تفسیر نور: سوره فیل

تفسیر نور:
سوره فیل آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِأَصْحَابِ الْفِیلِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا نشنیده‌ای که پروردگار تو با فیلداران چه کرده است و چه بر سر ایشان آورده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلَمْ تَرَ ؟ » : آیا ندیده‌ای‌ ؟ مراد از دیدن ، شنیدن و باخبر شدن است ( نگا : بقره‌ / 243 و 246 و 258 ، فجر / 6 ) . مخاطب هرچند پیغمبر است ، ولی مراد عموم مردم است . « أَصْحَابِ » : جمع صاحِب ، دارندگان . « الْفِیلِ » : فیل اسم جنس و در معنی جمع است . « أَصْحَابِ الْفِیلِ » : فیلداران . مراد سپاه حبشه است که به سرداری ابرهه برای تخریب کعبه به سوی مکّه حرکت کردند و فیلهائی را به همراه داشتند . علّت حمله این بود که حبشیها که بر یمن فرمانروائی می‌کردند ، چون توجّه مردم را به کعبه دیدند ، کلیسائی را در صنعاء ساختند تا توجّه مردمان جزیرةالعرب را بدان جلب کنند و آنجا را مرکز عبادت و تجارت نمایند ، ولیکن مکّه همچنان کانون پرستش ماند . در سرزمین ، « مغمس‌ » نزدیک مکّه سپاه ابرهه از سوی دسته‌های پرندگان مورد هجوم قرار گرفت و فیلهای عظیم‌الجثّه با پرندگان ضعیفی از پای درآمدند .‏

سوره فیل آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ یَجْعَلْ کَیْدَهُمْ فِی تَضْلِیلٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر نیرنگ ایشان را تباه و باطل نگردانده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَضْلِیلٍ » : سردرگم نمودن و از هدف منحرف کردن . باطل و تباه ساختن .‏

سوره فیل آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبَابِیلَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و مگر پرندگان را گروه گروه بر سر آنان نفرستاده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ أَرْسَلَ . . . » : واو حرف عطف است و ( أَرْسَلَ ) عطف بر ( أَلَمْ یَجْعَلْ ) است . مراد از استفهام ، تقریر و بیان است . یعنی ، بلی که پرندگانی را گروه گروه بر سر ایشان فرستاده است . « طَیْراً » : پرندگان . اسم جنس جمعی است . « أَبَابِیلَ » : دسته دسته . گروه گروه . جمع مکسّری است که مفرد آن به کار نمی‌رود . هرچند که برخی مفرد آن را إِبّالَة و بعضی أَبابِلَة دانسته‌اند . حال ( طَیْراً ) است . این واژه برخلاف آنچه بر سر زبانها و مشهور است ، اسم خاص هیچ یک از پرندگان نمی‌باشد .‏

سوره فیل آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ تَرْمِیهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّیلٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن پرندگان به سوی فیلداران سنگهای کوچکی از سنگْ گِل را می‌انداختند ( و به سویشان نشانه می‌رفتند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حِجَارَةٍ » : سنگ کوچک و ناچیزی . تنوین آن برای تحقیر است . « سِجِّیلٍ » : گِل متحجّر . سنگْ گِل ( نگا : هود / 82 ، حجر / 74 ) .‏

سوره فیل آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَجَعَلَهُمْ کَعَصْفٍ مَّأْکُولٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ایشان را همچون برگ آفت‌زده ( کشتزار ، سوراخ سوراخ و نابود ) می‌کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَصْفٍ » : برگ گندم و جو و غیره . کاه ( نگا : رحمن‌ / 12 ) . « مَأْکُولٍ » : آفت‌زده و کرم خورده . خورده شده . « عَصْفٍ مَّأْکُولٍ » : برگ آفت‌زده و کرم خورده . برگ جویده شده و از دهان حیوانات افتاده . برگی که دانه آن خورده شده و به صورت کاه درآمده باشد ( نگا : روح‌البیان ) .‏