد.

آن  گاه  از  ناحیۀ  دنیوی  و  کالاهای  آن  اطمینان  می‌بخشد،  و  بدیشان  می‌گوید  در  دعوت  به  خدا  هیچ ‌گونه  چشم  داشتی  به  مادیّات  ندارد  و  از  ایشان  در  برابر  هدایت  و  رهنمود  ا‌جر  و  مزدی  نمی‌خواهد.  او  ا‌جر  و  مزد  خود  را  از  خداوندگار  جهانیانی  می‌خواهد  که  وی  را  مکلّف  و  موظّف  فرموده  است‌  که  مردمان  را  دعوت  ‌کند  و  به  کار  تبلیغ  بپردازد. این  آگاهی  دادن  مردمان  از  دریافت  نکردن  پاداش  و  دستمزد،  چنین  به  نظر  می‌رسد  پیوسته  در کار  دعوت  درست  و  بجا  و  ضروری  باشد.  تا  دعوت  درست  جدا  شود  از  دعوتهای  نادرستی  که  ‌کاهنان  و  پیشوایان  منحرف  ادیان  بدانها  می‌پردازند.  و  دین  را  وسیلۀ  معاش  و  استثمار  مردمان  می‌سازند  و  اموال  بندگان  یزدان  را  می‌چاپند.  کاهنان  و  پیشوایان  منحرف  دینی  پیوسته  مصدر  دریافت  اموال  مردمان  به  شیوه‌های  گوناگون  بوده‌اند  و  تظاهر  به  زهد  را  دام  دیگران  کرده‌اند.  ولی  دعوت  راستین  خدا  پیوسته  ‌کسانی  به  تبلیغ  آن  کوشیده‌اند  که  خالصانه  برای  خدا  کار  کرده‌اند  و  در  برابر  رهنمون  و  رهنمود  پاداش  و  مزدی  از  دیگران  نخواسته‌اند  .  چه  پاداش  و  مزد  خود  را  بر  پروردگار  جهانیان  دیده‌اند.

نوح  در  اینجا  درخواست  تقوا  و  اطاعت  را  مکرّر  می‌دارد،  به  دنبال  این ‌که  ایشان  را  از  ناحیۀ  پاداش  و  مزد  اطمینان  می‌بخشد:

(فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِیعُونِ) (١٠٨)

پس  از  خدا  بترسید  و  از  من  اطاعت  کنید.

ولی  قوم  نـوح  از  او  اعتراض  شگفتی  داشتند. این  اعتراض  هم  از  جانب  همۀ  انسانها  با  یکایک  پیغمبران  بوده  ا‌ست‌:

(قالوا:أنؤمن لک واتبعک الأرذلون ?).

گفتند:  ما  (‌اشراف  و  نجباء‌)  به  شما  ایمان  بیاوریم‌،  در  حالی  که  پست‌ترین و بی‌ارزش‌ترین  افراد  از  تو  پیروی  کرده‌اند؟‌!  (‌چگونه  انتظار  داری  افراد  ثروتمند  و  والامقام‌،  با  مشتی  بی  سرو  پا  و  گمنام،  همراه  و  همنشین  شوند؟‌!).

مرادشان  از  پست  ترین  و  بی‌ارزش‌ترین  افراد،  فقیران  و  تنگدستان  بود.  چه  معمولاً  فقیران  و  تنگدستان  در  اوائل  کار  پیغمبران  و  رسالتهای  آسمان‌،  به  پیغمبران  و  رسالتها  می‌گروند  و  بر  دیگران  سبقت  می‌گیرند  و  ایمان  می‌آورند  و  تسلیم  فرمان  یزدان  می‌شوند.  تکبّر  توخالی  و  خودبزرگ بینی  پوشالی  ایشان  را  از  هدایت  باز  نمی‌دارد،  و  مصالح  شخصی  آنان  را  بر  جای  نمی‌نشاند،  مصالحی‌  که  بر  اوضاع  و  احوال  نابجا  و  ناروا  متّکی  است‌،  و  از  اوهام  و  خیالبافیها  و  افسانه‌ها  مدد  می‌جوید،  اوهام  و  خیالبافیها  و  افسانه‌هائی  که  جامۀ  دین  به  تن  می‌کند.  آنان  در  نهایت  سرباز  می‌زنند  از  این ‌که  آئین  یکتاپرستی  خالص‌،  ایشان  را  با  عامّۀ  مردمان  برابر  و  مساوی  دا‌رد،  بدان  گاه‌  که  ارزشهای  پوچ  همه  و  هـه  سقوط   می کند  و  کنار  می‌افتد  و  تنها  ارزش  یگانه‌ای  صعود  می‌کند  و  بالا  می‌افتد،  ارزش  ایمان  و  عمل  صالح‌.  ارزش  یگانه‌ای ‌که  قومی  را  بالا  می‌برد  و  والا  می‌گرداند،  و  دیگران  را  پائین  می‌اندازد  و  کوچک  می‌سازد،  با  ترازوی  یگانه‌ای  که  ترازوی  عقیده  و  رفتار  استوار  و  پایدار  است‌.

بدین  جهت  نوح  پاسخی  بدیشان  می‌دهد،  پـاسخی  که  ارزشهای  استوار  و  پایدار  را  مقرّر  می‌دارد،  و  کار  پیغمبر  را  معیّن  می‌نماید،  و  کارهای  مردمان  و  حساب  آنان  را  به  خدا  واگذار  می‌فرماید،  کارهائی  که  بدانها  دست  می یازند  و  به  انجام  آنها  اقدام  می‌نمایند.

(قَالَ وَمَا عِلْمِی بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ (112) إِنْ حِسَابُهُمْ إِلَّا عَلَى رَبِّی لَوْ تَشْعُرُونَ (113) وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الْمُؤْمِنِینَ (114) إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِیرٌ مُّبِینٌ) (115)

)‌نوح‌)  گفت‌:  (‌وظیفۀ  من  دعوت  همگان  به  سوی  حقّ  و  اصلاح  جامعه  است‌)  من  چه  می‌دانم  آنان  چه  کاری  داشته‌اند؟  (‌و  گذشته  ایشان  چه  بوده  است‌؟  مهمّ  امروز  است  که  دعوت  مرا  پذیرفته  و  در  مقام  خودسازی  برآمده‌اند  و  در  راه  حقّ  گام  نهاده‌اند)‌.  حساب  (‌اعمال  و  جزای  کار)  ایشان  جز  بر  عهدۀ  پروردگارم  نیست‌،  اگر  شما  فهمیده  و  باشعور  باشید  (‌می‌دانستید  که  کارخوب  و  بد  گذشتۀ  ایشان  از  دید  خدا  پنهان  نبوده  است  و  سرو  کارشان  با  خدا  است  نه  با  من‌)‌.  من  هرگز  مؤمنان  را  (‌از  پیش  خود)  نمی‌رانم  (‌تا  دل  شما  را  بدست  آرم‌)‌.  من  بیم  دهندۀ  آشکاری  بیش  نیستم‌.

هنگامی‌  که  نوح  علیه السّلام   به  پیکار  ایشان  با  دلیل  روشن  و  با  منطق  درست  رفت‌،  و  نتوانستند  در  مجادله  با  حجّت  و  برهان  به  پیش  روند،  بدان  چیزی  متوسّل  شدند  که  طاغیان  و  زورمداران  بدان  متوسّل  می‌شوند،  هر  زمان  که  حجّتشان  نمی‌ماند  و  دلیل  و  برهان  خوار  و  رسوایشان  می‌دارد.  متوسّل  به  تهدید  کردن  با  نیروی  مادی  شدیدی  شدند  که  طاغیان  و  زورمداران  در  هر  زمانی  و  در  هر  مکانی  بدان  متوسّل  می‌شد‌ند،  بدان  هنگام  که  دلیل  و  برهانشان  نمی‌ماند،  و  دلیل  و  برهان  راستروان  درمانده  و  ناتوانشان  می‌سازد:

(قَالُوا لَئِن لَّمْ تَنتَهِ یَا نُوحُ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْمَرْجُومِینَ) (116)

گفتند:  ای  نوح‌!  اگر  (‌بدین  رفتار  و  گفتار  خود)  پایان  ندهی‌،  قطعاً  جزو  سنگساران  خواهی  شد  (‌و  بر  سـر  تو  همان  خواهد  آمد  کـه  بر  سر  سائر  مخالفان  ما  آمده  است).

طاغیان  و  زورمداران  از  چهرۀ  درهم  کشیدۀ  خود  پرده  را  کنار  زدند،  و  گمراهان  و  سرگشتگان  وسائل  و  ابزارهای  پلشت  و  بدقوارۀ  خود  را  نشان  دادند،  و  نوح  دانست‌  که  دلهای  سخت  و  سنگین  نرم  نمی‌گردد.

در  اینجا  نوح  رو  به  آستان  سرپرست  یگانه‌،  و  یاور  یکتائی  ‌کرد  که  برای  مؤمنان‌  کسی  و  چیزی  جز  او  پناه  و  پناهگاه  نیست‌:

(قَالَ رَبِّ إِنَّ قَوْمِی کَذَّبُونِ (117) فَافْتَحْ بَیْنِی وَبَیْنَهُمْ فَتْحاً وَنَجِّنِی وَمَن مَّعِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ )(118)

)‌نوح  به  پپشگاه  خدا  عرض  کرد  و)  گفت‌:  پروردگارا!  قوم  من‌،  مرا  دروغگو  نامیدند  (‌و  دعوتم  را  نپذیرفتند!  اکنون  که  هیچ  راهی  برای  هدایت  ایـن  ستمگران  باقی  نمانده  است  و  تمام  تلاش  و  توانم  بیفائده  بوده  است‌( میان  من  و  اینان  خودت  داوری  کن  (‌و  کافران  و  مشرکان  را  نابود  فرما)  و  من  و  مؤمنانی  را  که  با  من  هستند  (‌از  دست  شکنجه  و  آزارشان‌)  نجات  بده‌.  پـروردگارش  می‌دانست  کــه  قوم  او  وی  را  تکذیب  کرده‌اند  و  دروغگو  نامیده‌اند.  و لیکن  اظهار  غم  و  اندوه  و  ناله  و  شکوه  به  درگاه  یاور  مددکار،  و  درخواست  دادگری  و  دادرسی  از  کردگار،  و  کار  به  صاحب  کار  واگذاشتن‌،  و  او  را  به  فریاد  خواندن  و گفتن‌:

(فَافْتَحْ بَیْنِی وَبَیْنَهُمْ فَتْحا ).

میان  من  و  اینان  خودت  داوری  کن‌.

ظلم  و  ستم  و  تکذیب  را  در  واپسین  مرز  خود  جای  می‌دهد:

(وَنَجِّنِی وَمَن مَّعِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ )(118)

و  من  و  مؤمنانی  را  که  با  من  هستند  (‌از  دست  شکنجه  و  آزارشان‌)  نجات  بده‌.

خداوند‌گار  دادار  دعای  پبغمبرش  را  برآورده  کرد،  پیغمبری  که  طاغیان  و  زورمداران  او  را  به  سنگسار  کردن  تهدید  کرده  بودند،  بدان  سبب‌  که  نوح  مردمان  را   به  تقوا  و  ترس  از  خدا،  و  اطاعت  از  پیغمبر  خدا،  فراخوانده  بود،  هر  چند  که  در  برابر  این  کار  خود،  مزدی  نخواسته  بود،  و  جاه  و  مقامی  و  دارائی  و  اموالی  نطلبیده  بود:

) فَأَنجَیْنَاهُ وَمَن مَّعَهُ فِی الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ (119) ثُمَّ أَغْرَقْنَا بَعْدُ الْبَاقِینَ (120)

ما  او  و  کسانی  را  که  با  او  بودند،  درکشتی  پر  (‌از  انسانها  و  حیوانهای  گوناگون  و  خوراک  و  نیازمندیهای  آنان  و  اینان‌)  نجات  دادیم‌.  سپس  بقیه  را  غرق  کردیم‌.

بدین  منوال  و  بر  این  روال‌،  مختصر  و  سریع ‌کار  به  پایان  رسید.  روند  قرآنی  پایان  پیکار  ایمان  و  طغیان  را  در  بامداد  بشریّت  به  تصویر  می‌کشد،  و  سرنوشت  هـر  پیکاری  را  معلوم  و  مقرّر  می‌دارد  که  در  تاریخ  دور  و  دراز  بشریّت  پس  از  آن  درمی‌گیرد  و  می‌آید.

آن  گاه  پیرو  تکراری  سوره  زده  می‌شود،  پیروی  که  به  دنبال  هر  معجزه‌ای  از  معجزه‌های  خـداوند  چیره  و  مهربان  زده  می‌شود:

(إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَةً وَمَا کَانَ أَکْثَرُهُم مُّؤْمِنِینَ (121) وَإِنَّ رَبَّکَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ 122) )

بی‏گمان  در  این  (‌سرگذشت  ابراهیم‌)  پند  و  عبرتی  (‌برای  عاقلان  قوم  تـو  و  سائر  فرزانگان‌)  است‌،  ولی  (‌جای  تعجّب  است‌)  بیشتر  آنان  ایمان  نـداشته  (‌و  ایمان  نمی‌آورند)‌.  قطعاً  پروردگارت  (‌بر  انتقام  از  بی‌دینان)‌ توانـا  و  (‌نسبت  به  مؤمنان‌)  مهربان  است‌.